05.05.2020r. (wtorek), język polski, kl. I A, 2 godz. lek. = 1 lekcja,

Jolanta Mazurkiewicz

Klaso I A,

dzisiejszy temat lekcji z języka polskiego

koresponduje/wiąże się z wczorajszym tematem

z wiedzy o kulturze. Jest to bardzo dobra forma

utrwalania wiadomości z danego tematu.

Proszę wykonać wszystkie obowiązkowe ćwiczenia,

a odpowiedzi wysłać do czwartku do 7 maja 2020r.

Pamiętajcie, że tego dnia muszę podać Waszej

Wychowawczyni oceny z języka polskiego i WOK-u

na zebranie z rodzicami.

Brak odpowiedzi = ocena niedostateczna.

Temat: Triumf piękna w sztuce renesansu.

Kaplica Zygmuntowska na Wawelu

Renesans był powrotem do duchowej i artystycznej tradycji antyku. Liczne odkrycia

naukowe przełożyły się na nowe narzędzia pozwalające analizować i rzetelnie

odwzorowywać w dziełach naturę. Wprowadzenie zasad perspektywy do malarstwa

zasadniczo odmieniło dotychczasowy sposób widzenia świata. Zmieniła się również

społeczna pozycja artysty, który z rzemieślnika przekształcił się w samodzielnego

kreatora, obdarzonego świadomością swojej roli. Historia sztuki, począwszy od Żywotów

najsłynniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów Giorgia Vasariego (1569), stała się historią

geniuszów i stworzonych przez nich arcydzieł. Osiągnięcia najsławniejszych z nich -

Leonarda da Vinci, Rafaela i Michała Anioła - do dziś budzą podziw i szacunek.

Już wiesz (to ćwiczenie wykonujemy dla siebie w ramach powtórki):

Korzystając z dowolnych źródeł, np. opracowań na temat polskiej sztuki renesansowej, zbierz

informacje na temat kaplicy Zygmuntowskiej.

Ćwiczenie 1 (obowiązkowe)

Sprawdź odpowiedzi: https://epodreczniki.pl/a/triumf-piekna/DRJMOJrmT

Powrót do form klasycznych

Villa Capra (Villa Rotonda)

Andrea Palladio, Villa Capra (Villa Rotonda), ok. 1566–1585

Villa Capra (Villa Rotonda), rzut i przekrój poprzeczny budowli, 1570

Kazimierz Ulatowski Architektura włoskiego renesansu

Villa Capra ma założenie kwadratowo-centralne z okrągłą sienią w środku, zwieńczoną

kopułą z latarnią. Na zewnątrz kopuła ma kształt schodkowaty, którego stopnie kryte są

dachówką. Bęben schowany w dachu. Wygląda to wszystko bezpretensjonalnie.

Z wszystkich czterech stron potężne monumentalne schody prowadzą przez

sześciokolumnowy joński portyk z trójkątnym zwieńczeniem do wąskiego korytarza,

przez który wchodzi się do rotundy, wpisanej w kwadrat. Między kątami kwadratu

a ścianą okrągłą cztery klatki schodowe prowadzą na balkon, przez który przechodzi się do

pokojów mieszkalnych w mezzaninie. [...] Villa Capra jest na pewno piękna, o tym nie

może być dwóch zdań. Ale czy jest ona willą dla ludzi żywych, czy raczej martwym

monumentem do podziwiania? Czy należy elementowi architektonicznemu

podporządkować względy natury użytkowej? Owszem, można, ale tylko tam, gdzie względy

użytkowe są minimalne, albo zgoła żadne, jak przy grobowcach i pomnikach. Pod względem

formy architektonicznej jest niewątpliwie Villa Capra ostatecznym idealnym wyrazem

myśli renesansowej, ale nie jest dziełem architektury realistycznej w naszym dzisiejszym

słowa tego pojmowaniu. [...] Założenie czterech fasad identycznych tylko dla dopełnienia

centralności planu jest idealistyczne i nie ma nic wspólnego z realizmem, którego żądamy od

każdej architektury. Bo architektura nie istnieje dla architektury, jej posłannictwem jest

celowość i użyteczność w piękną ujęta formę.

Kazimierz Ulatowski, Architektura włoskiego renesansu, Warszawa 1964, s. 340–342.

Tematyka mitologiczna

Sandro Botticelii, Narodziny Wenus, ok. 1482-1485, tempera na płótnie, Galleria degli Uffizi,

Florencja

Maria Luisa Rizatti Botticelli

Narodziny Wenus odtwarzają dokładnie antyczny mit, zgodnie z którym bogini zrodziła się

z piany morskiej w całym blasku swej urody, pewnego wiosennego poranka, w zaraniu

świata. Była więc czczona przez Greków pod imieniem Anadyomene, to jest „wyłaniająca

się z wód”. Owidiusz, ulubiony poeta łaciński humanistów z dworu Medyceuszów, nawiązuje

do tej legendy, opisując Wenus w momencie, gdy przybija do brzegu, popychana łagodnie

wiejącymi wiatrami, podczas gdy jedna z Godzin (były one również zaliczane do bogiń

w starożytności) zbliża się ku niej z płaszczem, aby ją osuszyć. Botticelli sięga do tych źródeł

(i do innych, mniej znanych, ale także starożytnych) z pewnością wskazanych mu przez jego

uczonych przyjaciół. Postać Wenus jest skromna i niewinna, choć ukazana w całej swej

nagości; twarz pochyloną na bok, w charakterystycznym dla Botticellego skłonie, przenika

utajona melancholia...

Maria Luisa Rizatti, Botticelli, tłum. Barbara Toeplitz-Kaczmarek, Warszawa 1989, s. 58.

Perspektywa renesansowa

Piero della Francesca, Madonna wśród świętych, ok. 1472-1474, tempera na desce,

Pinacoteca Brera, Mediolan

Schemat perspektywiczny Madonny wśród świętych, Piero della Francesca

licencja: CC BY-SA 3.0

Perspektywa renesansowa (malarska, linearna, geometryczna, zbieżna) umożliwia

przedstawianie trójwymiarowych przedmiotów na płaskiej powierzchni zgodnie

z prawami optyki, przez co pozwala nadać głębię obrazom. Opiera się ona na nieruchomym

punkcie widzenia jednego oka i jest obliczona matematycznie. Jej wynalezienie przypisuje się

architektowi i teoretykowi sztuki Leonowi Battiście Albertiemu (1404–1472), który opisał

metodę jej konstruowania w traktacie O malarstwie (1435). Podstawą perspektywy linearnej

jest zasada pozornego zmniejszania się przedmiotów w miarę ich oddalania się od oka oraz

pozorna zbieżność ku horyzontowi wszelkich linii biegnących w głąb oka. Wykreślenie

perspektywy geometrycznej na obrazie wymagało od artystów niemałej wiedzy z zakresu

geometrii i optyki. Jednym z najlepszych matematyków swoich czasów, znawcą Euklidesa

i doskonałym praktykiem perspektywy linearnej był Piero della Francesca – wybitny

malarz i autor rozprawy De prospettiva pingendi (Perspektywa malarska, 1475). Na obrazie

Madonna wśród świętych widoczny jest wyraźny geometryczny podział płaszczyzny

i kluczowy, według artysty, trojaki układ linii: równoległych do podstawy obrazu (podstawa

tronu, linia głów, ciemny gzyms), równoległych do jego bocznych krawędzi (architektoniczne

piony pilastrów, ciała stojących postaci) i zbieżnych w tzw. punkcie widzenia (linie

diagonalne biegnące od wszystkich naroży do centralnego punktu kompozycji – głowy

Madonny).

Jan Białostocki Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery

Jednym z ostatnich dzieł Piera [della Francesca] była Madonna wśród świętych (znajdująca

się dziś w Brera, w Mediolanie), adorowana przez klęczącego w zbroi Fryderyka da

Montefeltre. Na jej kolanach Dzieciątko z koralowym naszyjnikiem – zapewne dla

odpędzenia złego ducha – śpi, przywodząc na myśl przyszłą śmierć na krzyżu dla odkupienia

ludzkości. Strusie jajo zwisające z wypełniającej apsydę muszli jest symbolem

Niepokalanego Poczęcia Madonny oraz oznacza pierwiastek nowego życia, które ożywi

kosmos. Ponad zastygłymi w nieruchomym skupieniu świętymi, których modeluje delikatne

światło padające z lewej strony obrazu i lśniące na zbroi klęczącego księcia, wyginają się

kasetonowe arkady sklepień. Oprócz arkady stanowiącej wykrój apsydy, na której tle siedzi

Madonna, dwie inne wznoszą się od ściany w głębi ku górze, aby objąć przestrzeń nawy

poprzecznej, przed którą, już w nawie głównej, znajdują się święci, sugerując przestrzeń

kościoła, w której przebywa – zgodnie ze stworzoną przez artystę iluzją – widz oglądający

obraz.

Jan Białostocki, Sztuka cenniejsza niż złoto. Opowieść o sztuce europejskiej naszej ery, t. 1,

Warszawa 1969, s. 294.

Artysta-geniusz

Michał Anioł, Dawid, 1501–1504, marmur, wys. 434 cm, Galleria dell’Academia, Florencja,

licencja: CC BY-SA 3.0

Julian Bell Lustro świata. Nowa historia sztuki

Michał Anioł, doskonale obeznany we wcześniejszym okresie twórczości z odradzającą się

sztuką aktu i, podobnie jak Leonardo, będący zapalonym zwolennikiem anatomii, ogłosił, że

sztuka powinna skupiać się na pojedynczym, doskonałym i nieskończenie ekspresyjnym

obiekcie: męskim ciele. Dawid, marmurowy posąg ponad pięciometrowej wysokości, który

Michał Anioł ukończył w roku 1504 jako rzeźbę przeznaczoną dla republiki florenckiej, był

propozycją dzieła na niespotykaną wcześniej skalę, z niezwykłym napięciem muskulatury,

która jak gdyby od środka pulsowała i drżała. Podczas gdy Leonardo otworzył sztukę na

niewidzialną sferę spekulacji i filozofii, to wykreowane przez Michała Anioła zdumiewające,

niemal nadnaturalne cielesne obecności dały sztuce zupełnie inną rangę w świecie. Koncepcja

sztuki, w jakiej znajdowała upodobanie zachodnia kultura – czyli sztuki przez duże S –

zyskała od tego momentu nowy napęd.

Julian Bell, Lustro świata. Nowa historia sztuki, tłum. Ewa Gorządek, Warszawa 2009, s. 195.

Ernst Hans Gombrich O sztuce

Próbował przeniknąć tajemnice starożytnych rzeźbiarzy, którzy potrafili przedstawić ludzkie

ciało w ruchu, wszystkie jego mięśnie i ścięgna. Tak jak Leonardo, nie zadawalał się

poznawaniem praw anatomii z drugiej ręki, to znaczy na podstawie rzeźby starożytnej.

Prowadził własne studia nad anatomią człowieka, przeprowadzał sekcje zwłok i rysował

z modeli, tak że wydawało się, iż postać ludzka nie ma przed nim żadnych tajemnic.

W przeciwieństwie jednak do Leonarda, dla którego człowiek był tylko jedną z wielu

fascynujących zagadek natury, Michał Anioł z niewiarygodnym uporem starał się poradzić

sobie z tym jednym tylko problemem, ale za to prawdziwie po mistrzowsku. Musiał mieć

wybitną zdolność koncentracji oraz doskonałą pamięć, wkrótce bowiem nie było takiej

pozy czy ruchu, których nie potrafiłby narysować. Postawy i kąty, które wielu wielkich

artystów Quattrocenta wahałoby się wprowadzić do swych prac z obawy, że nie uda się ich

przedstawić w przekonujący sposób, pobudzały tylko jego ambicję, a wkrótce zaczęto mówić,

że ów młody twórca nie tylko dorównuje słynnym mistrzom klasycznej starożytności, ale

naprawdę ich przewyższa.

Ernst Hans Gombrich, O sztuce, tłum. Dorota Stefańska-Szewczuk, Warszawa 1995, s. 304–305.

Ćwiczenie 2.1 (obowiązkowe)

Wymień elementy sakralnej architektury antycznej, które zastosował Palladio w Villi Capra.

Ćwiczenie 2.2

Brak

Ćwiczenie 2.3 (obowiązkowe)

Sprawdź odpowiedź: https://epodreczniki.pl/a/triumf-piekna/DRJMOJrmT

Ćwiczenie 2.4 (obowiązkowe)

Współcześni Michała Anioła byli zdania, że dorównuje on słynnym mistrzom klasycznej

starożytności, a nawet ich przewyższa. Przypomnij imiona tych rzeźbiarzy.

Ćwiczenie 2.5

Brak

Ćwiczenie 2.6 (obowiązkowe)

Sprawdź odpowiedzi: https://epodreczniki.pl/a/triumf-piekna/DRJMOJrmT

Ćwiczenie 2.7 (obowiązkowe)

Wyjaśnij, czemu służyła renesansowa perspektywa linearna.

Sztuka renesansowa w Polsce

Zadanie interaktywne:

https://epodreczniki.pl/a/triumf-piekna/DRJMOJrmT

Ćwiczenie 3 (dla chętnych)

Które z renesansowych dzieł uważasz za najbardziej godne uwagi? Uzasadnij odpowiedź.