tema 14. a arte barroca
TRANSCRIPT
A ARTE A ARTE
BARROCA BARROCA
CONTEXTO HISTÓRICO ITALIACONTEXTO HISTÓRICO ITALIA• Barroco en Italia:
– Século XVI (finais) –XVII
– Política: Estados Independentes baixo a influencia de España e Francia
– Economía: crise e estancamento por sublevacións populares ( fame, miseria,...)
– Sociedade: estamental pero cada vez teñen menos peso os monarcas e os nobres e gañan importancia social os burgueses e o clero (revaorización Papa)
– Cultura: etapa de florecemento en tódolos eidos:• Nacemento dos museos. Novo concepto de arte: para ver e apreciar• Grandes logros na música: destaca a ópera, Vivaldi, Corelli,....• Avance científico: nacemento da ciencia moderna: Galileo e heliocentrismo• Despois da contrareforma a igrexa revalorizase e volve a ser gran mecenas da arte
CARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCOCARACTERÍSTICAS XERAIS DO BARROCO
• Arte que non respecta as regras ou proporcións de etapas anteriores
• Rexeita as normas, o equilibrio, os cánones,...• A igrexa e o seu principal cliente e mecenas• Arte que promove o fervor de multitudes• Crea asombro e marabilla no espectador• Tende á escenografía, ó teatro, ó espectáculo,...• Combina movemento e luz• Busca o movemento e a tensión aérea
– En arquitectura a través de columnas salomónicas, entrantes e saíntes pronunciados, etc
– En escultura e pintura a través do dramatismo, a xestualidade e expresividade esaxeradas e a combinación de luces e sombras
• Asocia tódalas artes nunha mesma obra
ARQUITECTURA BARROCA ARQUITECTURA BARROCA ITALIANAITALIANA
CARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS ARQUITECTURA BARROCA ITALIANA• Plantas elípticas, ovais, centrais e de formas complexas• Uso de columnas e pilastras en abundancia e case sempre con movemento• Alternancia de liñas rectas e curvas, entrantes e saíntes pronunciados• Remates en portadas con elementos decorativos abundantes e chamativos• Uso de volutas nos remates das fachadas e de frontóns partidos• Teitos abovedados• Colosalismo• Grandes contrastes de luz; aplicación de claroscuros en fachadas• Abundante decoración• Destacan dúas tipoloxías de edificacións:
– Edificios relixiosos:• Abundan as igrexas: triunfo da fe sobre as herexías do século anterior• Diversidade de plantas: destaca a basilical ou lonxitudinal que ten unha soa nave con ábsida simple
e cúpula sobre o cruceiro. Pero tamén hai plantas ovais, circulares, etc• Márcase con énfasis o centro do edificio como lugar destacado• A fachada aparece integrada co seu arredor –outras edificacións, natureza,etc-.• Presencia habitual de monumentais escaleiras nas fachadas
– Palacios e residencias civís:• Usan as plantas cuadradas ou rectangulares abertas a un patio cadrado interior. A veces tamén usan
a planta en forma de H• Están pechados ao exterior como se fosen fortalezas• Seguen usando ordes clásicos nas súas columnas, con superposición• Están integrados no medio con grandes zonas recreativas, xardíns laberínticos e colosais, grandes
paseos, etc...• Retómase a preocupación polo urbanismo:
– Sixto V: novo plan urbanístico en Roma: abrir rúas, prazas, .... FONTANA– BERNINI: reorganiza a cidade en función dos lugares sagrados: Praza de San Pedro.
Plaza Nabona.Arquitectura Barroca.
Características Generales
Arte urbano.Función propagandística
Fusión arquitectura,Escultura, pintura
Espacioteatral
Abundanciadecorativa
Planos cambiantesEfectos claroscuros
Empleo ordencolosal
GRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ARQUITECTOS DO BARROCO ITALIANO• CARLO MADERNO (1556-1629)
– Fachada da catedral de San Pedro do Vaticano (Roma)– Fachada da igraxa de Santa Susana (Roma)
• BERNINI (1598 – 1680)– Baldaquino de San Pedro do Vaticano (Roma)– Praza de San Pedro do Vaticano (Roma)– Igrexa de Santo André do Quirinal (Roma)– Fonte dos Catro Ríos na Praza Nabona (Roma)– Fachada do palacio Barberini (Roma)– Igrexa do Castelgandolfo (Roma)– Escaleira rexia do Vaticano (Roma)
• BORROMINI (1599- 1667)– San Carlo alle Quattro Fontane (Roma)– San Ivo della Sapienza (Roma) – Colegio da Propaganda Fide (Roma)– Fachada de Sant´Agnese (Roma)
• LONGHENA (1598 – 1682)– Santa María della Salute (Venecia)– Palacio Pesaro (venecia)
• OUTROS– GUARINI (1624- 1683)
– Igrexa de San Lourenzo (Turín)– Capela do Santo Sudario (Turín)– Palacio Carignano (Turín)
– JUVARA (1678- 1736)– Basílica de Superga (Turín)
– SANCTIS (Século XVIII): Escaleira da Praza de España (Roma)– SALVI (Século XVIII):Fontana de Trevi (Roma)
FACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANOFACHADA DA CATEDRAL DE SAN PEDRO DO VATICANO
• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Fecha: 1607-1612• Encargada a este autor polo Papa Paulo V• Este autor rematou esta catedral facendo esta fachada e o
corpo lonxitudinal• Prolongou a planta de cruz grega polos pés da igrexa
converténdoa en basilical• Transforma a estructura prevista por Bramante no século
anterior que era circular• A fachada:
– Orde xigante – Desenvolvemento horizontal contraresta a verticalidade da cúpula
de Miguel Anxo– Oculta as capelas saíntes dos muros e as tres naves– Columnas colosais dentro de nichos– Ventas curvilíneas e rectilíneas– Frontón central con ático coronado por estatuas
IGREXA DE SANTA SUSANAIGREXA DE SANTA SUSANA • Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1556-1629)• Lugar: Roma• Imita a Igrexa de Gèsu de Giulio Barozzi il Vignola e
Giacomo della Porta(Roma, 1568- 1584)• Estructura:
– Planta de cruz latina– Unha soa nave– Capelas laterais– Cuberta con bóveda de cañón– Cruceiro coronado por cúpula
• Fachada:– Dous corpos enlazados por aletóns– Marcada horizontalidade que contrata coa verticalidade do fontón
que a corona– Remates en volutas nos laterais do corpo superior
Características propias de BERNINICaracterísticas propias de BERNINI• Practica tódalas artes• Búsqueda da grandeza – colosalismo-.• Preocupación e estudio pola distribución
espacial, de volumes e masas• Esmerada combinación da arquitectura coa
decoración• Rica e abundante ornamentación • Policroma os interiores• Abusa da superposición de ordes• Pórticos con columnas coronados con frontóns
partidos ou inacabados nas fachadas• Uso de plan central
BALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANOBALDAQUINO DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598- 1680)• Data: 1624-1633• Lugar: Vaticano (Roma)• Materiais: bronce, mármore, estuco dourado e madeira• Encargado polo Papa Urbano VIII• Arquitectura dentro de un edificio (catedral de San Pedro)• Mantén as proporcións con respecto ao edificio• Situado no cruceiro focaliza a tumba de San Pedro• Conxuga arquitectura, escultura, pintura e decoración• Contrasta o bronce co que está feito coa mármore de cores dos muros da
igrexa• Pequeño altar sostido por catro columnas salomónicas, torneadas, en
espiral de capitel composto, base ática e co fuste dividido en tres aneis • Prima a verticalidade co movemento ascensional das columnas• Entaboamento curvado sobre volutas encima das columnas e rematado cun
dosel no que abunda a decoración de anxos• Altar aberto que permite contemplar o resto do edificio• Decoración: abundan os anxos e as abellas (símbolo do Papa Urbano VIII) • Remate: Globo terráqueo coronado por unha cruz simboliza o triunfo da fe
católica no mundo frente ás herexías do século anterior
Bernini.Baldaquino de San Pedro
Materiales : Madera
Estuco doradoBroncemármol
Centraliza espacio del cruceroy focaliza tumba de San Pedro
Al dejar expedito interiorPermite contemplación del entorno.Juego bicromía: mármol paredes
y bronce baldaquino
Estructura arquitectónicaPero concepción escultórica
Mantiene proporciónCon el templo (29m. Altura)
Movimientoascensional
Bernini.Baldaquino de San Pedro
Podiums de mármolCon relieves
ColumnasSalomónicas
(espiral)
Base ática
Fuste divididoPor tres anillos
espiral
Talloshojas
menudas
Capitel compuesto
Entablamentocurvo
Abejas.Símbolo Urbano VIII
Ángeles
Volutas ascensionales
Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)
Bernini.Baldaquino de San Pedro
Podiums de mármolCon relieves
ColumnasSalomónicas
(espiral)
Base ática
Fuste divididoPor tres anillos
espiral
Talloshojas
menudas
Capitel compuesto
Entablamentocurvo
Abejas y soles.Símbolo Urbano VIII
Ángeles esquinadoscon guirnaldas
triunfantes
Volutas ascensionales
Remate:Globo coronado con cruz.(Triunfo del Catolicismo)
Significado:Continuación Jerusalénbíblica en la Roma papal
Ángeles del centroCon atributos de
San pedro (llaves y tiara)Y San Pablo (espada y libro)
Achaflana pilares del crucero:1º cuerpo amplios nichos con estatuas.
2º cuerpo hornacinas abalconadas(enmarcadas entre columnas salomónicas
como reflejo de las que tiene el baldaquino) con reliquias (lanza, verónica, cruz, cabeza)
PRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANOPRAZA DE SAN PEDRO DO VATICANO• Autor: BERNINIBERNINI ( 1598-1680)• Data: 1656-1667• Lugar: Vaticano (Roma)• Gran praza elíptica no exterior da catedral de San Pedro con:
– Dous brazos rectos diverxentes• unen a igrexa coa praza oval • crean un espacio trapezoidal na entrada da igrexa• función: integrar e fusionar a igrexa e a praza oval
– Gran praza oval • rodeada por columnata colosal• a columnata ten catro filas de columnas dóricas• Columnata dividida en tres rúas (calles);a central máis ancha• Sobre as columnas vai un entaboamento e unha balaustrada que remarcan a
horizontalidade e contrarestan a verticalidade das columnas• Coronan o conxunto unhas estatuas colosais que potencian verticalidade• Na praza oval hai múltiples puntos de vista da igrexa• No centro coloca un grande obelisco flanqueado por dúas fontes
• Forma un espacio aberto á cidade coa que se integra no seu urbanismo• A súa vez é un espacio cerrado que se vai estreitando para acoller na igrexa aos fieis • Diferentes alturas ou niveis a medida que avanzamos hacia á igrexa• Obxectivo: potenciar a cúpula de Miguel Anxo• Simboloxía: representa á IGREXA CATÓLICA que acolle no seu seno aos fieis por iso a praza
simboliza o abrazo acolledor que se cerra sobre San Pedro –pai da IGREXA-
Bernini.Columnata de San Pedro
Dos brazos rectosDivergentes.
Espacio trapezoidal
Dos brazoselípticos
Fusión plaza-basílica
Estaba previstoTercer brazo
cierre
Símbolo: IglesiaAbraza a cristiandad
Objetivo: potenciarCúpula de Miguel Ángel
Obelisco centralFlanqueado por dos fuentes
Multiplicidad puntosDe observación
Juegos perspectívicos(intensifica profundidad
de fachada)
Distintosniveles
Efecto sorpresaTras atravesar columnata
Espacio abierto para integrarse en ciudad
Cerrado para acoger
Callejuelas medievalesEliminadas en S XX
Para crear gran avenida
Bernini.Columnata
Tres calles.Central más ancha
Cuatro filascolumnas toscanas
Entablamento conBalaustrada.
(horizontalidad)
Remates con estatuas(verticalidad)
SANTO ANDRÉ DO QUIRINALSANTO ANDRÉ DO QUIRINAL• Autor: BERNINI BERNINI (1598-1680)• Data:1658-1670• Lugar: Roma• Inspirada no Panteón romano• Planta:
– ovalada marcada cun pórtico semicircular
• Interior:– Elíptico – Con entaboamento– Altar de grandes dimensións e con columnas– Todo o interior semella un grande escenario teatral– Espacio concebido a través de zonas con xogos de luces e sombras – As capelas teñen claroscuros remarcados – Cúpula artesonada– Espacios diáfanos– Uso de curvas e contracurvas– No eixe máis curto coloca o altar
• Fachada:– coronada por volutas e por un frontón triangular roto pola base que acentúa os claroscuros – flanqueada por muros cóncavos– enmarcada por pilastras colosais– estructura adintelada engloba un arco de medio punto ( líneas rectas e curvas potencian o movemento)– pórtico anteposto:
• Escalinata cónvexa• Dúas columnas clásicas• Entaboamento curvo• Frontón curvo partido cun escudo
Bernini.San Andrea al Quirinale.
Planta
Claridad compositiva
Respeta proporcionesY reglas.
Espaciosdiáfanos
Curvas ycontracurvas
Planta elíptica
En eje más cortoFachada y altar mayor
Bernini.San Andrea al Quirinale.
Fachada
Fachada saliente flanqueadapor muros cóncavos
Escalinataconvexa
Pórticoantepuesto
Dos columnas
Entablamentocurvo
Frontón curvoPartido con escudo
EnmarcadaPor pilastras
Estructura adinteladaengloba arco de medio punto
Frontón triangularroto por la base
(claroscuros)
Bernini.San Andrea al Quirinale.
Interior
Luz ventanas y linternasLlenan de luz iglesiaSuperficies pulidas
Para que luz resbale
Ordenación espacioCon pilastras corintias
acanaladas
OndulaciónDel muro
Cuatro capillas a Cada lado de laCapilla mayor
Coronada capilla mayorCon frontón curvo partido
Con estatua de San Andrés
Capilla mayorrecibe luz deuna linterna
horadada en su partesuperior
Bernini.San Andrea al Quirinale.
Cubierta
Artesonado hexagonal(símbolo Urbano VIII)
Esculturas seintegran en estructuraProfusa
decoraciónArticulación deCúpula ovalada
en gajos
Pescadorescon atributos
del oficio(conchas, redes, etc.)
Putti conguirnaldastriunfales
Ritmoserpenteante de guirnaldas
CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BORROMINI• Colaborador pero competidor de Bernini• Totalmente oposto ao estilo de Bernini• Búsqueda da fantasía,a imaxinación, o inxenio• Obras de gran dramatismo e expresividade• Obsesión polo movemento• Técnica ansiosa e atormentada• Inventa elementos novos e formas novas para capiteis ( volutas ao revés)• Entaboamentos e cornisas ondulados• Remates e ritmos cóncavos e convexos• Uso de curvas e contracurvas• Plantas complexas e xeométricas• Edificacións de pequeño tamaño e materiais simples e modestos• Traballa para a igrexa pero non dispón de moitos recursos e apoios• Transgede as normas das ordes para crear novas proporcións• Rompe relación estructura e espacio facendo primar á primeira• Explota ao máximo as posibilidades ilusorias da perspectiva• Reduce os espacios con xogos de perspectiva• Abundancia de decoración: querubíns, coroas, pináculos, bóvedas
nervadas, etc...
SAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANESAN CARLO ALLE QUATTRO FONTANE• Autor: BORROMINI (1599-1667)• Data:1634- 1667• Lugar: Roma• Planta:
– Ovalada• Interior:
– Cúpula • Ovalada• Artesonada• Decoración xeométrica en relevo• De contorno curvilíneo• Con pendentes
– Curvaturas convexas nas súas catro esquinas– Entaboamento contornea todo o interior
• Fachada:– Dinámica– Movemento ondulante– Tramos concavos e convexos– Combina a orde xigante e a orde pequena– Coronada por elementos en forma de llama que substitúen ao frontón e un medallón
ovalado sostido por anxos
Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.
Fachada
Achaflanada Sobresale del plano de la pared
de la calle.
Orden miguelangelescoOrden pequeño
y gigante
Superficieondulada
Multiplicación de aristas,Perfiles, resaltes.
(efectos de claroscuros)
Espaciosreducidos
Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.
Fachada
Pisoinferior
Lateralescóncavos
Centralcovexo
Pisosuperior
Central cóncavoCon aditamento convexo
Laterales cóncavos
Entablamento interrumpidopor medallón
Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.
Plano
Espacio irregulary reducido
ClaustroOchavado alargado
Esquinas reemplazadasPor curvaturas convexas
(más sensación de estrechez)
Dos triángulos equiláterosunidos por la base
Trazadomixtilíneo
Materialespobres
Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.
Interior
Articulación 16 columnas de orden gigante muy
salientes, deliberadamente desproporcionadas
Entablamento mixtilíneomuy grueso que crea barrerahorizontal y obliga a seguir
perímetro de la iglesia
Bóveda con casetonesen perspectiva
(aumenta profundidad)Frontón
Con base curvada
Rompe normasy proporciones
HornacinasRectas y curvas
Borromini.San Carlo alle Quattro fontane.
Bóveda
Casetones de hexágonos,octógonos
y cruces.TechumbreAnimada por formas
curvas
Cuerpo intermedio de arcos de medio
punto y pechinas
Casetones disminuyen de tamaño según
leyes de perspectiva.
Ventanas semiocultasapariencia de flotar
SAN´IVO DELLA SAPIENZASAN´IVO DELLA SAPIENZA• Autor: BORROMINIBORROMINI (1599-1667)• Data: 1642- 1660• Lugar: Roma• Planta:
– Hexágono rodeado por seis lóbulos– Entre as arestas dun lóbulo e outro hai pilastras– Forma de estrela mixtilínea– Alternan líneas rectas con otras cóncavas e convexas
• Fachada:– Cúpula envolta por un tambor lobulado con pilastras , arcos,
claroscuros e iluminacións – Sobre o tambor emerxe unha lanterna alta de ritmo rotatorio– Líneas curvas esaxeradas
• Interior:– Entaboamento coa mesma forma ca planta– Encima do taboamento descansa a cúpula– Cúpula vai disminuíndo ata á linterna que a corona
Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .
Planta
1º)Dos triángulos equiláterosentrelazados
2º El cruce crea un hexágono
3º) Añadido de lóbulosCóncavos y convexos
4º) Pilastras enAristas entre lóbulos
5º) Resultado:Estrella seis
puntas redondeadas1
2 6
3
4
5
Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .
Fachada
Piso inferiorcóncavo
Piso superiorconvexo
Linternahelicoidal
Borromini.Sant´ Ivo alla sapienza .
Interior
Muros mixtilíneos
Pilastras en aristasSe prolonga trazado mixtilíneo
a bóveda
Terminación bóvedaEn linterna circular
Excesiva compartimentación
ESCULTURA BARROCAESCULTURA BARROCA ITALIANAITALIANA
CARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANOCARACTERÍSTICAS ESCULTURA BARROCO ITALIANO
• Século XVII• Centro: Roma• Materiais: bronce e mármore• Expresa paixóns da alma• Propaganda da fe católica• Abundancia de temas relixiosos• Hai tamén en menor número temas mitolóxicos,retratos, paisaxes, ..• Tendencia ao movemento dos corpos (en acción)• Panos que flotan• Composicións en aspa• Xesticulación expresiva de brazos e mans• Representacións escenográficas e dramáticas• Movementos de rotación nas figuras• Uso da figura serpentinata • Xogos de luces e sombras• Búscase o naturalismo • Preocupación polas calidades e as texturas da carne, dos panos,
teas...
GRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS ESCULTORES DO BARROCO ITALIANO• MADERNO (1576-1636)
– Santa Cecilia (1600)• MOCHI (1580-1654)
– Estatua de Alejandro Farnese• BERNINI (1598-1680)
– O rapto de Proserpina (1621-1622)– Apolo e Dafne (1622-1625)– David (1619-1624)– San Longinos(1629-1638)– Sepulcro de Urbano VIII– Fonte dos catro ríos na praza Narbona – Éxtase de Santa Teresa (1647-1652)– Retratos varios : busto de Luis XIV
• ALGARDI (1595-1654)– Sepulcro de León XI– Degollación de San Paulo(1641-1647)– Estatua de Inocencio X (1650)
SANTA CECILIASANTA CECILIA• Autor: Carlo MadernoCarlo Maderno (1576-1636)• Data: 1600• Lugar: Roma• Corpo incorrupto da santa• Tal e como se atopou • Volta contra o chan• Co pescozo cortado
ESTATUA DE ALEXANDRO FARNESEESTATUA DE ALEXANDRO FARNESE
• Autor: MOCHIMOCHI (1580-1654)• Lugar: Roma• Monumentalidade clásica• Xogo de planos pictóricos• Movemento• Claroscuro• Antirrenacentista
CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINICARACTERÍSTICAS PROPIAS DE BERNINI• Artista de gran actividade• Considerable producción de esculturas• Mezcla técnica e fantasía• Formación manierista tardía• Dirixe a ollada á escultura helenística• Só colle o sentido do tráxico, do expresivo e do dinámico• Variedade de tipoloxías escultóricas• Etapas:
– 1ª : ata 1620• Traballa co seu pai • Segue estilo manierista tardío• Figuras combatendo• En pleno movemento• Gran forza expresiva• Iconografía mitolóxica e bíblica• Obras: O rapto de Proserpina. Apolo e Dafne, David
– 2ª : de 1620 ata 1625• Etapa ligada á produccións para a Igrexa• Mesmas características e técnicas que na etapa anterior• Acentúa a expresividade e o movemento• Obras: Sepulcro de Urbano VIII, Fonte dos Catro Rios na praza Nabona, Éxtase de Santa Teresa,etc
– 3ª : de 1625 ata 1680• Abundan os retratos (pero non son exclusivos desta etapa)• Búsqueda do naturalismo • Preocupación pola psicoloxía• Obras: busto do Cardenal Borghese, retrato de Inocencio X
RAPTO DE PROSERPINARAPTO DE PROSERPINA• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data: 1621-1622• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de tensión e loita con movemento e
gran dinamismo• Momentos dramáticos e expresivos acentuados• Búsqueda da análise psicolóxica• Teatralidade• Línea serpentinata• Abandono do concepto de bloque único• Virtuosismo técnico e perfección técnica• Líneas abertas• Composicións abertas e movidas• Composición en aspa e diagonal• Roupaxes e cabelos quebrados e ampulosos
BerniniRapto de Proserpina.
Características generales
Abandono delconcepto debloque únicoMateriales nobles
(bronce y mármol)
Composiciones abiertas y movidas
Momentos drámaticosy expresivos( teatralidad)
Captación delinstante
Ropajes y cabellosAmpulosos, quebrados
Virtuosismo técnico
Línea serpentinata
APOLO E DAFNEAPOLO E DAFNE• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1622-1625• Lugar:Roma• Material: mármore• Captación de un momento de loita e movemento• Tensión e dramatismo • Análise psicolóxica das personaxes• Composición en diagonal e aspa• Contraste superficies lisas das figuras coas
superficies hirsutas e rugosas das ramas e follas• Perfección e virtuosismo técnico• Búsqueda da beleza ideal
BerniniApolo y Dafne
Obra periodo juvenil
Perfeccióntécnica
Composición en diagonal y aspa
Contraste superficie pulidade la piel y formas hirsutas de ramas
Análisis psicológicode personajes
Líneas abiertas
Búsqueda debelleza ideal
DAVIDDAVID• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1619-1624• Lugar: Roma• Material: mármore• Figura en movemento• Composición en aspa• Forza dinámica• Músculos ríxidos• Gran forza expresiva: entrecello e boca
apretados• Línea serpentinata
Bernini.David.
Periodo juvenil
Líneas de fuerzaen tensiónContraria
(aspa)
Fuerza dinámica
Boca y entrecejo apretados
Músculos rígidos
SAN LONGINOSSAN LONGINOS• Autor: BERNINIBERNINI (1598-1680)• Data:1629-1638• Lugar: Roma• Material: mármore• Tamaño superior ao normal• Actitude grandilocuente• Líneas de forza expansiva na posición dos brazos• Fusión co medio ambiente que o rodea.• Importancia do marco arquitectónico: hornacina en pilar
achaflanado do cruceiro de San Pedro do Vaticano• Xogo de luces e sombras:
– rostro,brazos, pernas e peito inundados de luz– roupaxes, rugosidades cabelos e barba absroven a luz
• Roupaxes ampulosos con múltiples pliegues e curvas• Claroscuros acentuados que acentúan a expresividade
Bernini.San Longinos
Periodo Alto Barroco
Líneas de fuerzade brazos expansiva
Ropajes ampulososCurvas, múltiples pliegues,
ricos claroscuros(expresan estado anímico) Actitud
grandilocuente
Fusión con el ambiente.Importancia del marco arquitectónico(hornacina en pilar achaflanado del
crucero de San Pedro de Roma)
Tamaño superioral normal
Atributos militaresarrojados al suelo
Rostro, brazos, piernas y pecho inundados de luz.
Cabellos, barba, manto rugosidades que absorben la luz
ÉXTASIS DE SANTA TERESAÉXTASIS DE SANTA TERESA• Autor: BERNINI (1598-1680)• Data: 1647-1652• Lugar: Roma• Material: mármore e bronce• Pedestal oculto transformándose en nubes suspendidas• O anxo bello e asexuado atravesa coa frecha do amor místico a
Santa Teresa• Contraste actitude pasiva da santa coa acción do anxo• Gran carga e forza expresiva• Boca entreaberta, ollos entornados, aletas nariz abertas, corpos
retorcidos,...• Contacto leve delicado de ambas figuras• Líneas de composición diagonales e en aspa• Integrada no medio : aspecto teatral• Retratos familia Cornaro asisten á acción como a unha
representación no lateral• Perfecta fusión de arquitectura, escultura e pintura
Bernini.Éxtasis de Santa Teresa.
Periodo medio
Líneas de composición entrecruzadas
(aspa)
Pedestal oculto altransformarse en
nubes en suspensión
Ojos entornados, aletas nariz dilatada,
boca entreabierta
Actitud desmayadade cuerpo, acentuada
por posición demanos y pies
Contraste: pesados y quebradosPliegues de la Santa y dinámicos giros de túnica pegada al cuerpo
del ángel.
Bello y asexuado ángel
Flecha del amormístico
Contraste: actitud pasivade la santa frente aacción del ángel.
Contacto leve ydelicado de ambas
figuras
BerniniÉxtasis de Santa Teresa
Capilla Cornaro Santa María della Vittoria
Fusión arquitectura, escultura,Pintura y efectos lumínicos
(concepción teatral)
Concebida como un cuadro
(visión frontal)
En paredes laterales de capillaretratos de familia Cornaro
como si estuviesen contemplandodesde palco el milagro
Forma convexa enmarcadapor dos parejas de columnas exentas
rematadas por frontón con tres cúspides
Interior, oculto, un óculo confrescos y figuras de estuco
de la Gloria. Sólo contemplamos rayos dorados iluminados
por ventana cenitalcon vidrio amarillo
Telas bícromas, muymovidas cuelgan del palco
Tumbas laterales convertidas en
palco
Bernini.Beata Albertona.Periodo tardío.
EntornoEscenográfico
(ventanas, pinturas, etc.)Contraste colcharoja y sábanas
blancas.
ExpresiónDe abandono
Mano que oprimesábana. Contraste
con colcha distendida
BEATA ALBERTONABEATA ALBERTONA
Bernini.Fuente de los cuatro ríos.
Periodo medio
Figuras alegóricasde ríos los cuatro
Continentes conocidos (Danubio, Nilo, Ganges
y Río de la Plata)
Tazaovalada
Incorporaciónurbanísticaen la plaza
Empleo delagua estática y dinámica
Contrastes figuras, animales y rocas
Coronado conObelisco egipcio
Con paloma papalFunción
propagandística(triunfo de la Iglesia
FUENTE DE LOS CUATRO RÍOSFUENTE DE LOS CUATRO RÍOS
Bernini.Periodo medio
Sepulcro y estatuaEn bronce
Estatuas alegóricas y pedestal de mármol
Composición triangularpero con líneas de
fuerza abiertas
Sepulcro de Urbano VIII.
Frontón curvo partidoCon muerte arrancando
epitafio
Fusión monumentoConmemorativo-sepulcral
Sudario de jaspe
Muerte anunciandofin del tiempo
Puerta a la sacristía.Simboliza portal
de la muerte
SEPULCRO DE URBANO VIIISEPULCRO DE URBANO VIII
Bernini.Bustos.
Periodo medio
Duque D`EsteLuis XIV
Ropajes flotantesque envuelven hombros y hacen menos brusca transición al pedestal
Contraste cabeza en una dirección y pliegues del ropaje en la contraria
Mirada por encima deespectador
Contraste armadura y
manto
Profundosclaroscuros Composición más
basada en la diagonal
Composición más basada
en vertical y horizontal
Tratamiento asimétrico
de cabellera
Ciertaidealización
BUSTOSBUSTOS
Bernini.Estatua ecuestre de Constantino.
Periodo medio
Posición en corveta
Composicióndiagonal
Cortinaje rosadoasimétrico la
enmarca.
Luz real ilumina lo que refrena al caballo
y hace mirar al jinetecon mano en dirección
a la luzContraste: manto hacia atrás, crines y cola hacia delante
ESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINOESTATUA ECUESTRE DE CONSTANTINO
Bernini.12 ángeles con atributos de la pasión.
Puente Sant`Angello.Periodo tardío
Busca expresividad y espiritualidad
El canon se alarga.Contraposto
inestable
RopajesRealzan
Dramatismode instrumentos
de la Pasión
ANXOS DE SANT´ANGELLOANXOS DE SANT´ANGELLO
PINTURA BARROCA PINTURA BARROCA ITALIANAITALIANA
CARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANACARACTERÍSTICAS XERAIS PINTURA BARROCA ITALIANA
• Interés pola expresión• Dramatismo e forza expresiva• Búsqueda do movemento• Gusto polo efectista e aparatoso• Naturalismo • Realismo • Representacións relixiosas• Destacan glorias celestes (mártires e luz anxélica)• Luz e contrastes de luces e sombras• Dominio da perspectiva aérea (atmósfera envolvente dos obxectos)• Técnicas : óleo, lenzo e fresco• Hai tres tendencias diferentes:
– Realismo fundado por CARAVAGGIO– Clasicismo dos CARRACCI– Pintura decorativa: CORTONA; DEL POZZO
Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco
(Perugino: Entrega de las llaves)
Lineal: figuras y objetos con contornos definidos
Predominio del dibujo
Visión en superficie:Elementos del cuadrodistribuidos en planos
paralelos al plano del cuadro
Forma cerrada:Basada en líneas verticales
y horizontales (composición estática)establecen los límites del cuadro. Elementos equilibrados. Simetría
Multiplicidad:Luz uniforme y difuminada
crea figuras aisladas, de modeladoescultural. La obra es la suma de
todos los elementos independientes
Comparación (Wölfflin) Renacimiento – Barroco
(Rubens: Erección de la cruz )
Forma abierta: predominio de las diagonales (composición dinámica) con líneas de fuerza que se prolongan
más allá de los límites del cuadro
Pictórico: color predomina sobre el dibujo, uniendo las pinceladas unas
figuras con otras apoyadas en el tratamiento de la luz
Visión en profundidad: predominio de la diagonal recesiva. Los elementos
de la pintura van en diagonal desde el primer plano hasta el fondo. No se
trata ya de distribuirlos en planos paralelos
Unidad: La incidencia de la luz que potencia o margina hace fusionarse los
colores y las formas, dándole aspecto de pertenecer a un conjunto indisoluble..
GRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANOGRANDES MAESTROS PINTORES DO BARROCO ITALIANO• Tendencia realista: CARAVAGGIO (1573-1610)
– Descanso na fuxida a Exipto– Magdalena– Baco mozo– Crucifixión de San Pedro– A conversión de San Paulo– A morte da Virxe– O martirio de San Mateo– A vocación de San Mateo– O enterro de Cristo
• Tendencia clasicista: ANINIBALE CARRACCI (1560- 1609)– Fuxida a Exipto– Frescos da galería do palacio Farnesio (Roma,1597-1604)
• O triunfo de Baco e Ariadna (1599)• Pintura decorativa:
– CORTONA (1596-1669) • Bóveda do palacio Barberini –Roma- (1633-1639)• Estancias do pañacio Pitti –Florencia- (1641-1646)
– ANDREA DEL POZZO (1642-1709)• O triunfo do Santo Ignacio (1691-1694)
TENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARAVAGGIO. CARACTERÍSTICAS PROPIAS • Renuncia á invención• Céntrase na realidade• Uso de luz artificial • Luz protagonista do cadro• Acusados contrates de luces e sombras• Aparición de personaxes reais• Recurre á vida cotidiana• Domina nos seus cadros a idea de morte• Pintura dramática e violenta• Rexeita o mundo clásico• Busca un mundo patético e a verdade• Abundante tenebrismo• Fases polas que evoluciona:
– Xuvenil: vai ata 1597• Pintura chea de luz e fondos claros• Toques de cor e sombras transparentes conviven xuntos• Obras: Descanso na fuxida a Exipto, Magdalena, Baco mozo
– Madurez: a partir de 1597• Céntrase na plasticidade da cor• Uso do tenebrismo• Único foco de luz• Ilumina o que lle interesa • Acusados contrastes entre o iluminado e as sombras• A luz logra grandes efectos espirituais• Obras: Crucifixión de San Pedro, Conversión de San Paulo, A morte da Virxe,
Martirio de San Mateo, Vocación de San Mateo, Cea en Emaús, O enterro de Cristo
Baco MozoBaco Mozo• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Uso claroscuros• Rico colorido• Calidades matéricas: piel nacarada,
cristal copa transparente,...• Inicia tema bodegóns• Tema mitolóxico
CaravaggioBaco
Periodo juvenil
1ª etapa:rico colorido
1ª etapa:Desarrolla tema de bodegones
(objetos adquierenvalor por sí)
1ª etapa:Tema mitológicoTratado de modo
Naturalista(alguien disfrazado
de Baco)
1ª etapa:Estudio de los claroscuros
(sienta las basesde lo que en obras
posteriores será el tenebrismo)
Calidades matéricas: piel nacarada, blanco de túnica, copa transparente
A cea de EmaúsA cea de Emaús• Autor: CARAVAGGIOCARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase xuvenil; antes de 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contrastes de cores cálidos e fríos• Rostro de Xesús imberbe• Teatralidade(persoaxe da dereita)• Rostros realistas sen ocultar o feo• Escorzos pouco pronunciados• Aparición de bodegón• Luz de claraboya • Composición diagonal• Corpos en posicións complexas
CaravaggioLa cena de Emaús
Periodo juvenil
Escorzosmuy pronunciados
Rostro de Jesúsimberbe
Teatralidad
Rostros realistassin ocultar lo feo
(modelos personajesde la calle)
Desequilibrio del platoQue sobresale
Importancia delbodegón
Ropajes humildesdel siglo XVII
Luz de claraboyaque prima unas
zonas sobre otrasque quedan en sombras
Contraste colores cálidos y fríos
A CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDROA CRUCIFIXIÓN DE SAN PEDRO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madurez; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo (de grandes proporcións)• Tema relixioso• Gran dramatismo• Composición en aspa complexa• Contraste cores frías e cálidas• Tenebrismo• Claroscuros• Escorzos • Corpos en posicións tensas e con gran
expresividade (forza para subir a cruz)
CaravaggioCrucifixión de San Pedro
Periodo maduro
Composiciónen aspa
Tenebrismo:Luz diagonal ilumina zonas mientras otras
quedan en total penumbra
Ralentización deltiempo para hacermás dramático el acontecimiento
Pesada subidadel madero
Contraste colores apagadoscon colores vivos en
zonas más iluminadas
Obras de mayor tamaño
2`30 m
1`75 mescorzos
Rostro y cuerpo realista
CONVERSIÓN DE SAN PABLOCONVERSIÓN DE SAN PABLO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Dominio gran masa ocre do cabalo• Personaxe protagonista relegado• Escorzo violento na figura de San Pablo• Luz ilumina mans e rostros para acentuar
expresividade• Teatralidade• Dramatismo• Luz celestial – Deus aparecese a Pablo- • Claroscuros
CaravaggioConversión de San Pablo
Periodo maduro
Escorzo violento
Luz ilumina rostros y manos para
acentuar expresividad
Característicasgenerales
Dominio de la inmensa masa ocre del caballo
Protagonistarelegado
A VOCACIÓN DE SAN MATEOA VOCACIÓN DE SAN MATEO• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Contraste ocos cheos e zona baleiras: personaxes todos
na parte inferior e a superior vacía• Claroscuros• Desarrollo escena relixiosa en zona de vida cotidiá• Anecdótico: ávaro collendo cartos na confusión da
escena• Teatralidade: Xesús sinalando co dedo e Mateo
sorprendido• Potenciación de mans e rostros• Luz natural entra pola ventá e reforza o xesto de Xesús
CaravaggioLa vocación de San Mateo
Periodo maduro
3`48 m
3`28
Jesús y San Pedro.Gesto de Jesús señalando reforzado por foco de luz
de claraboya.
Desarrollo de escenareligiosa en escenario
de la vida cotidiana
Teatralidad(San Mateo preguntando
si se refiere a él)
Avaro retirandoel dinero
(anecdótico)
Potenciación de rostros y manos
Contraste: personajes enmitad inferior y la superior
queda vacía.Luz violenta en diagonal
Personaje de espaldas.Banqueta en escorzo
A MORTE DA VIRXEA MORTE DA VIRXE• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo: pesado telón de teatro: función de evitar
distracción hacia ó fondo• Luz: raio que entra por un ángulo e que xerarquiza a
cabeza dos evanxelistas, da Virxe e de Magdalena• Modelado de corpos –robustos-.• Dramatismo• Teatralidade• Claroscuros• Composición diagonal
CaravaggioMuerte de la Virgen
Periodo maduro
Virgen María con vientre hinchado, pies amoratados.
(modelo mujer ahogada en Tíber.(Monjes Santa Maria della Scala rechazaron
el cuadro)
Cortinaje pesado: a) telón de teatrob) Elimina cualquier distracción hacia el fondo
,
Rayo de luz que jerarquiza
(cabeza de apóstoles,Virgen y María Magdalena)
Color saturado. Más vivos en personajes principales
Actitudes dramáticas
Modelado robusto,casi escultóricode los cuerpos
Gusto por la pobreza: Virgen acostada en banco de madera, los apóstoles con ropajes
humildes, desaliñados, descalzos
A CABEZA DE XOAN BAUTISTAA CABEZA DE XOAN BAUTISTA• Autor: CARAVAGGIO CARAVAGGIO (1573-1610)• Data: fase madura; posterior a 1597• Lugar: Roma• Material: lenzo• Fondo negro• Contrate lumínico acentuado polo branco do
pano• Claroscuros• Teatralidade• Dramatismo• Composición en aspa
CaravaggioLa cabeza del Bautista
Periodo final
IntensificaciónDe contrastes
lumínicos
TENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIASTENDENCIA REALISTA: CARRACCI. CARACTERÍSTICAS PROPIAS
• Son tres: Agostino, Annibale e Ludovico. Destaca AnnibaleAnnibale
• Influencia de Tiziano, Miguel Anxo e o Veronés• Trata temas populares, relixiosos e mitolóxicos• Rexeita o manierismo• Adopta debuxo natural• Retoma o clasicismo renacentista• Obra de poderosos encadramentos• Elegancia compositiva• Rico colorido veneciano• Obras:
– Bóvedas e galería do Palacio Farnese (1597-1604): Triunfo de Baco e Ariadna(1599)
– Fuxida a Exipto
BÓVEDA PALACIO FARNESEBÓVEDA PALACIO FARNESE• Autor: Annibale Carracci (1560-1609)• Data: 1599• Lugar:Roma• Material: fresco• Medidas moi estreitas: 20X6metros• Temática neopátónica do amor
Anibal Carraci Galería Farnese
Espacio alargado (20 m) y estrecho (6 m)
Organización de la bóveda inspirada en Capilla Sixtina
En muros lateralesmayor intervención de ayudantes
Temática neoplatónicade las tres formas
del amor: contemplativo, activo y el voluptuoso
Divisiones más anchas o más estrechas siguiendo
un ritmo. Unas veces rompiendola bóveda, otras superponiéndose
como si fueran cuadros trasladados
Arquitecturas fingidas que prolongan las
reales
Esculturas imitadas( cariátides, hermes,
medallones)Rápida sucesión de
Imágenes cambiantes
Composiciones mitológicascon trasfondo moralizante
Anibal CarraciHércules en la encrucijadaBóveda Camerino Farnese
Lienzo encastrado en el centro de la bóveda
Hércules vacila
Vicio(camino placentero)
Virtud(camino difícil)
Composiciónserena y
equilibradaRepresenta la
realidad a través del dibujo
Gusto por temas mitológicos con mensaje moralizante
Formas bellas y sensuales
Luz de poniente
Anibal CarraciTriunfo de Baco y AriadnaBóveda Galería Farnese
Alegoría del tránsito del
amor terrenalal amor divino.
(Convierteen constelación
del cielo aAriadna)
Sátiro simbolizaamor bestial Venus simboliza
amor humano
Desnudos enlazadosentre sí rezuman
sensualidad
Exaltaciónde la alegría
de la vidaClaridad y
monumentalidad
Fusión armónicaNaturaleza y humanidad
Amorcillo conCorona de estrellas
(conversión enconstelación)
CONTEXTO HISTÓRICO EUROPA Y ESPAÑA
• Barroco en Europa e España:– Séculos XVII e XVIII– Política: Estados con monarquías absolutistas. Destacan os
Borbóns en Francia e España– Economía: Etapa de crise e estancamento polas guerras
(guerra dos Trinta Anos en Europa e guerra de Sucesión en España). Tamén etapa de malas colleitas e epidemias (rebrotes de peste). Fame, miseria,...
– Sociedade: A poboación estanca o seu crecemento continuo de séculos anteriores e prodúcense altas mortalidades polas guerras e crises. Perde poder a nobreza e a sociedade cambia os estamentos (nobreza, clero e terceiro estamento) polas clases ( grupos señoriais, burguesía e pobo)
– Cultura: Etapa de grandes avances e logros. Destacan:• Progresos científicos: Newton e lei da gravidade• Desenvolvemento filosofía: Descartes e o racionalismo• Avance no eido musical: Bach e a ópera• Avance artístico: museos, papel da Igrexa na arte barroca.
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista aérea
Concepto racionalY unitario
Ejelongitudinal
Ejestransversales
Ejesradiales
Jerarquía ycentralización
Palaciosepara
Jardines Ciudadcortesana
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Plano de ampliaciones
Palacio Luis XIII(Philibert Le Roy)
1ª ampliación LuisXIV(Luis Le Vau)
2ª ampliación de Luis XIV( Luis Le Vau)
3ª ampliación de Luis XIV(Jules Hardouin Mansart)
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Plano
Zona centralForma de U
Dos grandesalas perpendiculares
Ordenaciónen torno a patios
Cada dependenciauna función
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista aérea Patio central
Empleo de materialesAutóctonos: piedra blanca, ladrillo rojo,
Mármol y pizarras.
Vista aérea
Parte originalRenacentista
Cambio barroco
Todo ordenadoEn torno a
HabitacionesLuis XIV(rey sol) Vegetación geometrizada
Sometida a monarquíaabsoluta. Conforme se alejase combina con vegetación
más irregular
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista exterior
Volúmenesdefinidos
Predominio de lasFormas rectas
Armonía delconjunto
Concepción clásicay majestuosa
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista exterior
Almohadilladoaplantillado
Pisoinferior
Vanosrectangulares
Fragmentos de pañosEntrantes y salientes para
Romper monotonía(claroscuros)
Tendencia general a la horizontalidad
Pisonoble Articulación por
Pilastras y columnasadosadas
Grandes ventanas-puertas
rectangulares
áticoVanos
cuadradosArticulación por
Pilastras adosadas
Coronación conEstatuas
(atenúa horizontalidad)
Trata de compensarhorizontalidad de
Entablamentos con grandes ventanales
verticales
Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles.Salón de los espejos
17 ventanas y17 espejos
(fusión interior-exterior)
Bóvedas conPinturas acciones
Luis XIV
Separación por entrepaños con
pilastras de mármol rojo
Arcos enmarcadosen dintel
75 metros de longitud
Separa salónDe la paz y
de la Guerra
Espejos y ventanasdan sensación demayor amplitud
TriunfosSobredorados
(Profusa decoración)
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista aérea
Concepto racionalY unitario
Ejelongitudinal
Ejestransversales
Ejesradiales
Jerarquía ycentralización
Palaciosepara
Jardines Ciudadcortesana
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Plano de ampliaciones
Palacio Luis XIII(Philibert Le Roy)
1ª ampliación LuisXIV(Luis Le Vau)
2ª ampliación de Luis XIV( Luis Le Vau)
3ª ampliación de Luis XIV(Jules Hardouin Mansart)
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Plano
Zona centralForma de U
Dos grandesalas perpendiculares
Ordenaciónen torno a patios
Cada dependenciauna función
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista aérea Patio central
Empleo de materialesAutóctonos: piedra blanca, ladrillo rojo,
Mármol y pizarras.
Vista aérea
Parte originalRenacentista
Cambio barroco
Todo ordenadoEn torno a
HabitacionesLuis XIV(rey sol) Vegetación geometrizada
Sometida a monarquíaabsoluta. Conforme se alejase combina con vegetación
más irregular
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista exterior
Volúmenesdefinidos
Predominio de lasFormas rectas
Armonía delconjunto
Concepción clásicay majestuosa
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Vista exterior
Almohadilladoaplantillado
Pisoinferior
Vanosrectangulares
Fragmentos de pañosEntrantes y salientes para
Romper monotonía(claroscuros)
Tendencia general a la horizontalidad
Pisonoble Articulación por
Pilastras y columnasadosadas
Grandes ventanas-puertas
rectangulares
áticoVanos
cuadradosArticulación por
Pilastras adosadas
Coronación conEstatuas
(atenúa horizontalidad)
Trata de compensarhorizontalidad de
Entablamentos con grandes ventanales
verticales
Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles.Salón de los espejos
17 ventanas y17 espejos
(fusión interior-exterior)
Bóvedas conPinturas acciones
Luis XIV
Separación por entrepaños con
pilastras de mármol rojo
Arcos enmarcadosen dintel
75 metros de longitud
Separa salónDe la paz y
de la Guerra
Espejos y ventanasdan sensación demayor amplitud
TriunfosSobredorados
(Profusa decoración)
Capilla real Teatro
PilaresCon arcos.
(para nobleza)
ColumnasCorintias
Sobre dintel.Más esbelto.
(Para monarca)
Mansart, Le Brun (decoración),Palacio de Versalles
Tres naves
Testero semicircular
ContrasteBlanco soporteAzul pinturas
Bóvedas.
Ostentación y lujo:Mármoles policromados,
Esculturas espejos, lámparasSobredorados, etc.
Petit trianon (S. XVIII)Ange-Jacques Gabriel
Grand Trianon (s. XVII)Jules-Hardouin Mansart
Mansart, Le Vau (arquit), Le Brun (decoración), Le Notre (jardines)Palacio de Versalles.
Construcciones complementarias
Templo del amor Jardines de Versalles Le Notre
Palacio de VersallesJardines
Setos recortados
Profusión de fuentesY esculturas
(destacan conjuntos De Ghirardon)
ARQUITECTURAESPAÑOLABARROCA
Cúpula encamonada
Yeso falsa cúpula, techo pizarrosoTechumbre de madera
Escaso pesoPermite adelgaza-miento de muros
Juan Gómez de MoraPlaza Mayor
Madrid
Espacio rectangular
Espacio cerrado
Realizada sobre terreno irregular
que se tuvo que nivelar(antigua plaza del
Arrabal)Dos funcionesEspectáculos
y mercado
Materiales: ladrillo rojo, granito gris (XVIII),Madera, pizarra negra y plomo (policromía)
Impera la regularidad y el principio de simetría
Importancia delUrbanismo en el
Barroco
Juan Gómez de MoraPlaza Mayor
Madrid
OriginalmenteCalles abiertas
rompiendo continuidad de fachadas
Dos edificios principales ( al N y al S)(coronados de chapiteles)
Casa de la panadería y casa de la carnicería
Edificios originalesde cinco plantas
Dimensiones adecuadas para corridas de toros
Juan Gómez de Mora (XVII)Juan de Villanueva
(Remodelación XVIII)Plaza Mayor de Madrid
Reforma neoclásica: rebaja a tres los pisos
Cierra la plaza acceso por arcos de medio punto
Pórticos adintelados sobre pilares de granito que acentúan
efectos de claroscuros
Balcones rectangulares
Cornisas muymarcadas
Juan Gómez de Mora (XVII)Juan de Villanueva
(Remodelación XVIII)Plaza Mayor de Madrid
Alberto ChurrigueraPlaza MayorSalamanca
Pórticos con arcos de medio punto
sobre pilares
Piedra rosada
Tres pisosBalcones de
hierro
García de QuiñonesAyuntamiento
Salamanca
Fray Alberto de la Madre de DiosFachada del Real Monasterio de la Encarnación
Madrid
Iglesia de cruz latinaCon una sola nave
Formas geométricaspuras
Sobriedad decorativa(sólo dos escudos con toisón
y un relieve)
Principio de simetría
Remate frontón triangularRematado con bolas
escurialenses
Tendencia a laverticalidad
Pedro de RiberaPortada Real Hospicio de San Fernando
Madrid
Rompe con edificio:a) Portada en piedra frente al ladrillo
b) B) fachada saliente, movida y ascensional frente a horizontalidad
Concepción teatral y escultórica
( en los lados cortinajes)
Organizado comoRetablo de dos cuerpos
Empleo de óculos, rocallaestípites
Juegos de curvas y contracurvas convexo- cóncavo (claroscuros)
Remate frontón curvo partidoPermite nota de color con
incorporación azul del cielo
Hornacina con estatua de San Fernando
Ventanas semiocultas por exhuberancia
decorativa
Casas y Novoa – De AndradeFachada del Obradoiro
Santiago de Compostela
Funciones: Proteger pórtico
de la GloriaIntegración urbanística
Estructura piramidal
Articulación con columnas de fuste estriado
muy salientes (claroscuros)
Fachada desmaterializadaCon enormes ventanas verticales
Con denso reticulado metálico(iluminación del nártex románico)
Escaleras tangenciales
Enormes proporciones la convierten en plano focal de la
plaza
La piedra gris empleada obligó que motivos
decorativos segeometrizaran
Flanqueada por dosTorres (una XVII)
Espadaña conSantiago
(fondo azul)
Vano de acceso recrea el románico
Remate central fraccionado a
distintos niveles
Jaime BortFachada Catedral
Murcia
Fachada muy articuladaColumnas muy salientes con dintel
Formas cóncavas y convexa
Decoraciónabundante
Fragmentos de frontones curvos a distinta altura
Hurtado IzquierdoSacristía Cartuja
Granada
Estructura arquitectónicaEnmascarada con recargamiento
decorativo
Efectismos con luzproyectada
Contrastes cromáticosPilastras blancas
zócalo de mármol rojo
Pilastras configuradas con abigarrado trazado
mixtilíneo, quebrado y deimpulso ascensional
Fusión arquitectura, escultura y pintura
Alonso CanoFachada de Catedral
Granada
Vanos estrellados
Concebida comoArco de triunfo
Pilastras y moldurasAcentúan ritmo lineal
Intensos entrantes y salientes generan fuertes claroscuros
Poderoso entablamento interrumpe por la mitad
ritmo ascensional
Decoración con formas geométricas
Narciso ToméTransparente catedral
Toledo
Perforación de una bóveda de la girola
Fusión arquitectura, escultura y pintura (una gloria)
Mármol y bronce
Efectos perspectívicos que aumentan profundidad
Efectoteatral
Leonardo de FigueroaFachada palacio San Telmo
Sevilla
Contraste edificioportada
Efectos declaroscuros
San Telmo
SanHermenegildo
SanFernando
ContrasteCóncavo-convexo
Rematemixtilíneo
FigurasAlegóricasasignaturas
Muro perforadoContraste cromático Exhuberancia
decorativa disminuye en
altura
José Benito de ChurrigueraRetablo de San Esteban
Salamanca
Columnassalomónicas
Enmascaramiento deestructura con profusa
decoración (horror vacui)
Abundancia dedorados
Continuos entrantes y salientes
(acentuados claroscuros)
Líneas quebradas, mixtilíneas.
Lienzo deClaudio Coello
Calles laterales muy estrechas
Entablamento muySaliente y fragmentado
ESCULTURA BARROCAESPAÑOLA
SalzilloPortal de Belén
Figuras y arquitectura de barro, madera, cartón-piedra
y telas endurecidas.
Calidades aporcelanadas
Multiplicidad defiguras
Personajes evangélicos mezclados con individuos
del siglo XVIII
Características generalesJuan de Mesa
Virgen de las Angustias
Madera, por su blandura,permite representar los
mínimos detalles
Junto a imágenes de retablo surgen imágenes procesionales(multiplicidad de puntos de vista)
Búsqueda del realismo
Policromía: estofados y encarnados
Tallas de vestir(sólo cara, manos y pies)
y tallas enteras
Añadido dePostizos:
Ojos cristalLágrimas de cera, uñas de asta,etc.
Lenguaje teatral que excite los sentimientos
Potenciación de expresividadMediante variedad de gestos o movimientos
Gregorio FernándezPiedad
Composición triangular desequilibrada
(asimetría)Predominio
de la diagonal
Abandono de los dorados renacentistas
Apertura de líneas
Ropajes amplios con pliegues geométricosMinucioso estudio
anatómico
Contrasteslumínicos
Es parte de un Grupo:los dos ladrones,
San Juan Evangelista y María Magdalena
Encarnadosmate
Gregorio FernándezCristo flagelado
Recreación en modelado del desnudo
Gusto por el dramatismo
(mucha sangre)
Columna bajatroncocónica
Inestabilidad yGiros del cuerpo
Expresión de sufrimiento
Gregorio FernándezCristo yacente
Cabeza inclinada hacia la derecha
Estudio anatómico muy minucioso
Cuerpozigzagueante
Ángulos y contraángulos
intensos claroscuros
Numerosas heridas(grumos de corcho)
Obra destinada al banco del
retablo
Gregorio FernándezCristo yacente
Detalle
Boca y ojosentreabiertos
Abundancia de heridas y moratones
Quiere conmover y provocar piedad
Cabellos rizadoshumedecidos por
el sudor
Martínez MontañésNiño Jesús con cruz
Modeladoblando
contraposto
Mayor serenidad menos dramatismo
Contraste cruz de la pasión y actitud serena del niño
( esboza contenida tristeza)
Martínez MontañésInmaculada “la cieguecita”
Formas más clásicas
Ligerocontraposto
Temáticavirginidad de María
Formas voluminosas con amplios ropajes y grandes pliegues
Manos finas unidas y giradas hacia un
lado
Manto recogido hace movimiento
curvo ascensional
Policromada de nuevo en s. XVIII
(original manto celeste y túnica blanca)
Leve giro de la cabeza
Peana con querubines
Dulce expresión en el rostro
Contrastesluminosos
Baseancha
Martínez MontañésCristo de la Clemencia
Equilibrio y proporciones
clásicas
Pies cruzados(según visión deSanta Brígida.Por influenciade una obra
de Miguel Ángel)
Rostro inclinado
Ojos expresivos(parecen mirar a
cualquiera que estéOrando debajo
Ausencia dedramatismo
Cristo de cuatro clavos
Juan de MesaCristo de la Agonía
Anatomía muydesarrollada
Mayor Dramatismo
(espina atraviesa ceja y oreja)
Paño de pureza muy voluminoso
(abundantes pliegues y cuerda que se
hinca en el cuerpo)
Mirada anhelante hacia el cielo
Cuerpo en tensión
Tamaño mayor que el natural
Cristo de tres clavos
Juan de MesaJesús del Gran Poder
Potentezancada
Cristo articulado de vestir pero con
tronco anatomizado
Rostro expresaSufrimiento extremo
Formas corpulentas
Alonso CanoRetablo de Lebrija
Un cuerpo
Estructurasimple
Un ático
Tres calles
Hornacina central(Virgen de la oliva)
Alonso CanoVirgen de la Oliva
Tendencia aLa verticalidad
Forma de huso
(adelgaza porla cabeza y
por los pies)
Alonso CanoInmaculada del facistol
Rostro melancólicoy delicado
( cara de niña)
Forma de huso
Tamaño muy reducido
Fuerte ondulación de túnica y manto
Manos giradas
Peana de angelotes
verticalidad
Contrastes claroscuros
SalzilloLa caída
Figuras movidas y expresivas
Pómulos deformados
Bocaentreabierta
Ojos hacia el cielo
Contraste belleza (bueno) fealdad (los malos)
Carnesaporcelanadas
Pelo natural
Sayones encuadran a Jesús (líneas de fuerza)
SalzilloOración en el huerto
Cristo de vestir(ricas telas)
Ángel y tres apóstoles estofados
y encarnados
Dos planos
Superior: triangular y ascendente: ángel
y Jesucristo
Inferior: tres apóstoles dormidos
Coloridorococó
Ángel de piecon línea de fuerza
hacia el cielo
Pasoprocesional
Formas elegantes y bien modeladas
Cristo con espalda apoyada en pierna de ángel y cabeza
ligeramente inclinada hacia su mano
Escenas dulces que mueven a la ternura
SalzilloPortal de Belén
Figuras y arquitectura de barro, madera, cartón-piedra
y telas endurecidas.
Calidades aporcelanadas
Multiplicidad defiguras
Personajes evangélicos mezclados con individuos
del siglo XVIII
Anibal CarraciHércules en la encrucijadaBóveda Camerino Farnese
Lienzo encastrado en el centro de la bóveda
Hércules vacila
Vicio(camino placentero)
Virtud(camino difícil)
Composiciónserena y
equilibradaRepresenta la
realidad a través del dibujo
Gusto por temas mitológicos con mensaje moralizante
Formas bellas y sensuales
Luz de poniente
Pedro Pablo RubensRetrato ecuestre del
Duque de Lerma
Palmeras formanArco de triunfo.
Caballo en profundo escorzo.(no se había usado antes para
hacer un retrato, sólo para composiciones históricas o religiosas.
Punto de vista muy bajo
De primera época. Todavía el caballo va al paso (después será típico en corveta, lo que
dotará a las obras de mayor dinamismo)
Luz modela las figuras y crea atmósfera coloreada
Preferencia por colores cálidos
Composición en diagonal
Retratos muyfidedignos
Pedro Pablo RubensDescendimiento de Cristo
Composición enDiagonal desde
el fondo del cuadro hasta nosotros
Pinceladas largas y sueltas, con toques ricos
en pasta Ricocolorido
Atrae atención conColores vivos y luminosidad
Teatralidad
Ritmo deliberadamente lento
Juega con movimientoDescendente de tres zonas
del tríptico:Más elevado
Bajando (tensión en dirección contraria),
fondo
Obras de gran formato
Pedro Pablo RubensEnrique IV recibiendo
el cuadro de María de Médicis
Característicasgenerales
Pedro Pablo Rubens
Huida deMaría de Médicis
María de Médicisllegando a Marsella
Reconciliación del rey Luisy María de Médicis
Abundancia de artificios alegóricos y mitológicos para enmascarar con el estilo solemne y ampuloso las tirantes relaciones entre María de Médicis y su
hijo Luis XIII
Pedro Pablo RubensLas tres Gracias
Mujeres de exuberantes carnes según gusto
de la época
Blanco de piel conseguido mediante fusión de los tres
colores primarios
Forman un círculo
Actitudes delicadas. Parecen iniciar una danza
(las tres retrasan un pie)
Retrato de su primera mujerIsabel Brandt
Retrato de su segunda mujerElena Fourment
Peinados delSiglo XVII
Transparencias de gasas
Ritmo curvo
Paisaje idílico(origen literario)
Guirnaldas de flores (calidades
matéricas)
Cupido concornucopia
Árbol que seTuerce y quiebra.
Contraste cromático y de color con gasa
en la rama
1º artista que hace obras gran formato para su propio deleite
Pedro Pablo RubensEl rapto de las hijas
de Leucipo
Contraste carnes nacaradas y blandas de mujeres y tostadas
y musculosas de hombres
Composición movida abase de diagonales, círculos, curvas y
contraposto
Teatralidad y dramatismo
Paisajes ondulados con diagonales
Atmósfera gris y azulada
Pedro Pablo RubensEl jardín del amor
Atmósfera cálidacon doradodifuminado Mujeres con rostro de su
segunda esposa Elena Fourment
Actitudes galantes
Angelotes con símbolos matrimoniales: antorcha encendida, corona de flores,
yugo y paloma
Goce sensual
paisaje melancólico se fusiona con
actitudes refinadas y galantes
Perro: símbolo fidelidad
matrimonial
Pavo real:Inmortalidad del amor
RembrandtEl hombre con yelmo de oro
Características generales
Calidadesmatéricas
Dominio de la luz:Contornos diluidosAtmósfera dorada
Claroscuros matizados(los fondos solían tener
una primera capade marrón)
Estudio psicológico de los personajes
RembrandtLección de anatomía del doctor Tulp
Profunda diagonal desdeLibro en primer plano hasta
Personaje más al fondo
Organizaciónpiramidal
Gusto de holandesespor retratos colectivos
de burgueses. Originalidad:Se organizan de acuerdo
a criterios teatrales
Foco principal ilumina cadáver. Centro pinzas
con el rojo de tendonses
Diversidad de actitudes.Nadie mira al cadáver:
Fondo arquitectónico con suaveSombreado. Se ve cartel con
fecha y nombre del artista
Folio con nombreDe siete asistentes
Foco de luz también realza
rostros congolillas
RembrandtLa guardia cívica mandada por el capitán
Frans Banning Cocq y el teniente Willen van Raytenburch“Ronda de noche”
Recortes por los cuatro lados
Movimiento escénico tumultuoso
(ruido de tambor y perroLadrando)
Originalmente treinta miembros de laCompañía. Como sólo pagaron dieciséis sólo algunos son reconocibles el rostro.
Movimiento parte desdeAtrás(construcción arquitectónica)
hacia el canal
Aparente caos muy organizado
Dos ejes medios del rectángulo determinan parte
central (más iluminada)Personaje principal
en eje vertical central
Dos ejes diagonales(bandera hasta bastón y lanza) dirigen hacia
parte central
Alternancia espaciosIluminados y sombras(oscuridad de obra debida a un barniz)
Brazo de capitán prolonga espacio hacia nosotros
Luz diagonal izquierda
RembrandtLa guardia cívica mandada por el capitán
Frans Banning Cocq y el teniente Willen van Raytenburch“Ronda de noche”
Realza personajes principales con luz y color:
Capitán: negro con echarpe rojoTeniente: ocre claro con echarpe blanco niña de vestido dorado muy iluminado
Soldado de rojo
Símbolo de la Compañía:Una gallina. La pata en holandés
tiene misma raíz que kloveniers= arcabuceros
RembrandtSíndico de los pañeros
Punto de vista bajo. Acentuado primer planoPor el tapete rojo de la mesa
Cinco miembros y en segundo plano un asistente
Disposición en semicírculo de los personajes
Estudio psicológico de rostros y expresividad de manos
(esa posición significa argumento irrefutable)
Los personajes miran hacia el espectador, como si éste hubiese
interrumpido la reunión
Foco potente de luz superior izquierdo
Cuadro con una atalayacon hoguera encendida
(significa estar alertay tener prudencia)
Sobre fondo marrón destacan figuras de negro
realzando el rostro iluminadoel cuello blanco
Rembrandtautorretratos
Actitud arrogante
Contrastes intensos
PotenciaciónDe las sombrasLuz emana de
propias figuras Decrepitudsin paliativos
Abatimiento,cansancio
RembrandtMujer bañándose
Luz que viene de lo altoenvuelve en atmósfera
suave el contorno de los volúmenes
Colores se apagan.Tonos suavizados
Pinceladas más pastosas
RembrandtLección de anatomía del
Doctor Deijman
Fragmento salvado de unincendio
Realizada 23 añosdespués de “la lección
del doctor Tulp”
Composición completa más tradicional con protagonista
en el centro y cuatro asistentes a cada lado
Expresividadde gestos
Pinceladas más pastosas
Realce de rostros
RembrandtBuey desollado
NaturalezaMuerta ocupa temacentral dotándola
de intensidad dramática
Pintura muy saturada.Aplicación de paletadas densas
dando gran rugosidad ala tela lo que potencia la textura
Mezclas de colores cálidos(rojos, amarillos, naranjas)con reflejos azules resaltan
La carne sobre los tonos ocres y verdes del fondo
Mujer asomada queda relegada a un semioculto segundo plano
BARROCO ESPAÑOLPINTURA
José de Ribera1ª fase
La mujer barbuda
Características de Caravaggio: tenebrismo (incidencia de la luz)
y naturalismo (realismo personajes).
Inscripción en latínque explica el caso
de Magdalena Ventura
Temas de fenómenos raros de la naturaleza
Pincelada minuciosa y apretada
Pocos personajes en las escenas
Fondos muy oscuros
José de Ribera (2ª fase)Inmaculada Concepción
Convento de las AgustinasSalamanca
Fusión del tema de la Inmaculada con el de la Asunción
De la Inmaculada tradicional mantiene las letanías
Virgen dinámica que asciende rodeada
de ángeles
Presencia de Dios en la diagonal superior
Etapa influida por colorido neoveneciano (diversidadcromática y luminosidad)
Fuerte influencia en autores españoles
como Murillo
Sustitución del fondo negro por paisajes (cielos, vegetación, etc.)
José de RiberaApolo desollando a Marsias
Profunda diagonal
Contraste Apolo impasibleMarsias sufrimiento extremo
Abundancia de escorzos, diagonales y zigzags
Desequilibrios vacíos - masas
Riqueza cromática
Teatralidad: impotenciaPersonajes secundarios
José de RiberaEl martirio de San Felipe
Ralentización para aumentar dramatismo:
preparación del martirio.Lenta elevación
Amplios espacios vacíos.Contrastes amplio cielo:
azul intenso con blanco y dorado
Zonas personajes apretados atentos
a la acción
Gran corporeidad de las figuras
Escorzos profundos
Realce de ropas rojas del verdugo frente al predominio de
tonalidades oscuras ( marrones, verdes, grises, etc.)
Zonas personajes apretados indiferentes a la acción (destaca
madre con hijo)
Líneas de fuerza ascendentes en mástil y cuerdas
Contraste tensión verdugos y el abandono del santo
José de RiberaEl sueño de Jacob
Cielo ocupa casi dos tercios de la altura
del cuadro
Gran intensidad lumínica
Ropajes del siglo XVII
Predominiode zig-zag
Diagonales
José de RiberaEl patizambo
Personaje deforme y pobre tratado con amabilidad
(simpatía del rostro)
No oculta lodeforme
Abundante paisajeCielo azul con
numerosas nubes
Figura de tamañonatural
Punto de vistaBajo que lo realza resaltado sobre el
cielo del segundo término
Francisco de Zurbarán Apoteosis de Santo Tomás
Composición en tres niveles
Terrenal
CelestialPadres iglesia
CelestialEspíritu Santo
Composición equilibrada
Preocupación porCalidades matéricas
Francisco de ZurbaránFray Gonzalo de Illescas
Equilibrio Horizontalidadalféizar y
mesa
Verticalidad:edificios columna
Volumen de cortinaje equilibra composición
Escena exterior simboliza la caridad
Estudio psicológico del personaje
Simbología:
Juego de lucesExterior-interior pivota en torno a contraluz de columna central
Libros: conocimiento
clépsidra y cráneo fugacidad del tiempo
Perro: fidelidad
Captación del instante(sorprendido trabajando)
Santa Casilda Santa MargaritaFranciso de Zurbarán
Fondos neutros
Figuras de cuerpo entero
Retratos de damas de la época “a lo divino”
Ropajes del siglo XVII
Abundantespliegues Dragón marginado
Armonía cromática
Bodegón de cacharrosFrancisco de Zurbarán
Sobre eje horizontal se desarrollan ejes verticales de los objetos
Fondo oscuro
Incidencia de la luz
Calidades matéricas
Importancia individualizada de cada objeto
Francisco de ZurbaránSan Hugo en el refectorio
Tres planos
1º San Hugo y paje
2º mesa connaturaleza muerta(platos, jarras, pan
adquieren gran protagonismo)
3º San Bruno (centro) y resto de los frailes.
Cuadro en el cuadro:Colores más vivos que contrastan con
blancos de mantel y sayos
Apertura lateral con edificio sobrio
cartujo
Características generales:Contornos nítidos,
estatismo, geometrización, calidades matéricas,
equilibrio líneas horizontales y verticales
Virgen y San Juan(eran protectores de
los cartujos)
Diversidad deblancos
Monjes ajenos a presencia de obispo
CARACTERÍSTICAS PROPIAS DE VELÁZQUEZ
•Tenebrismo: contrastes moi acusados de luces e sombras•Composicións complexas: destacan as composicións en diagonal ou aspa•Naturalismo•Personaxes con actitudes repousadas•Contornos dos debuxos moi precisos. Debuxo firme. •Predominio da liña sobre a cor•Conexión entre todos os personaxes do cadro ( miradas, tocándose, etc)•Aparecen naturezas mortas con personaxes•Multiplicidade de obxectos•Logra transmitir coas cores sensacións e calidade matéricas•Uso e predominio de tonalidades claras nas cores•Gusto polos detalles. Minuciosidade. ( arrugas, pliegues das roupas, etc)•Gusto polo feo. Non idealiza nada. Grado de realismo moi alto.•Estudio anatómico dos seus desnudos ( espidos) que recorda á época do Renacemento e do Clasicismo•Teatralidade: Representa os momentos máis intensos das historias que quere transmitir para impresionar ao espectar e captar toda a súa atención•Retrato psicolóxico das personaxes aínda que sen esaxeracíon e sempre mantendo unas actitudes repousadas no movemento e na expresión•Figuras con movemento pero non esaxerado senón máis ben repousado.•Nos seus cadros retrata a personaxes da época en temas relixiosos ou históricos (Rendición de Breda)•Riqueza e harmonía cromática
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezPeriodo juvenil
Vieja friendo huevos
Naturaleza muerta con personajes
Calidades matéricas
Multiplicidad de objetos
Composición en diagonal
Conexión de personajes: mano con botella (vertical)
yy mano con cucharaPredominio de tonos cálidos:
Naranjas, amarillos, ocres, etc.
Contornos todavíaprecisos, de dibujo
firme.
Tenebrismo: contrastes luz-sombra muy marcados.
Joven sale de sombras del fondo
naturalismo Actiutdes reposadas
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezEl aguador de Sevilla
Composición basadaen las verticales
Reflejo tres edades del hombre:Anciano ( de perfil) Adulto ( de frente)Joven ( oblicuo)
Nexo de unión:Las manos con la copa.Simbología: transmisión
de la sabiduría
Características generales de primeras obras: contornos precios, tenebrismo acusado, naturalismo, calidades matéricas, tonalidades
cálidas, actitudes reposadas
Gusto por elDetalle: arrugas
y pliegues
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLos borrachos
Naturalismo de personajes: estado de embriaguez, actitudes
Desvergonzadas, gusto por lo feo, ropajes del s. XVII
Personaje de espaldas a contraluz realza
figura iluminada de Baco.Además crea mayor
profundidad en diagonal
Composición centralizada
Se aclaran los fondos
Realce de Baco porluz y por colores cálidosblanco de ropa, rojo de
manto y encarnado luminoso
Contornos nítidos
Predominiode tonos cálido,
terrosos.
Composición en diagonal recesiva
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLa fragua de Vulcano
Composición en veritcal. Cada personaje escalonado para incrementar sensación
de profundidad espacial
Personajes agrupados en una elipse
Estudio anatómicode desnudos
Luz genera
Espacio real: Vulcano y ayudantes tratados con naturalismo
(colores ocres)
Espacio fantasioso:Apolo inundado de luz sobrenatural
Colores anaranjados
Predominio de colores cálidos
Calidades matéricas:Metal incandescenteBruñido de armadura
Características barrocas:Teatralidad, captación del
instante, etc.
Multiplicidad de objetos
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezRetratos ecuestres
Conde-duque de Olivares Príncipe Baltasar Carlos
Caballo en corveta
Coloresplateados
Paisaje en diagonal
Terroso suelo
Verde arboleda
Azules y blancosSierra de
GuadarramaPerspectiva aérea
(escena batalla)
Punto deVista muy
bajo. Proporcionesadaptadas ( iba
encima de puerta)
Contraste masaMarrón del caballo
y ropajes tonos cálidos con fondo
Predominio curvas: patas, grupas, cola
DireccionesOpuestas:crines-fajín
Retratopsicológico
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezRendición de Breda
“Las lanzas”
Caballos en oblicuoamplían la profundidad
Lanzas verticalesEjército español bien organizado
(acotan primer término)
Diagonales enmarcan escena principal
Picas irregularesEjército holandés
desordenado
Posible (discutido) autorretrato
Justino de Nassau-Siegen
Ambrosio de Espínola
Gesto amable y generoso
Retratos de personajes de
la época
Perspectiva aérea(fondos verdes
y azules plateados)
Primer plano situado en un espacio de luces y sombras
Riqueza y armonía cromática
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezVilla Médicis
Pincelada muy suelta
Pintados alaire libre
Contrasteslumínicos
Paisajeintrascendente
Fusión de colores,dibujo y atmósfera
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezVenus del espejo
Composición basada en diagonal curva(símbolo relajación)
Temática: desnudo en pintura española
Sensualidad y erotismo
Formas curvas
Riqueza cromática
Cortinajerojo
Piel nacarada
Tafetán negro
Sábana blanca
Espejo sostenido por amorcillo:Contraste rostro difuminado, de
facciones groseras y belleza rotunda del cuerpo
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas
perro
Nicolasito Pertusato(pie en animal = anecdótico)
Maribárbola
Mariana Agustina Sarmiento(ofrece agua en búcaro sobre
plato de oro)
Autorretrato(cruz roja de Santiago
pintada con posterioridad)
Reflejados en el espejolos reyes Felipe IV yMariana de Austria
Aposentador real José Nieto
Dama de honorMarcela de Ulloa
GuardadamasDiego Ruiz de Azcona
Isabel deVelasco
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas
Punto de fuga en puerta del fondo
(donde aparece unsegundo foco
de luz)
Foco de luz principalEn ventana lateral de
primer término.
La progresiva gradación de la luz en los personajes
Irán señalando la profundidad a la que se encuentran (mientras más al fondo más oscuros y contornos más
desdibujados = perspectiva aérea
Mitad superior del cuadroDestinado al techo y aCuadros mitológicos
En mitad inferior seDistribuyen personajes
Brazo deAposentador creaLinea de tensión
que nos lleva hasia reflejo de
los reyes
Al aparecer los reyesen reflejo, se introduce
a espectador en escena, pues monarcas quedan detrás
del observador
Figuras de primer término agrupadas de tres en tres
Salón muyelevado
Resto ventanas laterales no dejan pasar la luz,
salvo la última
Pincelada fluida y larga (sólo algunos
detalles con pincel fino)
Gran riqueza cromática
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas Meninas
Interpretación A: Velázquez está pintando a los reyes cuando irrumpen en la estancia
la infarta Margarita con su séquito
Interpretación B: Reivindicación de laPintura como arte intelectual
Velázquez aparecePintado junto a los
reyes (inusual).
Dos cuadros de la pared son: Atenea y Aracné (copia de Rubens),
y Apolo y Marsias
El aposentador real, al apartar elcortinaje y parecer estar retirándose
parece invitar al observador a dirigirse hacia él atravesando la profunda estancia
Le fue concedida la cruz de Santiago por empeño del rey (no podían formar parte
de esa orden los que sededicasen a actividades
manuales: la pintura estaba catalogada
como manual))
Bastidor cierraLateral del cuadro
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas hilanderas
Tema mitológico principal (Minerva y Aracné)Relegado a un segundo plano
Iluminación del fondo desde
Haz brillante diagonal(espacio irreal)
Escena costumbristaoculta temática mitológica
(AteneaAracné)
Mujeres en distinta posición(escorzo, frente, espaldas, perfil)
Mujer aparta cortinaje como presentando
la escena
Tapiz con el tema el rapto de Europa
(homenaje a Tiziano)
Escena situada anivel superior
como de un escenario
Captación del movimiento
Perspectiva aérea(la figura en sombra del centro potencia
la distancia respecto al fondo iluminado)
Pinceladasuelta
Riqueza cromática
Diego Rodríguez da Silva y VelázquezLas hilanderas
Significado: superioridad de lasBellas artes sobre las artes manuales
Puttis se dirigen hacia Aracné (símbolo de su
triunfo por lo que Atenea la convertirá en araña)
Damas con ropajesdel s. XVII
representan artes liberales (la música
con violoncelo porquese pensaba que curaba
picaduras de araña
Dama que mira a hilanderasconecta escena del fondo
con primer plano
Aracné triunfadora aparece brillantemente iluminada
Atenea está semioculta por las sombras(pierna desnuda
la delata)
Mujeres forman círculo en ambas composiciones
Bartolomé Esteban MurilloPeriodo juvenil (frío)
La sagrada familia del pajarito
Fuertes claroscuros
Pinceladas lisas con dibujoBastante preciso
Escena religiosaPresentada como
Costumbrista(naturalismo)
Gusto por loAmable, sereno Y dulce frente
Al sentido trágicode la mayoría dela pintura barroca
española
distribución equilibrada de masas y vacíos
Predominio deEstructuras piramidales
Bartolomé Esteban MurilloPeriodo cálido
Visión de San Antonio de Padua
Enormesproporciones
5`6 m.
Mitad inferior organizada según reglas perspectiva lineal renacentista.
Fondo exterior clasicista
Espacio organizado en relación con el espacio arquitectónico que iba a ocupar (capilla San
Antonio de catedral de Sevilla)
Contraste espacio terrenal bien definido
y luz realista
San Antonio en punto de fuga
Zona celestial sinreferencia espacial y luz sobre natural
Obscuridad en círculo donde afloran angelotes
y en el centro la luz dorada envolviendo
al niño
Diagonal dominante
Luz terrenal ilumina deforma realista la estancia
(mesa acontraluz, baldosas, frontal del santo
Bartolomé Esteban Murillo
Niños comiendo empanadas(periodo vaporoso)
Niños comiendo uvas y melón(periodo frío )
Captación de un momentoque permite adivinar el antes
y el después
Color más transparente y difuminado
Calidadesmatéricas
Mancha verdosa sobre fondo oscuro
realzan niño con el melón
Un foco de luz daunidad, creando
volúmenesy distancias
Trata temas de miseria de forma amable
Mirada cómplice
Bartolomé Esteban MurilloPeriodo vaporoso
San Francisco abrazando al crucificado
Paisaje simple en la distancia
Inscripición en latínsobre renuncia a
bienes del mundo
Bola del mundo como símbolo
de renuncia a placeres terrenales
Gama de colores muy austera
Escasez de elementos secundarios que distraigan la atención del abrazo
Bartolomé Esteban MurilloEl buen pastor
Colorido cálido
Formas dulces, invitan
a la ternura
Perspectiva atmosférica los contornos de los objetos
lejanos se difuminan
Características generales