1

1. Koji su objekti djelovanja OSS sistema, dati kratak opis svakog od njih?

OSS sistem sadrži četiri bitna objekta djelovanja:

1. mrežna infrastruktura (pristup, prenos, usmjeravanje);2. serverska oprema za nuđenje usluga (npr. call center, web hosting);3. Upravljanje elementima: distribirano ili integrirano;4. Grupa uslužnih procesa operatora.

2. Šta je uloga OSS sistema i sta OSS sistemi trebaju obezbijediti u organizaciji pružanja usluga

Osnovu OSS sistema u poslovima specifičnim za telekomunikacije, osim upravljanja kvalitetom, čini sistemi tarifiranja i biling sistemi:

a. sistemi tarifiranja predstavljaju filozofiju prikupljanja podataka i politiku definisanja cijena usluga;

b. biling sistemi predstavljaju realizaciju sistema tarifiranja kroz odgovarajuće aplikacije koje povezuju ciklus od trenutka potpisivanja ugovora sa korisnikom do trenutka naplate pružene usluge, uključujući sve elemente osiguranja prihoda i postupke za zadovoljenje korisnika.

OSS strategija počiva na TMN modelu definisan ITU preporukom M.3100 TMN model sadrži pet osnovnih funkcija: upravljanje greškama, upravljanje konfiguracijom, upravljanje karakteristikama; upravljanje obračunom, i upravljanje sigurnošću. Kvalitet funkcija TMN modela na jednom nivou organizacije utiče na pravilan rad ostalih nivoa.

OSS sistemi treba da obezbijede:

c. brz razvoj usluga;d. kontrolu toka isporuke usluga u realnom vremenu;e. biling baziran na mjerenju vremena, kapaciteta i sadržaja, sve u realnom

vremenu;f. web bazirano korisničko samoposluživanje;g. garanciju kvaliteta usluga kroz multiuslužne, multitehnološke i

multisnadbjevačke infrasturkture;h. fleksibilnost i brzu prilagodljivost tehnološkim promjenama.

2

3. Nelinearno tarifiranje

1-ima za cilj poboljšanje Ramsey-ovog metoda uvođenjem diskriminacije između korisnika istog tržišta: količina sredstava koju korisnik plača nije u linearnoj zavisnosti od promjene količine korištenja (količinski popust);

2-ovim metodom se pruža mogućnost širokog spektra paketa tarifa. Korisnik prilagođava stepen korištenja - očekuje se povećanje potražnje;

3-u praksi je teško provesti potpunu disktriminaciju cijena prilagođenu svakom korisniku - pojednostavljen metod: višedijelne tarife i blokovi tarifa.

• višedijelne tarife: sastoji se od fiksnog dijela (uglavno pretplata za pravo pristupa mreže i/ili uključenom ograničenom količinom korištenja usluge) i diskretnih dijelova (zvanih blokovi) koji su proporcionalni količini korištenja i zavisni od ugovorene količine korištenja.• primjena diskriminacije cijena može imati kao posljedicu povećanje ukupnog standarda, postoje dva cilja:• količinu usluge što je moguće više približiti stvarnim potrebama svakog korisnika;

zaradu operatora zadržati na nivou zarade koju bi imao ukoliko bi primjenjivao uniformnu metodu tarifiranja.

4. Pobrojati osnovne faktore analize saobraćaja i kako pojedine mrezne anomalije uticu na nivo grešaka u mrezi

a. saobraćajno opterećenje;b. nivo usluge GoS;c. tip saobraćaja;d. način uzimanja uzoraka za analizu;e. pretpostavljeni nivo grešaka u mreži:

i. prekid prenosnog puta - uzrokuje smanjenje kapaciteta u mreži;ii. greška na komutaciji - uzrokuje gubitak alternativnog puta za određene

komutacije i/ili prekid saobraćaja za određeno područje;specijalne situacije u okolini (praznici, katastrofe, itd.) - uzrokuju značajno povećanje saobraćaja u mreži.

3

5. Koji su osnovni mehanizmi za opis sistema redova čekanje i dati po jedan primjer za svaki mehanizam

-Da bi se opisao sistem treba biti moguće specificirati

1. mehanizam po kojem klijenti pristupaju u buffer. Koji zakon vjerovatnoće je primjenjiv na proces na ulazu u sistem. 2. mehanizam reda, odnosno distribucija vremena opsluživanja (Service law)

(pristupna linija i put za napuštanje sistema);3.mehanizam opsluživanja (servisna disciplina) princip izbora sljedećeg klijenta u

trenutku kada server postane slobodan.

-mehanizam po kojem klijenti pristupaju u buffer:

Da bi se opisao mehanizam pristupa najčešće se u obzir uzima vremenski interval između dva sukcesivna dolaska ili broj dolazaka u datom vremenskom intervalu. Ako je T promatrani interval i n(T) broj dolazaka u vremenskom intervalu, onda je saobraćajni intezitet: Ovaj mehanizam se najčešće ograničava na Poissonov proces

Mehanizam reda (service law):– Može biti izuzetno kompleksan, ali obično se ograničavamo na

pretpostavku da su servisna vremena međusobno neovisna i da se sva (za jednu prirodu usluge, multiservisni sistemi imaju više distribucija) ponašaju po istom zakonu distribucije.

F(x)=P{servisno vrijeme≤x}Ova mehanizam se najčešće ograničava na eksponencijalnu raspodjelu

F(x)=1-e-μx, f(x)=e-μx

Vjerovatnoća da se servis završi u sljedećem vremenskom intervalu (t,t+∆t) je μdt bez obzira koliko dugo traje usluga (taksi paradoks).Česte su i Erlangova distribucija (usluga sastavljena od k kaskadno organizovanih servera) Hipereksponencijalna distribucija (dva eksponencijalna servera sa različitim brzinama obrade μ između kojih klijent vrši izbor po proporciji α)

F(x)=α(1-e-μ1x)+(1- α)(1-e-μ

2x)

Mehanizam reda (service law) - Proces rađanja i umiranja:

Opis stanja sistema znači obezbijediti listu karakteristika koje sistem posjeduje i elemente koji omogućavaju predikciju promjena.Markovljev lanac: Imamo slučajnu varijablu X sa diskretnim prostorom stanja (E1, E2,...Ek,..) i t1,t2,...tn kao sukcesivni brojači promjene stanja. Generalno gledajući,

4

vrijednost X u vremenskom intervalu tn+1 zavisi od svih prethodnih stanja. Za X koji slijedi Markovljev zakon mora da vrijedi:P[X(tn+1)=xn+1)/ X(tn)=xn; X(tn-1)=xn-1)/ X(tn-2)=xn-2;... = =P[X(tn+1)=xn+1)/ X(tn)=xn]

Drugim riječima, trenutno stanje utiče na budući razvoj procesa, dok ranija stanja mogu biti zaboravljena. Mehanizam opsluživanja (servisna disciplina)Ako određena klasa usluge ima neki stepen hitnosti moguće je uspostaviti sistem prioriteta: (redoslijed kojim server uzima sljedećeg klijenta nakon što server postane slobodan):

– FIFO– LIFO– SIRO slučajno opsluživanje– RR (round robin) ako posao nije završen u određenom vremenskom

intervalu, posao se prekida i vrača u red. Ova aktivnost se ponavlja sve dok se posao ne završi.

. Mehanizam opsluživanja (servisna disciplina)– PS procesor sharing odgovara round robin metodi kod koje su vremenski

intervali jako kratki tako da se dobije osjećaj da se poslovi obavljaju simultano

– IS infinite server (beskonačan broj servera) nikada se ne formira red– HoL (svaki klijent pripada određenom prioritetu):

• klijent određenog nivoa se opslužuje nakon što je opslužen klijent većeg prioriteta (statički prioritet i dinamički prioritet).

pre-empti mehanizam: klijent sa višim prioritetom prekida izvršenje usluge nižeg prioriteta (nastavak od početka ili tamo gdje se stalo)

6. Koje su osnovne procedure i karakteristike tarifnog sistema (sa njihovim opisom vezano za vrstu usluga)

• Zahtijevane procedure i tehničke karakteristike tarifnog sistema moraju:1. na području mjerenja saobraćaja, pored neophodne tačnosti mjerena zadatih

veličine, omogućiti: – mjerenje vremena korištenja usluge u funkciji distance;– mjerenje količine podataka u funkciji vremena i distance;– mjerenje sadržaja u funkciji količine podataka, vremena i distance;– bilo koju kombinaciju gornjih metoda mjerenja.

2. na području prikupljanja podataka: – dinamičku medijaciju u bilo kojem formatu;

5

– detaljan zapis o svakoj vezi (identifikacija usluge, korištenog resursa, količine usluge, početak i kraj korištenja mreže, identifikaciju korisnika, količinu prenesenih podataka, itd.).

7. Koje su osnovne funkcije TMN modela

TMN model sadrži pet osnovnih funkcija: upravljanje greškama, upravljanje konfiguracijom, upravljanje karakteristikama; upravljanje obračunom, i upravljanje sigurnošću. Kvalitet funkcija TMN modela na jednom nivou organizacije utiče na pravilan rad ostalih nivoa.

8. Koje su oblasti proučavanja u tehnologijama pružanja usluga-referecirati se na ITU-ov TMN model

Oblasti poručavanja tehnologije pružanja usluga:

a. OSS operation support systems;b. BSS bussines support systems;c. regulativa tržišta.

i njihov međusobni uticaj i integracija koja slijedi konvergenciju usluga i mreža.

TMN model sadrži pet osnovnih funkcija: upravljanje greškama, upravljanje konfiguracijom, upravljanje karakteristikama; upravljanje obračunom, i upravljanje sigurnošću. Kvalitet funkcija TMN modela na jednom nivou organizacije utiče na pravilan rad ostalih nivoa.

6

9. Karakteristike i područje primjene Erlang C saobraćajnog modela

– beskonačan broj neovisnih izvora saobraćaja;– slučajna (Poissonova) raspodjela pristupa sistemu;– blokirani pozivi se bufferiraju (kašnjenje) LCD;– vrijeme trajanja veze ima eksponencijalnu raspodjelu;– poziv se upučuje samo jedamput i zadrži se u redu čekanja sve dok se ne obradi;– koristi kod ADC (automatic call diustributer kod pozivnih centara) i za utvrđivanje

potrebnog propusnog opsega kod prenosa podataka;– potrebno poznavati broj poziva ili paketa; prosječno vrijeme trajanja poziva ili

dužinu paketa (broj bita) i očekivano kašnjenje u sekundama.

–Erlang C model• Radi se o sistemu sa R servera, kao i kod Erlang B ali sa primjenom reda čekanja. Ako klijent pri ulazu u sistem ne nađe slobodan server ide u red za čekanje: M/M/R;• Sve dok je k<R nema promjene u odnosu na Erlang B, vrijeme obrade usluge je kμ, čim k dosegne vrijednost R vrijeme obrade usluge se zadržava na istoj vrijednosti Rμ (uslov stabilnosti je A<R)

7

10.Karakteristike i područje primjene Erlang B saobraćajnog modelao Erlang B model

beskonačan broj neovisnih izvora saobraćaja; slučajna (Poissonova) raspodjela pristupa sistemu; blokirani pozivi odstranjeni iz sistema LCC;

0

1

2

R-1

R

R+1

R+k

Rμ

Rμ

Rμ

(R-1)μ

2μ

μ

λ

λ

λ

λ

λ

λ

λ

8

vrijeme trajanja veze ima eksponencijalnu raspodjelu; Prema Kendallovoj notaciji to je sistem M/M/R/R to drugim riječima znači:

Imamo grupu od R servera koji rade u takvom modu da svaki server može obraditi bilo kojeg klijenta. Klijent se odmah uzima u obradu ako ima slobodnih servera, ako su svi serveri zauzeti klijent se odbija “sistem sa gubicima”. Dinamika obrade (service rate) je kμ sve dok je k<R Sistem ne može biti u bilo kojem stanju poslije stanja k=R. Saobraćaj po serveru je ρ=A/R (A=λ/μ). Sistem je stabilan sve dok je A<R

o Prošireni Erlang B model

beskonačan broj neovisnih izvora saobraćaja; slučajna (Poissonova) raspodjela pristupa sistemu; dio blokiranih poziva se ponovi LCR; vrijeme trajanja veze ima eksponencijalnu raspodjelu; uzima se u obzir da blokirani poziv ima višestruki pokušaj i da nema

prelijevanja saobraćaja koristi se kod sistema sa ponovljenim pokušajima (npr. modemski

saobraćaj).

11.Pobrojati načine modeliranja saobraćaja (optimizacija korištenja propusnog opsega) i koji su zadani parametri, promjenjljive veličine, funkcije cilja i ograničenja za svaki način modeliranja

Modeliranje saobraćaja u osnovi sadrži pojednostavljenu sliku relevantnih parametara proisteklih iz saobraćajnih zahtjeva koji imaju uticaja na performanse mreže.

Optimizacija korištenja propunog opsega svodi se na problem saobraćajnog modeliranja (gdje se osnovni matematički alati nalaze unutar zakona vjerovatnoće, statističke teorije i teorija redova) i moguće je provesti kroz tri načina rješavanja problema:

a. Izbor kapaciteta u mreži;b. Izbor kapaciteta i razdioba saobraćajnih tokova;c. Razdioba saobraćajnih tokova u mreži.

Problem izbora kapaciteta u mreži:

d. Zadana je toplogija mreže i očekivani saobraćajni tokovi {γjk} i {Φ};e. Promjenljivi su kapaciteti čvorova {Cv} i grana{Cl};f. Funkcije cilja su: minimizirati gubitke i minimizirati kašnjenje;

9

g. Ograničenja: i. Promjene kapaciteta nisu kontinuirane;ii. Troškovi su uvijek ograničeni.

Problem izbora kapaciteta i razdioba tokova:

h. Zadana je toplogija mreže;i. Promjenljivi su kapaciteti čvorova i grana{Ci} te tokovi u granama {Φi};j. Funkcije cilja su: minimizirati gubitke i minimizirati kašnjenje;k. Ograničenja:

i. Promjene kapaciteta nisu kontinuirane;ii. Ograničenja mreže za upravljanje;

Troškovi su uvijek ograničeni.

• Problem razdiobe tokova:– Zadana je topologija mreže i kapaciteti čvorova i grana {Ci};– Promjenljivi su tokovi u granama {Φi};– Funkcije cilja su: minimizirati gubitke i minimizirati kašnjenje;– Ograničenja:

• Signalizaiona tehnika;• Inteligencija mreže (kontrolne ravni).

• Modeliranje tarifnog sistema radi ujednačavanja saobraćaja:– Zadana je topologija mreže, kapaciteti čvorova i grana, elastičnost na

cijene;– Varijabilne su cijene usluga;– Ograničenja:

• Legislativa;• Karakteristike potražnje;• Marketing.

– Funkcije cilja:• Smanjiti vršna opterećenja;• Maksimizirati ujednačenost saobraćaja.

12.Na kojim vrstama procjene se vrši dimenzioniranje mreže i koje su ključne varijable za dimenzioniranje mreže?

Procjena budućeg saobraćajnog opterećenja

10

• Procjena budućeg dnevnog korištenja pojedine usluge:

•

• Procjena budućeg dnevnog saobraćajnog opterećenja pojedine usluge:

Procjena budućeg saobraćajnog opterećenja u glavnom saobraćajnom satu:

• Procjena zahtijevanih brzina prenosa u određenim sredinama

• Onog trenutka kada je izvršeno definisanje karakteristika saobraćajnih zahtjeva i postavljeni ciljevi kvaliteta, saobraćajni inženjering obezbjeđuje efektivno

11

dizajniranje i funkcionisanje mreže podrazumijevajući da su zadovoljeni ciljevi kvaliteta i ispunjeni saobraćajni zahtjevi.

• Vrste kontrole saobraćaja:– Rutiranje saobraćaja (izbor rute i pravila izbora rute):

• Rutiranje u odnosu na stanja.• Rutiranja u odnosu na događaj.

– Upravljanje mrežnim saobraćajem (rerutiranje saobraćaja u dijelove mreže koji nisu zagušeni);

– Metoda zaštite usluga (koristi se u cilju obezbjeđenja stabilnosti u mreži koristeći nehijerarhijske šeme rutiranja – alternativne rute se dijele sa saobraćajem prvog izbora).

• Performanse mreže se mjere u odnosu na sposobnost mreže ili njenih dijelova da obezbijede funkcije koje se donose na komunikaciju između korisnika:– Prenos;– Usmjeravanje – permanetnu dostupnost;– Interaktivnost;

Tarifiranje.

13.Barijere za ulazak konkurencije (definicja, vrste i opis vrsti)?a. Barijere za ulazak konkurencije:

to je cijena koju mora trpjeti firma da bi ušla na tržište (prirodne barijere ili strateške barijere). Visina barijere određuje brzinu povrata investicija. Postoji više vrsta barijera:

1. raspoloživa količina korisnika (ograničenost tržišta);2. struktura troškova korištene tehnologije (razlika između troškova tehnologije koju

koristi postojeći operator i troškova moguće supstitucijske tehnologije);3. potencijalno izgubljeni troškovi (visina ulaganja u odnosu na sigurnost

investiranja);4. prednost prvog na potezu, “gramežljivi” metod tarifiranja, netačno prikazivanje

troškova.

14.Koje su metode uvođenja konkurencije (sa opisom)?a. Metode za uvođenje konkurencije:

- konkurencija bazirana na uslugama;

- konkurencija bazirana na opremi:

12

1. natjecanje za tržište (najviša cijena za licencu i najniža cijena usluga ili fiksna cijena usluge i fiksna cijena licence a najbolji asortiman usluga “beauty content”): prenos monopolske rente u buđetska sredstva;

2. borba za tržište - ulaz na tržište potpuno slobodan;3. uvođenje novog operatora (konkerencija unutar tržišta umjesto konkurencije

za tržište) ostaje sposobniji operator ili dijele tržište;4. potpuna globalizacija tržišta.

15.Ko, kada i pod kojim uslovima odrzava prirodni monopol?

• Ukoliko ne postoje barijere za ulazak novih operatora prirodni monopol je nezaštičen - neproduktivna konkurencija (skup efekata postojanja konkurencije negativan po životni standard);• U tom slučaju za društvo kao cjelinu je bolje da nema ulaska novog

operatora;Međutim, zavisno od visine fiksnih troškova i potražnje na tržištu i u

slučajevima kada ukupni standard pada može se pojaviti ulazak novog operatora. Tada država treba intervenisati – štiti prirodni mnopol.– Prirodni monopol postaje neodrživ u uslovima međusobne substitucije

troškova usluga;• Svaka usluga bi trebala da doprinese prihodu bar onoliko koliko su

njeni marginalni troškovi;– u procjeni potrebe održavanja zatečenog monopola ili spriječavanja

metoda barijera za ulazak konkurencije nalazi se odluka za izbor metoda regulative telekomunikacionog tržišta:• ex ante regulativa u cilju kontrole ulaska, širenja i izlaska sa tržišta

(kontrola finansijskog tržišta operatora, eliminisanje dupliciranja kapaciteta i stabilizacija uslova investiranja);

• kontrola uslova za fer konkurenciju (prevencija pojave diskriminacije među korisnicima, prevencija korištenja dominantne pozicije i/ili spriječavanje ulaznih barijera).