Terrorisme & radicalisering

Prof. Rik Coolsaet

Elcker-Ik Centrum, Antwerpen18 juni 2013

1. Wat is ‘terrorisme’ ?

2. Hoe ontstaat terrorisme ?Band radicalisering-terrorisme

Het jihadi-terrorisme: opkomst, consolidering, verval

3. Blik op de toekomstNieuwe terrorismegolf ?

Syrië

1. Wat is ‘terrorisme’ ?

Vertekening als gevolg van 9/11

Terrorisme is: Van alle tijden én van alle continenten

Westen relatief gespaard in hedendaags terrorisme

In Westen is ‘religieus’ terrorisme minder frequent dan ‘politiek’ terrorisme

Van alle tijden en alle continenten (1)

Premoderne tijd

Zeloten, sicarii, assassijnen

18de eeuw

Franse Revolutionairen

Van alle tijden en alle continenten (2)

19de eeuw

Ku Klux Klan, anarchistisch terrorisme

20ste eeuw

Extreemrechts, dekolonisatie, nationalistisch, extreemlinks

Van alle tijden en alle continenten (3)

Vandaag

Jihadi-terrorisme

Anti-jihad terrorisme

Separatistisch terrorisme

Syrië ?

Westen relatief gespaard

START (2011)

Aanslagen België (1970-2010)

Westen relatief gespaard (2)

NC

TC

(20

12)

ST

AR

T (

2011

)

‘Jihadi-terrorisme’ ipv ‘moslim’-terrorisme

Religieus en niet-religieus terrorisme

Europol (2012)

Aantal aanslagen (verijdeld/mislukt/geslaagd)

Wat is ‘terrorisme’ ?

‘Terrorist’ voor de enen, ‘vrijheidsstrijder’ voor de ander

100+ definities, vandaar: Identificatie gemeenschappelijke kenmerken

(1) Gewelddadig, (2) politieke doelstelling, (3) angst zaaien

Operationele definitie van ‘terreurdaad’ (CT samenwerking)

Tactiek, geen ideologie Verschillend van misdrijf/huurlingen: niet om geld, om politiek

Verschillend van oorlog: geen fysieke uitschakeling van vijand

Door uiteenlopende groepen

Kleine groepen (‘du faible au fort’)

NYT, 8 september 2011

2. Hoe ontstaat ‘terrorisme’ ?

“Grondoorzaken” ? Armoede ?

Religie ?

Ideologie ?

Psychologische kenmerken ?

Radicalisering ?

Niet illegaal…

… en soms zelfs niet illegitiem

Permanent verschijnsel

Soms ‘significant’

Diverse vormen van radicalisering

Religieuze en politieke radicalisering

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

CS CA MA SA

Secular

Religious

Sageman (2003)

Religieus Orthodoxie Cultur. ghetto

Individu

Extremisme Terrorisme

Onrecht!

Identiteit &onzekerheid

Afnemende aantallen

Band radicalisering-terrorisme

Politiek

UN

DP

20

04

Band radicalisering-terrorisme (2)

‘Precondities’ (grieven en context) Onrecht

Uitsluiting

Bedreiging

Vernedering

Frustratie

Wij-tegen-Zij

‘Veroorzakers’ Mobiliserende symbolen (‘wind in de zeilen’)

Wervend discours + voorhoede

Groeps- en individuele dynamieken

Politieke radicalisering

Terrorisme

Band radicalisering-terrorisme (3)

Groeps- en individuele dynamieken Niet gek, niet arm, niet kansloos

Geleidelijk proces

Persoonlijk gevoel van onrecht, frustratie, onvrede

Mentale scheiding met samenleving, die geen oplossing lijkt te bieden

Politisering eigen wereldvisie (‘voorhoede’)

Cruciaal belang van vrienden- en familiebanden

Groepsdenken (zelfindoctrinatie)

Ontmenselijken medeburgers

Ideologie/religie: geen grondoorzaak, maar ‘inkleding’

Islam verwerpt (zelfmoord)terrorisme

Band radicalisering-terrorisme (4)

Politiek radicalisme: permanent verschijnsel

Soms groter dan gewoonlijk: Eind 19de eeuw

Jaren 30

Jaren 60

Anarchistisch terrorisme

Extreemrechts terrorisme

Extreemlinks terrorisme

Terrorismegolven: opkomst, consolidering, verval

Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (1)

Geboorte in jaren 80: veteranen Afghanistan, nationale groepen (nationale jihad, bv. Algerije)

Mislukt

Jaren 90: al-Qaeda als mondiale organisatie (internationale jihad)

1998-2005: hoogtepunt van jihadi-terrorisme

Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (2)

1. Precondities (grieven en context) Diverse lokale oorzaken

Etnische achterstelling (Zuid-Thailand)

Bezetting (Palestina)

Impasse (Arabische landen)

Separatisme (Tsjetsjenië)

Europa: migratie & discriminatie

Klassiek migratiedebat sinds jaren 80

Geen importproduct

Bedreiging & solidariteit onder moslims (na 9/11)

Wij-tegen-Zij

Pew (2003)

Ontstaan van de jihadi-terrorismegolf (3)

2. Wind in de zeilen Mobiliserende symbolen

Sji‘a revolutie Iran (1979)

Overwinning op Rode Leger in Afghanistan (1979-1987)

Somalië debacle (1993)

Jihadisme als wervend discours:

verbond lokale conflicten, terrorismegroepen, rebellieën in een gezamenlijk rebellie tegen (lokale en mondiale) machthebbers

islamiseerde anti-imperialisme

Al-Qaeda als voorhoede

… en verval van de jihadi-terrorismegolf (4)

Na 11 september Ontmanteling van al-Qaeda als organisatie

Fragmentering van het netwerk (vanaf 2004)

Patchwork van zelfradicaliserende groepjes

Waarom verval ? Contraterrorisme

Geen resultaten (‘wind uit zeilen’)

Weerzin & interne discussies

Vooral moslims waren slachtoffer

Lokale grondoorzaken: hoop !

Arabische lente

Migratie: na 3 generaties ?

Europol (2012)

3. Blik op de toekomst (1)

Anders Behring Breivik (Oslo, 2011): nieuwe golf ? Precondities?

Onrecht

Uitsluiting

Bedreiging

Vernedering

Frustratie

Zij-en-Wij

Veroorzakers?

Mobiliserende symbolen (‘wind in zeilen’)

Mobiliserend discours en voorhoede

Groeps- en individuele dynamieken

Syrië

Terrorisme – Vrijheidsstrijd ? Motieven jongeren ?

Perceptie van onrecht als gemene deler ?

Onderscheid terrorisme-buitenlandse strijder ?

Wettelijke basis voor actie ?

Huurlingenwetgeving ?

Geen geldelijk gewin

Rekrutering ?

Geïmproviseerde filières

Patchwork van zelfradicaliserende individuen/groepjes

Terrorismewetgeving ?

Waar komen jongeren terecht ? (‘mist van de oorlog’)

Jabhat al-Nusra niet tot terro organisatie uitgeroepen in Europa