TEMSİL SECcedilİMLER VE OY KULLANMA

SECcedilİMLER

Egemenliği milletehalka veren tuumlm rejimler iccedilin seccedilim

kaccedilınılmaz bir olgudur

Demokratik rejimlerde siyasicirc iktidarı elde etmenin yolu

serbest seccedilimlerden geccedilmektedir Bu sebeple demokrasi ile

seccedilim ayrılmaz bir birlikteliğe sahiptir

Temsili demokrasi ve halkın egemenliği seccediltiği vekiller

aracılığıyla kullanması

Seccedilim meşru siyasi otoritenin temel kıstası ve siyasicirc temsili

gerccedilekleştirmenin en geccedilerli youmlntemi olarak kabul

goumlrmuumlştuumlr

Seccedilimler demokrasinin uygulamaya konmasından başka şey

değildir

İnsanların bdquoyaramazları dışarı atmak suretiyle‟ huumlkuumlmetlerini

denetlemesini sağlayan araccedillardır

Bu nosyonun tam kalbinde yatan unsur bdquotemsil ilkesidir‟

Temsil politikacıları halkın hizmetkarı olarak tanımlar ve

kendilerini seccedilen insanlar iccedilin veya onlar adına hareket etme

sorumluluğu verir

Seccedilimler

Burada seccedilimlerin gerccedilekleştirilmesine kılavuzlar ve mekanizmalar oumln plan ccedilıkar

İlk olarak hangi makamlar ve pozisyonlar seccedilim ilkelerine tabidir Ccediloğunlukla yasam ve yuumlruumltme olmakla birlikte bazı oumlnemli siyasi kurumlar istisna tutulur Oumlrn İngiltere ve Kanada gibi uumllkelerde hala anayasal monarklar vardır ve seccedilim dışında tutulur

İkincisi kimlere oy hakkı verilmiştir oy hakkının kapsamı ne genişliktedir Bir ccedilok toplumda bu konudaki kısıtlamalar ortadan kalkmıştır (Cinsiyet muumllkiyet etnisite vs) Bununla birlikte bazı uumllkelerde (ABD) oy kullanmak iccedilin kayıt şartı olabilir Bazı uumllkelerde de oy kullanmak zorunludur (Avustralya Belccedilika İtalya gibi)

SECcedilİMLER

Egemenliği milletehalka veren tuumlm rejimler iccedilin seccedilim

kaccedilınılmaz bir olgudur

Demokratik rejimlerde siyasicirc iktidarı elde etmenin yolu

serbest seccedilimlerden geccedilmektedir Bu sebeple demokrasi ile

seccedilim ayrılmaz bir birlikteliğe sahiptir

Temsili demokrasi ve halkın egemenliği seccediltiği vekiller

aracılığıyla kullanması

Seccedilim meşru siyasi otoritenin temel kıstası ve siyasicirc temsili

gerccedilekleştirmenin en geccedilerli youmlntemi olarak kabul

goumlrmuumlştuumlr

Seccedilimler demokrasinin uygulamaya konmasından başka şey

değildir

İnsanların bdquoyaramazları dışarı atmak suretiyle‟ huumlkuumlmetlerini

denetlemesini sağlayan araccedillardır

Bu nosyonun tam kalbinde yatan unsur bdquotemsil ilkesidir‟

Temsil politikacıları halkın hizmetkarı olarak tanımlar ve

kendilerini seccedilen insanlar iccedilin veya onlar adına hareket etme

sorumluluğu verir

Seccedilimler

Burada seccedilimlerin gerccedilekleştirilmesine kılavuzlar ve mekanizmalar oumln plan ccedilıkar

İlk olarak hangi makamlar ve pozisyonlar seccedilim ilkelerine tabidir Ccediloğunlukla yasam ve yuumlruumltme olmakla birlikte bazı oumlnemli siyasi kurumlar istisna tutulur Oumlrn İngiltere ve Kanada gibi uumllkelerde hala anayasal monarklar vardır ve seccedilim dışında tutulur

İkincisi kimlere oy hakkı verilmiştir oy hakkının kapsamı ne genişliktedir Bir ccedilok toplumda bu konudaki kısıtlamalar ortadan kalkmıştır (Cinsiyet muumllkiyet etnisite vs) Bununla birlikte bazı uumllkelerde (ABD) oy kullanmak iccedilin kayıt şartı olabilir Bazı uumllkelerde de oy kullanmak zorunludur (Avustralya Belccedilika İtalya gibi)

Seccedilimler demokrasinin uygulamaya konmasından başka şey

değildir

İnsanların bdquoyaramazları dışarı atmak suretiyle‟ huumlkuumlmetlerini

denetlemesini sağlayan araccedillardır

Bu nosyonun tam kalbinde yatan unsur bdquotemsil ilkesidir‟

Temsil politikacıları halkın hizmetkarı olarak tanımlar ve

kendilerini seccedilen insanlar iccedilin veya onlar adına hareket etme

sorumluluğu verir

Seccedilimler

Burada seccedilimlerin gerccedilekleştirilmesine kılavuzlar ve mekanizmalar oumln plan ccedilıkar

İlk olarak hangi makamlar ve pozisyonlar seccedilim ilkelerine tabidir Ccediloğunlukla yasam ve yuumlruumltme olmakla birlikte bazı oumlnemli siyasi kurumlar istisna tutulur Oumlrn İngiltere ve Kanada gibi uumllkelerde hala anayasal monarklar vardır ve seccedilim dışında tutulur

İkincisi kimlere oy hakkı verilmiştir oy hakkının kapsamı ne genişliktedir Bir ccedilok toplumda bu konudaki kısıtlamalar ortadan kalkmıştır (Cinsiyet muumllkiyet etnisite vs) Bununla birlikte bazı uumllkelerde (ABD) oy kullanmak iccedilin kayıt şartı olabilir Bazı uumllkelerde de oy kullanmak zorunludur (Avustralya Belccedilika İtalya gibi)

Seccedilimler

Burada seccedilimlerin gerccedilekleştirilmesine kılavuzlar ve mekanizmalar oumln plan ccedilıkar

İlk olarak hangi makamlar ve pozisyonlar seccedilim ilkelerine tabidir Ccediloğunlukla yasam ve yuumlruumltme olmakla birlikte bazı oumlnemli siyasi kurumlar istisna tutulur Oumlrn İngiltere ve Kanada gibi uumllkelerde hala anayasal monarklar vardır ve seccedilim dışında tutulur

İkincisi kimlere oy hakkı verilmiştir oy hakkının kapsamı ne genişliktedir Bir ccedilok toplumda bu konudaki kısıtlamalar ortadan kalkmıştır (Cinsiyet muumllkiyet etnisite vs) Bununla birlikte bazı uumllkelerde (ABD) oy kullanmak iccedilin kayıt şartı olabilir Bazı uumllkelerde de oy kullanmak zorunludur (Avustralya Belccedilika İtalya gibi)

Seccedilimler

Uumlccediluumlncuumlsuuml oylar nasıl verilir 1989‟a kadar SSCB‟de accedilık oy

uygulaması Modern siyasi rejimlerde gizli oy accedilık sayım vardır

Gizli oy adil seccedilimin teminatı olarak goumlruumlluumlr

Adil seccedilim sadece gizli oya indirgenemez Aynı zamanda

seccedilmenlerin doğru ve dengeli bilgiye erişimi sunulan tercih

ccedileşitliliği seccedilim kampanyasının yuumlruumltuumllduumlğuuml koşullar ve oyların

ne oumllccediluumlde duumlruumlst sayıldığı da oumlnemlidir

Rasyonel seccedilmen- rasyonel bilgisizlik-demet etkisi kavramları

Seccedilimler

Doumlrduumlncuumlsuuml seccedilimler rekabete dayanır mı yoksa dayanmaz mı

Bu konu genellikle en hayati ayrım olarak kabul edilir Zira

seccedilimlerin var olduğunu iddia eden uumllkelerin ancak yarısı

seccedilmenlerine gerccedilek bir aday ve parti tercihi sunar Oumlrn Tek

adaylı seccedilimler ortodoks komuumlnist seccedilimlerde kuraldı

Seccedilim rekabeti hayli karışık ve tartışmalı bir meseledir Sadece

insanların seccedilimleri savunma hakkı partilerin aday goumlstermesi ve

yasal olarak kampanya duumlzenleme becerisi değildir Aynı zamanda

partilerin mali kaynakları ve medyaya erişimleri gibi parti

performanslarını etkileyen geniş kapsamlı unsurlarla ilintilidir

SECcedilİMLER Oy vermede ldquogenellikrdquo ve ldquoeşitlikrdquo gibi ilkelere

ulaşılmadan oumlnce toplumun sınırlı bir kesimi oy hakkınasahipti Sınıf (Antik Yunan) Cinsiyet ırk servet vergi verme(ABD İngiltere Fransa) eğitim durumu (İtalya) vb kriterleruygulanıyordu

Demokratikleşme suumlreciyle birlikte sınırlı oydan genel oyadoğru bir genişleme yaşanmış ve birey siyasicirc temsilin temelbirimiaktoumlruuml haline gelmiştir Buguumln seccedilme hakkı hukukicircnitelikleri bakımından ldquobireyselrdquo ldquoserbestrdquo ldquoeşitrdquo veldquogizlirdquo olarak kullanılan bir haktır

Bu nedenle seccedilim sistemi tercihi rejimlerin oumlnemli tartışmanoktalarından birisi haline gelmiştir

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemlerinin temel fonksiyonu

parlashymentodaki sandalyeleri aldıkları oy

miktarlarıshyna goumlre siyasicirc partiler arasında

dağıtmaktır

Seccedilim sistemleri birbiriyle ccedilelişen iki ilkeyi

gerccedilekleştirmeyi amaccedillar Bunlar ldquotemsilde

adaletrdquo ve ldquoyoumlnetimde istikrarrdquo ilkeleridir

SECcedilİMLER

ldquoYoumlnetimde İstikrarrdquo Seccedilim sisteminin

uumllkeyi istikrar iccedilinde youmlnetecek bir

huumlkuumlmetiiktidarı ortaya ccedilıkarmasıdır

ldquoTemsilde adaletrdquo ise uumllkedeki farklı siyasi

akım ve fikirlerin acircdil bir şekilde parlamentoya

yansımasıdır

İdeal seccedilim sistemi

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilimler

Doumlrduumlncuumlsuuml seccedilimler rekabete dayanır mı yoksa dayanmaz mı

Bu konu genellikle en hayati ayrım olarak kabul edilir Zira

seccedilimlerin var olduğunu iddia eden uumllkelerin ancak yarısı

seccedilmenlerine gerccedilek bir aday ve parti tercihi sunar Oumlrn Tek

adaylı seccedilimler ortodoks komuumlnist seccedilimlerde kuraldı

Seccedilim rekabeti hayli karışık ve tartışmalı bir meseledir Sadece

insanların seccedilimleri savunma hakkı partilerin aday goumlstermesi ve

yasal olarak kampanya duumlzenleme becerisi değildir Aynı zamanda

partilerin mali kaynakları ve medyaya erişimleri gibi parti

performanslarını etkileyen geniş kapsamlı unsurlarla ilintilidir

SECcedilİMLER Oy vermede ldquogenellikrdquo ve ldquoeşitlikrdquo gibi ilkelere

ulaşılmadan oumlnce toplumun sınırlı bir kesimi oy hakkınasahipti Sınıf (Antik Yunan) Cinsiyet ırk servet vergi verme(ABD İngiltere Fransa) eğitim durumu (İtalya) vb kriterleruygulanıyordu

Demokratikleşme suumlreciyle birlikte sınırlı oydan genel oyadoğru bir genişleme yaşanmış ve birey siyasicirc temsilin temelbirimiaktoumlruuml haline gelmiştir Buguumln seccedilme hakkı hukukicircnitelikleri bakımından ldquobireyselrdquo ldquoserbestrdquo ldquoeşitrdquo veldquogizlirdquo olarak kullanılan bir haktır

Bu nedenle seccedilim sistemi tercihi rejimlerin oumlnemli tartışmanoktalarından birisi haline gelmiştir

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemlerinin temel fonksiyonu

parlashymentodaki sandalyeleri aldıkları oy

miktarlarıshyna goumlre siyasicirc partiler arasında

dağıtmaktır

Seccedilim sistemleri birbiriyle ccedilelişen iki ilkeyi

gerccedilekleştirmeyi amaccedillar Bunlar ldquotemsilde

adaletrdquo ve ldquoyoumlnetimde istikrarrdquo ilkeleridir

SECcedilİMLER

ldquoYoumlnetimde İstikrarrdquo Seccedilim sisteminin

uumllkeyi istikrar iccedilinde youmlnetecek bir

huumlkuumlmetiiktidarı ortaya ccedilıkarmasıdır

ldquoTemsilde adaletrdquo ise uumllkedeki farklı siyasi

akım ve fikirlerin acircdil bir şekilde parlamentoya

yansımasıdır

İdeal seccedilim sistemi

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

SECcedilİMLER Oy vermede ldquogenellikrdquo ve ldquoeşitlikrdquo gibi ilkelere

ulaşılmadan oumlnce toplumun sınırlı bir kesimi oy hakkınasahipti Sınıf (Antik Yunan) Cinsiyet ırk servet vergi verme(ABD İngiltere Fransa) eğitim durumu (İtalya) vb kriterleruygulanıyordu

Demokratikleşme suumlreciyle birlikte sınırlı oydan genel oyadoğru bir genişleme yaşanmış ve birey siyasicirc temsilin temelbirimiaktoumlruuml haline gelmiştir Buguumln seccedilme hakkı hukukicircnitelikleri bakımından ldquobireyselrdquo ldquoserbestrdquo ldquoeşitrdquo veldquogizlirdquo olarak kullanılan bir haktır

Bu nedenle seccedilim sistemi tercihi rejimlerin oumlnemli tartışmanoktalarından birisi haline gelmiştir

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemlerinin temel fonksiyonu

parlashymentodaki sandalyeleri aldıkları oy

miktarlarıshyna goumlre siyasicirc partiler arasında

dağıtmaktır

Seccedilim sistemleri birbiriyle ccedilelişen iki ilkeyi

gerccedilekleştirmeyi amaccedillar Bunlar ldquotemsilde

adaletrdquo ve ldquoyoumlnetimde istikrarrdquo ilkeleridir

SECcedilİMLER

ldquoYoumlnetimde İstikrarrdquo Seccedilim sisteminin

uumllkeyi istikrar iccedilinde youmlnetecek bir

huumlkuumlmetiiktidarı ortaya ccedilıkarmasıdır

ldquoTemsilde adaletrdquo ise uumllkedeki farklı siyasi

akım ve fikirlerin acircdil bir şekilde parlamentoya

yansımasıdır

İdeal seccedilim sistemi

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemlerinin temel fonksiyonu

parlashymentodaki sandalyeleri aldıkları oy

miktarlarıshyna goumlre siyasicirc partiler arasında

dağıtmaktır

Seccedilim sistemleri birbiriyle ccedilelişen iki ilkeyi

gerccedilekleştirmeyi amaccedillar Bunlar ldquotemsilde

adaletrdquo ve ldquoyoumlnetimde istikrarrdquo ilkeleridir

SECcedilİMLER

ldquoYoumlnetimde İstikrarrdquo Seccedilim sisteminin

uumllkeyi istikrar iccedilinde youmlnetecek bir

huumlkuumlmetiiktidarı ortaya ccedilıkarmasıdır

ldquoTemsilde adaletrdquo ise uumllkedeki farklı siyasi

akım ve fikirlerin acircdil bir şekilde parlamentoya

yansımasıdır

İdeal seccedilim sistemi

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

SECcedilİMLER

ldquoYoumlnetimde İstikrarrdquo Seccedilim sisteminin

uumllkeyi istikrar iccedilinde youmlnetecek bir

huumlkuumlmetiiktidarı ortaya ccedilıkarmasıdır

ldquoTemsilde adaletrdquo ise uumllkedeki farklı siyasi

akım ve fikirlerin acircdil bir şekilde parlamentoya

yansımasıdır

İdeal seccedilim sistemi

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

SECcedilİMLER

Seccedilim sistemini duumlzenleyen seccedilim

kanununu yapan siyasicirc iradenin cevaplaması

gereken ilk soru ne oumllccediluumlde adaletli bir

temsil sağlanmak istendiğidir

Temsilde adalet

oy oranları ile arasındaki

farktır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilim Sitemleri

Mevcut sistemler oyları mecliste sahip olunan sandalye

sayısına nasıl doumlnuumlştuumlrduumlğuuml konusuna goumlre iki genel

kategoriye ayrılabilir

1 Buumlyuumlk partilerin aldıkları oydan daha fazla oranda

sandalyeye sahip oldukları ccediloğunlukccedilu sitemler Bu durum

tek partinin meclis ccediloğunluğunu elde etme ve tek başına

iktidar olma şansını artırır

2 Bir partinin mecliste elde ettiği sandalye sayısı ile

seccedilimlerde aldığı oy arasında eşit (en azından daha eşit bir

ilişki- garanti eden nispi sistemler Tek parti ccediloğunluğu ve

iktidarını daha az muhtemel kılar

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

SECcedilİMLER

Mutlak olarak temsil adaletini sağlayan sistem oy oranları ile

sandalye oranlarını her parti iccedilin eşitleyen sistemdir

Yani buumltuumln uumllkeyi tek bir seccedilim ccedilevresi şeklinde ele alan ve

sandalye dağıtımını nisbicirc youmlntemle yapan bir sistemdir

Akıldan ccedilıkarılmaması gereken diğer bir oumlnemli nokta temsilde

adaletin de istikrarın kaccedilınılmaz unsurlarından birisi olduğudur

İdeal bir seccedilim sistemi yoktur Ccediloğunlukla mevcut seccedilim

sistemlerinde kusurlulardan birisi tercih edilmektedir

Hangi sistemin tercih edileceğine ilişkin suumlreccedil uumllkenin şartları

goumlz oumlnuumlne alınarak değişkenlik goumlsteren dinamik bir suumlreccediltir

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Ccediloğunluk sistemleri

Bir seccedilim ccedilevresinden ccedilıkacak milletvekili sayısına ve seccedilimlerin

kaccedil aşamada tamamlanacağına goumlre bir tasnife tacircbi tutulabilir

Bir seccedilim ccedilevresinden bir milletvekili seccedililiyorsa ldquotek adlırdquo ya da

ldquodar boumllgerdquo ccediloğunluk sistemi bir seccedilim ccedilevresinden birden ccedilok

milletvekili seccedilildiği durumda ise ldquoccedilok adlırdquo ya da ldquogeniş boumllgelirdquo

(liste usuluuml) ccediloğunluk sistemi soumlz konusudur Bu seccedilimler tek turlu

veya iki turlu şekilde gerccedilekleştirilebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Dar boumllgeldquotek adlırdquo tek turlu seccedilim sistemi ldquoccediloğunlukccedilurdquo

demokrasi anlayışını benimseyen İngiltere‟de yaygın kullanıldığı

iccedilin İngiliz sistemi olarak da adlandırılmaktadır ABD İngiliz

devletler toplulukları

Parlamentoda kaccedil milletvekili varsa uumllke o kadar seccedilim boumllgesine

boumlluumlnmekte ve her boumllgeden bir milletvekili seccedililmektedir

Boumllgede en fazla oyu alan aday seccedilimi kazanmaktadır mutlak ya da

nitelikli ccediloğunluk aranmaz

Seccedilimler tek turlu olarak gerccedilekleştirilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim

Siyaset biliminin yerleşik varsayımına goumlre dar

boumllge tek turlu ccediloğunluk sistemi ldquoiki kanatlırdquo bir

parlamenter sisteme yol accedilar iki-partili sistemi

oumlzendirir

Duverger bu varsayımın neredeyse ldquososyolojikrdquo

bir kanun olduğunu belirtmektedir Sistem iki

partiden fazlasının yaşamasına izin

vermemektedir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Yararları

1 Sistem son derece basit

2 Youmlnetimde istikrar accedilısından başarılı bir sistemdir Uzun

doumlnemde iki kanatlı ve ılımlı bir demokrasiye yol accedilar

Koalisyon olmaz

3 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni

birbirine yaklaştırır

4 Aday kalitesini yuumlkselten bir sistemdir

5 Seccedilim ccedilevreleri nisbeten kuumlccediluumlk olduğundan seccedilim

kampanyaları daha rahat ve daha az maliyetle yuumlruumltuumllebilir

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge Tek Turlu Seccedilim Mahzurları

1 Temsilde adalet ilkesiyle ccedilelişen bir sistemdir Kuumlp kanunu

1 Oumlr 1957 seccedilimleri DP 48 422 vekil diğer uumlccedil parti 52 188 vekil

2 Seccedilim ccedilevrelerinin eşit seccedilmen sayılarıyla oluşturulmaması

yuumlzuumlnden alınan oy miktarları ile kazanılan sandalyeler arasında

dengesizlik doğabilir

3 seccedilmen-seccedililen yakınlığı oumlnemli bir mahzura doumlnuumlşebilir Bu

yakınlık sebebiyle milletvekilleri uumlzerindeki yerel baskılar

ccediloğalabilir iş takibi yoğunlaşabilir Yerel nuumlfuz sahipleri arası kişisel

muumlcadeleye doumlnuumlşuumlr

4 Seccedililenler kendi guumlccedillerine dayanarak seccedilishymi kazandıkları inancına

sahip oldukları oumllccediluumlde parti disiplini zayıflayabilir

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Yrsquoye 3

milletvekili

A boumllgesi

X partisi45

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 45

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 45

Y Partisi 55

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar boumllge seccedilim sistemi Sonuccedil Xrsquoe 2

milletvekili gider

A boumllgesi

X partisi23

Y partisi 55

C Partisi

X partisi 56

Y partisi 55

B Boumllgesi

X Partisi 56

Y Partisi 55

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim

1 Yaygın olarak uygulandığı uumllke Fransa‟dır

2 Basit ccediloğunluğu yeterli goumlrmez nitelikli ccediloğunluk arar Adayın

aldığı oylar o seccedilim boumllgesinde kayıtlı seccedilmenlerin frac14‟uumlnden az

olamaz

3 İlk turda adaylardan kimse mutlak ccediloğunluğu alamazsa bu durumda

bir hafta sonra 125 oy aşan adaylar ikinci turda yarışırlar

olmaması durumumda en fazla oyu alan iki aday yarışır

1 En ccedilok tercih ettiğin adayparti hangisi

2 Elemek istediğin parti aday hangisi

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Yararları

1 Seccedilmene daha fazla serbestlik ve hak vermektedir

2 Dar boumllge esasına dayandığından dolayı seccedilen ile seccedilileni birbirine

yaklaştırır

3 Seccedililenlerin 50‟yi aşan veya ona yaklashyşan ccediloğunluklarla seccedililmesi

arkalarında kuvvetshyli bir toplumsal destek hissetmelerine yol accedilar

4 Aday kalitesi burada da oumlnemlidir

5 İki turlu sistem seccedilim oumlncesi ya da seccedilim sırasında birbirine yakın

fikirleri savunan partishyler arasında işbirliği ve ittifakları teşvik eden

bir sistemdir Seccedilim sonrası muhtemel koalisyonları kolaylaştırır

6 Tek turlu ccediloğunluk sisteminin aksine iki turlu ccediloğunluk sistemi parti

sayısını azaltıcı bir etki yapmaz Kuumlccediluumlk partiler ikinci tur

pazarlıkshyları ve seccedilim ittifaklarıyla varlıklarını suumlrduumlruumlrler

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Dar Boumllge İki Turlu Seccedilim Mahzurları

1 ldquoYoumlnetimde istikrarın ldquo gerccedilekleşmesinin bir garantisi yoktur

Sistem ccediloğu zaman koalisyon huumlkuumlmetlerini gerekli kılar

2 Ccediloğunluk sisteminin bir tuumlruuml olarak iki turlu sistem de adaletsiz

sonuccedillar uumlretebilir

3 İkinci turda partiler arasındaki ittifak ccedilabaları ya da diğer adaylar

lehine ccedilekilmeler ahlacirckicirc olmayan pazarlıkları teşvik edebilir

4 İkinci turda sağ ve sol blok partiler arasında kutuplaşmalar ve

gerginlikler yaşanabilir Bu ortam sağdaki ve soldaki radikal

partilere taviz verilmesini beraberinde getirebilir

5 İki turlu sistem hem seccedilim suumlrecini uzatshymakta hem de seccedilimin

maliyetini artırmaktadır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Nisbi Temsil Sitemleri Nisbicirc temsil sisteminin temel amacı her partiye oy desteği ile orantılı

temsil imkacircnını vermektir

Temsilde adalet ilkesini oumln planda tutan bu sistemin farklıuygulamaları mevcuttur Hesaplama sistemleri farklılık goumlsterir

Nisbicirc temsil sistemleri genellikle ldquogeniş boumllgerdquo esasına dayanır ve birseccedilim ccedilevresinden birden fazla temsilci seccedililir

ldquoNispi Temsil sisteminin orantılılığını ya da orantısızlığını belirleyentemel faktoumlr seccedilim ccedilevresinin buumlyuumlkluumlğuumlduumlr seccedilim ccedilevresi nekadar genişse temsilde adalet de o oumllccediluumlde gerccedilekleşmiş olacaktır

Nisbicirc temsil sistemlerini başlıca iki grupta toplanır Birinci gruptaldquoseccedilim sayısırdquo ve ldquoartık (bakiye) oyrdquo esasına dayanan ikinci grupta iseartık oy bırakmayan nisbicirc temsil sistemleri yer alır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri rdquoSeccedilim sayısırdquo bir seccedilim ccedilevresindeki geccedilerli oyların o ccedilevreden ccedilıkacak

milletvekili sayısına boumlluumlnmesiyle elde edilir

Oumlr Bu sistem uygulansaydı Uşak 2275863=75862

Bu sayı bazen ldquoccedilevre barajırdquo olarak da kullanılabilmektedir Boumlyle bir barajsoumlz konusu olduğunda bir partinin o seccedilim ccedilevresindeki milletvekilidağıtımına katılabilmesi iccedilin en az seccedilim sayısı kadar oy almasıgerekmektedir

Bir partinin kazanacağı milletvekili sayısı o partinin aldığı oy miktarınınldquoseccedilim sayısınardquo boumlluumlnmesiyle hesaplanır

AKP10995475862=15 CHP70219 MHP41812

Boumllme işlemi neticesinde kalan kuumlsuratlar ldquoartık oyrdquo ları ortaya ccedilıkarmaktabunlar hesaplanırken

En yuumlksek bakiye (artık) youmlntemi

En buumlyuumlk ortalama youmlntemi

Milli bakiye (artık) youmlntemi

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilim Sayısı ve Artık Oy Uygulamasına

Dayalı Nisbicirc Temsil Sistemleri En Yuumlksek Bakiye (Artık) YoumlntemiEn yuumlksek bakiye youmlntemi kuumlccediluumlk partilere avantaj

sağlayan bir youmlntemdir Oumlnce her partinin aldığı oy miktarı seccedilim sayısına boumlluumlnerek

milletvekillikleri partiler arasında dağıtılır Artık oylar sebebiyle dağıtılamayan

milletvekillikleri artık oyların buumlyuumlkluumlk sırasına goumlre partilere verilir

En Buumlyuumlk Ortalama Youmlntemi Bu youmlntemde de seccedilim sayısı hesabıyla

milshyletvekilliklerinin bir boumlluumlmuuml partiler arasında dağıtılır Hesaplama aldığı oyVekil

sayısı+1 olacak şekilde dağıtılır Bu sistem en yuumlksek bakiye youmlnteminin aksine buumlyuumlk

partilere avantaj sağlayan kuumlccediluumlk partilerin parlamentoda temsil şansını azaltan bir

youmlntemdir

Milli bakiye (artık) youmlntemi Partilerin oyları seccedilim sayısına boumlluumlnmesiyle

milletvekillikleri dağıtılır Arta klan oyların sayısı toplanır kalan vekil sayısına

boumlluumlnerek laquouumllke seccedilim sayısı bulunurraquo Her partini artık oyu laquouumllke seccedilim sayısınaraquo

boumlluumlnerek partilerin ne kadar alacakları hesaplanır Uumllke genelinde bir toplama yapıldığı

iccedilin kuumlccediluumlk partiler accedilısından avantajlı bir youmlntemdir

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

En bilinen youmlntemler d‟Hondt ve Sainte Lague

Youmlntemleridir

D‟Hondt En yuumlksek ortalama youmlntemi gibi buumlyuumlk partilere

avantaj sağlar Sistemde her partinin aldığı oy oranı sırasıyla

1234 hellipboumlluumlnerek gider

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Seccedilim Sayısına ve Artık Oy Sistemine

Bağlı Olmayan Sistemler

Sainte Lague D‟Hondt sisteminden farkı her partinin aldığı

oy oranı sırasıyla 1357 hellipboumlluumlnerek gitmesidir

A Partisi B Partisi C Partisi

Oy 60000 25000 14000

1 Milletvekili 60000 25000 14000

2 Milletvekili 20000 25000 14000

3 Milletvekili 20000 8333 14000

4 Milletvekili 4000 8333 14000

5 Milletvekili 4000 8333 4667

6 Milletvekili 4000 1666 4667

7 Milletvekili 4000 1666 933

Vekil Sayısı 3 2 2

Vekil başına oy 20000 12500 700

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

A B C D E

Oy 250000 200000 180000 150000 90000

1 Milletvekili 250000 200000 180000 150000 90000

2 Milletvekili 125000 200000 180000 150000 90000

3 Milletvekili 125000 100000 180000 150000 90000

4 Milletvekili 125000 100000 90000 150000 90000

5 Milletvekili 125000 100000 90000 75000 90000

6 Milletvekili 62500 100000 90000 75000 90000

Vekil Sayısı 2 2 1 1 0

Vekil başına oy

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Nisbi Sistemin Faydaları

1 Temsil adaletini sağlar

2 Azınlıkları meşru zeminde tutar

3 Programlar ve duumlşuumlnceler oylanır dar

boumllgenin getirdiği kişisel yerel kaygı ve

ccedilıkarlar 2 plana gider

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Nisbi Sistemin Mahzurları

1 Uzun doumlnemde parti sayısında artışa yol accedilar partilerin boumlluumlnmesini kolaylaştırır

2 Parlamentoda istikrarlı ccediloğunluğun sağlanamamasına yol accedilabilir Koalisyonlar

3 Seccedilmenler ve adaylar arasında yakın ilişki sağlanamaz

4 Hesaplama sistemi karışık olduğundan seccedilimlere ilgiyi azaltır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Baraj Sistemi

Nisbi temsil siteminin eydana getirebileceği siyasi

boumlluumlnmuumlşluumlğuumln oumlnuumlne geccedilmek iccedilin boumllgesel veya ulusal baraj

sistemi uygulanır

Barajı aşamayan parti milletvekili ccedilıkaramaz

Kuumlccediluumlk partiler iccedilin dezavantajlı bir sistem Ayrıca temsil

tartışmalarına yol accedilıyor

Tuumlrkiye 10 Danimarka 2 Macaristan Norveccedil İsveccedil

4 Almanya ve Polonya 5

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Tuumlrkiyersquode seccedilim sistemleri

Seccedilimler Seccedilim Sistemi Huumlkuumlmet Tuumlruuml

1950 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1954 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1957 Ccediloğunluk Tek parti huumlkuumlmeti

1961 Seccedilim ccedilevresi barajlı d‟Hondt Koalisyon

1965 Milli bakiye Tek parti huumlkuumlmeti

1969 Barajsız d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1973 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1977 Barajsız d‟Hondt Koalisyon

1983 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

1987 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Tek parti huumlkuumlmeti

1991 Uumllke ve seccedilim ccedilevresi barajlı

d‟Hondt

Koalisyon

1995 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

1999 Uumllke barajlı d‟Hondt Koalisyon

2002-2015 Uumllke barajlı d‟Hondt Tek parti huumlkuumlmeti

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Temsil Teorileri (Modelleri)

Doumlrt temel temsil modeli ortaya konmuştur

Muumltevellilikvesayet modeli

Delegasyon

Vekalet

Benzeyiş

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

1Muumltevelli Modeli

Muumltevelli Bir başkasının sahip olduğu muumllk veya onu

ilgilendiren meselelerde kendisine resmi olarak sorumluk

yetkisi verilen kimse

Temsil ahlaki bir goumlrev

Eğitim ve bilgi sahibi olanlar onlardan daha az şansa sahip

olanların menfaati youmlnuumlnde hareket etmeli

İlk olarak E Burke tarafından dile getirilmiştir

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

1Muumltevelli Modeli

Bu goumlruumlş elitist anlamlar taşır

Temsilciler bir kere seccedilildiklerinde halk kitlelerinin kendi ccedilıkarlarına neyin iyi olduğu nu bilmemeleri varsayımından hareketle kendi başlarına duumlşuumlnuumlp bağımsız kararlarhuumlkuumlmler verir

Benzer goumlruumlş JS Mill tarafından liberal temsil teorisi biccediliminde ifade edilmiştir Belli bir eğitime sahip olanların 4-5 oy sahibi olasını oumlneriyordu Ccediloğul oy kullanma

Muumltevelli temsil profesyonel siyasetccedilileri eğitimli elit grubun bir uumlyesi oldukları suumlrece temsilci olarak tanımlar

Buumltuumln vatandaşlar neyin en iyisi olduğunu bilemez bilgi ve akıl toplum iccedilinde eşit olarak dağıtılmamıştır anlayışı

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

1Muumltevelli Modeli

Burke‟nin bu modeli ciddi eleştirilere maruz kalmıştır

1 Accedilıkccedila antidemokratik unsurlar taşır

2 Eğer halk cahil duumlşuumlk eğitimli ve kandırılmış olduğu iccedilin

siyasetccedililer kendi başlarına hareket edecekse o zaman temsilciler seccedilmeye

gerek yoktur

3 Ayrıca temsil ve eğitim arasında ilişki kurmak tartışmalıdır

Burke ve Mill‟in eğitimin bdquoalturiz‟me (diğerkacircmlık) yol accediltığı ve

insanlara toplumsal sorumluluk verdiği youmlnuumlndeki inancı da tartışmalıdır

4Siyasetccedililerin kendi yargılarını uygulamalarına izin verilirse bu

serbestliği kendi ccedilıkarları iccedilin uygulamayacaklarının garantisi yoktur

TPaine bdquoseccedililmişler asla seccedilmenlerden bağımsız kendi ccedilıkarları iccedilin

ccedilalışmamalıdır‟

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

2 Delege Modeli

Delege Verilen accedilık oumlneri ve talimatları temel alarak

başkaları adına hareket etmesi iccedilin seccedililen kimselerdir

Kendi yargılarını veya tercihlerini uygulama yetkisine sahip

olmayan kendisinden diğer insanların goumlruumlşlerini ifade eden

bir aracı olarak davranması beklenen kişilerdir

Hiccedilbiri kendi başına karar verme yetkisine sahip olmayan

satış temsilcileri ve buumlyuumlkelccedililer bu gruba dahildir

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

2 Delege Modeli

Bu modeli savunanlar siyasetccedililerin muumlmkuumln olduğunca

temsil edilenlerin goumlruumlşlerine sıkı sıkıya bağlı olmasını

sağlayan mekanizmaları destekler

Bu mekanizmalar duumlzenli seccedilimler kısa suumlreli iktidar

biccediliminde temsilciler seccedilmenleri ile arasında var olan sık sık

tekrarlanan değişim

Radikal demokratlar bunlara ek olarak daha fazla denetim

adına halkın inisiyatif kullanmasını ve geri ccedilağırma hakkını

savunurlar

Sık sık referandumların kullanılmasına taraftardırlar

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

2 Delege Modeli

bdquoYetki vermek suretiyle gerccedilekleşen temsil‟ olarak

adlandırılan bu biccedilimin erdemi

halkın katılımını muumlmkuumln kılan buumlyuumlk fırsatlar sağlaması ve

politikacıların kendi ccedilıkarlarının peşinde koşma eğilimlerini

denetlemesi

Dolayısıyla halk egemenliği idealini gerccedilekleştirmeye

yaklaşır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

2 Delege Modeli

Bu modelin sakıncaları

1 Seccedilmenlerin ccedilıkarlarına bağlı olarak boumllgeselliği

besler ve ccedilatışma yaratır Yasama uumlyeleri bir ulusun temsilcileri

olmak yerine seccedilmenlerin talimatlarını yerine getiren

buumlyuumlkelccedililer konumuna gelir

2 Profesyonel politikacılara kendi yargılarını uygulama

konusunda guumlven duyulmadığı iccedilin devlet adamlığı ve liderliği

sınırlandırması Politikacılar seccedilmenlerin olumsuz da olsa

isteklerini yansıtmaya ve onları tatmin etmeye zorlanır Bir

vizyon sahibi olmaz

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

3 Vekalet Modeli

Muumltevelli modeli ve delegasyon modeli siyasi partilerin

ortaya ccedilıkmasından oumlnce gelişmiştir

Dolayısıyla her iki model de temsilcileri bağımsız aktoumlrler

olarak goumlruumlr

Ancak guumlnuumlmuumlzde adaylar artık nadiren sahip oldukları

kişisel oumlzelliklere goumlre seccedililiyor

Daha ccedilok bir partinin neferi olarak goumlruumlluumlyor ve parti imajına

goumlre seccedililiyor veya tam tersi

Bu doğrultuda yeni temsil teorileri ortaya ccedilıkmıştır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

3 Vekalet Modeli Buna bağlı ortaya ccedilıkan teorilerden en etkili olanı vekalet

doktrinidir

Bir partinin seccedilimi kazanarak halkın vekaletini aldığı duumlşuumlncesine dayanır

Bu partiye seccedilim boyunca accedilıkladığı tuumlm siyasaları ve programları gerccedilekleştirme yetkisi verir

Temsil aracı politikacılardan ziyade partiye ait

Bu model parti birliği ve parti disiplini youmlnuumlnden accedilık bir meşruiyet kazandırır

Politikacılar partiye ve parti politikalarına bağlı olarak hizmet eder

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

3 Vekalet Modeli Bu doktrin de sert eleştiriler maruz kalmıştır

1 Seccedilmenler bu modelin iddia ettiği gibi iyi bilgilendirilmişrasyonel insanlar değildir Liderlerin kişilikleri parti imajı alışılmışsadakatler toplumsal şartlanma gibi ccedilok ccedileşitli irrasyonel unsurlardan etkilenebilir

2 Bir partiye verilen oy partinin ortaya koyduğu manifestonun tamamına aslında her bir seccedilim vaadine verilen onay olarak algılanmamalıdır

3 Bu doktrin adeta bir deli goumlmleği niteliğindedir Huumlkuumlmet siyasalarını partinin seccedilim suumlrecinde accedilıkladığı goumlruumlşler ile sınırlar değişen şartlarda doumlnuumlşuumlme olanak tanımaz Mesela uluslararası veya ekonomik bir kriz halinde ne olacak

4 Vekalet modeli ancak ccediloğunlukcu seccedilim sistemlerinde uygulanabilir Seccedilimden galip ccedilıkan parti oyların 50‟sini alamazsa bu modelin kullanımı anlamsız hale gelir

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

4 Benzerlik Modeli bdquoTemsilci kesit‟ fikriyle dışa vurur

Temsili huumlkuumlmet toplumun (sosyal sınıf cinsiyet din etnisite yaş bakımından) buumltuumln gruplarından ve kesimlerinden gelen uumlyelere sahip ve genel anlamda toplum iccedilinde mevcut olan grupların buumlyuumlkluumlğuumlyle orantılı olacak şekilde toplumun bir oumlrneğini oluşturacaktır

Mikrokozmik temsil sistemi ccediloğulculuk oumlnemli

Geleneksel olarak sosyalist ve radikal duumlşuumlnuumlrler tarafından kabul goumlrmuumlştuumlr

Oumlzellikle işccedili sınıf kadınlar ve azınlıkların temsil edilmesini savunurlar

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

4 Benzerlik Modeli

Bu model belli bir gruptan gelen ve o grubun tecruumlbelerini

paylaşan insanların sadece buumltuumlnuumlyle o partinin ccedilıkarlarıyla

oumlzdeşleşebileceğini ileri suumlrer

bdquoKendini başkasının yerine koyma‟

Hiccedilbir erkek kadınlar kadar kadınların sorunlarını ciddiye

almayacaktır Zira bunlar onun sorunları değildir

Temsilcilerin temsil edilenlere benzemesi gerektiğini savunur

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

4 Benzerlik Modeli Bu modele eleştiriler

1 Zencileri zenci kişinin işccedilileri işccedili kişinin kadınları ancak bir kadının temsil edebileceği bir temsil kavramı soumlz konusu Ancak buumltuumln temsilciler sadece geldikleri sosyal grupları savunacaksa toplumun ortak yararını ve geniş kapsamlı kamu ccedilıkarını kim savunacaktır

2Benzerlik toplumun negatif youmlnlerini de temsil edecekse nuumlfusun ccediloğunluğu meselelere ilgisiz yanlış bilgilendirilmiş yetersiz eğitimli kişilerden oluşan topluma benzeyen huumlkuumlmet de oumlyle olacaktır O zaman bunun avantajı nedir

3 Seccedilmenler bazında sosyal gruplara bağlı olarak sınıflandırmalara sebep olacaktır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışına akademik ilgi artmıştır

Davranışsal politika biliminin yuumlkselişiyle ilintilidir

Politik davranışın en yaygın ve oumllccediluumllebilir biccedilimidir

American Seccedilmeni 1960 Michigan Uumlniv

Political Change in Britain 1969

Psephology oy verme davranışının bilimsel analizi seccedilim bilimi

Politik analizlerin merkezindedir

Oy verme davranışı incelenerek politik sistemin doğasıyla ilgili oumlnemli bilgiler edinilebilir sosyal ve politik değişim suumlreci anlaşılabilir

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Oy Verme Davranışı Oy verme davranışı kısa ve uzun doumlnemli etkilerle şekillenir

Kısa doumlnemli etkiler belirli bir seccedilime oumlzeldir ve genel oy verme

modeliyle ilgili sonuccedillar ccedilıkarmaya imkan vermez

Seccedilim oumlncesi popuumllist accedilıklamalar ekonomik vaatler siyasi

dalgalanma ve konjonktuumlr bu kalemden sayılabilir

Bir diğer kısa doumlnemli etki ise parti liderlerinin kişilikleri ve

halkın goumlzuumlndeki pozisyonlarıdır Bu oumlnemlidir Ccediluumlnkuuml medya

parti liderlerini partinin markası olarak resmeder

Bir diğeri partilerin seccedilim kampanyaları ve yuumlruumltme şekilleridir

Kısa doumlnem faktoumlrlerden sonuncusu medyadır Medyanın tavrı ve

sunuş şekli oumlnemli etki yapar

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

Oy Verme TeorileriModelleri

Parti kimliği modeli

Sosyolojik model

Rasyonel tercih modeli

Hakim ideoloji modeli

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

1Parti kimliği modeli

İnsanların partilere olan psikolojik bağımlılık duygusu

Partiyi kendi partisi olarak niteleme kendini partisiyle

tanımlama

Oy verme şahsiyetler kampanyalar medya uumlzerinden

etkilenen hesaplamaların uumlruumlnuuml değil partizanlığın ifadesidir

Aileye vurgu ve erken doumlnem politik sosyalleşmeye vurgu

yapar

Olaylar oumlnceden var olan sadakat ve bağlılık ile yorumlanır

Bir oumlmuumlr boyu suumlren istikrar ve devamlılık yaratır

Uumlye sayısı sonuccedilları tahmin etmede oumlnemlidir

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

2 Sosyolojik model Oy verme davranışı ile grup uumlyeliğini seccedilmenlerin ait oldukları

sosyal grubun iccedilinde bulunduğu sosyal ve ekonomik durumunu yansıtan bir oy verme biccedilimi geliştirme eğiliminde olduklarını ileri suumlrer

Toplum iccedilindeki ccedileşitli boumlluumlnmeleri ve gerilimleri goumlstererek toplumsal bağlılığın oumlnemini vurgular

Bu boumlluumlnmelerin en oumlnemli olanları etnisite inanccedil boumllge ve cinsiyet temellidir

Grup ccedilıkarları partiye duyulan bağlılıkların şekillenmesine yardımcı olur

Son doumlnemde oumlzellikle batı toplumlarında sınıfsal gruplaşmalarda duumlşuumlş goumlzlenmektedir

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

3 Rasyonel tercih modeli

Toplumsal grupların davranışlarından ve sosyalleşmeden

ziyade bireye dikkat ccedileker

Oylama seccedilmenlerin kendi oumlz ccedilıkarlarına goumlre parti seccedilimi

yaptığı rasyonel bir eylem olarak goumlruumllmektedir

Oylama alışılmış bağlılık ve sadakatin dışında bir hedef

ulaşmak iccedilin kullanılan temel bir araccediltır

Rasyonel tercih teorisinin zayıf tarafı bireyi sosyal ve kuumlltuumlrel

ccedilevresinden soyutlamasıdır

Rasyonel seccedilmen- Rasyonel bilgisizlik-demet etkisi

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır

4 Hakim ideoloji modeli Bireysel tercihlerin ideolojik manipuumllasyon ve kontrol ile

şekillendiğini vurgular

Bu tip teoriler oylamanın kişinin sosyal hiyerarşi iccedilindeki

pozisyonunu yansıttığını ileri suumlrmesi bakımından sosyolojik

modele benzer

Sosyolojik teorilerden ayrıldıkları nokta grupların veya bireylerin

iccedilinde bulundukları durumu nasıl değerlendirdiklerinin eğitim

devlet ve kitle iletişim vasıtaları aracılığıyla bunun onlara nasıl

sunulduğuna bağlı olduğuna vurgu yapar

Medya manipuumllasyona girerek siyasi bakış accedilısını tahrif eder

Zayıf tarafı toplumsal koşullanma suumlrecine abartılı vurgu yaparak

bireysel hesaplama ve kişisel oumlzellikleri tamamen konu dışı

bırakmasıdır