teatro grego: bacantes e lisístrata. nivel eso

8/14/2019 Teatro grego: Bacantes e Lisstrata. Nivel ESO

1/12

teatro gregoteatro gregoteatro gregoteatro gregoteatro grego2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO2 ciclo de ESO

ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:ALUMN@:

ies de melideies de melideies de melideies de melideies de melidedepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de gregodepartamento de grego

Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09Curso 2008-09


2/12

Teatro de Dioniso, Atenas

Vista area do teatro de Epidauro

Santuario de Asclepio, en Epidauro

Capsa con volumesde papiro


3/12

1. FUNCIN E CARACTERSTICAS BSICAS DO TEATRO EN GRECIA

O teatro grego ten o seu mximo esplendor na Atenas democrtica do s. V a. C, no chamado sculo de Pericles.A

representacin

teatral

un

acto:

Teatro grego. Px. 1

Relixioso: forma parte do culto a Dioniso e nel tena a sa orixe. As sas festas anuais eran no mes de xaneiro as Leneas , e no mes de marzo as Grandes Dionisias .

Social: un espectculo popular, de goce do ocio de forma colectiva. Implica a participacin do espectador, a sa reflexin sobre problemas humanos e temas polticos. A representacin teatral est organizada pola polis ou

Estado en forma de concurso, cun premio para o mellor poeta trxico e outro para o mellor poeta cmico. Os cidadns ricos costeaban as representacins co pago de impostos e reciban honores se a obra era

premiada. Estes patrocinadoresdenominbanse coregos.

2. ELEMENTOS ESCENOGRFICOS

Tdolos compoentes da obra teatral levaban mscara e disfrace. Na traxedia: vestiduras solemnes e luxosas, mscaras de expresin trxica e o coturno , un calzado de madeira con sola bastante grosa. Este calzado especial aumentaba a altura dos actores conferndolles unha elevacin moral .

Na comedia: disfraces de animais, mulleres e grotescos en xeral e mscaras cmicas.

En

cada

representacin

teatral

intervian:

Actores: ata un mximo de tres, polo que cada un deba representar varios papeis:

Protagonista: actor principal Antagonista: segundo actor Terceiro actor: faca todos os demais papeis

Os actores eran sempre homes e desempeaban papeis femininos cando era necesario. s veces podan intervir nenos e personaxes mudos , que non eran actores profesionais. Os actores recitaban e cantaban na escena. O coro: era fundamental na traxedia. Faca a funcin dun personaxe mis que dialogaba cos actores sobre o que estaba acontecendo. Os seu compoentes denominbanse coreutas; e estaban dirixidos polo corifeo , que

quen

toma

a

palabra cando

haba

que

recitar.

O

coro

cantaba

e

danzaba

na

orquestra.

En toda peza teatral, especialmente na traxedia, soe haber un momento de mxima tensin ou clmax que se sucede dun anticlmax. No clmax soe producirse a morte trxica do protagonista ou algn outro personaxe. A representacin da morte era tab no drama grego, polo que este momento non poda ser posto en escena e deba ser referido por outro personaxe, normalmente un mensaxeiro.

Un dos recursos para aumentar a tensin dramtica a chamada irona trxica , utilizada principalmente por Sfocles. Prodcese cando un personaxe vctima dun discurso de dobre sentido, que coecen os espectadores, pero el non.

Nas pezas teatrais haba unidade espacial e temporal: a accin desenvolvase nun escenario nico (un so lugar) e nunha xornada (un so da)


4/12

3. OS XNEROS TEATRAIS

Traxedia Comedia Temas heroicos ou lendarios (mitolxicos) ficcin

Tratamento tono solemne e grandioso tono desenfadado Personaxes heroes ou heronas personaxes populares, animais, deuses ou heroes

ridiculizados...

Na traxedia grega exprsase claramente o sentimento trxico da vida: cntrase no dolor humano. CRONOLOXA

Todo xira en torno heroe trxico. Nas traxedias de Sfocles, o heroe un personaxe que, a pesares de ser moralmente superior s demais, non pode evitar cometer unha falta (hybris , en grego) que altera a orde moral establecida ou aceptada pola sociedade. O destino, que est por riba de deuses e humanos, equilibrar de novo a balanza. O heroe pasa por unha situacin de angustia que compartida polo pblico, espertando nel paixn e compaixn. final o heroe acepta o destino e a xustiza divina que o liberan da sa angustia.

490479 a. C. Guerras Mdicas: Os gregos vencen s persas (Batallas de Maratn, Termpilas, Salamina, Platea...)

477 Confederacin Dlica: alianza militar para controlar o perigo persa liderada polos atenienses, con base

na illa de Delos Talasocracia ateniense

462 a. C. Reformas democrticas de Pericles y Efialtes que aumentan competencias da asemblea

A funcin da traxedia era a de formar o pobo , darlle unha leccin de temperanza e moderacin. O pblico nas representacins liberaba as sas paixns, producndose nel unha liberacin (catarse, en grego).

431 404 a. C. Guerra do Peloponeso: Esparta enfrntase a Atenas para tentar frear a sa poltica imperialista. A comedia persegua fins semellantes s da traxedia:

liberar home das sas angustias e opresins. O heroe cmico por medios fantsticos consegue liberar a Atenas dos seus males: a guerra, os malos gobernantes, as incomodidades, os malos poetas... chegando a un estado de felicidade. Na comedia hai unha ensinanza mis directa, amsanos unha situacin menos distante que na traxedia. dicir, o espectador atpase mis cerca do heroe cmico, que vive unha situacin coti, que do heroe trxico que vive unha situacin extraordinaria.

429 Peste de Atenas: morre Pericles. 421 Paz de Nicias: tratado por 50 anos. 415 Expedicin a Sicilia: o belicista

Alcibades consegue permiso da Asemblea para axudar a colonias atenienses. contra Siracusa. Alcibades, desterrado por acusacin de sacrilexio, abandona a expedicin e refuxiase en Esparta. Esparta acude en axuda de Siracusa. Fracasa a expedicin. 4. PRINCIPAIS AUTORES TEATRAIS GREGOS

413 reandase a guerra. Esparta pide axuda a Persia e equipa a sa flota. Na batalla de Decelia Esparta cerca a Atenas por terra.

Trxicos: Esquilo (525 428 a. C.) do que se conservan 7 traxedias. Sfocles (496 406 a. C.) 7 traxedias

411

Triunfo

da

oligarqua,

rxime

non

democrtico, en Atenas. Sublevacin do exrcito e proclamacin de Alcibades como xefe supremo.

Eurpides (480 406 a. C.) 18 traxedias

Cmicos: Aristfanes (445 385 a. C.) 11 comedias (Comedia Vella ou poltica) Menandro (342 294 a. C.) 1 comedia e fragmentos (Comedia Nova)

405 Batalla de Egosptamos: derrota definitiva de Atenas.

404 Atenas derriba os muros longos e entrega a sa flota. Tirana dos Trinta: rxime de terror cun goberno oligrquico proespartano.

403 restablecemento da democracia en Atenas. Crises econmicas e sociais.

Teatro grego. Px. 2


5/12


6/12

Recibe as Penteo o castigo pola sa falta ou hybris , pola sa soberbia ao non querer recoecer ao deus e desor os consellos dos mis ancins e sabios, Cadmo e Tiresias, que lle aconsellaban prudencia, moderacin e humildade ante a divindade. Dioniso presntasenos coma un deus estrao e ambiguo: por un lado o que da a alegra, a felicidade, a vida, a liberdade..., pero tamn o deus da xtase, do exceso, do delirio e da morte.

Xenealoxa da estirpe de Cadmo, fundador de Tebas

Glosario das Bacantes

Acten: neto de Cadmo que viu espida a Artemisa e por elo morreu despezado polos seus propios cans de caza.

Aqueloo: deus ro de Etolia (noroeste de Grecia), pai da ninfa Dirce

Axio: ro de Macedonia (norte de Grecia), que desemboca no mar Exeo, perto de Salnica.

Bromio: sobrenome de Dioniso, que significa o que brama ou berra

Cbele, Cibeles:

deusa

frixia

da

Nai

Terra,

equivalente

a

Xea ou a Rea. Citern: monte prximo a Tebas. coribantes: bailarns con casco que celebraban o culto a Cibeles. Crico: promontorio de Cilicia (sur da actual Turqua) Chipre: illa na que, segundo os mitgrafos, naceu Afrodita Dirce: ninfa, filla do deus ro Aqueloo, que foi sacerdotisa de Dioniso que foi convertida en manancial. ditirambo: composicin potica interpretada por un coro en honor a Dioniso, antecedente da traxedia. Equin: un dos espartos, homes que naceron de dentes de dragn sementados por Cadmo. Destes dentes

xurdiran xigantes que ameazaban a Cadmo, quen guindou unha pedra entre eles e provocou unha pelexa. Equin sobreviviu e casou con gave, con quen tivo a Penteo.

Evoh!, evo!:

berro

das

Bacantes

para

invocar

a

Dioniso.

Febo: sobrenome de Apolo, que significa o luminoso Frixia: rexin de Asia Menor (actual noroeste de Turqua) Lidia, Lidios: rexin de Asia Menor (actual sudoeste de Turqua) Lidias: ro de Macedonia (norte de Grecia) que desembocaba no ro Axio Moiras: as tres deusas que tecan o destino dos homes, as Parcas romanas. Nisa: lugar ou monte de Tracia onde se supn que naceu e se criou Dioniso Rea: titnide, filla de Xea, irm e esposa de Cronos, nai de Zeus. s veces se identifica con Cibeles ou Cbele. Pafos: cidade de Chipre na que naceu Afrodita Pieria: rexin de Macedonia, nas ladeiras do Olimpo. Unha das sedes das musas. taso: compaa de Dioniso, composta polas Mnades ou Bacantes, stiros, silenos, prapos...

tirso:

vara

que

se

ataba

pias

e

follas

de

hedra

ou

vide,

cetro

simblico

nos

ritos

de

Dioniso.

Tmolo: monte de Lidia.

Teatro grego. Px. 4


7/12


8/12

6. ARISTFANES (445385 a. C.)

Ateniense e posiblemente procedente dunha familia de autores cmicos, Aristfanes vive un dos acontecementos de maior importancia e repercusin na historia de Grecia: a Guerra do Peloponeso.

Na sa obra estar sempre presente a situacin poltica do momento: os

enfrontamentos de Atenas con Esparta e as propias crises internas de Atenas. Por tratar os problemas da polis ou estado esta comedia denomnase comedia poltica. Conservamos 11 obras del. A primeira etapa a das comedias autenticamente polticas. Lisstrata pertence segunda etapa, nela trata tamn os problemas da polis pero a travs da evasin e propn situacins e solucins utpicas (ideais e irrealizables)

Estilo de Aristfanes A linguaxe de Aristfanes a lingua viva do pobo: directa, pero moi rica e imaxinativa. Recorre

constantemente s xogos de palabras, equvoco e dobre sentido. Gstalle parodiar a traxedia, utilizando o ton trxico para asuntos cmicos, e sorprender o espectador con frases finais non esperadas. En Lisstrata e recorre a tpicos como a loita de sexos, o mundo do revs, as mulleres facendo de homes e viceversa, e temas escatolxicos. Son frecuentes as escenas tpicas onde se poen de manifesto os defectos de ambos sexos: homes intiles e miaxoias, mulleres borrachas e obsesionadas polo sexo...etc. O seu humor basease na parodia, na stira e ataque contra os novos movementos intelectuais e os homes destacados no campo da poltica e da cultura (Clen, Pericles, Eurpides...).

As sas comedias son unha importante fonte para coecer o ambiente ateniense do s. V. a. C. Critica a tdalas clases sociais, pero escolle como protagonistas da sas obras s personaxes do pobo chan que queren vivir tranquilos e sen guerras.

Lisstrata Lisstrata foi estreada no 411 a. C, en plena guerra do

Peloponeso (ver cadro cronolx.) Nesta comedia cuestinase de novo a paz como obxectivo primordial e para elo Aristfanes busca unha situacin utpica: xa que os homes non chegan a ningunha solucin satisfactoria, unha muller, Lisstrata, idea un plan para salvar a toda Grecia. A estratexia das mulleres consiste en das accins: tomar a Acrpole e apoderarse do tesouro da cidade, e poerse en folga cos maridos, negndose a ter ningunha relacin carnal con eles. O plan comeza a dar resultado cando os homes de ambos bandos, ao non soportar a situacin, acceden a facer as paces. As podemos entender o nome de Lisstrata en grego, a que disolve os exrcitos.

Teatro grego. Px. 6


9/12

CUESTIONARIO SOBRE LISSTRATA DE ARISTFANES

(Cuestins posibles a desenvolver no comentario de texto)

1. Explica como usa Aristfanes a utopa en Lisstrata. Ten en conta a situacin real da

muller en Atenas e explica si o plan de Lisstrata resultaba posible na sociedade de aquel momento.

2. Busca trazos do humor de Aristfanes presentes na obra: o uso dos tpicos, escenas tpicas...

3. Busca na obra alusins s diferentes formas de vida en Esparta e Atenas: a

educacin das mulleres, a organizacin poltica...

4. Busca exemplos da linguaxe viva do pobo: xogos de palabras e dobres sentidos (case sempre en clave ertica), metforas fora de contexto (Ex: a do campo ben abonado e traballado e sementado, a arma desenfundada...)

5. Buscar exemplos de humor sutil e humor mis fcil: humor de tortas e bastonadas, humor escatolxico.

6. Comentar a utilizacin da tcnica da sorpresa: frecuentemente acaba parlamentos e escenas con frases ou actitudes non esperadas. Tamn nos prlogos procura introducir a accin de forma misteriosa para causar expectacin no pblico.

7. En que lugares de que cidade se desenvolve a accin? Que se faca na Acrpole? Porque importante para as mulleres tomala? Mencinase o tesouro de deusa. Onde estaba? de onde provia? que lle proporcionou a Atenas?.

Consulta este artigo si tes dbidas: http://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Delos

8. Explica quen era o Alcibades que sae mencionado na obra.

9. Cal a situacin de Atenas, dende o punto de vista histrico? Poderas explicar a partir de aqu por que as mulleres deciden actuar?

10. Sita no mapa dos bandos belixerantes na guerra do Peloponeso os seguintes lugares que aparecen mencionados na comedia: Atenas, Esparta, Beocia, Peloponeso, Salamina, Tracia,

Corinto, Mileto, Samos, Mesenia, Pilos, monte Taixeto e ro Erotas.

Teatro grego. Px. 7
http://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Deloshttp://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Deloshttp://es.wikipedia.org/wiki/Confederaci%C3%B3n_de_Delos


10/12

MAPA DA GRECIA CLSICA

MAPA BANDOS BELIXERANTES NA GUERRA DO PELOPONESO

Teatro grego. Px. 8


11/12

Versin de Lisstrata en cmic, por Knig

Representacin de Lisstratapolo grupo Hypnos

Representacin de Bacantes polo grupoHypnos


12/12

1. FUNCIN E CARACTERSTICAS BSICAS DO

TEATRO EN GRECIA2. ELEMENTOS ESCENOGRFICOS

3. OS XNEROS TEATRAIS

4. PRINCIAPAIS AUTORES TEATRAIS GREGOS

5. EURPIDES.

6. ARISTFANES

BIBLIOGRAFA-Introduccins das obras-Diccionario de mitologa griega y romana.P. Grimal. Ed. Paids- Diccionarios de mitoloxa (signatura 292)-Diccionario de la Literatura Clsica. Hotwatson, Alianza Editorial. (En Diccionarios

03)-Historia de la literatura griega . Lpez Frez, J. A. (Ed.), ed. Ctedra (En lit. grega 875,

na biblioteca)- El mensaje liberador de Dioniso en lasBacantes de Eurpides, Lpez Puertas,

G. (http://www.ucm.es/info/especulo/numero28/dioniso.html)- Webs da Wikipedia eGallipedia- Imaxes da representacin: Grupo Hypnos (IES Francisco Ros, Crdoba):http://www.grupohypnos.com/site/

teatro grego: bacantes e lisístrata. nivel eso

Documents