Terapia Dla Duszy, Zajecie Dla Mozgu

Wiedziałem, że dźwięki muszą mieć większy wpływ na nas niż nam się wydaje. Okazuje się, że mają, i to kolosalny. Tak duży jak książki, których czytanie kształtuje nas jako jednostkę, oddziałuje na nasz punkt widzenia. Ciekawi jesteście, co się z Wami dzieje, gdy wystawiacie mózg na zestawy dźwięków zwane muzyką?

Pozostałe naczelne nie muzykują. Język nasz raczej przypomina ptasi śpiew niż dźwięki wydawane przez szympansy. Język (langue) i mowa/słowa (parole) oraz muzyka (rytm, melodia) powstały najprawdopodobniej równocześnie i doskonaliły się w już dobrze rozwiniętych mózgach. Mózgi wojowników i myśliwych rozwijała chęć zdobyczy, zwycięstwa i przeżycia oraz strachu, ale to niekoniecznie ich potomkowie mieli coraz lepsze mózgi. Spotykamy ich do dziś w życiu i na pierwszych stronach gazet. Najszybciej ewoluowały mózgi muzyków. Bo komu wtedy była potrzebna muzyka? Była wręcz zagrożeniem. Rytmicznie i melodyjnie dźwięki wydawał z siebie tylko człowiek, a ten był łatwym łupem dla wrogów. Ale czy na pewno? Muzyka to sygnał – uważaj, mogę sobie pozwolić na rozrzutność, na wyróżnianie się. Uważaj, może mam coś, co nie mieści się w twoich wyobrażeniach. Jestem twórcą. Jestem kreatywny. Jestem nieprzewidywalny. Ci muzycy (i malarze) już wtedy pociągali płeć piękną. Obcowali z pięknem i przypominali siły wyższe w akcie kreacji. Malarze jaskiń i fleciści na gęsich fletach.

Flet z kości gęsi znaleziony ostatnio w Chorwacji datuje się na 50 000 lat przed naszą erą.

Nasz mózg działa w ten sposób, aby być maksymalnie efektywnym przy najmniejszym możliwym wysiłku. Wynika to z tego, że mózg wykonuje w tym samym momencie wiele „czynności”, więc musi sobie co nieco ułatwić, aby – użyjmy kolokwializmu – nie przegrzać się i dać sobie ze wszystkim radę. Są jednak takie czynności, które angażują go w większym stopniu niż inne. Wbrew temu, co można na temat słuchania muzyki przeczytać nie jest do końca pewne, czy podczas sesji ze słuchawkami na uszach i ukochaną płytą cały mózg jest zaangażowany. Pewne jest natomiast to, że aktywna jest większa niż zwykle jego część. Co się w takim razie z nim dzieje?

Kiedy słuchamy czegoś, co lubimy, to w tym samym momencie większość zadań spoczywa na części kory mózgowej odpowiedzialnej za słuch. Żeby nie było jednak zbyt prosto, nasz mózg aż płonie od aktywności w sektorach odpowiedzialnych za emocje, ruch czy pamięć. Co ciekawe, naukowcy są zdania, że muzyka uruchamia u każdego z nas te same obszary bez względu na to, jaki gatunek lubicie - mózg traktuje każdą muzykę jednakowo.

Zostaliśmy wyposażeni w struktury w mózgu, zaprojektowane z myślą o odbiorze i przetwarzaniu muzyki. Dzięki badaniom neuroobrazowania możemy poznać zakres tzw. „mózgu muzycznego”. Są to następujące obszary mózgu: Kora słuchowa –stanowi początkowy etap percepcji oraz analizy dźwięków w mózgu, Kora sensoryczna – dostarcza informacji czuciowej związanej z grą na instrumentach czy tańcem, Kora ruchowa – obejmuje ruch ciała związany z muzyką, tańcem, grą na instrumentach, Kora wzrokowa- związana jest z odczytywaniem muzyki z nut, śledzeniem ruchów innych osób lub naszych podczas gry na instrumencie, Kora przedczołowa – obejmuje kontrolę wykonania utworu muzycznego, czy ocenę jego poprawności

Hipokamp – związany z pamięcią muzyki, doświadczeń muzycznych i ich kontekstu, Móżdżek – odpowiada za ruch np. w tańcu czy podczas gry na instrumentach, Spoidło wielkie – służy do komunikacji między lewą a prawą półkulą, umożliwia sprawną koordynację ruchową między ruchami wykonywanymi przez prawą i lewą rękę np. podczas gry na pianinie, Jądro półleżące oraz jądro migdałowate – zapewniają emocjonalną reakcje na muzykę

A to wszystko składa się na dwie półkule. U przeciętnej osoby kluczową rolę odgrywa prawa półkula. Ta część mózgu odpowiedzialna jest m.in. emocje, uczucia, intuicję, wyobrażenia. W przeciwieństwie do analitycznej półkuli lewej, prawa jest odpowiedzialna za spostrzeganie całości. Łatwo więc sobie wyobrazić, dlaczego podczas słuchania muzyki ta właśnie półkola jest aktywna – zwykle ludzie odbierają muzykę emocjonalnie i intuicyjnie decydują czy im się podoba, czy nie. Muzyka także oddziałuje na naszą wyobraźnię.

Ciekawą rzecz zauważono podczas badania mózgów osób zajmujących się zawodowo muzyką – okazało się, że u tych osób podczas słuchania muzyki oprócz emocjonalnej prawej półkuli, aktywna jest również logiczna lewa półkula! Co to może oznaczać?

Otóż lewa półkula odpowiedzialna jest za analizę, czyli taka osoba potrafi patrzeć na muzykę w inny niż całościowy sposób, np. wyodrębniać w wyobraźni poszczególne instrumenty. Te osoby, nazwijmy je ekspertami w dziedzinie muzyki, odbierają muzykę także jako logiczną całość. Lewa półkula jest także odpowiedzialna za funkcje językowe, zarówno za semantykę jak i za składnie. Dlatego dla eksperci rozkładają ją w głowie jak zdania, dla niech każdy dźwięk, czy akord ma po prostu znaczenie. A muzyką posługują się jak swoistym językiem. Osoby, które nie posiadają wykształcenia muzycznego, podczas percepcji muzyki skupiają się głównie na jej emocjonalnym zabarwieniu. W procesie odbioru muzyki uczestniczy wtedy głównie prawa półkula.

Słyszeliście ten iście reklamowy slogan, że słuchanie Mozarta sprawi, że będziecie inteligentniejsi? A jak nie Wy, to przynajmniej Wasze dzieci, które później Wam za to podziękują? Prawda jest taka, że muzyka nie czyni nikogo inteligentniejszym, ale to nie oznacza, że ten slogan nie ma w sobie choć ziarenka prawdy. Samo słuchanie nie zrobi z Was geniuszy, ale już nauka gry na jakimś instrumencie może wydatnie wpłynąć na tzw. inteligencję werbalną. Cóż to takiego?

Zdolność formułowania wypowiedzi, a więc szybkiego dobierania adekwatnych do zakładanej treści przekazu słów oraz zdolność rozumienia komunikatów, nadawanych w formie pisemnej lub ustnej przez inne osoby. Zapewnia możliwość skutecznego porozumiewania się z otoczeniem.

Potwierdzają to badania prowadzone na dzieciach w wieku od 8 do 11 lat ćwiczących grę na instrumentach.

Choć od samego mierzenia nikt jeszcze nie urósł, to we współczesnej oświacie poważną rolę odgrywa pomiar Wnaszym kręgu kulturowym, czego i jak by nie mierzyć, to wyniki lepsze uzyskują uczniowie zajmujący się czynnie muzyką – grający na jakimś instrumencie lub śpiewający. Uprawianie muzyki rozwija wszechstronnie i przyczynia się do postępów w procesie uczenia się. Takie są wyniki badań prof. Manfreda Spitzera z Ulm (Niemcy) – neurologa, psychiatry, filozofa i psychologa.

Należy tu wspomnieć, że badania prof. Spitzera nie mają nic wspólnego z tzw. efektem Mozarta.

Badania te stanowią, że muzyka rozwija, bo powoduje wzrost IQ u badanych. To nie jest tak, że lepsi muzykują, lecz tak, że to muzykujący lepiej generalizują, transformują, lepiej uczą się uczyć, lepiej radzą sobie z analizą i oceną swych postępów w uczeniu się, a także lepiej radzą sobie podczas egzaminów formalnych, w tym testów. Wszystkie te doświadczenia zbierają w trakcie ćwiczeń i koncertów.

Uprawianie muzyki: granie i śpiewanie, dzieje się w lewej półkuli mózgowej, tam jest rytm – tam też słuchamy języka – analitycznie, krytycznie, strukturalnie i z transferem na inne obszary poznania. Słuchanie (a właściwe słyszenie) muzyki ma miejsce w półkuli prawej, tam jest melodia, co tłumaczy, dlaczego na skrzypcach i gitarze większość z nas gra lewą ręką. Prawą ręką trzymamy rytm, lewą gramy melodię. Na krzyż. Na południu Francji flet jednoręczny trzyma się w lewej dłoni, a w bęben uderza prawą (le galoubet – tambourin). Muzyka zawsze ma rytm i melodię. Rytm i melodia wspomagają pamięć oraz dobre skojarzenia i porządkują nasz mały wielki świat. Muzyka dodaje odwagi, co też wspomaga proces uczenia się oraz kształtuje pozytywne nastawienia. . Wieloletnie granie na instrumencie sprzyja też plastyczności mózgu, czyli powstawaniu dodatkowych połączeń nerwowych. Proces ten powoduje opóźnienie spadku sprawności umysłowej towarzyszącej starzeniu .

Prof.Spitzer opisuje takie doświadczenie: Jazzmanów umieszczono ze specjalnymi keyboardami w tomografie i obserwowano zmiany w ich mózgach. Przy graniu z nut mózgi niezbyt się uaktywniały, przy improwizowaniu widać było jakby ferie sztucznych ogni. Improwizowanie wyzwala procesy integracyjne w mózgu, nie jesteśmy zafiksowani na coś, kreatywność nie mieści się w mózgu gdzie bądź – jest tam, gdzie umiejscowiony jest ośrodek marzeń, gdzie jest twórczość. A tworzy Bóg i jemu podobni…

Muzyka ćwiczy koncentrację, wzmacnia pewność siebie, wzbogaca kompetencje społeczne i umiejętności życiowe. Redukuje stres, dodaje odwagi, bo „wyłącza” ciało migdałowate, które ostrzega nas, nim jeszcze do naszej świadomości dotrze zagrożenie. Zagrożenia nie ma - śpiewamy pełną piersią, wyprostowani – jak w takiej pozycji bać się? Gwiżdżemy na wszystko! Kiedy w połowie lat 90. ubiegłego wieku, abiturientka podczas matury ustnej z języka niemieckiego wpadła w panikę, przeżyła black out , zamarła na dłużej, patrzyła nic niewidzącymi oczyma, co tak przeraziło komisję, że i ta zaniemówiła. Paraliż. Strach. Niemoc. Bezsilność. Po dłuższej chwili dziewczyna machinalnie zaczyna wystukiwać rytm. Zaczyna nucić. Śpiewa piosenkę z lekcji. Kilka taktów śpiewu, później melorecytacja i... odpowiedziała śpiewająco. Piosenka pochodziła ze śpiewnika zawierającego dydaktyzacje tzw. Pattern practice z melodiami Wenancjusza Ochmann – takiego śpiewnika do skorelowanego nauczania języka niemieckiego z muzyką: Jak leci? Śpiewająco! (1995).

Kształcenie powinno więc być nie tylko pamięciowym uczeniem się różnych przedmiotów i rozwiązywaniem testów, co na co dzień trafia do ciała migdałowatego. Wiedza tam ukryta pozwala rozwiązywać testy, ale dożywotnio blokuje kreatywność. Kreatywność zaś mieści się podobno w hipokampie. Ten jednak niszczeje pod wpływem stresu ciągłego. Taki stres powstaje z braku wpływu na własną sytuację lub z powodu innych wykluczeń. Dlatego w szkołach powinno się tworzyć relacje międzyludzkie, ćwiczone także w teatrach szkolnych lub poprzez pracę w chórach. Szczególnie chóry lub musicale sprzyjają atmosferze/kulturze, w której wzrasta potencjał tkwiący w uczniu i uczennicy. Klimat wspomagania rozwoju to klimat bez zawodów szczurów, konkursów, bez oceniania, bez kary i nagrody. To klimat harmonii. W szkołach powinno się komponować, improwizować, układać melodyjne zdania (poezję i prozę), melodyjne i rytmiczne zadania matematyczne. Od chórów greckich, przez chorały gregoriańskie do rapowania i hip hopu.

Muzyka oddziałuje także na produkcję przez mózg neuroprzekaźników. Wpływa na wydzielanie epinefryny, noradrenaliny, serotoniny i dopaminy. Przyczynia się to wydatnie dla naszego nastroju. Badacze twierdzą, że w mózgu istnieją specjalne struktury odpowiedzialne za odbiór muzyki i jej znaczenia. Z kolei reakcja emocjonalna na nią jest efektem współdziałania wielu obszarów. Zaangażowane są ośrodki zainteresowania, emocji, nagrody i motywacji. Różnimy się jako ludzie, stąd też tak odmienna reakcja każdego z nas na muzykę, a więc, odmienne gusta słuchaczy.

Muzyka przyczynia się do wyzwolenia określonego stanu emocjonalnego. Oddziałuje na fizjologię oraz psychikę człowieka, dzięki czemu ludzie odczuwają jej wpływ na własny nastrój. Na jej odbiór ma znaczenie również fakt pierwotnego stanu emocjonalnego w jakim znajduje się słuchacz. Głównym fizjologicznym przejawem wpływu muzyki na nastrój jest aktywacja autonomicznego układu nerwowego. Muzyka budzi emocje, które uruchamiane są dzięki jej rytmowi i tempie. To właśnie one wpływają na aktywację autonomicznego układu nerwowego. Ma to wpływ na poziom doznawanego pobudzenia przez człowieka.

• Głównym powodem, dla którego ludzie słuchają muzyki to dostarczenie sobie przeżyć emocjonalnych. Muzyka wykorzystywana jest również przez słuchających jako środek do regulowania własnego nastroju. Badania pokazują, że doznania muzyczne są niezależne od wykształcenia muzycznego. Zwykli ludzie odbierają i oceniają emocje jakie niesie muzyka tak samo trafnie jak profesjonalni muzycy. Muzyka bardzo często wywołuje wspomnienia i przywołuje określone myśli. Zdarza się, że określony utwór kojarzy się człowiekowi z konkretną sytuacją, którą w życiu przeżył. Może to być np. pierwsza randka, pierwszy taniec czy inne wydarzenie. Słysząc utwór, który kojarzymy z określoną sytuacją możemy doświadczyć wspomnień.

Inną kwestią, która sprawia że ludzie rozkoszują się muzyką są doznania estetyczne. Można podziwiać dany utwór pod względem jego harmonii oraz czystości brzmienia, czego doświadczają osoby z wykształceniem muzycznym lub zagorzali słuchacze. Rozpatrując kwestię upodobań muzycznych należy natomiast zwrócić uwagę na indywidualne preferencje każdego słuchacza. Jedni ludzie będą gustować w muzyce klasycznej, inni z kolei w ostrym rockowym brzmieniu. Dźwięki, które jednych będą zachwycać, dla innych mogą wydać się odrażające i wpływać negatywnie na ich samopoczucie.

Mama śpiewa kołysankę, dziecko tuli ucho do jej serca. Mama kołysze się w rytm bijącego serca, takt ¾ wolnego walca (slow waltz). Dziecko jest bezpieczne. Głos na końcu strofy opada, staje się głębszy, a to znaczy: spokojnie, cichutko, teraz zasypiamy.

Muzyka trafia do naszego mózgowego systemu nagrody i wzmacnia go. Działa podobnie, jak czekolada, jak podziwianie dobrego komputera, jak wtedy, kiedy dobrze współpracujemy, kiedy słyszymy przyjazne słowo, kiedy ktoś się do nas uśmiechnie. Kiedy uczę się gry na jakimś instrumencie, to zaraz mogę ocenić własne postępy: Uczę się, zadaję sobie trud – jestem lepszy w tym, co gram. To nagroda. Warto i przydaje się. Muzyka trafia do mózgu tam, gdzie wartościujemy.

• Zawsze mnie zastanawiało dlaczego, gdy jesteśmy smutni często sięgamy po smutną muzykę. Nie byłem pierwszym, który o tym myślał choć to nie je znalazłem odpowiedź na to pytanie. Po pierwsze nie jest żadnym odkryciem, że muzyka steruje naszymi emocjami. Po drugie, co znacznie ciekawsze, smutna muzyka w odpowiednich warunkach może sprawić, że nasz humor się poprawi. Dzieje się tak dlatego, że utwory postrzegane jako smutne są mieszaniną wielu emocji. Owszem, dominuje tam atmosfera przybicia i ogólnej beznadziei, ale przy okazji można odnaleźć w nich nutę optymizmu. I to właśnie ten optymizm odpowiednio dawkowany może przynieść ukojenie. Tu też natura była sprytna, bo odbieramy emocje, które takie utwory niosą, ale jednocześnie nie jesteśmy tak bardzo podatni na ich negatywną część, jak może się z pozoru wydawać.

• Kolejną ciekawostką jest fakt, że wystarczy kilkanaście sekund muzyki, aby wpłynąć na to, jak postrzegamy innych ludzi. Na przykład radosna muzyka sprawia, że inaczej odczytujemy emocje u naszych rozmówców.

Muzyka rozrywkowa niesie ze sobą ogromny ładunek energii, która jest przekazywana odbiorcom w widoczny sposób na koncertach. Bawiący się pod sceną tłum żywiołowo reaguje na to, co na niej widzi i co z niej słyszy. Imprezy z muzyką rozrywkową dostarczają masę emocji, które wpływają bezpośrednio na nastrój jej członków. Uczestnictwo w nich to również możliwość spotkania ludzi preferujących podobne gusta związane ze słuchaną muzyką, a także doskonała okazja do podtrzymywania i wzmacniania już istniejących kontaktów towarzyskich. Imprezy z muzyką w tle to doskonała okazja do wspólnej zabawy i spędzenia czasu z przyjaciółmi.

Szeroka forma współczesnej muzyki sprawiła, że stała się ona środkiem komunikacji dla wielu subkultur młodzieżowych. Jest fundamentem dla tych grup, nośnikiem ideologii. Młodzież przynależąca do określonej subkultury słucha muzyki, którą ta grupa preferuje. Zdarza się również, że słuchanie muzyki może być motywatorem do wstąpienia w szeregi określonej subkultury. W kręgu grup nieformalnych znajdują się również twórcy muzyki. Komponują ją, by wyrazić siebie oraz dla innych członków danej wspólnoty. Jeżeli subkultura ma charakter dewiacyjny, a wyrażane w twórczości treści oddźwięk negatywny to istnieje duże niebezpieczeństwo, że kontakt z taką muzyką nie przyniesie nic pozytywnego dla członków danej grupy oraz potencjalnych nowych jej przedstawicieli.

Daniel Levitin, psycholog zajmujący się neurobiologią i muzyką na McGill University, stwierdza coś, co dla wielu z nas jest oczywiste i nad czym się nie zastanawiamy:

Normalnie nie udamy się dobrowolnie do tłumu 20.000 ludzi, jednak ze względu na koncert Muse czy Radiohead zrobimy to.

To prawda. Sam nie znoszę tłumów i nawet w sklepie potrafię zrobić się trochę nerwowy i zmęczony, ale gdy chodzi o koncert ulubionej kapeli to nie ma znaczenia. Po prostu idę i liczę na to, że będę się dobrze bawić ze wszystkimi innymi fanami.

Tu dochodzimy to jednej z teorii na temat wpływu muzyki na człowieka. Chodzi o to, że muzyka wspomaga socjalizację. Sprawia, że rozwijają się więzi

międzyludzkie. Finowie przeprowadzali badania na blisko tysiącu dzieci, które brały udział w rozszerzonych zajęciach z muzyki. Okazało się bowiem, że dzieci mające częściej kontakt z muzyką odczuwały większą przyjemność praktycznie z każdej sfery swojego życia.

Dlaczego tak się dzieje? Päivi-Sisko Eerola, który stał na czele badań, wyjaśnił to tak: Śpiew w chórze i publiczne występy są popularne w trakcie zajęć muzycznych.

Badania potwierdzają, że ludzie czują satysfakcję z „synchronizowania” się z innymi. To zwiększa poczucie przynależności do grupy i tym samym sprawia, że lubimy się bardziej.

Dlatego wspólne śpiewanie na meczu czy w trakcie koncertu sprawia nam tak dużo frajdy. Czujemy się częścią czegoś większego, mamy poczucie bliskości z ludźmi, których nie znamy.

Aby lepiej poczuć wszystkie emocje, jakie wywołuje muzyka, ludzie często zamykają oczy. Fani muzyczni robią to cały czas, nawet w pracy. Talma Hendler, neurolog i psychiatra z Uniwersytetu w Tel Avivie, udowodniła, że osoby, które słuchają groźnej muzyki z zamkniętymi oczami, uważają, że jest ona jeszcze bardziej straszna i wywołuje większe emocje.Wcześniejsze badania pokazały, że kiedy ludzie zamykają oczy, wzorzec fal mózgowych zmienia się w porównaniu z normalną aktywnością mózgu. Eksperci tłumaczą to tym, że ilość informacji przetwarzana przez organy wzrokowe była tak duża, że doprowadziła do ich lepszego rozumienia. Przetwarzanie obrazów wymaga dużego wysiłku ze strony mózgu, dlatego zmiany muszą dotyczyć tego obszaru. Do tej pory nikt jednak nie zbadał, jaki wpływ na fale mózgowe ma słuchanie muzyki z zamkniętymi oczami.W eksperymencie Hendlera , 15 ochotników słuchało tematów muzycznych w stylu Hitchcocka, najpierw z otwartymi oczami, później zamkniętymi. Okazało się, że uczestnicy reagowali bardziej na nasycone emocjami dźwięki i tworzącą nastrój grozy muzykę, kiedy na nic nie patrzyli. Jądro migdałowate – w którym znajduje się ośrodek strachu – zwiększało swoją aktywność w tym czasie. Co ciekawsze osoby, które nie zamykały oczu, ale otaczała je ciemność, nie reagowały tak samo.

http://faktopedia.pl/480906/Mozg-potrafi-tymczasowo-oslabic