thai translation คู่มือการบริหารจัดการน ... ·...

Thai Translation

คมอการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง

Manual on Non-Structural Approaches to Flood Management

จดทาโดย

คณะทางานดานวชาการ

ของคณะกรรมการดานการชลประทาน

และการระบายน าแหงประเทศไทย-THAICID


Manual on Non–Structural Approaches to Flood Management

คมอการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง Manual on Non–Structural Approaches to Flood Management

พมพครงท 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2562

จดท าโดย คณะท างานดานวชาการของคณะกรรมการดานการชลประทานและ การระบายน าแหงประเทศไทย (THAICID–Thai National Committee on Irrigation and Drainage)

ไดรบอนญาตใหแปลจาก “Manual on Non–Structural Approaches to Flood Management” ของ International Commission on Irrigation and Drainage (ICID)

แปลและเรยบเรยงโดย น.ส. สกนตลา สขพานช นาย ชยวฒน ปรชาวทย และ ผศ.ดร. อารยา ฤทธมา ตรวจทานและแกไขโดย คณะท างานดานวชาการของคณะกรรมการดาน การชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย กรมชลประทาน (สามเสน) 811 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศร เขตดสต กรงเทพมหานคร 10300

โทรศพท : 02–241–2687 แฟกซ : 02–243–6964

ISBN : 978–616–358–409–0

@ 2562 สงวนลขสทธตามกฎหมาย การน ารปภาพและขอความทงหมดในหนงสอไปตพมพ อางอง และเผยแพรซ าไมวาจะบางสวนหรอทงหมดตองไดรบการยนยอมเปนลายลกษณอกษรจาก ICID และ THAICID

ขอขอบคณภาพปกรองจาก https://en.wikipedia.org/wiki/flood

โรงพมพ บรษท มตรภาพการพมพและสตวดโอ จ ากด 1 ถนนพระรามเกา ซอยพระรามเกา 59 (อสสระชย) เขตสวนหลวง

กรงเทพมหานคร 10250 โทรศพท : 02–187–2223–5

แฟกซ : 02–187–2226 อเมลล : [email protected]

สมาคมศษยเกาวศวกรรมชลประทาน ในพระบรมราชปถมภ และสถาบนพฒนาการชลประทาน กรมชลประทาน ผสนบสนนในการจดตพมพ


สารจากประธานคณะกรรมการ THAICID (Message from the President of THAICID)

ประเทศไทย ในฐานะประเทศทเขารวมกอต ง International Commission on Irrigation and Drainage (ICID) ซงเปนองคกรระดบนานาชาตทมงเนนการพฒนาองคความรดานชลประทานและการระบายน าไดทาหนาทขบเคลอนและขยายผลองคความรดวยวธการตาง ๆ ในนามของ “คณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย (Thai National Committee on Irrigation and Drainage) หรอ THAICID” โดยความรวมมอกบเครอขายท งหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และสถาบนการศกษาภายในประเทศและตางประเทศ คณะทางานดานวชาการ THAICID ไดจดทาคมอเรอง “คมอการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง” ฉบบภาษาไทย ซงไดรบอนญาตจาก ICID ใหแปลจากตนฉบบเรอง “Manual on Non–Structural Approaches to Flood Management” ซงถอเปนอกหนงความต งใจในการเผยแพรความรแกผบรหาร ขาราชการ เจาหนาททเกยวของ ตลอดจนนสตนกศกษาและผสนใจทวไป คมอฉบบน ไดรบความรวมมอจากหลายภาคสวน โดยเฉพาะอยางยง คณะทปรกษาและคณะทางานดานวชาการ THAICID ดาเนนการแปล เรยบเรยง และตรวจสอบความถกตองตามหลกวชาการ นอกจากน สมาคมศษยเกาวศวกรรมชลประทาน ในพระบรมราชปถมภ โดยคณะอนกรรมการดานวชาการและสถาบนพฒนาการชลประทาน กรมชลประทาน ไดใหการสนบสนนจนทาใหคมอฉบบน ดาเนนการแลวเสรจตามวตถประสงค ในนามของคณะกรรมการ THAICID ขอแสดงความขอบคณผทเกยวของและผใหการสนบสนนทกทาน และหวงเปนอยางยงวา คมอฉบบน จะเปนประโยชนในการใหความร ความเขาใจ และนาไปประยกตใชตอไป (นายทองเปลว กองจนทร) อธบดกรมชลประทาน ประธานคณะกรรมการ THAICID


ค ำน ำ (Preface)

หนงสอเลมน เปนความต งใจของคณะทางานดานวชาการของคณะกรรมการดานการชลประทานและ การระบายน าแหงประเทศไทยทจะถายทอดประสบการณของนกวชาการและผเชยวชาญดานทรพยากรน าจากทวโลกในเรอง “การบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง” ทรวบรวมทฤษฎและกรณศกษาทเปนประโยชน ตลอดจนบทเรยนทไดเรยนร (Lesson Learned) ไวในหนงสอคมอเรอง “Manual on Non–Structural Approaches to Flood Management” ซงจดทาโดย International Commission on Irrigation and Drainage (ICID) คณะทางานดานวชาการฯ หวงเปนอยางยงหนงสอเลมน จะเปนประโยชนกบหนวยงานภาครฐในการนาแนวคดและหลกการของการบรหารจดการน าทวม และขอพงระวงไปประยกตใชในการบรหารจดการน าของประเทศ

ชยวฒน ปรชาวทย

กรรมการผทรงคณวฒในคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย (THAICID–Thai National Committee on Irrigation and Drainage) และ

ICID Vice President Honoraire


สารบญ (Contents)

สารจากประธาน THAICID ค าน า สารบญ

สวนท 1-ขอบเขต (Scope) 1.1 บทนา

1.2 การบรหารจดการน าทวมและการควบคมน าทวม 1.3 วตถประสงคและการใชคมอ 1.4 การเรยบเรยงเน อหาในคมอ 1.5 ขอจากด 1.6 กตตกรรมประกาศ

สวนท 2-มาตรการวางแผน (Planning Measures) 2-1 การวเคราะหทางอทกวทยา 2-2 การพยากรณน าทวม 2-3 น าทวมจากทะเล

1.1 วตถประสงค 2.1 หลกการและวตถประสงค 3.1 น าทวมจากทะเล 1.2 เกณฑน าทวม 2.2 ขอมลพ นฐานทตองการ 3.2 กลไกการเกดคลนพายซดฝง 1.3 การวเคราะหความถทางสถต 2.3 วธการพยากรณน าทวม 3.3 คลนพายซดฝงและภยพบต 1.4 การจาลองการไหลของน าทา 2.3 การประมวลผล การสงขอมล 3.4 ประเดนเฉพาะดานของ

จากขอมลฝนและขอมลหมะละลาย และอปกรณจดเกบขอมล มาตรการทไมใชสงกอสราง 1.5 เอกสารอางอง 2.4 ตวอยางของระบบพยากรณ ในสวนทเกยวของกบคลน

2.5 เอกสารอางอง พายซดฝงในทะเล 2-4 การควบคมการพฒนาพ นทราบ 2-5 การประกนภยน าทวม 2-6 การกนน าทวม

น าทวมถง

4.1 หลกการและวตถประสงค 5.1 หลกการและวตถประสงค 6.1 หลกการและวตถประสงค

4.2 ขอมลทตองการ 5.2 การประกนภยใหความคมครอง 6.2 มาตรการดานโครงสรางพ นฐาน

4.3 เทคนค ทรพยสนทมอยเดม 6.3 ลกษณะการกนน าของอาคาร 4.4 การประยกตใชและขอจากด 5.3 การประกนภยใหความคมครอง 6.4 สถานการณฉกเฉน

4.5 ตวอยาง : กรณศกษาประเทศ การพฒนาใหม 6.5 การกนน าในภาคการเกษตรกรรม

แคนาดา 5.4 ทนประกนภย 6.6 การควบคมดแลและความรบผดชอบ 4.6 เอกสารอางอง 5.5 การประยกตใชและขอจากด 6.7 การประยกตใชและขอจากด 5.6 ตวอยาง 6.8 ตวอยางของการกนน า 5.7 เอกสารอางอง 6.9 เอกสารอางอง

2-7 การบรหารจดการพ นทลมน า 2-8 การตดสนใจ 7.1 หลกการและวตถประสงค 8.1 หลกการและวตถประสงค 8.4 การทาการตดสนใจโดยพจารณา 7.2 การต งถนฐาน 8.2 การจดทาทางเลอก ประสทธภาพดานเศรษฐกจ- 7.3 ขอดและขอจากดของการบรหาร 8.3 การประเมนผลกระทบและ การหาคาตาทสดของความสญเสย

จดการพ นทลมน า การประเมนคณคาทางเลอก จากน าทวมและตนทนในการ แบกรบความเสยงทเปนไปได 8.5 การมสวนรวมของสาธารณชน

8.6 เอกสารอางอง


สวนท 3-มาตรการเผชญเหต (Response Measures) 3-1 การวางแผนเผชญเหตน าทวม 3-2 การสภยน าทวม 3-3 การเตอนภยน าทวม ฉกเฉน

1.1 บทนา 2.1 แนวคดพ นฐาน 3.1 หลกการและวตถประสงค 1.2 การวางแผนเผชญเหตน าทวม 2.2 ความหลากหลายของงานสภย 3.2 หลกการเบ องตนของการเตอนภย ในระบบการบรหารจดการ น าทวมและวธการ น าทวม

สถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ 2.3 หลกการทวไปของการสภยน าทวม 3.3 ระบบดานองคกร 1.3 การปฏบตการเผชญเหตกบภาวะ 3.4 การใชงาน 3.4 การใชงาน

ฉกเฉนซงเกดจากน าทวม 2.5 การสภยน าทวมเชงรก 1.4 ขอสรป 2.6 ระยะหลงน าทวม 1.5 เอกสารอางอง 1.6 ภาคผนวก 1 1.7 ภาคผนวก 2

3-4 การอพยพ 3-5 การชวยเหลอและบรรเทาทกขใน สถานการณฉกเฉน 4.1 บทนา 5.1 หลกการและวตถประสงค 4.2 หนาทรบผดชอบ 5.2 การจดเตรยมการเพอควบคม 4.3 การวางแผนอพยพ สถานการณฉกเฉน 4.4 การเตรยมพรอมสาหรบการอพยพ 5.3 องคกรและทรพยากร 4.5 การเตอนภยและคาสงอพยพ 5.4 ระดบและกาหนดเวลาในการรบมอ 4.6 ประเดนทางดานการเงน 5.5 มาตรการบรรเทาทกขน าทวม 4.7 การบนทกขอมลและการจดทา 5.6 เอกสารอางอง เปนเอกสาร 4.8 การปรบปรงและการจดทาแผนใหม

เปนระยะ

สวนท 4-ภาคผนวก (Appendices) ภาคผนวก A สรปรายงานประเทศ ภาคผนวก B อภธานศพท ภาคผนวก C บรรณานกรม

A.1 บทนา B.1 คาทวไป ภาคผนวก D องคกรทเกยวของ A.2 ภาพรวมของรายงานทไดรบ B.2 อทกวทยาของน าทวม ภาคผนวก E สมาชกภาพ A.3 รายชอหวขอทกลาวถงในเอกสาร B.3 มาตรการบรหารจดการน าทวม รายงานประเทศ B.4 คาทวไป A.4 เอกสารอางอง B.5 เอกสารอางอง

ดชน คณะท างานดานวชาการ-รายชอคณะทางานดานวชาการของคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย พ.ศ. 2562

ขอบเขต (Scope) สวนท 1

1–1

สวนท 1 คมอการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง

I ขอบเขต (Scope)

1.1 บทน ำ (Introduction)

แนวทางทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ทวางแผนไวเพอปองกนบรรเทาผลกระทบอนรนแรงของน าทวม โดยไมเกยวของกบการกอสรางอาคารทปรบเปลยนสภาพการไหล แตอาจนาแนวทางการใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวม เชน เขอน คนก นน า อาคารผนน า ทางน าหลาก ฯลฯ ซงสามารถควบคมน าทวมดวยการกกเกบ จากดพ นท หรอเปลยนแปลงการไหล หรอทดน า มาใชควบคกบแนวทางทไมใชสงกอสรางดวยหรอไมกได อยางไรกตาม มาตรการทไมใชสงกอสรางน ควรไดรบการพจารณาควบคไปกบการวางแผนและการใชมาตรการทเปนสงกอสรางเสมอ เนองจากมศกยภาพสามารถเสรมสรางประสทธภาพของมาตรการใชสงกอสรางไดมาก ยงไปกวาน นภายใตเงอนไขขอจากดของลมน าบางแหง การนาเอาวธการทไมใชสงกอสรางมาใชเพยงอยางเดยวเพอลด ความเสยหายจากน าทวม อาจคมคาการลงทนมากกวาทางเลอกทใชวธใชสงกอสราง

แนวทางทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมทมอยในคมอเลมน แบงออกไดเปน 2 สวนหลก คอ

(1) มาตรการวางแผน (Planning Measures) การพยากรณน าทวม (Flood Forecasting) น าทวมจากทะเล (Sea Flooding) การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวมถง (Control of Floodplain Development) การประกนภยน าทวม (Flood Insurance) การกนน าทวม (Flood Proofing) การบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment Management) การตดสนใจ (Decision Making)

(2) มาตรการเผชญเหต (Response Measures) การวางแผนเผชญเหตสถานการณน าทวมฉกเฉน (Flood Emergency Response

Planning) การสภยน าทวม (Flood Fighting) การเตอนภยน าทวม (Flood Warning) การอพยพ (Evacuation)

1–2


การชวยเหลอในสถานการณฉกเฉนและการบรรเทาทกข (Emergency Assistance and Relief)

ดวยเหตทแตละลมน ามความแตกตางกนคอนขางมากท งในดานภมอากาศ การพฒนา และ ภมประเทศ จงเปนไปไมไดทจะกาหนดแนวทางมาตรฐานใด ๆ เพอการประยกตใชมาตรการเหลาน น อยางไรกตาม เชอวาคมอเลมน ไดนาเสนอแนวความคดและทางเลอกทสามารถชวยนกวางแผนและวศวกรได อยางมากในการกาหนดและประเมนทางเลอกตามความเปนจรง และการคดหาทางแกไขทเหมาะกบสถานการณเฉพาะ

1.2 กำรบรหำรจดกำรน ำทวมและกำรควบคมน ำทวม (Flood Management and Flood Control)

ในบรบทของคมอฉบบน ไดมการแยกความแตกตางระหวางคาวา “การบรหารจดการน าทวม (Flood Management)” และ “การควบคมน าทวม (Flood Control)” ทใชกนอยางสบสน

โดยทวไป การบรหารจดการน าทวม (Flood Management) หมายถง กระบวนการท งหมดทเกยวของกบการลดขนาดของการเกดน าทวมและการบรรเทาความเสยหายทเกดจากน าทวม

การควบคมน าทวม (Flood Control) หมายถง กระบวนการสรางและใชงานสงปลกสรางทออกแบบมาเฉพาะเพอจากดหรอลดผลกระทบของน าทวมใหลดนอยลงทสด ดวยหลกการหนวงน า ควบคมน า หรอผนน าในอตราทเพมข น โดยคานงถงหลกการออกแบบบนพ นฐานเชงเศรษฐศาสตร

ในการกาหนดนโยบายการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Management) ทสามารถทาไดและตอบสนองตอปญหา ในทกกรณจะตองกาหนดแนวทางแกไขทมความสอดคลองกนท งลมน า และขณะเดยวกนตองสะทอนใหเหนมลคาทางดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอมทมอยในปจจบน นโยบายดงกลาวจะตองประกอบดวยมาตรการทไมใชสงกอสรางผสมผสานไปกบมาตรการทใชสงกอสรางทมประสทธภาพ และเมอนามาดาเนนการจะตองใหความเชอมนถงระดบประสทธผลสงสดทคาดการณไดจากการทางานของสวนประกอบตาง ๆ ของระบบในขณะเกดเหตการณน าทวมใหญข น เพอใหการปฏบตการในสถานการณฉกเฉนมประสทธภาพสงสด ทผานมาเราไดทมเทการศกษาเพอหามาตรการเฉพาะสาหรบปญหาในแตละพ นทมากเกนไป และไมไดใหเวลาในการพฒนาแนวทางแกปญหาแบบองครวม (Comprehensive Approaches) เพยงพอ

แผนงานการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Management Plan) สาหรบแตละ ลมน าควรต งอยบนหลกการพ นฐานหลายขอดงน ขอแรก จะตองจดใหมระดบของการปองกนข นสงและลดความเสยงคงเหลอ (Residual Risk) ใหนอยทสด โดยเฉพาะอยางยงการเตรยมการปองกนทคานงถง

1–3


อนตรายตอชวตมนษยในพ นทเมองสาคญ ๆ ถงแมวาควรจะมการกาหนดมาตรฐานการปองกนทเปนรปแบบเดยวกนท งพ นทดวยกตาม ท งน ตองพจารณาดานเศรษฐกจรวมดวย ขอทสอง โลกในปจจบนตองการใหมลคาทางสงแวดลอม (Environmental Values) รวมเปนสวนหนงของการแกไขปญหาดวย ซงประเดนทางดานสงแวดลอมหลายประเดนอาจอยในแผนงานรวมของพ นทชมน าและแหลงทอยอาศยของพชและสตว แตนไมใชตวแทนของมาตรการลดน าทวมโดยตรง เพราะการฟนฟแหลงทอยอาศยของพชและสตวไมสงผลอยางมนยสาคญตอการลดระดบความสงของน าทวมในขณะเกดน าทวมใหญแตอยางใด ขอทสาม มาตรการทใชสงกอสรางเพอการปองกนพ นทเกษตรกรรมจะตองไดรบการประเมนเปนกรณเฉพาะของแตละชวงลาน า (River Reach Basis) เพอกาหนดระดบของการปองกนทเหมาะสม (Levels of Protection) และความตองการของระยะการถอยรน (Setback Requirement) และในขณะเดยวกนตองใหความสาคญอยางเตมทตอการพจารณาวามาตรการน น ๆ จะตอบสนองและมผลตอสวนตาง ๆ ในระบบและระบบท งหมดในภาพรวมดวย ขอสดทาย ตองนาขอตาง ๆ ขางตนไปพจารณารวมกบแผนการประกนภยน าทวม (Flood Insurance Program) ทยตธรรม สอดคลองกบหลกสากลและนาเชอถอ ซงเรยกรองใหเจาของทรพยสนไดรบการประกนภยจากความเสยงคงเหลอ ดงน นจงจาเปนทจะตองม แผนบรหารจดการพ นทน าทวมถงท งในระดบประเทศและระดบทองถนทชดเจน และกาหนดคาชดเชยใหตามความเหมาะสมดวย

เพอใหแนใจวาจะสามารถควบคมสถานการณไดท งลมน าในขณะเกดน าทวมใหญ ดงน นจะตองปฏบตตามหลกเกณฑทางวศวกรรมอยางเครงครด ในการออกแบบ กอสราง และการบารงรกษาอาคารตาง ๆ ของระบบ นอกจากน จะตองมนใจวาสามารถบรหารจดการควบคมน าของอางเกบน าทกอางใน ลมน า และตองประสานการใชคนก นน าเพอปองกนน าทวมในทก ๆ จด เนองจากจะมผลกระทบตอ การปองกนน าทวมของท งระบบ

การควบคมน าทวม (Flood Control) น นจะรวมถงการบรหารจดการน าทวมโดยใชมาตรการดานสงกอสรางและการใชงานสงกอสรางเหลาน น และมาตรการทเหลอท งหมดทมอยเพอลดผลกระทบของน าทวมกคอ “มาตรการทไมใชสงกอสราง” ซงเปนเน อหาของคมอฉบบน แตควรจะรวาแมในมาตรการทไมใชสงกอสราง บางคร งกมสงกอสรางอยบาง เชน การกนน าใหกบอาคารบานเรอน อยางไรกตาม สงกอสรางในสวนน เปนเพยงการปรบปรงอาคารทเสยงภยน าทวมใหสามารถรบมอกบน าทวมได หรอเพอลดหรอบรรเทาความเสยหายตออาคารระหวางเกดน าทวม ซงแตกตางจากงานกอสรางอาคารเพอปรบเปลยนทศทางการไหลของน า หรอเพอการผนน า

ในพ นทซงมมาตรการดานสงกอสรางอยแลว หรอกาลงจะสรางข นใหม การประสานรวมกนระหวางการควบคมน าทวมเขากบการวางแผนและการดาเนนงานตามแนวทางแบบไมใชสงกอสรางเปนเรองสาคญทจะทาใหเกดประโยชนสงสด และเปนการเพมประสทธภาพใหกบมาตรการดานสงกอสรางเอง

1–4


อกดวย ตวอยางเชน ในการนามาตรการสรางคนก นน า (Levee) มาใชเพอปองกนพ นทในบางชวงของ ลาน า ไมเพยงแตจะสงผลใหระดบน าดานเหนอน าสงข นอนเปนผลมาจากการเทอ (Backwater) เทาน น แตผลทเกดตามมากคอความจเกบกกน าของพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Storage) จะหายไป และการทความเรวการไหลหลากของน าเพมข นยงสงผลกระทบตอรปแบบของน าทวมทางดานทายน าอกดวย ซงผลกระทบท งสองอยางน จะเปลยนสภาพและเงอนไขในการใชมาตรการทไมใชสงกอสราง ดงน นผวางแผนจดทาอาคารควบคมน าทวม และผใชงานอาคาร จะตองสามารถเขาถงข นตอนวธ (Algorithm) และโคงกฎการควบคมน า (Rule Curves) ซงไดรวมเอาผลของการลดความเสยหายของมาตรการทไมใชสงกอสรางทไดปรบใหบรรเทาความเสยหายไดดทสดในสภาพน าทวมแตละระดบมาพจารณาดวย การตอบโตทอาจเปนไปไดน อาจรวมถงการพงคนก นน าอยางจงใจในบางชวงลาน าเพอลดความเสยงของการเกดพงทลายโดยไมต งใจทางดานทายน า ซงจะกอใหเกดความเสยหายจากน าทวมทมากกวาหรอไมสามารถยอมรบได กฏการควบคมน าจะตองกาหนดใหมความยดหยนเคลอนไหว สามารถบงคบใชในเวลาทเหมาะสม และสอดคลองตามกระบวนการรบมอน าทวมทไดวางแผนไว เชน การเตอนภยน าทวม การอพยพ และการบรรเทาทกข ฯลฯ จะเหนไดชดวาการประสานงานอยางใกลชดระหวางบรรดาผเชยวชาญในแตละสาขาและองคกรตาง ๆ ทเกยวของกบการควบคมและการบรหารจดการน าทวมเปนสงสาคญอยางยง

1.3 วตถประสงคและกำรใชคมอ (Purpose and Use of the Manual)

ความหลายหลากของแนวคด หลกการ และเทคโนโลยทเกยวของกบแนวทางทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมน น ทาใหไมมเอกสารใดทสามารถรวบรวมแนวคดอนซบซอนเหลาน ไวในเลมเดยวไดครบถวน ดงน นคมอฉบบน จงถกออกแบบและพฒนาเน อหาข นมาเพอเปนแหลงรวบรวมแนวคดและแหลงอางองทสาคญ นอกจากน ยงไดจดทาแนวทางปฏบตและตารางตรวจเชค พรอมคาอธบายและตวอยาง เพอใหผใชงานประเมนความเปนไปไดในการประยกตใชมาตรการตาง ๆ ในสถานการณน นไดโดยเรว และบอกแนวทางทจะดาเนนการตอไป

เนองจากพ นทลมน าและพ นทชายฝงทมความเสยงตอน าทวมแตละแหงมลกษณะเฉพาะแตกตางกน ผอานคมอฉบบน จะตองประเมนทางเลอกเพอการประยกตใชงานกบสถานการณทกาลงเผชญอยางถถวน ควรมการศกษาเพมเตมถงขอมลหรอแนวคดจากเอกสารอางองทระบ การเลอกใชและกาหนดแนวทาง และองคประกอบตาง ๆ ทจะนาไปปฏบตจาเปนอยางยงทจะตองไดรบการตดสนโดยผเชยวชาญทมประสบการณ

คมอฉบบน มเน อหาเกยวกบตวอยางการประยกตใชในหลาย ๆ บท ตวอยางตาง ๆ ถกเลอกมาเพอใหผอานเขาใจอยางลกซ งในมาตรการไมใชสงกอสรางทสอดคลอง และการนาไปใชอยางไดผล โดย

1–5


ต งใจวาตวอยางเหลาน ชวยกอแนวความคดได อยางไรกตามขอเนนย าวาไมควรถอเอาตวอยางเหลาน เปนขอจากด หรอเปนทางแกไขทดทสด วธการใหม ๆ และดลยพนจจากกลมผเชยวชาญเปนสงทตองนามารวมในกระบวนการตดสนใจถงความถกตองและเอามาใชงานไดของทางเลอกตามตวอยางกบสถานการณใหม

ในเน อหาไดนาคาศพทตาง ๆ ทเกยวของกบน าทวมมาใช และเพอชวยใหผอานสามารถเขาใจคาศพทเหลาน ได จงไดจดทาอภธานศพทไวในภาคผนวก B คาศพทเหลาน สวนใหญจะมคาอธบายส น ๆ ไว เพอชวยใหความกระจางในเรองการใชและความหมายของคา และเพอชวยให ผอานเขาใจแนวคดทเกยวของในภาพกวาง

1.4 กำรเรยบเรยงเน อหำในคมอ (Organization of the Manual)

แนวทางทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมสามารถจดแบงไดเปน 2 ประเภท มาตรการทกาหนดไวลวงหนา (Anticipatory Measures) ซงสามารถประเมน กาหนด

รายละเอยด และดาเนนการไดในพ นทน าทวม เพอลดความเสยงจากน าทวมทจะเกดข นกบทรพยสน

มาตรการเผชญเหตในสถานการณฉกเฉน (Emergency Response Measures) ซงสามารถนาไปดาเนนการ เมอคาดการณวาจะมน าทวม หรอเมอใกลจะเกดข นจรง หรอกาลงกอตวแลว เพอลดความเสยหายทจะเกดข น

ดวยเหตน จงไดนาเสนอเน อหาเกยวกบมาตรการท งสองประเภทน ไวในคมอฉบบน ในสวนท 2 มาตรการการวางแผน (Planning Measures) และสวนท 3 มาตรการเผชญเหต (Response Measures) สาหรบสวนท 1 จงเปนแคบทเกรนนาและขอมลโดยทวไปเทาน น

สวนขอยอยทมเน อหาเกยวกบองคประกอบของมาตรการทไมใชสงกอสรางไดมการรวบรวมไว เพอแสดงเน อหาดงน

หลกการและวตถประสงคของมาตรการทสามารถนามาประยกตใชได บทวจารณเกยวกบขอกาหนดดานขอมล วธการวเคราะห และขอแนะนา และเงอนไข บทวจารณเกยวกบการประยกตใชและขอจากด ตวอยางการใชงาน และสถานททสามารถนาไปใชได ขออางองเฉพาะสาหรบรายละเอยดและขอมลทจะตองศกษาเพมเตมตอไป

ภาคผนวกจานวน 5 ภาค เพอใหขอมลเพมเตมประกอบดวย ภาคผนวก A : บทสรปชดบทความ “รายงานประเทศ (Country Papers)” เกยวกบประเดน

1–6


ดานการบรหารจดการน าทวมทไมใชสงกอสรางจากประเทศตาง ๆ รายงาน เหลาน ใหขอมลทสาคญตอคณะผจดทาคมอฉบบน

ภาคผนวก B : อภธานศพททเกยวของกบเน อหาในคมอฉบบน อภธานศพทน สอดคลองกบ พจนานกรมศพทเทคนคนานาภาษาของ ICID (ICID Multi–lingual Technical Dictionary) ฉบบปรบปรง ป ค.ศ. 1966

ภาคผนวก C : บรรณานกรมเกยวกบเน อหาอางองทปรากฏงานวรรณกรรม บรรณานกรม เปนการใหขอมลเพม หรอย า ซงการอางองในสวนทคดเลอกมาโดยเฉพาะ และปรากฏอยในดานทายของบางบท

ภาคผนวก D : การอางองเพมเตม เพอการใหรายละเอยดเกยวกบองคกรในระดบชาตและ นานาชาตทเกยวของกบกจกรรมตามหวขอตาง ๆ ในคมอฉบบน

ภาคผนวก E : ภาพรวมของสมาชกภาพของคณะทางานดานการบรหารจดการน าทวมแบบไม ใชสงกอสราง ณ วนทคมอฉบบรางดาเนนการแลวเสรจ (สงหาคม ค.ศ. 1996)

1.5 ขอจ ำกด (Limitations)

คมอฉบบน นาเสนอแนวทาง แนวคด และบทวจารณ ซงไมไดมวตถประสงคเขยนเปนตาราเรยนในหวขอดงกลาว ดงน นผนาไปใชจะตองพจารณาเกยวกบขอจากดในการนาเน อหาไปประยกตใชดวยตนเอง เพอใหไมเปนการจากดความคดของตนเอง

แมน าและลมน าทกแหงมน าทวมและลกษณะการเกดน าทวมเฉพาะทไมเหมอนกน ดงน น คมอฉบบน จงมลกษณะเน อหาปลายเปด และเปดกวางรอบดาน และอาจไดรบการเพมเตม หรอแมแตแทนทดวยสถานการณ และนวตกรรมในทองถน

เงอนไขในระดบชาตและระดบทองถนมอทธพลอยางยงตอการใชไดจรง หรอไมสามารถใชได ของทางเลอกตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในประเดนท เกยวของกบสงคม–การปกครอง (เชน การจดเขตพ นทน าทวม การแผวถางพ นทน าทวม และการบงคบดานการพฒนาหรอใชประโยชนทดน องคกร และการวางแผนงานอพยพ และการประกนภยน าทวม) ดงน น จะตองประเมนเน อหาในคมอฉบบน ควบคไปกบบรบททางดานสงคม–การปกครองในสถานการณน น ๆ วธการแกไขทใชไดในบางประเทศ หรอบางภมภาค อาจยอมรบไมไดท งหมด หรอไมสามารถดาเนนการไดท งหมดในพ นทอน

สามารถนาการวเคราะหทมพ นฐานจากความเสยงในเชงสถตอยางซบซอนมาใชการตดสนใจ เกยวกบมาตรการทางเลอกทมประสทธภาพและคมคาทสด หรอเกยวกบขอบเขตทจะนามาตรการหนงมาใช จะตองนาแนวคดและงานวจยคร งลาสดมาใชเพอลดความซบซอนและความไมแนนอน นาไปสระดบการบรหารงานทดาเนนการไดจรงในการตดสนใจ คมอฉบบน รวมบทวจารณเกยวกบประเดนสาคญน อยางไรกตาม ผนาไปใชจะตองตระหนกวา จาเปน

1–7


จะตองมการวเคราะหใหรอบคอบ ท งในเรองวธการและเงอนไขสาหรบแบบจาลองใด ๆ กอนทจะสรปวา สามารถนาไปใชไดจรงในสถานการณของผนาไปใชงานน น ๆ คมอน ไมไดครอบคลมรายละเอยดเกยวกบขอจากดท งหมดของแบบจาลองแตละแบบ

1.6 กตตกรรมประกำศ (Acknowledgements)

แนวคดในการจดทาคมอฉบบน รเรมโดยศาสตราจารย A. Volker ประเทศเนเธอรแลนด กอนการจดประชม ICID Congress ทเมอง Casablanca ในป ค.ศ. 1987 โดยมเน อหาทรวบรวมมาจากสมาชกคณะทางานดานการบรหารจดการน าทวมโดยไมใชสงกอสราง ดงรายละเอยดตอไปน

ตำรำงท 1–1 รายละเอยดเน อหาและผเขยน ลาดบ เน อหา ผเขยน ประเทศ

สวนท 1 ขอบเขต (Scope) P.J.L. Gear USA สวนท 2 มาตรการวางแผน (Planning Measures) 2–1 การวเคราะหทางดานอทกวทยา (Hydrologic

Analysis) Prof. W.E. Watt & Dr. R.B. MacLock

Canada

2–2 การพยากรณน าทวม (Flood Forecasting) J. Astier France 2–3 น าทวมจากทะเล (Sea Forecasting) Prof. A. Volker Netherland 2–4 การควบคมการพฒนาพ นทน าทวม (Control

of Floodplain Management) Dr. R.B. MacLock Canada

2–5 การประกนภยน าทวม (Flood Insurance) C. Ballard Australia 2–6 การกนน าทวม (Flood Proofing) J. van Duivenjijk Netherland 2–7 การบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment

Management) J. Astier France

2–8 การตดสนใจ (Decision Making) Prof. I. Ijjas Hungary สวนท 3 มาตรการเผชญเหต (Response Measures) 3–1 การวางแผนเผชญเหตสถานการณน าทวม

ฉกเฉน (Flood Emergency Response Planning)

Dr. R.B. MacLock Canada

3–2 การสภยน าทวม (Flood Fighting) Dr. S. Bruk UNESCO 3–3 การเตอนภยน าทวม (Flood Warning) J. Astier France 3–4 การอพยพ (Evacuation) Dr. S. Bruk UNESCO

1–8


ลาดบ เน อหา ผเขยน ประเทศ 3–5 การชวยเหลอในสถานการณฉกเฉนและการ

บรรเทาทกข (Emergency Assistance and Relief)

Prof. I. Ijjas Hungary

สวนท 4 ภาคผนวก (Appendices) ภาคผนวก A – รายงานสรปของแตละประเทศ J. van Duivenjijk Netherland ภาคผนวก B – อภธานศพท Prof. I. Ijjas & J. van

Dulvendijk จากรางเรมตนของ Dr. N.W. Arnell

Hungary/ Netherland/UK

ภาคผนวก C – บรรณานกรม ภาคผนวก D – องคกรทเกยวของ ภาคผนวก E – สมาชกภาพ

การแกไขและการรวบรวมในภาพรวมดาเนนการโดยประธานคณะทางาน P.J.L. Gear และการ

แกไขข นสดทายดาเนนการโดย J. van Dulvendijk, ผดารงตาแหนงประธานคณะทางาน (เมอกนยายน ค.ศ. 1996) สบตอจาก P.J.L. Gear โดยม J. Astier รองประธานคณะทางานและ Dr. R.B. MacLock เลขานการคณะทางานและ J. van Dulvendijk และ Dr. S. Bruk ใหความชวยเหลอเปนอยางด และไดรบความรวมมอและขอแนะนาจาก A.H. Khan (บงคลาเทศ) และ R. Chandra (อนเดย) และจากคณะกรรมาธการ WMO เพอคณะทางานดานอทกวทยา ตลอดจน E. Eiker หวหนาสวนชลศาสตรและอทกวทยาของหนวย US Army Corps of Engineers ทชวยตรวจสอบรางสดทายอยางพถพถนและใหคาแนะนาเพอปรบปรงคมอฉบบน

ขอแจงใหทราบวา เน อหาคมอฉบบน นาเสนอประสบการณและเรองราวในแตละทองถนของผเขยนแตละทาน เราจงคาดหวงวาหากผอานสามารถเขามาใหขอมลเพมเตมในอนาคตจะทาใหคมอฉบบน ในเวอรชนตอ ๆ ไป มเน อหาครอบคลมประสบการณจากภมภาคอนมากยงข น

สมาชกของคณะทางาน ในขณะจดทาคมอฉบบน เสรจสมบรณในป ค.ศ. 1996 มรายชอดงแสดงในภาคผนวก E

มาตรการวางแผน (Planning Measures) สวนท 2

1–1

สวนท 2-1 คมอการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง

II–I การวเคราะหทางดานอทกวทยา (Hydrologic Analysis)

เขยนโดย W.E. Watt

1.1 วตถประสงค (Objectives)

วตถประสงคของการวเคราะหทางดานอทกวทยาภายใตบรบทของการบรหารจดการน าทวมมดงตอไปน

เพอหาขนาดของน าทวมสาหรบประยกตใชในการจดทาแผนทเสยงภยน าทวม การประกนภยน าทวม การกนน าทวม อาคารควบคมน าทวม การสภยน าทวม และการประเมนทางเลอก

เพอพยากรณปรมาณน าและระดบของน าในเวลาจรง โดยถอเปนสวนหนงของระบบการพยากรณน าทวมและการเตอนภยในเวลาจรง

หวขอเรองการพยากรณน าทวม (Flood Forecasting) อธบายไวในบทถดไป ดงน นในบทน จะพดถงแตวตถประสงคขอแรก คอการหาขนาดของน าทวม ซงแนวคดพ นฐานทใชในการหาขนาดของน าทวมสาหรบการออกแบบม 2 วธ คอ (1) การวเคราะหความถทางสถต (Statistical Frequency Analysis) และ (2) การจาลองการไหลของน าทา (Streamflow Simulation) โดยอาศยขอมลน าฝนและหมะละลายเปนขอมลนาเขา การเลอกวธทเหมาะสมไปใชข นอยกบปญหาทเกดข น และหลกเกณฑทกาหนดโดยหนวยงานรฐเปนสวนใหญ ยกตวอยางเชน หลกเกณฑทวไปในการกาหนดพ นทเสยงภยน าทวมในประเทศแคนาดาและสหรฐอเมรกาน นเปนคาระดบน าทวมในรอบ 100 ป ซงในกรณน วธทเหมาะสมคอการวเคราะหความถทางสถต อยางไรกด ปญหาทอาจจะเกดข นกคอการประเมนยทธศาสตรในการบรหารจดการน าดวยทางเลอกอน ๆ สาหรบเหตการณใดเหตการณหนงท งทเคยเกดข นในอดตและต งสมมตฐานข นมา ในกรณน วธทเหมาะสมกคอคอการจาลองการไหลของน าทาโดยพจารณาจากขอมลน าฝนและหมะละลาย

1.2 เกณฑน าทวม (Flood Criteria)

1.2.1 ประสทธภาพทางเศรษฐกจ (Economic Efficiency)

เกณฑดานประสทธภาพทางเศรษฐกจเปนเกณฑพ นฐานทสามารถประยกตใชกบงานควบคมน าทวมทสรางข นเพอใหเกดผลประโยชนตอเศรษฐกจหรอชมชนโดยการลดคาความเสยหายจากน าทวมหรอสามารถพฒนาพ นทราบน าทวมถงใหเกดประโยชนได รายละเอยดเกยวกบการนาขอพจารณาทางดานเศรษฐกจมาใชในการออกแบบระบบทรพยากรน าถกนาเสนอโดย Kulper [7; 8] และ Maas และคณะ [9] การใชเกณฑดานประสทธภาพทางเศรษฐกจโดยหลกการแลวเปนเรองคอนขางงาย โดยจะตอง

1–2


กาหนดคาความเสยหายรายปเฉลยและคาใชจายของทางเลอกแตละทางเพอนามาพจารณา เนองจากขนาดของน าทวมมลกษณะเปนตวแปรสม (Random Variable) จงจาเปนตองอาศยหลกการวเคราะหทางสถต เพอนามาใชประเมนคาความเสยหายจากน าทวมรายปคาดการณ ทางเลอกทมประสทธภาพทางเศรษฐกจสงสดคอทางเลอกทใหผลประโยชนสทธ (Net Benefit) สงสดและมคาใชจายสทธ (Net Cost) ตาสด

ในการดาเนนงานจรง การประยกตใชเกณฑประสทธภาพทางเศรษฐกจ ไดกอใหเกดปญหาหลาย ประการ ไดแก ความไมแนนอนในเรองผลประโยชน การกาหนดปรมาณของสงทเปนนามธรรม ความเขาใจวาการควบคมน าทวมเปนการประกนภยประเภทหนงทผจายภาษของแตละประเทศไดชาระไว การเลอกอตราดอกเบ ยทเหมาะสม เงนสนบสนนในชวงภาวะเงนเฟอ และปฏสมพนธของโครงการทมองคประกอบหลากหลาย เนองจากปญหาเหลาน และแนวทางการวเคราะหตาง ๆ ทตองทา ทาใหมการใชเกณฑประสทธภาพดานเศรษฐกจน ถกนาไปใชเฉพาะในโครงการขนาดใหญเทาน น

1.2.2 เกณฑทางสถตทกาหนด (Specified Statistical Criteria)

เกณฑทางสถตทนยมใชมากทสดในบรบทของการบรหารจดการน าทวมคอ รอบการเกดซ า (Return Period, T) ดงทกลาวขางตน ระดบน าทวมทรอบปการเกดซ า 100 ป เปนเกณฑทวไปในการกาหนดขอบเขตพ นทเสยงภยน าทวมในประเทศแคนาดาและสหรฐอเมรกา รอบการเกดซ าทใชอาจแตกตางกนไปในแตละประเทศ ยกตวอยางเชน ในประเทศบงคลาเทศเลอกใช T ในชวง 10–25 ป ประเทศเนเธอรแลนดเลอกใช T ในชวง 250–1,250 ป ซงจาเปนตองอาศยหลกการวเคราะหความถครอบคลมระดบภมภาค หรอระดบสถาน หรอท ง 2 แบบรวมกนมาใชหาขนาดปรมาณน าและระดบน าทรอบ T ป

รอบปการเกดซ าทกาหนดควรเปนขอมลจรงทสอดคลองกบฐานขอมลทเกดข นในภมภาค ยกตวอยางเชน เราไมสามารถคานวณคาปรมาณน าทวมในรอบ 100 ป ดวยความมนใจได หากขอมลตรวจวดน ามอยเพยงแค 10 ป ซงปญหาน ไมใชปญหาของประเทศแคนาดาหรอสหรฐอเมรกา แตอาจเปนปญหาในประเทศอน ๆ

1.2.3 เกณฑปรมาณน าฝนและหมะละลาย (Specified Rainfall and Snowmelt Criteria)

โดยทวไปเกณฑปรมาณน าฝนและหมะละลายมกนามาใชสาหรบอาคาร 2 ประเภทคอ (1) ระบบระบายน าท งในเมอง (Urban Drainage System) และ (2) เขอนใหญ (Major Dam) ซงโครงสรางท ง 2 ประเภทน ไมเกยวของกบการจดทาแผนทพ นทเสยงภยน าทวมหรอกจกรรมการบรหารจดการน าทวมโดยตรง อยางไรกตาม เกณฑดงกลาวอาจนามาใชเปนคร งคราวสาหรบการกาหนดขอบเขตพ นทเสยงภย

1–3


น าทวม และใชสาหรบการประเมนทางเลอกยทธศาสตรของการบรหารจดการน าทวม จากสภาวะน าทวมทไดจากขอมลตรวจวดในอดตหรอจากขอสมมตฐาน ในกรณน มกจดทาแบบจาลองเพอหาขนาดของน าทวมจากขอมลปรมาณน าฝนและหมะละลาย โดยอาศยแบบจาลองเหตการณทางอทกวทยาแบบดเทอรมนสตก (Deterministic Hydrologic Event Model)

ขอพงระวง อยานาขอมลน าฝนในลมน าน นมาใช หากสาเหตของน าทวมวกฤตในพ นทดงกลาวเปนผลจากน าทละลายจากหมะ

1.2.4 เหตการณน าทวมทกาหนด (Specified Flood Event)

บอยคร งทการเกดอทกภยคร งใหญ ๆ มกนาไปสการปรบปรงโครงการปองกนและควบคมน าทวมทมอย เหตการณน าทวมสงสดจะถกบนทกไวเพอใชเปนเกณฑ ยกตวอยางขอมลเหตการณน าทวมสงสดทไดรบการบนทกวาเปนคร งทใหญทสดทเคยเกดข นในประเทศแคนาดา ถกนามาใชในการออกแบบอาคารควบคมน าทวม และใชในการกาหนดพ นทเสยงภยน าทวมไดแก (1) เหตการณน าทวมในป ค.ศ. 1894 และ ค.ศ. 1948 ในแมน าเฟรเซอร (Fraser River) รฐบรตชโคลมเบย (British Columbia) (2) เหตการณน าทวมป ค.ศ. 1950 ในแมน าแดง (Red River) เมองมานโตบา (Manitoba) และ (3) เหตการณน าทวมเนองจากพายเฮอรเคนในแมน าหลายสายในเมองโตรอนโต (Toronto) รฐออนตารโอ (Ontario)

ขอพงระวง อยานาเกณฑน าทวมในอดตมาพจารณา หากพบวาพ นทดงกลาวมการเปลยนแปลงการใชทดนหรออาคารเกบกกน าทสงผลตอลกษณะของลมน า

1.3 การวเคราะหความถทางสถต (Statistical Frequency Analysis)

1.3.1 หลกการและเหตผล (Rationale)

ดงทกลาวไวในหวขอ 1.1 ขางตน การวเคราะหความถทางสถต (Statistical Frequency Analysis) เปน 1 ใน 2 วธพ นฐานทนามาใช เพอการหาขนาดของน าทวม เพราะสามารถตอบ 2 คาถามน ไดคอ

ขนาดของน าทวม (ปรมาณน าหรอระดบน า) ในรอบ T ป ทตาแหนงใด ๆ มคาเทากบเทาไร รอบการเกดซ าของปรมาณน าทวมหรอระดบน าทวมทจดตรวจวดหรอตามทต งสมมตฐานไว ท

ตาแหนงใด ๆ มคาเทากบเทาไร

ในหนงสอทจดทาใหกบองคกรอทกวทยาดานน าทวมในประเทศแคนาดา (Hydrology of Flood in Canada) [16] ไดระบไววา

1–4


วตถประสงคของการวเคราะหความถทางอทกวทยากเพอการตความเหตการณทางอทกวทยาทไดบนทกไวในอดต เพอศกษาความเปนไปไดทจะเกดเหตการณซ าในอนาคต ข นตอนการวเคราะหเรมจากการเลอกขอมลตวอยาง และจดใหอยในรปของอนกรมเวลาของขอมลทมอย จากน นทาการทดสอบการฟตของขอมลตวอยางกบฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนเพอทาการอางองไปยงขอมลประชากรตามสมมตฐานทกาหนด

เพอใหแนใจในความถกตองของการวเคราะหทางสถต ขอมลทใชตองมคณลกษณะเปนไปตามหลกเกณฑทางสถต โดยเฉพาะอยางย ง ลกษณะสม (Randomness) ลกษณะความเปน อสระ (Independence) ลกษณะความกลมกลน (Homogeneity) และลกษณะความคงท (Stationarity)

1.3.2 แหลงขอมล (Information Sources)

การวเคราะหความถของขอมลอทกวทยาเปนข นตอนทไมงายนกและมความซบซอนอยพอสมควร และเปนการดทสดหากดาเนนการโดยนกอทกวทยาทมความรความเชยวชาญในสาขาน โดยเฉพาะ วธทดทสดไดกลาวถงอยางละเอยดในหลกสตรอบรมระยะส น และเปนเรองทอยนอกเหนอขอบเขตของเน อหาในคมอฉบบน สงทคมอน ทาไดคอ การใหรายชอหนงสอทมเน อหาเกยวของกบหวขอน และอาจมประโยชนสาหรบผสนใจในเรองการวเคราะหความถทางสถตใหดยงข น

เน อหาในบทท 8 ของหนงสอเรอง “คมออทกวทยาประยกต (Handbook of Applied Hydrology)” ทเขยนโดย Chow [1] ไดสรปไวถงความกาวหนาของศาสตรทางดานน ในยคตนของทศวรรษ 1960 และไดรวบรวมรายการหนงสออางองไวจานวนมาก

รายงานเรอง “การศกษาน าทวมของประเทศสหราชอาณาจกร (UK Flood Studies)” ชดท 1 [11] ประกอบดวยการทบทวนเน อหาอยางละเอยดในเรอง การแจกแจงโอกาสความนาจะเปนและเทคนคการทดสอบการฟต โดยเฉพาะรายละเอยดฟงกชนการแจกแจงแบบ General Extreme Value (GEV) และยงรวมถงการวจารณผลของการทดสอบความเปนอสระ และความเหมาะสมของการฟด และแสดงตวอยางการวเคราะหของแมน าในประเทศสหราชอาณาจกร

เอกสารของยเนสโก (UNESCO Monograph) [14] ไดทบทวนวธทางสถตทใชคานวณหาปรมาณน าทวมทนามาใชในหลายประเทศ

หนงสอเรอง “วธทางสถตสาหรบอทกวทยา (Statistical Methods in Hydrology)” [5] ไดรวบรวมรายละเอยดของแนวคดของหลกความนาจะเปนพ นฐาน ลกษณะของตวแปรสม และการแจกแจงความนาจะเปนท งแบบไมตอเนองและแบบตอเนอง วธการวเคราะหความถไดแก แบบจาลองการถดถอย

1–5


(Regression Model) แบบจาลองหลายตวแปร (Multivariate Model) แบบจาลองอนกรมเวลา (Time Series Model) และแบบจาลองทางสโตคาสตก (Stochastic Model)

หนงสอเรอง “อทกวทยาน าทวมในประเทศแคนาดา (Hydrology of Floods in Canada)” [16] บรรยายเกยวกบข นตอนการวเคราะหความถน าทวมและตวอยางการวเคราะหท งในระดบภมภาคและระดบสถานในประเทศแคนาดา

1.3.3 ตวเลอกสาหรบผใชงาน (Options for the Users)

ขอแนะนาตอไปน อาจจะเปนประโยชนสาหรบผใชงานในการประมาณการน าทวมโดยใชหลกการวเคราะหความถทางสถตรวมถงนกวเคราะห

พงระวงการประมาณคาตอออกไป (Extrapolation) โดยเฉพาะอยางยงเมอขอมลตวอยางมขนาดส น ตามทกลาวมาขางตน ชวงขอมลตรวจวดของสถานใด ๆ เพยงแค 10 ป ถอวาเปนฐานขอมลทไมดนกทจะนามาใชประมาณการขนาดน าทวมในรอบ 100 ป

พงระวงเรองหนวยงานทอยกระจายตวกน กลาวคอ หนวยงานทรบผดชอบในการสงเคราะหขอมลน าทวมอาจไมทราบวารฐบาลของประเทศมการสงการใหใชฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนในรปของสมการทางคณตศาสตรเปนการเฉพาะ

พงระวงการ Overfitting โดยเฉพาะอยางยงทมกเกดกบขอมลตวอยางทมขนาดส น ฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบ 2 พารามเตอร เชน ฟงกชนลอกนอรมอล (Log Normal) หรอฟงกชนกมเบล (Gumbel) อาจเหมาะสมในการฟตกบขอมลประชากรทมขนาดยาวมากกวาฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบ 3 พารามเตอร เชน ฟงกชนลอกเพยรซนประเภทท 3 (Log Pearson Type 3) ถงแมวาฟงกชนการแจกแจงความนาจะเปนแบบ 3 พารามเตอรใหผลการทดสอบการฟตดวากบขอมลตวอยางทมขนาดเลก

สงเสรมใหมการใชคาประมาณการน าทวมในภมภาคน นเอง หากมขอมลอย

1.4 การจาลองการไหลของน าทาจากขอมลน าฝนและหมะละลาย (Streamflow Simulation from Rainfall and Snowmelt)

1.4.1 หลกการและเหตผล (Rationale)

การจาลองการไหลของน าทา (Streamflow Simulation) ซงอาศยขอมลน าฝนและหมะละลายนบเปนวธพ นฐานวธท 2 ทนามาใชในการหาขนาดของน าทวม เพราะสามารถตอบคาถามตอไปน ไดคอ

1–6


ขนาดของน าทวม (ปรมาณน าหรอระดบของน า) ทตาแหนงใด ๆ มคาเทากบเทาไหร เมอใสคาขอมลนาเขาไดแก น าฝน หรอหมะละลาย และคณลกษณะของลมน า โดยเฉพาะอยางยง ความชมน า (Wetness of Basin)

ขนาดของขอมลนาเขาไดแก น าฝน หรอหมะละลาย มคาเทาไหรททาใหเกดน าทวมขนาดทกาหนดทตาแหนงใด ๆ และเมอกาหนดคณลกษณะของลมน า โดยเฉพาะอยางยงความเปยกช น

ถงแมวาวธการจาลองการไหลของน าทาน จดทาข นโดยอาศยแบบจาลองคณตศาสตรและประมวลผลดวยคอมพวเตอร แตกยงเกยวของกบข นตอนทคานวณมอ ไมวาจะใชวธใดกตาม พ นทระบายน าของลมน าจะมลกษณะทประกอบดวยองคประกอบของแหลงเกบกกน า 3 ประเภท ไดแก (1) พ นทลมน า (Watershed) (2) ทางน า (Channel) และ (3) ทะเลสาบหรออางเกบน า (Lake or Reservoir) ทเชอมโยงกนท งแบบอนกรมและแบบขนาน หรอแบบผสมผสานกน อลกอรทมทนามาใชเพอแสดงใหเหนถงข นตอนการวเคราะหสวนใหญอธบายไวในหนงสออทกวทยาและไมไดนามาอธบายไวในคมอฉบบน อยางไรกตาม สงสาคญทตองพจารณากคอ แตละอลกอรทมอาจมเพยงแคหนงพารามเตอรหรอหลายพารามเตอร เชน ระยะเวลาน าไหลรวมในลมน า (Time of Concentration, Tc) นบเปนพารามเตอรหลกในการจาลองกระบวนการเคลอนตวของน า เปนตน ซงมคาผนแปรแตกตางกนไปในแตละลมน า และสามารถประเมนคาทถกตองไดโดยการเปรยบเทยบผลลพธทไดจากแบบจาลองกบขอมลตรวจวดจรง และทาการปรบคาพารามเตอรจนกระทงปรมาณน าทไดจากแบบจาลองและจากการตรวจวดมคาใกลเคยงกน กระบวนการน เรยกวา การปรบเทยบแบบจาลอง (Model Calibration) ซงมความจาเปนหากตองการใหผลลพธทไดจากแบบจาลองเปนทยอมรบ

หากการจาลองการไหลของน าทาโดยอาศยขอมลปรมาณน าฝนทความถทกาหนดถกนามาใชเพอการประมาณคาโคงอตราการไหล–ความถ (Discharge–Frequency Curve) ตอออกไป (Extrapolation) จาเปนตองอาศยความระมดระวงและดลยพนจเปนอยางยง เชน ปรมาณน าฝนทรอบ 100 ป อาจไมไดทาใหเกดน าทวมทรอบปการเกดซ า 100 ป กได เนองจากสภาพของลมน า เชน คาความช นในดนกอนเกดน าทวมทสมมตข นในการวเคราะห

1.4.2 แหลงขอมล (Information Sources)

การจดทาแบบจาลองทางอทกวทยาเปนหนาทของผเชยวชาญ เนองจากมข นตอนทไมงายนกและมความซบซอนอยพอสมควร และเปนการดทสดหากพฒนาโดยนกอทกวทยาทมความรความเชยวชาญในสาขาน โดยเฉพาะ อยางไรกด หวขอน ถกรวบรวมเน อหาไวอยางละเอยดในหลกสตรอบรมระยะส น และอย

1–7


นอกเหนอขอบเขตของเน อหาในคมอฉบบน สงทคมอน ทาไดคอ การใหรายชอหนงสอทมเน อหาเกยวของกบหวขอน และอาจมประโยชนสาหรบผสนใจในเรองการจดทาแบบจาลองทางอทกวทยา

หนงสอเรอง “เทคนคในการจาลองดวยคอมพวเตอรในงานอทกวทยา (Computer Simulation Techniques in Hydrology)” [4] ไดสรปถงศาสตรในดานน ในยคกลางทศวรรษ 1970 และไดรวบรวมเน อหาเกยวกบการจดการขอมล กระบวนการทางอทกวทยา โครงสรางของแบบจาลองทคดเลอก การปรบเทยบ และการประยกตใชแบบจาลองดเทอรมนสตก

หนงสอเรอง “ระบบทางอทกวทยา : การสรางแบบจาลองฝน–น าทา (Hydrologic Systems : Rainfall–Runoff Modelling)” ช ดท 1 [12] และ “กา รส ร า ง แบบจ า ล อ งล ม น า (Watershed Modelling)” ชดท 2 [13] ใหขอมลรายละเอยดของเทคนคของแบบจาลองไวคอนขางมาก

หนงสอเรอง “คมออทกวทยาน าทวม (Flood Hydrology Manual)” [1] เปนตวอยางคมอทจดทาโดยหนวยงานของรฐ : US Bureau of Reclamation ซงมขอมลเกยวกบแบบจาลอง และการวเคราะหความถทางสถต

นอกจากน หวขอเรองของการจาลองระบบ (Simulation) มการแนะนาไวหรอกลาวถงอยางละเอยดในหนงสออทกวทยาเกอบทกเลม

1.4.3 วธการ (Approach)

ขอพงระวงดงตอไปน อาจจะเปนประโยชนสาหรบผใชคาน าทวมประมาณการซงเปนผลทไดจากแบบจาลอง

พงระวงคาประมาณการน าทวมทไดจากแบบจาลองทยงไมไดปรบเทยบ พงระวงแบบจาลองทมความซบซอนเกนควร

1.5 เอกสารอางอง (References)

[1] Chow, V.T. (1964). Handbook of applied hydrology. New York: McGraw–Hill Book Company.

[2] Cudworth, A.G. (1989). Flood hydrology manual. Denver: Bureau of Reclamation, Department of the Interior.

[3] Fattorelli, S., et al. (1995). Integrating radar and remote sensing techniques of rainfall estimation in hydrological applications for flood hazard mitigation–The

1–8


European contribution: perspectives and prospects. ERU n. 16494 Brussels: European Commission, Directorate for Science, Research and Development.

[4] Fleming, G. (1975). Computer simulation techniques in hydrology. New York: Elsevier.

[5] Haan, C.T. (1977). Statistical methods in hydrology. Iowa: Iowa State University Press, Ames.

[6] Kraijenhoff, D.A., & Moll, J.R. (1986). River flow modeling and forecasting. Dortrecht: D. Reidel Publishing Company.

[7] Kuiper, E. (1965). Water resources development. London: Butterworths. [8] Kuiper, E. (1971). Water resources project economics. London: Butterworths. [9] Maass, A., et al. (1962). Design of water resources systems. Massachusetts: Harvard

University Press, Cambridge. [10] Nemec, J. (1986). Hydrological forecasting–design and operation of hydrological

forecasting systems. Dortrecht: D. Reidel Publishing Company. [11] NERC. (1975). Flood studies report: volume I, hydrological studies. London:

Natural Environment Research Council. [12] Singh, V.R. (1988). Hydrological systems–rainfall runoff modelling, volume I. New

Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs. [13] Singh, V.R. (1988). Hydrological systems–watershed modelling, volume II. New

Jersey: Prentice Hall, Englewood Cliffs. [14] Sokolov, A.A., Rantz, S.E., & Roche, M. (1976). Floodflow computation: methods

compiled from world experience (Studies and Reports in Hydrology, No. 22). Paris: UNESCO Press.

[15] US Army Corps of Engineers. (1994). Engineer manual 1110–2–1994 flood–runoff analysis.

[16] Watt, W.E., Lathem, K.M., Neill, C.R., Richards, T.L., & Rouselle, J. (1989). Hydrology of Flood in Canada: a guide to planning and design. Ottawa: National Research Council of Canada.

[17] World Meteorological Organization. (1994). Guide to hydrological prentices–fifth edition. WMO–No. 168, data acquisition and processing, analysis, forecasting and other applications. Geneva, Switzerland.

2–1


II–II การพยากรณน าทวม (Flood Forecasting)

เขยนโดย J. Astier

2.1 หลกการและวตถประสงค (Principles and Objectives)

หลายภมภาคในโลกไมวาจะเปนประเทศอตสาหกรรมหรอประเทศกาลงพฒนากาลงประสบกบความเสยงตอการเกดน าทวม และถงแมวาไดมความพยายามอยางมากมายในอดตต งแตยคประวตศาสตร ไมวาจะโดยกลมอารยะธรรมใด หรอโดยรฐตาง ๆ เพอปกปองตนเอง แตยงไมมประเทศใดเลย ไมวาจะรารวยหรอมการพฒนาดานเทคโนโลยขนาดไหนทจะประสบความสาเรจในการสรางทกาบงใหรอดจากภยน าทวมไดท งหมดและอยางเดดขาด ทเปนเชนน นกเพราะเหตผลทเขาใจไดงายดงตอไปน

ในโลกน แมน าเปนแหลงของชวตและระบบทสรางความอดมสมบรณ เชน เปนแหลงน าดม การชลประทาน พลงงาน การจราจรทางน า การประมง ฯลฯ ดงน นมนษยจงตองพงพง สรางชวต และทอยอาศย ตามรมฝงแมน า

หบเขาตะกอนน าพาจดเปนพ นทเพอการเกษตรกรรมทอดมสมบรณทสดและเขาถงไดงายทสด เปนแหลงรองรบชวตข นพ นฐาน และแหลงทรพยากรเพอการพฒนาสาหรบทกประเทศ

การกาจดความเสยงภยน าทวมใหออกไปจากพ นทเหลาน อยางเดดขาด จาเปนจะตองสรางอาคารขนาดมหมาซงยอมเกนความสามารถทางเศรษฐกจ แมแตกบประเทศทมงคงทสดกตาม ยงไปกวาน น งานดงกลาวจาเปนตองโยกยายหรอเปลยนแปลงขนานใหญของโครงสรางทสรางไวแตด งเดม ต งแตเมอง การสอสาร และโครงขายการเกษตรและเศรษฐกจท งหมดทต งอยสองฝงแมน า และในทราบตะกอนน าพาของประเทศน น ๆ

ดงน นระดบของการปองกนน าทวมจงถกจากดอยางหลกเลยงมได และสวนใหญเลอกปองกนทระดบรอบการเกดซ าอยทเพยงระหวาง 10 ป และ 100 ป ในบางกรณการพยากรณน าทวมและการเตอนภยน าทวมทควบคกนไปอาจเปนหนทางทแทจรงทชวยใหหนวยงานและบคคลสามารถลดความเสยหายทจะเกดข นกบคนและทรพยสนในพ นททเสยงตอภยน าทวมได

ไมวาชวงเวลาเตอนภยกอนน าทวมจะนานหรอส นซงข นอยกบพ นทระบายน าและตวแปรทางดานอทก–อตนยมวทยา การพยากรณน าทวมทาใหสามารถคาดการณความคบหนาของน า ทาใหหนวยงานทรบผดชอบและประชาชนทเกยวของสามารถทาการตดสนใจท งในเร องตวคน วสด และองคกร เพอลดความเสยหายจากน าทวมทคกคามใกลตว

2–2


การตดสนใจเหลาน มต งแตการตอบสนองททาเปนประจา เชน การเปลยนคาสงการปฏบตการของเขอน การเปดหรอปดบานประต การพรองน าลวงหนาเพอเพมความจรบน า ฯลฯ ไปจนถงคาสงเชงปองกน เชน หามการสญจรทางน าในชองทางสาคญ ๆ ไปจนถงมาตรการฉกเฉน เชน การประกาศเตอนภยสาธารณะชน การอพยพและใหความชวยเหลอประชาชนทอยในพ นทเสยงสง หรอการสงใหมการทาลายคนก นน าทวมบางแหงทวางแผนไว

หลกการพ นฐานของการพยากรณน าทวมคอ การวเคราะหและตความขอมลท งหมดทไดมาจากเหตการณกอนหนาหรอเหตการณทกาลงเรมตน (ตวแปรเขา) ซงกอใหเกดหรอมสวนเกยวของกบการกอตวของน าทวมในพ นทอน ๆ ทางดานทายน าของพ นทลมน า ณ เวลาใด ๆ ในอนาคต (ตวแปรออก) ระยะเวลาทหางกนระหวางการไดมาซงขอมลกบการเกดข นของเหตการณทคาดการณไวจรงอาจจะมต งแตหนงชวโมง หรอนอยกวาน นในพ นทลมน าเลก ๆ ไปจนถงหลายวนในพ นทลมน าขนาดหลายรอยหลายพนตารางกโลเมตร ทใดทลมน ามขนาดครอบคลมหลายประเทศซงเปนสถานการณทพบเหนไดทวไปจาเปนทจะตองมการแลกเปลยนขอมลอทกวทยากนอยางเปดเผย ประเทศทอยทายน าตองสามารถเขาถงขอมลของประเทศตนน าไดในเวลาทเหมาะสมเพอใหสามารถเตรยมการสาหรบน าทวมทใกลจะมาถง

ขอมลหลกทนามาใชเปนตวแปรนาเขาในการพยากรณน าทวม ไดแก ขอมลฝนทเกดข นกอนหนา (Antecedent Precipitation) ในพ นทลมน า ระดบความอมตวของน าในดน (Soil Saturation Level) ทจดตาง ๆ ในพ นทลมน า ปรมาณน าทา (Streamflow) ของสถานตรวจวดตาง ๆ ในพ นทลมน าดานเหนอจดทพจารณา กองหมะและอณหภม (Snow Pack and Temperature) ของลมน าซงเคยเกดเหตการณน า

ทวมจากหมะทละลาย ปรมาณน าเกบกกและระดบน าเกบกกของอางเกบน า (Water Storage Capacity and

Levels in Reservoirs) ใด ๆ ในลมน า

นอกจากน อาจนาเอาขอมลการพยากรณทางดานอตนยมวทยาในเรองของความเสยง ตาแหนงและปรมาณน าฝนทพยากรณไดมาใชในการพจารณา ถาเหมาะสมกบขนาดของพ นทลมน าและกรอบเวลาการทาการพยากรณน าทวม

โดยปกตแลว การพยากรณน าทวมแสดงอยในรปของการคาดการณ “ระดบน า (Water Stage/Water Level) หรออตราการไหลของน า (Discharge)” ทเวลาใด ๆ ในอนาคต ณ จดทายน าใด ๆ ทกาหนด นอกจากน ถาเหมาะสม การพยากรณน าทวมอาจใหขอมลเกยวกบระดบน าทสงทสดและเวลาทจะเกดข นได มนเปนสงทชดเจนวายงพยากรณลวงหนาไวนานเทาไรความถกตองแมนยากยงลดลง ดงน น

2–3


จงตองจากดเวลาทเกยวของเพอหลกเลยงการสงขอมลเตอนภยทไมถกตอง ซงอาจมผลตอความนาเชอถอของผลการพยากรณในหมประชาชนทเสยงภย

2.2 ขอมลพ นฐานทตองการ (Basic Data Required)

คณภาพของระบบพยากรณน าทวมข นอยกบคณภาพและปรมาณของขอมลอทกวทยาและขอมลทางดานชลศาสตรของลมน าทเกยวของทรวบรวมได การทางานของแบบจาลองทางคณตศาสตร หรอ เครองมอทใชเกบขอมล ถายโอน หรอประมวลผลขอมล (ทจะไดกลาวถงตอไป) กเปนสงสาคญเชนกน

ขอมลทตองการถกนามาใชเพอวตถประสงคตาง ๆ ดงตอไปน เพอใหเกดการพฒนาความเขาใจถงลกษณะทางภายภาพพ นฐานซงควบคมการเกดน าทวมใน

พ นทลมน า (อทธผลจากฝน กอนหมะ ลกษณะของการเกบความช นในดน อาคารควบคมน าทมอย ระยะเวลาน าไหลรวม (Time of Concentration) ปรมาณน าจากลาน าสาขา พฤตกรรมดานชลศาสตรของทางน าสายหลกและสายอนดานขาง หรอทางเบยงน า อทธพลการข นลงของน าทะเล ลกษณะอนเปนขอจากดอน ๆ)

เพอใหเกดการศกษาดานสถตทางอทกวทยาสาหรบกาหนดความเสยงทเกดจากความถน าทวมตาง ๆ (ระดบน า ความเรวกระแสน า ระยะเวลาการทวม ฯลฯ) และจะเปนการดหากรวมอทธพลความผนแปรตามฤดกาลเขาไปดวย

เพอใหมการพฒนาแบบจาลองคณตศาสตรทางดานพฤตกรรมชลศาสตรของลาน าและพ นทน าทวมทไดรบการปรบเทยบคา สาหรบวเคราะหผลกระทบทมตอน าทวมและกระแสน า จากอาคารทมอยเดมหรอทสรางใหมในเขตน าทวม (เชน การเปลยนแปลงของ Lag Time การเปลยนแปลงของยอดน าทวม ปรมาณน าลน ระยะเวลาของการทวม ฯลฯ)

เพอใหสามารถคดเลอกวธการพยากรณทใหผลดทสด เพอคดเลอกพารามเตอรทสาคญตอข นตอนการพยากรณและการวเคราะหมากทสดและ

นาไปสผลลพธทดทสด เพอปรบเทยบคาพารามเตอรทใชในวธพยากรณทเลอกใช เพอตรวจสอบความนาเชอถอของคาพารามเตอรตาง ๆ เพอปอนขอมลเขาสแบบจาลองการพยากรณน าทวมไดทนเวลาในขณะทน าทวมกอตว

ถงแมวาจะยงไมมการกาหนดชวงความยาวของขอมลทใชใหชดเจน แตพบวามความจาเปนจะตองใชขอมลการตรวจวดอทก-อตวทยาอยางนอยทสดเปนระยะ 10 ป เพอพฒนาระบบพยากรณน าทวมทเชอถอได ระบบทพฒนาข นจะไดรบการปรบปรงจากฐานขอมลทเพมข นทกป อยางไรกตาม ดวยขอจากดของชวงความยาวของขอมลทคอนขางส น ดงน นในการเกบขอมลดงกลาวจงมความสาคญท

2–4


จะตองรวบรวมขอมลของน าทวมขนาดตาง ๆ ใหมากพอ และครอบคลมพ นททมลกษณะภมประเทศตาง ๆ กน (เชน ตนกาเนดของลมน าหลกและลมน ายอยทแตกตางกน เหตการณฝนตกทตางกน ความรนแรงและระยะเวลาทตก ฤดกาลทตางกน หรอสภาพเรมตนทตางกน)

จานวนตวแปรนาเขา (Input Parameters) ทจาเปนตองมการตรวจวดข นอยกบขนาดของพ นทลมน า ธรรมชาตของระบบอทกวทยา (หมะ ฝน) และการแปรเปลยนของขอมลทแตกตางกนไปในลมน า (ฝน หมะ อณหภม อตราการซม) ชวงเวลาและระยะเวลาของการตรวจวด (เชน การวดปรมาณฝนทก ชวงเวลา 10 นาท หรอ 1 ชวโมง หรอ 6 ชวโมง หรอ 24 ชวโมง หรอหลายวน) ข นอยกบขนาดและพฤตกรรมทางอทกวทยาของลมน า

ขอมลฝนนบเปนขอมลทสาคญสาหรบการพยากรณน าทวมเนองจาก เปนตวแปรทตรวจวดไดงาย เปนสวนประกอบหลกของสาเหตการกอตวของน าทวม เปนตวแปรทใชคาดการณการกอตวของน าหลากลวงหนา เปนตวแปรทไดทมเทความพยายามอยางมากกบตวแปรน เพอการปรบปรงการพยากรณน า

ทวม (แบบจาลองอตนยมวทยา)

คณภาพของการตรวจวดเปนปจจยทสาคญอกประการหนงตอคณภาพของการพยากรณ โดย 2 พารามเตอรหลกซงสงผลตอคณภาพของการพยากรณทไมแนนอน ไดแก

การตรวจวดปรมาณการไหลของน าจาเปนจะตองมสถานตรวจวดทเชอถอได มเสถยรภาพ และสามารถใชวดไดในขณะทมปรมาณน าหลากสง โดยมโคงอตราการไหล-ระดบ (Rating Curve) ทคงททกสภาพการไหลของน า

การตรวจวดระดบการซมน าและอตราการอมน าในดน ขอมลเหลาน มกไมคอยมการตรวจวด และตองใชอปกรณตรวจวดทหายากและเปนเครองมอหนก เชน เครองหยงวดแบบนวตรอน แตมความสาคญอยางมากสาหรบการพยากรณน าทวม เพราะชวยหาคาพฤตกรรมการดดซบน าในดนและเปนขอมลทสาคญในการพยากรณททาการแปลงปรมาณน าฝนเปนปรมาณน าทา

อาจนาเอาคาขอมลระดบน าทไดจากการตรวจวดในลาน ามาใชแทนคาขอมลปรมาณการไหลของน าททาการตรวจวดได โดยเฉพาะอยางยงในแมน าขนาดใหญและลมน าขนาดใหญ โดยการพยากรณน าทวมอยในรปของระดบน า ณ ตาแหนงใด ๆ ในลาน าทางดานทายน า ในกรณน ไมสามารถนาเอาแบบจาลองทมพ นฐานบนพฤตกรรมทางกายภาพของพ นทลมน ามาประยกตใชได คงใชไดเพยงแบบจาลองทอาศยความสมพนธทางสถตระหวางขอมลนาเขากบขอมลนาออกเทาน น

2–5


2.3 วธการพยากรณน าทวม (Flood Forecasting Methods)

การพยากรณน าทวมสามารถนามาใชไดกบพ นทลมน าขนาดไมกตารางกโลเมตร (เชน พ นทชมชนเมองทสรางข นในพ นทลาดชนซงไดรบผลจากปรมาณฝนตกหนกในเวลาอนส น และทาใหเกดน าหลากปรมาณมากในบรเวณพ นทเมอง) ไปจนถงพ นทตะกอนน าพา (Alluvial Basin) ขนาดใหญซงครอบคลมพ นทหลายแสนตารางกโลเมตร วธการพยากรณน าทวมทเหมาะสมจะข นอยกบขนาดพ นทลมน าเปนสาคญ

2.3.1 วธการแปลงน าฝนเปนน าทา (Method of Transformation of Rainfall into Flow)

สาหรบพ นทลมน าขนาดเลกต งแต 10–100 ตารางกโลเมตร การเคลอนตวของน าทวมใชเวลาส น และการตรวจวดปรมาณน าหรอระดบน าทจดใดจดหนงในพ นทลมน ากสามารถใหขอมลปรมาณการไหลของน าหรอระดบน าทจดใดจดหนงดานทายน าเพอการเตอนภยกอนหนาไดไมนานนก (เชน ½–2 ชวโมง) ในกรณเชนน จาเปนอยางยงทจะตองใชแบบจาลองการแปลงรป (น าฝนเปนน าทา) ในการพยากรณน าทวมซงทาใหสามารถคาดการณการกอตวของปรมาณน าหลากได

แบบจาลองทางคณตศาสตรทมกใชในงานอทกวทยาสามารถนามาใชวเคราะหเพอการน ได ซงจะประกอบดวย

(1) กราฟหนงหนวยน าทา (Unit Hydrograph) กราฟหนงหนวยน าทาไดมาจากแบบจาลองการแปลงรป (Transfer Function Model) ซง

สามารถแปลงคาฝนใชการไปเปนกราฟน าทาได แบบจาลองน พฒนาในชวงทศวรรษท 1930 โดยนกวชาการจากประเทศสหรฐอเมรกา ไดแก Sherman และตอมาคอ McCarthy, Linsley, Kohler, Paulus, Williams, Mitchell ฯลฯ และหนวยงาน US Soil Conversation Service นามาใชงานในรปแบบทงายข น และนกวชาการจากประเทศฝรงเศสโดย CEMAGREF ไดนามาประยกตใชในชอวธ SOCOSE

(2) กราฟน าทาสงเคราะห (Synthetic Hydrograph) วธน ถกพฒนาในประเทศฝรงเศสโดย Larrieu วธน มความกาวหนากวาวธกราฟหนงหนวยน าทา

เพราะไดนาเอาแนวคด Isochronism ซงเปนการนาเขาขอมลทจดตาง ๆ ของลมน ามาใช

(3) แบบจาลองแบบมอางเกบน า (Models with Reservoirs)

2–6


แบบจาลองน พฒนาในชวงทศวรรษท 1930 เชนกน แบบจาลองอางเกบน าแบบเชงเสน (Linear Regression Model) ยอมใหมการหาการเคลอนตวของน า (Routing) จากสวนตาง ๆ ของลมน ารวมท งอางเกบน าดวย และรวมปรมาณการไหลของน าทจดออกจากพ นทลมน าเขากบปรมาณการระบายน าจากระบบอางเกบน า (โปรดอานงานของ Zoch, Nash, Dodge, Linsley และ Crawford สาหรบการประยกตใชแบบจาลอง STANFORD และงานของ Dawday, O’Donnel, Litchy, Kulandaiswamy, Sugawata และ Mruyama, Schenieveld,Girard, Fontin และ Charbonneau, Cormary, Lacriox ฯลฯ)

(4) แบบจาลองการแปลงรปอน ๆ (Other Transformation Models) นอกจากแบบจาลองพ นฐานตาง ๆ ทกลาวมาขางตน ยงมแบบจาลองอน ๆ ทไดรวมเอาแนวคด

เรองการแปลงรป (Transformation) การกกเกบ (Storage) และการเคลอนตวของน า (Routing) ซงไดรบการพฒนาในหลาย ๆ ประเทศ โดยเฉพาะอยางยงแบบจาลองทนามาประยกตใชในงานอทกวทยาเขตเมอง เชน แบบจาลอง McPherson แบบจาลอง Desbordes แบบจาลอง Ribstein แบบจาลอง Sauiter แบบจาลอง Deleur แบบจาลอง RERAM และแบบจาลอง STORM

2.3.2 แบบจาลองการเคลอนตวของน าทวม (Flood Routing Models)

ในอกดานหนง เปนกรณของพ นทลมน าขนาดใหญ เชน ใหญกวา 100,000 ตารางกโลเมตร ซงมระยะเวลาการเคลอนตวของน าทวมจากจดหนงของพ นทลมน าไปยงอกจดหนงนานกวาท ทใชในแบบจาลองการแปลงรป ในกรณน การพยากรณน าทวมทจดทายน าสามารถทาไดจากการนาขอมลผลลพธทไดมาจากการแปลงน าฝนเปนน าทา และใชอตราการไหลหรอสวนหนงของกราฟน าทาทจดหนงดานเหนอน าเปนตวแปรอธบาย (Explanatory Variables) ซงสาหรบแนวทางน ผใชงานจะตองประเมนกราฟน าทาดานเหนอน าซงอาจเพมเตมดวยกราฟน าทาจากลาน าสาขาซงจะเปลยนรปและเคลอนตวไปยงจดดานทายน าในบรเวณพ นททตองมการพยากรณน าทวม

วธการวเคราะหการเคลอนตวของน าน เปนการนาเอาสมการ Saint–Venant ในวชากลศาสตรของไหลมาประยกตใชแบบงาย โดยการใชหลกการการอนรกษมวลสาร (Preservation of Matter) (สมการการไหลตอเนอง (Continuation Equation)) และสมการโมเมนตม (Momentum Equation) (สมการพลวต (Dynamic Equation)) วธน สามารถประยกตใชกบการไหลทศทางเดยวในทางน า (ทางน าหลกหรอทางน ายอย) หรอนามาประยกตใชกบการไหลหลายทศทางทวพ นทน าทวมกได

ฝรงเศสเปนประเทศแรก ๆ ททาการพยากรณน าทวมโดยใชวธ เอมไพรกลตวอยางเชน การพยากรณน าทวมในแมน าเซน (Seine River) โดย Belgrand ในป ค.ศ. 1854 และยงเปนหนงในประเทศแรก ๆ ทพฒนาวธทซบซอนยงข นโดยใชสมการอยางงายสาหรบวเคราะหการเคลอนตวของน าทวม เชน

2–7


วธเบเชท (Bachet Method) ทใชในป ค.ศ. 1934 ในลมน าลวร (Loire River Basin) วธหลงน ไดรวมการแปลงรป 2 ข นตอนตอเนองกนเขากบกราฟน าทาดานเหนอน า (วเคราะหการเคลอนตวของน าจากน นเปนการลดยอดของกราฟน าทา) ซงถกนามาใชโดยนาเอา “กฎเบเชท (Bachet Rule)” มาชวย และเรมใชการประมวลผลดวยคอมพวเตอรนบจากน นเปนตนมา

ไมนานนกหลงจาก Bachet ในประเทศฝรงเศส McCarthy ในประเทศสหรฐอเมรกากไดพฒนาวธมสกงกม (Muskingum Method) (เปนสวนหนงของการศกษาซงไดดาเนนการเพอปองกนน าทวมในพ นทน าทวมหบเขามสกงกม) ซงพจารณาถงฟงชนปรมาตรเกบกกของแมน า ในขณะท พจารณาความสมพนธระหวางน าไหลเขา ( Inflow) กบน าไหลออก (Outflow) ในรปสมการเชงเสนแทนสมการพลวต Saint–Venant อกวธหนงทแนะนาโดยชาวรสเซยชอ Kalmin มาจากขอเทจจรงทวามความสมพนธทเปนเอกลกษณระหวางอตราการไหลทชวงลาน าหนงและระดบน าในชวงลาน าถดไปทชวงเวลาเดยวกน วธน ไดรบการพฒนาตอมาในประเทศญปนโดย Hayami ในป ค.ศ. 1951 และไดมวธเอมไพรกลอกหลายวธทไดรบการพฒนาเพอเปนตวแทนในการวเคราะหการเคลอนตวของน าทวมอยางงาย เชน วธ Working–Value วธ Lag และแบบจาลองทใชหลกการแพรของคลน (Models Considering Wave Diffusion)

การเปลยนแปลงคาปรมาณน าทวมและคาของยอดน าสงสดทเกยวของกบพ นทลมน าทมการพฒนาบางสวนไดรบการประมาณโดยการใชแบบจาลองแบบพารามเตอรกระจายตว (Distribution Model) เชน แบบจาลองคลนจลน (Kinematic Wave Model) ของ Sueishi และแบบจาลองการกกเกบแบบกระจายตว (Distributed Storage Model) ของ Hata จากประเทศญปน

ถงแมวา คอมพวเตอรขนาดใหญในปจจบนมสมรรถนะมากพอทาใหสามารถพฒนาแบบจาลองซงใชสมการ Saint–Venant ไดอยางสมบรณ กยงใชเวลาในการคานวณเวลานานพอสมควร ดวยเหตน แบบจาลองเหลาน จงมกใชเพอการศกษาทางชลศาสตรทวไป สาหรบระบบการเตอนภยน าทวมซงจาเปนตองใชแบบจาลองทสามารถทางานไดรวดเรว และตอบสนองตอการจาลองผลของน าทวมพยากรณ ขนาดตาง ๆ จาเปนจะตองใชคอมพวเตอรขนาดเลกทมสมรรถนะนอยกวา ดงน น แบบจาลองอยางงาย เชน วธมสกงกมจงยงใชงานกนอย

2.3.3 แบบจาลองการถดถอยพหคณ (Multiple Regression Models)

วธน มพ นฐานมาจากอลกอรธมการถดถอยพหคณระหวางตวแปรตาง ๆ ซงถกกาหนดคาทชวงเวลาในอนาคต (t+i) และตวแปรอธบาย (Explanatory Variables) ทวดไดจากชวงเวลากอนหนาน (t–i) ตวแปรนาเขาทจาเปน ไดแก ปรมาณน าฝนในลมน า ระดบน าหรอปรมาณน าทตรวจวดไดของสถานดานเหนอน าทระยะเวลา t–i และระดบน าหรอปรมาณน าของสถานทจะพยากรณทระยะเวลา t หรอ t+i

2–8


อลกอรธมน ไมคานงถงการวเคราะหทางดานกายภาพ แตนาเอาความสมพนธทางสถตระหวางตวแปรอธบาย (ตวแปรอสระ) และตวแปรทคานวณหา (ตวแปรตาม)

การกาหนดตวแปรนาเขาจานวนมากมาใชในแบบจาลองและยอมรบวาตองใชเวลาในการปรบเทยบและคานวณนานข น อาจทาใหคดไปวาคณภาพของการพยากรณนาจะดข น อยางไรกตาม เนองจากตวแปรนาเขาสวนใหญจะมสหสมพนธกนคอนขางสง ดงน น คณภาพของการพยากรณมกไมดมากข นเทาไร จากการนาตวแปรมากกวา 3–4 ตวมาใช บางกรณอาจนาเอาตวแปรซ าซอน (Redundant Variables) จานวนหนงมาใชเปนขอมลสนบสนนขอมลพ นฐานทไดเลอกมาใชแลว ตวอยางเชน เพอการอดชองโหวของขอมลบนทก หรอเมอคณภาพของขอมลไมดพอ

มการนาเอาวธหลายวธทมข นตอนการวเคราะหแตกตางกนมาใช เชน สหสมพนธพหคณ (Multiple Correlation) DPFT (เปนภาษาฝรงเศสแปลวา ผลตางลาดบแรกของฟงกชนการเปลยนรป) วธกาลงสองนอยทสด (Recursive Least Squares, RLS) วธการถดถอยแบบรดจ (Ridge Regression) การโปรแกรมเชงเสน (Linear Programming) แบบจาลองอนกรมเวลา ARMAX (Autoregressive–Moving Average with Exogenous

Input) แบบจาลองระบบเชงเสนแบบมเงอนไข (Constrained Linear System, CLS)

แบบจาลองบางแบบสามารถแกไขขอผดพลาดดวยตนเองนนคอ การปรบเทยบจะปรบ เปลยนคาโดยอตโนมตระหวางทเหตการณกาลงเกดข น โดยการเปรยบเทยบระหวางคาท ไดจากการพยากรณกบคาทตรวจวดระหวางเกดเหตการณจรง

2.3.4 แบบจาลองแบบซบซอน (Complex Models)

แบบจาลองแบบซบซอนทรวมเอาแบบจาลองหลายแบบเขาไวดวยกน มกนามาใชในกรณทลกษณะของพ นทลมน ามความซบซอน ตวอยางเชน บรเวณทมอาคารควบคมน าไหล (อางเกบน า ฯลฯ) ซงสามารถเปลยนลกษณะการไหลของน าหลาก และการเคลอนตวของน าทวมไดอยางมาก หรอเกดการไหลบาบนผวดนอยางมากในบรเวณพ นทน าทวม ในกรณเชนน จะตองนาเอาลกษณะทางกายภาพของการไหลของน ามาใชในแบบจาลอง เชน การมปรมาณน าไหลเขาและปรมาณการระบายน าออกจากอางเกบน า หรอการไหลขามคนก นน า หรอในทางผนน า ทจาเปนตองแสดงลกษณะการไหลในพ นทน าทวมในแบบจาลองสองมต

2–9


แบบจาลองเหลาน มกจะนามาใชกบพ นทลมน าขนาดใหญทมระยะเวลาพยากรณหลายชวโมง หรอหลายวนลวงหนา หรอในพ นททไมมขอจากดเรองเวลาทใชในการคานวณ

2.3.5 การพยากรณทางอตนยมวทยา (Meteorological Forecasting)

ในชวงยสบปทผานมา การพยากรณทางอตนยมวทยามความกาวหนาเปนอยางมาก เนองจากแหลงรวบรวมขอมลทวโลกมจานวนเพมมากข น ความรความเขาใจเกยวกบปรากฎการณการแลกเปลยนและการหมนเวยนในช นบรรยากาศดยงข น การพฒนาแบบจาลองใหทางานไดผลดยงข น การใชขอมลเรดารและขอมลดาวเทยมทครอบคลมพ นทและประสบการณในการใชงานทเพมมากข น และคอมพวเตอรทมสมรรถนะสงข น

คอมพวเตอรทมกาลงมากทสดทใชอยในปจจบน (ป ค.ศ. 1999) ในการคานวณทางอตนยมวทยามกาลงการประมวลผล 500 ลานบตตอวนาท และคณภาพในการพยากรณ 5 วนลวงหนาดเทยบเทากบทไดจากการพยากรณในชวงเวลา 24 ชวโมงในทศวรรษ 1950

ตวอยางเชน หนวยบรการทางดานอตนยมวทยาแห งชาตฝร ง เศส (French National Meteorology Service) ใชระบบซงรวมแบบจาลอง 2 แบบเชอมโยงกน

แบบจาลอง EMRAUDE ซงเปนแบบจาลองโลกครอบคลม 2 ซกโลกขนาดกรด 120 กโลเมตร แบบจาลอง PERIDOT มขนาดกรด 35 กโลเมตร ครอบคลมประเทศฝรงเศส และสงแวดลอม

รอบ ๆ น น

แบบจาลองโลกสามารถพยากรณขอมลลวงหนาระยะยาว (1–4 วน) ในขณะทแบบจาลองทมตารางกรดส นกวาใชพยากรณขอมลระยะส น (6–36 ชวโมง) แบบจาลองแบบหลงนาเอาขอมลอทธพลของการยกตวของพ นททคอนขางละเอยด ตวอยางเชน ขอมลทเกยวของกบพ นทลาดชนสงใกลทะเลเมดเตอรเรเนยน ซงทาใหสามารถวเคราะหสาเหตของศนยกลางทเกดความเขมฝนสงได ผลทไดจากแบบจาลองจะไดรบการตความโดยผเชยวชาญดานอตนยมวทยาซงเปนผมประสบการณและความรในดานภมอากาศและภมประเทศมาตรวจสอบผลทไดจากแบบจาลองโดยเทยบกบขอมลทไดจากสถานเครอขายแผนทอากาศ และภาพดาวเทยมและเรดาร

สาหรบการพยากรณระยะใกลและสาหรบพ นทขนาดเลกกวา การใชเทคโนโลยเรดารอทกวทยาเปนประโยชนอยางยงสาหรบการพยากรณอากาศ เรดารอทกวทยาไดรเรมในชวงทศวรรษ 1970 และพฒนาอยางมากนบจากป ค.ศ. 1980 เปนตนมา โดยเฉพาะอยางยงในประเทศองกฤษ สหรฐอเมรกา และสวสเซอรแลนด เดนมารค และฝรงเศส หลกการทใชคอ ความสมพนธกนระหวางพารามเตอรทตรวจพบไดดวยเรดาร (คาการสะทอนกลบ–Z) กบพารามเตอรทใชในการพยากรณ (คาความเขมฝน–R) จะตอง

2–10


ปรบเทยบคาความสมพนธ Z–R โดยใชการตรวจวดน าฝนจรงทระดบพ นดน (เครองตรวจวดน าฝนหรอเครองบนทกคาน าฝน) การปรบเทยบในแตละพ นทดงกลาวจะตองรวมปรากฏการณ เชน สญญาณสะทอนกลบทพ นดน พ นทบอด การสะทอนผดปกต ฯลฯ ปจจบนกาลงมการทาวจยและการตรวจสอบเรดารอทกวทยาในประเทศฝรงเศส (เครอขาย ARAMIS) เพอใหการพยากรณแบบระยะส นมากสามารถทาได โดยเฉพาะอยางยงในพ นทเมองทมความเสยงสง เชน ปารส (Paris) บอรโด (Bordeaux) เกรโนเบล (Grenoble) ดอรดอญ (Dordogne) เซเวนเนส (Cevennes) นมส (Nimes) และมารเซย (Marseille)

2.4 การประมวลผล การสงขอมล และอปกรณจดเกบขอมล (Data Processing, Transmission and Acquisition Equation)

หวขอยอยทแลวครอบคลมเน อหาหลกการพยากรณ ในขอยอยน จะกลาวถงการนามาใชงานและอปกรณทจาเปนในการทางานของระบบพยากรณน าทวม

ลาดบในการทางานดงกลาวมหลายข นตอนดงน การขอมลการพยากรณพ นฐานเพอปอนขอมลเขาแบบจาลองการพยากรณ เชน น าฝน อตรา

การไหลของน า ระดบน า การปกคลมดวยหมะ อณหภม ความช นในดน ฯลฯ การควบคมคณภาพของขอมล การสงขอมลเหลาน ไปยงสถานกลาง (Central Station) เปนประจา การประมวลผลขอมล (การประยกตใชแบบจาลองการเคลอนตวของน าท วม) และการเกบ

ไฟลขอมล การแปลความหมายขอมล การออกคาสง และในทสดคอ การเตอนภยน าทวม ซงจะไดกลาว

ในภายหลง

2.4.1 การจดเกบขอมลพ นฐาน (Basic Data Acquisition)

เมอไดกาหนดวธการวเคราะหการเคลอนตวของน าทวมทเหมาะสมทสดสาหรบลกษณะพ นทลมน าน น ๆ และไดหาคาพารามเตอรสาหรบการพยากรณน าทวมแลว จะตองตดต งอปกรณ ณ สถานตรวจวดขอมลทกาหนดในเครอขายทมอยเพอสงขอมลในเวลาจรงไปยงสถานกลาง

เครองตรวจวดขอมลพ นฐานเปนอปกรณทมกใชในดานอทก–ภมอากาศ (เครองตรวจวดน าฝน เครองบนทกขอมลน าฝนอตโนมต เครองวดหมะ ไมวดระดบน า เครองบนทกระดบน า เครองมอวดความช น เครองมอตรวจนวตรอน ฯลฯ) ผจาหนายเครองมอตรวจวดและถายโอนขอมลลาสดสวนใหญมกจะมอปกรณเพอการสงขอมลไวในระบบการตรวจวดขอมลตดต งสาเรจ

2–11


อปกรณอเลกทรอนกสบางชนดสามารถทาการประมวลผลขอมลข นตนไดในพ นท (ตวอยางเชน คาฝนสะสม การแปลงระดบน าไปเปนอตราการไหล) บางชนดไดรบการพฒนาโปรแกรมใหสามารถทางานไดในระยะไกลหรอใหสามารถปรบคาของเครองตรวจวดได (เชน กาหนดเวลาการจดเกบขอมล และความถในการสงขอมล การเรมวดขอมลเมอถงจดเกณฑทกาหนด) อปกรณเหลาน ยงสามารถใชเพอการตรวจสอบหรอโตตอบกบตวเซนเซอรตรวจวดในกรณทางานผดพลาด และการปองกนขอมลทคลายคลงกน

แหลงพลงงานสาหรบอปกรณตรวจวดและบนทกขอมล รวมท งการสงขอมล ซงแตเดมเปนแหลงพลงงานชนดแบตเตอรและไฟฟาตามสาย ปจจบนสามารถใชพลงงานจากแผงไฟฟาพลงงานแสงอาทตยมาใชเพอใหประหยดข น และสามารถตอเขากบแบตเตอรใหเปนบฟเฟอร ซงในทางทฤษฏแลวจะชวยประกนวาสามารถทางานไดดวยตนเองตลอดไป

2.4.2 การควบคมคณภาพขอมล (Data Quality Control)

การควบคมคณภาพของขอมลสามารถทาไดโดยการตรวจสอบทอปกรณโดยตรง หรอตรวจสอบทสถานรบขอมลกลางโดยการตรวจดอยางเขมขนถงความสมเหตสมผลของขอมลทรบเขามาทอยบนหนาจอ หรอผลทไดจากการประมวลผลขอมลโดยแบบจาลองในคร งแรก ขอมลใดทถกระบวาคลาดเคลอนหรอนาสงสยจะถกกาจด หรอแทนดวยคาอนทประมาณการจากการตรวจวดตรงจดอนหรอขอมลจากสถานอน (Degraded Model)

2.4.3 การสงขอมล (Data Transmission)

วธการหลกทใชในการสงขอมลในปจจบนมดงน การสงดวยวทย (Radio Transmissions) การสงดวยโทรศพท (Telephonic Transmissions) การสงดวยดาวเทยม (Satellite Transmissions)

ขณะทโครงขายโทรศพทในประเทศอตสาหกรรมสวนมากและประเทศทกาลงพฒนาบางประเทศ มความนาเชอถอสง เนองจากไดมการรเรมนาเอาโครงขายอตโนมต สายโทรศพททตดต งเปนพเศษ และโครงขายทางทะเลขามทวป ฯลฯ มาใช แตในหลายประเทศการทางานของโครงขายโทรศพทกสามารถกอใหเกดปญหาได ความไมนาเชอถอดงกลาวเปนสงทไมสามารถยอมรบไดในระบบการสงขอมลเพอการพยากรณน าทวม ดวยเหตน จงจาเปนจะตองอาศยวธการอน

2–12


สาหรบการสงขอมลระยะทางส นพบวา การสงดวยคลนวทยเปนวธทมประสทธภาพสง ระยะการสงอาจขยายเพมข นไดโดยการใชเครองรเลยทางพ นดน การรเลยโดยดาวเทยม หรอดวยการสะทอนโดยช นอออนในช นบรรยากาศ คลนวทยอาจขดของในสภาพบรรยากาศและภมอากาศบางอยางซงสามารถลดปญหาไดดวยการเพมกาลงเครองสงและกาลงการรบ และดวยการดดแปลงใหเหมาะสมกบประเทศเขตรอนและใชเทคโนโลยการเชอมตอทดข น นอกจากน เทคโนโลยการสงขอมลซงใชขอความทเขารหส และเปนดจตอล และมเครองตรวจสอบความผดพลาดในการสงขอมลดวยตนเอง ไดชวย เพมความนาเชอถอของการสงขอมลเปนอยางมาก

การสอสารผานดาวเทยม เชน การใชสญญาณ Argos Beacon หรอ Meteosat Beacon ไดกลายเปนแนวทางทเปนมาตรฐาน ซงการยอขนาดอปกรณใหเลกลง การตดลดคาใชจาย และความนาเชอถอได ทาใหรปแบบของการถายโอนขอมลน มความเหมาะสมเปนอยางยงกบพ นทชนบทหรอพ นททยงไมพฒนา การเชอมโยงทางดาวเทยมเปนประโยชนสาหรบพ นทขนาดใหญ และพ นททเขาถงไดยาก หรอมลกษณะภมประเทศทเปนปญหาตอการเชอมโยงดวยโทรศพทหรอวทย

2.4.4 การบนทกและประมวลผลขอมล (Data Recording and Processing)

ปจจบนแบบจาลองการพยากรณสวนใหญสามารถทางานบนคอมพวเตอร แบบจาลองขนาดใหญมาก (ยกตวอยางเชน ใชหลกการคานวณทางชลศาสตรสาหรบลกษณะการไหลผานของน าทวมในพ นทขนาดใหญ ซงจาเปนตองอธบายลกษณะการไหลใน 3 มต) จะตองใชคอมพวเตอร หรอมนคอมพวเตอรซงมกาลงในการประมวลผลสง แตกมแบบจาลองหลายแบบทสามารถใชกบคอมพวเตอรขนาดเลกได

ในขณะเดยวกน ขอมลทไดรบการถายโอนและสงเขาแบบจาลองพยากรณจะตองไดรบการสงเขาฐานขอมลในทองถนพรอม ๆ กนดวย และเมอสงเขาฐานขอมลทองถนแลวจงสงตอไปยงฐานขอมลสวนกลางตอไป (เชน ธนาคารขอมล PLUVO, HYDRO, METEO ในประเทศฝรงเศส)

ควรมการบนทกขอมลการพยากรณ ขอมลสงออก และขอมลผลลพธ เพอใหสามารถตรวจสอบความถกตองของแบบจาลองไดในภายหลง โดยการเปรยบเทยบระหวางคาทประมาณการกบคาทตรวจวดไดจรง การเปรยบเทยบดงกลาวทาใหเหนความจาเปนทจะตองปรบแกการจดเกบขอมล และตวแปรตาง ๆ สาหรบถายโอน (เชน การเพมข นหรอลดลงของความถในการตรวจวดพารามเตอรบางตว)

ซอฟตแวรเชงโตตอบทาใหผใชแบบจาลองสามารถปรบเปลยนและใชประโยชนจากตวแปรขอมลทกาลงการเกบรวบรวม ตวแปรผลลพธ รปแบบของผลลพธ และเมนทใชงานบอย ดวยเหตน จงไดมการพฒนาภาษาคอมพวเตอรข นมาโดยเฉพาะ

2–13


2.4.5 การแปลความหมายขอมล (Data Interpretation)

ในทานองเดยวกนกบการพยากรณทางอตนยมวทยา ผลลพธของแบบจาลองการพยากรณน าทวมจะตองไดรบการตความและตรวจสอบอยางถถวนโดยนกพยากรณทมความเชยวชาญ และมประสบการณในดานอทกวทยาและชลศาสตรน าทวม และในดานการประมวลผลขอมล (ถาเปนไปได) หลงจากน นจงจะสามารถนาไปผานข นตอนตาง ๆ ทไดกาหนดไวเพอแปลงเปนคาสง ซงนาไปสการออกคาเตอนภยน าทวม

นกพยากรณจะเปนผทสามารถช ชดไดอยางรวดเรวถงปญหาใด ๆ เกยวกบขอมล การสงขอมล หรอผลพยากรณทได และจะเปนผทสามารถทาการทดสอบสถานการณสมมตเกยวกบการพฒนาการกอตวของฝน และพฒนาการตดสนใจเกยวกบความเปนไปไดทจะเกดความเสยงรนแรงในอนาคต เมอการตความขอมลเสรจส นจะตองสงตอผลทไดซงเปนตวบงช การเกดน าทวมใหกบองคกรทรบผดชอบเพอออกประกาศและแจงเตอนภยน าทวมตอไป

2.5 ตวอยางของระบบพยากรณ (Examples of Forecasting Systems)

2.5.1 การพยากรณน าทวมในแมน าดานปในประเทศฮงการ (Flood Forecasting of the Danube in Hungary)

ในฮงการซงเปนประเทศทมพ นทลมน าตะกอนน าพาขนาดใหญ พ นทขนาด 2.5 ลานเฮคแตรไดรบการปองกนจากภยน าทวม ดงน น การพยากรณน าทวมจงเปนสวนประกอบสาคญในการปกปองประชาชน และทรพยสน และรกษาอาคารปองกนน าทวมแบบตาง ๆ เชน คนดนก นน า

แมน าใหญ 2 สายหลกในประเทศฮงการ ไดแก แมน าดานป (Danube River) ยาว 430 กโลเมตร และแมน าทสซา (Tisza River) ยาว 600 กโลเมตร แมน าท ง 2 สายมความชนนอยมาก (6 เซนตเมตรตอกโลเมตร สาหรบดานป และ 2 เซนตเมตรตอกโลเมตร สาหรบทสซา) การเคลอนตวของน าทวมใชเวลานานมาก (4–6 วน สาหรบแมน าดานปจากจดทแมน าเขาสประเทศฮงการ และ 12–14 วน สาหรบแมน าทสซา) สาหรบกรณน การประยกตใชแบบจาลองอนกรมเวลา Auto–Regressive ของระดบน าใหผลการพยากรณทมคณภาพสง ในป ค.ศ. 1886 ไดมการจดต งหนวยงานเตอนภยน าทวมและระบบการพยากรณโดยกรมสารวจแหงประเทศฮงการ (Hungarian Survey Department) และนบจากน นมา วธทใชในการพยากรณจงอาศยหลกการวเคราะหสหสมพนธทางสถตของขอมลระดบน า

ผลการพยากรณทไดนบวาดมาก เนองจากคาความผดพลาดยกกาลงสองเฉลย (Average Quadratic Error) จากแบบจาลอง (จากขอมลทตรวจวดไดจากน าทวม 120 คร งระหวางป ค.ศ. 1893–1955) ของการพยากรณทดาเนนการสาหรบกรงบดาเปสต (Budapest) ซงยดตามผลการสารวจของ

2–14


สถานวดน าทเมองเองเกลฮารทสเซล (Engelhartszell) 550 กโลเมตร ดานเหนอน าและมเวลาลวงหนา 5 วน มคาเพยง 37 เซนตเมตร

วธ Auto–Regressive ไดรบการปรบปรงดวยวธการวเคราะหการเคลอนตวของน าทพฒนาโดย Szesztay ในป ค.ศ. 1958 ทยดหลกการประเมนความเปลยนแปลงของการไหลทเกดข นในชวงเวลาทก 24 ชวโมง ในแตละชวงของแมน า ผลการพยากรณมความผดพลาดเพยงเลกนอยสาหรบขอมลน าทวมในฤดรอนของกรงบดาเปสตต งแตวนท 1 พฤษภาคม ถง 30 กนยายน

2 เซนตเมตร สาหรบการพยากรณ 1 วน ลวงหนา 5 เซนตเมตร สาหรบการพยากรณ 2 วน ลวงหนา 10 เซนตเมตร สาหรบการพยากรณ 4 วน ลวงหนา

สาหรบในฤดทมฝนมาก วธการพยากรณไดรบการปรบปรงโดยนาเอาฝนมารวมพจารณา ตวแปรนาเขาเพมเตม ไดแก คาปรมาณฝนรายวนทตรวจวดไดระหวางวนกอนวนพยากรณ และคาดชนทแสดงถงอตราการดดซมน าในดนซงเปนผลจากสภาวะทฝนตกในชวง 21 วนกอนหนา

ดงน นวธ Auto–Regressive จงไดนาตวแปรจากสาเหตภายนอกดงตอไปน มารวมดวย ระดบน าดานเหนอน า (Upstream Water Level) ฝนทตกเหนอพ นทลมน า (Precipitation over the Basin) ดชนการซมน าลงดน (Infiltration Index)

ในฤดฝนคาความแตกตางยกกาลงสองเฉลยของการพยากรณ 5–7 วน ลวงหนาในกรงบดาเปสตอยท 40 เซนตเมตร

หนวยงานเตอนภยน าทวมของฮงการ (Hungarian Flood Warning Department) ถกเชอมโยงกบหนวยงานเตอนภยน าทวมระหวางประเทศของคณะกรรมาธการดานป (International Flood Warning Department of the Danube Commission) ซงครอบคลม 8 ประเทศในลมน าดานป

2.5.2 การพยากรณน าทวมในประเทศฝรงเศส (Flood Forecasting in France)

ประเทศฝรงเศสประกอบดวย 5 ลมน าหลก ไดแก ลมน าการอน (Garonne Basin) ลมน าลวร (Loire Basin) ลมน าโรน (Rhone Basin) ลมน าแซน (Seine Basin) และลมน าไรน (Rhine Basin) ซงแมน าไรนเปนแมน าก นพรมแดน มพ นทลมน าอยระหวาง 5,500–117,500 ตารางกโลเมตร

2–15


พ นทเสยงภยน าทวมประมาณการอยท 1.5 ลานเฮคแตร และการปองกนซงประกอบดวยงานคนก นน าเปนสวนใหญถกสรางมานานแลวในแมน าสายใหญ แตการสรางเขอนเกบกกน าเพงมาเรมดาเนนการในสมยทศวรรษท 1940

แมน าสายใหญแตละสายมประชากรอาศยอยสองฝงอยางหนาแนนและใชแมน า ในการเดนทาง หรอการผลตไฟฟาพลงน า จงไดมการพฒนาระบบพยากรณน าทวมต งแตครงหลงของศตวรรษท 19 ระบบพยากรณน าทวมน ไดนามาใชไมเพยงแตในแมน าสายหลก แตยงใชในพ นทลมน ายอยซงมการพฒนาไฟฟาพลงน าสาคญ ๆ ตวอยางเชน พ นทลมน าดอรดอญ พ นทลมน าการอนตอนเหนอ และพ นทลมน าดแรนซ

นบจากป ค.ศ. 1985 ไดมการลงทนขนาดใหญเพอขยายระบบพยากรณและเตอนภยน าทวมในพ นทลมน าหลกและลมน ายอย ในป ค.ศ. 1988 ไดมการเปดใชศนยพยากรณจานวน 25 ศนย และสถานอตโนมต 450 แหง ซงตอมาไดเพมเปน 45 ศนย และมแผนจะเพมอก 850 สถาน ในเวลาอนใกล

ความหลากหลายของสถานการณดานภมอากาศและภมประเทศในฝรงเศสนาไปสสถานการณทหนวยงานเตอนภยน าทวมหลายหนวย และระบบพยากรณน าทวมตาง ๆ ตองมบทบาทในพ นทลมน าทมขนาด 100,000 ตารางกโลเมตร และในพ นทลมน าบรเวณเทอกเขาขนาดแค 1,000 ตารางกโลเมตร เชน ทลาดชนทางตอนใตของเทอกเขาเซนทรลมาสสฟ (Central Massif Mountain) หรอเทอกเขาพเรนส (Pyrenees Mountain) รวมท งพ นทลมน าในเขตชมชนเมองขนาดเลก 50 หรอ 100 ตารางกโลเมตร ตามแนวชายฝงเมดเตอรเรเนยน เชน นซ หรอนมส ซงอาจจะตองรบน าฝนมากกวา 400 มลลเมตรในไมกชวโมง

ดงน น ระบบพยากรณท งหมดทไดกลาวมาแลว (แบบจาลองการแปลงรปน าฝนเปนน าทา แบบจาลองการเคลอนตวของน าทวม แบบจาลองการถดถอยพหคณ แบบจาลองการพยากรณอตนยมวทยา) ไดนามาใชตามลาพง หรอรวมกนหลายแบบในหนวยงานตาง ๆ ทเกยวของกบการประกาศเตอนภยน าทวมในประเทศฝรงเศส

2.5.3 การพยากรณน าทวมของแมน าไปเจยงในประเทศจน (Flood Forecasting of Beijiang in China)

แมน าไปเจยง (Beijiang River) ต งอยในมณฑลกวางตง (Guangdong Province) ทางตอนใตของประเทศจน มพ นทลมน าขนาด 46,700 ตารางกโลเมตร เปน 1 ใน 3 สาขายอยหลกของแมน าเพรล (Pearl River) หรอชอเดมคอ แมน าจเจยง (Zhujiang River) ซงมพ นทลมน าขนาด 453,000 ตารางกโลเมตร ทางทายน าจากมณฑลเสฉวน (Sanshui Province) ใกลเมองกวางโจว (Guangzhou) พ นทสวนใหญของลมน าไปเจยงประกอบดวยพ นทเทอกเขาหรอกงเทอกเขาซงรบฝนรายปอยทระหวาง 1,500–

2–16


2,300 มลลเมตร ในชวงฤดฝน ความเขมของฝนจะสงเปนพเศษ เชน 533 มลลเมตร ใน 6 ชวโมง ไปจนกระทง 141 มลลเมตร ใน 1 ชวโมง ในเดอนเมษายน ป ค.ศ. 1982 ทเมองกงยวน (Qingyuan) ลกษณะรปรางและภมประเทศของลมน าเอ อตอการรวมตวของปรมาณน าไหลในสวนตาง ๆ ไปยงทางออกดานทายน าซงเคยประสบน าทวมฉบพลนท 20,000 ลกบาศกเมตรตอวนาท และเกดน าทวมนานถง 8–15 วน

การปองกนน าทวมหลกทาโดยการสรางคนดนก นน าและเขอนเกบกกน ารวม 2,450 ลานลกบาศกเมตร ทางตอนบนและตอนกลางของลมน า และในจานวนน ปรมาตรเกบกก 430 ลานลกบาศกเมตร ถกกนไวเพอบรรเทาน าทวม และมเขอนอก 3 แหงทมปรมาตรเกบกกเพอการปองกบน าทวม 256 ลานลกบาศกเมตร อยางไรกตาม อางเกบน าเหลาน สามารถชวยลดปรมาณน าไดเพยง 1% และ 5% (ท งน ข นอยกบลกษณะของน าทวม) ในพ นททมปรมาณน าหลากไหลมารวมกนมากทสดทเมอง Hengshi

พ นทเสยงภยน าทวมซงบางสวนไดรบการปองกนดวยคนก นน ามประชากรอาศยอยมากกวา 6 ลานคน ในกรณทน าทวมมขนาดเกนความจของคนก นน าดงกลาว คนดานเหนอน าจะถกทาลายเพอปองกนพ นททางตอนลางจากน าทวม ดงน น จงจาเปนทจะตองมระบบพยากรณน าทวมทมประสทธภาพ เพอใหแนใจวาการพงคนก นน าดานเหนอน าไดดาเนนการในเวลาเหมาะสม และเพอความปลอดภยของพ นทดานทายน าทมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน

แบบจาลองการพยากรณแบบเดมไดนามาใชในพ นทลมน ายอยบางแหงและไดทาการพยากรณ สาหรบพ นทอนของแมน า โดยเจาหนาททรบผดชอบในการเตอนภยน าทวมนาประสบการณและความรเกยวกบพฤตกรรมของแมน ามาใช ปจจบนไดมการตดต งแบบจาลองทครอบคลมพ นทลมน า ไปเจยงท งหมด แบบจาลองน ประกอบดวยแบบจาลองยอยและต งระบบใหสามารถทางานแยกเพอใหสามารถพยากรณขอมลในแตละพ นท หรอทางานรวมกนเพอเชอมโยงระบบตาง ๆ เชงพ นทและเวลาได

ชนดของแบบจาลองทนามาใชแลวประสบผลสาเรจมดงน แบบจาลองการแปลงรปน าฝนเปนน าทา ซงใชในพ นทลมน ายอยตอนบนเพอเตอนภยระดบน า

สงสดลวงหนาทตาแหนงทางดานทายน า ชวงเวลาของการพยากรณอยระหวาง 1–24 ชวโมงลวงหนา ท งน ข นอยกบขนาดของลมน ายอยทคานวณได แบบจาลองถกนามาใชโดยยดถอตามวธ DPFT (First Difference of the Transfer Function)

แบบจาลองการเคลอนตวของน าทวมระดบกลาง ซงสามารถวเคราะหการเคลอนตวของกราฟนาทาทเปนผลมาจากแบบจาลองการแปลงรปน าฝนเปนน าทา จากจดบรรจบดานเหนอน าไปยงจดใด ๆ ดานทายน า แบบจาลองน ยดตามหลกวธกาลงสองนอยทสด (Recursive Least

2–17


Squares, RLS) ซงรวมตวแปรท งฝนและปรมาณการไหลของน าท เกดข นในลมน ายอยตอนกลาง

แบบจาลองทางชลศาสตร ซงทางานตามเวลาจรงทาใหสามารถวเคราะหปญหาทางกายภาพในรปแบบทเหมาะสมยงข น โดยเฉพาะปญหาการไหลของน าในพ นททน าทาตามธรรมชาตสามารถเปลยนแปลงไดอยางมาก เนองจากมอาคารจากการบรหารจดการน าทวม หรอโดยการทางานของอาคารดงกลาวในชวงน าทวม เชน การเปดประต การพงคนก นน าอยางต งใจ ฯลฯ

2.5.4 การพยากรณน าทวมของแมน านลวาลาในประเทศศรลงกา (Flood Forecasting of the Nilwala River in Sri Lanka)

แมน านลวาลากงกา (Nilwala Ganga River) ต งอยตอนใตสดของศรลงกา มพ นทลมน าประมาณ 1,000 ตารางกโลเมตร และแมน าหลกยาว 70 กโลเมตร ลกษณะภมอากาศเปนแบบเสนศนยสตรรอนช น และมความผนแปรของอณหภมตา น าฝนทเกดจากอทธพลของลมมรสมมปรมาณสง 800–2,000 มลลเมตร ท งน ข นอยกบภมประเทศ พ นทลมน ามพชพนธปกคลมหนาแนนในเขตทไมมการทาเกษตรกรรม (ปาดงดบ) ทาการเพาะปลกชาตามพ นทลาดเชงเขา และทาการเพาะปลกขาวในพ นทตอนลาง ลกษณะทางธรณวทยาเปนแบบหนแกรนตซงผพงและเกดการทบถม เมอพจารณาในดานภมประเทศ พ นทลมน าแยกไดเปน 2 สวน คอ ลมน าตอนบนขนาด 400 ตารางกโลเมตร จากตนน าถงสถานโบพาโกดา (Bopagoda Station) และลมน าตอนลางระหวางสถานโบพาโกดาและเมองมทรา (Matara) ซงต งอยบรเวณปากแมน า

โบพาโกดาต งอยบรเวณกงกลางตามแนวไหลผานของแมน านลวาลา ภายในระยะเวลาประมาณหนงวนทเมองโบพาโกดา น าทวมเกดข นทวพ นทตอนลางและทวมขงพ นทนาขาวซงอยในทราบน าทวมกวาง 90 ตารางกโลเมตร ยอดน าสงสดทตรวจวดไดทเมองมทรามปรมาณใกลเคยงกบทตรวจวดไดทโบพาโกดา แตเกดน าทวมดานทายน านานถง 5–6 วน และมปรมาณน าทวมในรอบ 10 ป ประมาณ 1,000 ลกบาศกเมตรตอวนาท

การพฒนาโครงการกาแพงก นน านลวาลา (Nilwala Embankment Project) เรมตนข นในป ค.ศ. 1984 เพอปองกนพ นทนาขาวจากน าทวม พ นทเสยงภยน าทวมไดรบการปกปองมากกวาครงหนงของพ นทท งหมด ซงแบงเปนพ นททางฝงซายและพ นททางฝงขวาอยางละครง ไดมการศกษาเกยวกบประสทธผลทางดานชลศาสตรโดยใชแบบจาลองไฟไนตอลเมนต (Finite Element Model) ผลการวเคราะหการไหลผานของกราฟน าทวมตามแนวพ นทลมน าตอนลางแสดงใหเหนวา

ระยะเวลาทคลนน าทวมเคลอนทจากโบพาโกดาถงมทราลดลงจาก 28 ชวโมง เปน 20 ชวโมง

2–18


ยอดน าสงสดเพมข น 25% ระดบน าเพมข น 45 เซนตเมตร

สถานสบน าถกสรางข นเพอทาหนาทสบน าออกจากดานในของพ นทปองกนและปลอยน าลงสแมน านลวาลาดวยอตราสบน า 92 ลกบาศกเมตรตอวนาท และไดมการใชงานระบบการเตอนภยน าทวมต งแตป ค.ศ. 1985 เพอวตถประสงค 2 ประการ คอ

เพอเตอนภยลวงหนาแกประชากรในเมองมทรา ซงเปนเมองทกาลงเตบโตและขยายตวทมประชากรถง 70,000 คน

เพอบรหารจดการสถานสบน าสาหรบกาหนดการระบายน าใหสมพนธกบระดบของแมน าทไดพยากรณไว

(1) แนวคดเรองระบบการพยากรณ (Forecasting System Concept) ระบบพยากรณประกอบดวยสถานตรวจวดน าฝนแบบถวยกระดก (Rocking Bucket Type)

จานวน 4 สถาน และสถานตรวจวดน าฝนแบบลมอด (Pneumatic Gauging Station) จานวน 3 สถาน ซงเชอมโยงดวยสายเดนบนดนไปยงสถานกลางทเมองมทรา มสถานรเลยแค 1 สถาน เนองจากอปกรณท งหมดใชพลงงานแสงอาทตย ตวรบสญญาณตอเขากบคอมพวเตอรและแผงควบคม และเครองพมพพรอมใชงานสาหรบการพยากรณดวยมอตดต งอยในสถานกลาง ขอมลไดรบการตรวจวดและบนทกในพ นททกครงชวโมง พรอมระบบจดเกบจานวน 96 คา นเปนระบบความปลอดภยในกรณทระบบลมชวคราว ขอมลลาสดจะเขาแทนทขอมลเดม การตอบโตระหวางสถานกลางและสถานทองถนทาในรปแบบ “Master–Slave”

(2) วธการเตอนภยน าทวม (Flood Warning Methodology) การเตอนภยน าทวมไดรบการพฒนาใหสมพนธกบอปกรณทตดต งดงน

ระยะท 1 เมอไมมขอมลน าฝนในพ นทลมน าตอนบนจะกาหนดความสมพนธเชงเสนโดยใชวธวเคราะหอนกรมเวลา ARMA ระหวางขอมลอตราการไหลทจดออกสพ นทตอนลาง (ตวแปรทจะตองพยากรณ) และขอมลน าฝนในชวง 24 และ 48 ชวโมงกอนหนา สาหรบพ นทลมน าตอนลาง การวเคราะหการเคลอนตวของน าหลากจากโบพาโกดาลงไปถงเมองมทราอาศยแบบจาลองไฟไนตอลเมนต โดยนาเอาอาคารท งหมดทมอยมารวมพจารณา รปแบบความสมพนธเชงเสนไดนามาใชในการกาหนดสหสมพนธระหวางขอมลระดบน าทางดานทายน า ขอมลปรมาณน าไหลเขาดานเหนอน า และปรมาณน าฝนในพ นทลมน าตอนกลางทชวงเวลา t และ t–1 ทกชวงเวลา 12 ชวโมง แบบจาลองน ไดรบการสอบเทยบจากขอมลเหตการณน าทวม 5 คร ง และตรวจสอบความถกตองโดยใชเหตการณน าทวมคร งท 6 โดยมคาความแตกตางสงสด +21 ถง –10 เซนตเมตร ในเมองมทราระหวางคาทคานวณไดกบระดบน าทตรวจวด

2–19


ระยะท 2 ขอมลทไดจากระบบทกชวงเวลาครงชวโมงของเหตการณน าทวม 4 คร ง ทประเมนไดจากระยะท 1 ทาใหเกดการพฒนาแบบจาลองทเทยงตรงมากข นสาหรบพ นทลมน าตอนบน แตโชคไมดทน าทวมเหลาน นมขนาดเลก อยางไรกด การใชคอมพวเตอรชวยทาใหสามารถปรบปรงผลการปรบเทยบแบบจาลองหลงเกดน าทวมแตละคร ง

(3) ประสทธผลของระบบ (System Performance) การทดสอบทางวทยในเบ องตนไดประเมนคาการลดทอนสญญาณซงเกดจากฝนตกหนกตาเกนไป

ซงจาเปนทจะตองเพมกาลงของเครองรบและเครองสง และเพมความสงของเสาอากาศ อยางไรกตาม พบวาเกดความลมเหลวจานวนหลายตอหลายคร งจากสภาพทางอตนยมวทยาทเลวราย และจากอปกรณตดตอและเชอมโยงสายเคเบ ลทไมไดปรบใหเขากบสภาพอากาศรอน ซงหลงจากปรบใหมความเหมาะสมแลว ระบบกสามารถทางานไดอยางนาพอใจ

2.5.5 การพยากรณน าทวมในประเทศบงคลาเทศ (Flood Forecasting in Bangladesh)

สถาบนทางชลศาสตรของเดนมารก (Danish Hydraulic Institute, DHI) ภายใตสญญาชวงของ องคการอตนยมวทยาโลก (World Meteorological Organization, WMO) ไดจดทาแบบจาลองเพอการพยากรณน าทวม สาหรบปรบปรงระบบเตอนภยและระบบพยากรณน าทวมในประเทศบงคลาเทศ แบบจาลองท DHI ใช (แบบจาลอง MIKE 11–FF) ประกอบดวยแบบจาลองน าฝน–น าทา แบบจาลองไฮโดรไดนามคส และแบบจาลองการพยากรณน าทวมตามเวลาจรง สาหรบแบบจาลองไฮโดรไดนามคสอาศยหลกการแกสมการ Saint–Venant ซงอธบายลกษณะการไหลแบบมตเดยวและใชรปตดขวางของแมน าเปนขอมลนาเขา แมน าซงมลกษณะเปนลปและแยกเปนสาขากสามารถใชแบบจาลองน ได เชนเดยวกบทางเลอกอน ๆ เชน การไหลของน าในพ นทราบน าทวมถง และการเกบกกแบบออฟไลน คาทไดจากแบบจาลองประกอบดวยคาอนกรมเวลาของระดบน าและอตราการไหลของน า

แบบจาลองการพยากรณตามเวลาจรงไดนามาใชในชวงวนท 1 กรกฎาคม–30 กนยายน ขอมลระดบน าและน าฝนถกรวบรวมข นกอนเวลา 10.00–10.30 นาฬกาของทกวน และทาการพยากรณขอมลฝนเชงปรมาณทชวงเวลา 72 ชวโมงลวงหนา คาประมาณการของขอมลระดบน าตรงบรเวณตาแหนงขอบเขตพ นทถกจดเตรยมจากขอมลน าฝนทไดจากการพยากรณกอนเรมตนประมวลผลในแบบจาลอง ตาแหนงขอบเขตพ นทจานวน 10 จดจากท งหมด 13 จด ทปอนเขาแบบจาลองข นอยกบปรมาณน าไหลเขาจากประเทศอนเดย รวมท งดบร (Dhubri) ในแมน าพรหมาปตรา (Brahmaputra River) ฟารคคา (Farakka) ในแมน าคงคา (Ganges River) โดโมฮาน (Domohani) ในแมน าเทสตา (Teesta River) ขอมลเหลาน เปนประโยชนตอการพยากรณและเปนผลมาจากการพยากรณตรงตาแหนงขอบเขตของแบบจาลอง

(1) การประมาณคาน าฝน (Rainfall Estimates)

2–20


การประมาณคาน าฝนใชขอมลเหลาน ซงข นอยกบการมอยของขอมล ภาพถายดาวเทยมซงแสดงเมฆปกคลมและคาอณหภม (Satellite Pictures with Cloud

Cover and Temperature) แผนภมพ นผวโลกพรอมเสนความกดอากาศ (Surface Charts with Isolines for Pressure) ภาพเรดาร (Radar Picture) ขอมลในอดต (Historical Data)

(2) การประมาณคาระดบน า (Water Level Estimates) การประมาณคาระดบน ายดถอตาม วธกราฟน าทา (Hydrograph Methods) ซงมคาทไดรบการประมาณคานอกชวงยดถอตาม

ขอมลของวนกอนหนา ความรเกยวกบพฤตกรรมของแมน า ภาพถายดาวเทยมซงอาจใชประเมนผลของฝนทตกลงในขอบเขตพ นท ขอมลคาน าฝนนาเขาในวนกอนหนา ขอมลจากอนเดย

(3) ประสทธผลของระบบ (System Performance) แบบจาลองน ใชงานในชวงมรสมและไดทาการพยากรณในพ นท 16 แหง ผลการพยากรณท

ชวงเวลา 24 และ 48 ชวโมงลวงหนาของ 10 สถาน ไดรบการตพมพอยางเปนทางการในแถลงการณการพยากรณน าทวม (Flood Forecasting Bulletin) โดยมคาเบยงเบนของการพยากรณเฉลยอยท 4.7, 9.4 และ 14.1 เซนตเมตร สาหรบระยะเวลาพยากรณลวงหนา 24, 48 และ 72 ชวโมง ตามลาดบ และ 69% ของการพยากรณทชวงเวลา 24 ชวโมงมคาเบยงเบนอยในชวง 0–5 เซนตเมตร และ 91% ของการพยากรณทชวงเวลา 24 ชวโมงมคาเบยงเบนอยในชวง 0–10 เซนตเมตร ท งน การพยากรณ 48 ชวโมงน น ไมทราบคาเปอรเซนตของคาอยในชวง 0–5 เซนตเมตร และ 68% อยในชวง 0–10 เซนตเมตร ซงจาเปนจะตองมการปรบปรงการสงขอมลจากประเทศอนเดย และการเชอมโยงระหวางกรมอตนยมวทยาของประเทศบงคลาเทศ และศนยเตอนภยและพยากรณน าทวมเพอปรบปรงประสทธภาพของแบบจาลองใหดข น


อางองเอกสารในสวนท 2 บทท 1

3–1


II–III น ำทวมจำกทะเล (Sea Flooding)

เขยนโดย Professor A. Volker

3.1 น ำทวมจำกทะเล (Sea Flood)

เน อหาสวนใหญของหนงสอเลมน จะพจารณาถงน าทวมจากแมน า (River Flood) ซงเกดข นจากฝนตกหนกในพ นทลมน า และทาใหระดบน าสงผดปกต ในบทน จะกลาวถงน าทวมจากทะเลซงสามารถใหคาจากดความคาวา "น าทวมจากทะเล (Sea Flood)" คอ ระดบน าทะเลทสงผดปกต ซงในบางคร งไดยกตวสงข นไมกเมตรเหนอระดบน าทะเลปกตทเกดจากปรากฏการณทางดาราศาสตร ซงอาจทาใหเกดน าทวมในพ นทราบลมชายฝง เชน ทราบสามเหลยมปากแมน า พ นทตามแนวแมน าทไดรบผลจากการข นลงของน าทะเล พ นทลากน และหนองบงรมชายฝงทะเล

น าทวมจากทะเลสวนใหญเกดจากลมพายทพดเหนอผวน าในทศทางพดเขาสฝง และเกดจากความแตกตางของความกดอากาศ (อทธพลทางดานอตนยมวทยา) น าทวมจากทะเลในแบบน มกเรยกวา "คลนพายซดฝง (Storm Surge)" ระดบน าข นสงผดปกตบางคร งอาจเกดจากคลนสนาม สวนคลนขนาดใหญอน ๆ อาจเกดจากการเคลอนตวของแผนดนใตทองน า แผนดนไหว หรอภเขาไฟระเบด คลนสนามเองไมถอวาเปนคลนพายซดฝง ในทานองเดยวกนกบคลนกระฉอก หรอการแกวงตวเปนเวลานานของน าในคงทะเล ทะเล หรอบางสวนของทะเล ตวมนเองไมถอวาเปนคลนพายซดฝง แตปรากฏการณเหลาน สวนใหญมกเกยวของกบคลนพายซดฝงและทาใหระดบน าทะเลยงสงข น

พ นทชายฝงสวนใหญไดรบการพฒนาทางเศรษฐกจสง และมประชากรอาศยอยอยางหนาแนน ดงน น น าทวมจากทะเลจงอาจกอใหเกดความเสยหายอยางรายแรง ดงน น มาตรการทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมจงมความสาคญยงในพ นทชายฝงทะเล เชนเดยวกบทมตอพ นทราบน าทวมถงรมแมน าและหบเขา ดงน นเน อหาหลกในคมอฉบบน จงใชไดกบกรณคลนพายซดฝงและสนามเชนกน อยางไรกด ยงมความแตกตางของลกษณะทางธรรมชาตเกยวกบลกษณะเฉพาะของน าทวมทางทะเลดงน

สาหรบน าทวมจากแมน า ชวงเวลาในการพยากรณลวงหนาอาจหลายวนหรอหนงอาทตย ซงถอเปนเรองปกต แตในการพยากรณคลนพายซดฝงสวนใหญจะมชวงเวลาในการพยากรณเพยงแคไมกชวโมงหรออยางนานกแคหนงวน

คลนพายซดฝงมกมาพรอมกบลมทมความแรงสง ซงอาจกอใหเกดความเสยหายมากข นนอกเหนอจากความเสยหายทเกดจากน าทวม

คลนพายซดฝงจะยกตวสงข นเหนอระดบน าทะเลทสงข นผดปกต ซงสามารถทาลายกาแพง คนก นน า และพชพนธได

3–2


เนองจากคลนพายซดฝงเกดข นในพ นทตอนลางของแมน า ดงน นระดบน าในแมน าอาจสงข นอยางมาก หากเกดคลนพายซดฝงพรอมกนกบการเกดน าทวมในตวแมน าเอง

และทายทสด ถาคลนพายซดฝงน เปนผลมาจากการเกดพายเฮอรเคนดงเชนทเคยเกดข นในประเทศสหรฐอเมรกา มกเกดฝนตกหนกซงยงเพมปญหาน าทวมใหมากยงข น

3.2 กลไกกำรเกดคลนพำยซดฝง (Mechanism of Storm Surges)

เมอลมพดผานผวน าทะเลและเกดคลนข น แรงเสยดทานตรงจดเชอมตอกบพ นดนจะทาใหเกด แรงเฉอนไปบนมวลน า (แรงลากของลม) ดวยแรงน น าจะยกตวและเคลอนทจากตนลมเขาหาชายฝง ผวน าจะเกดความลาดชนซงจะปรบสมดลกบแรงเฉอน และในทสดจะเกดภาวะสมดลของความลาดชนของผวน าทะเล

สตรการคานวณความลาดชนของผวน าทะเลมดงน

dz/dx = k.Vn2/d ––––––––––––(3–1)

โดยยดตามสมมตฐานทวาแรงเฉอนเปนสดสวนกบความเรวลมยกกาลงสองเมอ Z = อทธพลจากลม (เมตร) K = สมประสทธความเครยดของลม (Wind Stress Coefficient) Vn = ความเรวลมทความสง n เมตร เหนอผวน า (เมตรตอวนาท) d = ความลกของน า (เมตร)

ถา n = 6 เมตร สมประสทธความเครยดของลม k อาจถอวาเทากบ 3.6 x 10–7 วนาทตอเมตร ในกรณของทะเลสาบหรอทะเลดงรปท 3–1 ผลของลมจะเปนดงสตรตอไปน

Z = 3.6x10–7v2.L เมอ L>>d ––––––––––––(3–2)

อทธพลจากลมอาจสงมาก ตวอยางเชน ถา L = 20,000 เมตร d = 6 เมตร และ V = 25 เมตรตอวนาท คา z ทเกดข นเทากบ 0.75 เมตร การเกดการเคลอนตวของน าทะเลเนองจากคลนพายซดฝงมกเกดข นในพ นทชายฝงทตดกบทะเลต น ตวอยางเชน พายทางตะวนตกเฉยงเหนอของทะเลเหนอระหวางประเทศองกฤษกบเนเธอรแลนดซงทาใหเกดคลนในทะเลทางตอนใต (ดานปลายลม) สงถง 3–4 เมตร (ใชสตร : V = 25 เมตรตอวนาท L = 1,000 กโลเมตร d = 60 เมตร และดวยเหตน z = 3.75 เมตร)

3–3


รปท 3–1 อทธพลจากลม

สตรขางตนอางถงสถานะคงทเมอถงจดสมดลระหวางแรงเครยดของลม (Wind Stress) กบความลาดชนของผวน าทะเล (Water Surface Slope) ซงหมายถงปรมาตรน าสวนหนงจะเคลอนตวไปยงอกทซงใชเวลาขณะหนงเพอใหถงจดสมดลดงกลาว ความเรวลมและทศทางลมตองคงทเปนระยะเวลานานพอ ซงกรณดงกลาวตองใชเวลาประมาณ 6–12 ชวโมง

คลนพายซดฝงเกดข นตามแนวชายฝงของทะเลหลายแหง (รวมท งทะเลและทะเลสาบภายในแผนดน) แตมขนาดแตกตางกนไป ลมซงมความสาคญตอการกอตวของคลนพายซดฝง (รวมท ง ของคลนส น) เปนลมทเกดบรเวณรอบศนยกลางความกดอากาศตาหรอพายหมนไซโคลน ความแตกตางทเกดข นโดยทวไประหวางพายหมนนอกเขตรอน (Extra Tropical Cyclone) กบพายหมนในเขตรอน (Tropical Cyclone) เปนเรองสาคญทพายหมนท ง 2 ชนดน สงผลกระทบตอระดบน าทะเล

พายหมนนอกเขตรอนเปนลกษณะเฉพาะในเขตอบอน พายชนดน เกดข นระหวางเสนรงท 30–60 องศา และครอบคลมพ นทขนาดใหญ (เสนผาศนยกลางประมาณ 3 ,000 กโลเมตร) เสนลาดชนของความกดอากาศคอนขางตาและความเรวลมสวนใหญไมเกน 25–30 เมตรตอวนาท พายคลนซดฝงทเกดจากพายหมนชนดน มกมระยะเวลานาน 1–3 วน ตรงกนขาม พายหมนในเขตรอนทเกดระหวางเสนรงท 0–30 องศา มกเกดในพ นทขนาดเลกกวา (เสนผาศนยกลาง 750–2,000 กโลเมตร) เสนลาดชนของความกดอากาศคอนขางสงและความเรวลมใกลจดศนยกลางพายอยท 25–50 เมตรตอวนาท ชวงเวลาการเกดพายคลนซดฝงจากพายหมนในเขตรอนน มกจะส น โดยทวไปไมเกนหนงวน ลกษณะท งสองน (ลมเปลยนสภาพเปนลมพดรนแรงมากในทนท และระยะเวลาของพายส น) ไดกอใหเกดผลกระทบทมลกษณะเฉพาะแตกตางไปจากผลทเกดจากดเปรสชนนอกเขตรอน พายหมนในเขตรอนน มชอแตกตางกนไปตามทะเลทเกด เชน พายไซโคลนในอางเบงกอล พายไตฝนในมหาสมทรแปซฟคตอนใต และพายเฮอรเคนในมหาสมทรแอตแลนตคและอาวเมกซโก

สภาวะคงท (สมดล) ระหวางลมและระดบน าทยกตวข นมกเกดข นไดบอยหากเปนพายหมนนอกเขตรอน สาหรบพายหมนในเขตรอน สภาวะสมดลอาจไมไดเกดข นในขณะทมความเรวลมสงสด

Datum

V

LZ

3–4


หนงในปญหาใหญของการวเคราะหและการพยากรณคลนพายซดฝงคอ การขาดขอมลทนาเชอถอไดเกยวกบระดบน าทะเลทเกดข นจรง การวดขอมลระดบน าทะเลดวยเครองบนทกระดบน า (Tidal Gauge) ซงแสดงระดบน าทะเลซงหกคาคลนส นออกแลวในชวงเวลา 10–12 วนาท ยงไมมหรอไมกเสยหายไปเนองจากพาย

เครองบนทกระดบน าทะเลททางานไดด (โดยการบนทกแบบอนาลอคบนแทงหมน บนแผนปร หรอบนเทปแมเหลก) จะใหขอมลเกยวกบ (ดรปท 3–2)

ระดบน าทะเล (ระดบน าข นลงตามดาราศาสตรและอทธพลของลม) การกวดแกวงข นลงของน าทะเลเนองจากพายในชวงเวลา 2–3 นาทจนถงมากกวา 30 นาท

และมขนาดคลน 2–3 เดซเมตร การข นลงดงกลาวเกดข นในทะเลและเกดจากความปนปวนในบรรยากาศอยางรนแรง

ระดบน าทเพมข นอกจากลมกรรโชกเปนระยะเวลา 30–60 นาท (การเพมข นน อาจถง 0.5–0.6 เมตร) การกระแทกของลมกรรโชกน เกดตามแนวปะทะอากาศ หรอพายฟาผาในทองถน และขยายไปตามแนวชายฝง

รปท 3–2 ระดบน าข นลงตามดาราศาสตรและอทธพลของลม

โดยประเดนท 2 และ 3 อาจถกคดกรองออกไปเมอหาคาอทธพลของลม แตเมอใดทมการกาหนดความสงของกาแพงก นน าทะเลจะตองกาหนดระยะเผอไวสาหรบการเกดการกระแทกจากคลนเนองจากลมกรรโชก (Gust Bump) โดยเฉพาะอยางยงภายใตลกษณะการเกดดเปรสชนในเขตรอน

M.S.L.

Astronomical Tide

Net W

ind E

ffect

Actual Sea Level

Gust Bump

3–5


3.3 คลนพำยซดฝงและภยพบต (Storm Surges and Disasters)

คลนพายซดฝงเกดข นตามแนวชายฝงท งหมดทมลมพดเขาหาฝง แตคลนดงกลาวอาจมขนาดเลกจนไมสามารถแยกออกจากคลนน าข นตามดาราศาสตรได พ นทชายฝงทมคลนพายซดฝงสาคญ ๆ ไดแก

ยโรป : พ นทชายฝงของประเทศองกฤษ เนเธอรแลนด และภาคตะวนตกเฉยงเหนอของประเทศเยอรมนตามแนวชายฝงทะเลเหนอ

เอเชย พ นทชายฝงทะเลอาหรบของประเทศอนเดยและบงคลาเทศ และอาวเบงกอล พ นทชายฝงมหาสมทรแปซฟกของประเทศญปน เกาหล จน และภาคเหนอของประเทศ

เวยดนาม อเมรกา : พ นทชายฝงของรฐเทกซส หลยสเซยนา และมสซสซปป ตามแนวอาวเมกซโกและ

พ นทชายฝงตะวนออกเฉยงใตของประเทศสหรฐอเมรกา และอเมรกาใต

ตารางท 3–1 ใหขอมลบางประการเกยวกบคลนพายซดฝงและจานวนผเสยชวตทไดรบการบนทกไวจรงในชวงเรว ๆ น ขอมลทอางองถงประเทศบงคลาเทศไมคอยแนนอน คลนทเกดข นในเดอนสงหาคม ป ค.ศ. 1969 ทอาวเมกซโกอาจเปนสถตสงสดทเคยบนทกได มสถานการณแวดลอมทระบวา คลนพายซดฝงทเคยเกดข นในอาวเบงกอลสงถง 6–9 เมตร แตขาดหลกฐานพสจนทชดเจน อยางไรกด จากลกษณะทางกายภาพแสดงใหเหนวามความเปนไปไดทคลนดงกลาวอาจเกดข นได

ตำรำงท 3–1 เหตการณคลนพายซดฝง สถานทเกดน าทวมจากทะเล/

ประเทศ เดอน/ป ผลกระทบทาง

อตนยมวทยาสงสด (เมตร) จานวนผเสยชวต

(คน) นาโกยา/ญปน กนยายน/1959 3.55 5,000 ภาคตะวนตกฉยงใต/เนเธอรแลนด กมภาพนธ/1953 3.25 1,900 มสซสซปป/สหรฐอเมรกา สงหาคม/1969 7.40 300 ภาคตะวนตกฉยงใต/บงคลาเทศ พฤศจกายน/1970 5.50 300,000 ภาคตะวนออก/บงคลาเทศ เมษายน/1991 7.00 (?) 130,000

คลนพายซดฝงคร งใหญ ๆ เปนภยพบตอยางรายแรงตอพ นทชายฝงทะเล กอใหเกดความสญเสย

ชวตและความเสยหายมหาศาล ท งน ข นอยกบสภาพภมประเทศของพ นทชายฝง ในกรณของประเทศบงคลาเทศ เนเธอรแลนด และญปน พ นทชายฝงทะเลประกอบดวยพ นททไดคนมาจากทะเล (Reclaimed Land) มลกษณะเปนทราบกวางใหญเขามาในแผนดน ระดบของพ นทเทากบระดบน าทะเลปานกลาง

3–6


(Mean Sea Level, MSL) หรอแมกระทงตากวา เชน ในประเทศเนเธอรแลนด พ นทไดรบการปกปองดวยคนก นน า เมอใดทคนแตกน าทะเลจะไหลเขามาในพ นท แผขยายเขาในแผนดน และเขาทวมพ นทกวางใหญ

นอกจากปจจยเรองสภาพภมประเทศแลว ยงมปจจยอน ๆ ทอธบายถงจานวนของผเสยชวตในกรณเหตการณคลนพายซดฝงท งสามน เมอเปรยบเทยบกบเหตการณทเกดข นในพ นทชายฝงทะเลทางตอนเหนอของอาวเมกซโก ขอแรกกคอ พ นทชายฝงทะเลของประเทศญปน เนเธอรแลนด และบงคลาเทศมประชากรอยอยางหนาแนน และพ นทชายฝงทะเลของประเทศบงคลาเทศซง เกดภยพบตข นในป ค.ศ. 1970 เปนชวงฤดเกบเกยวทมแรงงานตามฤดกาลจากประเทศอนเขามาเปนจานวนมาก

รปท 3–3 น าทวมบรเวณศนยกลางเมอง

เปนเรองสาคญททจะตองระลกไววา ในกรณเหตการณคลนพายซดฝงน และทเกดข นในป ค.ศ. 1953 ในประเทศเนเธอรแลนด จานวนของผเสยชวตจะลดนอยลงมาก หากมระบบการเตอนภยและการพยากรณทด และประชากรสามารถอพยพไปยงทปลอดภยกวานบต งแตเรมการแจงเตอนภยคร งแรกได

อยางไรกตาม ในประเทศสหรฐอเมรกา พ นทชายฝงทะเลท งหมดไดรบการจดเตรยมแผนอพยพและเตอนภย โดยปฏบตตามผลการพยากรณและแจงเตอนภยของหนวยบรการขอมลภมอากาศแหงชาต (National Weather Service) และหนวยงานการบรหารจดการในสถานการณฉกเฉนของรฐบาลกลางสหรฐอเมรกา (Federal Emergency Management Agency, FEMA) และแผนอพยพของรฐบาลทองถน นอกจากน การเคลอนทไดโดยเรวของประชากรในสหรฐอเมรกาและมวธขนสงจานวนมากทสามารถอธบายไดวาทาไมผเสยชวตในอาวเมกซโกจงมจานวนนอย

3–7


3.4 ประเดนเฉพำะดำนของมำตรกำรทไมใชสงกอสรำงในสวนทเกยวของกบคลนพำยซดฝงในทะเล(Specific Aspects of Non–Structural Measures in Relation to Storm Surges at Sea)

3.4.1 กำรพยำกรณและกำรเตอนภย (Forecasting and Warning)

การพยากรณระดบคลนพายซดฝงในเวลาจรงมความยากกวาการพยากรณน าทวมในแมน ามาก เพราะในกรณหลง เวลากอนการเกด (ความแตกตางระหวางเวลาทสามารถพยากรณอยางแมนยากบเวลาการเกดเหตการณจรง) เปนระยะเวลาหลายวน เชน ในแมน าไรน หรอกระทงหลายสปดาห เชน แมน ารโอปารานา (Rio Parana River) ถอเปนเรองปกต ทาใหสามารถดาเนนมาตรการปองกนลวงหนาได แตในกรณของคลนพายซดฝงระยะเวลากอนเกดมกมระยะต งแตหลายชวโมงไปจนถงหนงวนเทาน น

ทกวนน การคานวณตวเลขระดบน าดวยคอมพวเตอรสามารถดาเนนการอยางสมฤทธผล หากมขอมลคาดการณความกดอากาศจากสถานตรวจวดอากาศจานวนมากพอ

ขอมลความเรวลมทตองนามาใชในแบบจาลองนามาจากขอมลเสนลาดชนของความกดอากาศ และจากการสารวจความเรวลมโดยตรงทสถานตรวจวดตามแนวชายฝง และจากเรอตรวจอากาศ แทนขดน ามน และเรอทแลนอยในทะเล

การปรบปรงสามารถทาไดอกหลายประการ เชน กาหนดใหมเสนตาราง (Grid) ทละเอยดมากข นเพอปรบแตงการหยงลกกนทะเลไดดข น การนาเอาแบบจาลองแบบไมเชงเสน (Nonlinear Models) มาใช การทาใหคาความสมพนธระหวางเสนลาดชนความกดอากาศกบลม และระหวางลมกบแรงเฉอนแมนยาข น อยางไรกตาม ความแมนยาของการพยากรณอทธพลทางดานอตนยมวทยาทมตอระดบน าทะเลข นอยกบความเทยงตรงของการพยากรณความกดอากาศในพ นทในชวง 12 ชวโมง หรออยางมาก 24 ชวโมงลวงหนา การพยากรณดานอตนยมวทยาไดเขามามสวนสาคญมากยงข นในการพยากรณคลนพายซดฝงมากกวาในการใชเพอการพยากรณทางดานชลศาสตร

การพยากรณระดบน าไมใชวตถประสงคสดทายในตวของมนเอง วตถประสงคทแทจรงกคอ การออกประกาศเตอนภยแกประชาชนและหนวยงานทเกยวของท งหมด เพอใหพวกเขาเหลาน นสามารถดาเนนมาตรการทเหมาะสม ต งแตการซอมแซมอาคารแบบฉกเฉนไปจนถงการอพยพ ในการน จาเปนจะตองมโครงสรางองคกรจดการน าทวมทรวมเอาหนวยงานตาง ๆ ทมหนาทรบผดชอบตาง ๆ กนเขาดวยกน ไมมรปแบบขององคกรแบบใดทสามารถนามาใชไดครอบจกรวาล ทกอยางข นอยกบระบบการบรหารในประเทศน น ๆ ลกษณะทางกายภาพของโครงสรางพ นฐาน ขนบธรรมเนยม และขดความสามารถทผานมา

3–8


โดยทวไปมรปแบบขององคกร 2 รปแบบ ซงแตกตางกนในดานการแจงเตอนภยและความรบผดชอบ

สถาบนอตนยมวทยา (Meteorological Institute, MI) ทาหนาทพยากรณเบ องตน การพยากรณดงกลาวจะไดรบการปรบปรงเปนระยะตามขอมลทสงเขามา และตามลกษณะการกอตวของความกดอากาศ ความเรวลม และระดบน า ในบางประเทศ สถานวดระดบน าข นลงและอน ๆ ดาเนนงานโดย MI แตสวนใหญ สถานดงกลาวดาเนนงานโดยกรมโยธาสาธารณะ (Public Works Department, PWD) หรอหนวยงานอนทมหนาทคลายคลงกน

การออกประกาศเตอนภยทาโดย MI ไปยงหนวยงานทเกยวของท งหมด ในกรณน M.I. มหนาทท งในเรองการพยากรณดานอตนยมวทยา การพยากรณคลนพายซดฝง และการออกประกาศเตอนภยซงข นอยกบระดบน าทคาดการณ

MI จะรางคาพยากรณระดบน าเบ องตนเพอสอสารไปยงสวนงานทเกยวของของ PWD ซงรบขอมลจากสถานตรวจวดโดยตรง จากน น PWD จะดาเนนการปรบปรงและเผยแพรผลการพยากรณคลนพายซดฝงดวยการประกาศเตอนภย และจดเตรยมมาตรการฉกเฉนตาง ๆ ในขอบเขตความสามารถของตน และเสนอแนะแนวทางไปยงสานกงานภมภาคและสาขาในทองถน ลกษณะเชนน MI รบผดชอบในการพยากรณภมอากาศทวไป และ PWD รบผดชอบในการพยากรณระดบน าทะเลและการเตอนภย

3.4.2 ระบบเตอนภยในเนเธอรแลนด (Warning Systems in the Netherlands)

จนถงป ค.ศ. 1891 ถงไดมการตระหนกวา การศกษาเกยวกบอทธพลของลมทมตอระดบน าทะเลใหผลทนาพอใจกตอเมอระดบน าทะเลไดหกลบดวยคาน าทะเลทข นลงตามดาราศาสตรออกไป ในป ค.ศ. 1987 พบวาอทธพลดานอตนยมวทยาและดานดาราศาสตรสามารถเพมการซอนทบกนของระดบน าทะเลใหสงข น ไดมการจดทาสตรเอมไพรกล (Empirical Formula) ของปจจยอทธพลดานอตนยมวทยากบแรงและทศทางลม และอทธพลดานอตนยมวทยากบความกดอากาศ

ในทานองเดยวกนกบประเทศอน ๆ ประเทศเนเธอรแลนดไมเหนความจาเปนทจะตองขยายเพมและปรบเปลยนวธการเตอนภย เพราะไมไดเกดภยพบตคร งใหญ ๆ มาหลายทศวรรษแลว อยางไรกตาม หลงภยพบตในป ค.ศ.1916 ไดมการพจารณาและจดต งหนวยเตอนภยพาย (Storm Warning Service, SSWS) ข นใน PWD การพยากรณอาศยขอมลเพยงสถานเดยวทแหลมชายฝงฮอลแลนด (Hook of Holland) และพจารณาเปรยบเทยบกบขอมลอตนยมวทยาเดม ระบบทางานไดไมดนก ดงเชนทปรากฏ

3–9


ระหวางเหตการณคลนพายซดฝงในป ค.ศ.1953 ซงลบสถตท งหมดทเคยมมา ดงน น จงไดมการปรบปรงระบบอกคร ง

ระบบการพยากรณ การเตอนภย และระดมกาลงปจจบนในประเทศเนเธอรแลนดมรปแบบขององคกรตามขอ 2 หวขอ 3.4.1 ดวยเหตผลทวา PWD ในประเทศน เปนหนวยงานทเขมแขงและมความพรอมดานอปกรณ และระบบปองกนภยจากทะเลทประกอบดวยคนก นน าสงซง PWD รบผดชอบ ขณะท MI และ PWD อยภายใตกระทรวงเดยวกน

หนวย SSWS ของ PWD ดาเนนงานเตอนภยใน 2 ระดบทแตกตางกน ซงสาหรบสภาพชายฝงทแตกตางกนตลอดความยาว 300 กโลเมตร ไดมการตดต งสถานอางองจานวน 5 สถาน

ระดบการเตอนภยข นแรกเปนการเฝาระวงคนก นน า (Dike Watch) ทแหลมชายฝงฮอลแลนดจะเรมปฏบตงานเมอคาดวาจะเกดระดบน าทะเลท M.S.L. +2.2 เมตร รอบการเกดซ าของระดบน ประมาณ 1 ป และระดบน าทะเลทเกนกวาน จะถอวาเปนคลนพายซดฝง ระดบการเตอนภยข นทสองเปนการเฝาระวงคนก นน าทวมแบบเตมรปแบบ (Extensive Dike Watch) ซงจะเรมปฏบตงานเมอคาดวาระดบน าทะเลท M.S.L. +2.8 เมตร จะเกดข น หรอมรอบการเกดซ าในชวง 5–10 ป

ในข นตอนปฏบตงานเรมจากหนวย MI จะแจงเตอน SSWS เมอถงระดบน าทเรยกวา “ระดบแจงขาว (Information Level)” ซงเปนระดบทอยตากวาระดบเฝาระวงคนก นน าประมาณ 40–50 เซนตเมตร หากทาไดการแจงเตอนจะทาอยางนอยทสด 10 ชวโมง กอนเวลาน าทะเลข นสงสดจรงตามหลกดาราศาสตร (High Tide, H.T.) เมอใดทคาดการณวาระดบของน าทะเลท H.T. จะเกนกวาระดบแจงขาว เจาหนาททปฏบตงานในหนวย SSWS จะตดสนใจวาจาเปนตองระดมกาลงเจาหนาทของตนหรอไม ถาสภาพภมอากาศแยลง และหลงทาการหารอกบหนวย MI ผานสายโทรศพทสายดวน หากเจาหนาทเหนวา ระดบน าคาดวาจะสงเกนระดบเฝาระวงคนก นน าแบบจากด จากน นจะออกโทรเลขแจงเตอนภยไปยงหนวยงานตาง ๆ โดยปกตขอมลดงกลาวจะไดรบกอนเวลา H.T. ประมาณ 6 ชวโมง หนวยงานทเกยวของ ไดแก กองทพบก กองทพเรอ และหนวยงานปองกนฝายพลเรอน

หลงสงโทรเลขจะมการประกาศขาวหลงจากมการพยากรณอากาศเปนรายชวโมง ขาวสาคญ ๆ อาจออกประกาศดงน

“ระดบน าข นคาดการณสงสดท H.T. สาหรบชวงบายน (หรอชวงเชาน ) ทแหลมชายฝงฮอลแลนด (Hook of Holland) เทากบ……เมตร ทเดนเฮลเดอร (Den Helder) เทากบ……เมตร และจากขอมลพยากรณ PWD ขอแนะนาใหมการเฝาระวงคนก นน าแบบจากด (หรอแบบเตมรปแบบ) ทคนก นน าดงน .......................”

3–10


การระบวาเปนการเฝาระวงแบบจากด (Limited Dike Watch) หมายความวา คาดการณวายงไมมภยอนตรายเกดข นในทนท แตใหดาเนนมาตรการเตรยมความพรอมบางประการเพอการปองกน แตถาระบวาเปนการเฝาระวงคนก นน าแบบเตมรปแบบ (Extensive Dike Watch) จะมการจดสงโทรเลขไปยงหนวยงานตาง ๆ ทระบไวขางตน เพอดาเนนกจกรรมตาง ๆ ตามลกษณะและความสามารถของหนวยงานในพ นทอยางจรงจง ตวอยางของกจกรรมเหลาน ไดแก

หนวย PWD และคณะกรรมการดานน าในพ นทจะตองระดมกาลงเจาหนาทของตน และเรยกกาลงสารองจากผอยอาศยในพ นท และเตรยมวสดทใชสรางอาคารในสถานการณฉกเฉน เชน กระสอบทราย แผนก นน า ทอนไม ฯลฯ และนาข นรถบรรทก มการลาดตระเวนเพอปองกนภยจากทะเลโดยกลมคนทมวทยสอสารวอคก –ทอคก (Walkie–Talkie)

หนวยงานปองกนฝายพลเรอนจดระดมเจาหนาท โทรศพท วทย และสอทางไกลอน ๆ และตองเตรยมอปกรณฉกเฉนใหพรอมเพอออกปฏบตงานไดในทนท เชน หนวยพยาบาล ครวเคลอนท โรงพยาบาลสนาม ฯลฯ

ผบงคบบญชากองกาลงทหารบก ทหารเรอ และทหารอากาศ อาจไดรบคาสงใหระดมบคคลเขาคายทหาร และจดใหมเฮลคอปเตอร รถบรรทก และเรอ พรอมอปกรณฉกเฉนพเศษ

ถนนและทางรถไฟทตดผานคนก นน าจะถกปด

นอกจากน ผวาราชการจงหวด ตารวจ และเจาหนาทดบเพลงในพ นทรบภยตองไดรบการแจงขาว พวกเขาจะไดรบคาสงลวงหนาแลววาจะใชถนนเสนไหนไดในขณะทเกดน าทวม และบรเวณใดทจะตองรกษาไวเพอใหการจราจรเคลอนทไปได

การเฝาระวงคนก นน าแบบเตมรปแบบจะไดรบการประกาศทกชวโมงทางวทย ระบบน มขอดคอ ตองมการดาเนนการบางอยางกนทกป และมความตอเนองของการปฏบตตามมาตรการทกลาวขางตนโดยอตโนมต

รปท 3–4 หมบานทอยบนเนนดนในประเทศเนเธอรแลนด

3–11


3.4.3 น ำทวมจำกทะเลและกำรพยำกรณในประเทศบงคลำเทศ (Sea Floods and Forecasting in Bangladesh)

ประเทศบงคลาเทศมพ นทชายฝง 700 กโลเมตรในอาวเบงกอล และมความเสยงจากพายไซโคลนและน าทวมจากคลนพายซดฝงสง ซงเปนอนตรายตอชวตและทาลายพชพนธและโครงสรางพ นฐาน จาเปนทจะตองสรางความตระหนกรและอบรมประชาชนใหสามารถรบมอกบปรากฏการณดงกลาว และสามารถรกษาชวตและทรพยสนในแถบชายฝงทะเลได (ดรปท 3–5 และ 3–6) พ นททเสยงตอน าทวมทเกดจากคลนพายซดฝงเรยกวา พ นทเสยงภย (Risk Zone) น าทวมจากคลนพายซดฝงมลกษณะแตกตางกนไปตามพ นทชายฝงทะเล และข นอยกบปจจยในสวนภมภาคและทองถนหลายประการทเกยวกบอทกวทยา ภมศาสตร และสมทรศาสตร ปจจยสาคญ ๆ มดงตอไปน

ความสงของคลนพายซดฝงทชายทะเล มมของเสนทางพายทสมพนธกบแนวชายฝง สภาพน าทะเลข นลง ความลกของพ นทะเลทใกลชายฝงและนอกชายฝง ความลาดชนและภมประเทศของพ นท ความโคงของแนวชายฝง ความกวางและความลกของปากแมน าซงคลนจะพดเขามา การใชทดนและความตานทานของผวหนา รวมท งปาไมทมอย

รปท 3–5 รปเพอรสเปกทฟและรปแปลนของการสรางทหลบภยไซโคลนบนเนนดนทบงคลาเทศนาเสนอ

3–12


รปท 3–6 รปเพอรสเปกทฟและรปแปลนของการสรางทหลบภยบนเสาไมสงทบงคลาเทศนาเสนอ

(1) การวเคราะห (Analyses)

การวเคราะหทางดานอทก–อตนยมวทยารวมกจกรรมดงตอไปน ไดแก การรวบรวมขอมล การวเคราะหน าฝน การวเคราะหความถของความเรวลม การวเคราะหทางสถตความลกของระดบน าใตดน และการวเคราะหความถของระดบน าสงสดบนผวดน

การวเคราะหคลนพายซดฝงรวมกจกรรมดงตอไปน ไดแก การประเมนทางสถตของความสงสงสดของคลนตลอดแนวชายฝง พายไซโคลนในเขตรอนและคลนพายซดฝงทเคยเกดข น แบบจาลองพ นทลม (Wind Field Model) แบบจาลองการคาดการณความสงสงสดของคลนพายซดฝง การสารวจพาย การสารวจพ นทน าทวมขง ผลกระทบของความลาดชนของพ นท ผลกระทบของความตานทานของผ วหนา ผลกระทบของการสรางคนก นน า

(2) การเตอนภย (Warnings)

กรม อต น ยมวทยาของบ งคลา เทศ ( Bangladesh Meteorological Department, BMD) รบผดชอบการพยากรณลมพาย และออกประกาศแจงเตอนภยจากศนยเตอนภยพายตาง ๆ ในกรงธากา (Dhaka) BMD รบรายงานขอมลอตนยมวทยาจากสถานตาง ๆ ในภมภาคผานโครงการเฝาระวงสภาพภมอากาศโลกและพายไซโคลนในเขตรอนขององคการอตนยมวทยาโลก (WMO’s World Weather Watch and Tropical Cyclone Project) BMD มสถานเรดารภมอากาศทเมองคอกซ บาซาร (Cox’ Bazaar) และเมองกลลาปารา (Kalapara) และองคการวจยดานอวกาศและการตรวจวดระยะไกล (Space Research and Remote Sensing Organization, SPARRSO) เปนผใหขอมลจากดาวเทยม UNOAA

3–13


เปนประจา จากขอมลเหลาน BMD จะคาดการณแนวเสนทางพาย และออกประกาศแจงเตอนภยตามวธทอธบายในคาสงเตรยมพรอม (Standing Orders)

นบต งแตป ค.ศ. 1993 การเผยแพรคาประกาศเตอนภยของ BMD ทางวทยและโทรทศน และผานชองทางราชการไดรบการปรบปรงยงข นโดยรฐบาลบงคลาเทศ ประชาคมพระจนทรเส ยวแดงของบงคลาเทศ (Bangladesh Red Crescent Society, BDRCS) และแผนงานการเตรยมความพรอมรบมอพายไซโคลน (Cyclone Preparedness Program, CPP) สานกงานใหญของ CPP ต งอย ในกรงธากา มชองทางวทยตดตอโดยตรงกบ BMD พรอมดวยบคลากรในระดบโซนและอพพาซลา และในสหภาพบางแหงในปจจบน CPP มอาสาสมครประมาณ 21,000 คน จาก 10 หนวยงาน

CPP จดต งข นในหนวยพ นททเรยกวาทานาส (Thanas) จานวน 24 ทานาส ตามชายฝงทะเล และกาลงจะมการขยายเพมข นอก 6 แหง รวมท งมการเปลยนทดแทนอปกรณสวนใหญและคงจานวนเจาหนาทไว อยางไรกตาม สดสวนของประชากรทแจงวาไดรบการเตอนจาก CPP เมอเกดพายไซโคลนในป ค.ศ. 1991 ตามากอยางนาผดหวง

(3) ประสบการณ (Experience)

ระบบการเตอนภยพายไซโคลนและลมพายทมอยมกถกวจารณวาไมเหมาะสมกบผอยอาศยในพ นททไดรบผลกระทบ เนองจากระบบดงกลาวไดรบการพฒนาข นเพอนกเดนเรอและเจาหนาทประจาทาเรอ อยางไรกตามการศกษาในพ นทอยางละเอยดมากทสดเปดเผยวา หลงเกดพายไซโคลนในป ค.ศ. 1991 ประชาชนประมาณ 91% ทสารวจอางวารบทราบการประกาศแจงเตอนภย

ถงแมวาประชาชนเกอบท งหมดรบทราบการประกาศแจงเตอนภย แตนอยกวา 50% และมปฏกรยาตอบสนองโดยมเหตผลดงสรปตอไปน

ไมเขาใจอยางชดแจงวาควรไปทไหนและไปอยางไร ไมเชอในประกาศเตอนภย ไมตองการทจะท งสมบตและทดนของตน ขณะทสามไมอย สมาชกครอบครวทเหลอไมสามารถตดสนใจวาจะตองทาอะไร

(4) ขอสงเกต (Observations)

ระบบการเตอนภยในปจจบนถอวาไมเปนทนาพอใจ เพราะไมสามารถแยกความแตกตางระหวาง พายไซโคลนระดบออน ซงมความเรวลมสงสดท 118 กโลเมตรตอชวโมง (ไมกอใหเกดความเสยหายมากนก) และพายระดบอนซงมความเรวลมสงกวา เมอพจารณาจากขอมลทมอยจรง ระดบของยอดคลนพาย

3–14


ซดฝงสงสดทความเรวลมตาง ๆ กนซงไดพสจนแลววาเปนพายเพชรฆาตในบงคลาเทศ เชน พายทมความเรวลมเกน 170 กโลเมตรตอชวโมง และความสงของคลนซดฝงสงกวา 2.5 เมตร จะตองพฒนาประกาศเตอนภยททาใหประชาชนแถบชายฝงทะเลเรยนรและตระหนกวาพายไซโคลนขนาดใหญกาลงจะเขาโจมต

อกดานหนงของระบบการเตอนภยลมพายในปจจบนซงจาเปนทจะตองมการตรวจสอบทาเรอในแมน า ระบบสญญาณทเปนตวเลขไดถกนามาใชสาหรบทาเรอชายฝงทะเล แตสญญาณทมตวเลขเดยวกน ซงอาจหมายถงสงทแตกตางกนในทาเรออน ๆ Saffir Simpson Scale เปนมาตราทใชในหลายประเทศทมพายไซโคลน ซงกาลงพจารณาจะนามาใชในประเทศบงคลาเทศปจจบน รวมท ง International Hurricane Scale อน ๆ

ไดมการจดทาขอเสนอแนะเพอเพมการมสวนรวมของทานาส เจาหน าท และตวแทนระดบสหภาพ รวมท งครและอหมาม ในข นตอนของ CPP ในเขตอาตยา (Hatiya) และชาร บาตา (Char Bata) เจาหนาท CPP และอาสาสมครไดรเรมนาเอากจกรรม CPP ไปผสมผสานกบแนวคดเพอการพฒนาในระดบทกวางข น

จานวนของรายงานทไดรบการจดทานบต งแตเหตการณพายไซโคลนป ค.ศ. 1991 รวมท งการประเมนทดาเนนการโดย BDRCS ซงเรยกรองใหมการเตอนภยทมลกษณะงายข นและจงใจประชาชนทวไปทอาศยอยชายฝงทะเลไดมากข น

เทคโนโลยการพยากรณลมพายกาลงไดรบการปรบปรงอยางตอเนอง และ BMD ควรจะจดหาอปกรณทเหมาะสมมากทสด ถงแมวาสามารถยกระดบสงอานวยความสะดวกตาง ๆ ทมอยในปจจบนใหดข นได ผลการดาเนนงานของ BMD ในการพยากรณเสนทางของพายไซโคลนโดยพจารณาจากบนทกตาง ๆ ในชวงเรว ๆ น กถอวานาพอใจ อยางไรกตาม ควรมงเนนไปทการเผยแพร ขอมลพยากรณใหเรวข น หลงจากพยากรณไดแลว

4–1


II–IV การควบคมการพฒนาพนทราบนาทวมถง (Control of Floodplain Development)

เขยนโดย R. Bruce MacLock


การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวมถง (Control of Flood Development) น อยบนพ นฐานของความต งใจของหนวยงานรฐบาลและประชาชนทวไปทจะควบคมการพฒนา เชน การใชทดน สงกอสราง โครงสรางพ นฐาน ฯลฯ ในพ นทราบน าทวมถงทกาหนด เทคนคทเกยวกบมาตรการน มแนวโนมทจะใชเงนลงทนตาแตตองไดรบความรวมมอจากประชาชนสง (ตนทนทางสงคม) ดวยเหตน การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวมถงใหประสบผลสาเรจจาเปนจะตองมขอตกลงรวมกนของสงคมทจะปฏบตตาม วตถประสงคของมาตรการควบคมดงกลาว ไดแก

ลดการสญเสยเนองจากน าทวมและการสญเสยชวตในอนาคต กาหนดและอธบายลกษณะการใชทดนใหเปนทยอมรบหรอเขากนไดภายในพ นทราบน าทวม

ถงทกาหนด และ (ทเปนกญแจสาคญ) : เพมความตระหนกของสาธารณชนและองคกรถงความเสยงของภยน าทวม

การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวมถงอาจจะไมเกดประสทธผลสงสดในระดบประเทศ หาก ลมน าน นแผขยายครอบคลมมากกวาหนงประเทศ เนองจากการพฒนาดานเหนอน าสงผลตอการบรหารจดการน าทวมหรอควบคมงานพฒนาในพ นทของประเทศทางดานทายน า สาหรบแมน านานาชาตจาเปนจะตองสรางความรวมมอเชงรกทมประสทธภาพระหวางประเทศสองรมฝงแมน าเพอใหเกดศกยภาพสงสดในการบรรเทาความเสยหายในลมน า

4.2 ขอมลทตองการ (Data Requirement)

การดาเนนงานควบคมจาเปนจะตองมการรวบรวมและวเคราะหขอมลพ นฐาน ขอมลทตองการไดแสดงรายละเอยดและจดเรยงตามลาดบความสาคญในหวขอยอยตอไปน และยงแสดงถงแนวทางการดาเนนการเปนระยะ ๆ ตามมาดวยระดบของขอมล เพอใหสามารถทาการประเมนไดในรายละเอยดมากข น และสงผลใหเกดกลยทธหรอแผนการจดการทรอบคอบมากข น

4–2


4.2.1 การจดทาแผนทความเสยงนาทวม (Flood Risk Mapping)

แผนทภมประเทศทมระยะหางของเสนช นระดบสงสด 1 เมตร และมระยะหางของเสนช นระดบ 0.25 เมตร ในพ นทราบ แผนทควรมมาตราสวน 1:10,000 หรอ 1:20,000

การกาหนดและจดทาแผนทน าทวมทรอบความถตาง ๆ เชน 1:10, 1:25, 1:50, 1:1,000 ป ฯลฯ

การกาหนดแนวเขตเสนทางน าทวมและพ นทชายเขตน าทวมของน าทวมออกแบบ (ปกตใชทรอบ 1:100 ป)

4.2.2 การจดทาบญชรายการในพนทราบนาทวมถง (Floodplain Inventory)

การระบขอบเขตของการใชประโยชนทดนทใชอยจรงและทวางแผนในปจจบน เชน ทอยอาศย พ นทการพาณชย พ นทอตสาหกรรม หนวยงาน/สถาบน พ นทการเกษตรกรรม พ นทเปด/สนทนาการ และพ นทวาง ฯลฯ

การทาบญชรายการและการแยกประเภทอาคาร สงกอสราง โครงสรางพ นฐาน ทมความเปนไปไดวาจะไดรบผลกระทบจากน าทวมออกแบบ

4.2.3 การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis)

การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis) เกยวของกบปจจยตาง ๆ ทเกยวกบการสญเสยชวตทอาจเกดข นไดระหวางน าทวม การวเคราะหความเสยงชวยใหสามารถกาหนดแผนงานมาตรการฉกเฉนซงจะตองไดรบการกาหนดข นเปนสวนหนงของแผนงานรวมเพอการบรหารจดการน าทวมแบบไมใชสงกอสรางในพ นททมเสยงสงในพ นทราบน าทวมถง การวเคราะหความเสยงยงเปนเครองมอทใชเพอการกาหนดการดาเนนงานในพ นททมความสาคญสงสด เชน พ นททมความเสยงสงสดในดานความปลอดภยและการสญเสยชวต

ปจจยความเสยงทเกยวของกบการสญเสยชวตทอาจเกดข น ไดแก กราฟน าทวม (Flood Hydrograph) หรอความเรวของการยกตวข นของยอดน าสงสด

ลกษณะหนงของน าทวมซงเกยวของโดยตรงกบการสญเสยชวตคอ ชวงระยะเวลาทน าข นจนถงระดบสงสด ยงเวลาส นเทาไร โอกาสการสญเสยชวตยงมากข นเทาน น

ความลกของน าทวม สาหรบน าทวม 1:100 ป ยงน าทวมมความลกมากเทาไร ความเสยงของผอยอาศยและทมกภยยงมากข นเทาน น

ความเรวของกระแสน าทวม ยงความเรวของน ามากเทาไร ความเสยงของผอยอาศยและทมกภยยงมากข นเทาน น

4–3


ความเสยงของผอยอาศย การวเคราะหน โดยปกตจะเกยวของกบการจดลาดบความสาคญของประชาชนของแตละชมชนทอาศยอยในเขตทางระบายน าทวม พ นทราบน าทวมถง และพ นทใกลเคยงกบเขตอนตรายจากน าทวม

ความเสยงของผ ไมไดอยอาศย เปนททราบกนดวา น าทวมทเกดข นในพ นททกาหนดมผลกระทบตอผทเขามาในพ นทชวคราวดวยเชนกน เชน คนทมาทางานในพ นทเสยงภย

การเดนทางเขาออก น าทวมอาจทาใหการเดนทางหยดชะงก และชมชนถกแยกออกไปเมอเสนทางถกตดขาด เหนไดชดวา พ นทลกษณะเชนน จะมความสยงของการสญเสยชวตสงกวา ถาไมสามารถอพยพใหเสรจกอนพ นทขางเคยงจะถกทวมขง

การใชบรการจากหนวยงานในพ นทเสยงภยน าทวม เชน โรงพยาบาล โรงเรยน ศนยเล ยงเดก บานพกคนชรา ฯลฯ ในประเดนน พบวา ประเทศสหรฐอเมรกาไดต งสงอานวยความสะดวกในภาวะวกฤตอยนอกเขตพ นทราบน าทวมถงในรอบ 500 ป ไมวาจะเปน โรงพยาบาล โรงประปา ฯลฯ

มาตรการเตอนภยน าทวมและอพยพ ลกษณะและชนดของแผนงานในพ นทน นโดยเฉพาะอยางยงทเกยวของกบทางออกสภายนอก

4.2.4 การประเมนความเสยหาย (Damage Assessment)

การประเมนความเสยหาย (Damage Assessment) ท เกดข นจากน าทวมจะใชประเมนประสทธผลดานราคา (การวเคราะหผลประโยชน/เงนลงทน) ของโครงการทสรางข นเพอบรรเทาผลกระทบของน าทวม การวเคราะหแบบน ยงชวยทาใหการจดสรรทรพยากรเพอการบรรเทาหรอสภยน าทวมทาไดเหมาะสมยงข น การประเมนความเสยหายเกยวกบการกาหนดทางอทกวทยาของระดบน าทวมสาหรบน าทวมในรอบการเกดซ าหนง ๆ และสามารถประเมนความเสยหายทอาจเกดข นจากเหตการณน าทวมทเกดข นในรอบการเกดน น ๆ การวเคราะหน จะใหเสนโคงคาความเสยหายสงเคราะห –ความถ (Synthetic Damage–Frequency Curve) ซงสามารถนามาใชในการประมาณการความเสยหายเฉลยรายปสาหรบพ นทศกษาได

ความเสยหายจากน าทวมอาจแยกไดเปน ความเสยหายดานทอยอาศย (Residential Damages) : รายละเอยด โครงสราง และการทา

ความสะอาด ความเสยหายเชงพาณชย (Commercial Damages) : ความเสยหายตอสนคา อปกรณ และ

อาคาร และคาใชจายทาความสะอาด ความเสยหายดานโครงสรางพ นฐาน (Infrastructure Damages) : ครอบคลมถงทางดวน

สะพาน สาธารณปโภค

4–4


ความ เส ยหายด านการ เกษตร (Agriculture Damages) : ความ เส ยหายต อ พชผล เครองจกรกลการเกษตร และสถานทจดเกบ ฯลฯ

ความเสยหายทางออม (Indirect Damage) : รวมสงอน ๆ เชน คาใชจายในการอพยพ การหาทอยอาศยอนระหวางน าทวม การสญเสยคาจางและรายไดจากธรกจเนองมาจากการหยดชะงกของธรกจและเสนทางขนสง คาใชจายในการบรหารจดการ คาใชจายในการสกบภยน าทวม และความไมสะดวกโดยทวไป รวมท งคาทาความสะอาด ความเสยหายทางออมโดยปกตจะคานวณเปนเปอรเซนตของความเสยหายโดยตรง และอยระหวาง 10%–45% ข นอยกบประเภทของการใชทดน

4.3 เทคนค (Technique)

มเทคนคตาง ๆ มากมายซงสามารถนามาใชไดเพอจดระเบยบหรอควบคมการพฒนาและการใชพ นทในเขตทราบน าทวมถง เทคนคเหลาน บางเทคนค รวมไปถงการออกระเบยบควบคมเกยวกบพ นทน าทวม การจดเขตพ นทและการใชประโยชนทดนดวยกฎหมาย ระเบยบ ประมวลขอบงคบอาคาร นโยบายการพฒนา และการปรบอตราภาษ

4.3.1 ระเบยบเกยวกบพนทราบนาทวมถง (Floodplain Regulations)

ระเบยบควบคมพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulations) กคอ แนวทางในการอนมตการใชทดนในพ นทราบน าทวมถง ระเบยบควบคมพ นทน าทวมมกจะทาโดยการออกกฎหมาย ซงอาจมาในรปของประมวลขอบงคบ หรอการออกกฎหมายซงเปนประกาศ คาสง หรอหามบางสง ระเบยบน อาจออกไดท งในระดบชาต/รฐ จงหวด หรอภมภาค

การควบคมทเกยวของกบน าทวมมวตถประสงคเพอปองกนไมใหเกดภาวะททาใหปรมาณน าเพมข นและระดบน าสงข นอนเปนผลจากการกระทาหรอละเวนการกระทาใด ๆ ระเบยบน ไมอาจลดความเสยงของการพฒนาในพ นทเสยงน าทวมทมอยแลว อยางไรกตาม มนจะชวยใหการใชทดนทไมถกตองคอย ๆ เปลยนไปเปนการใชทดนทถกตองไดเมอเวลาผานไปในระหวางทมการแบงแยกหรอมการพฒนาทดนข นใหม

ความเปนไปไดของการควบคมจะข นอยกบการใชกฎหมายอยางเขมแขงโดยรฐ/จงหวด จากประสบการณของประเทศสหรฐอเมรกาไดแสดงใหเหนวา ศาลมกจะไมเหนดวยกบการออกกฎหมายระดบทองถนในเรองการควบคมพ นทน าทวม แตมกจะสนบสนนการออกกฎหมายในระดบรฐ

สงจาเปนทจะตองมเพมเตมเพอใหแนใจวาจะไดแผนการควบคมททางานไดจรง ไดแก

4–5


กระบวนการทบทวนหรอการอางอง กระบวนการอทธรณ การกาหนดขนาดน าทวมทใชออกแบบทสามารถนามาใชได แผนงานในการจดทาแผนทน าทวมทแมนยาเพอใชเปนพ นฐานในการออกระเบยบควบคม

พ นทราบน าทวมถง

เพอใหระเบยบควบคมดงกลาวประสบผลสาเรจ ระเบยบจะตองมลกษณะเปนขอแนะนา มเหตมผล และไมเลอกปฏบต มากกวาทจะเปนแตขอหามท งหมด ในระดบทองถน ระเบยบสาหรบควบคมพ นทน าทวมมกจะรวมอยในกฎหมายทองถนการควบคมการจดเขต การควบคมการจดแบงพ นทยอย และ/หรอกฎหมายควบคมอาคาร

รปท 4–1 การจดเขตในพ นทราบน าทวมถง

รปท 4–2 รปตดขวางของพ นทลมน าซงมการจดเขตพ นทตามทระบ

Extent of Largest Flood Expected

Extent of Inundation by Design Flood

WARNING WARNINGRESTRICTIVE RESTRICTIVEPROHITIVE

River Channel

Floodway of Design Flood

4–6


ขอด หามการพฒนาในอนาคต ดวยเหตน จงสามารถลดความเสยหายทอาจเพมข นจากการพฒนา

ในพ นทราบน าทวมถงใหเหลอนอยทสด สรางเกณฑมาตรฐานใหครอบคลมท งประเทศ จงหวด หรอภมภาค จากการศกษาพบวา การดาเนนการจดระเบยบควบคมในพ นทราบน าทวมถงเกดประสทธผล

คมคา

ขอเสย ไมสามารถลดความเสยงของการพฒนาทมอยแลวในพ นทราบน าทวมถงได มการลดช นเขตพ นทราบน าทวมถงทพฒนาอยแลวลง (ลดการใหสทธในการวางแผน) จากดการพฒนาทดนทใชงานอยแลวในพ นทราบน าทวมถง

4.3.2 การจดเขตและการใชพนทโดยกฎหมาย (Zoning and Land Use by Laws)

การจดเขตและการใชพ นทโดยกฎหมาย (Zoning and Land Use by Laws) หมายถงกฎหมายสาธารณะซงควบคมและจากดการใชประโยชนจากทดน น า และสงกอสรางทเปนประโยชนสาธารณะภายใตอานาจการดแลของรฐบาลทองถน

โซนการใชทดนทแตกตางกน เชน ทอยอาศย การพาณชย ทต งหนวยงาน อตสาหกรรม สนทนาการ ฯลฯ จะตองกาหนดขอบเขตใหชดเจน และในแตละโซนสามารถออกระเบยบควบคมทเหมาะสม กฎขอบงคบน สามารถใชควบคมการอนมตใหใชทดน ชนดของอาคารทยอมใหกอสรางหรอแมแตรปแบบการเพาะปลก และการใชพ นทในการทาเกษตรกรรมในเขตพ นทราบน าทวมถงได

โซนทยอมใหมการใชประโยชนโดยสวนใหญอยดวยกนไดกบภยน าทวม ไดแก การเกษตรกรรม การอนรกษและสตวปา พ นทเปดโลง การใชเพอสนทนาการ และรปแบบการขนสงแบบทตยภม

แนวคดเรองการจดเขตพ นทเปน 2 โซน ในพ นทราบน าทวมถงกาลงไดรบความนยมมากข น โดยเฉพาะอยางยงในทวปอเมรกาเหนอทแบงพ นทราบน าทวมถงออกเปน 2 โซน คอ โซนทางระบายน าทวม (Floodway Zone) และโซนชายเขตน าทวม (Floodway Fringe Zone) โซนทางระบายน าทวมคอ พ นททมน าไหลลกและไหลออกเรวทสดซงอยตดกบทางน า สวนโซนชายเขตน าทวมคอ พ นทระหวางขอบของทางระบายน าทวมกบเขตทจะถกน าทวมโดยน าทวมทออกแบบ และเปนพ นททมกเกดน าทวมระดบต นโดยทวไป (ลกนอยกวา 3 ฟต) การพฒนาดานตาง ๆ มกถกจากดในพ นทโซนทางระบายน าทวม และอนญาตใหทาไดในโซนชายเขตน าทวมภายใตเงอนไขตามทกาหนดในกฎหมาย เชน หามมหองพกอาศยใด

4–7


อยตากวาระดบน าทวมออกแบบ ทอยอาศยหรอสงกอสรางจะตองเปนชนดปองกนน าทวมได ไมวาจะโดยการสรางบนทยกสงข นบนวสดถม หรอโดยวธอน ๆ ทยอมรบได

ขอด สามารถปองกนไมใหเกดการพฒนาในอนาคตในพ นทเสยงภยน าทวมซงเปนพ นทชมชนหรอ

เทศบาล ซงจะชวยลดความเสยหายทจะเกดข นกบการพฒนาในพ นทราบน าทวมถงในเหลอนอยทสดได

การศกษาไดแสดงใหเหนวาการจดเขตพ นทเปนมาตรการทคมคาในการดาเนนการ

ขอเสย สามารถแกไขเปลยนแปลงได ในระดบทองถน ความขดแยงดานผลประโยชนระหวางการพฒนาและการปองกนน าทวมอาจ

กอใหเกดปญหาได มแนวโนมทจะไมมประสทธภาพ หากไมมการใหอานาจจากกฎหมายทมระดบสงกวา ไมไดจดใหมระบบการปองกนน าทวมใหแกพ นททพฒนาอยกอนแลว

4.3.3 การออกระเบยบการจดแบงพนทยอย (Subdivision Regulations)

ระเบยบการจดแบงพ นทยอย (Subdivision Regulations) เปนการกาหนดวธสาหรบการจดแบงพ นท และกาหนดมาตรฐานและเงอนไขการออกแบบตาง ๆ ทผพฒนาทดนจะตองดาเนนการเพอใหไดรบความเหนชอบจากหนวยงานเทศบาลทองถน

ระเบยบอาจถกกาหนดเพอหามการแบงพ นทยอยในเขตพ นทเสยงภยน าทวม หรอหามการเปลยนแปลงในเขตพ นทระบายน าทวมธรรมชาต หรอเพอกาหนดใหมมาตรการปองกนน าทวมสาหร บอาคารตาง ๆ ทจะสรางใหม นอกจากน ระเบยบน ยงอาจหามการแบงพ นทยอยซงอาจไมเหมาะสมสาหรบใชพฒนาตามทกาหนดไว ท งน ข นอยกบขอกาหนดในระเบยบดงกลาว นกพฒนาทดนอาจถกหามไมใหแบงยอยทดนในพ นทเสยงภยน าทวม หรอเพอเปนทางเลอก เขาอาจถกกาหนดใหรวมมาตรการปองกนไวในแผนงานดวย จากประสบการณประเทศสหรฐอเมรกาไดแสดงวา เมอเปรยบเทยบกบระเบยบการจดเขตพ นท (Zoning Regulations) แลว ระเบยบการจดแบงพ นทยอย (Subdivision Regulations) ไมไดงายและไมเปนรปแบบเดยวกน และพบวาไมประสบความสาเรจในการลดความเสยหายจากน าทวม

ทางหนงทจะชวยแกไขปญหาความขดแยงระหวางหนวยงานทออกระเบยบการจดแบงพ นทยอย ในพ นทหบเขาหรอแมน ากคอ การสงตอการตดสนใจไปใหสหนวยงานจดการทรพยากรน าของพ นทน น ๆ เชน หนวยงานดานอนรกษของออนตารโอ แคนาดา

4–8


ขอด สามารถปรบเปลยนการพฒนาไดเพอลดภยพบตเนองจากน าทวม นาเสนอรปแบบการควบคมทยดหยนได

ขอเสย วตถประสงคของหนวยงานทพจารณาอาจไมสอดคลองกบวตถประสงคของการลดความ

เสยหายจากน าทวม อานาจทไดรบมอบหมายของหนวยงานททบทวนการจดแบงพ นทยอยอาจขดแยงกน การขอความรวมมอเปนเรองททาไดยาก ในแงของการบงคบใชในระดบทองถน หรอภมภาค อาจมความไมเสมอภาค

4.3.4 ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes)

ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes) ประกอบดวยมาตรฐานสาหรบอาคารทตองมอยางนอยทสด ซงจะทาใหแนใจวาอาคารทอยในพ นทราบน าทวมถงมความปลอดภย ดวยเหตน จงสามารถลดความเสยหายทจะเกดข นได

ประมวลขอบงคบอาคารถกนามาใชในระดบทองถนและสามารถนามาใชกบพ นทราบชายเขตน าทวมถงไดทนท ประมวลขอบงคบอาคารเหลาน สามารถพฒนาใหสอดคลองกบศกยภาพของการเกดน าทวมในพ นทใดโดยเฉพาะไดและกาหนดใหการออกแบบและกอสรางอาคารตองทาดวยความระมดระวงเพอปองกนความเสยหาย อยางไรกตาม เทคโนโลยและเทคนคในการกอสรางมกเปลยนแปลงอยเสมอจงจาเปนตองทบทวนประมวลขอบงคบอาคารเปนระยะ ๆ

ประมวลขอบงคบอาคารแหงชาตของแคนาดา (National Building Code of Canada) มขอกาหนดเกยวกบการกนน าทวมใหอาคาร นอกจากน ยงมหนวยงาน เชน Saskatchewan Environment ไดเสนอมาตรฐานการกนน าทวมโดยละเอยดของอาคารท งทเปนทอยอาศยและอาคารทใชประโยชนอยางอน

ขอด ทาใหแนใจวาอาคารใหมในชายเขตน าทวมจะสามารถกนน าทวมได ทาใหแนใจวามการกนน าทวมในพ นททพฒนาอกคร ง ลดการเพมข นของความเสยหายน าทวมทอาจเกดข นไดใหนอยทสด

4–9


ขอเสย การนาประมวลขอบงคบอาคารมาใชอยางเสมอภาคกนทาไดยาก ในระดบภมภาค มความเปนไปไดสงทประมวลขอบงคบอาคารจะมความแตกตางในเขต

เทศบาลตาง ๆ เนองจากมความเกยวของกบการบรหาร ไมมการปองกนสาหรบการพฒนาทมอยแลว

4.3.5 นโยบายดานการพฒนา (Development Policies)

จาเปนอยางยงทหนวยงานเทศบาลหรอหนวยงานทใหความเหนชอบในการพฒนาทดนจะตองนานโยบายมาใชบงคบ เพอไมใหมการขยายตวของสาธารณปโภค ถนน และบรการอนเขาไปในพ นททกาหนดและพ นททถกออกแบบใหเปนพ นทเสยงภยน าทวม

การปรบปรงถนน ทต งของโรงเรยน สงอานวยความสะดวก และบรการสาธารณะอน ๆ ภายนอกพ นทราบน าทวมถงสามารถควบคมการจงใจในแงลบในการใชประโยชนพ นทราบน าทวมถงทไมเหมาะสมและเกดแรงจงใจในแงบวกตอพ นททปลอดภยกวาและต งอยบนพ นทสงกวา นโยบายน ไมสงผลกระทบตอการใชประโยชนในพ นทราบน าทวมถงทมอย อยางไรกตาม มนเปนอปสรรคตอการพฒนาใหม ๆ ในพ นทเสยงน าทวม ดวยเหตน จงชวยลดความเสยหายทอาจเกดข นใหนอยลงทสด ในประเทศแคนาดา ภายใตแผนงานลดความเสยหายน าทวมในระดบรฐ/จงหวด ทนททหนวยงานระดบเทศบาลไดนาน าทวมออกแบบมาใชและพ นทราบน าทวมถงไดถกกาหนด รฐ/จงหวดจะไมใหการสนบสนนการพฒนาในพ นทราบน าทวมถงน น ๆ และหากยงคงมการพฒนาตอไปกจะไมใหความชวยเหลอในกรณทเกดความเสยหายข น

ขอด ชวยยบย งการพฒนาในพ นทราบน าทวมถงในอนาคต เปนการสนนสนนกฎหมายทองถนเกยวกบน าทวม ระเบยบการแบงพ นทยอย และการควบคม

อน ๆ

ขอเสย ไมไดลดความเสยงของการพฒนาพ นทราบน าทวมถงทมอยเดม จากดการพฒนาในพ นทใหบรการทมอยเดมในพ นทราบน าทวมถง

4–10


4.3.6 การปรบอตราภาษ (Tax Adjustments)

การปรบอตราภาษ (Tax Adjustment) เกยวของกบขอตกลงของเจาของทดนในพ นทราบน าทวมถงเพอคนสทธบางประการในการใชทดนแลกกบการปรบลดอตราภาษในชวงระยะเวลาหนงตามทกาหนด

การปรบอตราภาษสามารถกระตนใหเจาของทรพยสนยอมใหคนสทธการใชทดนบางประการ ถาประสงคจะยงใชทดนตอไปในลกษณะทสอดคลองกบแผนการจดการพ นทราบน าทวมถงทกาหนด อาจรวมไปถงการประเมนการใชพ นทจรงในปจจบนมากกวาการใชทดนตามศกยภาพ

การปรบอตราภาษทเกยวของโดยตรงกบความเสยหายจากน าทวม และสาหรบทดนทใชเพอการสนทนาการ การเกษตรกรรม อางเกบน า งานอนรกษ และพ นทเปดอน ๆ อาจใช เปนเครองมอทมประสทธภาพในการรกษาพ นทระบายน าทวมตามแนวลาน า ตวเลอกดานการปรบภาษน ไมคอยนามาใชในการลดความเสยหายจากน าทวม การขาดความเขาใจและการสนบสนน ความซบซอนของการประยกตใช และทศนคตของสาธารณชนเปนปจจยทขดขวาง นอกจากน เปนการยากทจะนาแผนภาษทสามารถใชงานไดในรปแบบตาง ๆ ไปดาเนนการใหประสบความสาเรจ

ขอด กระตนใหเกดการใชทดนอยางเหมาะสมในพ นทราบน าทวมถง สามารถลดศกยภาพการเกดความเสยหายจากน าทวมในอนาคต

ขอเสย ความซบซอนในทางเลอกน ทาใหยากทจะดาเนนการ ไมสามารถลดความเสยงในการพฒนาทมอยแลวในพ นทราบน าทวมถง ไมสามารถเปนทางเลอกแบบใชงานเดยว ๆ ได

4.4 การประยกตใชและขอจากด (Applications and Limitations)

มาตรการดงทใหโครงรางไวมผลอยางยงตอการจากดการเพมข นของความเสยหายทเกดจากน าทวมในอนาคต มาตรการเหลาน อานวยความสะดวกตอการพฒนาทเปนระบบและเหมาะสมในพ นทเสยงภยน าทวม โดยเฉพาะอยางยงในพ นททกาลงจะเปนชมชนเมอง มาตรการเหลาน ไมไดลดความเสยงทมตอการพฒนาทมอยแลวในพ นทน าทวม ตลอดจนจาเปนจะตองมข นตอนการออกระเบยบอยางเปนทางการเพอการพฒนา นอกเหนอไปจากการทาใหระดบจงหวดหรอรฐออกระเบยบเองได

4–11


4.5 ตวอยาง : กรณศกษาประเทศแคนาดา (Examples: Canadian Case Studies)

4.5.1 บรบททางดานกฎหมาย (Jurisdictional Context)

การบรหารจดการแหลงน าจด (Freshwater Resource Management) เปนความรบผดชอบทกาหนดโดยกฎหมายรฐธรรมนญ (หรอชอเดมคอ British North American Act ป 1867) รฐบาลของทกรฐไดรบมอบอานาจเกยวกบทรพยากรน าภายในเขตรฐของตน ขณะทรฐบาลกลางมอานาจการบรหารจดการเฉพาะกรณทเปนแหลงน าทมขอบเขตขามรฐ นอกจากน รฐบาลกลางแหงแคนาดาเปนเจาของน าจดท งหมดทอยเหนอละตจดท 60 องศา ในรฐยคอน (Yukon) และอาณาเขตทางตะวนตกเฉยงเหนอ (Northwest Territories) น าในทะเลท งหมดและน าทเปนเสนก นเขตแดนระหวางประเทศกถอเปนหนาทรบผดชอบของรฐบาลแคนาดา

การจดการความเสยงภยน าทวมในรฐท งสบ ซงมพ นทรวมกนกวาครงประเทศทางตอนใต ถอเปนหนาทตามกฎหมายระหวางรฐบาลระดบรฐและรฐบาลระดบทองถน/เทศบาล

ขณะทการจดการน าและการครอบครองน าจดท งหมด รวมท งน าทไหลในแมน าททวมลนอาจถอเปนหนาทของรฐบาลระดบรฐ แตหนาทในการจดการและกาหนดพ นทการถอครองทดน แมกระทงในพ นทราบน าทวมถงกลบตกเปนหนาทของรฐบาลระดบทองถน

ดงน น ความเปนหนสวนระหวางรฐบาลระดบรฐและรฐบาลระดบทองถนจงเปนสงจาเปนเพอใหมการใชมาตรการทไมใชสงกอสรางไดอยางเตมท เพอการควบคมความเสยหายจากน าทวมในประเทศแคนาดา ต งแตป ค.ศ. 1976 ผเชยวชาญดานเทคโนโลยน าของรฐบาลแคนาดาไดจดต งทมงานซงมบคคลทสามทจาเปนตอการเปนหนสวนน

กรณศกษาดานการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถงทจะกลาวถงตอไปน ใชแนวทาง 2 แนวทางทแตกตางกน กรณแรกคอ รฐออนตารโอ และกรณทสองคอ รฐอลเบอรตา

4.5.2 หนวยงานดานอนรกษของออนตารโอ (Ontario’s Conservation Authorities)

(1) พ นทลมน าเปนเสมอนหนวยบรหารจดการ (Watershed as the Management Unit)

ผแทนชาวแคนาดาทานหนงไดไปเยยมองคกรแหงหบเขาเทนเนสซ (Tenessee Valley Authority, TVA) ในประเทศสหรฐอเมรกาในชวงฤดรอนป ค.ศ. 1944 และสรปวา ถงแมวา TVA จะมลกษณะการบรหารแตกตางไป แตปรชญาในการทางานเพอการบรหารจดการน าถอวาเปนแบบอยางทดเยยมในดานการพฒนากลยทธรปแบบใหมเพอการพฒนาในพ นทหบเขาแมน า หวใจสาคญประการหนง

4–12


ของกลยทธใหมน คอ การจงใจหลกเลยงไมใหหนวยงานในระดบจงหวดหรอรฐทมลกษณะรวมศนยเขามากาหนดเปาหมาย ในทางตรงกนขาม ไดมการจดต งบรษทหนสวนตามกฎหมายระหวางประเทศชอวา “องคกรเพอการอนรกษ (Conservation Authorities)” ข นระหวางรฐออนตารโอและกลมของเทศบาลตาง ๆ ในพ นทลมน าเพอกาหนดวตถประสงคทชดเจนในการบรหารงานวางแผนน าและทดนในระดบลมน า มาตรา 10 ของกฎหมายวาดวยองคกรเพอการอนรกษของออนตารโอระบวตถประสงคของการองคกรเพอการอนรกษไวดงน

“วตถประสงคขององคกรหนง ๆ คอ การจดต งและดาเนนการในพ นทซงองคกรดงกลาวม อานาจตามกฎหมาย ซงแผนงานถกออกแบบมาเพอการอนรกษ การเกบกก การพฒนา และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตอน ๆ นอกเหนอไปจากกาซ น ามน ถานหน และแรธาต”

อานาจทบงคบใชไดเพยงอยางเดยวทพบในกฎหมายดงกลาว ไดแก อานาจทจะอนมตใหหรอปฏเสธการกอสราง หรอถมภายในพ นททระบวามระดบตากวาแนว

เสนน าทวมตามขอกาหนด อานาจทจะอนมตใหหรอปฏเสธซงการกอสราง หรอถมในหรอบนบอ หรอบงแหงหนง หรอ

พ นทใด ๆ ทกาหนดไวเพอการควบคมน าทวม หรอมลภาวะ หรอเพอการอนรกษทดน อานาจทจะสงใหมการเกบภาษเพอบรหารหรอลงทนในโครงการทเทศบาลทเขารวมดวย

สาหรบโครงการหรอแผนงานทรบความเหนชอบจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาต

ความรบผดชอบอน ๆ ท งหมดเปนผลมาจากสทธความเปนเจาของทดน อาคาร และสงกอสราง ซงทรพยสนเหลาน จะตองไดรบการบรหารจดการโดยคานงถงประโยชนดานการบรหารจดการทรพยากรแบบผสมผสานและผลประโยชนของสวนรวม สมาชกขององคกร ไดแก หนวยงานเทศบาล โดยมผแทนทไดรบการแตงต งจากเทศบาลตาง ๆ ตามกฎเกณฑของกฎหมาย (รฐอาจแตงต งสมาชกของตนไดถง 3 คน ในแตละองคกร) องคกรเพอการอนรกษ 36 องคการ ไดทาแผนการประสานการทางานระดบลมน าระหวางเทศบาลและรฐออนตารโอ ขณะทองคกรอนรกษไดรบเงนและการสนบสนนดานเทคนค (และการควบคมดแล) จากกระทรวงทรพยากรธรรมชาต หลายองคกรในชวงปหลง ๆ น ดาเนนโครงการโดยรวมมอกบและดวยความสนบสนนทางการเงนจากกระทรวงตาง ๆ เงนทไดรบสนบสนนจากกระทรวงทรพยากรธรรมชาตคดเปน 50% ของการลงทนและคาใชจายในการบรหารทไดรบอนมตแลว ในบางกรณ การสนบสนนจากรฐอาจมสงถง 80% แตในชวงสองสามปน การจดสรรงบประมาณใหแกองคกรเหลาน ลดระดบลงมาก หลายองคกรจงไดจดต งมลนธการกศลเพอขอระดมเงนหลายลานเหรยญสาหรบสนบสนนโครงการทรพยากรธรรมชาต/พฒนา

4–13


(2) การบรหารจดการในพ นทราบน าทวมถงในบรบทพ นทลมน า (Floodplain Management in a Watershed Context)

การบรหารจดการน าโดยเนนเฉพาะพ นทราบน าทวมถงไดรบความสนใจมากข นเมอ 47 ปกอน ต งแตมการจดต งองคกรอนรกษองคกรแรก และถอเปนสวนหนงของการพฒนาชมชนเมองในประเทศแคนาดา นบต งแตคร งสงครามโลกคร งท 2 แรงกดดนในเรองน มมากทสดในแถบตอนใตของรฐออนตารโอ

การบรหารจดการดงกลาวไดดาเนนไปควบคกบการพฒนาจตสานกทวา ลมน าเปนบรบททถกตองในการบรหารการดาเนนกจกรรมของผคนท งหมดในพ นทราบน าทวมถง การจดทาพ นทเสยงภยน าทวมและการควบคมการใชทดนทเกยวของเปนวธปกตทใชในการบรหารจดการการพฒนาพ นทราบน าทวมถงในพ นทลมน าของรฐออนตารโอ มาตรการทไมใชสงกอสรางถกนามาใชแทนการพงพงมาตรการทใชสงกอสรางซงมราคาคาลงทนสง และการวางแผนการใชงานแบบผสมผสานระหวางมาตรการทใชสงกอสรางและไมใชสงกอสรางกาลงนามาประยกตใชในบรบทของการจดทาแผนน า (Water Plan) ภายใตระบบนเวศทสมยใหมมากข นเพอลดการเกดความเสยหายจากน าทวม

บทเรยนสาคญทไดจากประสบการณของออนตารโอเพอการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง ระดบโลกทกาลงดาเนนการอยมประเดนสาคญดงตอไปน

พ นทลมน าถอเปนหนงหนวยบรหารจดการ (Watershed as the Management Unit) : ไมเพยงแตนกอทกวทยาระดบมออาชพเทาน นทตองวเคราะหความเสยงของการเกดน าทวมในพ นทราบน าทวมถงจากฐานขอมลอทกวทยา ในบรบทของพ นทลมน าหนง ๆ แตรฐบาลทองถน (และนกการเมองของรฐบาลดงกลาว) จะตองดาเนนการดานกฎหมายเพอตอบสนองตอบรบทพ นทลมน าน น ๆ ดวยเชนกน องคกรเพอการอนรกษแหงออนตารโอเปนกลไกทมอานาจและจดต งข นตามกฎหมายในระดบลมน า

การคดร เรมโดยทองถน (Local Initiative) : องคกรเพอการอนรกษ เปนกาวยางแหงความสาเรจของแนวคดโดยประชาชนและเพอประชาชนในพ นทลมน าหลก ขนาดทางภมศาสตรขององคกรเพอการอนรกษน ข นอยกบการพฒนาและสามารถคงไวซง “สปรตแหงชมชน (Community Spirit)” ภายในลมน าหนง ๆ แนวทางทคดร เรมโดยทองถนน มความหมายโดยนยทางบวกถงการควบคมการพฒนาพ นทลมน า นเกดจากรฐบาลระดบเทศบาลทมความเขาใจอยางชดเจนและทมเทตนเองกบกลยทธการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถงโดยมาตรการทไมใชสงกอสรางทมรากฐานจากพ นทลมน าท งหมดมากกวาการแบงแยกเปนสวน ๆ

การเปนหนสวน (Partnership) : องคกรเพอการอนรกษไดรบการปรบปรงในชวงทศวรรษ 1970 และ 1980 และในชวงทศวรรษ 1990 ไดมการนาหลกการเปนหนสวนเขามาใชในการ

4–14


บรหารจดการพ นทราบน าทวมถง การจดทาแผนทน าทวมระดบรฐและสหพนธรฐ และความเชยวชาญดานเทคนคอทกวทยา ผนวกกบความรบผดชอบดานการใชประโยชนทดนของเทศบาลทองถนในระดบลมน าไดกลายเปนหนสวนดานการบรหารจดการน าในพ นทราบน าทวมถงอยางแขงขนและเปนเอกลกษณเฉพาะสาหรบแคนาดา

4.5.3 อลเบอรตา (Alberta)

แนวทางจากบนลงลาง (A Top–Down Approach)

ในบรบทอานาจการปกครองของแคนาดา รฐอลเบอรตาเปนเจาของและมหนาทรบผดชอบในการบรหารจดการทรพยากรน าของตนเชนเดยวกบรฐออนตารโอ ความรบผดชอบในพ นทน าทวมตกอยกบรฐบาลทองถน และรฐบาลระดบสหพนธรฐและระดบรฐ

จากการลงนามในขอตกลงเพอลดความเสยหายจากน าทวมอยางเปนทางการระหวางรฐบาลแคนาดาและรฐอลเบอรตาในเดอนเมษายน ป ค.ศ. 1989 รฐอลเบอรตาไดเปลยนจากแนวทางทใชสงกอสรางไปยงแนวทางทไมใชสงกอสราง เพอลดความเสยหายจากน าทวมในพ นทราบน าทวมถงในเขตเมอง กอนป ค.ศ. 1989 รฐทรารวยเนองจากกาซและน ามนสามารถพงพาสงกอสรางราคาแพง เชน เขอน หรอคนก นน าได ในชวงป ค.ศ. 1980–1982 ไดมการกอสรางเขอนดกสน (Dickson Dam) ในพ นทลมน าตอนบนของแมน าเรดเดยร (Red Deer River) สวนหนงถกใชเพอการควบคมน าทวมสาหรบเมองดรมเฮลเลอร (Drumheller) และเมองเรดเดยร (Red Deer)

แนวทางใหมของรฐอลเบอรตาน คอ การเปนหนสวนกนทางดานทกษะทางอทกวทยาและการใหความรกบสาธารณชนทเกยวของกบหนวยงานบรหารจดการน าในระดบรฐและสหพนธรฐ วตถประสงคกเพอลดความเสยหายเนองจากน าทวมทอาจเกดข นในอนาคตโดยเนนพ นทเมอง หวใจหลกของวธการน คอ การใชพ นทเสยงภยน าทวมเพอกาหนดขนาดปญหาน าทวมของชมชนหนง ๆ การกาหนดพ นทเสยงน าทวมระดบรฐและสหพนธรฐอยางเปนทางการ และความเปลยนแปลงทเกยวของกบนโยบายของรฐและสหพนธรฐในการประกนทอยอาศยของประชาชน และความชวยเหลอในภาวะอทกภย โดยเฉพาะอยางยงการเปลยนแปลงหลก 3 ประการ ทมตอนโยบายของรฐและสหพนธรฐในการกาหนดพ นทดงกลาว ดงน

รฐบาลระดบสหพนธรฐ ระดบรฐ และตวแทนสาธารณชน และบรษทตาง ๆ จะไมลงทนในดานสงกอสรางในพ นทน าทวมทกาหนดอกตอไป

ในพ นทรบน าทวมทกาหนดไวจะไมมการผอนชาระและการประกนการผอนชาระทอยอาศย ภายใตหนวยงานผอนชาระของแคนาดา โครงการบานจดสรร บรษทผใหกทเกยวของ และผค าประกนสาหรบการลงทน

4–15


รฐบาลท งในระดบรฐและสหพนธรฐจะไมใหความชวยเหลอเจาของบานเรอนและธรกจรานคาซงตดสนใจเองทจะสรางอาคารอยในพ นทรบน าทวมอยางจงใจ

การเปลยนแปลงดานนโยบายไดรบการออกแบบในเบ องตนท งในลกษณะทมแรงจ งใจและไมมแรงจงใจ เพอหามปรามเทศบาลในทองถนไมใหอนญาตใหมการพฒนาในพ นทเสยงภยน าทวม และเมอมองในมมของรฐบาลสวนทองถน ถงแมวาระหวางการศกษาเพอจดทาแผนททางอทกวทยาและแผนททางภมศาสตรกอนทจะกาหนดเปนพ นทรบน าทวมจะไดทาการปรกษาอยางเขมขนกบรฐบาลทองถนเหลาน การจดทาแผนทดงกลาวและการดาเนนการกาหนดพ นทถอเปนการรเรมของรฐบาลในระดบทใหญกวาทองถนและมลกษณะการดาเนนงานจากบนลงลางอยางเหนไดชด

4.5.4 การควบคมดวยการออกระเบยบในพนทนาทวมของเมองคลการ (City of Calgary Floodplain Regulatory Controls)

ในเดอนกนยายน ค.ศ. 1985 เมองคลการ (Calgary) ไดใชแนวทางการออกระเบยบพเศษเกยวกบการใชทดน โดยกาหนดใหมการจากดการใชและการพฒนาทดนภายในพ นทรบน าทวมและพ นทน าทวมของเมอง ประเดนหลก ๆ ของระเบยบดงกลาวมดงตอไปน

อาคารทสรางใหมจะตองมระยะหางจากแมน าโบว (Bow River) ซงเปนแมน าสายหลก 60 เมตร และจากแมน าสายรอง ไดแก แมน าเอลโบว (Elbow River) แมน านอสครก (Nose Creek River) และแมน านอสครกตะวนตก (West Nose Creek River) 30 เมตร

จะตองออกแบบอาคารใหมโครงสรางทสามารถปองกนความเสยหายจากน าทวมได ช นลางของอาคารท งหมดจะตองกอสรางทระดบน าทวมออกแบบหรอสงกวา (น าทวมขนาด

1:1,000 ป) อปกรณไฟฟาและจกรกลท งหมดภายในอาคารจะตองตดต งทระดบน าทวมออกแบบหรอสง

กวา ไมอนญาตใหมการจดเกบสารเคม ของเหลวตดไฟ สารพษ และขยะ ไวภายในและภายนอก

อาคาร ซงไมสามารถเคลอนยายไดในทนทในเหตน าทวม

ระเบยบน มผลบงคบใชอยางเครงครดนบจากป ค.ศ. 1985 การพฒนาโดยเฉพาะอยางยงในเขตใจกลางเมองคลการจะตองตรงตามระเบยบพเศษน และดวยเหตน จงสามารถลดความเสยหายจากน าทวมทเกดจากพฒนาใหมภายในพ นทน าทวม 1 : 100

4–16



[1] The Natural Hazards Research and Applications Information Center. (1992). Floodplain management in the United States, (An Assessment Report). The Federal Interagency Floodplain Management Task Force, University of Colorado at Boulder, Federal Emergency Management Agency, FIA–17.

5–1


II–V การประกนภยน าทวม (Flood Insurance)

เขยนโดย C. Ballard


วตถประสงคหลกของการประกนภยน าทวม (Flood Insurance) คอ การกระจายคาเสยหายจากน าทวมออกไปใหสงคมทเกยวของสามารถจดการกบคาใชจายดงกลาว การดาเนนงานดงกลาวรวมถงการกระจายท งในดานระยะเวลาและประชากร รวมท งการจดต งระบบทยตธรรมทมคาใชจายตอภายนอกนอยทสด และมผลกระทบทซงเปนอนตรายและไมพงประสงคนอยหรอไมมเลย

การประกนภยน าทวมแตกตางจากเครองมอเพอบรหารจดการความเสยหายจากน าทวมอน ๆ ขณะทเครองมออนใชเพอลดคาเสยหายจากน าทวมแตละคร ง การประกนภยจะกระจายความเสยหายออกไปตามระยะเวลาและพ นท มความเกยวของเชอมโยงกนอยางชดเจนระหวางการประกนภยกบการบรรเทาภยพบต ถาประเทศหนงประเทศใดต งเปาทจะจดต งหรอสงเสรมกลไกการประกนภยน าทวม กจาเปนทจะตองแกไขปญหาต งแตเรองมธรกจประกนภยอยแลวหรอไม ในราคาทพอจายไดหรอไม หรอการแทรกซมของตลาดลาง ประสทธภาพของการนาแนวทางการประกนภยมาใชเกยวของกบความคาดหวงของสาธารณชนในเรองการบรรเทาภยพบต และการคาดการณเกยวกบข นตอนทางการเมองในความสมครใจในการใหการบรรเทาภย หรอในทางกลบกนสามารถทจะละท งไมบรรเทาความเสยหายของผทสามารถทาประกนไดแตไมทา

ถงแมวาการประกนภยไมสามารถลดคาใชจายจากการเสยหายน าทวมไดในระยะยาว แตกตองถอวาเปนแคสวนเสรมของกลยทธบรหารจดการพ นทน าทวมซงลดความเสยหายน าทวมไดจรง เชน งานบรรเทาน าทวม การพยากรณ การกนน าทวม หรอการเปลยนแปลงการใชประโยชนทดนไปสการใชประโยชนชนดทนทานกบน าทวม ดงน น การประกนภยจงตองมสวนประกอบทเกยวของกบเน อหาท งในสวนท 2 มาตรการวางแผน และในสวนท 3 มาตรการรบมอของคมอฉบบน

การประกนภยน าทวมมเน อหาเกยวกบการปรบปรงผลทตามมาของเหตการณภยพบตหนง ๆ โดยเฉพาะอยางยงความรนแรง และเนองจากน าทวมมกไมคอยคกคามถงชวต การประกนภยน าทวมจงพจารณาวาเปนความพยายามทจะปรบปรงผลทตามมาในดานเศรษฐกจ ตลอดจนผลทตามมาในดานกายภาพเสยมากกวา

คาความเสยหายเนองจากน าทวมอาจแบงไดเปนกลมตาง ๆ ซงข นอยกบวธทใชในการหาแหลงเงนเพอสนบสนนการประกนภยน าทวมดงน

5–2


(1) รบภาระท งหมดโดยผประสบภย แตกระจายคาใชจายออกไปเทา ๆ กนในชวงระยะเวลาหนง

(2) บางสวนรบภาระโดยผประสบภย และบางสวนรบภาระโดยผทไมไดประสบภยโดยตรง

ในกรณหลง ผทอยภายนอกพ นททตองรบน าทวมชวยจายเงนอดหนนใหแกผทตองรบความเสยง ดงน น จงเปนการกระจายหรอแบงปนความเสยงออกไปท งมตของพ นทและเวลา อยางไรกตาม ตามเหตผลทจะไดบรรยายตอไปน มกจะไมแนะนาใหจายเงนชวยเหลอใหกบการครอบครองพ นททมแนวโนมถกน าทวม เนองจากการใหความชวยเหลอในลกษณะดงกลาวจะบดเบอนการตดสนใจใชประโยชนทดน และทาใหเกดการลงทนทไมเหมาะสม

การประกนภยน าทวมดาเนนการอยในปจจบนในหลาย ๆ ประเทศทมตลาดการประกนภยทพฒนาแลว และมความหลากหลายในลกษณะของประกนภยน าทวม ตลอดจนวธทใชในการกาหนดเบ ยประกน ในเรองน ยงไมมตนแบบการประกนภยลกษณะใดทจะถอวาไดวาเหมาะสมทสดสาหรบประเทศหนงประเทศใด

ความซบซอนยงมากข น ถาลมน าใดมพ นทครอบคลมหลายประเทศหรอหลายรฐ และบรเวณใดทกจกรรมการควบคมน าทวมของประเทศตนน าสงผลกระทบหรอทาใหสถานการณของประเทศปลายน าเลวลง หรอคาดวาจะมผลกระทบตอสภาพน าทวมและเพมความเสยงตอประเทศปลายน า ความซบซอนดงกลาวอาจเกดข นไดกบแมน าทใชเปนเขตพรมแดน ซงการกระทาบนฝงหนงฝงใดอาจเปลยนสภาพพ นทของอกฝายได ปญหาทยงยากดงกลาวสามารถแกไขไดดวยเวทการเมอง และทดทสดคอ ขอตกลงอยางเปนทางการระหวางรฐหรอประเทศ ตวอยางหนงทมมานานแลวคอ “ขอตกลงคนก นน าระหวางรฐ (Interstate Levees Agreement)” ในแมน าเมอรเรย (Murray River) ของประเทศออสเตรเลย ขอตกลงดงกลาวจากดการกนพ นทออกไปจากพ นทน าทวมดวยการสรางคนกนน าของแตละรฐทอยรมแมน า ซงในลกษณะน จะชวยลดผลกระทบทมตอปลายน า

แผนประกนภยน าทวม (Flood Insurance Program) สามารถออกแบบใหเหมาะสมกบความตองการของแตละประเทศโดยเฉพาะ ถงแมวาในบางประเทศจะมการประกนภยทรพยสนคอนขางนอย แตนนกไมไดเปนขอจากดไมใหมการพฒนาแผนประกนภยน าทวมทเหมาะสม อยางไรกตาม ในข นตนผทจะเปนลกคาอาจมความเขาใจเกยวกบการประกนภยเพยงเลกนอย ดงน น การรเรมนาแผนประกนภยน าทวมมาใชในประเทศทไมมแผนการศกษา (ดานประกนภย) ทเหมาะสม จะตองใหความสาคญในดานการตลาดอยางยงยวด

การประกนภยใหคมครองทรพยสนทมอยแลวในพ นทราบน าทวมถงอาจเปนเรองทมคาใชจายสงมาก ถาอาคารเหลาน นไดสรางข นโดยไมคานงถงความเสยงจากภยน าทวมทมอย และนจะหมายถงชนด

5–3


ของความคมครองซงสามารถออกใหได และตอการสรางแรงจงใจในระบบเพอสนบสนนใหมการฟนฟหรอบรรเทาน าทวม และตอการเลอกทไมพงประสงคและอนตรายทางศลธรรมในกระบวนการประเมน

ในเศรษฐกจการตลาดมบรษทประกนภยอยมาก และภยทครอบคลมและเบ ยประกนสาหรบความเสยงภยมกแตกตางกนไป ดงน น ผตองการทาประกนจงตองแขงขนกนเองเพอแสวงหาแนวทางทกอใหเกดผลกระโยชนมากทสดตอธรกจและความเสยงของตน ถงแมวาการพฒนาดานการประกนภยจะทาไดดทสดในตลาดซงสงเสรมการแขงขนกนแบบน แตการประกนภยกเปนทนยมและมบทบาทสาคญในสงคมเศรษฐกจแบบสงคมนยมทมการควบคม หรอเศรษฐกจในชวงเปลยนผาน

ไมวาจะเปนการประกนภยแบบใด ลวนแตเปนเรองของการสารองเงนเพอรบกบการสญเสยคร งใหญทไมคาดคด การลงทนเพอสารองเงนดงกลาวกเพอใหมเงนกองทนเพยงพอสาหรบใชงานไดทนทในกรณจาเปน และเมอการสารองเงนมลกษณะมนคง กอาจนาไปสการกยมโดยใชเงนสารองดงกลาวเปนประกน (มากกวาทจะนาเงนสารองมาใชโดยตรง) เมอจาเปนจะตองใชกรณทมการเ รยกรองเงนประกนมากกวาปกต อยางไรกตาม การสะสมเงนสารองดงกลาวอาจเปนเรองยากหากมขอพจารณาดานภาษ ซงทาใหภาคเอกชนไมสามารถทาไดอยางมประสทธภาพ

ถามระบบประกนภยแลว มนจะเปนการไมยตธรรมถาผไมทาประกน (หรอประกนนอยเกนไป) ไดรบเงนชดเชยในการบรรเทาทกข ในประเทศองกฤษ มรายงานวารฐมนโยบายปฏเสธการจายเงนชดเชยสาหรบความเสยหาย ยกเวนไดทาขอตกลงไวกอนหนา เชน ในกรณของผทไมมความสามารถจายประกนได อยางไรกด ในเรองน จะตองพจารณาในประเดนทางดานสงคมและการเมองใหเหมาะสม

5.2 การประกนภยใหความคมครองทรพยสนทมอยเดม (Coverage for Existing Property)

แผนงานประกนภยน าทวมสามารถกาหนดความคมครองใหครอบคลมความเสยหายจากน าทวม ไมวาจะเปนทรพยสน หรออสงหารมทรพยในหมวดหมทเลอกทาประกนภย ประเภทของทรพยสนทควรพจารณาทาประกน ไดแก

ทอยอาศย ไดแก อาคาร และ/หรอ ขาวของเครองใช บรษทการคาหรออตสาหกรรม สงกอสรางในฟารม เชน อาคาร เครองใช ร ว ฯลฯ ยานพาหนะ เครองจกรกล พชผล สตวเล ยงในฟารม มลคาทดน ไดแก การลดลงของมลคาทดนเนองจากทดนถกกดเซาะ ดนเคม หรอเนองจากผล

อน ๆ ทตามมาจากเหตการณน าทวม

5–4


ทรพยสนสาธารณะ เชน ถนน สะพาน อาคาร คน ทอสงน า การสอสาร ฯลฯ

โดยปกตแลวรฐบาลมกจะไมประกนสงกอสรางพ นฐาน ท งน เนองจากการอนมานวา การกระจายตวของสงกอสรางเหลาน ไปตามภมศาสตรจะชวยใหรฐบาลสามารถแบกรบความเสยงทเกดข น อยางไรกตาม อาจมสถานการณเฉพาะบางอยางในบางประเทศทแนะนาใหรวมสงกอสรางพ นฐานของรฐเหลาน เอาไวในแผนการประกนน าทวมดวย

แผนประกนภยน าทวมหลายแผนมกจากด เฉพาะอาคารบานเรอน เพราะเจาของบานมความสามารถดานการเงนจากดในการซอมแซม หรอสรางบานใหมหลงน าทวม และในการเปลยนทดแทนสงของภายใน การประกนภยความเสยหายน าทวมทมตอพชผล หรอประกนภยการสญเสยสตวเล ยงในฟารมมกจะมราคาสง แตสามารถดาเนนการไดในประเทศทเศรษฐกจสวนใหญข นอยกบการเกษตรกรรม การกาหนดรปแบบการจายประกนทครอบคลมในดานตาง ๆ ใหมความสมดลจะตองใชการวเคราะหอยางถถวน

5.3 การประกนภยใหความคมครองการพฒนาใหม (Coverage for New Developments)

ในอดมคต การพฒนาใหม ๆ ทไมมการปองกนความเสยหายจากน าทวมจะตองไมอนญาตใหสรางในพ นทเสยงภยน าทวม การอนญาตใหมการพฒนาเหลาน อาจกอใหเกดความเสยหายอยางไมยตธรรมตอท งเจาของทไมไดคาดการณมากอน หรอตอผทเขามาซ อ หรอตอภาคสงคมทจะตองรบผดชอบตอความเสยหายเนองจากน าทวมน น

อยางไรกตาม ความเสยงโดยทวไปมขนาดทสามารถเปลยนแปลงได สงคมหนงอาจยอมรบใหมการพฒนาเหลาน ไดในพ นทราบน าทวมถง ถาความเสยงของการเกดน าทวมรายปอยทระดบนอยกวา 1% แตจากดการพฒนาในพ นททมความเสยงมากกวาระดบน และเมอสงคมดงกลาวไดกาหนดกฎเกณฑดงกลาวข นแลว การนาเอาระบบการประกนภยมาใชกมความเหมาะสม

อยางไรกตาม ทใดทมระบบการประกนภยน าทวม หลกเกณฑดานความเสยงทนามาใชกบพ นท และหลกเกณฑการปองกนการพฒนาใหม ๆ จะตองสมดลกบหลกเกณฑทนามาใชในระบบการประกนภย บคคลทประสงคจะอยนอกหลกเกณฑทไดรบการยอมรบจะตองรบความเสยงดวยตนเอง โดยไมสงตอใหสงคมสวนรวมรบผดชอบ หรอสงตอบคคลอนทไมไดคาดการณมากอน อทธพลของตลาดการทาประกนภย (ถามขอมลประกนภยในปรมาณทมากพอ) และการควบคมการวางแผนสามารถชวยใหเกดความสมดลดงกลาว

5–5


5.4 ทนประกนภย (Funding)

แผนประกนภย (Flood Insurance Schemes) หลาย ๆ แผนกาหนดใหผทาประกนแบกรบความเสยหายเองบางสวน โดยอาจแสดงเปนปรมาณทหกออกจากปรมาณทจายได หรออาจกาหนดเปนสดสวนของความเสยหายคงท เชน 10% ฯลฯ

มทางเลอกหลายทางเกยวกบทนในแผนประกนภย

ระบบทงายทสดกคอ ผเอาประกนจายเบ ยประกนในอตราเดยวกน ไมวาความถของการสญเสยทคาดการณหรอคาความเสยงจะแตกตางกน อยางไรกตาม ลกษณะดงกลาวเปดโอกาสใหผเอาประกนบางรายไดประโยชนจากการเกดน าทวม เบ ยประกนภยแบบเทาเทยมกนยงกระตนใหเกดการใชทดนไมเหมาะสมในพ นทน าทวม

คาเบ ยประกนแบบเทาเทยมกนอาจทาใหคนทมเสยงนอยเขามามสวนรวมในแผนงานแบบสมครใจเองนอย ดงน น จงตองเพมคาเบ ยประกนใหสงข นเพอใหพอคมครองความเสยงทสงข นในสวนของผทขอประกนภย อยางไรกตาม นกอาจนาไปสการลมละลายของกองทนในทายทสด

ดงน น จงจาเปนอยางยงทจะตองมการประเมนและแบงประเภทของเบ ยประกนภยตามชนดของความเสยงตาง ๆ กน เปนไปไดวาการประกนภยน าทวมสามารถจดแผนประกนมาตรฐานไมกแผน เนองจากผทาประกนอาจมคาใชจายและมความเสยหายคลายกนในพ นททมระดบน าทวมตามทกาหนด ดงน นจงไมจาเปนจะตองมการประเมนมลคาของทรพยสนแตละรายททาประกน

การเกบคาเบ ยประกนในจานวนอตราไมมากนกไดพสจนแลววาใชไดดในบางกรณ เนองจากวตถประสงคของการเกบคาประกนซงเปนสดสวนกบความเสยงน กเพอสกดก นการพฒนาทไมเหมาะสมในพ นทน าทวม คาเบ ยประกนดงกลาวไมจาเปนจะตองไดรบการคานวณใหมความแมนยามากนก อนทจรงแลว เมอพจารณาจากความไมแนนอนทางดานอทกวทยา ความแมนยากเปนเรองไมจาเปน

จาเปนทจะตองเกบคาเบ ยประกนใหเพยงพอทจะรกษากองทนประกน เพอสามารถตอบสนองกบการเรยกรองคาประกนทคาดการณไวได อาจจาเปนจะตองเพมคาเบ ยประกนหากมการเรยกเงนประกนตดตอกนหลายปในกรณของน าทวมตดตอกน แตอาจลดหากเกดน าทวมเพยงเลกนอยในชวงหลายป เพอใหสามารถตอบสนองตอการสญเสยอยางหนกจากน าทวม (หรอในปทน าทวมรนแรง) บรษทประกนจะตองทาอยางหนงอยางใดดงตอไปน

มความสามารถทจะกยมเพอใหครอบคลมเงนทนทยงขาด การกยมอาจตองใหรฐบาลค าประกน

5–6


การทาประกนซ าอยางเพยงพอ มตลาดของการรบทาประกนซ าทกวางขวางและแขงขนกนในระดบนานาประเทศ เพอทาใหสามารถกระจายความเสยงออกไปตามพ นทภมศาสตรอยางทตองการ


การประกนภยน าทวมมท งขอดและขอเสย ข นอยกบรปแบบของการประกน เชน แบบสมครใจหรอบงคบ แบบอตราเดยวกนท งหมด หรอแบงตามความเสยง แบบไดรบเงนชวยเหลอบางสวน หรอตองจายเองท งหมด รายละเอยดทจะกลาวตอไปน จะเกยวกบแผนประกนภยในลกษณะสมครใจ คาเบ ยประกนคดตามระดบความเสยงแบบคราว ๆ (เพอใหคนทมความเสยงตาจากน าทวมจายแคเพยงเบ ยประกนข นตา)

5.5.1 ขอด (Advantages)

(1) การประกนภยน าทวมสามารถใหความชวยเหลอดานการเงนแกผประสบภยททาประกนไดทนท การประกนภยสามารถจายตามคาเรยกรองเงนประกนไดอยางรวดเรว ทาใหผประสบภยน าทวมสามารถจดการกบปญหาดานการเงนไดโดยเรว ความมอสระปราศจากขอกงวลดานการเงนหลงการเกดภยพบตดงกลาวจะชวยลดความเสยหายทางดานจตใจทพบวาเกดข นในหมผประสบภยในระยะยาว การจายคาบรรเทาทกขและการบรจาค โดยปกตมกจะชวยไดแคเศษเส ยวของความเสยหายทเกดจากน าทวมโดยตรงทเกดข นกบเจาของบาน สาหรบพ นททประสบน าทวมขนาดเลกบอยคร ง และมประชาชนจานวนมากไดรบผลกระทบ เงนจากแหลงดงกลาวไมไดชวยบรรเทาทกขแมแตนอย การมระบบประกนภยน าทวมจะชวยใหเกดขอตกลงเพอการชดเชยทางการเงนในอตราสวนทมากกวา

(2) ชวยกระตนใหผถอครองทรพยสนออมเงนไวสาหรบการสญเสยจากน าทวมในอนาคต การประกนภยน าทวมโดยทวไปกคอ การแบงแยกการสญเสยจากน าทวมทเกดข นในอนาคตอยางแนนอนสาหรบบคคลทอาศยในพ นทน าทวมออกไปตามระยะเวลา การแบงปนความเสยหายจากน าทวมไปตามพ นท เชน แบงปนกบผเอาประกนรายอน อาจดเหมอนมความสาคญนอย แตทจรงสาคญยงเนองจากเปนการสะสมกองทนทจาเปนสาหรบน าทวม โดยเฉพาะอยางยงเพอใหครอบคลมการจายคาเสยหายทเกดจากเหตการณน าทวมคร งใหญทนาเฉพาะสวนเบ ยประกนจากผถอกรมธรรมมาจาย

(3) ชวยลดความตองการชวยเหลอจากหนวยงานบรรเทาทกข หากมการประกนภยน าทวมอยแลว หลงเหตการณน าทวม หนวยงานบรรเทาทกขจะไดต งเปาไปทกลมคนทไมสามารถซ อประกนไดเทาน น ซงจะชวยลดการใหความชวยเหลอจากภาครฐแกผอยอาศยในพ นทน าทวม และยงชวยใหหนวยงานของรฐสามารถใหความชวยเหลอแกบคคลยากไรทประสบการสญเสยอยางยงในเหตการณน า

5–7


ทวมทมผลกระทบตอคนจานวนนอย (การใหความชวยเหลอมกจะเกดข นกตอเมอเหตการณภยพบตเกนขดทกาหนดเทาน น ผทโชครายทไดรบความเสยหายอยางมากจากเหตการณน าทวมในพ นทขนาดเลก ๆ อาจไมไดรบความชวยเหลอจากหนวยบรรเทาภยพบต แตเขาสามารถเรยกคาเสยหายจากบรษทประกนภยได)

(4) ชวยผลกดดนใหเกดการใชเครองมอดานนโยบายอน ๆ เพอการบรหารจดการพ นททอาจเกดน าทวม หากสามารถจดการไดเหมาะสม การมระบบประกนภยจะชวยสนบสนนนโยบายการบรหารจดการพ นทน าทวมแบบอน ๆระบบประกนภยจะทาใหเกด

สกดก นการพฒนาทไมเหมาะสมในพ นทน าทวม รวมท งสงเสรมกจกรรมปองกนน าทวม เชน การยกระดบพ น และถาเปนไปได การใชวสดทไมเสยหายจากน าทวม

สงเสรมใหองคกรสวนทองถนสามารถยนยนการตดสนใจเกยวกบการใชทดนทเหมาะสมในพ นทน าทวม เชน การอนมตการถอนประกนภย และการทประชาชนมความรเกยวกบระดบของเบ ยประกนภยจะชวยกระตนใหมกจกรรมประกนภยเกดข น

กาหนดขอบเขตของพ นทราบน าทวมถงทการปรบปรงระบบการเตอนภยและงานบรรเทาน าทวมแบบใชโครงสรางเพมเตมจะมความเหมาะสมและคมคา

กระตนใหผอยอาศยและผทกาลงจะเขามาอยอาศยทราบถงคาใชจายท งหมดทจะเกดข นหากอยในพ นทน าทวม

(5) ชวยกระตนการลงทนในเทคโนโลยใหมและการเพมความหนาแนนของการใชประโยชนทดนสาหรบผอยอาศยทไมชอบความเสยง เกษตรกร และนกลงทน การมระบบประกนภยจะชวยลดความกงวลของเจาของทดนเกยวกบเวลาทจะเกดความเสยหายจากน าทวมในคร งหนา ดงน น ยงมโอกาสทจะไดรบผลตอบแทนจากการลงทนในพ นททมการใชประโยชนทดนไวอยาง เขมขน หากขาดระบบประกนภยทเตรยมการไวอยางด เกษตรกรรายยอย เจาของบาน และธรกจรายยอย จะถกกกไวในวงจรของการสญเสยซงดดเอาเงนลงทนไปแทนทจะนามาใชในกจกรรมการผลต

5.5.2 ขอเสย (Disadvantages)

(1) การประกนภยน าทวมไมไดชวยลดการสญเสยจากน าทวมท งทางตรงและทางออม เปนเพยงแคการกระจายมลคาการสญเสยไปตามระยะเวลา

(2) การประกนภยมคาดาเนนงาน (Transaction Cost) การจดใหมการประกนภยตองมคาใชจายในดานการตลาด การแบงประเภทความเสยง คาใชจายดานกรมธรรม และการประเมนเพอการเรยกรองเงนประกน ดงน น เจาของบานททาประกนจะตองจายมากกวา 10 เหรยญสหรฐ เพอใหไดมาซง

5–8


ผลประโยชนจานวน 10 เหรยญสหรฐ ในระยะยาว อยางไรกตาม ผถอกรมธรรมทไมชอบความเสยง อาจยนยอมจายเงนคาดาเนนการเหลาน เพอตดความกงวลเรองการสญเสย

(3) อาจทาใหยงมคนทสดสวนทสาคญไมไดประกนภยหรอประกนไวตามาก เจาของทรพยสนในพ นทเสยงน าทวมหลายรายอาจไมทาประกน หรอทาประกนไมเพยงพอ บางคนอาจคดวาตนเองไมสามารถจายคาเบ ยประกนภยทคานวณจากการประเมนความเสยงภยน าทวม หรอเบ ยประกนสงเกนไป

ประสบการณในประเทศสหรฐอเมรกายงทาใหทราบวา ถาแผนงานประกนภยเปนแบบสมครใจ คนมแนวโนมทจะรสกวาความเสยงยงตา จงไมซ อประกน ดงน น แผนงานประกนภยแบบสมครใจจงไมสามารถชวยกระตนใหเกดการเกบออมเพอการสญเสยในวนขางหนา ดงน น การทแผนจะประสบความสาเรจหรอไมน น จงข นอยกบองคประกอบของการบงคบ หรอความพยายามอยางหนกทจะใหการศกษาในเรองน อยางตอเนอง

(4) การประกนภยน าทวม (ซงเปนเพยงแคชวยกระจายคาใชจายดานน าทวมออกไปใหสงคมสวนใหญ) อาจชวยกระตนองคกรสวนทองถนใหพฒนาพ นทราบน าทวมถง เพราะสามารถเรยกคนคาเสยหายไดจากประกน การวางแผนจดการน าทวมทดจงเปนสงสาคญมากกวา

(5) การพฒนาขอมลความเสยงเพอคานวณหาเบ ยประกนเปนข นตอนทมคาใชจายสง และสมพนธกบระดบของความซบซอนในการจดอตราเบ ยประกน และสมพนธกบกลไกทใชในการควบคมการใชประโยชนทดนและหลกปฏบตดานอาคาร ขอมลความเสยงทเกยวกบการใชประโยชนทดนทยอมใหไดจะตองมรายละเอยดมากพอสมควรเพอใหผานการทดสอบตามกฎหมาย

5.5.3 ควรนาแผนงานประกนภยน าทวมมาใชหรอไม (Should a Flood Insurance Scheme be introduced)

เพอพจารณาวาแผนงานประกนภยน าทวมจะเปนประโยชนตอพ นทใดพ นทหนงหรอไม เชน เขตบรหารหรอรฐทมพ นทกวางขวางทยงไมมระบบประกนภยดงกลาว จาเปนจะตองมการศกษาความเหมาะสม (Feasibility Study) ซงการศกษาน จะชวย

ประเมนทศนคตทางดานสงคม/การเมอง/ชมชนเกยวกบแนวคดดานการประกนภย ตวอยางเชน

– สาธารณชนคาดหวงเกยวกบการบรรเทาสาธารณภยไวอยางไร – สาธารณชนยนดทจะมสวนรวมในการจดการประกนภยหรอไม – รฐประสงคทจะใหการบรรเทาภยทจาเปนดวยการใชเงนงบประมาณของรฐหรอไม

5–9


– ในอกดานหนง รฐมความประสงคทจะจดทาแผนการประกนภย และจะเพกเฉยตอผท สามารถทาประกนแตเลอกทจะไมทาหรอไม

ระบพ นทหรอระดบของทรพยสนทอาจเหมาะสมสาหรบรวบรวมไวในแผนงานประกนภยน าทวม

กาหนดวาควรใชแผนงานใดระหวางการประกนภยแบบสมครใจกบการประกนภยแบบบงคบ จดต งระดบของการเขามสวนรวมในแผนงานประกนภยแบบสมครใจ ตรวจสอบกรอบการทางานดานกฎหมายและองคกร เพอการทาตลาดการประกนภย การเกบ

คาเบ ยประกน การรบรองคาการสญเสยทสามารถเรยกคาชดเชยไดจากประกนภย การจายเงนคาเรยกรองเงนประกน และการระงบขอพพาทระหวางผประกนกบผเอาประกน

รายงานเกยวกบความตองการเขามามสวนรวมของหนวยงานภายนอกในการจดต งแผนงานประกนภยน าทวม การกาหนดคาเบ ยประกน และการจดการทนประกนภยน าทวม

กาหนดวาแผนงานประกนภยทดาเนนการโดยเอกชน หรอภาครฐ มความเหมาะสมมากกวากน

– ในเรองน ขอใหระลกวา มรปแบบของการผสมผสานระหวางธรกจประกนภยกบกจกรรมของภาครฐ เชน การวางแผนมาตรการ แผนงานซ อกลบคน ฯลฯ อาจมขอพจารณาเกยวกบภาษ ซงจากดผทาประกนภาคเอกชนทาใหไมสามารถสรางกองทนประกนภยไดอยางมประสทธภาพ

การจดต งหลกเกณฑพ นฐานในการกาหนดเบ ยประกนสาหรบทรพยสนในแตละระดบเพอใหแผนประกนภยครอบคลม

กาหนดวาจะผสมผสานการประกนภยน าทวมเขากบยทธศาสตรอน ๆ เพอการจดการการสญเสยจากน าทวมไดดทสดไดอยางไร

หลงจดทารายงานความเหมาะสมเสรจส น อาจตองจดทาแผนงานนารองทครอบคลมพ นทจากด และกาหนดชนดของทรพยสนเพอหาหนทางทดสดในการปรบปรงการประกนภยน าทวมใหเหมาะสมกบความตองการมากทสด

การศกษาเรองแนวคดดานความเสยงในประเทศสหรฐอเมรการะบวา หากระบบประกนภยไมมองคประกอบดานการบงคบ ประชาชนมแนวโนมทจะเขาใจไปวามความเสยงตาทจะเกดน าทวม และดวยเหตน จงไมซ อประกน แผนงานประกนภยแบบสมครใจยงอาจไมสามารถกระตนการเกบออม เงนเพอประกนการสญเสยในอนาคตไดอยางมากพอ ระดบของการประกนภยทจะเลอกใชเพอรบมอกบความเสยงของการสญเสยจากน าทวมข นอยกบขอกาหนดในการบงคบใชหรอความพยายามใหการศกษาอยางมากในเรองน

5–10


การพฒนาขอมลดานความเสยงเพอนามาใชในการคานวณเบ ยประกนอาจมคาใชจายสงมาก เนองจากสมพนธกบระดบของความซบซอนของระบบอตราเบ ยประกน กลไกทใชในการกระตนใหเกดขอกาหนดดานอาคารทดข น และการใชประโยชนจากทดนทดข นเพอการพฒนาในอนาคต เพอใหผานขอกาหนดทางดานกฎหมาย จะตองจดทาขอมลความเสยงทมผลตอการใชประโยชนทดนอยางลงรายละเอยดมากข น และไมอนญาตใหระบบประกนเพกเฉยตอรายละเอยดเหลาน น

1/ ทรพยสนททาประกนภยไดรบความเสยหายจากเหตการณน าทวม 2/ เจาของทรพยสนเดนทางไปยงสานกงานประกนภย 3/ เจาหนาทประกนภยออกใบเรยกรองเงนประกน 4/ การซอมแซมทรพยสนทไดรบความเสยหายจากเงนประกนภยทไดรบ

รปท 5–1 การประกนภยน าทวม

5.6 ตวอยาง (Examples)

5.6.1 ประเทศสหรฐอเมรกา (USA)

แผนงานประกนภยน าทวมไดมการจดต งข นในประเทศสหรฐอเมรกามาเกอบ 30 ปแลว โดยเรมจากการนาแผนงานน มาใชเพอบงคบใหเทศบาลในทองถนตาง ๆ วางแผนเพอควบคมปญหา ความเสยหายในอนาคตโดยกาหนดไววา เฉพาะชมชนทมการวางแผนและกาหนดเขตพ นทอยางเหมาะสมเทาน นถงจะมสทธทจะทาประกนภยน าทวม

ความพยายามจดต งระบบประกนภยเพอใหครอบคลมความเสยงน าทวมมมาต งแตป ค.ศ. 1951 และ ค.ศ. 1956 แตเพงประสบความสาเรจและสามารถจดต งไดในทสดในอก 11 ปใหหลง แผนงาน

5–11


ประกนภยน าทวมแหงชาต (National Flood Insurance Program, NFIP) ไดรบการออกแบบใหลดอตราหรอถาเปนไปไดใหหยดการรกล าในพ นทราบน าทวมถง และเพอถายโอนการสญเสยจากน าทวมบางประการไปยงบคคลทใชประโยชนในพ นทน าทวมน น ๆ

แผนงานดงกลาวไดรวมเอาการวางแผนการใชประโยชนทดนระดบชาตเขากบการบรรเทาภยพบตและการประกนภยน าทวม ภายใตแผนงาน NFIP ชมชนทมความเสยงทเขารวมอยางสมครใจจะไดรบการประกนภยพ นทน าทวมแบบรฐชวยออกสาหรบสงกอสรางอาจสมผสถงอนตรายทมอย และไดรบการประเมนความเสยง และการสนบสนนทางดานเทคนค พรอมท งการบรรเทาภยพบตเปนการตอบแทน สาหรบการยอมใหบงคบใชแผนงานการใชทดนในพ นทน าทวม และการนาเอาขอบงคบดานอาคารมาใชกบสงกอสรางใหม ๆ เชน ทสรางข นภายหลงการจดทาขอมลการประเมนความเสยงในชมชนทเขารวมโครงการ และมลกษณะตรงตามขอกาหนดดานระดบ การกนน าทวม และดานอน ๆ จะถอวาเขาขายประกนได แตอยในขายคดเบ ยประกนตามหลกอตราการประกนภยและไมไดรบการสนบสนนทางการเงนจากรฐ แผนงานน รวมถงการซ อคน การบงคบซ อ แผนสาหรบพ นททเกดน าทวมตดตอกนเปนเวลานาน จะกาหนดมาตรฐานการดาเนนงาน และสงเสรมมาตรการแบบผสมผสานภายใตการควบคมของหนวยงานบรหารจดการสถานการณฉกเฉนของรฐบาลกลาง (Federal Emergency Management Agency, FEMA)

ในป ค.ศ. 1993 มชมชนเขารวมดวย 80% และมยอดกรมธรรมกวา 2.7 ลานฉบบ ในวงเงนประมาณ 245 พนลานเหรยญสหรฐ แตนนกยงครอบคลมเพยง 25% ของทรพยสนทเกยวของทอยในพ นทราบน าทวมถง ในตอนเรมตนกรมธรรมเกอบท งหมดไดรบเงนสนบสนนจากรฐ ตอมาในป ค.ศ. 1993 พบวา 41% ไดรบเงนสนบสนน (บางสวน) จากรฐ และ 59% จายเองเตมตามอตราประกนภย ในขณะทการเกดน าทวมคร งใหญในรฐมสซสซปปในป ค.ศ. 1993 เปนตวกระตนแผนงานอยางมนยสาคญ และชวยปรบปรงการแทรกแซงทางการตลาด ดงน นจงเกดการกระจายความเสยงออกไป

การดาเนนงานระหวางป ค.ศ. 1972 ถง ค.ศ. 1992 NFIP ไดเขาสสภาวะการขาดทนสะสมจากการใหเงนสนบสนนการประกนภยสงกอสรางทมอยราว 670 ลานเหรยญสหรฐ เนองจากไมมเงนตนทนในชวงเรมกอต ง เงนเบ ยประกนสวนทหายไปน ถอเปนความรบผดทไมมกองทนรองรบ อยางไรกตาม ในชวงเดยวกน NFIP กลบสามารถสรางกาไรได 250 ลานเหรยญสหรฐ จากการรบประกนสงกอสรางใหม ๆ ยงไปกวาน น เงนท NFIP ออกใหน น สวนใหญกเปนเงนทใชในมาตรการบรรเทาภยพบตและการตดบญชหน ศนยทางดานภาษของผไดรบความเสยหาย นอกจากน ผลของการนาขอกาหนดการบรหารจดการพ นทราบน าทวมมาใชกมความคมคาเกนกวาระดบการออกเงนชวยประกน FFMA ประมาณการวา ขอกาหนดการบรรเทาทกขของ NFIP ในปจจบนสงผลใหสามารถลดการสญเสยจากน าทวมไดถงปละ 569 ลานเหรยญสหรฐ

5–12


แผนงานของประเทศสหรฐอเมรกาไดรบการพจารณาอยางถถวนเพราะมการใชการประกนภย ความชวยเหลอทางดานเทคนค และการบรรเทาภยพบตรวมเขาดวยกนเพอกระตนและกาหนดมาตรฐานในการบรรเทาภยพบตใหรฐบาลในทองถน ในขณะท การท NFIP ใหเงนสนบสนน อาจมองไดวาเปนการสะสมเงนไวลวงหนาเพอรบมอกบภยพบตมากกวาการประกนภย แตสวนทคดเบ ยประกนจรงตาม อตราการประกนภยถอวาเปนแผนงานประกนภยจรง ความเขมแขงของแผนงานข นอยกบขอเทจจรงทวาแผนงานน เปนท งมาตรการการวางแผนและแผนงานประกนภย โดยมแงมมของการสรางสมดลกนระหวางประเดนทางสงคมและเศรษฐกจ เมอดาเนนมาสกระยะแผนงานน จงพฒนาจนกระทงเจาะตลาดไดถงระดบทระบบทางานได โดยสวนทใชเงนสนบสนนจากรฐกจะคอย ๆ ลดลง และยงคงถอเปนความทาทายทจะลดลงตอไปใหไดอก

5.6.2 ประเทศออสเตรเลย (Australia)

ในประเทศออสเตรเลย ในปจจบนมเพยง 2 รฐ คอ รฐเวสเทรนออสเตรเลย (Western Australia) และรฐนอรทเทรนแทรเทอร (Northern Territories) เทาน นทมการประกนภยน าทวมซงครอบคลมการเกดน าทวมในแมน าสายหลกและการเกดน าทวมจากพาย

ในรฐเวสเทรนออสเตรเลย ราชยานยนตสมาคม (Royal Automobile Club) ไดผนวกการประกนภยน าทวมเขาไวในชดการประกนภยมาตรฐานประจาบาน แตผเอาประกนจะตองจายคา ความเสยหายสวนแรก 200 เหรยญสหรฐ กอนเรยกเงนประกน สานกงานประกนภยของรฐ (State Government Insurance Office, SGIO) ของรฐเวสเทรนออสเตรเลยกใหบรการประกนภยน าทวม แตคาเบ ยประกนข นอยกบความเสยงทประเมน SGIO อาจปฏเสธไมรบทาประกนหากความเสยงสงเกนไป

ในรฐนอรทเทรนแทรเทอร การประกนภยตอความเสยหายทเกดจากน าทวมและคลนพายซดฝง ทเกดตอบานเรอนสามารถหาไดในราคาปานกลาง ในพ นท เสยงน าทวมคาเบ ยประกนอยท 0.125% ของยอดเอาประกน เชน 25 เหรยญสหรฐตอป สาหรบเงนประกน 20,000 เหรยญ สาหรบในพ นทอน ๆ ท งหมด เบ ยประกนอยท 20 เหรยญสหรฐตอป

ในรฐอน ๆ ท งหมดไมมการประกนภยน าทวมสาหรบทอยอาศย ในกรณน าทวมจากแมน า หรอหากมกอยในระบบของความเสยงตามทประเมนได เบ ยประกนจากการประเมนโดยปกตจะสงเกนกวาทเจาของบานจะสามารถจายได ในเรองน มประเดนทนาสนใจคอ ลกษณะการเกดน าทวมในรฐตางๆ

ในสวนของรฐเวสเทรนออสเตรเลย รฐนอรทเทรนแทรเทอร และรฐเซาทเทรนออสเตรเลย(Southern Australia) รฐเหลาน ไมเคยประสบลกษณะน าทวมคร งใหญ อยางเชนทเกดในรฐนวเซาทเวลส (New South Wales) และควนสแลนด (Queensland) ในรฐเซาทเทรนออสเตรเลยและนอรทเทรนแทร

5–13


เทอร จานวนของทรพยสนทไดรบผลกระทบจากเหตการณน าทวมคร งใหญในแตละคร งอยระหวาง 10–

200 แหง ในรฐนวเซาทเวลสและควนสแลนด จานวนของทรพยสนทไดรบผลกระทบในเหตการณน าทวมสาคญ ๆ แตละคร งอยระหวางหลายรอยถงหลายพนแหง อยางไรกตาม น าทวมคร งใหญเกดเปนประจาในรฐท งสองน สถานการณในรฐวคตอเรย (Victoria) อยกงกลางระหวางรฐท งสองทมน าทวมรนแรง ดงน น ลกษณะของความเสยหายจากน าทวมทคอนขางจากดในรฐเวสเทรนออสเตรเลยและรฐนอรทเทรนแทรเทอรดเหมอนจะเปนตวกาหนดความเปนไปไดของการประกนภยทอยอาศยในรฐท งสอง

ตวอยางหนงเกยวกบการกระจายการจายเงนเพอคาเสยหายจากน าทวม ไดแก ประสบการณของเมอง NSW ของมณฑลนนกน (Nyngan) (เหตการณน าทวมเดอนเมษายนในป ค.ศ. 1990) พบวา 20% ของความเสยหายท งหมดจานวน 50 ลานเหรยญ แบกรบโดยประชาชนทโดนน าทวม อก 10% จายโดยประกนภย และทเหลอ 70% โดยรฐผานระบบภาษ และคาธรรมเนยมตาง ๆ คาใชจายในการจายเงนประกนสวนใหญ (สวนใหญสาหรบยานพาหนะ) ตกเปนภาระของสาธารณะ ดงน น โดยรวม 80% ของคาใชจายทเกดข นในนนกน ตกเปนภาระของประชาชนทไมไดรบผลกระทบ และอก 20% เปนภาระของประชาชนทถกน าทวม สาหรบพ นท อนในออสเตรเลยยงไมมตวเลขเบรกดาวนใหเหนในลกษณะเชนเดยวกน


[1] Irish, J.L. (1992). Flood insurance as a disaster management strategy. International Workshop on Flood Mitigation, Preparedness and Flood Disaster Management, Hanoi, Vietnam.

[2] Australian Water Resources Council. (1992). Water management report, (Series No.21, Floodplain Management in Australia). (Consultant: Dr. Chris Joy, Water Studies, Brisbane, Australia).

[3] Leikin, H. (1993). Financial and insurance aspects of the mid–west flood of’93. Proceedings of ICID Conference, Haque.

6–1


II–VI การกนน าทวม (Flood Proofing)

เขยนโดย J. van Duivendijk


6.1.1 คาจากดความ และการอภปรายในหวขอทเกยวของ (Definitions and Discussion on Related Topics)

อภธานศพทอธบายคาวา Flood Proofing หรอการกนน าทวมไววา “การปรบปรงอาคารและสงกอสราง และบรเวณรอบ ๆ เพอลดความเสยหายจากน าทวม”

คานยามน ชดเจนและไมกากวมในแงทวาการกาหนดการกนน าทวมใหเปนมาตรการดานกายภาพ เพอหลกเลยงหรอลดการสมผสกบน าทวม เชน การสรางอาคารบนเนนดนทมระดบสงกวาน าทวมปกต และการใชวสดทถอดช นสวนไดงาย สาหรบสรางบานในพ นทน าทวม ถอเปนการกนน าทวม

คานยามทกวางกวาน พจารณาวา การกนน าทวม (Flood Proofing) คอ การกระทาท งหมดโดยบคคลหรอกลมบคคลขนาดเลกภายในพ นทน าทวม เพอลดความเสยหายของทรพยสนของตนทเกดจากน าทวม [5] คานยามทกวางกวาน รวมหวขออนทระบไวในบทท 2, 4 และ 8 ของสวนท 2 และบทท 1, 2 และ 3 ของสวนท 3 ตลอดจนเน อหาในบทน เขาไวดวย

อยางไรกตาม เราควรทจะเนนใหเหนความแตกตางระหวางหวขอทใกลเคยงกน ไดแก การกนน าทวม (Flood Proofing) การปองกนน าทวม (Flood Protection) และการวางแผนเผชญเหตน าทวม (Flood Response Planning) ดงน

การกนน าทวม (Flood Proofing) คอ การจดใหมมาตรการแบบไมใชสงกอสรางในระยะยาวหรอการจดใหมมาตรการทใชสงกอสรางขนาดเลกเพอผลผลกระทบจากของน าทวม

การปองกนน าทวม (Flood Protection) คอ การจดใหมมาตรการระยะยาวทใชสงกอสรางหลกในการปองกนทางกายภาพไมใหน าทวมท งหมดหรอบางสวนสามารถเขาไปในพ นทหรอเมองทกาหนดไวได

การวางแผนเผชญน าทวม (Flood Response Planning) คอ การเตรยมชมชนใหพรอมสาหรบเหตการณน าทวมทจะเกดข น และเมอเกดข นแลว จะมการดาเนนมาตรการดานองคกรบางประการ (เชน การอพยพ) ททาใหแนใจวา สามารถลดความชะงกงนหรอความเสยหายจากน าทวมใหเหลอนอยทสด

6–2


ไดมการศกษาเน อหาของแผนงานปฏบตการน าทวมในประเทศบงคลาเทศ (Flood Action Plan in Bangladesh) [3] พบวา การเผชญเหตน าทวม รวมท งการกนน าทวม ไมเพยงแตจะกาหนดดวยลกษณะของสงแวดลอมในการเกดน าทวมเทาน น แตยงกาหนดดวยความเอยนเองในแงวธทชอบและทรพยากรของท งสวนบคคล ครวเรอน และชมชน ทอาศยอยในสงแวดลอมเฉพาะทดวย

ถงแมวานอาจจะนาไปสขอสรปทเปนจรงสาหรบประเทศบงคลาเทศเทาน น แตทกคนควรจะไดตระหนกถงผลกระทบของประเดนดานองคกร จตวทยา และสงคมวทยาตอการดาเนนการกนน าในสงคมหนง ๆ

6.1.2 ประเดนดานเทคนคและองคกรในการกนน า (Technical and Institutional Aspects of Flood Proofing)

ขอใหระลกวา มกลยทธสาคญ 3 ประการในการลดความสญเสยจากน าทวม การปรบปรงลกษณะน าทวม เพอการกนน าใหหางจากพ นทพฒนาและพ นทมประชากร โดย

การลดปรมาณน าทา โดยการเพมความสามารถใหน าไหลผานของทางน า หรอโดยการกกน าทวม การผนน าทวม หรอเกบกกน าทวม

ลดอนตรายและความออนไหวตอความเสยหายจากน าทวม โดยการกนคนและการพฒนาออกไปจากพ นทเสยงภยน าทวม หรอโดยการเสรมใหมลกษณะตานทานน าไดมากข น

ลดผลกระทบดานการเงนและสงคมจากการเกดน าทวม โดยมาตรการตาง ๆ เชน การประกนภยและการใหความชวยเหลอหลงน าทวม

กลยทธเหลาน ครอบคลมท งมาตรการท งใชสงกอสรางและไมใชสงกอสราง

ในสถานการณสวนใหญ จะดาเนนการตามกลยทธท งสามท งหมดหรอเพยงบางสวน นนหมายถง ความเสยหายจากน าทวมอาจลดลงตามเวลา เนองจากมาตรการทใชสงกอสรางเหลาน อยางไรกตาม ในเวลาเดยวกน ความออนไหวทจะเกดความเสยหายจากน าทวมจะเพมข นเนองจาก

แรงกดดนเนองจากประชากรเพมข นในพ นทราบน าทวมถง ประชากรในเมองเพมข น สงคม โครงสรางพ นฐาน และกจกรรมทางเศรษฐกจ มความซบซอนมากข น การเพมข นของจานวนประชากรทอาศยอยในพ นทรอบนอก และดานทายน าของโครงการ

ควบคมน าทเสนอ ซงอาจไดรบความเสยหายเนองจากทาใหแมน าแคบลงหรอการเรงระบายน า

การเพมข นของจานวนประชากรทต งหลกแหลงอยหลงค นกนน าทมอยเดมและทกาลงจะสราง ซงอาจไดรบผลจากมหนตภยน าทวมทอาจเกดข นได ถาคนก นน าแตก

6–3


ดงน น กอนทจะสงเสรมและดาเนนมาตรการกนน าทวมใด ๆ ทระดบใด ๆ จะตองทาการประเมนความเสยงน าทวมทนาเชอถอได (ไดแก ตาแหนง และความถของการเกดน าทวมทระดบความรนแรงตาง ๆ กน – ระดบผวน า ความลกน า ระยะเวลา) ทคาดวาจะเกดข นกบบคคลและทรพยสน

ความแตกตางทสาคญระหวางการกนน าทวม (Flood Proofing) และการปองกนน าทวม (Flood Protection) คอ ลกษณะของพ นททไดรบกระทบจากการใชมาตรการดงกลาว การกนน าทวมมงเนนไปทการใชมาตรการในพ นททสงผลตอบานเรอนหลงเดยวหรอหลายหลง หมบาน หรอสงอานวยความสะดวกทเปนโครงสรางพ นฐานเฉพาะ ขณะทการปองกนน าทวมเปนการเตรยมการปองกนตอกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมท งหมดและโครงสรางพ นฐานในพ นทขนาดใหญต งแตระดบอาเภอ หรอเมอง ไปจนถงภมภาคท งหมด

เราควรตระหนกวาการกนน าทวมเปนงานทข นอยกบการมสวนรวมเปนสวนใหญจากสาธารณชน และใชเงนเพยงเลกนอยจากภาครฐ หรอภาคเอกชน หรอท งสองฝาย ในทานองเดยวกน แมงานปองกนน าทวมตองอาศยการมสวนรวมของสาธารณชนรวมดวย แตมแนวโนมทจะใชเงนลงทนจานวนมากจากภาครฐมาสนบสนน

มาตรการเพอสงเสรมการกนน าข นอยกบขนาดของกจกรรม ซงสามารถแบงไดดงน มาตรการสวนบคคลและชมชน (Individual and Community Measures) มาตรการสวนทองถน (องคกรปกครองสวนทองถน) (Local (Government) Measures) มาตรการระดบภมภาคและระดบชาต (Regional and National Measures)

ปญหากคอจะตองหาสมดลทเหมาะสมระหวางการมสวนรวมของประชาชนกบการรเรมจากหนวยงานภาครฐเพอทจะรเรมโครงการ และสรางความสมดลระหวางการปองกนน าทวมและการกนน าทวม และทายทสดความสมดลระหวางการรเรมโครงการเองโดยประชาชนและการชกนาจากภาครฐทคอยออกกฎระเบยบมาบงคบใช

6.1.3 การวางแผนกจกรรมการกนน า (Planning of Flood Proofing Activities)

ในขณะทมาตรการบรรเทาทไมใชสงกอสรางจาเปนจะตองเสรมดวยมาตรการใชสงกอสราง การกนน ากจาเปนจะตองดาเนนการผสมผสานกบการปองกนน าทวมเชนเดยวกน

แนวคดทแตกตางกนอยางเหนไดชดคอ

6–4


แนวคดจากบนลงลาง (Top–Down Approach) คอ มการวางแผนและดาเนนตามมาตรการควบคมน าทวมในพ นทใดพ นทหนง และการดาเนนการปองกนน าทวม เสรมดวยมาตรการกนน าทวม

แนวคดจากลางข นบน (Bottom–Up Approach) คอ แตละบคคล และ/หรอชมชนขนาดเลก เรยนรทจะอยรวมกบน าทวม และดาเนนมาตรการกนน าทวมในขอบเขตจากด โดยพจารณาจากน าทวมทเคยเกดข นในพ นทน น ๆ ในชวงระยะเวลาทผานมา เชน 50 ป ทผานมา

ในสงคมชนบทของประเทศทกาลงพฒนา ชวงเวลา 50 ป ดงกลาวคอ ชวงสามชวอายคน ซงขอมลทนาเชอถอของเหตการณน าทวมสงสดในอดต ผอาวโสสงสดในหมบานอาจไมสามารถจดจาได ดวยเหตน เหตการณน าทวมจงมกถกลมหรอเพกเฉย นคอความจรงทหมายความวา น าทวมคร งรนแรงทสด (มรอบการเกดซ า 100 ป หรอมากกวา) จะกอใหเกดความเสยหายและความทกขยากแกสงคมในชนบทตามมา

แตกยงมอกหลายกรณทมการออกแบบงานปองกนน าทวมโดยใชรอบการเกดซ า 100 ป ในกรณดงกลาว ประชาชนทอยอาศยในพ นททไดรบปองกนน าทวมเมอเวลาผานไปหลายปอาจจะสาคญผดเรองความปลอดภยและละเลยมาตรการกนน ากบบานเรอน ซงหากเกดเหตการณน าทวมสงกวาคาทไดออกแบบไว จะเกดความเสยหายสงกวาในกรณแรกทเกดในชนบทซงพงพามาตรการการควบคมน าทวมอยางเดยว

ยงมอกเหตหนงทจาเปนจะตองมการกนน าเพมจากการปองกนน าทวมกลาวคอ ในบางโครงการงานปองกนน าทวมอาจประสบความลมเหลวในขณะเกดเหตการณน าทวม สาเหตของความลมเหลวของหลายโครงการสาเหตหนงคอ ขาดทรพยากรทเพยงพอ และขาดการสนบสนนดานองคกรในการดาเนนงานและการบารงรกษา ผลกคอประชาชนทอยในเขตคนกนน า กลบมความเสยงตอความเสยหายน าทวมยงกวาประชาชนทอยนอกคน เนองจากประชาชนทอยในเขตมกขาดการเตรยมการเมอเกดน าทวมขงและ และเมอระบบปองกนเกดความลมเหลวระดบน าในพ นทจะสงข นอยางรวดเรว ทาใหประชาชนไมมเวลาในการดาเนนตามมาตรการการเผชญเหตอยางมประสทธภาพ

ดงน น การวางแผนการกนน าเปนงานทตองเรมจากบนลงลางกอน เพราะประชาชนไมทราบวาตนมความเสยงทจะไดรบความเสยหายจากน าทวม

ประเดนพ นฐานทนาใจสาหรบการกนน ามอย 3 ประเดน สาธารณปโภค โครงสรางพ นฐาน และบรการอน ๆ ทรพยสนตนทนของภาคเอกชน เชน อาคาร สนคา และเครองมอในเขตอตสาหกรรม และ ทรพยสนสวนบคคล เชน บาน สงของสวนบคคล สงของทเปนมรดกตกทอด ฯลฯ

6–5


มาตรการกนน าทวมทเลอกใชจะตองคมคาตอการดาเนนการ คาใชจายในกจกรรมจะตองไมเกนผลประโยชนทจะเกดข น อยางไรกตาม แนวทางดานเศรษฐศาสตรน ไดรบอทธพลจากขอพจารณาดงตอไปน อกดวย

ภาคสงคม บรษท และบคคล สามารถใหการสนบสนนในการปองกนน าทวมในสวนใดไดบาง หากบคคลตองการทจะจายเงนสนบสนนเพอเพมความปลอดภยและสรางความมนใจแก

ตนเองจะทาไดในชองทางใดบาง

ดงน น จงสามารถพดไดวา การเลอกกจกรรมการกนน าและระดบของการปองกน กเพอใหเกดความสมพนธรวมกนระหวางเงอนไขทางอทกวทยา เศรษฐกจ สงคม และสถานการณดานการเมองของรฐบาลและของบคคลทเกยวของกบทรพยสน สงอานวยความสะดวก หรอความเปนอยทตองไดรบการปองกน คาตอบโดยทวไปแลวจะแตกตางกนออกไปตามทต ง แตละบคคล หรอแตละหนวยงาน หรอแตละสงคม [2]

สวนหนงของแนวคดจากบนลงลางในการวางแผนมาตรการกนน าทวมในพ นทเสยงภยน าทวม จาเปนจะตองมแนวทางแนะนา ซงการวางแผนกนน าทวมประกอบดวย

การระบลกษณะน าทวมทเกดในพ นท การศกษาผลกระทบของน าทวม และมาตรการทเปนไปไดเพอบรรเทาผลกระทบทางลบ การระบมาตรการกนน าทวมทเหมาะสม ซงรวมไปถงการเตรยมการหาแหลงเงนสาหรบการ

กอสรางและการบารงรกษา

กระบวนการวางแผนจะตองกาหนดใหมาตรการตาง ๆ จะตองมลกษณะดงน เขากนไดกบความตองการและความประสงคทประชาชนในพ นทแสดงออก และนาประเดน

ดานสงคมและสงแวดลอมมารวมพจารณา สามารถปฏบตไดจรงท งในดานองคกรและการบรหาร สามารถดาเนนงานโดยไมกอใหเกดการชะงกงนทางสงคมคร งใหญ หรอเกดความเสยหายทไม

สามารถกลบคนไดแกสงคมบางกลม โดยเฉพาะอยางยงกลมผทเสยเปรยบอยแลว

6.1.4 ชนดของการกนน า (Types of Flood Proofing)

โดยทวไปประชาชนทอยอาศยในสงแวดลอมทเกดน าทวมตองการลดผลกระทบจากน าทวมใหเหลอนอยทสด ถงแมพวกเขาจะยอมรบกบสภาวะมรสมทเกดตามปกตได แตพวกเขายงตองการทจะลด ผลกระทบจากเหตการณน าทวมรนแรง แนนอนทสดวาความตองการทเกยวของกบน าทวม และความสนใจของชมชนทองถนข นอยกบลกษณะของน าทวมทเกดข นบอยคร งในพ นท และจาเปนจะตองมการให

6–6


คาปรกษาในทองถนเพอใหทองถนสามารถเขามาสนบสนนในมาตรการบรรเทาความเสยหายจากน าทวมเฉพาะแตละพ นทได

ตวอยางเชนในประเทศบงคลาเทศพบวา [4] ผอยอาศยในสงแวดลอมทมน าทวมตาง ๆ กน จะมความตองการทจะทาการปองกนน าทวมแตกตางกน คนทอยอาศยในทราบทะเลทรายบรเวณปากแมน า ไมตองการใหเกดน าทวมข นเลย แตเกษตรกรจะรสกดถาสามารถลดหรอชะลอน าทวมไวได คนทถกน าทวมจากแมน าหลกตองการการปกปองจากเหตการณน าทวมรนแรง ในขณะทคนทอาศยอยในพ นทแมน าสาขาจะใหความสาคญกบการปรบเปลยนหรอลดอตราการเพมระดบสงข นของน าทวมแทนทจะปกปองจากน าทวมท งหมด เชนเดยวกบเกษตรกรทอาศยอยในพ นทลมตาตองการการปองกนจากระดบน าทวมทข นสงอยางรวดเรวมากกวาการปองกนจากน าทวมท งหมด สาหรบเกษตรกรทอาศยอยในพ นททน าทวมขงนง พวกเขาตองการใหมระบบระบายน าทดเพอใหสามารถขยายฤดการเพาะปลกได และตองการคนก นน าแบบทวมจมไดมากกวาการปองกนทระดบน าทวมใด ๆ ประชาชนทอาศยอยในเขตน าทวมฉบพลนยอมรบไดกบการเกดน านองปกตทลาชาออกไปเปนเดอนมากกวาเกดน าทวมอยางฉบพลน มเพยงเฉพาะประชาชนทบานถกน าทวมเทาน นทตองการจะไดรบการปองกนน าทวมอยางเตมรปแบบ นอกจากน ผอยอาศยสวนใหญมกแสดงเจตจานงทจะจายคาสงอานวยความสะดวกในการปองกนน าทวม หากสามารถรบประกนความเชอมนวาจะชวยปองกนน าทวมได

โดยทวไปการกนน าทวมสามารถจดแบงไดเปน 4 ประเภท ไดแก การปองกนโครงสรางพ นฐาน (Protection of Infrastructure) เชน ถนนและทางรถไฟ ทอ

สงน าและทอสงกาซ อาคารใชสอยและอปกรณ ไดแก โรงไฟฟา สถานสบน า โรงบาบดน าเสย การปองกนสงกอสราง (Protection of Building) ไดแก สงกอสรางสาธารณะ (ศนยสขภาพ

อาคารการสอสาร สานกงานราชการ) โรงงานอตสาหกรรม และบานพกอาศย มาตรการทดาเนนการในสถานการณฉกเฉน (Measures Directed at Emergency

Situation) – การสรางพ นทอพยพสาหรบคนและสตวเล ยง พรอมทเกบสงของ – มาตรการรบประกนการเขาได (Guarantee Access) (ถนน สะพาน) ถงสงกอสรางใน สถานการณน าทวม (หรอใกลทวม) – น าตนทนทมอย ระบบสขาภบาล และแหลงจดเกบอาหารในพ นทอพยพ

การกนน าทางการเกษตร (Flood Proofing in Agriculture) เชน – การปลกพชทเกบเกยวไดกอนฤดน าหลากจะมาถง

– การปลกพชตานทานน าทวม เชน ขาวฟางลอย – สงอานวยความสะดวกเพอการจดเกบอาหารทเตรยมไวอยางดกอนฤดน าหลาก

รายละเอยดเกยวกบการกนน าท ง 4 ประเภทมอยในหวขอ 6.2–6.5

6–7


6.1.5 หลกการทเกยวของกบการดาเนนงานกนน าทวม (Principles Related to Implementation of Flood Proofing)

เมอมาตรการกนน าทวมรปแบบตาง ๆ ไดรบการพจารณา สงทตองตระหนกถงกคออปสรรคทคาดวาจะเกดข นวามอะไรบาง ประการแรกคอความยงยากทจะประเมนมลคาออกมาเปนตวเงนได เชน ความรสกปลอดภยทเพมข นของประชาชนจากการมมาตรการกนน าทวม หรอไดรบการยอมรบจากหนวยงานภาครฐ

นอกจากน ยงมเรองของระดบการมสวนรวมและการรเรมของชมชนทไดรบการคาดหวงวาจะเปนกจกรรมทสาคญของการกนน าทวมทไมสามารถประเมนมลคาไดเชนเดยวกบการบารงรกษาสงอานวยความสะดวกตาง ๆ โดยชมชน

ในเอกสารเรอง “การบรรเทาภยพบต (Disaster Mitigation)” [1] ระบขอแนะนาในการบรรเทาภยพบตไว 10 ขอ อยางไรกตาม มใชทกขอจะสามารถนามาใชไดกบสถานการณน าทวม หรอหากกลาวใหชดเจนข นคอ มใชทกขอจะสามารถนามาใชไดกบมาตรการการกนน าทวม ดงน นขอหยบยกเฉพาะขอแนะนาทเกยวของดงตอไปน (พรอมการปรบตวบางประการ)

“5” มาตรการบรรเทาภยพบตเชงรก (Active Mitigation Measures) เชน การกนน าทวม ซงข นอยกบแรงจงใจมประสทธภาพดกวา มาตรการบรรเทาภยพบตเชงรบ (Passive Mitigation Measures) บนพ นฐานของกฎหมายบงคบและการควบคม

“6” การบรรเทาภยพบต ซงในทน ไดแก การกนน า ไมควรแยกออกจากองคประกอบของการวางแผนรบภยพบตทเกยวของอน ๆ ซงในทน ไดแก การปองกนน าทวม การเตอนภยน าทวม การรบมอน าทวม และการตอสกบน าทวม

“7” ในพ นททมทรพยากรจากดจะตองเรยงลาดบความสาคญแกกลมทางสงคมหลก บรการทจาเปน และภาคสวนทางเศรษฐกจทสาคญยงยวด

“8” การกนน าทวมจาเปนทจะตองไดรบการตดตามและประเมนผลอยางตอเนอง เพอรบมอกบรปแบบของอทกภย ความเปราะบาง และทรพยากรทเปลยนแปลงไป

“9” การกนน าทวมจะตองมความยงยนเพอหลกเลยงความเฉอยชาของภาครฐ เมอระยะเวลาระหวางแตละภยพบตทเกดข นหางกนมาก

ขอเพมขอคดเหนในขอแนะนาดงกลาวดงตอไปน

6–8


ขอยอย (5) : เมอมาตรการบรรเทาภยพบตเชงรบ หมายถงกฎหมาย ระเบยบปฏบตทใชบงคบ ซงจากประสบการณช แนะวาในประเทศทกาลงพฒนา มาตรการบรรเทาภยพบตเชงรกนาจะประสบความสาเรจมากกวา เชน อาจสามารถกาหนดสนเชอดอกเบ ยตา การใหเงนชวยเหลอดานวสดกอสราง การฝกอบรม ฯลฯ

ขอยอย (6) : ไมควรแยกดาเนนการดวยแนวทางเดยว (Isolated Approach) โดยเฉพาะอยางยงในกรณทมหลายกระทรวงหรอหลายองคกรรบผดชอบในแตละองคประกอบ ตามรายการทระบ

ขอยอย (8) : การกนน าทวมเปนกระบวนการทปรบเปลยนไดตลอดเวลาในสงแวดลอมทเปลยนไป การเปลยนแปลงดานภยพบต (ตวอยางเชน การเกดน าทวมมากข นเนองจากการตดไมทาลายปาบรเวณพ นทตนน า) หรอเงอนไขการเปลยนแปลงดานความเปราะบางในชวงเวลาทผานไปหลายป (เนองจากการพฒนาอตสาหกรรม การพฒนาเปนชมชนเมอง การเพมข นของประชากร) ดงน น มาตรการบรรเทาภย (การปองกนน าทวม การกนน า ฯลฯ) จะตองไดรบการทบทวนเปนระยะเพอใหเขากบบรบททเปลยนไป

6.2 มาตรการดานโครงสรางพ นฐาน (Infrastructural Measures)

6.2.1 หลกการทวไป (General Principles)

เพอทจะกนน าทวมในดานกายภาพท งหมด ควรมงเนนทมาตรการซงมจดประสงคเพอลดหรอหลกเลยงความเสยหายทจะเกดกบโครงสรางพ นฐานเนองจากน าทวม เพอตอบสนองจดประสงค 2ประการ ไดแก

เพอใหโครงสรางพ นฐานยงคงทางานได เชน สถานสบน า และ/หรอใชงานได เชน ถนนระหวางเกดน าทวม

เพอหลกเลยงหรออยางนอยทสดสามารถลดคาใชจายในการซอมแซมความเสยหายหลงน าทวมใหเหลอนอยทสด

โครงสรางพ นฐานมหลากหลายประเภทตามมาตรการลดหรอหลกเลยงความเสยหายจากน าทวมทมอย แตท งน หลกการบางอยางถกนามาใชดงน

(1) การดาเนนมาตรการกนโครงสรางพ นฐานจากน าทวมจะตองไมทากอใหเกดความเสยหายตอการกนน าทวมในรปแบบอน (ตามทระบในหวขอ 6.3–6.5)

(2) การกนโครงสรางพ นฐานจากน าทวมควรจะเปนสวนทเรมตนมาต งแตการออกแบบและการกอสราง มใชดาเนนการเพมเตมในภายหลง ซงหมายถงเกณฑการออกแบบจะตองยดตามมาตรฐานการออกแบบและประมวลหลกการปฏบต

6–9


(3) การบารงรกษาโครงสรางพ นฐานโดยเฉพาะอยางยงในสวนทเปนองคประกอบเพอการกนน า ทวมถอเปนเรองสาคญเพอใหการกนน าสามารถทาไดอยางนาพอใจ (ยกตวอยางเชน ถนนทมสภาพผวทางแยแตยงคงสามารถใชสญจรได แตหากการควบคมการเปดปดประตควบคมน าของทอลอดไมสามารถปดไดในระหวางเกดน าทวมตองถอวาอาคารน นลมเหลว และจะสรางความเสยหายตามมา)

(4) คณภาพของการกอสรางอาคารกนน าทวมท งหมดเปนเรองสาคญยง เพราะมใชเพยงแตจะสามารถใชงานในภาวะปกต แตตองคาดไววาจะสามารถใชงานไดในภาวะทถก “โจมต” โดยน าทวม

จะตองแยกความแตกตางกนระหวาง คนดน ถนน และทางรถไฟ อาคารชลศาสตร ไดแก ประตระบายน า ประตระบายทราย สถานสบน า ฯลฯ การประปา การไฟฟา การสอสารทางไกล ฯลฯ การระบายน าในพ นท

6.2.2 คนดน ถนน และทางรถไฟ (Embankment, Roads and Railways)

พ นทสวนใหญทเกดน าทวมบอยคร งจะสรางถนนและทางรถไฟไวบนคนดน นอกจากคนดนแบบน แลว ยงมคนแบบอน ๆ เชน ทานบขางแมน า กาแพงก นน าทะเล หรอคนดนทสรางอยกอนแลวเพอเปนระบบปองกนน าทวมหรอโครงการพฒนาพ นทปดลอม

ระหวางน าทวมอาจเกดเหตการณดงตอไปน น าไหลขามคนดนทาใหเกดการพงทลายตามมา คนดนเกดความเสยหายอยางมากเนองจากถกคลนกระแทกท งดานขางและดานบน คนดนพงทลายในกรณระดบน าเพมสงข นเพยงดานเดยวทาใหน าซมผานและเกดการชะโพรง ฐานยนของสะพานหรอเสาของสะพานพงเนองจากน ากดเซาะ ทอลอดกรอนเนองจากถกกดเซาะและเกดการชะโพรง

ทกลาวมาขางตนเปนเหตการณปกตทเกดข นไดกบคนดน แตอาจเกดข นมากกวาหรอนอยกวากไดกบถนนหรอทางรถไฟในชนบททไมไดสรางบนคน แตถกกระแสน าไหลขามดานบน และในสวนทเปนสะพานและทอลอด

ในความเปนจรงแลว การกนน าทวมเพอหลกเลยงไมใหเกดการพงทลาย ความเสยหาย และการกดเซาะน นเปนงานทไมไดยงยากมากนกตราบเทาทไดขอมลสถานการณน าทวมถกมาใชในการออกแบบ

6–10


อยางไรกตาม สงแรกจะตองทราบสถานการณน าทวม เชน มการเปลยนแปลงของระดบน า อยางไรในชวงขณะทน าทวมเคลอนตวผานพ นทราบหรอจากฝนทตก และมความหมายอยางไรในแงของความเรวของกระแสน า ความลกน า อตราการระบายน า ถาขอมลดงกลาวสามารถหาได (รวมท งขอมลสภาพภมประเทศทนาเชอถอ) อาจกาหนดทางเลอกออกแบบตาง ๆ ไวเพอเปรยบเทยบกน ยกตวอยางเชน

คนดนทออกแบบใหสงข นเพอไมใหน าไหลขามดานบน ในกรณน สะพาน ทอลอด จะตองสามารถระบายน าทวมผานไดโดยอาจม

– ประตในทอลอดสาหรบการควบคมน าไหลผานในชวงทน าไมไดหลากสงมาก – พ นรบทอลอดเพอปองกนการกดเซาะ – การปองกนคนและฐานยนสะพานจากกระแสน ากดเซาะ

อาจเกดการไหลของน าลนขามคนได ถาเราสามารถรวา (1) จะไหลลนขามตรงตาแหนงใด (2) ระยะเวลาของการไหลลนขาม (3) ความสงของการไหลลนขาม จะสามารถตดสนใจไดวาตาแหนงใดควรลดระดบสนคนใหตาลงเพอใหน าไหลขามได และดาเนนมาตรการอนทเหมาะสม มาตรการเหลาน ไมจาเปนจะตองมราคาสง อาจใชการบดอดช นดนเหนยว การปลกหญา การออกแบบใหความลาดชนดานทายน าลดลงทละนอย และกาหนดใหระดบน าไหลขามมความสงปานกลางกใชงานไดด ตาแหนงทยอมใหน าไหลลนขามไดควรเปนจดทเกดความเสยหายกบทอยอาศยของประชาชน โครงสรางพ นฐาน และพชพนธนอยทสด

ประเดนสาคญอน ๆ ไดแก

ใหความสาคญอยางยงกบการขดลอกตะกอนในทางน าชวงใตสะพานและทอลอด ใหความสาคญอยางยงกบการทดสอบดน โดยพจารณาถงความหลากหลายและซบซอนของ

ชนดของวสดตะกอนน าพดพา การปรบปรงวธการออกแบบทอลอดและสะพานใหเหมาะกบสภาพของน าไหล การบดอดคนใหดข น การออกแบบสงกอสรางใหมความแขงแรงข นโดยเฉพาะอยางยงในกรณของอาคารททาดวยอฐ การปองกนผวลาดชนของคนจากการกดเซาะของคลน และ/หรอกระแสน าไหล การพจารณาใชทอลอดและสะพานชนดจมน าได (ทเรยกกนวา “Irish Causeways”) ทดแทน

คนแบบจมน าได (Submersible Embankment)

การมความเขาใจในเชงลกทดเกยวกบปรากฏการณน าทวม (สาหรบน าทวมทมขนาดแตกตางกน) จะชวยเปดโอกาสใหสามารถ “ควบคมน าทวม” ไดดวยการใชมาตรการดานสงกอสรางพ นฐานหลาย ๆ

6–11


มาตรการรวมกน เชน การปลอยใหน าไหลลนขามคนไดในบางจด การเปดและปดประตของทอลอดตามแผนเพอชะลอการเกดน าทวม ฯลฯ

6.2.3 อาคารชลศาสตร (Hydraulic Structure)

อาคารชลศาสตร (Hydraulic Structure) เชน ประตระบายน า (Regulators) ทอสงน า (Sluice) สถานสบน า (Pumping Stations) สามารถออกแบบไดงายโดยพจารณาจากเหตการณน าทวมท เคยเกดข นในอดต โดยมเพยงแคแรงดนน าทางชลศาสตร (Hydraulic Load) ในระหวางชวงเวลาเกดน าทวมส น ๆ ทเพมสงข นกวาแรงดนน าปกต ท งน การเลอกใชมาตรการกนน าทวมข นอยกบชนดของอาคารและสถานการณน าในพ นทดงน

มพ นทอดานหนาทางรบน า และดานทายน าของทางน าออกเพอปองกนการกดเซาะ มปลอกตรงจดเชอมตอประตระบายน าหรอทอสงน ากบคนก นน า เพอปองกนน าซมผานและ

เกดการชะโพรงตามแนวของอาคาร การลงเสาเขมทฐานรากของอาคารเพอเพมความมนคงท งแนวต งและแนวนอน และเพอ

ปองกนการยกตวเนองจากแรงยก (Uplift Pressure) การใชเครองสบน าซงมเครองยนตตดต งบนพ นทสงซงมระดบสงปลอดภยจากน าทวม การใชเครองยนตดเซลแทนการใชมอเตอรไฟฟา การใหความสาคญกบพ นทรอยตอระหวางอาคารกบสงแวดลอม ความสามารถในการเขาถงอาคารและสวนควบคมเชน ประต เครองสบน า ไดระหวางเกดน า

ทวม

นอกจากน ตามทไดกลาวไวขางตนเกยวกบคณภาพของการกอสรางเชน การบดอดงานดน งานคอนกรต งานอฐ ซงสามารถนามาประยกตใชได

6.2.4 การบรการสาธารณปโภค (Utility Services)

ในระหวางเกดเหตการณน าทวมจาเปนตองจดหาระบบตาง ๆ ไดแก น าประปา การจายกาซ การจดการน าท ง และการจดหาแหลงไฟฟา หรอการกาจดของเสย ซงจะแตกตางกนไปตามแตละพ นท

เหตการณน าทวมหลาย ๆ เหตการณมกเกดโรคระบาดตามมา และเกดปญหาสขภาพเนองจากขาดแคลนน าทสะอาด รวมท งยงอาจเกดมลพษในน าเนองจากการปลอยของเสยของมนษยและสตว อยางไรกตาม เฉพาะประเดนของการจดหาน าดมและน าใชทสะอาดเทาน นทสามารถจดการไดและม โอกาสความเปนไปไดทจะประสบความสาเรจ

6–12


ในสงคมชนบทระบบสบน าแบบมอโยกควรอยในตาแหนงทสงกวาระดบน าทวม และตดต งหอถงสงเพอใชเกบน าในจดทเปนไปได นอกจากน สถานสบน าดวยไฟฟาควรจะอยในตาแหนงทสงกวาระดบน าทวม

สาหรบในพ นททใหความสาคญกบการจดหาระบบไฟฟาและระบบสอสารทางไกล ควรตดต งสวทช หมอแปลง สายไฟและสายโทรศพทไวเหนอระดบน าทวมเชน ใชเสาไฟฟาชนดทสามารถตดต งหมอแปลง (Pole Mounted Transformer) นอกจากน สถานไฟฟาหลกจะตองไมถกน าทวมโดยอาจสรางคนก นน าลอมรอบหรอยกระดบฐานใหสงข น

6.2.5 การระบายน าในพ นท (Local Drainage)

การระบายน าทวมเปนหนงในมาตรการการกนน าทวมทสาคญยงในแงทวาอาจสามารถปองกนน าทวมไดท งหมด หรอทาใหระดบน าทวมตากวาระดบน าทวมสงสด ลดระยะเวลาและขนาดของน าทวมลงได หากโครงขายระบบระบายน าไดรบการออกแบบไวเปนอยางด และสามารถรบมอกบน าทวมในปรมาณตาง ๆ กน สงทมความสาคญและจาเปนทจะตองทากคอการบารงรกษาและตดตามงานเทาน น ซงจะตองดาเนนการไมวาจะเปนคลองระบายน าหรอคระบายน า ตลอดจนอาคารทสรางตดผานเชน ทอลอด สะพาน ทางขามแบบไอรส (Irish Causeway) และสวนทจมน าไดของคนก นน า

6.3 ลกษณะการกนน าของอาคาร (Flood Proofing of Buildings)

6.3.1 ชนดของอาคาร (Types of Buildings)

จะเหนไดชดวาคาวา “อาคาร (Building)” หมายถงสงกอสรางตาง ๆ มากมายต งแตแบบงาย ๆ ทสรางจากไมไผและหญาในพ นทชนบทไปจนถงอาคารสานกงานรฐบาลขนาดใหญทออกแบบซบซอนในพ นทศนยกลางเมอง

6–13


รปท 6–1 สถานสบน าในประเทศเนเธอรแลนด

รปท 6–2 อาคารตดต งเครองแปลงไฟฟา (Transformer House) ในประเทศเนเธอรแลนด

ในทน จะแยกความแตกตางกนแคระหวาง (1) อาคารสาธารณะและโรงงานอตสาหกรรม และ (2) บานเรอนประชาชน เทาน น

มาตรการการกนน าทวมมความแตกตางกนออกไปตามระดบของการปองกนจากระดบตา (ขอยอย (1)) ไปถงระดบสง (ขอยอย (4)) ดงน

(1) ในขณะเกดน าทวม พ นช นลางจะถกน าทวม และผอยอาศยแคเพยงยายไปอยช นบน

6–14


(2) ระดบของพ นช นลางของอาคารถกยกระดบใหสงกวาระดบน าทวมทเคยทราบ น าทวมอาคารจะเกดข นไดเฉพาะเหตการณน าทวมทรนแรงมากเทาน น

(3) อาคารถกลอมดวยกาแพงเต ย ๆ ซงอาจเพมความสงดวยการวางกระสอบทรายในเวลาฉกเฉน

(4) อาคารสรางบนเสาสง ทาใหน าไมทวมอาคาร

ในกรณพเศษเชน การออกแบบอาคารสาหรบการกนน าทวมเพอตานพายไซโคลน (ดงตวอยางในเอกสาร ADB 1991, หนา 54–56) ตองพจารณาไมเพยงแตขอมลน าทวม ไดแก ระดบน าสงสด ความเรวกระแสน า แตยงจาเปนตองพจารณาแรงลมและแรงคลนมาเปนขอกาหนดในการออกแบบรวมดวย

และทายทสดควรย าเนนวาการพฒนาสมยใหมไมวาจะเปน หมบาน อตสาหกรรม และอาคารสานกงานของรฐ ควรต งอยหางจากพ นททมกระแสน าหรอมคลนซดรนแรงในขณะเกดน าทวม

6.3.2 อาคารสาธารณะและอาคารอตสาหกรรม (Public and Industrial Buildings)

โดยทวไป อาคารสาธารณะและอาคารประเภทอน ๆ ทจาเปนเพอใชประโยชนเชงอตสาหกรรม มกสรางดวยวสดทแขงแรง และมงบประมาณกอสรางมาก ทาใหแนใจไดวามความมนคงแขงแรงมากกวาบานเรอนสวนใหญ

ในทานองเดยวกน ถาประมวลขอบงคบอาคารไดบรรจมาตรการกนน าทวมเขาไวดวย (ถาม) กจะงายสาหรบอาคารอตสาหกรรมและอาคารสาธารณะทจะปฏบตตามมากกวาบานเรอนประชาชน อยางไรกตาม อาจบงคบใชไดกบอาคารทสรางไวกอนหนาน หากมความจาเปน ราคาไมสงนก และมความเปนไปไดตามประมวลขอบงคบอาคาร

ประการแรกจะตองแนใจวาฐานรากสามารถตานทานสถานการณน าทวมทมระดบน าใตดนสงได ประการทสอง โครงสรางสวนบนของอาคารจะตองสามารถตานทานแรงของกระแสน า แรงคลนซด และระดบน าทวมสงได ในหลายประเทศ อาคารตาง ๆ มกสรางจากคอนกรตหรอเหลก และสามารถตานทานน าทวมไดสงหากต งอยบนเสาสง พ นช นลางสามารถใชเปนลานจอดรถหรอหองรบรองแขกจะไดไมเสยหายมากนกหากเกดน าทวม ทสาคญกคอจะตองไมต งโรงงานอตสาหกรรมทมมลคาทางเศรษกจสงไวในพ นทเสยงภยน าทวม

6–15


รปท 6–3 บานชาวนาปลกบนเนนดนในประเทศเนเธอรแลนด

รปท 6–4 รานคาในเมองไซเกส ประเทศสเปน

ยงมอกประเดนหนงทควรพจารณาคอ ความสามารถเขาถงไดของอาคารตาง ๆ ระหวางการเกดน าทวม โดยเฉพาะอยางยงศนยสขภาพ

6.3.3 บานเรอนประชาชน (Private Houses)

ตามทกลาวขางตน การใชสงจงใจจะเกดผลดในการสรางความรบรเรองการกนน าทวมในกรณของอาคารเอกชนมากกวาการใชประมวลขอบงคบอาคาร การทรฐบาลใหเงนอดหนนจะสงผลดในระยะยาวทชวยหลกเลยงการจายเงนทสงกวาในการซอมแซมหรอสรางใหมหลงน าทวม สงจงใจเหลาน จะไดผลดเปนอยางยงหากนามาใชทนทภายหลงการเกดน าทวมทกอใหเกดความเสยหาย เพราะเปนเวลาทเจาของบานอยในอารมณทตองการปรบปรงบานเรอนพอด ตวอยางเชน มการเปลยนแปลงอยางสาคญทางดานทศนคตของเจาของบานทประสบเหตการณน าทวมใหญมสซสซปป (Mississippi Flood) ในป ค.ศ. 1993

6–16


เมอคนสวนใหญเลอกทจะขายบานและยายไปอยทสงภายใตความชวยเหลอของรฐบาล (แตกมจานวนไมนอยทไมยายไป)

การกนน าทวมไมใชประเดนทเกยวของกบตาแหนงทต งของการสรางบานเรอนทสมพนธกบขนาดของการเกดน าทวมเพยงอยางเดยว มนยงเกยวของเปนอยางมากกบมาตรฐานของการสรางบานเรอนและวสดกอสราง

ในพ นทราบน าทวมถงสองฝงแมน าหรอชายฝงทะเลอาจมการปญหาทดนถกชะลางไปเนองจากถกน ากดเซาะ นนหมายความวาครอบครวทอาศยอยจะตองยายบานและทรพยสนอยเรอย ๆ ดวยเหตน การสรางบานจงตองสรางจากวสดเบาทสามารถร อถอนและเคลอนยายได และอาจมการสรางแทนชวคราวไวภายในบานเพอใหสามารถอยในบานไดระหวางทน าทวมขงภายในบาน ไมตองสงสยเลยวานคอมาตรการกนน าทวมราคาถกและงายทสดทคนสามารถนามาใชกบบานชนดทถอดร อได

แนวทางการกนน าทวมทถาวรมากกวา ไดแก สรางบานเรอนหรอหมบานท งหมดบนเนนดนเพอใหมนใจวาพ นช นลางท งหมดจะสงกวาระดบ

น าทวมสงคร งลาสด (อยางนอยทสด 0.3 เซนตเมตร) ใชเสาคอนกรตตรงมมบานหรอทอเหลกเคลอบสงกะส และผนงทเสรมดวยเสนเหลกเพอ

ตานทานการไหลของน าทวมและลมแรง ใชอฐบลอคทมราคาไมแพงนกสาหรบสรางกาแพงบานทมความสงตากวา 1 เมตร มชองเปดใหนอยทสดเฉพาะตรงประตหนาตางซงสามารถยาแนวหรอใชกระสอบทรายอดในระหวางเกดน าทวม

เสรมความแขงแรงใหกบหลงคาของบานหรอจดใหมแทน และยกพ นเพอจดเกบสงของท งของดบและทาสาเรจแลว และเพอใชเปนพ นทอพยพสาหรบครอบครวเปนระยะเวลาอยางนอยทสด 24 ชวโมงระหวางน าข นสงสด

เสรมความแขงแรงใหกบฐานรากของบานในกรณทคาดวาระดบน าใตดนของบานจะสงข นเปนระยะเวลานาน

เพอจดใหมกาแพงเต ยททาจากอฐหรอคอนกรตมความสงไมเกน 0.5 เมตร งานดนทสงไมเกน 1 เมตร ลอมรอบบานเพอกนน าทวมจากบานเรอน สรางบานบนเสาสงตามลกษณะทดาเนนการกนอยในหลายพ นททวโลก ถาเปนไปไดใหใชวสดทตานทานน าทวมทดกวา เชน บลอกคอนกรตแทนอฐ อฐแทนไมไผ ดน

เหนยวแทนทราย ฯลฯ

6–17


6.4 สถานการณฉกเฉน (Emergency Situations)

เฉพาะหวขอการกนน าทวมน สถานการณฉก เฉน (Emergency Situations) หมายถง สถานการณทประชากรจาเปนตองท งบานเรอนเพราะระดบน าทวมสง กรณดงกลาวประชาชนตองยายไปยงพ นทสง หรอยายไปยงทพกพงชวคราวทสรางข นมาเฉพาะ

ประสบการณของประเทศทเสยงภยน าทวม เชน ประเทศบงคลาเทศ ทาใหรวาคนมแนวโนมทจะเลอกทอยใกลกบทรพยสมบตของตนเพราะขโมยมชกชมในสถานการณเชนน นหมายความวาจะตองจดใหมพ นทอพยพใกลกบบานเรอนเดม พ นทอพยพดงกลาวจะตองจดทพกใหท งคน รวมท งของใชทจาเปนและสตวเล ยง

นอกจากอยใกลแลว พ นทอพยพดงกลาวจะตองมเสนทางทคนสามารถเขาถงไดท งทางบกหรอทางน า พ นทอพยพน จะตองจดใหมโรงเรอน น าสะอาด เชน บอบาดาล สงอานวยความสะดวกเพอสขอนามย และเสบยงอาหาร

โดยหลกการแลวสามารถแบงพ นทอพยพไดเปน 2 ประเภท ไดแก บนพ นทสงซงอยตดกบพ นดนหลกหรอทสรางข นใหม เปนอาคารทสรางบนเนนดนหรอบนเสาสง

เทาทพบ พ นทสงมกถกครอบครองโดยคนทเขาใชพ นทโดยไม มสทธ เชน บนทานบกนน าทวม หรอบนไหลทาง และคนทางรถไฟ ปญหากคอเมอขยายขนาดคนหรอทานบเหลาน เพอการกนน าทวม พ นทดงกลาวกจะถกบกรกอยางถาวรโดยคนทเสยพ นทไปเพราะน าทวม (เชน ทดนรมแมน าทถกกดเซาะ) อยางไรกตาม ควรทาความเขาใจรวมกนในชมชนทอยใกลกบคนหรอทานบดงกลาววา ในกรณฉกเฉนจะแบงพ นท สวนขยายน นใหแกคนในชมชนเฉพาะเวลาเกดน าทวมททาใหพวกเขาเหลาน นไมสามารถกลบสบานเรอนของตนเองไดเทาน น

ถาพ นทใกลเคยงของหมบานทเสยงภยน าทวมไมมพ นทสงหรอคนสงจะตองสรางอาคารเฉพาะ (เชนทเรยกวา “ทพกพงชวคราวในชวงไซโคลน (Cyclone Shelter)” ในประเทศบงคลาเทศ) หรอดดแปลงอาคารทมอย ซงจะตองออกแบบอาคารดงกลาวใหใชไดอเนกประสงคเพอประโยชนสงสดตอชมชน ดวยเหตน จงเปนขอแนะนาทนาไปสการรวมอาคารหรอสงกอสรางทมอยแลวในชมชน เชน ตลาด โรงเรยน อนามย และมสยด ฯลฯ ใหใชงานเปนทพกพงชวคราวในขณะเกดน าทวมได หรอเพอสรางสงอานวยความสะดวกใหม ทสามารถใชงานอเนกประสงคได

6–18


ขอดประการหนงของการรวมการใชงานดงกลาวคอ การกระจายความรบผดชอบ ในการบารงรกษาไปยงกลมคนหลากหลาย การออกแบบทพกพงชวคราวดงกลาวตองนาประเดนความจทตองการ (รวมถงพ นทสาหรบววควาย และสตวเล ยงอน ๆ) ระยะเวลาการใชงาน การจดหาน าดม และอปกรณเพอสขอนามย การเขาถงซงอาหารและเช อเพลง ความเปนสวนตวและความปลอดภยของผอยอาศย การจดใหมอปกรณทาครว ทเกบสงของมคามาพจารณาดวย [4]

อกแนวทางหนงสาหรบสถานการณฉกเฉนทแตกตางไปอยางส นเชงคอ การอาศยอยในบานเรอนเดมและพยายามรกษาบานและสงของใหพนน าทวมดวยการเพมความสงของคนกนน าทวมทมอยเดม หรอดวยการสรางคนดนปองกนน าทวม มาตรการดงกลาวจะเหมาะหรอไมข นอยกบขนาดของงานทจาเปนตองทาในชวงเวลาหนง ๆ เชน การเพมความสงของคนเดมข นอก 0.5 เมตร เปนระยะทางยาว 1 กโลเมตรในเวลา 24 ชวโมง และทรพยากรทมอย เชน อปกรณ กาลงคน วสด กระสอบทราย ฯลฯ นอกเหนอจากประเดนอน ๆ

สดทายน ขอย าเนนวาจาเปนอยางยงทจะตองมโครงขายเสนทางทไมโดนน าทวม (Network of Flood–Free Escape Routes) ทสามารถรองรบผอพยพไดเพยงพอจากพ นทเสยงภยไปยงพ นทอพยพ ในกรณทพ นทอพยพอยไกลจากพ นทเสยงภยน าทวม หนวยงานทรบผดชอบจะตองวางแผนงานเกยวกบโครงขายเสนทางดงกลาวโดยคานงถง (1) ระดบน าทคาดวาจะเกดข นเมอมน าทวม และความเรวของกระแสน า (2) ระยะเวลาของการเตอนภยลวงหนาทคาดการณไว (3) ความรวดเรวและขนาดของการอพยพ (รวมท งการขนยายสงของสวนตวและสตวเล ยง) และ (4) ระยะทางทตองเดนทางอพยพ

6.5 การกนน าในภาคการเกษตรกรรม (Flood Proofing in Agriculture)

เหนไดชดวา เกษตรกรในสงคมชนบททวโลกไมตองการขอแนะนาในเรองระบบการปลกพช เพราะพวกเขาตางกมประสบการณมาชวหลายอายคนเกยวกบการปรบเปลยนพชพนธ สายพนธ แผนการปลกพช และวธการปลก ใหเขากบลกษณะของการเกดน าทวมในพ นทของตน ประสบการณเหลาน ทาใหพวกเขามความเชยวชาญในการวเคราะหและประเมนความเสยงซงเปนสวนสาคญของวฒนธรรมในชนบท

ตวอยางทเปนตนแบบหนงของการปรบตวเขากบน าทวม ไดแก การประยกตใชพนธขาวทเรยกวา ขาวฟางลอย (Floating Rice) ในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต ซงเปนพนธขาวทเหมาะกบการปลกในน าลกแตใหผลผลตไมสงนก และใชปลกลวงหนากอนมรสมเขา ระหวางฤดมรสมลาตนของขาวจะสงข นตามระดบน าและจะไปเกบเกยวหลงฤดมรสม อยางไรกตาม ขาวพนธน กอาจเสยหายได ถาระดบน าข นสงอยางรวดเรว หรอระดบน าสงข นเรวผดปกต

6–19


เมอเรว ๆ น เทคโนโลยการเกษตรสมยใหม อาทเชน การใชพนธขาวทใหผลผลตสงและการชลประทานขนาดเลกไดชวยใหชาวนาสามารถปรบเปลยนระยะเวลาของการเพาะปลกหลกจากเดมทเปนฤดมรสมไปยงฤดแลงทปลอดภยกวา ในบางพ นทภยน าทวมไดสรางความเสยหายตอชาวนาในพ นทราบกวางใหญนอยลงกวาในอดตเปนอยางมาก ในพ นทอน ๆ เชน ประเทศบงคลาเทศ พ นทขนาดใหญมหาศาลยงคงเปนพ นทเสยงภยน าทวมทก ๆ ป แมวาจะมกจกรรมควบคมน าทวมมาหลายทศวรรษแลวกตาม

อยางไรกตาม ชาวนายงคงตองการความชวยเหลอทจะชวยใหพวกเขาเดอดรอนจากน าทวมนอยลง แนนอนวาความชวยเหลอดงกลาวยอมแตกตางกนไปในแตละประเทศ และแตละวฒนธรรม ความชวยเหลอดงกลาวเกยวของกบ

คาแนะนาเกยวกบพนธขาวทสามารถเลอนการปกดาใหชาออกไป และมระยะเวลาการเพาะกลานานข น เพอลดความเสยหายจากน าทวมทยาวนาน และการปรบปรงพนธขาวฟางลอยทกลาวขางตน

การใหคาปรกษาเกยวกบแนวทางอเนกประสงคเพอวางแผนการปลกพชในสถานการณทมาตรการการปองกนน าทวมทนามาใชไมสามารถสรางความปลอดภยจากน าทวมเหมอนทชาวนามแนวโนมเชอวาเปนอยางน น

การบรหารจดการน าโดยมวตถประสงคเพอปองกนน าทวมทเกดปลายฤดในพ นทรบผดชอบดวยการปองกนดวยทานบทจมน าได และ/หรอการเปดปดประตน า เพอใหการเกบเกยวเสรจส นกอนทจะเกดน าทวม

คาแนะนาเกยวกบทจดเกบเสบยงอาหารทปลอดน าทวมและกนสตวรบกวน ตลอดจนตคอนเทนเนอรเพอการเกบสารองอาหารซงสรางดวยเทคโนโลยใหมหรอวสดทไมมในทองถน

ความชวยเหลอเพอลดความเคมในพ นททถกน าเคมทวมโดยอาศยวสดทมอย เชน ยปซม และการใหบรการงานสงเสรมการเกษตรอยางทวถง

6.6 การควบคมดแลและความรบผดชอบ (Liabilities and Control)

6.6.1 การควบคมดแล (Control)

เน อหาในสวนท 2 บทท 4 กลาวถงการจดเขตพ นท (Zoning) เชน การแบงพ นทน าทวมออกเปนเขตและอนญาตใหใชประโยชนทดนตาง ๆ กน (ดอภธานศพท) การนาระเบยบเกยวกบการจดเขตพ นทราบน าทวมถงมาใชเพอปองกนไมใหประชาชนเขาไปอยอาศยในพ นทเสยงภยน าทวมซงอาจเปนอนตรายตอชวตและทรพยสน และเปนพ นททการใหความชวยเหลอและบรรเทาทกขอาจทาไดยาก

6–20


การจดเขตพ นทดงกลาวสามารถดาเนนการไดในบางประเทศ ยกตวอยางเชน ในยโรปและประแทศสหรฐอเมรกา แตไมสามารถนามาใชไดเสมอไปในภมภาคทมประชากรหนาแนนและยากจนในเอเชย ยงไปกวาน น พ นทราบน าทวมถงรมฝงแมน าและพ นทราบตะกอนปากแมน ามกเปนพ นทอดมสมบรณ จงเปนพ นททเหมาะสมสาหรบการต งถนฐานและครอบครองพ นทชวคราว นนทาใหไมสามารถปองกนผคนจากการยดครองและทาการเกษตรกรรมในพ นทดงกลาว ปจจบนการปองกนน าทวมไมสามารถทาไดในพ นทราบน าทวมถง เพราะเปนพ นททสงวนไวสาหรบเกบกกและระบายน าทวมเทาน น ดวยเหตน จงมเฉพาะมาตรการทไมใชสงกอสราง เชน มาตรการกนน าทวมทสามารถใชได

อยางไรกตาม นไมไดหมายความวามาตรการการพฒนาอนใดทอนญาตใหทาไดในพ นทปลอดน าทวมจะดาเนนการไดในพ นทราบน าทวมถงเชนกน หนวยงานจะตองระมดระวงไมใหมาตรการกนน าทวม หรอแมกระทงมาตรการปองกนน าทวมทรเรมโดยผทอยในพ นทน นเปนอปสรรคตอการใชพ นทดงกลาว จงจาเปนจะตองกาหนดมาตรฐานของการบรหารจดการน า (รวมท งการกนน าทวม การวางแผนรบมอน าทวม) มาตรฐานเหลาน จะตองชวยจากดและช แนะแนวทางการลงทนของภาคเอกชนในพ นทเสยงภยน าทวมเหลาน

หลกการโดยทวไปในทน คอ ทางเลอกในการใชประโยชนทดนทจะตองเปนเหตเปนผลกบระดบความเสยงภยของแตละพ นท ในกรณน ไมสามารถออกกฎบงคบแบบทว ๆ ไปได เพราะสงทเหมาะกบพ นทหนงอาจไมเปนทยอมรบสาหรบพ นทอน ปจจยเพอพจารณา ไดแก ขนาดความรนแรงของน าทวม ความถของปรากฏการณน าทวม ขอบเขตของการกนน าทเปนไปได ระดบของแผนงานการรบมอน าทวมททองถนสามารถทาได การตอบสนองของประชาชนในพ นท และสดทายคอ พ นททางเลอกสาหรบใชเปนทพกพงชวคราวทหาได ตวอยางของขอจากดทอาจนามาใชในพ นทราบน าทวมถงเพอใหคงคณลกษณะในการทาหนาทรองรบน าทวมไดน นมดงตอไปน

การจากดความสงของพชพนธทปลกอยางหนาแนนตดกนในชวงฤดมรสม เชน ออย และปอ ฯลฯ ซงหนวงน าและทาใหเกดการตกตะกอน

ตองไมสรางสงกดขวางระดบเต ยขวางทางระบายน าในพ นทราบน าทวมถงระหวางและหลงการเกดมรสมเพอจบปลา เพราะจะชะลอการไหลของน าและเกดการตกตะกอนและลดความสามารถในการระบายน าลง

6.6.2 ความรบผดชอบ (Liabilities)

ขอใหคาแนะนาเลกนอยเกยวกบหนาทรบผดชอบของหนวยงานและประชาชนในเรองมาตรการกนน าทวมดงน

6–21


ผไดรบผลประโยชนจะตองออกคาใชจายในการปองกนน าทวม และมาตรการการกนน าทวมซงรฐบาลนามาใชเพอเสรมขอตกลงของทองถนทจะดแลการใชงานและบารงรกษาอาคารปองกนน าทวมตาง ๆ

ตองสงเสรมใหกลมในทองถนท งทเปนทางการและไมเปนทางการเตรยมความพรอมและรบมอกบน าทวม

รฐบาลกลางตองเสรมสรางความเขมแขงและสนบสนนหนวยงานทองถน ในดานเทคนคและลอจสตกเพอใหสามารถรบมอกบน าทวมไดอยางมประสทธภาพ และตองใหอานาจหนวยงานเหลาน ในการจดเกบรายไดเพอดาเนนมาตรการกนน าทวม

ตองสงเสรมใหเกดความรวมมอและรวมกนทางานใหมากข นระหวางหนวยงานทไมใชรฐบาลและกลมอาสาสมครในทองถน และระหวางหนวยงานทองถนกบรฐบาลกลาง

แนนอนวา ขอแนะนาเหลาน จะตองสอดคลองกบมาตรการรบมอน าทวมทกลาวไวในสวนท 3


เมอนามาตรการกนน าทวมไปใชจะตองคานงถงขอจากดตาง ๆ ดงน

(1) หลกเกณฑเดมทใชในการประเมนความเปนไปไดทางเศรษฐกจของการปองกนน าทวมและการกนน าทวมสามารถนาไปใชในพ นทชนบททมประชากรหนาแนนนอยไดหรอไม มทางเลอกอนทสามารถกนน าทวมในพ นทราบน าทวมถงซงประชาชนอาศยอยอยางหนาแนนไดหรอไม มยทธศาสตรการพฒนาทางเลอกอนทใชงบลงทนและงบดาเนนงานนอยกวาแตมประสทธภาพสงในการสรางความมนคงทางเศรษฐกจและกายภาพแกประชาชนในพ นทน าทวมหรอไม

(2) มาตรการกนน าทวมเปนการเขาแทรกแซงดวยสงกอสรางเพยงเลกนอย (แตกอาจมเปนจานวนมากไดเมอเปนสวนหนงของแผนงานรวม) และการทมาตรการกนน าทวมมขนาดเลกยอมสงผลทางจตใจตอสงแวดลอมทางภายภาพและเกดผลทางบวกตอสงแวดลอมทางดานสงคม

(3) ตองออกแบบมาตรการกนน าทวมใหประชาชนทวไปและชมชนทองถนสามารถเขามามสวนรวมไดอยางเตมท เพอใหท งสองฝายใหการสนบสนนในเรองคากอสรางและรบผดชอบในการดาเนนงานและบารงรกษามาตรการกนน าทวมทสรางเสรจแลว แรงจงใจจากรฐบาลตามทจะไดกลาวถงไวในหวขอ 6.1.5 เปนสงทจาเปนดวยเชนกน

(4) มาตรการกนน าทวมใดทเสนอมาจะตองไดรบการพจารณาในดานความตองการของประชาชน ชมชนและความตองการของประเทศในภาพรวม ทางแกปญหาทเปนไปไดและเปนทตองการในมมมองทาง

6–22


เทคนคอาจไมเปนทยอมรบในดานเศรษฐกจและสงคมของทองถน และประชาชนในทองถนหนงอาจตอบรบมาตรการบางมาตรการดกวาประชาชนในทองถนอนภายใตสภาพน าทวมทคลายคลงกน (ขนาดของน าทวม ภมประเทศ สภาพทางเศรษฐกจและสงคม) ทางแกปญหาในพ นทหนงอาจเปนการวางแผนเพอรบมอน าทวม ในอกพ นทอาจเปนการกนน าทวม และอาจเปนไดท งสองอยางผสมผสานกนในอกพ นทหนง

(5) ถงระดบหนงตองยอมรบวามาตรการกนน าทวมเปนทางแกสาหรบคนยากเพราะมนเปนการยอมรบสถานการณน าทวมน น ๆ ในขณะทชมชนทรวยกวามกไมยอมรบ การประมาณการทางเศรษฐกจพรอมการดาเนนการแบบด งเดม แสดงใหเหนวาการปองกนน าทวมเปนสงคมคาในพ นทเมองหรออตสาหกรรม แตไมคมในพ นทชนบท นอกเสยจากวาจะมการลงทนขนาดใหญในระบบชลประทาน และ/หรอมลกษณะเปนโครงการอเนกประสงค

(6) หากมการจดทาระบบปองกนน าทวมแลว แตน าทวมทรอบ 40–50 ป กอาจเกดข นซ าได จงไมควรทาใหประชากรในทองถนลมความตระหนกวาน าทวมยงเกดข นไดอก ในกรณน หากน าทวมเกดข นหนงคร งตอประชากรหนงรน เชน เกดทรอบการเกดซ า 20–25 ป กจะชวยเพมความตระหนกใหคงอย และใชเงนสะสมมาใชในงานปองกนน าทวม การวางแผนรบมอน าทวม และการกนน าทวม แทนทจะใชเพอการปองกนน าทวมคร งใหญในรอบ 50 ป

6.8 ตวอยางของการกนน า (Examples of Flood Proofing)

6.8.1 เมองนจเมเกน ประเทศเนเธอรแลนด (Nijmegen, Netherland)

เมองนจเมเกน (Nijmegen) เปนเมองเกาแกบนฝงแมน าวาวล (Waal River) (สาขาหลกของแมน าไรน (Rhine River)) ถนนรมฝงแมน าไดรบการปองกนจากน าทวมทมกจะเกดข นทก ๆ 5 ป ดวยการสรางประตทางเขา (Entrance Gate) ในยามน าข นสงกจะปดดวยแผงก นน าสองช น (Double Set of Stop Log) ซงยาดวยข มาระหวางช นเพอกนน า

6–23


รปท 6–5 หลงคาทมนคง–ประเทศเนเธอรแลนด

รปท 6–6 แบรเออรกนน าทวม (ตวอยางจากเมองนจเมแกน ประเทศเนเธอรแลนด)


6–24



รปท 6–9 การวางทอนก นน าทประตในประเทศเนเธอรแลนด

6.8.2 แมน ายมนา ประเทศบงคลาเทศ (Jamuna River, Bangladesh)

ตวอยางหนงของการดาเนนงานทมประสทธภาพเหนไดจากการทางานของทองถนทไดรบแรงสนบสนนจากคณะกรรมการกลางเมนโนไนท (Mennonite Central Committee, MCC) เพอยกระดบพ นทอพยพดวยการถมดนท งทไดจากการปรบปรงพ นทเพาะเล ยงปลา ระดบพ นดนของโรงเรยน มสยด หรอพ นทสาธารณะถกยกระดบสงข นใหอยในระดบทกาหนดเพอใชเปนทพกพงชวคราวสาหรบคนในหมบาน และคนทอาศยอยบรเวณในระยะ 1–2 กโลเมตร นอกจากจะใชพ นทยกระดบเปนทพกอยางปลอดภยระหวางเกดน าทวมแลว ยงสามารถใชเปนสถานทประชมและสนทนาการของชมชนในชวตประจาวน ในพ นทยกระดบดงกลาวยงจดใหมระบบประปาและสงสขอนามย

6–25


โครงการบวป ร (Bhuapur Project) ขององคการโยธาระหวางประเทศ (Service Civil International, SCI) ทไดรบเงนสนบสนนจาก MCC เพอสรางทพกพงชวคราวในพ นทชาร (Char Area) บนฝงแมน ายมนา โดยไดรบดนและทดนจากชาวหมบานชาร และยกระดบพ นทดนใหสงข นถงระยะน าทวมสงสดในป ค.ศ. 1988 คนก นน าของพ นทยกระดบดงกลาวไดรบการปองกนหนาดนจากการกดเซาะดวยการปลกหญาแคทกน (Catkin Grass) และพนธพชพ นเมองอน ๆ โครงการยงสรางหองสขาซงมผนกกนน า บอบาดาล คอกปศสตว ตเกบเสบยงอาหาร มหองประชมหลงคามงจากจานวน 1 หลง ต งอยบนเนนดน และในอนาคตจะใชหองประชมน เปนโรงเรยนสาหรบเดก

สาหรบแผนงานการขดลอกบอน าไดมการเลอกบอน าใกล ๆ และขอเชาจากเจาของทดนเพอนามาขดลอกใหลกสาหรบการเล ยงปลาแบบปรบปรงใหมและนาดนทขดลอกไปถมเพมระดบ คนก นน ามความกวางของสนระหวาง 4.9–5.5 เมตร และยกระดบทดนใหสงเทากบน าทวมในป ค.ศ. 1988 และในป ค.ศ. 1991 คนในทองถนตองจายคากอสราง 10% ของตนทนในการกอสรางท งหมด ในปถดไปจะเพมการจายเงนเปน 15% คนในชมชนสามารถปลกผกบนลาดของคนก นน าได

มการใหสนเชอสาหรบการกอสรางบานใหมภายใตแผนงานการลดความเสยงน าทวมในชมชน 50% ของราคาบานจะไดจากเงนใหเปลาสาหรบบานใหมราคา 10,000 ตากา สวนทเหลอสมาชกในชมชนจายแบบผอนชาระเปนระยะเวลาหลายป บานทสรางตองเปนแบบปองกนน าทวมไดโดยเปนแบบยกสงบนเสาคอนกรตเสรมเหลกตรงมมบาน

อกหนงโครงการทดาเนนการเพอลดความเสยงของชาวชารในดานการสญเสยพ นทเพาะปลก ดวยการปลกหญาแคทกน ซงเปนหญาพนธพ นเมองทสามารถยดเกาะดนและดกดนทรายทน าพดพาได ดวยเหตน พ นทชารทไดรบการปกคลมดวยหญาแคทกน จงชวยตานทานการกดเซาะเนองจากน าทวมไดดกวา

6.8.3 อาเภอสองพนอง ประเทศไทย (Song Phi Nong, Thailand)

พ นทเมองและพ นทโดยรอบของอาเภอสองพนองในประเทศไทยถกน าทวมเปนประจาทกป แผงขายของในตลาดจงถกสรางใหมลกษณะกนน ากลาวคอ มช นทสองทสามารถทาการคาขายไดตลอด หากช นลางถกน าทวม โดยลกคามาตลาดทางเรอ สาหรบพ นทนอกตวเมอง บานและกองฟางถกสรางใหสามารถกนน าไดดวยการสรางบนเสาสง

6–26


รปท 6–10 พ นทตลาดสองพนองในชวงฤดฝน ประเทศไทย

รปท 6–11 แผงขายของในตลาดชวงฤดรอน ประเทศไทย

รปท 6–12 บานและกองฟางบนเสาสงในอาเภอสองพนอง ประเทศไทย

6–27


รปท 6–13 กองฟาง–ประเทศไทย

6.8.4 เมองซเอรรคซ ประเทศเนเธอรแลนด (Zierikzee, Netherlands)

ในชวงน าข นของฤดใบไมผลและชวงลมแรงในอดต ระดบน าอาจสงถงระดบธรณของบานทอยในบรเวณดานในของยานทาเรอเกาแกในใจกลางเมอง จะมการเอาแผนไมมาปดก นน าทหนาประตบานหากน ายงคงข นสงเรอย ๆ ดงรปท 3–3


[1] ADB. (1991). Disaster mitigation in Asia and the Pacific. Manila: ADB. [2] ISPAN. (1991). FAP 23, flood–proofing, (Inception Report). Dhaka: Bangladesh

Flood Action Plan. [3] ISPAN. (1993a). FAP 14, (Main Report). Dhaka: Bangladesh Flood Action Plan. [4] ISPAN. (1993b). FAP 14/FAP 23, flood response and guidelines on planning flood

proofing. Dhaka: Bangladesh Flood Action Plan. [5] Douglas, J.L., & Robert, R.L. (1971). Economics of water resources planning. New

York: McGraw–Hill. [6] US Army Corps of Engineers. (1992). Flood proofing regulations. EP 1165–2–314. [7] US Army Corps of Engineers. (1984). Flood proofing systems and techniques.

Corps of Engineers, Flanagan, Lower Mississippi Valley Division.

7–1


II–VII การบรหารจดการพนทลมนา (Catchment Management)



การใชแนวทางของการบรหารจดการลมน าในพ นทลมน าใด ๆ เพอการควบคมและบรรเทาการเกดน าทวมจะประกอบดวยการเขาไปดาเนนการทแหลงกาเนดของน าทวม โดยความพยายามทจะปรบปรงวธหรออตราทน าฝนจะเปลยนเปนน าทา ในเรองน แมจะมขอจากดทข นอยกบลกษณะของลมน าแตละแหง ซงสงผลตอประสทธผลของการดาเนนการบรหารจดการลมน าตอการเกดน าทวม แตตองประเมนวธการประยกตใช และวธการบารงรกษาและการปรบปรงใหดข นอยางถถวน และตามทจะกลาวถงตอไป วธการเหลาน ซงสมพนธกบวธปฏบตในดานการควบคมการกดเซาะดนจะเปนการเพมผลประโยชนอน ๆ ทตามมาได

องคประกอบของวงจรอทกวทยาทเกยวของกบบรเวณลมน าหนง ๆ ไดแก หยาดน าฟาหรอฝน (Precipitation) ซงเปนสาเหตหลกของการเกดน าทา การดกน าฝน (Interception) โดยใบไม ซงชวยชะลอน าฝนทตกลงสดน และดกน าฝนไว

บางสวน ซงจะระเหยออกไปในทสด การระเหย (Evaporation) และการคายระเหย (Evapotranspiration) (จากบอน า ทะเลสาบ

และผวหนาน าอสระอน ๆ จากผวหนาดน และจากการเจรญเตบโตของพชในพ นทลมน า) ซงอาจไมสาคญในชวงขณะทเกดฝน แตจะมความสาคญหลงจากน น

การซมจากผวหนาดน (Surface Infiltration) ไปยงช นดนดานบน ซงสามารถเกบกกฝนไวไดมากพอสมควร และคอย ๆ ระบายออกในรปของการคายระเหย หรอการไหลไปบนผวหนาดน

การซมลก (Deep Infiltration) ลงไปยงช นน าใตดน ซงน าสามารถไหลรวมไปยงทางน า แตการไหลคอนขางชาและเปนจดทอยหางออกไปไกล

การไหลบาบนผวดนโดยตรง (Direct Overland Flow) ซงเปนการไหลของน าบนผวดนตอเนองทชวยเพมปรมาณน าในลาน าสายใหญไดอยางรวดเรว

การไหลบาบนผวดนแบบชา (Delayed Overland Flow) ซงรวมฝนทถกดกไว การซมบนผวหนาดน และการซมลกบางสวน

ดงน น การบรหารจดการลมน าจะประกอบดวยการปรบเปลยนสภาพพ นทลมน าเพอใหเกดการเปลยนแปลงในดานการกระจายตวหรออทธพลขององคประกอบอน ๆ โดยเฉพาะการเพมปรมาณการดกน า และการซมจากผวหนาดนเพอลดปรมาณและอตราของน าไหลบาบนผวดนโดยตรง

7–2


อยางไรกด แนวทางดงกลาวมความสมพนธกบการบรรเทาปญหาของลมน าทสาคญ เชน การกดเซาะดนในพ นททมความลาดชนสง กอนทน าจะไหลไปถงทองน า การไหลบาบนผวดนในชวงแรกจะไหลดวยความเรวสงพอทจะชะดนออก และพดพาวสดตะกอนดนไป ซงดนทถกชะลางมานอกจากจะกลายเปนวสดดนทเหมาะสมในการเพาะปลกแลว ยงกลายเปนตะกอนทตกสะสมตวอยในลาน าท งในรปอนภาคแขวนลอย (Suspended Particle) และตะกอนทองน า (Bed Load) และนาไปสปญหาการตกตะกอนดานทายน าไมวาจะเปนตะกอนในอางน าหรอทางน า

ดงน น การไหลบาบนผวดนโดยตรงและการกดเซาะดน จงเปน 2 ประเดนสาคญทการบรหารจดการพ นทลมน าควรนาไปพจารณาแกไข ซงเราจะไดเหนตอไปถงแนวทางการแกไขในประเดนน และความเกยวของกบทางน าและตลง ภายใตวตถประสงคและผลแบบเดยวกน

7.2 การตงถนฐาน (Setting)

แมวาในชวงกอนทมนษยจะเขามาอยอาศยในพ นทราบน าทวมถงของทางน าตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงในพ นทราบตะกอนพดพา จนกระทงมจานวนเทาในปจจบนซงทาใหการเกดน าทวมเปนปญหาใหญทสรางความออนไหวและความเปราะบางเปนอยางมาก เงอนไขและเทคนคการบรหารจดการพ นทลมน ากมอยแลวตามธรรมชาตหรอเพอตอบคาถามของสงคม ในพ นทลมน าทปจจบนตองประสบปญหาน าทวมรนแรงน นกเนองมาจากการทาลาย หรอความเสอมโทรมของปาตามธรรมชาต หรอพชปกคลมดนอน ๆ หรออาจเกดข นเนองจากจากความตองการของภาคอตสาหกรรม หรอความตองการเช อเพลงของประชาชน เชน การตดไมเพอทาถาน การหงตม การใหความรอน วสดกอสราง การสรางบาน การสรางเรอ ฯลฯ หรอเกดจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมของลมน าจากการดาดผวถนนและทางเทา การสรางหลงคาเพอเปนทอยอาศยและโรงงานอตสาหกรรม ตลอดจนวธการเพาะปลกทเปลยนแปลงไปซงสงผลทางดานลบตอทศทางการไหลหรอการรวมตวของปรมาณน าทาบนผวดน

เดมทปาไมปรากฏอยทวไปในเกอบทกหนทกแหงของโลก และจะคงสภาพไวไดตราบเทาทปายงคงเปนแหลงความอดมสมบรณตามธรรมชาต และเปนแหลงรายไดของประชาชนซงอยกระจดกระจายในชนบท ชมชนทต งถนฐานในชนบทโดยเฉพาะอยางยงในพ นทบรเวณภเขาจะเปนกลมแรกทถางปาเพอทาการเกษตรกรรมหรอปลกหญา อยางไรกตาม การถางปาทาไดจากดในบางพ นท แมปญหาน ถกชดเชยดวยการกอสรางพ นทข นบนไดเพอใหสามารถทาการเพาะปลกไดแมอยในพ นททมความลาดชนสง

การตดไมทาลายปาเกดข นอยางมโหฬารภายหลงทมการปฏวตอตสาหกรรม หรอการ เตบโตของประชากรอยางรวดเรวในชนบท นอกจากน อาจมแรงกดดนเพมเตมจากการสรางแปลงทาการเกษตรขนาดใหญ การสรางชมชนทอยอาศยขนาดใหญ การจดเขตทดนเพอการขนสงและสรางแนวสายไฟฟาและการสอสาร การอพยพของประชากรในชนบทจากพ นทแถบภเขาเขาสตวเมองไดสงผลใหเกดการหยดชะงกใน

7–3


เรองการดแลปาไม การบารงรกษาดน การบารงรกษาและซอมแซมพ นทข นบนได และสภาวะน าทาและการกดเซาะดนทเลวรายยงข น

แนวทางปฏบตในการบรหารจดการพ นทลมน าสวนใหญมงเนนไปทการฟนฟพ นทใหกลบสสภาพเดม

7.2.1 การบรหารจดการพนทลมนา (Watershed Management)

แนวทางปฏบตในการบรหารจดการพ นทลมน าจะเรมตนต งแตจดเรมตนของน าทา เพอลดอตราการไหลและปรมาณน าททาใหเกดการกดเซาะหนาดน ในขณะทวธปฏบตในทางน าซงมงเนนไปทการชะลอการไหลของน าทวมและเพอลดยอดน าทวม รวมถงผลกระทบทตามมาตอทองน าและตลงแมน าจะอธบายในภายหลง

7.2.1.1 การปลกปา (Reforestation)

อทธพลของปาไมทมตอปรมาณและความเขมของฝนยงเปนเรองทถกเถยงกนอย และยงไมไดรบการหยบยกเพอพสจนในขอเทจจรง ถงแมวาเปนทยอมรบกนโดยทวไปวา ในพ นทขนาดเล ก ปรมาณฝนไมไดข นอยกบจานวนปาไมทมอย แตเปนไปไดวา ในพ นทลมน าขนาดใหญทมปาไมปกคลมเปนบรเวณกวาง อทธพลของปาไมมผลอยางมากตอปรมาณฝน ถงแมวาจะไมมขอมลทเฉพาะเจาะจงหรอขอมลสงเคราะหใหมมายนยน แตหลาย ๆ การศกษาไดบงช ใหเหนวา ในภมภาคทมพ นไมขนาดใหญมแนวโนมทจะมปรมาณฝนมากกวาและตกกระจายตวอยางสมาเสมอ อยางไรกตาม ความสมพนธดงกลาวเปนเรองยากทจะพจารณาและประยกตใชกบเหตการณฝนทกอใหเกดน าทวมใหญ

บนพ นฐานของขอมลฝนทมปรมาณเทากนพบวา ปาไมมอทธพลตอน าทารายปเฉลย โดยข นอยกบขนาดของลมน า สภาพอากาศและดน และธรรมชาตของการปกคลมดนในพ นทปาไม หลาย ๆ การศกษาททาการทดลองในพ นทสวนตาง ๆ ของโลกนามาซงผลทขดแยงกน แตในทางตรงขามนกวจยจานวนมากสวนใหญลงความเหนตรงกนถงอทธพลของปาไมทมตอปรมาณน าทาระหวางเกดน าทวม

ปาไมมบทบาทสาคญในกระบวนการการดกน า (Interception) ซงนบเปนตวแปรทางอทกวทยาทสาคญดงทไดกลาวถงไวกอนหนาน อทธพลของการดกน าสงผลอยางมากในชวงฝนตกนอย และลดลงอยางรวดเรวในชวงทมความเขมฝนสง อยางไรกตาม ในกรณดงกลาวถงแมวาการดกน าจะเพยงแคทาใหการตกของฝนลงสพ นดนเกดข นชาลง แตมนยงจะลดพลงงานของหยดน าฝนทตกลงมาอกดวย ซงเปนการชวยลดผลกระทบของการอดแนนของดนโดยเฉพาะอยางยงดนเหนยว และยงชวยลดการสรางช นทบน าบนผวดน นอกจากน ยงเปนผลดตอการปกคลมดนในพ นทปาไมจากใบไม พชคลมดน และเศษซาก

7–4


พชทสามารถดดซบปรมาณน าฝน และชวยในการซมลงดน และทาใหน าทาผวดนซงเปนสวนทไมไดซมลงดนเกดข นชาลงอกดวย

ยงไปกวาน นปาไมยงชวยทาใหเกดการเปลยนแปลงรปสณฐานของดนและเกดความอดมสมบรณจากการทบถมของสารอนทรยจากพชและการพฒนาของกระบวนการเกดจลนทรย ช นดนลกทผานการเปลยนรปในลกษณะน สามารถดดซมน าและการกกเกบน าไดสง คณสมบตเหลาน ชวยใหเกดการซมน าไดมาก และสงผลใหสามารถชะลอน าทาไดจนกวาชวงเวลาน าทวมจะผานไปแลว และดวยเหตทน าทามปรมาณลดลง และผวหนาดนไดรบการปกปองดวยพชปกคลมดน ทาใหปาไมมสวนอยางมากในการชวยลดปญหาการกดเซาะดน

นอกเหนอจากผลกระทบทางลบตอพ นดนโดยตรงของการกดเซาะผวหนาดนแลว ยงพบวาทาใหเกดปญหาการตกตะกอนในลาน ารนแรงมากยงข น และมผลตอเนองทเปนสาเหตทาใหเกดน าทวม ดงน

การตกตะกอนในอางเกบน า (ทายเขอนทดน า เขอนเกบกกน า และเขอนควบคมน าทวม

การเกดข นเองของกรวยของตะกอนจากการชะลางลาดผวดน เมอสะสมมากข นจากพายทเกดข นหลายคร งตดตอกนทาใหกลายเปนสงกดขวางทองน า และนาไปสการไหลลนตลงในชวงทเกดน าทวมตามมา

ตะกอนดนจะตกสะสมตวในพ นทราบน าทวมถงทางดานทายน า และลดความสามารถของทางน าในการกกเกบน า การสะสมตวของตะกอนจะมากข นเรอย ๆ จนทาใหน าลนเขาไปยงพ นทราบลมตะกอนพดพา และการเพมข นของตะกอนพดพาน จะทาใหเกดการยกระดบข นของพ นทราบน าทวมถงและยกระดบทองน าสงข นดวย

การเพมข นของแรงฉดลาก (Tractive Force) และความขรขระทางชลศาสตรในทางน า สงผลใหระดบน าในลาน าเพมสงข น

ทาใหเกดแผนดนถลมซงอาจกลายเปนเขอนชวคราวในทางน าธรรมชาต ซงการพงทลายของดนดงกลาวอาจกอใหเกดคลนน าทวมทเปนอนตรายตอพ นทดานทายน าได

การทปาไมชวยจากดการกดเซาะดนและชะลอการไหลของน าผวดน ปาไมจงมสวนสาคญอยางมากในการลดความเสยหายและความเสยงน าทวม ดวยเหตน การฟนฟปาไมใหกลบสสภาพเดม การปลกปาทดแทนในพ นทลมน าจงเปนเครองมอสาคญในการบรหารจดการน าทวม อยางไรกตาม เราควรตระหนกวา การประเมนผลทไดจากการปลกปา (ซงเปนสวนหนงของแผนการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถงทสมบรณแบบ) น นเปนสงทแมจะทาไดแตกทาไดยาก

7–5


7.2.1.2 ผลกระทบจากการทาเกษตรกรรม (Cultivation Effects)

การใชทดนเพอการทาเกษตรกรรม การใชทดนเพอปลกหญาตามธรรมชาตหรอทงหญา หรอทเรยกกนโดยทวไปวาการเพาะปลกพชลมลกบนพ นทดนสงผลตอน าทาและการกดเซาะในลกษณะเดยวกนกบปาไม อยางไรกด ประสทธผลของปจจยการทาเกษตรกรรมข นอยกบความยงยนและวธการปฏบตในการทาการเพาะปลก

ผลอาจเกดข นในทางลบไดอกหากการทาเกษตรกรรมเรมตนจากการเขาไปเปลยนแปลงหนาดนในพ นทปาไมเดม และยงสรางปญหาเพมเขามาหากระบบระบายน าทสรางข นใหมน นสงผลตออตราการไหลของน าทาททาใหเกดการกดเซาะดนรนแรงข น หรอการจดแปลงเพาะปลกใหมไดไปทาลายสงทเคยกดขวางการไหลของน าตามธรรมชาต เชน คนดนตามแนวเสนคอนทวร นอกจากน การไถพรวนในทศทางตามแนวลาดซงมกนยมทาในแปลงเกษตรขนาดใหญ และการเพาะปลกโดยใชพลาสตกคลม ทาใหลกษณะการไหลบาของน าบนผวดนเปลยนแปลงไปในทางทแยลงอยางมาก

7.2.1.3 วธปฏบตเพออนรกษดนและทดน (Land and Soil Conservation Practices)

วธการปฏบตทมงหมายทจะทาใหการซมของน าลงดนสงข น ลดการไหลบาบนผวดน และลดอตราการไหลของน าในลมน าลง ซงเปนสาเหตหลกของการกดเซาะดน โดยอาศยหลกการอนรกษดนและทดนสามารถดาเนนการไดในหลายลกษณะดงน

การปลกปา การปลกพชคลมดนทมลกษณะยนตน และมความทนทาน การทาพ นทตะพกน าและข นบนได

วธการปลกปาและการปลกไมยนตนทดแทนสามารถนาไปปฏบตและเกดผลดแมกระทงในพ นทลาดชนสง อยางไรกตาม เมอเรมการทาการเพาะปลกจะตองปรบระดบความลาดชนของพ นทใหนอยลงถงระดบปานกลาง สาหรบในพ นททมความลาดชนสง มกทาการปรบระดบพ นทใหความลาดชนคอย ๆ นอยลงโดยการสรางตะพกหรอทาข นบนไดซงชวยควบคมการกดเซาะดนได ยกตวอยางเชน ในพ นททปจจยแรงงานคนมอยเพยงพอ สามารถสรางตะพก (Benches) โดยใชแรงงานคนในลกษณะเปนกาแพงหนปรบระดบ หรออาจใชเครองจกรกลทมอยเพอปรบระดบความลาดชนของพ นทกได

อยางไรกด เทคนคทใชเครองจกรกลในการขนสงวสดทางดานขางทาใหเกดแถบแคบ ๆ เปนทางยาวของตะพกทเกอบจะราบและแยกจากกนโดยช นดนทบดอดแนน ผวหนาของตะพกควรปรบให

7–6


มการระบายน าทเหมาะสมและสามารถควบคมการระบายน าได ท งน ข นอยกบลกษณะดน พชทปลก และวธการเพาะปลก

7.2.2 การบรหารจดการทางนา (Watercourse Management)

เน อหาของคมอฉบบน ไมไดครอบคลมถงงานควบคมน าทวมขนาดใหญ เชน เขอนหรอทานบเพอควบคมน าทวม ฯลฯ ซงเปนมาตรการบรหารจดการน าทวมแบบใชสงกอสราง เน อหาทจะกลาวตอไปในทน พดถงเฉพาะงานในพ นททมวตถประสงคเพอการปองกนทางน า หรอตลง จากความเสยหายจากน าทวม หรอชวยลดอตราการไหลของน าทาและลดการพดพาตะกอน ซงอนทจรงแลวแมงานเหลาน เกยวของกบกจกรรมการกอสราง แตมกเปนงานขนาดเลก และสามารถดาเนนการไดดวยแรงงานคน หรอไมตองใชเครองจกรขนาดใหญ ดวยเหตน จงไดบรรจเน อหาเอาไวในบทน

การปรบปรงทางน าโดยเฉพาะอยางยงลาน าในบรเวณพ นทภเขา ในข นตนประกอบดวยการปรบปรงความลาดชนของลาน า เพอสรางหนาตดขางสมดลของลาน า (Profile of Equilibrium) ทมลกษณะการไหลทดตามหลกการ ภายใตลกษณะทางน าดงกลาวน ดนทถกกดเซาะจากพ นทลมน าจะคอย ๆ ไหลลงมาในลาน า และถกพดพาตอจากการไหลของน าทา โดยไมเกดการตกตะกอน หรอเกดการกดเซาะพ นทองน า ซงงานดงกลาวทาไดโดยการสรางคนดกตะกอน (Groin) พนง (Sill) หรอเขอนเต ย (Low Dam) ก นเปนระยะ ๆ ตามแนวยาวของทองน า และลดความลาดชนของทองน าระหวางคนดกตะกอนเพอ ลดความเรวของกระแสน า และลดการกดเซาะตามแนวยาว การดาเนนการในลกษณะน อาจนามาใชเพอการปรบปรงดานสงแวดลอมใหดข น เชน การสรางทอยอาศยใหปลา

ในทางตรงกนขาม ควรทาการขดลอกหรอกาจดสงกดขวางทองน าหรอตลงออกไป เชน ตนไม พมไม ฯลฯ ทเปนอปสรรคตอการไหลของน าทา หรออาจถกชะลางระหวางเกดน าทวมแลวไปกดขวางเสนทางไหลของน าทอาคารดานทายน า เชน สะพาน ซงลกษณะดงกลาวอาจนาไปสการเกดน าทวมไหลลนตลงได ดวยเหตผลเดยวกน ควรทาการขดลอกหนขนาดใหญออกจากทางน า ซงหนทขดออกมาสามารถนามาใชทาคนหนท งดกตะกอน และพนงหนท งตามแนวยาวของลาน า หรอปองกนการกดเซาะตลงได

7.3 ขอดและขอจากดของการบรหารจดการพนทลมนา (Advantages and Limits of Catchment Management)

อาจกลาวไดวา การบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment Management) เปนวธการปองกนน าทวม “ทจดเรมตน” นบต งแตฝนตกลงมาและซมลงดน และน าทวมเรมกอตว การดาเนนการดงกลาวจะไดผลสงสดในพ นทภเขา ซงเปนพ นททมความเขมของฝนสงสด และมความลาดชนสงซงทาใหอตราการไหลของน าสงสดอกดวย หากแนวทางการบรหารจดการพ นทตนน าไดรบการปฏบตอยางเขมขนในพ นท

7–7


ดงกลาวโดยนาเอาวธการทกลาวขางตนมาใช จะเปนการจากดปรมาณน าทวมต งแตจดเรมตน ความเรวในการเดนทางของน าทวมจะลดลง (ชวยเพมระยะเวลาในการเตอนภยในพ นทเสยงน าทวมดานทายน า) ตลอดจนชวยจากดการพดพาตะกอน อยางไรกตาม ควรตระหนกวา ในพ นทลมน าบางแห ง การไหลของน าในแมน าสาขาทชาลง อาจสงผลทาใหน าไหลลงไปรวมกนกลายเปนน าทวมสงสดในแมน าสายหลกได ดงน น ควรไดวเคราะหเรองน กอนทจะนาไปดาเนนการในพ นทลมน ายอยเพยงลมใดลมหนง

ควรระลกไววา การลดการพดพาตะกอนอยางเกนควร อาจนาไปส การลดลงอยางตอเนองของตะกอนในลาน าดานทาย สาหรบทองน าทยอมใหเกดกดเซาะได (Erodible Stream Bed) น น การขาดความสมดลของตะกอนอาจทาใหทางน าเกดการเสอมสภาพ อาจตองมการเพมการกดเซาะเพอคนความสมดลใหแกลาน าดงกลาว

การบารงรกษาพ นทลมน าจะมลกษณะแตกตางกนไปอยางชดเจนท งน ข นอยกบสภาพแตละพ นทไมวาจะเปน พ นทภเขา พ นทซงอาจนาวธการปลกปาหรออนรกษดนมาใช หรอพ นทชนบท หรอแมกระทงพ นทเมองซงมการทาเกษตรกรรมอยางเขมขน หรอพ นทเมองทมการครอบครองทดนอยางหนาแนน ในกรณเหลาน การดาเนนมาตรการปองกนอาจจาเปนตองทาการทบทวนถงวธปฏบตด งเดมเพอเปรยบเทยบกบวธปฏบตทใชกนอยปจจบน ดวยเหตน ในพ นทราบชนบทอาจจะตองรวมวธการปฏบตดงตอไปน เขาไปดวย

แบงแปลงพ นทสาหรบทาการเพาะปลกดวยคนดนและคนก นในแนวต งฉากกบทศทางไหลของน าทา

การไถและปลกพชตามแนวเสนคอนทวร (ขวางลาดสโลป) จากดการใชทางระบายน าแบบลก หรอทางระบายน าแบบเปนเสนตรงซงทาใหอตราการไหล

และปรมาณน าทารนแรงยงข น จากดวธการเพาะปลกแบบใชพลาสตคคลม หรอจดใหมการระบายน าทเหมาะสมและสรางคน

ดนทสามารถควบคมการไหลได

ในพ นทเมองซงสวนใหญถกดาดผวเพอใชเปนสถานทลานจอดรถ พ นทอตสาหกรรม หรอพ นทการคา ควรไดรบการวเคราะหเพอประเมนความตองการทตองทาพ นทสาหรบรองรบน าทวมเปนการชดเชย นอกจากน พ นทกกเกบน าตามธรรมชาตขนาดเลกทสามารถใชประโยชนจากทดนรวมกนกบการใชเปนอทยาน และพ นทรกษาพนธสตวปาขนาดเลก กเปนเรองทนาสนใจ ถงแมวาอาจมผลนอยกตาม สาหรบผวถนนอาจพฒนาใหเปนลกษณะแบบมรพรนเพอใหสามารถดดซบฝนบางสวนได

วธการบรหารจดการพ นทลมน ามกมประสทธภาพสงเมอประยกตใชในพ นทภเขาหรอพ นทลมน าขนาดเลก แตอาจเปนการยากทจะนาไปใชในพ นทลมน าทมขนาดใหญมาก นอกจากน ควรตองจดใหม

7–8


นโยบายและแผนปฏบตการทสอดคลองกนโดยครอบคลมขนาดของพ นทท งหมดเพอใหเกดประสทธผลมากทสด ซงอาจจาเปนตองดาเนนการ โดยทบอยคร งทพ นทเปราะบางทจะไดรบผลประโยชนน นอยหางจากพ นททดาเนนการมาก

ถงแมวาเทคนคของการบรหารจดการพ นทลมน าจะมประโยชนอยางมากในการตอสกบการกดเซาะ และการเกดน าทวมขนาดเลก แตอาจดอยประสทธภาพในการตอสกบน าทวมขนาดใหญ โดยเฉพาะอยางยงในภมภาคซงฝนมขนาดระหวาง 200–300 มลลเมตร ในชวงเวลาหลายชวโมง การดาเนนมาตรการดงกลาวน ในพ นทลมน าอาจสงผลตอการเพมการดดซมน าไดหลายสบมลลเมตรในชวงทเกดน าทวมท งขนาดเลกหรอขนาดกลาง แตมกดอยความสาคญลงในเหตการณฝนขนาดใหญ ซงเรองน ถงจะเปนความจรงทตองทราบ กไมควรนามาใชเปนเหตในการเพกเฉยตอประโยชนเปนอยางมากทจะไดจากเทคนคการบรหารจดการพ นทลมน าทพฒนาอยางเหมาะสม

8–1


II–VIII การตดสนใจ (Decision Making)

เขยนโดย Prof. I. Ijjas


วตถประสงคของบทน กเพอทบทวนเทคนคตาง ๆ ทใชในการตดสนใจทมใชอยในปจจบน เพอพฒนาชดของกระบวนการทเปนแบบบรณาการและใชไดจรงใหตรงตามวตถประสงคของการบรหารจดการน าทวม แตท งน เนองจากการตดสนใจตาง ๆ เกดข นในสถานะการณทแตกตางกน บางเทคนคจงเหมาะสมกบบางสถานการณมากกวาเทคนคอน ๆ และทสาคญจะตองรวาผททาการตดสนใจ (Decision Maker) เปนบคคลคนเดยว หรอกลมบคคล

บทน มวตถประสงค 2 ประการ คอ เพอแสดงบทสรปแบบบรณาการของวธการตดสนใจทมอยในปจจบน เพอนามาเ ลอก

มาตรการทใชในการบรหารจดการน าทวมใหไดผลดทสด เหมาะกบสถานการณเฉพาะน น และ เพอใชเปนเอกสารอางองสาหรบบทความ รายงาน หนงสอเรยน หนงสออางอง และงาน

วรรณกรรมอน ๆ ซงอาจเปนประโยชนตอวศวกร หรอบคลากรในสายอาชพอน ๆ ทประสงคจะไดขอมลเพอการนาเอาวธใดวธหนงมาใช

8.1.1 กระบวนการในการตดสนใจ (Decision Making Process)

นยามกวาง ๆ ของกระบวนการในการตดสนใจ (Decision Process) คอ กระบวนการซงบคคลสามารถบรรลวตถประสงค นโยบาย และ/หรอยทธศาสตร เพอการจดการกบสถานการณทแตกตางกนไป กระบวนการดงกลาว อาจมความซบซอนและรวมปจจยความนาจะเปนตาง ๆ ทเกยวกบความเสยง และความไมแนนอนของผลลพธ และการตคาในเชงรปธรรมและนามธรรมของปจจยทไมสามารถวดคาได ความซบซอนดงกลาวข นอยกบความรความเขาใจมากนอยในสถานการณทเกดข น

เปนความรบผดชอบของผทาการตดสนใจทตองระบใหเจาะจงถงปญหาทตองตดสนใจและวตถประสงคทตองการสาหรบปญหาน น ๆ และเปนหนาทของผทาการตดสนใจเ ชนกนทจะตองกาหนดการประเมนคาคร งสดทาย ซงจะนามาใชในการจดลาดบทางเลอกตาง ๆ เพอใหสามารถกาหนดทางแกไขได

สวนนกวเคราะหมหนาทกาหนดแบบจาลองการตดสนใจ (Decision Model) และดาเนนการในกระบวนการตดสนใจภายใตเงอนไขหลากหลาย และเสนอผลทไดใหแกผทาการตดสนใจ งานท งหมด

8–2


ดงกลาว จาเปนจะตองรวมกจกรรมหลากหลาย ทดาเนนงานโดยนกวเคราะห ท งในเรองการกาหนดปญหาทเหมาะสม และการวเคราะหปญหาท งในดานปรมาณและคณภาพ

การทางานโตตอบกนระหวางนกวเคราะหและผทาการตดสนใจเปนลกษณะตามปกตของกระบวนการตดสนใจ และระดบของการโตตอบกนข นอยกบระดบความรและความเตมใจของผทาการตดสนใจทจะเขารวมในกระบวนการ และข นอยกบชนดของเทคนคการแกปญหาทเลอกใช และข นอยกบธรรมชาตของปญหาทกาลงพจารณารวมกน กญแจทสาคญคอ การสอสาร (Communication) ซงผทาการตดสนใจสวนใหญมกไมคนเคยทางดานเทคนค ดวยเหตน ทางเลอกทดทสดเพอการตดสนใจสามารถจดทาข นโดยนกวเคราะห และผทาการตดสนใจ หรอท งสองฝายกได

ผทาการตดสนใจบางทานอาจตองการใหนกวเคราะหคดเลอกทางเลอกทดทสดมาให อยางไรกตาม ในปจจบน มแนวโนมวานกวเคราะหจะทาแคเสนอทางเลอกตาง ๆ ใหผทาการตดสนใจเลอกเอง ทางเลอกแตละทางอาจไดรบการนาเสนอในลกษณะทผททาการตดสนใจสามารถเหนไดอยางชดเจนวา ทางเลอกน นจะไดผลใกลเคยงกบวตถประสงคทวางไวแคไหน ประเดนทควรใหความสนใจอยางยงคอ จะลดการสญเสยชวตและความเสยงทเหลออยใหเหลอนอยทสด เพอชวยใหผทาการตดสนใจทราบถงรปแบบและผลกระทบทเกดข นแตกตางกน เราอาจเลอกใชเทคนคการนาเสนอใน 2 รปแบบ ดงน

เทคนคการนาเสนอแบบแมตทรกซ (Matrix Display Techniques) เทคนคการนาเสนอแบบสกอรการด (Scorecard Display Techniques)

การนาเสนอจะตองทาใหผทาการตดสนใจสามารถประเมนทางเลอกแตละทางไดอยางสมเหตสมผลเมอเทยบกบวตถประสงคทตองการ เพอใหสามารถเลอกทางทดทสด แตคาวา “ดทสด” มความหมายแตกตางกนไปตามกลมแตละกลม นกวางแผน (Planner) ควรทจะต งเปาไปทการใหไดมาซงความคดเหนทสงคมเหนชอบรวมกนเปนเอกฉนท ผานแผนการมสวนรวมภาคประชาชนอยางเปนทางการ และสอผลการวเคราะหใหกลมผไดรบผลกระทบไดรบทราบอยางชดเจน

8.1.2 วตถประสงคของการตดสนใจในการบรหารจดการน าทวม (Decision Objectives in Flood Management)

มาตรการการบรหารจดการน าทวมกคอ งานทไดสราง และมาตรการตาง ๆ ทไดดาเนนการ มาตรการการบรหารจดการน าทวมหลายมาตรการมไวเพอการแกไขปญหาการบรหารจดการน าทวมทมอย และปองกนการเกดข นของปญหาใหม ๆ ความทาทายในการบรหารจดการน าทวมคอ ตองนาเอามาตรการแบบไมใชสงกอสรางและมาตรการสงกอสรางมาใชรวมกนใหดทสดและกอใหเกดประสทธภาพสงสด

8–3


วตถประสงคของการตดสนใจเพอการบรหารจดการน าทวม จะตองทาเพอประเดนดงตอไปน กาหนดรายละเอยดของทางเลอกทมความเปนไปไดหรอเปนทยอมรบได กาหนดทางเลอกพ นฐาน (ทวไป) จดลาดบทางเลอกท งหมด หรอจดลาดบเพยงบางสวน กาหนดทางเลอกทตองประสงคเพยงทางเลอกเดยว กาหนดการผสมผสานกนระหวางทางเลอกตาง ๆ สาหรบสวนประกอบตาง ๆ ในโครงการ

ในชวง 20 ปทผานมา การตดสนใจในการบรหารจดการน าไดมงสงทศทางใหม จากเดมทเปนแนวทางในดานคาลงทน–ประโยชนแบบด งเดม (Traditional Cost–Benefit Approach) มาเปนการเพมเปาหมายดานสงคมและสงแวดลอม (Social and Environmental Goal) เขาไวในกระบวนการดวย อยางไรกตาม ถงแมวา เปาหมายดานสงคมและสงแวดลอม ตลอดจนเปาหมายอน เปนสงทเปลยนแปลงตลอดเวลา และยากทจะวดเชงปรมาณได แตยงเปนสงทถอเปนเปาหมายหลกในการทาการตดสนใจ การวางแผนและจดทาขอเสนอโดยละเลยเปาหมายดงกลาวยากทจะเปนทยอมรบและดาเนนการได ประเดนปญหาใหม ๆ เหลาน ไดนากระบวนการตดสนใจไปสแนวทางทบรณาการมากข น

การเลอกวธแกไขทเหมาะสมสาหรบปญหาน าทวมแตละคร งไมใชเรองงาย เพราะทางเลอกดงกลาวอาจข นอยกบสภาพทางภมศาสตร พ นททม คาใชจาย และขอพจารณาในการวางแผนอนๆ ไมวาในกรณใดทางเลอกทพงประสงคอาจรวมวธการแกไขหลาย ๆ วธเขาดวยกน

คณคาของการลดความเสยหายจากน าทวมดวยวธไมใชสงกอสรางยงไดรบการประเมนคณคานอยเกนไป โครงการบรรเทาอทกภยทใชมาตรการทใชสงกอสรางและไมใชสงกอสรางควบคกนจะมประสทธผลมาก และในทซงพบวามาตรการใชสงกอสรางมปญหา และมาตรการไมใชสงกอสรางไดผลคมคากวา มาตรการไมใชสงกอสรางควรไดรบการพจารณา

ความขดแยงระหวางผลประโยชนดานสงแวดลอมกบผลประโยชนของการพฒนาดานเศรษฐกจและสงคมทเกดจากโครงการบรหารจดการน าทวมและกจกรรมทเกยวของ สามารถแกไขไดโดยใชแนวทางบรณาการใหม ๆ ซงสามารถทาใหเกดการประนประนอมในดานผลประโยชนทแตกตางกนได และผสมผสานผลประโยชนตาง ๆ เขาไปในการพฒนาทยงยนได แนนอนวาปญหาซบซอนทเกดข นจรงไมสามารถแกไดโดยใชหลกวชาการใดหลกวชาการเดยว จาเปนจะตองใชแนวทางสหสาขาวชาการรวมกน

8.1.3 ข นตอนของโครงการบรหารจดการน าทวมแบบอเนกประสงค (The Steps in Multi–Purpose Flood Management Projects)

ข นตอนของโครงการบรหารจดการน าแบบอเนกประสงค สามารถแยกเปน 9 ข นตอน ดงน

8–4


การคดกรองแนวคดโครงการข นตน การคดเลอกวธการทจะนามาใชวเคราะห การกาหนดรายละเอยดเบ องตน การออกแบบ ประเมนผล และการคดกรองทางเลอก

โครงการ (การวเคราะหความเหมาะสมเบ องตน (Pre–Feasibility Analysis)) การตดบางทางเลอกโครงการออกไประหวางการทาการศกษาระยะกลาง (การวเคราะหความ

เหมาะสม (Feasibility Analysis)) การคดเลอกชดทางเลอกข นสดทาย เพอนาเสนอตอผมอานาจตดสนใจ การออกแบบและประเมนผลข นสดทาย การกาหนดแผนงานการดาเนนโครงการและการดาเนนงานและกอสราง การเปดใชงาน การสงเสรม และการประเมนผลโครงการ การวเคราะหและผลตอบรบภายหลงโครงการ

การดาเนนงานตามมาตรการจะตองทาท งในดานเศรษฐกจ การเงน สงแวดลอม และสงคม

โครงการแบบบรณาการจะตองมระดบของความนาเชอถอทสง นนคออาคารจะตองทางานไดตามทออกแบบ และมาตรการทไมใชสงกอสรางจะตองดาเนนการและบงคบใชไดจรง

8.1.4 สถานการณของการตดสนใจ (Decision Making Situations)

สถานการณของการตดสนใจ (Decision Making Situations) อาจมลกษณะดงตอไปน มวตถประสงคเดยวและทางเลอกเดยว (นอกจากทางเลอก “ทจะไมทาอะไร”) เพอใหผม

อานาจตดสนใจพจารณาวาจะเลอกดาเนนการตามทางเลอกหรอไม มทางเลอกหลายทางและมวตถประสงคเดยว เพอใหผมอานาจตดสนใจเลอกทางเลอกทดทสด

ความขดแยงในการลงคะแนนอาจเกดข นได ถาผตดสนใจเปนคณะบคคล วตถประสงคหลายอยางซงไมสามารถวดเปนตวเงนได (เชน ในเชงปรมาณ หรอวตถประสงคท

ไมเปนเกณฑเดยวกน เทยบกนไมได) และทางเลอกหลายทาง สถานการณแบบน จาเปนจะตองใชการประเมนผลแบบหลายวตถประสงค

8.2 การจดทาทางเลอก (Formulation of Alternatives)

ทางเลอกในการวางแผนควบคมน าทวม (Flood Control Planning) มอย 2 ประเภท คอ (1) มาตรการแบบใชสงกอสราง (Structural Measures) และ (2) มาตรการแบบไมใชสงกอสราง (Non–Structural Measures) แผนการควบคมน าทวมอาจรวมมาตรการท งสองเขาดวยกน และบรเวณใดทสามารถใชมากกวาหนงทางเลอก อาจตองทาการออกแบบเบ องตนและประมาณคาใชจาย เพอใหได

8–5


ทางเลอกทลงตวและดทสด เมอไดทาการคานวณหาคาความเสยหายน าทวมรายปเฉลยแลว (บางคร งเรยกวา ความเสยหายน าทวมรายปทคาดการณไว) ผวางแผนจะตองจดทาทางเลอกซงจะชวยลดความเสยหายจากน าทวมรายปเฉลยน เพอใหสามารถเลอกทางเลอกทดทสดหรอการผสมผสานระหวางทางเลอกหลายทางได

8.2.1 การคดกรองทางเลอก (Screening Alternatives)

ถาในกระบวนการกอใหเกดทางเลอกมากทางเกนไป จะตองใชกลไกบางประการในการคดกรองหรอคดท งเพอคดเอาทางเลอกในระดบรองท งไป ตามปกตหากจานวนของทางเลอกมมาก นกวเคราะหควรเลอกกลมทางเลอกทมความเปนไปไดมากทสดเพอทาการวเคราะหในรายละเอยดตอไป รปแบบการคดกรองดงกลาวจะกอใหเกดโอกาสทดทผมอานาจในการตดสนใจจะไดเขามามสวนรวมในกระบวนการวเคราะหดวย

ขอเนนย าอยางหนกแนนในทน วา ในการคดกรองทางเลอกจะตองมการปรกษาหารอกนอยางละเอยดระหวางนกวเคราะหและผมอานาจตดสนใจ ถาการจดทาแนวทางเลอกทาไดไมดและไมไดคดกรองทางเลอกไวกอนอยางเหมาะสม นกวเคราะหกจะตองทางานประเมนผลทไมจาเปนมากเกนไป

8.2.2 กรณศกษา (Case Study)

ในรายงานของแผนงานหลกแหงลตเตลดรายครก (Little Dry Creek Master Plan) [10] เนองจากลมน ามลกษณะพเศษ จงมการรวบรวมทางเลอกดงตอไปน เขาไวในแผนงาน

การปรบปรงเขอนทมอยหรอการกอสรางเขอนใหม ทางน าตามธรรมชาตพรอมการปรบปรงทจาเปน การปรบปรงทอระบายน าใหม การกอสรางทางน าดาดคอนกรตใหม คนก นน า การจดเขตพ นท การร อยายอาคารออกจากพ นทราบน าทวมถง ระบบการเตอนภย การกนน าทวม

วตถประสงคของแผนพฒนามดงตอไปน ลดความเสยหาย เพอใหเกดการใชงบประมาณของรฐอยางมประโยชนทสด

8–6


การปรบปรงผลกระทบทางดานทมองเหนได (Visual Impact) การสรางเสรมกจกรรมนนทนาการ

8.3 การประเมนผลกระทบและการประเมนคณคาทางเลอก (Impact Assessment and Evaluation of Alternatives)

8.3.1 การประเมนผลกระทบ (Impact Assessment)

ในหลายประเทศ การคดเลอกทางเลอกดานวศวกรรมเฉพาะน นจะพจารณาตามขอจากดดานเศรษฐกจ สงคม และการเมอง และทกาลงเพมมากข นคอการพจารณาในเรองผลกระทบทางดานสงแวดลอม (Environmental Impact)

(1) วธทใชในการระบผลทมตอสงแวดลอมและผลกระทบสงแวดลอม (Methods for Identifying Environmental Effects and Impacts)

วธหลก ๆ ทใชเพอระบผลหรอผลกระทบทมตอสงแวดลอมมอย 4 วธ ดงน ทารายการเพอระบผลและผลกระทบทมตอสงแวดลอมอยางหลากหลายกวางขวาง เพอ

กระตนใหนกวเคราะหสามารถคดในมมกวางถงสงทอาจตามมาของการดาเนนการทตองการ จดทารายการ (Matrices) เกยวกบการดาเนนการในดานมนษยเพมเตมจากรายการตวช วด

ดานผลกระทบโดยการเชอมโยงท งสองเรองเขาดวยในรปความสมพนธระหวางสาเหตและผลกระทบ

ใชแผนผง (Flow Diagram) เพอแสดงใหเหนภาพความสมพนธระหวางการดาเนนการกบผลและผลกระทบทมตอสงแวดลอม

ใหกาหนดกจกรรมตาง ๆ ทชวยสรางเสรมสงแวดลอม เชน การสรางพ นทชมน า การปลกปา ฯลฯ เขาไวเปนสวนหนงของแผนงานบรณาการ และดาเนนการตามความเหมาะสม

(2) ความสาคญของผลกระทบทางดานสงแวดลอม (Relative Significance of Environmental Impacts)

อาจระบความสาคญของผลกระทบทางดานสงแวดลอมแตละชนด โดยแยกตามลกษณะดงตอไปน ผลกระทบทางดานยทธศาสตร (Strategic Impact) ไดแก การเปลยนแปลงอยางมนยสาคญ

ดานลกษณะของสงแวดลอมทมอยเดมในพ นทหนง ๆ ผลกระทบตอทองถน (Local Impact) หมายถงการเปลยนแปลงทเกดข นภายในทองถน

8–7


ผลกระทบทางดานลบและทางดานบวก (Adverse and Beneficial Impacts) มคาอธบายในตวมนเอง

ผลกระทบระยะยาวและระยะส น (Long Term and Short Term Impacts) ไมมการกาหนดระยะเวลาแนนอน เพราะระยะเวลาจะแตกตางกนไปในแตละชนดของผลกระทบ

ผลกระทบทสามารถเอาคนได (Reversible Impact) คอ สงทแกไขไดโดยการปรบปรงรปแบบของงานทางวศวกรรม หรอโดยการปรบตวทางธรรมชาตหลงจากการพฒนาในตอนเรมตน

ผลกระทบทไมสามารถเอาคนได (Irreversible Impact) เปนสงทไมสามารถแกไขได นอกจากน ยงมผลกระทบทางตรงและทางออม (Direct and Indirect Impacts) และอาจ

เปนผลไมตอเนองและ (Intermittent Impact) หรอมผลตอเนอง (Continuous Impact)

(3) แผนดาเนนงานเพอบรหารจดการผลกระทบ (Action Plan for Management of Impacts)

เราไมตองการแคการศกษาผลกระทบ แตตองการแผนการดาเนนงานเพอบรหารจดการท งผลกระทบระยะส นและระยะยาว

8.3.2 การประเมนคณคา (Evaluation)

ทนททข นตอนการคดเลอกชดทางเลอกไดรบการพจารณาเสรจส นแลว จะตองหาความสมพนธระหวางทางเลอกกบเกณฑปญหาแบบหนงตอหนง โดยใชตวช วดบางตว ขอมลทรวบรวมมาไดซงประกอบดวยเกณฑ ทางเลอก และตวช วด จะนามาใชเพอการจดทาแมตทรกซการประเมนหลกเกณฑเทยบกบทางเลอก ซงเทคนคการแกปญหาแบบหลายเกณฑ (Multi–Criterion Solution) จะถกใชในการเลอกแผนทางเลอกทดทสดแผนเดยวหรอหลายแผน

การประเมนคณคา (Evaluation) คอ การพจารณาหาขอดและขอเสยของทางเลอกตาง ๆ กนเพอนามาเปรยบเทยบกน อนเปนความพยายามทจะหาทางเลอกทเหมาะสมทสด (Best “Fit”) “เกณฑความเหมาะสม (Criterion of Fit)” ดงกลาวบางคร งเรยกวา “ตวช วดประสทธผล (Measure of Effectiveness)” การกาหนดปรมาณของเกณฑน มกจะทาไดยาก แตกมใชทาไมไดเลย นอกจากน ในข นตอนการวางแผนมกจะมการแกไขและปรบเปลยนเปาหมายและวตถประสงคเดมใหดข น ดงน น ตวช วดประสทธผลจงมกจะเปลยนไปจากเดมเชนกน

นอกจากน วธทนกวางแผนจะใชในการประเมนคณคา ยงข นอยกบระยะของกระบวนการวางแผน เชน ขณะทกาลงเขาสระยะการออกแบบ การประเมนคณคาจะตองพถพถนมากข น

8–8


(1) หลกการทวไปสาหรบการประเมนคณคา (General Principles of Evaluation)

จะเปนประโยชนกวา ถาจะมองวาการประเมนคณคาเปนกระบวนการทม 2 ข นตอน ซงนกวางแผนจะตองกาหนดขอบเขตความเปนไปได (Feasible Region) ดวยการนาเอาขอจากดท งหมดมาพจารณา และหาทางเลอกทดทสดทเกดข นไดใน Region น น ขอบเขตความเปนไปไดดงกลาวจะตองตอบสนองตอขอจากดในทกดาน และความเปนไปไดดงกลาวอาจจะไมสามารถจดลาดบความสาคญได

โปรดระลกไววามหลกการพ นฐาน 4 ขอ ในการประเมนคณคาซงมกถกมองขามไป เปรยบเทยบผลกระทบในอนาคตเมอมทางเลอก กบผลกระทบในอนาคตเมอไมมทางเลอก

(หลกการมและไมม (With and Without Principle)) พจารณาผลกระทบภายนอกทมนยสาคญท งหมด นนคอ การแตกแยกยอยท งหมดของ

ทางเลอกภายนอกโครงการ ผลกระทบของการดาเนนโครงการตอพ นทนอกโครงการเรยกวาผลกระทบภายนอก (Externality)

ประเมนคณคาของทางเลอกทสามารถปรบใหมความยดหยนในอนาคตได นเปนหนงในวธทดทสดทนกวางแผนสามารถนามาใชรบมอกบความเสยงและความไมแนนอน

ดาเนนการวเคราะหความออนไหว (Sensitivity Analysis)

(2) การประเมนคณคาทางเศรษฐกจ (Economic Evaluation)

เปาหมายทยอมรบไดโดยทวไปของโครงการสวนใหญกคอการสรางความเปนอยทดใหกบสงคมไดมากทสด เปาหมายน ไมเพยงแตวดปรมาณไดยาก ยงระบเจาะจงไดยากเชนกน เราอาจกาหนดคราว ๆ วาเปนการเพมผลตอบแทนสทธใหเกดมากทสด

วธการประเมนคณคาทางเศรษฐกจสาหรบสถานการณตาง ๆ กนจะตองมพ นฐานคอ คณคาปจจบนสทธ (Net Present Worth) นนคอ นาผลตอบแทนและตนทนมาเปรยบเทยบ

กน เปนหนวยทางการเงนทใชในปจจบน การเปรยบเทยบตนทนประจาป (Annual Cost Comparison) นนคอ นาผลตอบแทนและ

ตนทนมาเปรยบเทยบกน เปนหนวยทางการเงนประจาป อตราผลตอบแทน (Rate of Return) ดอกเบ ยซงเปนผลประโยชนทไดจากตนทนในปจจบน อตราสวนผลตอบแทนตอตนทน (Benefit–Cost Ratio)

วธการประเมนคณคาทางเศรษฐกจมดงน การประเมนคณคาทางเศรษฐกจจากผลตอบแทนคงท (Fixed Benefit) การประเมนคณคาทางเศรษฐกจจากตนทนคงท (Fixed Cost)

8–9


การประเมนคณคาทางเศรษฐกจจากตนทน (Cost) และผลตอบแทนผนแปร (Variable Benefit)

การประเมนคณคาทางเศรษฐกจจากงบประมาณจากด (Limited Budget)

ความเสยง (Risk) และความไมแนนอน (Uncertainty) จะตองนามาพจารณาดวย โดยความเสยงเกยวของกบอนาคตทรความนาจะเปน (Probabilities) สวนความไมแนนอนเกยวของกบอนาคตทไมรความนาจะเปน

(3) การประเมนคณคาทางดานสงแวดลอม (Environmental Evaluation)

ไมเคยปรากฏกอนหนาน เลยวา ผคนจะใหความสนใจกบประเดนดานสงแวดลอมเทากบทกวนน ในหลายประเทศ ปญหาทางดานสงแวดลอมถกจดลาดบไวเปนประเดนทสาคญตออนาคตมากทสด แตความซบซอนของปญหาสงแวดลอมทเพมพนข นทกขณะ ทาใหยากทจะมองเหนภาพรวมของปญหาใดปญหาหนงไดในทกมต ท งทางดานนเวศวทยา ดานเทคนค ดานเศรษฐกจ ดานเศรษฐกจสงคม และดานการเมอง

จะตองใหความสาคญกบมาตรการปองกน (Preventive Measure) มากกวาการซอมแซมความเสยหายเมอเกดข นแลว

การประเมนคณคาทางสงแวดลอมทใชหลกการวเคราะหตนทน–ผลตอบแทน (Cost–Benefit Analysis) เปนเรองทซบซอนมากเนองจากผลกระทบทางดานสงแวดลอมมใชสนคาโภคภณฑทางเศรษฐกจแบบด งเดม นอกจากน จะตองนาผลกระทบท งในทางดานบวกและทางดานลบมาพจารณา ความเปลยนแปลงทเกดข นกบสงแวดลอมไมใชจะเลวรายท งหมด

ผลของโครงการบางอยางไมอาจนามาประเมนเปนหนวยทางการเงนทใชในระบบตลาดได ตองนาหลกวธในการใหคณคาดงตอไปน มาคด

วธการประเมนคาดวยการสมภาษณประชาชนโดยตรง (Contingent Valuation Method, CVM)

การประเมนคาดวยวธตนทนการเดนทาง (Travel Cost Method, TCM) การประเมนคาดวยวธราคาเฮโดนค (Hedonic Price Method, HPM)

แนวทางขางตนทนยมใชทสดคอ วธการประเมนคาดวยการสมภาษณประชาชนโดยตรง (CVM) คอการสอบถามประชาชนเปนรายบคคลโดยการสารวจ (หรอในลกษณะของการทดลอง) เพอใหเหนถง

8–10


การประเมนสวนบคคลของการเปลยนแปลงดานสงแวดลอมทเปนทกงขา (อาจใชวธสมภาษณเพอถามประชาชนโดยตรงเกยวกบการประเมนผลทางการเงน)

(4) การประเมนคณคาทางดานนโยบาย–การประเมนผลทางดานเทคโนโลย (Policy Evaluation–Technology Assessment)

การประเมนคณคาทางดานนโยบายเปนเรองทเปนนามธรรมมากกวา เนองจากเปนเรองของการกาหนดทศทางโดยทวไป ยงเราวางแผนไปในอนาคตมากเทาไร ความไมแนนอนยงมมากข นเทาน น วธทใชในการคาดการณผลกระทบในอนาคตม 2 วธ ไดแก

วธเดลฟาย (Delphi Method) วธไมเตอร โอสท (MITRE OST Method)

ผลซงพจารณาแลวเปนไปไมไดหรอไมเปนทพงประสงคทจะแสดงในหนวยทางการเงน ไดแก การสญเสยสถานททองเทยวหรอแหลงประวตศาสตร การเสรมสรางความเขมแขงใหกบความมนคงและเศรษฐกจของชาต

(5) นกวางแผนควรประเมนคณคาเมอใด (When does the planner evaluate?)

การประเมนคณคาไมสามารถเรมไดจนกวาจะจดทาทางเลอกท งหมดเสรจส นแลว ซ งในระหวางกระบวนการวางแผนนเองจะมการประเมนคณคาอยางไมเปนทางการเกดข น

(6) นกวางแผนจะประเมนคณคาอยางไร (How does the planner evaluate?)

การประเมนจะใชวธหาคณคาของแตละทางเลอกมาเปรยบเทยบกน

8.4 การทาการตดสนใจโดยพจารณาจากประสทธภาพดานเศรษฐกจ (การหาคาตาทสดของการสญเสยจากน าทวมและตนทนในการแบกรบความเสยงทเปนไปได) (Decision Making by Economic Efficiency–Minimization of the Expected Value of Flood Losses and Cost of Risk Taking)

แนวทางทวไป 2 แนวทางทใชในการตดสนใจเพอการบรหารจดการน าทวม ไดแก แนวทางแบบวตถประสงคเดยว (Single Objective) มกจะเปนแนวทางดานประสทธภาพทาง

เศรษฐกจซงประกอบดวยการตความวตถประสงคอน ๆ ใหเปนมาตรการทางเศรษฐกจ เพอใหสามารถประเมนคณคาทางดานประสทธภาพทางเศรษฐกจท งหมดได และ

8–11


แนวทางแบบอเนกประสงค (Multi–Objectives) ซงชวยใหสามารถตดสนใจได แมในขณะทวตถประสงคของการตดสนใจไมสามารถตรวจวดได หรอแสดงเปนหนวยทตรวจวดได

โครงการเพอการบรหารจดการน าทวมสวนใหญไดรบการประเมนคณคา โดยใชแนวทางวตถประสงคเดยวคอทางดานประสทธภาพทางเศรษฐกจ โดยพ นฐานแลว โครงการเหลาน เปนทยอมรบเมอมความเปนไปไดทางเศรษฐกจ เงอนไขของโครงการดงกลาวกงายมากคอจะตองไมมผคดคานจากกลมผลประโยชนทหลากหลาย ซงอนมานวาไมสามารถตรวจวดไดเปนหนวยทางเศรษฐกจ

วตถประสงคทางดานประสทธภาพทางเศรษฐกจซงตรวจวดดวย เกณฑผลตอบแทน/ตนทน (Benefit/Cost Criterion) หรอ เกณฑผลตอบแทนลบดวยตนทน (Benefit–Cost Criterion) เปนวตถประสงคทใชกนมานานแลว

8.4.1 หลกการพ นฐาน (Basic Principles)

(1) การสญเสยจากน าทวม (Flood Losses)

จดประสงคพ นฐานทชมชนในพ นทน าทวมสวนใหญยอมรบคอ ใหลดความสญเสยจากน าทวมใหเหลอนอยทสด การสญเสยจากน าทวมอาจแบงไดเปน 3 ประเภท ดงน

การสญเสยรายไดโดยตรง (Direct Income Losses) อนเนองทรพยสนทอยในพ นทน าทวมเสยหาย

การสญเสยรายไดทางออม (Indirect Income Losses) เชน ธรกจชะงกงน คาใชจายเพมมากข น สนคาหมดอาย และบคลากรตกงาน

การสญเสยทไมสามารถวดคาได (Intangible Losses) เชน พลดพรากจากครอบครว ตองยายทอยอาศย

ไมวาเวลาใด การสญเสยดงกลาวไมสามารถคาดการณอยางแนนอนได ดงน น การสญเสยจากน าทวมจงถกอนมานวามลกษณะเปนตวแปรสมทมการกระจายตว คาเฉลยของการกระจายตวน ซงเรยกวามลคาความเสยหายทคาดการณไว (Expected Value of Flood Loss) คอ การสญเสยทเกดจากน าทวมในระยะเวลาทกาหนด ดงน น การนามาตรการบรรเทาอทกภยมาใชจงมประโยชน เพราะชวยลดมลคาความเสยหายทคาดการณได เราอาจเรยกพ นททไมถกน าทวมวา พ นทไดประโยชน และเรยกพ นทน าทวมวา พ นททไดรบประโยชนในทางลบ

(2) ตนทนในการแบกรบความเสยง (Cost of Risk Taking)

8–12


ผอยอาศยในพ นทน าทวมตองแบกรบความเสยงทจะเกดการสญเสยอน ๆ นอกเหนอจากทกาหนดตามคาเฉลยการกระจาย การแบกรบความเสยงถอเปนตนทนทชดเจน ซงตอไปน จะเรยกวา ตนทนในการแบกรบความเสยง (Cost of Risk Taking) ถาการนาเอามาตรการบรรเทาอทกภยมาใช ทาใหลกษณะการกระจายตวของการสญเสยเปลยนแปลงไป สงผลใหมลคาความเสยหายทคาดการณไวลดลง ตนทนในการแบกรบความเสยงกลดลงตามไปดวย

มาตรการแบบใชสงกอสรางจะชวยเปลยนแปลงคาการกระจายตวทเกยวของกบการสญเสยจากน าทวม ซงชวยลดท งมลคาความเสยหายทคาดการณไว และลดตนทนในการแบกรบความเสยง อยางไรกตาม มาตรการแบบใชสงกอสรางน มไดชวยคมครองจากน าทวมไดท งหมด แคชวยลดความสญเสยทคาดวาจะเกดข นและลดตนทนในการแบกรบความเสยง มาตรการแบบใชสงกอสรางมกจะทาใหผคนเขาใจผดในวาตวเองปลอดภย ความเชอทวามาตรการเหลาน ไดลดความเปนไปไดทจะเกดน าทวม อาจนาไปสการพฒนาพ นทราบน าทวมถงอยางหนาแนน (Intensive Floodplain Development) ซงสงผลใหมลคาความเสยหายจากน าทวมทคาดการณไดกลบสงข นอกมาก

การวางแผนเพอใชประโยชนในพ นทราบน าทวมถงชวยลดมลคาความเสยหายคาดการณ และตนทนในการแบกรบความเสยง แตการประกนภยน าทวม ไมไดชวยลดมลคาความเสยหายคาดการณ การประกนภยน าทวมจะมประโยชนกตอเมอเบ ยประกนภยในสวนทเกนกวามลคาความเสยหายคาดการณ มคานอยกวาตนทนในการแบกรบความเสยง มาตรการการกนน าทวมชวยลดมลคาความเสยหายทคาดการณไวและตนทนในการแบกรบความเสยงไดระดบหนง

การนาเอามาตรการบรรเทาอทกภยท งหมดมาใช ยกเวนการประกนภยน าทวม มผลดทางเศรษฐกจ เพราะชวยลดการสญเสยทคาดการณไวและตนทนในการแบกรบความเสยง การนาการประกนภยน าทวมมาใชมผลดทางเศรษฐกจคอ ชวยลดตนทนในการแบกรบความเสยง การทาใหผลประโยชนทางเศรษฐกจสงสดเปนวตถประสงคหลกทอยเบ องหลงยทธศาสตรในการนาเอามาตรการบรรเทาอทกภยมาใช ยทธศาสตรเหลาน ไดมาจากกรอบการทางานดานการตดสนใจตาง ๆ

(3) นโยบายบรรเทาอทกภย (Flood Mitigation Policy)

การจดทานโยบายบรรเทาอทกภยจะเกยวของกบการกาหนดปรมาณทเหมาะสมทสดของมาตรการบรรเทาอทกภยดงตอไปน

ความจเกบกกทเหมาะสมทสดของอางเกบน าและทางน า มาตรการระบบคนก นน าทเหมาะสมทสด มาตรการการใชทดนทเหมาะสมทสด อตราเบ ยประกนภยน าทวมทเหมาะสมทสด

8–13


การลงทนดานระบบเตอนภยน าทวมและการกนน าทวมทเหมาะสมทสด

(4) กรอบการทางานในการตดสนใจ (Decision Frameworks)

งานเขยนในสาขาตาง ๆ ไมวาจะเปนเศรษฐศาสตร วทยาศาสตรการจดการ ภมศาสตร การเกษตร และวศวกรรม ไดแสดงใหเหนถงกรอบการตดสนใจในลกษณะตาง ๆ เพอใหไดยทธศาสตรการบรรเทาอทกภยพ นฐานซงข นอยกบผลตอบแทนทางเศรษฐกจทไดมาจากมาตรการบรรเทาอทกภยทพจารณา กรอบการทางานเหลาน ซงมพ นฐานเพอการลดมลคาความเสยหายจากน าทวมทคาดการณไว และ/หรอตนทนในการแบกรบความเสยงใหเหลอนอยทสด ไดรบการทบทวนในหนงสอของ Thampapillai และ Musgrave ทเขยนข นในป ค.ศ. 1985 กรอบการทางานในการตดสนใจ ประเภทของปญหาทไดรบการแกไข ประเภทของทางแกทใหไว ปญหาทเกยวของกบกรอบการทางาน การประเมนคณคาเพอเปรยบเทยบกรอบการทางานเหลาน รวมท งความเพยงพอหรอไมเพยงพอ ไดมการวเคราะหไวในหนงสอดงกลาว

8.5 การมสวนรวมของสาธารณชน (Public Involvement)

8.5.1 หลกการทวไป (General Principles)

ในชวงทศวรรษ 1980 ผบรหารดานน าไดรบคาตเตยนจากนกสงแวดลอมและบคคลอนทรสกวาตนอาจไดรบผลกระทบจากโครงการพฒนาแหลงน า บคคลทตเตยนดงกลาวมกรสกวาผบรหารดานน าไมไดเปดโอกาสใหตนเขามามสวนรวมตอผลการศกษาเพอการวางแผน หรอนาเอาผลกระทบดานสงคมและสงแวดลอมของโครงการพฒนาแหลงน าทเสนอไปพจารณาอยางเพยงพอ ปจจบนน ประชาชนมไดเงยบเฉยตอไป แตเรยกรองสทธในการเขารวมในการตดสนใจ ดวยเหตน ผจดการโครงการทเปนมออาชพจะตองเรยนรทจะปรบตวและไกลเกลยผลประโยชนและความคดเหนทแตกตางกน

ในชวงปลายทศวรรษท 1980 ประชากรและกลมสงแวดลอมทเขารวมในกระบวนการวางแผนผานกระบวนการประชาพจารณ (Public Hearing) อยางไรกตาม การประชาพจารณเหลาน มกมอทธพลเพยงเลกนอยตอทศทางของการวางแผน และสวนใหญมกจดข นในชวงปลายของระยะการวางแผน ซงไมไดนาเอาคาวจารณมารวมพจารณาอยางจรงจงแตอยางใด ในชวง ไมกปมาน ความคาดหวงของประชาชนเพอเขามามสวนรวมในงานของรฐมเพมมากข น โดยเฉพาะอยางยงในการวางแผนพฒนาแหลงน า การเรยกรองของประชาชนเพอเขามามสวนรวมไดเพมข นอยางเขมขนมากจนมสวนชะลอโครงการและแผนงานตาง ๆ ใหชาลง ยบย งโครงการ หรอไดรบการเผยแพรขาวสารในทางลบอยางเขมขน

8–14


นกวางแผนควรตระหนกวา โครงการตาง ๆ จาเปนจะตองไดรบการสนบสนนจากบคคลหลายกลมเพอใหเปนทยอมรบ การวางแผนและการตดสนใจในการพฒนาแหลงน าอาจไมสามารถทาได ถาประชาชนไมสามารถเขามามสวนรวมไดอยางเพยงพอ อนทจรงแลวหนวยงานภาครฐอาจสามารถสรางความกลมเกลยวดวยการสงเสรมใหมกระบวนการมสวนรวมของสาธารณชนในกจกรรมตาง ๆ อยางเตมท

การมสวนรวมของสาธารณชนทมประสทธภาพเปนแนวทางทจะไดรบการยอมรบของประชาชนตอโครงการทเปนประโยชน หรอไดรลวงหนาวาโครงการอาจจะไมไดรบการยอมรบ แนวทางหนงในการลดขอขดแยงคอ การใหประชาชนเขามามสวนรวมต งแตระยะเรมตนของกระบวนการวางแผน วธการเขามามสวนรวมทเลอกมาใชจะตองตรงกบเปาหมายของแผนงาน

8.5.2 วตถประสงคของการมสวนรวมของสาธารณชน (Objectives of Public Involvement)

วตถประสงคอาจเปนเรองทวไปหรอเจาะจงกได วตถประสงคทวไป 3 ประการทจะขอแนะนามดงตอไปน

การประชาสมพนธ (Public Relations) (การใหหนวยงานมบทบาทอยางถกตองตามกฎหมาย การพฒนาความเชอถอและการวางใจ)

ขอมลสารสนเทศ (Information) (การวเคราะหปญหาและความจาเปน การพฒนาแนวทางทางแกไขแบบทางเลอก การประเมนคณคาของผลทตามมาของทางเลอก)

การแกไขความขดแยง (Conflict Resolution) (การแสวงหาขอคดเหนทตรงกน การรวมผลประโยชนใหเขากนได)

ในเบ องตน ในการจดต งแผนงานเพอใหประชาชนเขามามสวนรวมตองสามารถตอบ 3 คาถามดงตอไปน

ใครคอภาคประชาชน จะเขาถงคนเหลาน นไดอยางไร จะทราบความตองการของคนเหลาน นไดอยางไร

ในการจดทาโปรแกรมสาหรบการมสวนรวมของประชาชน ข นแรกจะตองระบผทไดรบผลกระทบและผทสนใจท งหมดใหไดเสยกอน เพราะไมใชวาทกคนอยากจะมสวนรวมในการวางแผน แมวาเขาอาจไดรบผลกระทบจากแผนโครงการน นดวย ดงน นจดประสงคของการระบกลมสาธารณชนจงมอย 2 อยาง

เพอใหแนใจวาไมมกลมใดถกตดออกไปจากการเขารวม เพอใหแนใจวาจะเลอกรปแบบของการมสวนรวมของประชาชนทด (บางเทคนคจะม

ประสทธผลเมอใชกบบางกลมมากกวากลมอน ๆ)

8–15


8.5.3 การระบกลมสาธารณชน (Identifying the Public)

ทฤษฎและขอพจารณาในทางปฏบตสาหรบการระบกลมตาง ๆ ของสาธารณชนในการวางแผนทางทรพยากรน า ไดแก

ประชาชนโดยรวมน นไมอาจนบรวมเปนกลม ๆ เดยวได กลมตาง ๆ ในสาธารณชนน นจะคอนขางกระจาย แตในเวลาเดยวกนกจะแยกออกเปนกลม

ตามความสนใจ กลมตามสภาพภมศาสตร และรายบคคลดวย จะมเซทของกลมตาง ๆ ในสาธารณชนทมเปาหมายเดยวกน อดมการณเดยวกน และคานยม

เหมอนกน แตละกลมกจะมกฎเกณฑทจะปฏบตท งแบบทเปนทางการและไมเปนทางการ คน ๆ หนงอาจอยไดหลายกลมตามอาชพ สถานะทางสงคม และความคดเหนทางการเมอง

องคประกอบทใชระบสวนตาง ๆ ในสาธารณชน ไดแก ตาแหนงทต ง ความสนใจ และลกษณะทางประชากรศาสตร

ควรจะตองจดใหมการตดตอสอสารกบทก ๆ องคประกอบและสนบสนนใหมการตดตอสอสารกนในระหวางองคประกอบดวย แตการทไดจดทาระบบสอสารข นกไมไดหมายความวาสาธารณะจะเขามารวมดวยโดยเฉพาะอยางยงจากประชาชนทว ๆ ไป

แนวทางการระบกลมอาจแยกไดเปน ใหระบตวตนกนเอง (Self–Identification) (อาจมเจาหนาทชวยดวยหรอไมกได) การระบโดยเจาหนาท (Staff Identification) และใหบคคลทสามมาเปนผระบ (Third–Party Identification) ซงโดยทวไปแลวกอาจใชวธการท งสามอยางผสมกนไป การระบตวตนเองหมายถงเจาตวหรอกลมเปนผเสนอเองวาจะเขารวมในกระบวนการตดสนใจ หรอโดยวธทางกฎหมาย โดยการประทวง การเผยแพรขาว หรอโดยการตดตอเขามา สวนการทเจาหนาทเปนผระบกอาจข นอยกบสญชาตญาณหรอขอมลจากการทดลอง การวเคราะหทางดานภมศาสตร การวเคราะหจากขอมลในอดต หรอโดยการหารอกบหนวยงานอน ๆ

8.5.4 ตนแบบกระบวนการตดตอสอสาร (Communication Process Models)

เทคนคบางอยางจะเหมาะสาหรบการตดตอสอสารกบกลมสาธารณชนทแตกตางกนกวาอกเทคนค ซงจะมกระบวนการตดตอสอสารอย 4 กระบวนการ ทอาจทาใหบรรลวตถประสงคเบ องตนของการมสวนรวมของประชาชน คอ

กระบวนการแพรกระจาย (Diffusion Process) กระบวนการรวบรวม (Collection Process) กระบวนการปฏสมพนธ (Interaction Process) กระบวนการแพรกระจาย–รวบรวม (Diffusion–Collection Process)

8–16


8.5.5 การวางแผนสาหรบการมสวนรวมของสาธารณชน (Planning for Public Participation)

การวางแผนจดทาการมสวนรวมของประชาชนควรพจารณาองคประกอบตอไปน การรางวตถประสงคของการมสวนรวมของประชาชนในแตละข นตอน การระบกลมสาธารณชนทคาดวาจะเขารวมในแตละข นตอน เลอกเทคนคการมสวนรวมทเหมาะสมทสดทจะบรรลวตถประสงคและสอสารกบสาธารณชน

ได อาจตองกาหนดเทคนคสาหรบการจดการกบความขดแยงและการหาขอยต การพฒนาแผนปฏบตจรงสาหรบการนาแผนการมสวนรวมของประชาชนมาใช

ขอมลทตองการสาหรบกรณศกษาเมอตองการใหสาธารณชนมสวนรวมมดงน ลกษณะทวไปของชมชน คานยมและความกงวลเกยวกบโครงการรวมถงทาทเกยวกบทรพยากรทกาลงพจารณาและ

หนวยงานและบรษททกาลงวางแผน ประวตเกยวกบโครงการทมลกษณะคลายกน ประวตของชมชนในเรองการมสวนรวมและความสมพนธทเหนยวแนนในชมชน เคาโครงของการตดสนใจในดานการเมองของชมชน กลมทองถนหรอบคคลทสนใจโครงการหรอไดรบผลกระทบจากโครงการ ลกษณะการปฏสมพนธกบสาธารณชนในระหวางกระบวนการวางแผนหรอกระบวนการ

ตดสนใจ เรองตาง ๆ ทนามาหารอกน มมมองของสาธารณชน ความเหนทสาคญ ๆ และขอเสนอแนะ การนาอนพตจากสาธารณชนมาใช หรอถาไมนามาใช เพราะอะไร ใครทจะเปนคนกาหนดผลประโยชนของชมชนและมวธทาอยางไร ปจจยอะไรทประกอบข นเปนความสนใจของสาธารณชนในสถานการณการตดสนใจอนหนง

ใครทจะเปนผกาหนดปจจยดงกลาวและอยางไร จะใหน าหนกในการเปรยบเทยบปจจยตาง ๆ อยางไร น าหนกของปจจยไหนทสาคญ การใหน าหนกแกทางเลอกตางๆในการจดลาดบความเหมาะสมหรอทางเลอกของนโยบาย การทาการวเคราะหผลกระทบในสวนทเปนของสาธารณชน

8.5.6 ขอดและขอเสยของการมสวนรวมของสาธารณชน (Advantages and Disadvantages of Public Participation)

8–17


ขอด ผทไดรบผลกระทบมโอกาสแสดงความคดเหน สมาชกจากภาคประชาชนอาจมขอมลทเปนประโยชนแกผตดสนใจโดยเฉพาะอยางยงคาบาง

คาหรอปจจยบางตวยากทประเมนเปนตวเลข การทประชาชนไดเขามามสวนรวมทาใหประชาชนมความมนใจเพมข น เนองจากไดเหน

ชดเจนวาเรองตาง ๆ ไดถกนามาพจารณาท งหมด และดวยความละเอยดรอบคอบ สาหรบหนวยงานเอง การทไดทาการบนทกการตดสนใจตาง ๆ ไวจะทาใหมขอมลสาหรบการ

ตรวจสอบจากทางดานกฎหมายและจากภาคประชาชนถงปจจยและการพจารณาตาง ๆ ในกระบวนการตดสนใจ

ขอเสย มโอกาสทเรองทพจารณาจะเกดความสบสนจากการนาประเดนตาง ๆ เขามามากเกนไป อาจไดรบขอมลทไมถกตองจากความไมรของผเขามสวนรวม ความไมแนนอนของผลจากกระบวนการมสวนรวมของประชาชน ตลอดจนความลาชาของ

โครงการและคาใชจายโครงการทสงข น

ความทาทายทยงใหญทสดของกระบวนการมสวนรวมของประชาชนกคอ การสอสารในประเดนขอมลทางเทคนคหรอทางวศวกรรมใหผเขารวมทไมมพ นฐานทางเทคนคเขาใจ


[1] Astrack, R.F., Baumann, N.A., & Reynolds, G.L. (1984). Managing a public involvement program. Proceeding of ASCE, Water Resources Bulletin, vol. 110. No.2, April.

[2] Brandon, T.W. (1987). River engineering–part I, design principles, (Water Practice Manuals 7). Lavenham: Lavenham Press Ltd.

[3] Center, L.W. (1977). Environmental impact assessment, (Chapter 11: Public Participation in Environmental Decision Making). New York: Mc.Graw Hill Book Company.

[4] Center, L.W., & Knox, R.C. (1985). Ground water pollution control, (Chapter 7: Public Participation in Aquifer Restoration Decision Making). New York: Lewis Publishers.

[5] Cohen, J.H., & Marks, D.H. (1975). A review and evaluation of multiobjective

8–18


programming techniques. Water Resource Research 11, April. [6] Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. (1989). Development

and conservation of ground–water resources and water–related natural disasters and their mitigation in selected least development countries and developing island countries in the ESCAP region, (Water Resources Series No.66). United Nations.

[7] Gardiner, J.L. (1991). River projects and conservation, (A Manual for Holistic Appraisal). New York: John Wiley & Sons.

[8] Goldsmith, E., & Hildyard, N. (1984). The social and environmental effects of large dams, volume 1: overview, (A Report to the European Ecological Action Group (ECOROPA)). Walde Bridge Ecological Centre.

[9] Goodman, A.S. (1984). Principles of water resource planning. New York: Prentice–Hall, Inc.

[10] Grigg, N.S. (1985). Water resource planning. New York: McGraw Hill. [11] Helweg, O.J. (1985). Water Resource Planning and management. New York: John

Wiley & Sons. [12] Ijjas, I. (1991). Public participation in water resource decision making, (TEMPUS

Intensive Short Course on Environmental Sound River Basin Development). TU Budapest, March 9.

[13] IPMP. (1990). Citizen participation, (Handbook for Public Officials and other Professionals Serving the Public). Institute for Participatory Management and Planning.

[14] Loucks, D.P. (1986). Analytical method for multi-objective planning, social and environmental objectives in water resources planning and management. American Society of Civil Engineers.

[15] Mostert, E. (1991). Public participation in environmental impact assessment, (Intensive Course on Environmentally Sound River Basin Development). Budapest, March 7–9.

[16] National Waterways Conference. (1987). Implementing public law 99–662 (H.R.6), (The Water Resource Development Act of 1986: Planning, Financing, Constructing And Maintaining Navigation, Flood Control and Other Water Resources Projects under New Ground Rules). A Seminar Sponsored by the National Waterways

8–19


Conference, Inc. January 20–22, 1987, Washington DC, the National Waterways Conference.

[17] Newson, M. (1992). Land, water and development, river basin systems and their sustainable management. Routledge Natural Environmental Problems and Management Series, Routledge.

[18] Roberts, J.A. (1991). Just what Is EIR. Global Environmental Management Services. [19] OECD. (1985). Management of Water projects, (Decision–Making and Investment

Appraisal). Organization for Economic Co–operation and Development. [20] Parker, D.J., Green, C.H., & Thompson, P.M. (1987). Urban flood protection

benefits, (A Project Appraisal Guide). Gower Technical Press. [21] Pearce, D.W., & Turner, R.K. (1990). Economic of natural resources and the

environment. Harvester Wheatsheaf. [22] Penning–Rowsell, E.C. (1977). The benefits of flood Alleviation, (A Manual of

Assessment Techniques). London: Saxon House Publisher. [23] Rice, L., & White, M.D. (1987). Engineering aspects of water law. New York: A

Wiley–Interscience Publication, John Wiley & Sons. [24] Thanh, N.C., & Biswas, A.K. (1990). Environmentally–sound water management.

US: Oxford University Press. [25] Yevjevich, V., & Harmancioglu, N.B. (1987). Decision making in selecting water

resources projects. International Symposium on Water for the Future, BALKEMA. [26] Volker, A., & Henry, J.C. (1988). Side effects of water resources management,

(IAHS Publication No. 172.). UK: IAHS Press. [27] Walesh, S.G. (1989). Urban surface water management. New York: John Wiley &

Sons. [28] Wathern, P. (1992). Environmental impact assessment. Routledge. [29] Whyte, A. (1986). Guidelines for planning community participation activities in

water supply and sanitation projects. World Health Organization, Geneva. [30] Willeke, G.E. (1976). Identifying the public in water resource planning. Journal of

the Water Resources Planning and Management Division. Proceeding of ASCE, No.WR1, April.

มาตรการเผชญเหต (Response Measures) สวนท 3

1–1


III–I การวางแผนเผชญเหตน าทวมฉกเฉน (Flood Emergency Response Planning)

เขยนโดย Dr. R.B. MacLock

1.1 บทนา (Introduction)

วตถประสงคโดยรวมของแนวทางแบบไมใชสงกอสรางกเพอลดการสญเสยชวตและความเสยหายตอทรพยสนทเกดข น การวางแผนเผชญเหตในสถานการณฉกเฉนกรณน าทวมกมวตถประสงคเชนเดยวกบมาตรการการวางแผนทระบไวในสวนท 2 ของคมอฉบบน แนวคด หลกการ กลยทธและแผนงานในทน เปนแคสวนขยายของการปฏบตงานตามยทธศาสตรทระบไวในมาตรการการวางแผน

แมวาวตถประสงคของมาตรการวางแผนเพอเผชญเหตสถานการณฉกเฉนจะใกลเคยงกนมาก (กบวตถประสงคของมาตรการในสวนแรก) กตาม แตมาตรการตาง ๆ ของงานในสวนหลงน เมอมองจากมมมองในระดบชาตแลวจะเหมาะทจะดาเนนการโดยหนวยงานทเปนหนวยงานรวมสาหรบจดการกบสถานการณฉกเฉน ซงสามารถรบมอกบภยตาง ๆ ไดหลายภย พดงาย ๆ กคอ น าทวมเปนเพยงหนงในหลาย ๆ ภยทประเทศสมยใหมตองเตรยมการเผชญเหตฉกเฉนใหพรอม ระบบการเตรยมการรบมอใหพรอมกบสถานการณฉกเฉนจากน าทวม และการเผชญเหตน เมอผนวกรวมเขาไวในระบบการเผชญเหตภยฉกเฉนทครอบคลมทก ๆ ภย จะทาใหใชประโยชนไดจากกลไกและโครงสรางขององคกร การไดประโยชนทชดเจนจากองคกรขนาดใหญซงมความประหยดจากขนาด (Economy of Scale) และการลดคาใชจายลงจากการรวมทรพยากรและความเชยวชาญตาง ๆ ไวดวยกน สาหรบการจดการกบภยหลาย ๆ แบบ เชน พายเฮอรรเคน แผนดนไหว น าทวม ฯลฯ

บทน ใหรายละเอยดเกยวกบองคประกอบหลกและกระบวนการทจาเปนเพอระบบบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ (Integrated Emergency Management System หรอ IEMS) และแสดงใหเหนการรบมอสถานการณฉกเฉนกรณน าทวมจะดาเนนการอยางไรภายในระบบแบบบรณาการ อยางไรกตาม ขอย าเนนวา การวางแผนเผชญเหตน าทวมเปนงานมออาชพระดบสงทตองอาศยความรความสามารถและประสบการณของผเชยวชาญในดานการบรหารจดการน า และผเชยวชาญดานอทกน าทวม ท งในการวางแผนและในการปฏบตการ

1.1.1 หลกการและแนวคดพ นฐาน (Some Basic Concepts and Principles)

ในชวงหาปทผานมาน นกเขยนคนสาคญ ๆ ในระดบนานาชาตในสาขาการรบมอสถานการณฉกเฉนและภยพบตจานวนหนงไดพฒนาแนวคดทสาคญสาหรบเปนแนวทางการบรหารจดการน าทวมโดย

1–2


การใชการจดการกบสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ John Handmer จากประเทศออสเตรเลย ซงถอวาเปนผแทนของนกเขยนเหลาน ไดเสนอแนวคด 4 ประการ ดงตอไปน ซงถอวาสาคญอยางยงสาหรบระบบบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ

(1) ใชแนวทางการจดการทกภยโดยองคกรเดยว ภายใตแนวทางน แนะนาใหรฐบาลจดต งหนวยงานข น 1 หนวยงาน เพอรบมอกบภยพบตทคาดวาจะเกดข นในประเทศ เชน น าทวม ไฟไหม แผนดนไหว และพายไตฝน ฯลฯ

(2) เปนแนวทางทครอบคลม สรปไดวาแนวทางน จะครอบคลมทกสวนประกอบของการจดการภบพบตโดยทว ๆ ไป ซงจะบรหารจดการหรอประสานใหดาเนนการไปรวมกน ไดแก (2.1) การปองกน/การบรรเทา (2.2) การเตรยมความพรอม (2.3) การเผชญเหต และ (2.4) การฟนฟ ซงแนวทางการบรหารจดการโดยรวมท ง 4 องคประกอบ จะอธบายโดยละเอยดตอไป

(3) เปนแนวทางทรวมทกองคกรหรอแบบบรณาการ ซงวธน ในการจดการดานบรหารจะตองทาใหมการเขามามสวนรวมอยางกระตอรอลนจากทก ๆ ระดบของรฐบาล จากทก ๆ หนวยงาน จากองคกรเอกชน และสาคญทสดคอ จากทองถนตาง ๆ

(4) ชมชนทเตรยมพรอม ในรปแบบของประเทศองกฤษ สหรฐอเมรกา แคนาดา และออสเตรเลยน น การวางแผนและการเผชญเหตกบภยพบตในข นแรกมกข นอยกบองคกรปกครองสวนทองถนหรอเทศบาล ซงในคมอแผนเผชญเหตระดบชาตของท ง 4 ประเทศ ไดแนะนาอยางละเอยดวา ชมชนทองถนทเขามารวมอยางใกลชดจะเปนชมชนทมการเตรยมความพรอมทดดงเชนท Handmer และนกเขยนชาวอเมรกนอน ๆ ไดบนทกไววา การเผชญเหตฉกเฉนทเรวทสดกคอ การเผชญเหตในข นแรกจากชมชนทองถนนนเอง ซงสาหรบในกรณของท ง 4 ประเทศน น มสมมตฐานทวาตองมความชวยเหลอจากรฐในระดบสงดวย

1.1.2 หลกการอน ๆ (Some Principles)

เมอผนวกกบแนวคด 4 ประการขางตน Handmer ไดแนะนาไววา ควรปฏบตตามหลกการดงตอไปน ดวย

(1) องคกรทเหมาะสมหนงองคกร

(2) บทบาทและหนาทรบผดชอบทกาหนดไวอยางชดเจน (รวมท งอานาจในการจดแบงทรพยากร)

1–3


(3) การบรหารจดการขอมลในทกข นตอนของการวางแผนและรบมอในสถานการณฉกเฉน รวมท งการบรหารจดการสอ

(4) บนทกอยางเปนทางการของขอตกลง และการเตรยมการระหวางหนวยงาน ซงรวมถงการทดสอบแผนงานและการปรบแกแผนการเตรยมความพรอมเปนประจา

จากบนทกในหลายประเทศทมหนวยงานปกครองแบบหลายระดบช น การกาหนดบทบาทและหนาทรบผดชอบถอวาเปนสงทมความยากลาบากมากทสด และตองใชความพยายามสงสดในการสรางข นและรกษาสภาพใหเปนทนาพอใจ

1.1.3 กลยทธ (Strategies)

นกเขยนในงานดานน สวนใหญเหนพองตองกนวาการบรหารจดการสภาวะฉกเฉนแบบบรณาการจาเปนจะตองใชชดกลยทธทเหมาะสมเพอดาเนนการตามแนวคดและหลกการทกลาวไวขางตน ในการประชมทประเทศออสเตรเลยคร งหนง ซงมการตรวจสอบกลยทธทประเทศสหรฐอเมรกาใชในการรบมอในสถานการณฉกเฉน สรปไดวา กลยทธทประเทศออสเตรเลยควรรบมาใชจะตองเปนกลยทธทออกแบบไวเพอสรางความรวมมอและความสมพนธกนระหวางกลมและองคกรไดอยางแทจรง และกลยทธทเปนพ นฐานตอกระบวนการวางแผนอยางมประสทธภาพ กลยทธเหลาน ไดแก

คณะกรรมการ การสรางและคงไวซงความสนบสนนจากสอทด การสรางความรวมมอกนเพอใหแนใจวาจะไดรบการสนบสนนจากฐานทกวางขวาง การสนบสนนจากเขตเลอกต งตาง ๆ เพอสรางความสมพนธกบกลมตาง ๆ ทมประสบการณ

อนเปนประโยชน การใหชมชนตาง ๆ เขามามสวนรวมใหมากทสด และ มความเชอมนในอาสาสมคร

ขอทเปนประโยชนหลก ๆ ของยทธศาสตรในกลมหลงน ไดแก การลดคาใชจายลง (โดยเฉพาะอยางยงในกรณของอาสาสมคร) ผลของมนกคอ การรเรมและความรบผดชอบจะมาจากขางลาง (Bottom –Up) มากกวาทจะเปนการสงการจากขางบน (Top–Down) และซงทาใหการมสวนรวมจากชมชนในการเตรยมความพรอมสงข นมากดวย ขอดอกอยางกคอ การเพมข นมากของการแกปญหาไปตามสภาวะการณท เกดข นในขณะทเกดเหตฉกเฉนข น ท งน กเพราะชมชนน นเกงในการทาตามสถานการณอยแลว นอกจากน ชมชนยงรสภาพภมประเทศในพ นทของตนเองดกวาเจาหนาทของหนวยงานซงจางมาจากระดบประเทศ

1–4


ยทธศาสตรขอหนงซงเปนสวนทไดรบจากประเทศองกฤษกคอ การมอบอานาจตามกฏหมายใหแกองคกรปกครองทองถนหรอเทศบาลมอานาจตามกฏหมายทจะเตรยมแผนเผชญเหตฉกเฉนของภยตาง ๆ ซงรวมถงแผนเผชญเหตฉกเฉนของภยน าทวมดวย แมวาจะยงมการโตแยงกนในเรองของอานาจตามกฏหมายทจะมอบแกทองถนและยงไมตกลงกนจนถงปลายป ค.ศ.1992 แตประเทศอน ๆ ไดนาหลกการน ไปใชกนแลว เชน องคกรปกครองทองถน 340 แหงในจงหวดอลเบอรตา ประเทศคานาดาไดรบมอบอานาจตามกฏหมายน โดย Province’s Public Safety Services Act ป ค.ศ. 1980 ประเทศสหราชอาณาจกรไดมอบอานาจความรบผดชอบในการเผชญเหตฉกเฉนจากน าทวมใหแกคณะกรรมการแมน าแหงชาตและองคกรแมน าตาง ๆ อยางไรกตาม นกเขยนรนหลง ๆ กงวลวารปแบบน ตองเสยคาใชจายสง ไมมประสทธภาพ เปนบวโรแครทมากไป และไมตอบสนองไดทนการณ

1.2 การวางแผนเผชญเหตน าทวมในระบบการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ (Flood Response Planning in an Integrated Emergency Management System)

ในสวนแนะนาเบ องตนไดทบทวนหวขอหลก ๆ ทตองพจารณาในการจดต งระบบการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ (Integrated Emergency Management System, IEM) ไปแลว และในปจจบนยงมระบบ IEM ทจดต งข นในระดบชาตจานวนมาก ระบบ IEM หลาย ๆ แหงไดจดลาดบความสาคญของภยทสงผลกระทบบอยโดยการทาการวเคราะหอนตรายตาง ๆ (Hazards Analysis) รวมท งน าทวมดวย

ในยอหนาตอไปเปนการทบทวนบทบาทของรฐบาลในระดบตาง ๆ ของระบบ IEMS เพอทจะแสดงใหเหนขอดของการจดต งการเผชญเหตฉกเฉนจากน าทวมไวภายในกรอบใหญของระบบ IEM โดยเนนการมสวนรวมจากทองถนหรอในระดบชมชน

1.2.1 ระบบ IEM มลกษณะอยางไร (What is an IEM system?)

ในภาคผนวก 1 ซงจดเตรยมข นโดยหนวยบรหารจดการสถานการณฉกเฉนของรฐบาลกลาง (US Federal Emergency Management Administration, FEMA) เปนการทบทวนระบบ IEM ทดมาก เปาหมายสาคญของระบบ IEM กคอ เพอพฒนาใหเกดขดความสามารถทไวใจไดในการจดการกบภาวะฉกเฉน โดยการรวมกจกรรมตามหนาทของของหนวยงานของรฐในทกระดบเขาดวยกนและสาหรบภยทกๆภยเทาทจะเปนไปได

1.2.2 รปแบบของการเผชญเหตกบภยน าทวมของชมชนทองถน (The Local Community Flood Emergency Response Model)

1–5


ตามทกลาวมาแลว การรบมอฉกเฉนในระยะแรกน นถอกนโดยทวไปวาเปนหนาทขององคกรปกครองทองถน เวนแตเมอภยน นเกนกาลงททองถนจะรบมอไดจงจาเปนตองไดรบความชวยเหลอจากหนวยงานรฐในระดบสงข นมา

น าหลากจากแมน าทไหลบาทวมมาตามพ นดนน นอาจครอบคลมพ นทท งหมดหรอบางสวนของลมน าและลมน ายอย ซงพ นททไดรบผลกระทบมกจะใหญกวาพ นทขององคกรปกครองสวนทองถนแหงหนงแหงใดมาก ดงน น จงนาจะเปนการดทองคกรน นๆจะไดมการประสานกนอยางเปนทางการกบองคกรในระดบสงกวาและกบองคกรปกครองทองถนทอยใกลเคยงท งทางดานเหนอน าและทางทายน า

และโดยวธการน โครงการรบมอกยภบฉกเฉนจากน าทวมทมประสทธภาพจงอาจต งข นไดในทองถน แตสามารถทจะปฏบตการไดท งในระดบพ นทรบน าของแมน าหรอในพ นทท งหมดของลมน า

1.2.3 บทบาทของรฐบาลในระดบชาตในในโครงการในรปแบบของทองถน (The National Government Role in the Local Model)

ตรงกนขามกบบทบาทขององคกรระดบเทศบาลทเนนการเตรยมพรอมและการเผชญเหต บทบาทของรฐบาลในระดบชาตจะเนนท “การเตรยมความพรอมและการฟนฟ (Preparedness and Recovery)”1 การทรฐบาลมทรพยากรทางการเงนทเหนอกวาทองถนจะเปนสงจาเปนทจะชวยองคกรทองถนในการฟนฟพ นทหลงเกดภย มกจะถอวาเพอวตถประสงคทจะอธบายรปแบบทองถน (Local Model) ซงรฐบาลไดกาหนดใหทาหนาทวางแผนเผชญเหตกบภยหลาย ๆ อยาง และซงไดทาใหมการจดทาแผนเตรยมพรอมในระดบชาตสาหรบเหตการณฉกเฉนและภยทสาคญ ๆ และอาจสนนษฐานตอไปไดวาดวยมาตรการทางกฎหมายรฐบาลแหงชาตจะไดบรหารจดการทรพยากรในอานาจของตน จะไดวางแผนการประสานงานทจาเปนระหวางองคกรตาง ๆ กรมทเกยวของ และเตรยมพรอมทจะเขาใหการชวยเหลอองคกรทองถนในชวงการเขาเผชญเหต

บทบาทสาคญอกขอของรฐบาลในระดบชาตกคอ การรวมมอและประสานงานในระดบสากลและขามเขตแดนประเทศ แมน าไมรจกเขตแดนตาง ๆ ทมนษยกาหนด อทกภยทเกดในลมน าใหญ ๆ ของโลกมกจะเรมเกดในพ นทตนน าซงอยในอกประเทศหนง ดงน น รฐบาลของแตละประเทศจงตองปฏบตงานรวมกน สวนใหญจะมสญญาระหวางประเทศทลงนามรวมกนเปนทางการเพอทจะจดต งระบบเฝาระวง และเตอนภย การรวมมอในระดบชาตแบบน มความสาคญตอความปลอดภยของประชาชนในประเทศท

1 สาหรบการพจารณาบทบาทของรฐบาลในภาวะฉกเฉน ใหดตวอยางจากบทท 5 “Perspectives and Role of State and Federal Governments in Emergency Management: Principles and Practices for Local Government” Edited by T.e. Drabek and G.J. Hoetner. Published by International City Management Associates, 1991.

1–6


ต งอยรมแมน านานาชาตแหงน แตเปนทนาประหลาดใจทแมน านานาชาตหลายแหงขาดสนธสญญาระหวางประเทศทจะจดต งระบบการเฝาระวงน าทวม ตวอยางเชน ในแมน าคงคา (Ganges River) ซงไหลจากอนเดยไปบงคลาเทศ ในกรณทขาดกลไกในระดบนานาชาตเชนน ประเทศทอยทายน าจะขาดขอมลเกยวกบขนาดและระยะเวลาทน าจะหลากมาถง จงขาดเครองมอทจะทาหนาทการเตรยมความพรอมทจะรบมอกบน าทวม จงเหนไดชดเจนวาหนาทสาคญของรฐบาลในระดบชาตกคอ การทาสญญาขอตกลงกบประเทศอน ๆ ในการรวมมอกนรบมอกบภยน าทวม

1.2.4 บทบาทของรฐและของรฐบาลในระดบภมภาค (Role of State and Regional Governments in the Local Model)

Drabek และ Hoettner ไดเขยนไวในเอกสารอางองในเชงอรรถถงจดสาคญของบทบาทในการประสานงานของรฐบาลของรฐในสหรฐอเมรกาซงมบทเรยนมากมายสาหรบใหประเทศตาง ๆ ทมลกษณะของเขตการปกครองในระดบกลาง ๆ เชนน ซงผอานควรทบทวนในสงทเขาเขยนไวเกยวกบอานาจของรฐบาลกลางสาหรบการพจารณาบทบาทของรฐและรฐบาลในระดบภมภาคในการวางแผนรบมอกบภาวะฉกเฉนและในข นการปฏบตการ

1.3 การปฏบตการเผชญเหตกบภาวะฉกเฉนซงเกดจากน าทวม (Flood Emergency Response Actions)

การปฏบตการเผชญเหตฉกเฉนทเปนทเขาใจกนโดยทวไปน นจะตามข นตอน 4 ข น ของการจดการในภาวะฉกเฉนแบบสมบรณ (Comprehensive Emergency Management) ของ Coleman และ Granito ซงบนทกไวโดย Drabek และ Hoettner (ภาคผนวก 2) เมอพจารณาข นตอน “การเตรยมความพรอม (Preparedness)” กบ “เผชญเหต (Response)” สาหรบภยจากน าทวมแลวจะเหนวามขอบเขตใกลเคยงกน

ตองเนนวาประเทศแตละประเทศตางมเอกลกษณของตนในดานกฏหมาย รฐธรรมนญ/สถานการณทางศาล ซงจะสงผลกระทบตอการเขามามสวนรวมของทองถน/ภมภาคและร ฐบาลในระดบชาตในระบบบรหารจดการภาวะฉกเฉนแบบองครวม ( IEM) และในทางกลบกน แตละประเทศกจะตองการระบบ IEM ทเปนแบบของตนเองเพอจดการกบภยตาง ๆ ทประเทศน น ๆ ตองประสบ

และตามทกลาวไวขางตน หนวยเผชญเหตฉกเฉนจากน าทวมในระดบชาตจะตองต งข นไวลวงหนา รายการตรวจสอบ (Checklist) ทวไปสาหรบข นตอน “การเตรยมความพรอม (Preparedness)” ของ Coleman และ Granito (ภาคผนวก 2) อาจปรบปรงใหใชกบภยน าทวมได ดงน

1–7


(1) ความตอเนองของรฐบาล (โดยเฉพาะอยางยงรฐบาลทองถน)

(2) ระบบออกอากาศฉกเฉน (สนนษฐานวาเปนสวนหนงของระบบออกอากาศของชาต)

(3) จดต งระบบสอสารฉกเฉน – ในแนวนอนในทกระดบของรฐบาล – ในระหวางระดบตาง ๆ ของรฐบาล – โดยมระบบสารองของปองกนภยฝายพลเรอนซงอาจดาเนนการโดยทหารและ/หรอ

ปองกนภยฝายพลเรอนเอง

(4) ศนยปฏบตการภาวะฉกเฉนน าทวมเปนสงสาคญทสดในรายการ ซงจะถกออกแบบโดยความคดรวมกนของคนในองคกรในทกระดบช น และควรต งอยตรงกลางลมน าทเปนปญหา และในทางกลบกนตองประสานใกลชดกบศนยปฏบตการภยฉกเฉนในระดบชาตหรอระดบภมภาค

(5) แผนปฏบตการภยน าทวมฉกเฉน แนนอนวาความสาเรจหรอความลมเหลวของปฏบตการเผชญเหตข นอยกบความเหมาะสมและความงายของแผนปฏบตการทไดวางไวในข นน ตวอยางเชน ปฏบตการตอไปน เพอรบมอกบอทกภยทกาลงมาถงควรทจะไดรบการตรวจสอบและบรรจไวเปนสวนหนงของแผนเตรยมความพรอม

– การเตรยมตดคนก นน าใหขาดในบรเวณทไมไดมมลคาทางเศรษฐกจสง – การเตรยมใหมการปลอยน าลนจากเขอนลงสลาน า

– การเตรยมใหม (และการดแลรกษา) ชองทางระบายน าบายพาส – การเตรยการสภยน าทวมเชน การเสรมคนก นน า

งานทตองเตรยมการไวในข นน อาจรวมถงแผนอพยพประชาชน สตวเล ยง ซงจะรวมถงการหาเสนทางอพยพทปลอดภย จดรวมพล และศนยอพยพฉกเฉนและการจดเตรยมพ นท ซงถาเจาหนาทขององคกรปกครองทองถนใหความใสใจในการวางแผนในข นเตรยมความพรอมมากเทาใด โอกาสของความสาเรจของปฏบตการกสงข นเทาน น

การจะนารายการเตรยมการท Coleman และ Granito จดทาไวไปใชแคไหนคงข นอยกบสภาวะทแตละประเทศตองประสบ

ปฏบตการ “เผชญเหต (Response)” ทอยในเชคลสตในภาคผนวก 2 เปนวตถประสงคทสาคญของคมอฉบบน นเปนปฏบตการททาท งในทนทกอน ในระหวาง และในทนทหลงจากทภยมา เพอทจะชวยชวตของผคน ลดความเสยหายแกทรพยสน และชวยทาใหการฟนฟมประสทธภาพ

1–8


รายการตรวจสอบสาหรบการเผชญเหตฉกเฉนจากภยน าทวมทปรบปรงแลวมดงน การแจงเตอนใหประชาชนรบทราบอยางเปนทางการ การเรมดาเนนการตามแผนเผชญเหตฉกเฉนจากภยน าทวม สงเจาหนาทเขาประจาศนยปฏบตการฉกเฉน เรมการสงขาวในสถานการณฉกเฉนและการเตอนภย ใหคาแนะนาการปฏบตตนในสถานการณฉกเฉนแกประชาชน เตรยมหนวยแพทยฉกเฉน เปดระบบรบดแลผประสบภย เปดทพกชวคราวสาหรบผประสบภยและแผนการอพยพ เตรยมการคนหาและกภย (Search and Rescue) เตรยมทรพยากรทกอยางใหพรอม

ข นตอนท 2 ของรายการขางตนเปนหวใจสาคญของงานเผชญเหตฉกเฉนจากภยน าทวม ทซงความพยายามทจะควบคมน าทวมจะเกดข นจรง เชน การไปเปดชอง (ตดคน) ทคนก นน าตรงบรเวณทไดกาหนดไวลวงหนา การทาใหเกดการลนของอางเกบน า (Reservoir Spilling) ทางดานเหนอน า/หรอทายน าตามทเหมาะสม การเสรมคนก นน าดวยกระสอบทราย และดวยแผนฉกเฉนปองกนน าทวมเขาภายในอาคาร ฯลฯ

1.4 ขอสรป (Summary and Conclusions)

ในบทน เปนการอธบายถงแนวทางการวางแผนและปฏบตการฉกเฉนเพอรบสถานการณน าทวม โดยทงานดงกลาวน นเปนเรองทมหนวยงานในระดบชาตเปนผนาทางแตศนยบรหารจดการสถานการณฉกเฉนน อยทชมชน (IEM) ไดทบทวนขอดตางของระบบ IEM น แตโดยพ นฐานแลว สงทเปนประโยชนมากกคอ การลดความซ าซอนของงานและคาใชจาย และการทใชองคกรและระบบบรหารทใหญข นทาใหเกดการประหยด (Economy of Scale)

ปจจบนน รฐบาลตาง ๆ พบวา เปนการยากทจะเพมหนวยงานหรอองคกรข นอก ทรพยากรสาหรบการบรหารจดการมอยจากดจงจาเปนตองหาวธทจะลดคาใชจายและเพมประสทธภาพ แนวทางของระบบ IEM จะสอดคลองกบวตถประสงคดงกลาว

ในบทน ไดใชแนวคดของ Coleman และ Granito ทแบงการเผชญเหตฉกเฉนออกเปนข นตอนหรอสวนตาง ๆ ท งน กเพอนาแนวคดของผอานไปยงสวนทเปนเรองเฉพาะเจาะจงมากกวาของการรบมอกบภยน าทวม ลกษณะของการควบคมปกครอง กฏหมาย และบรบทการบรหารของแตละประเทศจะเปนตวกาหนดรายละเอยดขององคกรและกระบวนการวางแผนทจะใชเพอการวางแผนเผชญเหตและจะตอง

1–9


รวมไวในแผนอยางรอบคอบ เจตนาของบทน กคอ การแนะนาแนวคดของมาตรการเผชญเหตและเสนอรายการของสงทตองพจารณาเพอเปนพ นฐานใหดาเนนการตอไปได


ดจากเอกสารอางองในบทอน ๆ โดยเฉพะอยางยงจากสวนท 2 บทท 6 และสวนท 2 บทท 8

1–10


ภาคผนวก 1 ระบบการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ (The Integrated Emergency Management System)

ระบบการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ (The Integrated Emergency Management System, IEM)

(ข นตอนท 8–13) ข นตอนท 1 : การวเคราะหภยพบต (Hazard Analysis) รวาอะไรเกดข นได ความเปนไปไดทจะเกดข น และรถงขนาดของปญหาท อาจ เกดข น ได ท งหมดน เปนสวนประกอบสาคญในการวางแผนสถานการณฉกเฉน จากน น ข นแรกน คอเขตปกครองน น ๆ จะตองระบภยพบตทอาจเกดข น และกาหนดผลกระทบของภยแตชนดทอาจเกดข นตอประชาชนและทรพยสน งานน ไมจาเปนตองละเอยดซบซอนจนเกนไป เพอใหไดผลทเอามาใชประโยชน ทสาคญคอภยพบตท งหมดทอาจเกดข นและสงผลกระทบตอเขตการปกครองน น ๆ จะตองไดรบการระบและกาหนดไวในการวางแผนเผชญเหตสถานการณฉกเฉน และความพยายามในการอพยพของเขตปกครอง ข น ตอน ท 2 : ก า ร ป ร ะ เ ม น ข ด ค ว ามส ามา รถ (Capability Assessment) ข นตอนตอไปสาหรบเขตการปกครองคอการประเมนขดความสามารถทมอยในปจจบนในการรบมอกบภยพบตทระบไดตามข นตอนท 1 โดยประเมนตามมาตรฐานและเกณฑของ FEMA กาหนดข นเพอการทางานบรหารจดการภยพบตพ นฐาน เชน การแจงเตอนและการเตอนภย การอพยพ และการสอสารในสถานการณฉกเฉน ขอมลทไดจะใหบทสรปเกยวกบขดความสามารถทมอยทการวางแผนในปจจบนจะตองยดถอตาม (ข นตอนท 3) และนาไปสการระบจดออนของเขตการปกครอง ข นตอนท 3 : แผนปฏบตการสถานการณฉกเฉน (Emergency Operation Plans) ควรพฒนาแผนงานพรอมรายละเอยดหนาททสอดคลองกบภยพบตทกาหนดในข นตอนท 1 กจกรรมทมลกษณะเฉพาะสาหรบภยพบตแตละประเภทควรไดรบการอธบายแยก

จดประสงคของระบบ IEM คอเพอพฒนาและคงไวซงขดความสามารถในการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนทวประเทศไดอยางนาเชอถอ โดยการผสมผสานกจกรรมตามสายงานของรฐบาลในทกระดบและในขอบเขตทสามารถทาไดกบภยพบตทกเรอง รฐบาลระดบรฐและทองถนสามารถบรรลจดประสงคดงกลาวได ดวย (1) กาหนดภยพบตและขนาดของความเสยงในลกษณะทคงเสนคงวาและสมเหตผล (2) ประเมนขดความสามารถทมอยและทจาเปนสาหรบภยพบตเหลาน นและ (3) จดทาแผนงานทออกแบบใหเหมาะสมสาหรบรฐและทองถน ซงกาหนดกจกรรมทจาเปนสาหรบการปดชองวางระหวางขดความสามารถทมอยกบทตองการ ความพยายามดงกลาวมความเกยวของกนและตองดาเนนการไปตามลาดบ การแยกแยะภยพบตจะใชเปนพ นฐานในการประเมนขดความสามารถทยงขาดอยตกบกพรอง และขดความสามารถทยงขาดอยน จะนาไปสการจดเตรยมแผนพฒนาขดความสามารถซงเปนแผนหลายป ข นตอนเ ร ม ต น เ ห ล า น เ ป น จ ด เ ร ม ต น ข อ ง ก า ร ร ว ม ก จกรรมการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนบนพ นฐานของหนาทในการรบมอภยพบตหลากหลาย ถงแม IEMS เนนย าการพฒนาขดความสามารถ แตในกระบวนการกยงตระหนกวา การดาเนนการในปจจบนยงตองทาตามแผนทวางไว และดวยทรพยากรทมอย และการดาเนนงานเหลาน มผลสนบสนนตอการพฒนาดงกลาวได ดงน น ข นตอนน จงมเสนทาง 2 สาย ทางทหนงคอ เนนทขดความสามารถและกจกรรมทอยในปจจบน (ข นตอนท 1–7) และอกทางหนงคอ เนนทการพฒนาขดความสามารถ

1–11


ออกไปโดยอาจใสไวในภาคผนวกของสวนทอธบายหนาททเหมาะสม แนวคดน จะแตกตางจากคาแนะนาเดมทเนนการพฒนาเฉพาะแตละภยพบต จะตองทบทวนแผนทมอยและปรบปรงในสวนทจาเปนเพอใหแนใจวาประยกตใชไดกบภยพบตทก ๆ ภยซงอาจคกคามตอพ นท รปแบบทแนนอนของแผนสาคญนอยกวาความมนใจวากระบวนการวางแผนดงกลาวไดพจารณาหนาทในการทางานตาง ๆ ในมมมองของการรบมอภยพบตทหลากหลายแลว ข นตอนท 4 : การรกษาขดความสามารถใหค งท (Capability Maintenance) เ ม อ ไ ด ม ก า รพฒนาแล ว จะตองรกษาขดความสามารถทจะใชมาตรการทเหมาะสมและมประสทธภาพตอภยพบตใด ๆ ไวใหได มฉะน น มนจะถดถอยไปมากตามกาลเวลา จะตองปรบแผนใหทนสมย จะตองซอมบารงและทดสอบเครองมอเครองใช อบรมบคลากร และทดสอบกระบวนการหรอระบบตาง ๆ เปนข นตอนส าคญย งส าหรบบางพ นท ปกครองซ ง ไมมประสบการณกบภยพบตใหญ ๆ บอยคร ง ข นตอนท 5 : ความพยายามเพอบรรเทาภย (Mitigation Efforts) จะตองใหความสาคญตอการบรรเทาผลกระทบทอาจเกดข นจากภยพบต ทรพยากรทใชเพอจากดผลกระทบ หรอลด หรอกาจดภยจะชวยทาใหความสญเสยและความทกขยากลดนอยลงในอนาคต ตวอยางเชน การบรหารจดการการใชทดนอยางเหมาะสม และการเขมงวดของกฎหมายควบคมอาคาร และกฎหมายดานความปลอดภยจะชวยลดผลกระทบของภยพบตในอนาคตลง การทมเทความพยายามเพอบรรเทาผลกระทบจากภยจะสามารถลดระดบทตองมเพอการดาเนนงานฟนฟ ดวยเหตน จงชวยลดขอบกพรองของสมรรถภาพซงอาจมอย ผลของความพยายามเหลาน จะแสดงใหเหนเมอมการวเคราะหภยพบตในอนาคต (ข นตอนท 1) และการประเมนขดความสามารถ (ข นตอนท 2) ข นตอนท 6 : การปฏบตการในสถานการณฉกเฉน (Emergency Operations) ความจาเปนทจะตอง

ปฏบตการในสถานการณฉกเฉนอาจเกดข นไดทกเมอ และจะตองดาเนนการภายใตแผนและทรพยากรปจจบน แมวาจะมแผนสาหรบปรบปรงในอนาคต อยางไรกตาม การปฏบตการกเปนโอกาสใหทดสอบขดความสามารถทมอยภายใตสถานการณจรง ข นตอนท 7 : การประเมนผล (Evaluation) ผลของการดาเนนงานในสถานการณฉกเฉน (ข นตอนท 6) ควรไดรบการวเคราะหและประเมนในลกษณะเทยบขดความสามารถทมอยและทตองการ และพจารณาเพอปรบปรงข นตอนท 2 และข นตอนท 8 ซงจะเปนสวนทส าคญ เพ อระบความจา เปนของการบรรเทาภย (Mitigation) ในอนาคต และควรถอเปนข นตอนสาคญยงของการประเมนแตละคร ง ควรทาการทดสอบและฝกซอมเพอการประเมนผล โดยเฉพาะอยางยงในพ นททภยพบตมไดเกดข นบอยคร ง ข นตอนท 8 : ขอบกพรองของขดความสามารถ (Capability Shortfall) ความแตกต า งระหว า งข ดความสามารถทมอยจรงในปจจบนกบขดความสามารถทเหมาะทแสดงอยในมาตรฐานและเกณฑของ FEMA เปนสงบงช ถงความบกพรองของขดความสามารถ ในประเดนทยงไมมเทากบมาตรฐานหรอเกณฑจะตองไดรบการพจารณาในลาดบแรก ระหวางการจดทาแผนพฒนาระยะยาวหลายปของพ นทปกครอง (ข นตอนท 9) ข นตอนท 9 : แผนพฒนาระยะยาวหลายป (Multiyear Development Plan) มรากฐานมาจากขอบกพรองของขดความสามารถท ระบ ในข นตอนท 8 พ นทปกครองจะตองจดเตรยมแผนการพฒนาระยะหลายปทตรงตามสถานการณและความตองการ แผนดงกลาวควรกาหนดสงทตองทาเพอเพมขดความสามารถใหถงระดบทกาหนด แผนน ควรครอบคลมระยะเวลา 5 ป เพอใหสามารถวางตารางและใหเงนสนบสนนโครงการพฒนาระยะยาวไดอยางถกตอง แผนน ควรรวมโครงการ และกจกรรมบรหารจดการสถานการณฉกเฉนเพอ

1–12


ดาเนนการโดยหนวยทรบผดชอบตามกฎหมาย ไมวาเงนสนบสนนจะมาจากแหลงใด เมอนามาใชรวมกบการวเคราะหภยพบต และผลการ ประเมนขดความสามารถ แผนงานเหลาน จะเปนประโยชนอยางยงในการช แจงผบรหารใหเหนความจาเปนในการ พฒนาและในการแสดงตารางกจกรรมและโครงการตามหลกเหตผล ซงควรไดรบความสาคญในระยะหาปขางหนา ในระดบรฐ ขอมลน ควรนามาใชในการพฒนาแผนระยะยาวในระดบรฐ เพอการใหความชวยเหลอแกการทางานในระดบทองถน และในการลาดบความสาคญขอกาหนดของรฐเพอการใหความชวยเหลอทางดานการเงนและเทคนค ผานขอตกลงในลกษณะความรวมมอแบบบรณาการ ข นตอนท 10 : การเพมการพฒนารายปใหมากข น (Annual Development Increment) เมอมแผนระยะยาวทาหนาท เปนกรอบการทางานเพอการพฒนาขดความสามารถในระยะเวลาหนง ข นตอนตอไปคอ การกาหนดรายละเอยดสงทจะตองดาเนนการในปถดไป สถานการณทเปลยนแปลงไปในแตละป และอาจมการดาเนนการมากหรอนอยกวาแผน ปจจยเหลาน สงผลใหมการปรบเปลยนแผนการพฒนาระยะยาวและในการกาหนดการเพมข นในปถดไป ดวยกระบวนการน ผจดการสถานการณฉกเฉนสามาถแจงใหเจาหนาทในทองถนของตนและหนสวนระดบรฐทราบถงรายละเอยดแผนงานทจะดาเนนการในปตอไปและความชวยเหลอดานเทคนคเพอสนบสนนงานเหลาน ระหวางการดาเนนงาน IEMS ในตอนเรมตนไมมการเปลยนแปลงในเรองกระบวนการรายงาน อยางไรกตาม FEMA กาลงพจารณาความเปนไปไดในการทากระบวนการรายงานและตรวจสอบใหงายข นผานระบบอตโนมต ข นตอนท 11 : ทรพยากรของรฐ/ทองถน (State/Local Resources) รฐบาลระดบรฐหรอทองถนถกคาดหวงใหเขารวมในดานการเงนและดวยส งอน ๆ เพอพฒนาขดความสามารถและดาเนนงานบารงรกษาดงเชนท เคยเปนมาในอดต กจกรรมบางอยางทระบไววาเปนการ

ดาเนนงานเพมขดความสามารถประจาป อาจทาไดโดยใชทรพยากรในทองถนตามลาพง ขณะทกจกรรมอน ๆ อาจจาเปนตองไดรบความสนบสนนจากหนวยงานระดบรฐหรอสหพนธรฐ ไมวาแหลงการเงนและความสนบสนนจะมาจากแหลงกจกรรมและโครงการ ข นตอนท 12 : ทรพยากรของรฐบาลกลาง (Federal Sources) รฐบาลกลางจะตองจดใหมซงนโยบายและคมอเกยวกบข นตอน ความชวยเหลอทางการเงน ความชวยเหลอดานวชาการ และทรพยากรบคคล เพอชวยเหลอรฐบาลระดบรฐและรฐบาลทองถนในการพฒนาและคงไวซงขดความสามารถ ขอตกลงความรวมมอแบบบรณาการของ FEMA กบรฐตาง ๆ จะยงคงทาเปนทางไปสการใหเงนสนบสนนแกโครงการของ FEMA ทไดรบความเหนชอบแลว และสาหรบกจกรรมทดาเนนงานตามรายป ข นตอนท 13 : การเพมข นของงานประจาป (Annual Work Increment) เ ม อ โ ค ร ง ก า ร พ ฒ น า ข ดความสามารถส นสดลงและกจกรรมตาง ๆ เสรจเรยบรอยแลว ความขาดความสามารถขององคกรปกครองกจะลดลง สงทไดปรบปรงดข นน จะเหนไดในการประเมนขดความสามารถและจดออน (ข นตอนท 2 และข นตอนท 8) ของกระบวนการทกป ซงจะตองปรบปรงแผนปฏบตการฉกเฉนใหสอดคลองกบขดความสามารถทเพมข นดวย และแผนพฒนาระยะหลายปกควรไดรบการปรบปรงโดยนาความเปลยนแปลงดงกลาวและประสบการณทไดจากการฝกซอมแผนและจากการปฏบตการฉกเฉนจรงมาพจารณา ซงแตละรฐควรเตรยมวธสาหรบการบนทกและการรวบรวมงานในทองถนทเพมข นในแตละปดวย แหลงทมา : คดลอกมาจากเอกสาร FEMA The Integrated Emergency Management System : Process Overview, CPG 1–100 (Washington, D.C.: U.S. Government Printing Office, 1983).

1–13


ภาคผนวก 2 ระยะดาเนนงาน 4 ระยะ ของการบรหารจดการสถานการณฉกเฉนแบบบรณาการ

(The Four Phases of Comprehensive Emergency Management)

ระยะท (Phases) : มาตรการทวไป (General Measures) : ระยะบรรเทาภยทจะเกดข น (Mitigation) : การดาเนนงานททาเพอกาจดหรอลดระดบของความเสยงระยะยาวทมตอชวตมนษยและทรพยสนจากภยพบต (การบรรเทาภยน อนมานวา ไมวาจะเกดความเสยงกบสงคมหรอไมในกรณทเกดสถานการณฉกเฉน)

พระราชบญญตควบคมอาคาร (Building Codes) การประกนความเสยหายจากภยพบต (Disaster Insurance) ระบบสารสนเทศภยพบต (Hazard Information Systems) การบรหารจดการการใชประโยชนทดน (Land Use Management) การวเคราะหภยพบต (Hazard Analysis) การครอบครองทดน (Land Acquisition) การตรวจตราและตดตามผล (Monitoring Inspection) การใหความรแกสาธารณะ (Public Education) การวจย (Research) การยายถนฐาน (Relocation) การจดทาแผนทเสยงภย (Risk Mapping) พระราชบญญตความปลอดภย (Safety Codes) การออกกฎหมาย (Statutes/Ordinances) แรงจงใจดานภาษ (Tax Incentives/Disincentives)

ระยะเตรยมความพรอม (Preparedness) : คอการดาเนนงานททากอนหนาการเกดสถานการณฉกเฉน เพอพฒนาความสามารถในการดาเนนงานและทาใหเกดการรบมอไดอยางมประสทธภาพหากมสถานการณฉกเฉนเกดข น

ความพรอมภาครฐ (Continuity of Government) ระบบการเผยแพรขาวสารในสถานการณฉกเฉน (Emergency Broadcast System) ศนยปฏบตการในสถานการณฉกเฉน (Emergency Operation Centers) แผนปฏบตการในสถานการณฉกเฉน (Emergency Operation Plans) สารสนเทศสาธารณะในสถานการณฉกเฉน (Emergency Public Information Materials) แผนฝกซอม (Exercise of Plans/System) ขอตกลงความชวยเหลอรวมกน (Mutual Aid Agreements)

1–14


การบรหารจดการทรพยากร (Resource Management) การฝกอบรมบคลากรเพอรบมอ (Training Response Personnel) ระบบเตอนภย (Warning Systems)

ระยะเผชญเหต (Response) : คอการดาเนนงานททาในทนท กอน ระหวาง และหลงการเกดสถานการณฉกเฉน เพอรกษาชวต ลดความเสยหายทมตอทรพยสน และเพอสงเสรมประสทธภาพในการฟนฟ

การผลกดนแผนฉกเฉน (Emergency Plan Activation) การผลกดนระบบการเผยแพรขาวสารในสถานการณฉกเฉน (Emergency Broadcast System Activation) ขอแนะนาตอสาธารณะในสถานการณฉกเฉน (Emergency Instructions to Public) การชวยเหลอทางการแพทยในสถานการณฉกเฉน (Emergency Medical Assistance) การจดต งคณะทางานศนยปฏบตการในสถานการณฉกเฉน (Staffing the Emergency Operation Centers) การเตอนภนแกสาธารณะอยางเปนทางการ (Public Official Alerting) การต งรบและการดแล (Reception and Care) การอพยพ (Shelter/Evacuation) การคนหาและการชวยเหลอ (Search and Rescue) การเคลอนยายทรพยากร (Resource Mobilization) การผลกดนระบบเตอนภย (Warning Systems Activation)

ระยะพ นฟ (Recovery) : เปนกจกรรมตาง ๆ ท งระยะส นและระยะยาวทออกแบบข นเพอสนบสนนการดารงชวตของผประสบภยใหกลบสสภาวะปกต และยกระดบคณภาพชวตใหดข น

การใหคาปรกษา (Crisis Counselling) การประเมนความเสยหาย (Damage Assessment) การกาจดเศษซาก (Debris Clearance) การกาจดการเปอนสาร (Decontamination) ศนยชวยเหลอภยพบต (Disaster Assistance Centers) การจายคาประกนความเสยหาย (Disaster Insurance Payments) ระบบการใหกเงนแกผประสบภย (Disaster Loans and Grants)

1–15


การชวยเหลอการจางงานแกผประสบภย (Disaster Unemployment Assistance) สารสนเทศสาธารณะ (Public Information) การประเมนผลแผนฉกเฉนใหม (Reassessment of Emergency Plans) การกอสรางใหม (Reconstruction) การสรางบานชวคราว (Temporary Housing)

แหลงขอมล : Emergency Management Principles and Practice for Local Government. Editors: Thomas E. Drabek and Gerald J. Hoetmer, Published by the International City Management Association, 1991.

2–1


III–II การสภยน าทวม (Flood Fighting)

เขยนโดย Dr. S. Bruk

2.1 แนวคดพ นฐาน (Basic Concepts)

การดาเนนงานททาระหวางเกดเหตการณน าทวมเพอปองกนความเสยหายและการวบตทมตออาคารควบคมน าทวม ตลอดจนการผนน าทวมออกจากพ นทออนไหว โดยทวไปมกเรยกวา การสภยน าทวม (Flood Fighting) การสภยน าทวมน มกดาเนนงานไปพรอมกบการอพยพ และการกนน าทวม ซงเปนมาตรการในสถานการณฉกเฉนทมวตถประสงคเพอบรรเทาผลกระทบจากน าทวมทมตอสงคมและสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงเมออาคารปองกนและควบคมน าทวม และมาตรการตาง ๆ ไดรบการพสจนแลววาไมมประสทธภาพหรอประสบความลมเหลว

มาตรการและวธการเพอการสภยน าทวมมหลากหลาย แตท งน จะตองปรบเปลยนใหเขากบสภาพทองถน กจกรรมพ นฐานทตองดาเนนการมดงตวอยางตอไปน

การปฏบตงานในสถานการณฉกเฉนของระบบการควบคมและปองกนน าทวมกอนและระหวางเกดน าทวม (กคอการปฏบตตามกระบวนการทางานของอาคารเพอการบรหารจดการและควบคมน าทวม)

การปองกนเชงรก การเสรมความแขงแรง และการซอมแซมอาคารควบคมและปองกนน าทวมระหวางการเกดน าทวม

การสรางอาคารฉกเฉน (ตามแผนงานทกาหนดไวกอนและทปรบปรงระหวางเกดน าทวม) มาตรการฉกเฉนเพอลดปรมาณน าทวมดวยการจดหาแหลงกกเกบน าในพ นททไดรบการ

ปองกนหรอไมไดปองกน การเคลอนยายสงกดขวางทเปนอปสรรคตอการไหลของน า เชน เศษตะกอน วตถทลอยมา

ฯลฯ การทาใหเศษตะกอน หรอธารน าแขง หรอวตถทลอยมา สามารถไหลขามฝายหรอเขอน การผนน าทวมออกจากพ นทออนไหว แมแตจะตองทาใหน าไปทวมพ นททมความสาคญทาง

เศรษฐกจนอยกวากตาม

การสภยน าทวมเปนองคประกอบทสาคญประการหนงของมาตรการแบบไมใชสงกอสรางเพอลดภยพบตจากน าทวม และจาเปนจะตองไดรบการพจารณาวาเปนสวนหนงของแผนและโครงการปองกนน า

2–2


ทวม ซงจาเปนจะตองมการวางแผนอยางรดกมและดวยองคความรระดบมออาชพ และไดแรงสนบสนนจากกลมสงคมทตองรบความเสยง รวมท งหนวยงานทางกฎหมายและทางการบรหารในระดบสง

สงทสาคญทสดของมาตรการสภยน าทวมคอ การเตรยมความพรอมของบคลากรทเกยวของทก ๆ คน การมเทคนควธและทรพยากรพรอม และไดรบการสนบสนนจากหนวยงานทมอานาจหนาทโดยเฉพาะและความรวมมอจากสาธารณชน

ความหลากหลายของสถานการณสภยน าทวมบงบอกวาแตละกรณจะตองไดรบการสารวจตรวจสอบในรปแบบของตน คมอฉบบน แสดงเฉพาะหลกการทวไปซงใชไดกบกรณสวนใหญ แตเปนหนาทขององคกรวชาชพทเกยวของทจะตองคนหาวธการดาเนนงานทเหมาะสมสาหรบแตละกรณไป

2.2 ความหลากหลายของงานสภยน าทวมและวธการ (Diversity of Flood Fighting Tasks and Methods)

งานสภยน าทวมและวธการข นอยกบลกษณะของน าทวม ธรรมชาตของพ นทปองกน การต งถนฐานและทรพยสน ประเภทของอาคารปองกนน าทวม และปจจยตามธรรมชาตและทมนษยสรางข นอน ๆ อกมากมาย เน อหาตอไปน เปนการสรปลกษณะทสาคญบางประการ

2.2.1 ลกษณะของน าทวม (Flood Characteristics)

มาตรการสภยน าทวมข นอยกบธรรมชาตของน าทวมทกาลงเรมกอตว ซงสามารถจดกลมตามสถานการณแบบใดแบบหนง หรอหลายแบบดงน

มระดบน าข นสงมากเกนไป ซงอาจทาใหเกดน าลนคนก นน าหรอทานบกนน าทวม หรอทวมขงในพ นททไมไดปองกน

มปรมาณน าไหลสงจนเกนไป ซงเกนความจของแมน าและทางระบายน า มระดบน าทวมสงเปนเวลานาน ซงอาจทาใหคนดนก นน าออนตวจนกระทงเกดการพงทลาย ปรมาณน าทวมสงจนเกนไปจนไปเตมปรมาตรเกบกกวางของอางเกบน าจนเตม กดเซาะตลงแมน า หรอทาลายอาคารปองกน เนองจากความสามารถในการพดพาตะกอนเพม

สงข น มเศษตะกอน หรอธารน าแขง ทาใหเกดการอดตนหรอเกดความเสยหายจากผลกระทบทาง

กายภาพ หรอแรงกระทาตอสะพาน และอาคารควบคมน าทวมทมากจนเกนไป การตกตะกอนของกรวด ทราย หรอโคลนเลนในพ นทน าทวม มลภาวะของน าและตะกอนซงสงผลเสยตอสขภาพ

2–3


2.2.2 พ นทปองกน (Protected Area)

วธการสภยน าทวมข นอยกบประเภทของพ นทปองกนไดแก เมองและทต งถนฐานซงอาจเกดความเสยหายข นกบบานเรอน โรงงานอตสาหกรรม และ

สถานทสาธารณะ เปนตน พ นทเกษตรกรรมซงมความเปนไปไดทจะเกดความเสยหายข นกบแปลงเพาะปลกและโรงเกบ

ผลผลต พชพนธ ปศสตว ปาไม ประมง เปนตน โครงสรางพ นฐาน ทความเสยหายเกดข นกบทางรถไฟ ถนน สะพาน จดตด ผานทอ

สายโทรศพท เปนตน โรงงานอตสาหกรรมขนาดใหญ โรงไฟฟาพลงงานนวเคลยรและพลงงานความรอน โรงกลน

เหมองแร เปนตน อาคารบรหารจดการน า เชน เขอน อางเกบน า ทอรบน า ระบบสงน า ระบบชลประทาน คลอง

ทอปด รวมท งระบบควบคมและปองกนน าทวมซงเปนการลงทนทสาคญ

2.2.3 รปแบบของการวบต (Modes of Failure)

วธการสภยน าทวมจะถกดดแปลงเพอรบมอกบรปแบบตาง ๆ ของการวบตของอาคารปองกนน าทวมทไดคาดการณไว เชน

การวบตของระบบตามแนวตรง เชน คนก นน า กาแพงกนน าทวม ทานบ ซงการวบตอยางฉบพลนอาจกอใหเกดการไหลขาม การชะโพรง การกดเซาะ การชะลาง การพงทลาย การกดเซาะตลง และผลของเศษตะกอนทลอยมา

ความสามารถในการรบน าทลดลงของทางน า ทางระบายน าทวม และทางเบยงน าทวม เปนตน เนองจากมเศษซากตะกอนหรอน าแขงมากดขวางการไหลของน า โดยเฉพาะอยางยงตรงสวนคอดของทางน า เชน สะพาน ฝาย ฯลฯ

การวบตของเขอน ฝาย เขอนทดน า จะสงผลใหเกดคลนน าทวมทกอใหเกดความเสยหายอยางรนแรง

ความลมเหลวของระบบระบายน าในพ นทกอใหเกดน าทวมในพ นทเกษตรกรรม ความลมเหลวของระบบระบายน าในชมชนเมองกอใหเกดน าทวมภายในพ นทเมองทปองกนไว

แลว

2–4


2.3 หลกการทวไปของการสภยน าทวม (General Principles of Flood Fighting)

ถงแมวาวธการสภยน าทวมและการปฏบตจะมความหลากหลาย แตกยงมหลกการโดยทวไปทใชไดกบทกสถานการณซงสรปไดดงน

น าทวมสงสด (Extreme Flood) ตามคานยามแลวคอเหตการณทเกดข นไดยาก อาจเกดข นเพยงคร งเดยวในรอบหลายทศวรรษหรอหลายศตวรรษ น าทวมใหญ (Large Flood) อาจไมเกดเคยข นมาหลายชวงอายคน แตเมอเกดน าทวมสงสดข นในพ นท การเตรยมพรอมเพอสภยน าทวมจงเปนหลกการทสาคญ ประกอบดวยแผนสภยน าทวมเฉพาะ โนว–ฮาว องคความร ความพรอมของวธการทางดานเทคนค (ยกตวอยางเชน การจดเกบสารองวสด เชน กระสอบทราย และเครองสบน าทมอย ฯลฯ) กาลงคน ผเชยวชาญดานการสภยน าทวม ผนาท มความรบผดชอบ และความพรอมทางดานการเงน

เพอใหแผนงานสภยน าทวมมประสทธภาพควรจะตองรวมการพยากรณน าทวมทมความแมนยา และผลการปฏบตงานของระบบทชวยลดปรมาณน าทวมทสามารถคาดการณได

การสภยน าทวมควรจะหลกเลยงการดาเนนการอยางกระทนหน (Improvisation) แตควรยดถอตามแผนงานฉกเฉนทไดเตรยมการไวอยางด ซงไดพฒนาบนรากฐานของการประเมนผลและการศกษาเพอหาสาเหตทเปนไปไดของความเสยหายจากน าทวม

แผนงานสภยน าทวมควรเปนสวนหนงของกลยทธการบรหารจดการน าทวมทออกแบบไวเปนอยางด ซงในแผนงานดงกลาวจะตองระบเขตทมความสาคญสงใหชดเจน และการเตรยมเสยสละพ นททคาดการณวามความสาคญนอยกวา ดงน น แผนสภยน าทวมจะตองเชอมโยงอยางใกลชดกบมาตรการสถานการณฉกเฉนอน ๆ เชน การอพยพประชาชนและทรพยสนไปยงพ นทปลอดภย การกนน าทวมใหกบอาคารตาง ๆ

การสภยน าทวมมแงมมดานองคกรและการบรหารงาน รวมท งการออกกฎหมายในระดบตางๆ ไดแก ระดบภมภาค ระดบชาต และระดบนานาชาต

ความพรอมทางการเงนเพอการสภยน าทวมเปนสงจาเปน ดงน น องคประกอบทสาคญของแผนคอคาใชจายและการจดทางบประมาณ ตลอดจนคาสงการทชดเจนวาจะตองจดใหมวธทางการเงนอยางไร

ความเปนน าหนงใจเดยวกนในสงคมเปนสงจาเปนเพอสภยน าทวม และสามารถแสดงออกไดในหลายระดบ ท งน ข นอยกบขนาดของภยน าทวมท งในระดบภมภาค ระดบชาต และระดบนานาชาต

แผนสภยน าทวมไมสามารถคงอย ไดหากไมปรบเปลยนเปนระยะเวลานาน เนองจากองคประกอบท งหมดดานความเสยงน าทวม ทรพยสนทเกดความเสยหายและวธการ

2–5


ดาเนนงานตาง ๆ ปรบเปลยนอยตลอดเวลา ดงน น งานวจยถอเปนสวนสาคญในการสภยน าทวม เพราะจะชวยใหแผนงานมลกษณะทเหมาะสมและทนตอการพฒนา

ความรวมมอระหวางประเทศเปนสงสาคญในลมน าทมลกษณะทางน าขามพรมแดนประเทศ และจะตองกาหนดไวเปนขอตกลงและแผนงานสภยน าทวมรวมกนของคสญญาทเกยวของ

2.4 การสภยน าทวม (Flood Fighting)

การสภยน าทวมจะสาเรจมากนอยเพยงใดข นอยกบวาสงคมน น ๆ ไดเตรยมการทจะเผชญกบอนตรายและสนองตอบอยางเหมาะสมไวมากนอยแคไหน

2.4.1 ขอพจารณาทางดานเทคนค (Technical Aspects)

เนองจากสถานการณในการสภยน าทวมทเปนไปไดมความแตกตางหลากหลายกนออกไป จงจาเปนจะตองมการเตรยมพรอมทดและมความเปนไปไดทางดานเทคนค และมาตรการทพรอมในการนาไปใชเมอเกดความจาเปน ในกรณสถานการณฉกเฉน การดาเนนงานอยางฉบพลนดวยปฏภาณโดยไมมแผนงานอาจไมเหมาะสม ไมมประสทธภาพ หรอกอใหเกดอนตรายโดยตรงดงเชนหลายกรณตวอยางทเคยเกดข นในอดต

มาตรการสภยน าทวมควรมพ นฐานจากแผนงานทชดเจนและไมกากวม ซงมตวอยางสถานการณของภยน าทวมทอาจเกดข นไดหลายรปแบบ แผนงานเหลาน มองคประกอบหลก ไดแก

การประเมนความเสยงน าทวม การจดเขตพ นทปองกนหรอพ นทไมปองกนโดยอาศยขอมลความเสยงน าทวม การจดทาบญชแสดงรายการของระบบควบคมหรอปองกนน าทวมในพ นท การวเคราะหการวบตของอาคารปองกนน าทวมทสามารถเกดข นได หรอแสดงความคบหนา

ของการเกดน าทวมในพ นทไมไดปองกนทมความเสยงน าทวม การวเคราะหวธการทางเทคนคเพอรบมอกบการวบตของอาคารปองกนน าทวมระหวางการ

เกดเหตการณน าทวม การศกษาถงสถานการณน าทวมทอาจเพมระดบความรนแรงได หากระบบปองกนน าทวม

บางสวนทางานผดพลาด การวางแผนจดทาแนวปองกนลาดบท 2, 3 และลาดบถดไป หากระบบปองกนตามแนวยาว

เกดการวบตอยางตอเนอง (คน/ทานบ) การวางแผนมาตรการสาหรบปองกนน าทวมในชมชนเมองโดยการปดรอยรวของกาแพงกนน า

ทวม การเสรมความแขงแรงของตลง การปดทอระบายน าทเปดท งคาง เปนตน

2–6


การศกษาหลกการปฏบตการอางเกบน าซงอาจชวยเกบกกน าในชวงปรมาตรน าทวมสงสดไหลเขาอาง และการสงวนพ นทกกเกบน าไวสาหรบการใชงานในชวงปกตหรอในกรณพเศษ เปนตน

การวางแผนมาตรการถอยรนตามลาดบ การยอมเสยพ นททมความสาคญนอยกวา และการปองกนพ นททมความสาคญมากกวา

การกาหนดวธการทางเทคนคทจาเปนและกาลงคนทจะใชในการดาเนนงานสภยน าทวมระยะตาง ๆ

การประมาณการคาใชจายของการสภยน าทวมในสถานการณตาง ๆ กน

การลงตรวจสอบในพ นท (Field Inspection) เปนประเดนทสาคญยงในระยะการเตรยมการ โดยจะตองรวมการตรวจสอบอาคารเพอการปองกนน าทวม เชน ทานบ อาคารปองกนตลง กาแพงกนน า คนก นน า เขอน ฝาย ทางเบยงน า ทางระบายน าทวมฉกเฉน ฯลฯ และอาคารทอาจมความสาคญ เพมข นมาระหวางน าทวม เชน ทอระบายน าท ง ทอระบายน า ทางทอาจใชระบายน าทวมได ฯลฯ การลงตรวจสอบในพ นทควรไดรบขอมลทชวยสนบสนนซงเปนบญชแสดงรายการอาคารทมการปรบปรงใหทนสมยเปนระยะ ๆ และมการจดเกบเปนอยางด พรอมรายละเอยดทจาเปน ซงรายการดงกลาวจะตองไดรบการตรวจสอบและบนทกภายหลงจากการลงพ นทตรวจสอบ องคประกอบบางประการจะตองไดรบการควบคมใหคงทดวยการบนทกอยางตอเนอง และบางอยางจะตองไดรบการตรวจสอบเปนคร งคราวตามชวงระยะเวลาทไดวางแผนไว

การตรวจสอบจะตองดาเนนการตามแผนทมคาแนะนาไวอยางชดเจนโดยผเชยวชาญเฉพาะทาง และอาศยวธการทางเทคนคททนสมย ผลของการตรวจสอบจะตองรายงานไปยงหนวยบญชาการ มการบนทกอยางครบถวน และมการตอบสนองตามทจาเปนดวยการทาการปรบปรง การซอมแซมสวนทเสยหาย การถมชองขาด และการเคลอนยายสงกดขวางในชองทางทใชระบายน าทวมได เปนตน

แผนงานสภยน าทวมควรตองมการประชาพจารณทไดรบการพจารณาโดยกลมผเชยวชาญเฉพาะทางและเปนทยอมรบของสาธารณชน และถกรวมไวในการออกกฎหมายทระดบทเหมาะสม

2.4.2 ประเดนทางดานกฎหมาย การบรหารงาน และองคกร (Legal, Administrative and Institutional Aspects)

การสภยน าทวมสรางความตงเครยดใหกบสงคมทไดรบผลกระทบ ดงน น ควรจะรวมไวในการออกกฎหมายในระดบตาง ๆ ไดแก ระดบทองถน ระดบเทศบาล ระดบภมภาค ระดบรฐ ระดบชาต และระดบนานาชาต ตามทจาเปนสาหรบภยพบตรปแบบตาง ๆ

2–7


การออกกฎหมายควรกาหนดหนาทรบผดชอบใหชดเจนในทกระยะ ต งแตระยะเตรยมการ ระยะทเกดเหตการณ และระยะหลงเกดเหตการณ และจะตองกาหนดหนวยบญชาการทรบผดชอบและมอานาจจตามทจาเปนและจดเตรยมวธการทางการเงน ท งน ข นอยกบโครงสรางทางดานกฎหมายและระบบการเมอง รวมท งองคกรทรบผดชอบควรจะถกกาหนดในทกระยะ และหากจาเปนอาจจะตองระบตวบคคลสาหรบในกรณฉกเฉน

บญชแสดงรายการเครองจกร เครองมอ และอปกรณตาง ๆ ในความครอบครองของสาธารณะ หรอรฐวสาหกจ หรอของสวนบคคล ควรจดเกบใหทนสมย และจดทาขอกาหนดทชดเจนเกยวกบการระดมกาลงและนาไปใชงานโดยหนวยบญชาการทรบผดชอบได

ควรดาเนนการเชนเดยวกนในเรองกาลงคนทจาเปนเพอการปองกนน าทวม รวมท งการระดมองคกรวชาชพ ประชาชนทตองเคลอนยาย กองทพ เปนตน

อกประเดนหนงทสาคญในเรองของการออกกฎหมายคอ การระบแหลงเงนทจาเปนเพอการดาเนนการดานการเงนใหครอบคลมคาใชจายในการสภยน าทวมท งหมด รวมท งคาใชสอยในการใชวสด วธการทางเทคนค และกาลงคน วธการในการเบกจายจากแหลงเงนตาง ๆ ทมความโปรงใสและชอบธรรมเปนสงสาคญยงเพอปองกนความลาชาและการหลบเลยงความรบผดชอบในดานหนง และการดาเนนงานทางการเงนทไมเหมาะสมในอกดานหนง

2.4.3 การมสวนรวมของสาธารณชน (Public Participation)

ประชาชนทไดรบผลกระทบจะตองรบทราบขาวสารเปนอยางดเกยวกบความเสยงทอาจเกดข นไดและมาตรการซงประชาชนจะตองเผชญ วธการทวไปสามารถนามาประยกตใชได ในการใหขอมลสาธารณชนตามความจาเปนและตามสถานการณทแตกตางกนไปในแตละสงคม

เนองจากการเกดเหตการณน าทวมโดยเฉพาะในพ นทปองกนมกไมคอยเกดข น และอนตรายจากน าทวมดเหมอนจะเปนเรองไกลตว ดวยเหตน ประชาชนมแนวโนมทจะประเมนเหตการณตาไป หรอแมกระทงมองขามความเสยงเหลาน น ซงทาใหยากสาหรบหนวยงานทรบผดชอบ และผปฏบตงานวชาชพตาง ๆ ทจะรกษาความเตรยมพรอมของประชาชนใหอยในระดบทสงพอ

วธการสอสารทมอยท งหมดจะตองนาออกมาใชโดยเฉพาะกลมของสอสารมวลชน เชน โทรทศน วทย หนงสอพมพ ฯลฯ ท งน ข นอยกบสถานการณทเกดข นจรง ประกาศทใหรายละเอยดสาคญเกยวกบอทกภย และมาตรการสภยน าทวมทคาดการณไวจะตองปดไวในสถานททสาคญและมองเหนไดชด เชน การขนสงสาธารณะ หองสมด อาคารสานกงาน โรงเรยน ฯลฯ และจะตองเรยกความสนใจจากประชาชน

2–8


เปนคร งคราวดวยมาตรการการฝกอบรมโดยมกลมผเชยวชาญเฉพาะทางและประชาชนทวไปเขารวม ซงจะตองประกาศขาวสารเหลาน ไวในสอ และจดใหมการประชมหรอประชาพจารณเพอแลกเปลยนความคดเหนในวงกวาง

2.4.4 การฝกอบรมและการเตรยมพรอมดานบคลากร (Training and Preparedness of Personnel)

ในบางภมภาค คนหลายชวรนอาจไมเคยไดเผชญกบเหตการณน าทวมใหญทเกดข น ดงน น จงไมสามารถคาดหวงไดวาจะมการสงตอประสบการณตรงจากรนหนงไปอกรนหนงถงวธทตองปฏบตและรบมอเมอเหตการณน าทวมในปรมาณทไมคาดฝนเกดข น ดงน น จะตองรกษาระดบของการเตรยมพรอมดวยการจดฝกอบรมเปนระยะ โดยเฉพาะอยางยงในกองทพ หรอองคกรอน ๆ ทตองเผชญกบเหตการณทเกดไดยากน ประสบการณทสงสมกนมาควรจดเกบไวอยางดในรปแบบของเอกสารลายลกษณอกษร ภาพถาย ฟลม เปนตน อกแนวทางหนงทดยงคอการจดเกบประสบการณไวในรปของระบบผเชยวชาญทพฒนาไวอยางเหมาะสม (Suitably–Developed Expert System)

ในระยะของการเตรยมการซงอาจใชเวลานานหลายปหรอหลายทศวรรษ ควรจดใหมการฝกอบรมเปนประจา รวมท งการซกซอมสถานการณฉกเฉนเพอสภยน าทวม โดยกาหนดสถานการณสมมตของเหตการณน าทวมทอาจเกดข นไดอยางละเอยดและเปนมออาชพ และมอบหมายหนาทในการรบมอใหแกสาธารณชน กลมผเชยวชาญเฉพาะทาง และบคคลทวไป เพอวตถประสงคดงกลาวน อาจพฒนาโปรแกรมคอมพวเตอรทงายตอการใชงาน จดฝกอบรมผเกยวของกบการสภยน าทวมท งหมด และดงความสนใจจากภาคประชาชนใหเขารวมในการซกซอมการสภยน าทวมดงกลาวได

การทางานในพ นทจะตองจดทาบญชแสดงรายการอาคารเพอการควบคมน าทวมท งหมดไวอยางเปนระบบ และมความทนสมยอยเสมอ พรอมท งจดใหมการตดตามผลปจจยทเกยวของท งหมดอยางถาวร ทอทธพลตอการทางานของระบบปองกน ในทานองเดยวกน การจดทาบญชแสดงรายการและการตดตามผลควรครอบคลมท งวตถท งทเปนธรรมชาตและมนษยสรางข น ซงสงผลตอการกอตวเปนน าทวม และกอใหเกดความเสยหายตอทรพยสนท งในพ นทปองกนและพ นทไมปองกน อาคารท งหมดจะตองไดรบการสงเกตการณและตรวจสอบเปนประจา เชน สภาพของคนก นน า และพ นทในสวนทจะสรางคนก นน า ความสามารถในการรบน าของแมน า คลองลด และทางระบายน าทวม

การดาเนนงานขององคกรวชาชพทรบผดชอบดานการปองกนน าทวมควรไดรบการสนบสนนโดยมเครองมอทางกฎหมายรองรบ เชน กฎหมาย พระราชบญญต ระเบยบ ฯลฯ และสงเหลาน จะตองมความทนสมยและสามารถปรบเปลยนไดหากจาเปน

2–9


สงสาคญทสดคอจะตองมความคดทชดเจนวาน าทวมทอาจเกดข นไดน นจะพฒนาตวอยางไร จดเปราะบางของระบบปองกนน าทวม เทคนคตาง ๆ และวธการทางเทคนคทมอยเพอการซอมแซมระหวางเหตการณน าทวม มาตรการในสถานการณฉกเฉนทหนวยบญชาการบงคบใช เปนตน ควรตระหนกวาในบางคร งเมอเกดความวนวายสบสนอนเนองมาจากน าทวม มาตรการบางอยางอาจถกละเลยไมไดนามาใชหรอเปนการปฏบตการทผดพลาดและเปนอนตรายอาจไดเรมตนข น ยกตวอยางเชน ในเมองใหญควรปดปากทอระบายน าท งในสวนทตดแมน าเพอปองกนไมใหน าทวมจากแมน าไหลเขามาในเมองผานระบบทอระบายน าท ง หรอในเมองทวไปทถกน าทวมแลว จะตองปองกนไมใหตะกอนทเคลอนตวมากบน าทวมไหลเขาไปในระบบทอระบายน าท ง ประเดนเลกนอยเหลาน อาจกอใหเกดความเสยหายอยางใหญหลวง ซงบอยคร งมกถกมองขามไปหากหนวยงานทรบผดชอบไมไดสรางความตระหนกถงเรองดงกลาวดวยการฝกอบรมและซกซอมเปนระยะ

ทสาคญจะตองไมลมวา องคประกอบตาง ๆ ของความเสยงน าทวมสามารถเปลยนแปลงไดตามเวลาไดแก อทกวทยาของระบบน า มลคาทางเศรษฐกจของพ นทปองกน (หรอพ นทไมปองกน) การประเมนมลคาทางสงคม ผลกระทบ วธการทางเทคนคของการควบคมน าทวม การจดการดานกฎหมายและการบรหารงาน เปนตน ดงน น จงไมมแผนงานสภยน าทวมใดทพดไดวาเปนแผนฉบบสดทาย แผนงานควรจะตองไดรบการปรบปรงใหมเปนระยะ ๆ โดยยดถอตามผลการศกษาและวจยตามหลกวชาการ

2.5 การสภยน าทวมเชงรก (Active Flood Fighting)

ระยะทรนแรงของงานสภยน าทวมจะกาหนดเมอระดบของน าทวมเพมถงระดบทกาหนด หรอ เมอระบบปองกนน าทวมบางสวนสงสญญาณวากาลงออนแอ และอาจเกดการพงทลายหรอการวบต

2.5.1 การเตอนภยลวงหนา (Early Warning)

การเตอนภยลวงหนา (Early Warning) เปนสงสาคญยงในมาตรการแบบไมใชสงกอสรางเพอลดความเสยหายจากน าทวม เมอพจารณาในดานการสภยน าทวม การเตอนภยน าทวมทกาลงเคลอนตวเขามาลวงหนาจงเปนลกษณะของการแจงเตอนองคกรวชาชพทกยวของและกลมบคลากรทรบผดชอบในการปฏบตงาน หนวยงานบญชาการททาหนาทในการตดสนใจ และประชาชนทวไปใหตระหนกถงอนตรายทกาลงจะเกดข น การเตอนภยลวงหนาจงชวยกระตนใหเกดการปฏบตงานตามลาดบข นตอนทวางไวในแผนการสภยน าทวม หรอปฏบตการอยางอนในกรณทไมมแผน เพอชวยใหเกดการปฏบตงานตามการตดสนใจของหนวยบญชาการทเกยวของทยดตามคาแนะนาของผเชยวชาญ

2–10


2.5.2 การระดมทรพยากร (Mobilization of Resource)

การระดมทรพยากรเพอสภยน าทวมเปนข นตอนแรกซงดาเนนการตอจากการเตอนภยน าทวมไปยงองคกรวชาชพทเกยวของ หนวยบญชาการ (และกองทพ) ทรบผดชอบ และการแจงเตอนประชาชนในพ นททไดรบผลกระทบ ซงทรพยากรทตองเตรยมใหพรอมประกอบดวย

ทรพยากรทางดานเทคนคซงเปนทรพยสนของรฐ หรอเอกชน หรอบคคล เชน ยานพาหนะขนสง เครองจกรกลงานดน ฯลฯ จะตองเตรยมใหพรอมหรอยายสถานทเกบเพอใชงานในภายหลงตามตองการ

วสดทจาเปนเพอการสภยน าทวม เชน กระสอบทราย วสดไม แผนพลาสตก ช นสวนโลหะ ฯลฯ จาเปนตองระบแหลงจดซ อและปรมาณทสามารถจดหาไดเพอใหแนใจวามใหใชงานตามทจาเปนโดยเฉพาะอยางยงในจดทวกฤต

ประเดนทสาคญอกประการหนงกคอการสรางความมนใจวามวธการทางการเงนทจะใชในการปฏบตการสภยน าทวม

2.5.3 กจกรรมสภยน าทวม (Flood Fighting Activities)

การปฏบตการสภยน าทวมในระยะรนแรงมหลากหลาย โดยข นอยกบระยะการพฒนาตวของน าทวม พ นททเสยงภย อาคารปองกน และวธการทมอย ซงมาตรการโดยทวไปมดงน

การปดชองโหวทกาแพงกนน าหรอทานบดวยการใชกระสอบทราย หรอดวยวธการอนทมอย การปองกนตลงแมน าดวยการใชกระสอบทราย หน หรอดวยวธการอน การลดผลกระทบของการชะโพรง (การชะลางเอาอนภาคทรายใตผวของอาคารดนทเกดจาก

ความแตกตางดานความดนสถตของน า) ซงเปนสาเหตหลกของการพงทลายของคนดนทสรางข นบนดนตะกอนน าพา

การปองกนตอมอของสะพาน ฝาย เขอนทดน า และเขอน จากการกดเซาะ ดวยการถมหน การใชกระสอบทราย และวธอน ๆ

การกอสรางคนชวคราวเพอปองกนไมใหเกดการขยายตวของน าทวมในพ นททไมไดปองกน การเพมความสงของคน เขอนดน เปนตน การกอสรางแนวปองกนช นท 2 และช นลาดบถดไปตามแผนหรอทคดข นกระทนหนระหวาง

เกดเหตการณน าทวม การตดคนเปนชองเพอใหน าเขาทวมในพ นททมความสาคญนอยกวา และเพอปกปองสวนอนท

มความสาคญมากกวาในระบบ เคลอนยายสงกดขวางออกจากทางระบายน าทใชงานหรอทเตรยมไวใชงาน และทางบรรเทา

น าทวมและทางเบยงน า

2–11


ปองกนคนทถกคลนลมแรงและน าแขงทลอยมาซดใส

จากประสบการณพบวา ในสถานการณฉกเฉนอาจมการใชความพยายามอยางเปนพเศษและการดาเนนงานกประสบผลสาเรจดยง อยางไรกตาม ควรตระหนกวาในกรณเชนน นการตดสนใจตาง ๆ ตองกระทาภายใตภาวะความกดดนสง และหากไมมการเตรยมการไวอยางดลวงหนากอาจตดสนใจผดพลาดไดงาย และตองตระหนกอกวา ในสถานการณฉกเฉนความยากลาบากทกรปแบบอาจเกดเพมข นในเวลาพรอมกน เชน เสนทางคมนาคมและระบบสอสารเสยหาย ไฟฟาดบ ไมสามารถหาบคลากรวชาชพทมความเชยวชาญได เกดความตนตกใจ และอากาศเลวราย เปนตน

ในสถานการณวกฤต การตดสนใจทยากทสดคอการสละพ นทบางสวนเพอลดความกดดนทเกดข นจากพ นทอน หรอยกเลกการสภยน าทวมและสงใหอพยพเครองมอและบคลากรออกมา ซงรายละเอยดของสถานการณดงกลาวไมสามารถจะคาดการณไดลวงหนา ไวในแผนสภยน าทวมไดเสมอ แตจะตองเตรยมรบสถานการณฉกเฉนอยางน ไวดวย ดงน น หนวยบญชาการทรบผดชอบจะตองมขอมลคาดการณลวงหนาทดเพอนามาใชพจารณา และตองเตรยมการดานกฎหมาย รวมท งการสนบสนนดานกาลงใจเพอการปฏบตการไดอยางมประสทธภาพและทนเวลา ควรจดทาแบบจาลองเพอใชในการแกปญหาทางดานเทคนคภายใตสถานการณสมมตทเกดข นไดหลายรปแบบ เพอใชกาหนดหลกเกณฑและปจจยการตดสนใจทางเทคนคทเหมาะสมไดระหวางทตองแบกรบความกดดนในสถานการณน าทวมจรง

ประเดนสาคญในการสภยน าทวมทมกถกมองขามไปกคอ การตรวจสอบ การบนทก และการจดทารายงานเหตการณทนาสนใจท งหมด งานน ไมสามารถดาเนนการไดดวยบคลากรทรบผดชอบงานสภยน าทวมกลมเดม เพราะตามธรรมชาตแลว พวกเขาจะมงความสนใจไปกบงานหลกเพอปกปองชวตและทรพยสน ดงน น จงตองอาศยหนวยบรการวชาชพทมคณภาพในการตรวจสอบและบนทกปรากฏการณและเหตการณท งหมดทเกดข นระหวางน าทวม เชน หนวยบรการทางอทกวทยาและอตนยมวทยา (Hydrological and Meteorological Services) สถาบ น ว จ ย ด า นน า (Water–related Research Institute) มหาวทยาลยเทคนค (Technical University) ฯลฯ ทสาคญคอ หนวยงานเหลาน จะตองไมใชหนวยงานทดาเนนการหลกในระหวางการสภยน าทวม มฉะน น พวกเขาจะไมสามารถทางานดงกลาวไดอยางเหมาะสม

2.6 ระยะหลงน าทวม (Post–Flood Stage)

หลงจากน าทวมผานพนไปแลว การสภยน าทวมจะเขาสระยะตดตามผล (Follow–up Stage) ขอย าเนนวา แมวาน าทวมไดลดนอยลงไปแลว แตจะตองไมร อถอนระบบสภยน าทวมออกไปจนกวาจะไดบนทกประสบการณอนมคาระหวางเกดน าทวมเพอนาไปวเคราะหและประยกตใช สาหรบปรบปรงกระบวนการรบมอ เทคนค และวธการ ของเหตการณน าทวมคร งตอไปใหดข น

2–12


งานหลกทตองทาประกอบดวย การศกษาสาเหตและการกอตวของน าทวม การวเคราะหพฤตกรรมของระบบปองกนน าทวม เพอระบและบนทกจดออน ความลมเหลว

และจดเสยงภยทไดจากประสบการณระหวางน าทวม รวมท งผลสาเรจ การวเคราะหมาตรการสภยน าทวมทนามาใช อปสรรคทพบ ประสบการณท งดานบวกและ

ดานลบ การวเคราะหดานการเงนในการสภยน าทวม คาใชจายของมาตรการสภยน าทวม และความ

สมเหตสมผล การวเคราะหประเดนทางกฎหมายและการบรหารจดการ รวมท งประสทธภาพของความ

รวมมอระหวางประเทศและระดบภมภาคทเกยวของ การวเคราะหการสนองตอบของประชาชนตอกจกรรมสภยน าทวม ความรวมมอระหวางกลม

วชาชพ บรษทเอกชน และบคคล เปนตน

การศกษาและวเคราะหเหลาน ควรนาไปสการจดทาเปนขอเสนอเพอการปรบปรงระบบปองกนน าทวม ท งทเปนมาตรการสงกอสราง และทไมใชสงกอสราง โดยเฉพาะอยางยงตองปรบเปลยนและทาใหแผนสภยน าทวม รวมท งประเดนทางกฎหมายมความทนสมย

3–1


III–III การเตอนภยน าทวม (Flood Warning)



ตลอดยคประวตศาสตรทผานมา ความเจรญทเกดข นในพ นทราบน าทวมถงมกมการพฒนาระบบการเตอนภยน าทวม (Flood Warning System) อยดวยเสมอ (ยกตวอยางเชน ในหบเขาลมแมน าไนลในยคอยปตโบราณ) ถงแมวาจะยงขาดการพฒนาทจาเปนเพอปองกนน าทวมสงใหประสบผลสาเรจกตาม แตการเตอนภยน าทวมใหแกประชาชนทมความเสยงไดถกคดข นมาเพอจากดผลกระทบทกอใหเกดอนตรายหรอสรางความเสยหายจากน าทวมทกาลงจะเกดข นหรอน าทวมในอนาคต การทประชาชนไดรบการเตอนภยน าทวม ถงแมวาอาจจะยงไมมสญญาณวาฝนจะตกในพ นทชมชนดงกลาว แตพวกเขากสามารถนาขอควรระวงชวคราวบางประการมาใชเพอปองกนทรพยสนและสงของ และทสาคญทสดคอปองกนชวตของตนดวยการอพยพออกจากพ นทเสยงภยไปยงทปลอดภยกวา

การเตอนภยน าทวมทกาลงจะมาถงมกเปนหนาทรบผดชอบของหนวยบญชาการทสามารถดาเนนมาตรการตาง ๆ โดยรวม ทาการวเคราะหและวางแผนลวงหนา เพอลดความเสยหายทอาจจะเกดข นได ยกตวอยางเชน

การตดคนก นน าแบบต งใจเพอปองกนพ นททมความสาคญทางดานทายน าไดดข น (แนนอนวายอมตองอาศยการพยากรณทมความแมนยาและประสทธภาพของระบบพยากรณทนาเชอถอ)

การปลอยน าผานอาคารระบายน าออกของเขอนเพอเพมปรมาตรเกบกกน าทวมของอางเกบน า

การใชกระสอบทรายปองกนทรพยสนหรอสงของ การอพยพตามแผนในพ นททมความเสยงสงสด การดาเนนงานกภย

ขอมลหลกในการเตอนภยน าทวมข นอยกบความรวดเรว และความแมนยาของการพยากรณทไดจากกระบวนการพยากรณน าทวม (ดรายละเอยดในบทท 2–2) องคประกอบหลกอน ๆ ทสงผลตอประสทธภาพของการเตอนภยข นอยกบ

แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plan) ทผานการพจารณาอยางถถวน ซงรวมระบบการเตอนภยน าทวมพรอมคาสงการทชดเจน (ดรายละเอยดในบทท 3–2)

3–2


การใหความรและฝกอบรมประชาชนทมความเสยง และหนวยบญชาการทรบผดชอบในพ นทในการรบมอการเตอนภยน าทวม

การดาเนนงานเตอนภยอยางเหมาะสมเพอหลกเลยงไมใหเกดการเตอนภยทผดพลาด แผนอพยพ

3.2 หลกการเบ องตนของการเตอนภยน าทวม (The Basis of Flood Warning)

ระบบเตอนภยน าทวมยดถอตามหลกการวเคราะหในรายละเอยดอยางนอยทสดดงน พ นทน าทวมซงมการแบงระดบความเสยงทแตกตางกนในแตละพ นท (รายการจานวน

ประชากรและสนคา และระดบความแตกตางของการสมผสกบน าทวม–วธการสอสารในสถานการณน าทวมทมขนาดแตกตางกน) ระดบความเสยงทแตกตางกนตามตาแหนงทต ง และวธการสอสารความเสยงน

โครงสรางเพอปองกนน าทวม เชน เขอน คนก นน า ทางระบายน าทวม ฯลฯ อทกวทยาของพ นทลมน า

ระบบพยากรณน าทวมจะตองไดรบการพจารณาอยางถถวนลวงหนา มาตรการและการเตอนภยน าทวมจะตองยดถอตามขอมลเชงปรมาณทมความแมนยาสง องคประกอบตาง ๆ จะตองรวบรวมเขาไวดวยกนเพอสรางเปนฐานขอมล ไดแก

ระบบการพยากรณน าทวม ซงจาเปนจะตองอาศยวธการไดมาซงขอมลอยางมประสทธภาพ ระบบการสงตอขอมลทนาเชอถอ ผพยากรณทมประสบการณ และศนยสอสารการพยากรณน าทวมทมบคคลากรทมความรความสามารถและมความรบผดชอบทสามารถเตอนภยไดเมอใดกตาม

ระบบโลจสตกสทมอยในพ นท จดแขงทเปนประโยชน และจดออนตาง ๆ จะตองจดทารายการแสดงไวประกอบดวย การจราจรและการขนสง (ถนน ทางรถไฟ ทาอากาศยาน พาหนะสะเทนน าสะเทนบก เรอ เครองบน เฮลคอปเตอร) แหลงพลงงาน (โดยเฉพาะอยางยงพลงงานไฟฟา) น าประปาทใชในครวเรอนและทตองการในภาคอตสาหกรรม

สงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมและคณลกษณะจะตองจดทารายการแสดงไว (อางเกบน า อาคารระบายน าลนฉกเฉน ทางระบายน าทวม เครองปดก น หรอคนก นน าพรอมประตระบายน าทวม) รายการแสดงเหลาน จะตองรวมรายละเอยดของการใชงานสงกอสราง และองคกรและเจาหนาททรบผดชอบในการดาเนนงานและบารงรกษา

รายชอหนวยบญชาการทรบผดชอบดานน าทวมหรอการเตอนภยฉกเฉน และหนวยงานทรบผดชอบดานการกภย

3–3


รายการแสดงมาตรการความปลอดภยและการปองกนสาหรบโครงสรางพ นฐานทสาคญเพอใหกจกรรมทางเศรษฐกจทสาคญดาเนนตอไปได

3.3 ระบบดานองคกร (Organizational Systems)

ในหลายประเทศ การเตอนภยน าทวมเปนหนาทรบผดชอบของหนวยงานภาครฐหรอกงเอกชน เชน กระทรวงชลศาสตร อปกรณ โยธา ทรพยากรน า สงแวดลอม และกระทรวงอน ๆ ทมหนาทรบผดชอบคลายคลงกนเพอบรหารจดการใหเกดความปลอดภย

การดาเนนงานพยากรณน าทวมอาจจดทาข นทสวนกลาง หรออาจประกอบดวยศนยภมภาคของแตละจงหวดหรอแตละพ นทลมน า สาหรบแมน าระหวางประเทศขนาดใหญ เชน แมน าดานบซงน าไหลผาน 8 ประเทศ การพยากรณน าทวมอาจดาเนนงานโดยหนวยงานระหวางประเทศ (International Agency)

หนวยงานเตอนภยน าทวม (Flood Warning Agency) พรอมบคลากรและชางเทคนคทมความรความสามารถมหนาทพยากรณน าทวมและบรหารจดการโครงการแหลงน า โดยทวไปแลว หนวยงานเหลาน สามารถแจงเตอนภยน าทวม ออกคาสงอพยพ และจดการกภยไดดวยตนเองอยางเปนอสระ อยางไรกตาม เนองจากขอจากดทเขมงวดทเกยวของกบลกษณะของฤดกาลและความออนไหวในพ นททกาลงตดตาม หนวยงานเหลาน อาจถกรองขอใหดาเนนงานในชวงเวลาใดกไดท งกลางวน กลางคน และวนหยด โดยทวไประดบการตดตามงานจะมหลายระดบเพอชวยใหเกดการระดมกาลงเจาหนาททละเลกทละนอยตามสภาพอากาศ

หนาทรบผดชอบของหนวยงานเตอนภยน าทวมเหลาน กคอ การแปลความหมายขอมลทไดรบจากศนยพยากรณน าทวม (Flood Forecasting Center) และสอสารขอมลไปยงองคกรตาง ๆ ททาหนาทในการตดสนใจดาเนนงาน องคกรเหลาน จะทาการตดสนใจและแจงตอสาธารณชน และบงคบใชคาสงตามหนาทรบผดชอบทไดรบมอบหมาย องคกรดาเนนงาน (Operational Organization) ดงกลาวไดแก

องคกรทรบผดชอบการใชงานอาคารชลศาสตร องคกรทรบผดชอบการดแลรกษาระบบสงน าหรอระบบสงกาลงไฟฟา องคกรทรบผดชอบดานกฎหมายและระเบยบ องคกรทรบผดชอบในสถานการณฉกเฉนหรอปฏบตการกภย

หากการสอสารขอมลระหวางศนยพยากรณน าทวมและองคกรดาเนนงานไมสามารถทาดวยความรวดเรว (โดยคลนวทย โทรศพท หรอโทรสาร) อาจทาใหการสอสารขอมลหรอคาสงการเดยวกนไปยง

3–4


สาธารณชนประสบปญหาได การสอสารสามารถทาไดหลายรปแบบข นอยกบน าทวมกอตวเรวมากนอยเพยงใด ขนาดของพ นททเกดน าทวม และการพฒนาทางเศรษฐกจ–สงคมของประชากร

ข นตอนการเตอนภยสถานการณฉกเฉนจะตองกาหนดไวอยางละเอยดและไดรบการทดสอบ เพอใหแนใจวาระบบการสอสารไปสสาธารณชนท งหมดเชอถอได และการมอบหมายหนาทรบผดชอบมความชดเจนและสมบรณ การสอสารและการเตอนภยน าทวมสามารถทาใหบรรลผลสาเรจไดดวยวธตอไปน

การเขยนดวยลายลกษณอกษร (ถามเวลาพอ) วทยหรอโทรทศน คนแจงขาว ยานพาหนะหรออากาศยานทตดต งเครองขยายเสยง สญญานภาพหรอเสยงทประชาชนรจกเปนอยางด

ทสาคญจะตองมการซกซอมการแจงเตอนภยเพอทดสอบการทางานขององคกรสอสารและกภย และการตอบสนองของประชาชน

รปท 3–1 การเตอนภยน าทวม

3.4 การใชงาน (Applications)

การนาการพยากรณน าทวมและการเตอนภยน าทวมไปใชงานในภมภาคหรอเมองหนง ๆ บอยคร งมกข นอยกบลกษณะตามธรรมชาตของน าทวมทมความเสยงสงตอการสญเสยทางเศรษฐกจหรอชวตดงตวอยางตอไปน

3–5


3.4.1 การตรวจสอบโครงสราง (Structure Monitoring)

งานปองกนน าทวมบางประเภทอาจเปนอนตรายไดเมอน าทวมเกนระดบทออกแบบไว (เชน คนดนอาจพงทลาย) การตรวจสอบโครงสรางทมความเสยงดงกลาวจะตองรวมข นตอนวธสาหรบการเตอนภยน าทวมในบรเวณน น เมอตรวจพบจดออนไหวทอาจพงทลาย หรอจาเปนตองตดเจาะโครงสรางโดยจงใจเพอผนน าบางสวนออกไปเพอทจะปกปองประชาชนทอาศยอยทางดานทายน า

3.4.2 น าทวมจากน าทะเล (Sea Floods) (อานรายเอยดในบทท 2–3)

การเตอนภยน าทวมสามารถนามาใชกบพ นทแถบชายฝงทตองรบน าทะเลข นสง (ตวอยางเชนในประเทศเนเธอรแลนด) ในกรณน สถานภมอากาศตองทาหนาทกระจายขาวการเตอนภย อยางไรกตามสถานการณทซบซอนในบางคร งอาจเกดจากเหตการณน าทวมทเกดข นพรอมกนท งจากแมน าและมหาสมทรรดงเชนทเคยเกดข นในประเทศบงคลาเทศ การประสานความรวมมอกนจงเปนสงสาคญทจะสรางความเชอมนวาขอมลทสงออกไปไมขดแยงกนเองหรอสรางความสบสน เมอหนวยเตอนภยเปนคนละหนวยกน ยกตวอยางเชน หนวยบญชาการดานทะเลกบหนวยบญชาการดานแมน า

3.4.3 การใชงานอาคารชลศาสตร (Hydraulic Structure Operations)

การพยากรณและการเตอนภยน าทวมสามารถนามาประยกตใชกบพ นทลมน าหรอลาน าทมการพฒนาทางชลศาสตรเพอการกกเกบน า การควบคมการไหลของน า ไฟฟาพลงน า การอตสาหกรรม การจดหาน าเพอการเกษตรกรรมหรอการอปโภคบรโภคในครวเรอน และเพอการคมนาคมทางน า ในกรณเหลาน วตถประสงคของการพยากรณน าทวมกเพอเพมประสทธภาพการทางานและการใชงานของอาคารใหดทสด ตลอดจนปกปองอาคารและประชาชนทอาศยอยทางดานทายน า

3.4.4 การเตอนการวบตของเขอน (Dam Break Warnings)

ถงแมวาเขอนจะไดรบการออกแบบเพอรบเหตการณน าทวมสงสด เชน ในรอบปการเกดซ าระหวาง 103–106 ป (ตามแตคมอความปลอดภยทนามาใช และระเบยบระดบชาตหรอรฐ) เขอนกอาจเกดการวบตไดหากออกแบบไมด การกอสรางไมไดมาตรฐาน หรอการใชงานและบารงรกษาไมถกตอง ทวโลกมโครงสรางขนาดใหญจานวนมากทวบตซงกอใหเกดการสญเสยชวตคนจานวนมาก ประเทศสวนใหญมกออกระเบยบใหเขอนขนาดใหญทมอยแลวหรอทกาลงกอสรางจะตองมแผนการเตรยมพรอมรบมอสถานการณฉกเฉนในพ นท โดยยดถอตามการศกษาเรองน าทวมพ นทน น ๆ และแผนทแสดงเขตน าทวมทเกดจากโครงสรางวบต

3–6


โดยทวไปแลว การศกษาเหลาน ถกพฒนามาพรอมกบแบบจาลองทางชลศาสตรเฉพะดาน (แบบจาลองทางคณตศาสตร) โดยพจารณาเงอนไขหลายประการ หรอความลมเหลวทสมมตข น การศกษาวเคราะหการวบตของเขอนทไดทาใหทราบผลกระทบทจะเกดในพ นทท งลมน า เวลาทคลนน าทวมจะเคลอนตวมาถง น าทวมสงสด ระดบและความเรวสงสดของน าทวม และพ นททจะถกน าทวม

จากการวเคราะหและศกษาเหลาน จะตองจดทาเปนแผนงานสถานการณฉกเฉน ในพ นทซงประกอบดวยมาตรการดานองคกร ตลอดจนมาตรการเตอนภยทมประสทธภาพ (ยกตวอยางไซเรนทตดต งใกลกบตวเขอนหรอในพ นทเสยงสง)

4–1


III–IV การอพยพ (Evacuation)

เขยนโดย Dr. S. Bruk

4.1 บทน า (Introduction)

การอพยพ (Evacuation) เปนมาตรการข นสงสดของการรบมอน าทวม มวตถประสงคเพอรกษาชวตของคนและสตว และลดการสญเสยตอทรพยสนและสงของ การอพยพสามารถดาเนนการไดกอนเกดเหตการณ ระหวางเหตการณ และหลงเกดเหตการณน าทวม ท งน ข นอยกบสถานการณ

การอพยพมกเชอมโยงอยางแนบแนนกบมาตรการรบมออน ๆ ประเดนหลกเพอการพจารณาในเรองน จงมความคลายคลงกบทไดกลาวถงไปแลวในสวนอน ๆ ของคมอฉบบน ในหลกการแลว การอพยพจะดาเนนการเปนสวนหนงของแผนปองกนน าทวม (Flood Defense Plan) ซงแผนดงกลาวจะตองรวมประเดนสาคญ ๆ ทเกยวของกบการอพยพประชาชน สตว และเคลอนยายทรพยสน ซงจะขอสรปไวส น ๆ ดงตอไปน

4.2 หนาทรบผดชอบ (Responsibility)

จาเปนอยางยงทจะตองจดต งระบบองคกรและบคคลทชดเจนเพอรบผดชอบในการดาเนนงานดานการอพยพ ในหลกการแลวจะกาหนดใหเปนสวนหนงของหนวยบญชาการปองกนน าทวม (Flood Defense Authority) ททาหนาทเกยวของกบมาตรการรบมอน าทวมในทกดาน เชน การสภยน าทวม ความชวยเหลอในสถานการณฉกเฉน ฯลฯ อยางไรกตาม ควรตระหนกวาการอพยพเปนงานทสรางความทกขอนแสนสาหสใหกบประชาชนทไดรบผลกระทบ พวกเขาอาจยอมรบอยางไมเตมใจ และบอยคร งทประชาชนเหลาน มกตอตานอยางทสดจนถงนาทสดทาย ซงนนกอาจสายเกนกวาทจะปฏบตตามแผนอยางเปนระบบตามทไดวางไว ดงน น จงควรมอบหมายงานใหแกหนวยงาน องคกร หรอบคคลของหนวยบญชาการทมอานาจโดยปราศจากการตอตาน ในขณะเดยวกนเปนผทสามารถนาขอแนะนาจากนกวชาการทมความรความสามารถมาประยกตใชได ซงอาจจะเปนหนวยงานรฐบาลสงสดในระดบทองถนหรอภมภาค หรอหนวยบญชาการทหาร ซงข นอยกบโครงสรางของประเทศ และขอตกลงในแผนปองกนน าทวม

ควรมการกาหนดหนาทความรบผดชอบในการอพยพไวลวงหนา โดยรวมถงการมอบหมายอานาจหนาทใหแกหนวยงาน องคกร หรอบคคลทรบผดชอบ และทสาคญจะตองดแลขอมลใหทนสมย โดยปกตขอมลเหตการณน าทวมทสรางความเสยหายมกเกดข นไมบอยคร งนก และสถานการณซงตองมการอพยพกยงเปนเหตการณพเศษและเกดข นไดยากยง ในชวงเวลาทยาวนานระหวางเกดเหตการณน าทวมใหญใน

4–2


พ นทใด ๆ อาจมการเปลยนแปลงหลายดานท งทางดานโครงสรางการบรหาร สถานการณทางเศรษฐกจและสงคม นอกจากน บคลากรทมความรความสามารถในเหตการณน าทวมคร งลาสด กอาจจะไมไดทางานอยในการเกดเหตการณคร งตอไป (แนนอนอาจจะมบางพ นททเปนพ นทเสยงน าทวมซ าซาก ดงเชนทเคยเกดข นในประเทศบงคลาเทศซงประชาชนมความคนเคยในการอยรวมกบน าทวม และมแนวโนมทจะสามารถรบมอกบความเสยงทตนเองรไดอยางทนทวงท โดยเฉพาะอยางยงในพ นททความชวยเหลอจากภายนอกมอยอยางจากด)

4.3 การวางแผนอพยพ (Planning of Evacuation)

ควรมการวางแผนในประเดนทเกยวของกบการอพยพท งหมดไวลวงหนา เพอลด “การตดสนใจนาทสดทาย (Last Minute Decision)” ใหเหลอนอยทสด และนาประเดนดงตอไปน เขาประกอบการพจารณา

4.3.1 หลกเกณฑและก าหนดเวลา (Criteria and Timing)

เปนไปไดวาการตดสนใจทยากทสดในการปองกนน าทวมคอ การตดสนใจวาเมอใดควรอพยพประชาชนออกจากพ นททกาหนด การอพยพกอนเวลาอนควรอาจนาไปสความยากลาบากและความเสยหายอนไมจาเปน และการตดสนใจทสายเกนไปอาจกอใหเกดการสญเสยชวตทสามารถหลกเลยงไมใหเกดข นไดและสรางความเสยหายตอทรพยสนมากเกนควร ดงน น การตดสนใจวาเมอใดและพ นทใดควรสงการใหอพยพ จาเปนตองปฏบตตามหลกเกณฑทชดเจนและไมกากวม ซงเกยวของกบอนตรายทกาลงจะเกดข น โดยพจารณาจากลกษณะการกอตวของน าทวมทคาดการณไว และสมรรถนะของอาคารและมาตรการตาง ๆ ในการควบคมน าทวม หลกเกณฑเหลาน จะตองถกตองตามหลกวชาการสง และตองไดรบการพฒนาโดยองคกรทางวชาชพเฉพาะทาง อยางไรกตาม เพอใหบรรลผลสาเรจกจะตองเปนทยอมรบของประชาชนในอกดานหนง และเปนทยอมรบของหนวยบญชาการในอกดานหนง

4.3.2 พนททไดรบผลกระทบและประชากร (Affected Area and Population)

การระบพ นททไดรบผลกระทบควรจดเตรยมไวลวงหนาโดยอาศยหลกการแผกระจายตวของพ นทน าทวมทเปนไปไดซงสมพนธกบขนาดและความรนแรงของน าทวม และประสทธภาพของการปองกนน าทวมภายใตมาตราการและระบบปองกนน าทวม ควรจดทารายการทรพยสนและจานวนประชากรใหชดเจนและทนสมย และตระหนกถงการยายถนฐานของประชากร การพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม และผลทจะมตามมาในภายหลง

4–3


4.3.3 ทศทางของการอพยพ (Direction of Evacuation)

สงสาคญทสดคอจะตองวางแผนไวลวงหนาเปนอยางดวาการอพยพประชากรและทรพยสนของพวกเขาเหลาน นจะไปในทศทางใด และอพยพไปยงพ นทใด ซงในกรณสวนใหญบางสวนของพ นทอยอาศย หมบานใกลเคยง หรอเมองจะไมไดรบผลกระทบจากน าทวม นอกจากการกาหนดขอควรพจารณาทางดานเทคนคทเกยวของการอพยพอยางปลอดภย และสภาพพรอมใชงานของโครงสรางพ นฐาน ฯลฯ แลว สงสาคญทสดกคอแผนอพยพดงกลาวควรไดรบแรงสนบสนนจากผลการศกษาทางสงคมเชงลก เพอใหแนใจวา ประชากรทอพยพจะไดรบการตอนรบจากผเปนเจาบานชวคราวของพวกเขา

ในบางกรณจะตองมการจดเตรยมการเปนพเศษ หรอแมกระทงจดเตรยมโครงสรางพ นฐานสาหรบใชเปนทอยอาศยแกประชาชนทอพยพ จดหาแหลงพกพงชวคราว ทหลบภยของคนและสตว ยกตวอยางเชน ในกรณของเหตการณน าทวมในพ นทสามเหลยมปากแมน าเบงกอล (บงคลาเทศ) หนงในมาตรการแกปญหาทมประสทธภาพทสดคอการสรางอาคารยกพ นทระดบปลอดภยเพอใหประชาชนในพ นทอพยพข นไปอยได ระหวางเหตการณน าทวมอาคารยกพ นน จะทาหนาททางสงคม (เชน ทเกบของ โรงเรยน หนวยงานอนามย ฯลฯ) และในกรณเฉพาะเชนน น ตามทกลาวไวในบทท 2–6 จาเปนอยางยงทแหลงพกพงชวคราวควรอยในบรเวณใกลเคยงกบแปลงเพาะปลก มฉะน นเกษตรกรจะไมเตมใจทจะละท งพ นทดนของพวกเขา

4.3.4 เทคนควธ (Technical Means)

เทคนควธการอพยพเปนสงทจาเปนเพอสรางความเชอมนในการอพยพประชาชนและสงของออกจากพ นทประสบภย เมอภยกาลงใกลเขามา การหาขอสรปแบบกระทนหนอาจนาไปสการตดสนใจทผดพลาด เกดความสบสนวนวาย เกดการสญเสยและความลมเหลวตามมา ดงน น เทคนควธการอพยพทจาเปนจะตองถกกาหนดไวลวงหนาโดยระบวธการและสถานท

4.3.5 ความโปรงใสและการยอมรบ (Transparency and Acceptance)

เนองจากการอพยพมผลกระทบอยางมากตอการดาเนนชวตของประชาชน จงจาเปนอยางยงทแผนงานตาง ๆ จะตองโปรงใส เปนทยอมรบของผทเกยวของโดยทวไป โดยผานกระบวนการจดทาการประชาพจารณ และวธการปรกษากบภาคประชาชนในรปแบบอน ๆ

4.4 การเตรยมพรอมส าหรบการอพยพ (Preparedness for Evacuation)

แผนงานทดทสดจะไมมประสทธภาพเลย หากไมมการเตรยมตวทดของทกคนทเกยวของไมวาจะเปนผปฏบตตามแผนโดยตรงหรอโดยออม ในมมมองทวาเหตการณน าทวมเปนเหตการณทเกดข นไดยาก

4–4


จงเปนการยากทจะรกษาความตระหนกรของสาธารณชนถงอนตรายทอาจเกดข นได และยากยงกวาทจะบอกใหประชาชนละท งบานเรอนและทรพยสนถาจาเปน คงเปนการยากทประชาชนทวไปจะเขาใจวา ทานบสงอาจพงได หรอลาน าหรอแมน าทไหลนงอาจเปลยนเปนเชยวกรากไดหนงคร งในรอบสบป หาสบป หรอรอยป และยงไปกวาน นการทจะสอสารใหพวกเขาเขาใจวา เหตการณดงกลาวอาจเกดข นในปใดกได ในขณะทสอมวลชน เชน โทรทศน วทย และสอหนงสอพมพ ฯลฯ มความสาคญอยางมากในการใหความรแกประชาชนเกยวกบภยของน าทวม โดยแสดงใหเหนวาภยน าทวมเกดข นไดทวโลกในพ นทใดพ นทหนงอยเกอบทกวน กยงยากมากทจะทาใหประชาชนในพ นทเสยงภยน าทวมเขาใจวาตนเองกอาจประสบเหตการณแบบเดยวกนน ได

กจกรรมเพอการประชาสมพนธอยางถาวรทออกแบบและดาเนนการอยางมออาชพ และไดรบการสนบสนนโดยหนวยบญชาการเปนสงจาเปนทจะตองมเพอรกษาระดบความตระหนกรเกยวกบภยทอาจเกดข นได วธการทดทสดในการสอสารสามารถพบไดในระดบทองถน ท งน ข นอยกบวธปฏบตด งเดมและระดบทางสงคมและวฒนธรรมของประชาชน ขาวสารควรตองมลกษณะเฉพาะเจาะจงไปท งผทอาจจะตองอพยพและผทจะตองเปนเจาบานรบผอพยพ เนนย าอนตรายทอาจเกดข น และเงอนไขวาเมอใดการอพยพจะตองดาเนนการ ผลของการยอมรบหรอปฏเสธทจะทาตามคาสง

4.5 การเตอนภยและค าสงอพยพ (Warning and Evacuation Order)

ควรใหความสนใจเปนพเศษเพอหาแนวทางทดทสดในการแจงประกาศและสอสารดานการเตอนภยวาการอพยพกาลงจะเกดข น และจะเกดข นเมอใด และการออกคาสงอพยพตามอานาจหนาทและการสงการในลกษณะรปแบบใด นไมใชเพยงการหาวธการสอสารทดทสด เชน สอมวลชน บรการผสงสารเฉพาะ ฯลฯ เทาน น แตยงเปนการกาหนดรปแบบการเตอนภยและคาสงการทดทสด จาเปนทขาวสารดงกลาวควรเปนการสงขอเทจจรงทจาเปน แตในเวลาเดยวกนไมควรกาหนดรปแบบขอมลเชงเทคนคหรอการบรหารงานมากจนประชาชนไมอาจเขาใจไดและไมใหความสนใจ

ในหลายกรณไดมการบนทกไววาสามารถเตอนภยไดทนเวลา แตประชาชนทเกยวของสวนใหญ มกไมตอบสนองเนองจากมการใชภาษาทางการยากจนเกนไป นอกจากน ยงพบวาชองทางการสอสารธรรมดาถกตดขาดในระยะวกฤตอนเนองมาจากไมมไฟฟา สายโทรศพทเกดความเสยหาย และไมสามารถสงขาวสารไปยงพ นททประสบภยไดดวยชองทางปกต ดงน น จงควรตระหนกถงความจาเปนทจะตองเตรยมทางเลอกอนในการสอสารไวใหพรอมในกรณฉกเฉน เชนเดยวกบกรณการปองกนประเทศ หรอการปองกนภยพบต

4–5


รปท 4–1 การสภยน าทวม–การอพยพประชาชนออกจากพ นทน าทวม

4.6 ประเดนทางดานการเงน (Financial Aspects)

การอพยพประชาชนและสงของตองการการสนบสนนทางดานการเงนคอนขางมาก ซงแหลงสนบสนนดานการเงนจะตองมการกาหนดและจดทาใหชดเจนไวลวงหนา เพอหลกเลยงความสบสนวนวาย เปนภาระเกนกาลงใหแกบางคน และเกดประโยชนโดยไมชอบธรรมใหแกบางคน นอกจากน คาสงทชดเจนในแผนงานปองกนน าทวมและการตดสนใจดานการเงนจะตองดาเนนการจากฝายบรหารในระดบทจาเปนและจากระดบสงสด ในบางสถานการณอาจจะตองมการมองหาความชวยเหลอจากนานาชาตท งในระดบทวภาค ระดบภมภาค หรอระดบโลก

4.7 การบนทกขอมลและการจดท าเปนเอกสาร (Recording and Documentation)

เหตการณสาคญตาง ๆ ทมผลตอการอพยพท งหมดควรบนทกและจดทาเปนเอกสารไวเพอเปนประโยชนแกผใชงานในภายหนา ไมมสงใดทสามารถสอนไดดกวาประสบการณจรงทผานมา หรอเปนทนาเชอถอเทาบทเรยนทไดประสบจรงวาเหตใดการดาเนนงานบางอยางจงประสบความสาเรจ เหตใดขอผดพลาดจงเกดข นและความลมเหลวทตองแบกรบ การบนทกขอมลทดทสดควรจดทาโดยบคลากรทไดรบการมอบหมายใหทาหนาทน โดยเฉพาะดวยเทคนควธทเหมาะสม การถายภาพ การบนทกเปนวดทศน โดยหลกการแลว สงเหลาน ควรจะเปนหนาทหลกของบคลากรเหลาน น ถงแมวาบางคร งอาจทาไดยากเพราะมนเปนสภาวะทวไปของสถานการณฉกเฉน และยงมความสาคญทจะตองนาบนทกขอมลดงกลาวไปใหหนวยงานทมความเชยวชาญเฉพาะทาการวเคราะหในภายหลง และสอสารออกมาในรปของรายงานทมขอมลรองรบ

4–6


4.8 การปรบปรงและการจดท าแผนใหมเปนระยะ (Adjustment and Periodical Renewal of Plans)

แผนการปองกนน าทวมซงประกอบดวยแผนการอพยพจะตองไดรบการปรบปรงเปนระยะ ๆ โดยเฉพาะอยางยงภายหลงเหตการณน าทวมใหญแตละคร ง ในประเดนทมความออนไหว เชน การอพยพประชาชนและทรพยสน สถานการณทเปลยนแปลงอยางรวดเรวไปพรอมกบการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคม การเปลยนแปลงของประชากร เทคโนโลย และการพฒนาชมชนเมองและชนบท ฯลฯ ดงน น การยงใชงานไดของแผนดงกลาวจะถกจากดดวยระยะเวลาซงมกไมเกนหาถงสบป จงควรระบไวในกฎหมายใหมการปรบปรงแผนเปนระยะ ๆ

5–1


III–V การชวยเหลอและบรรเทาทกขในสถานการณฉกเฉน (Emergency Assistance and Relief)

เขยนโดย Prof. I. Ijjas


มาตรการปองกนความเสยหายทจะเกดข นกบชวตและมลคาทรพยสน และงานทางดานวศวกรรมในชวงสถานการณฉกเฉนจรงจะตองดาเนนการตามขอกาหนดในระเบยบทเกยวของกบแผนการดาเนนงานในสถานการณฉกเฉน

การดาเนนงานในกจกรรมตาง ๆ เพอควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนตรงจดของอาคารควบคมน าทวมหลก (คน และตลงสงทตดกบพ นทน าทวม) ควรเปนหนาทของหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถน (District Flood Emergency Authority) ทมความรความเขาใจพ นทเปนอยางด

หนาทในการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน ไดแก การจดเตรยมการเพอควบคมสถานการณฉกเฉน การดาเนนงานเพอควบคมสถานการณฉกเฉน มาตรการทตามมาภายหลงจากสถานการณฉกเฉนส นสด

5.2 การจดเตรยมการเพอควบคมสถานการณฉกเฉน (Preparations for Emergency Control)

งานทเกยวของกบการจดเตรยมการเพอควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน ไดแก งานบารงรกษาอาคาร อปกรณ และอาคารประกอบ การจดเตรยม การดาเนนงานและการบารงรกษาตามแผนงาน และการจดทาเอกสารขอมล

ควบคมน าทวม การควบคมดแลตามปกต และการตรวจสอบอาคาร อปกรณ และวสด การจดต งหนวยควบคมการซกซอม การใหขอมลทางดานเทคนคเพอการดาเนนงานดานบรหารจดการในการควบคมสถานการณ

ฉกเฉน ขอมลเกยวกบเจาหนาทประสานงาน

5–2


5.2.1 การบ ารงรกษาอาคารควบคม (Maintenance of Control Structures)

อาคารควบคม อปกรณหลก และอปกรณเสรมเพอการควบคมดงกลาวจะตองไดรบการบารงรกษาอยางตอเนองใหอยในสภาพด ตรงตามขอกาหนดดานความปลอดภยในกรณน าทวมและน านอง

5.2.2 แผนงานควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน (Emergency Flood Control Plans)

แผนงานควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนควรประกอบดวย การจดทาเอกสารขอมลการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน แผนงานจากดขอบเขต การมอบหมายงานไปยงองคกรทเกยวของในการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน (แผน

ระดมพล (Mobilization Plan)) แผนความรวมมอทจดทาข นตามขอตกลงสองฝายกบรฐขางเคยง

ฐานขอมลการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนควรรวมทกแผนงานและขอมลท งหมดทจาเปนเพอใหการดาเนนงานควบคมสถานการณฉกเฉนประสบผลสาเรจ โดยควรมเน อหาดงน

รายละเอยดทางดานเทคนค แผนผงทวไป แผนผงแสดงรายละเอยด ภาพตดตามแนวยาว ภาพตดขวางตามรปแบบ ภาพตดลกษณะคนก นน า รายการอาคาร แบบรปของอาคาร คมอการใชงานอาคาร แผนทถนนและโครงขายน า เอกสารทางดานเทคนคอน ๆ ทจาเปน

การจดทาเอกสารขอมลการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนควรครอบคลมพ นทท งหมดภายใตความรบผดชอบของหนวยบญชาการสถานการณฉกเฉนระดบทองถน ตลอดจนสวนงานทเกยวของกบการสภยน าทวมแตละสวน

แผนงานจากดขอบเขตควรตองรวม

5–3


แบบรปอาคารทชวยชะลอหรอปองกนการกระจายตวของน าเขาไปทวมในพ นทราบน าทวมถง หากคนก นน าพง

ขอมลทางดานเทคนคเกยวกบการกกเกบและความเปนไปไดในการนาน าสวนเกนกลบมาใชประโยชน

วสด เครองจกรกล และแรงงานทจาเปนสาหรบปฏบตงานจากดขอบเขตน าทวม ถนนทยงคงสามารถใชงานได

เอกสารแผนงานดานการจากดขอบเขตน าทวมจะตองครอบคลมถง รายละเอยดทางดานเทคนค แผนผงทวไป แผนผงแสดงรายละเอยด ภาพตดตามยาวและภาพตดตามขวางของอาคารเพอจากดขอบเขตน าทวม แผนทแสดงบรเวณทต งถนฐาน โครงสรางองคกร

การมอบหมายงานในการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉน (แผนระดมพล) ใหแกองคกรทเกยวของดแลน น ควรระบขอมลและตาแหนงของบคลากรทสามารถเรยกตวมาไดตามขอกาหนดสาหรบการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนทเกยวของ และควรจดทาแผนระดมพลใหครอบคลมพ นทในความรบผดชอบขององคกรควบคมน าทวมน น ตลอดจนมรายละเอยดของเน อหาเฉพาะแยกตามหนวยสภยน าทวม

แผนงานความรวมมอในงานทเกยวของกบทางน าทมเขตแดนประเทศเปนแนว หรอทางน าทไหลผานพรมแดนระหวางประเทศควรจดทาข นโดยหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนทมหนาทรบผดชอบตามทกาหนดไวในขอตกลงดานน าซงลงนามโดยประเทศทเกยวของ

นอกจากน หนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนควรจดเตรยมขอมลอทกวทยา อต–อทกวทยา และขอมลการควบคมน าทวมตามรายการทระบไวในขอกาหนดสถานการณฉกเฉนรวมกน (Joint Emergency Regulation) และสงมอบใหกบหนวยงานปองกนน าทวมฉกเฉนของประเทศเพอนบาน แผนงานการควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนควรไดรบการจดทาข นโดยพจารณาจากขอกาหนดของกรมกองตาง ๆ ทเปนหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบชาต (National Flood Emergency Authority) ทมความเชยวชาญในสาขาเฉพาะทาง

5–4


5.3 องคกรและทรพยากร (Organization and Resources)

5.3.1 ความรวมมอ (Coordination)

การปฏบตงานตามหนาทในชวงสถานการณฉกเฉนเพอควบคมน าทวมน น องคกรควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนท งในระดบชาต ระดบภมภาค และระดบทองถน ควรรวมมอกนตามขอกาหนดทางกฎหมายทเกยวของ

5.3.2 การตรวจสอบอาคารควบคม เครองมอ และวสด (Inspection of Control Structures, Equipment and Materials)

ควรตรวจสอบอาคารควบคม เครองมอและวสดทใชในวตถประสงคเพอการควบคมน าทวมในชวงสถานการณฉกเฉน พ นททสารองไว และหนวยงานปฏบตการในสถานการณฉกเฉน อยางนอยปละคร ง ซงดาเนนการโดยคณะกรรมการทประกอบดวยหวหนาหนวยงานตาง ๆ ทมหนาทควบคมดแลสถานการณฉกเฉน ขอสรปทไดจากการตรวจสอบของคณะกรรมการน จะตองบรรจอยในขอตกลงทใชในการสอสารรวมกน

ควรจดทาแผนปฏบตการ (Action Plan) เพอซอมแซม กาจดขอบกพรองและขอผดพลาดตาง ๆ ทตรวจพบในระหวางการตรวจสอบขางตน และเพอเตรยมความพรอมของวสดสารอง ในแผนงานควรระบวนใหชดเจนวาคนก นน าและอาคารควบคมตาง ๆ จะตองไดรบการซอมแซม และมาตรการอน ๆ ทจาเปนจะตองดาเนนการ รวมท งการเกบตนวสด และระบตวบคคลททาหนาทเหลาน ตลอดจนการส นสดภารกจทไดรบมอบหมายเมอการดาเนนงานประสบผลสาเรจ

จะตองสงมอบรายงานสรปผลการตรวจสอบเกยวกบมาตรการทไดดาเนนการในพ นทใหแกหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบชาต

เมอใดกตามทผลการพยากรณบงบอกวาจะตองแจงประกาศเตอนภยน าทวมหรอระบายน าในสถานการณฉกเฉน จะตองดาเนนการตามแผนปฏบตการ ซงจดเตรมการสารวจอาคารควบคมตาง ๆ โดยไมชกชา และหากพบขอบกพรองใหรบแกไขโดยทนท

เมอไดรบอนญาตจากหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบชาต หวหนาหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนอาจสงการใหดาเนนงานตามทจาเปน และคดคาใชจายจากกองทนทจดสรรเพอการดาเนนงานในสถานการณฉกเฉน

เพอจดเตรยมความพรอมและอบรมเจาหนาททไดรบการคดเลอกมาปฏบตงานควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนจาเปนตองมการซกซอมสถานการณปละคร ง การซกซอมดงกลาวอาจจะยกเลกไดในปทมการแจงประกาศสถานการณน าทวมจรงโดยหนวยบญชาการสถานการณน า

5–5


ทวมฉกเฉนระดบทองถน คาใชจายในการซกซอมดงกลาวเบกจายจากกองทนทจดสรรมาเพอการน

เพอจดทาแผนงานระดมกาลงพล และแผนการอพยพ การกภย และการสงคนถนฐานเดม หนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนควรใหขอมลดานเทคนคทจาเปนแกคณะกรรมการบรหารของทองถนทไดรบผลกระทบโดยผานทางหนวยงานดานวชาชพทเกยวของกบหนวยงานในทองถนดงกลาว

เพอจดทาแผนการระดมพล จาเปนทจะตองกาหนดจานวนคนงานทวไปทตองใชในงานทตองอาศยแรงคน และงานทเกยวของกบการใชอปกรณและเครองสบน าในหนวยควบคมน าทวมแตละหนวย

แผนการอพยพ การกภย และการสงคนถนฐานเดมควรมรายละเอยดทางดานเทคนค และมแผนททระบพ นททจะเกดน าทวม ถนน และทางรถไฟทใชการไดในการอพยพ รวมท งความเปนไปไดทางดานเทคนคในการดาเนนงานกภย

5.4 ระดบและก าหนดเวลาในการรบมอ (Response Timing and Levels)

5.4.1 สถานการณฉกเฉนและการประกาศทตามมา (Emergency Situation and the Declaration Thereof)

งานทางดานวศวกรรมสาหรบควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนจะดาเนนการโดยหนวยบญชาการดานน าระดบทองถนน น ท งน ข นอยกบระยะของสถานการณฉกเฉยนทสมพนธกบความรนแรงของสถานการณ

ระยะของสถานการณฉกเฉนอาจระบไดดงน สถานการณฉกเฉนระยะท 1–งานสงเกตการณ (Emergency Stage 1–Observation Duty) สถานการณฉกเฉนระยะท 2–มาตรการควบคม (Emergency Stage 2–Control Measures) สถานการณฉกเฉนระยะท 3–มาตรการควบคมแบบเขมขน (Intensive Control Measures) สถานการณฉกเฉนกรณพเศษ (Exceptional Emergency)

5.4.2 สถานการณน าทวมฉกเฉน (Flood Emergency Situation)

ทนททระดบน าในแมน าเพมสงข นถงระดบวกฤตทกาหนดและคาดวาจะสงข นไปอก จาเปนทจะตองแจงประกาศเตอนภยถงระยะของสถานการณฉกเฉนและมาตราการเกยวของทไดดาเนนการไปแลว ดงน นคาระดบน าวกฤตของสถานการณฉกเฉนระยะท 1–3 ของแตละแมน า (ชวงแมน า) ทอานไดจากเกจวดตองแสดงไวในขอกาหนดสถานการณฉกเฉน เชนเดยวกบในกรณน าทวมจากทะเล (บทท 2–3)

5–6


ในกรณของน าทวมประเภททมน าแขงปดก นลาน า (Ice Jam Flood) หรอน าทวมประเภทฉบพลน (Flash Flood) ทคาดการณวาจะทวมบรเวณแมน าหรอบางชวงของแมน าอยางรวดเรวกระทนหน หรอตามทสภาพของคนก นน าจะรบไดหรอไม จะตองแจงประกาศอยางเรงดวนถงระยะของสถานการณฉกเฉนและมาตราการเกยวของทจาเปนโดยไมตองรอขอมลระดบน าวกฤตจากเกจวด และควรแจงประกาศการลดระดบของสถานการณฉกเฉน เมอระดบน าจากเกจวดในแมน าลดลงตากวาระดบวกฤต และคาดวาจะไมเพมสงข นกวาน หรออาจแจงยกเลกประกาศหากระดบน ายงคงสงอย อยางไรกตามไมสามารถยกเลกประกาศสถานการณฉกเฉนไดหากรอยแตกหรอชองขาดของคนก นน าทเกดข นในชวงสถานการณฉกเฉนยงไมไดรบการซอมแซมหรอความเสยหายอน ๆ ทมผลตอเสถยรภาพของอาคารควบคมไมไดรบการซอมแซมใหกลบมาใชงานได

คาใชจายทเกดข นอนเนองมาจากการพงทลายอาคารปองกนชวคราว การฟนฟ และการจดเกบสารองวสด สามารถเบกจากกองทนทจดสรรเพอการควบคมสถานการณฉกเฉน แมวาจะยกเลกประกาศสถานการณฉกเฉนไปแลว

ยอหนาตอไปน เปนขอมลสรปเกยวกบการดาเนนการทจาเปนในสถานการณฉกเฉนระยะตาง ๆ ไดแก

(1) สถานการณฉกเฉนระยะท 1 (Emergency Stage 1)

ทนททไดประกาศสถานการณฉกเฉนระยะท 1 หวหนาหนวยควบคมสถานการณฉกเฉนจะตอง ตอบรบวาการไดรบแผนและเอกสารขอมลมาตรการสถานการณฉกเฉนในหนวยควบคม ตรวจสอบงานในความรบผดชอบของหนวยควบคม ตรวจสอบสภาพคนก นน า ประตระบายน า และอาคารอน ๆ

ระหวางสถานการณฉกเฉนระยะท 1 จะตองเฝาระวงและสงเกตการณในชวงกลางวน (ในประเทศเนเธอรแลนดเรยกงานน วา “การเฝาระวงคนก นน าแบบจากด (Limited Dike Watch)”) และจะตองอานเกจวดระดบน าตลอดชวงความยาวของแมน าอยางนอยทสดวนละสองคร ง


เมอคาดการณวาน าจะยงคงเพมสงข นอยางตอเนอง จะตองประกาศสถานการณฉกเฉนระยะท 2 และหวหนาของหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนตองระดมกาลง เพอต งคณะทางานหรอกลมคณะทางานตามทวางแผนไว ในชวงสถานการณฉกเฉนระยะท 2 จะตองเฝาระวงและสงเกตการณคนก นน าตลอดชวงกลางวนและกลางคน (ในประเทศเนเธอรแลนดเรยกงานน วา “การ

5–7


เฝาระวงคนก นน าแบบเขมขน (Extensive Dike Watch)”) ถายงไมมการสงการอนใดจะตองอานเกจวดระดบน าตลอดชวงแมน าอยางนอยทสดวนละสคร ง


เมอน าในแมน ายงคงเพมระดบสงข นอยางตอเนองหรอการเพมข นของระดบน าสงผลตอระดบน าทวม จาเปนตองประกาศสถานการณฉกเฉนระยะท 3 และใหมคนเฝาระวงเหตการณท งชวงกลางวนและกลางคนเพอตรวจหาการซมผานของน า การรวซม การอมตวของน าตามแนวคนก นน า ตรวจหาการซมผานของน าใตฐานคนก นน าและทาใหเกดการกดเซาะผวหนา เพอปองกนการเกดโพรงดนและเพอเฝาระวงอาคารทอาจเกดความเสยหายข นจะตองอานเกจวดระดบน าทก 2 ชวโมง และทาเครองหมายแสดงและตรวจวดระดบน าทวมสงสด

ตาแหนงทเกดความผดปกตทคนเฝาระวงตรวจพบ และตาแหนงทเปนอนตรายตอเสถยรภาพของคนก นน าจะตองทาเครองหมายแสดงใหชดเจน ตดตามอยางระมดระวง และบรรเทาความเสยหายทเกดข น หลงการตรวจสอบโดยทมตรวจสอบทไดรบมอบหมายแลว จะตองระบตาแหนงทตองเพมการเฝาระวง หรอตองปฏบตการอยางเรงดวน และรบดาเนนการซอมแซมหรอดาเนนการดานอน ๆ ในทนท

(4) สถานการณฉกเฉนระยะพเศษ (Exceptional Emergency)

เมอใดทระดบน าในแมน าหรอชวงของแมน าสงเกนระดบน าวกฤตทกาหนดระยะท 3 และคาดการณวาจะสงข นอยางตอเนอง จะตองประกาศสถานการณฉกเฉนระยะพเศษ หวหนาหนวยบญชาการสถานการณน าทวมฉกเฉนระดบทองถนจะตองรายงานขอมลจากเกจวดเพอใหขอเสนอแนะในการแจงประกาศเตอนภยในสถานการณฉกเฉนระยะพเศษ อาจแจงประกาศลดระดบสถานการณฉกเฉนระยะพเศษไดเมอระดบน าตรวจวดลดระดบลงสสถานการณฉกเฉนระยะท 3 หรอในกรณของคนก นน าทสามารถจากดขอบเขตน านอง หรอสามารถผนน าลงสทางน าไดประสบผลสาเรจ

5.4.3 การจ ากดขอบเขต (Confinement)

เมอใดกตามทกาลงจะเกดรอยแตกของคนก นน าทจดใดจดหนง หรอหลายจดตามแนวแมน า จะตองดาเนนมาตรการปองกนน าไมใหไหลบาทวมพ นทเปนบรเวณกวาง หรอผนน าลงสทางน าเดมทนทตามแผนการจากดขอบเขตน าทวม ซงแผนงานดงกลาวประกอบดวย

การปองกนชองขาดไมใหเพมข นท งตามแนวกวางและแนวลก เสรมความแขงแรงตรงสวนปลายของชองขาด อดปดสวนทขาด

5–8


กอสรางโครงสรางทใชจากดขอบเขตน าทวม ความตอเนองของการดาเนนงานควบคมน าทวมในสถานการณฉกเฉนโดยไมหยดชะงก รกษาการสอสารใหมความนาเชอถอไว ลดความเสยหายจากน าทไหลผานชองขาดและการระบายน าออกจากพ นทน าทวมใหเหลอ

นอยทสด

5.5 มาตรการบรรเทาทกขน าทวม (Flood Relief Measures)

มาตรการบรรเทาทกขน าทวม (Flood Relief Measures) มเปาหมายเพอบรรเทาความทกขยากของผประสบภยน าทวมดวยการประกาศความชวยเหลอทางการเงนและใหความสนบสนนดานอน ๆ ในระดบนานาชาตจะมกองทนของสานกงานผประสานงานการบรรเทาภยพบตสหประชาชาต (United Nations Disaster Relief Coordinator) ซ งสามารถนามาใชได เ พอชวยเหลอผประสบภยน าทวม โดยทวไปแลวผประสบภยน าทวมจะไดรบความชวยเหลอแบบเฉพาะกจโดยรฐบาล หรอโดยองคกรจตอาสาตาง ๆ เชน สภากาชาด (Cross Red) ฯลฯ

5.5.1 การบรรเทาทกขแบบทนท (Immediate Relief Measures)

การบรรเทาทกขทสามารถดาเนนการไดในทนท ไดแก การอพยพผประสบภยน าทวม การลาเลยงอาหารทางเครองบน การประสานงานอยางใกลชดกบหนวยทหาร การทบทวนมาตรการบรรเทาทกขประจาวน การใหเงนชวยเหลอฉกเฉนแกองคกรในทองถนและแกผประสบภยโดยตรง การจดหาอาหาร การจดหาอาหารสตว การดแลรกษาพยาบาลเบ องตนและการดาเนนงานดานสาธารณสข การจดสงสงของทจาเปน เชน น ามนกาด น ามนพช น ามนเครองยนตร ฯลฯ ความชวยเหลอของจตอาสา เชน สภากาชาด คนเฝาระวง และคนในทองถน ฯลฯ การอดรอยรว

5.5.2 มาตรการหลงจากเหตการณน าทวมส นสด (Measures after Cessation of Floods)

มาตรการทจะตองดาเนนการทนทหลงจากทเหตการณน าทวมส นสดลงแลว ไดแก การฟนฟระบบการเชอมโยงทางถนนหรอทางรถไฟ

5–9


การฟนฟบอสบน าใตดนและเครองจกรกลการเกษตรอน ๆ การสบน าออกจากบอน าและพ นทตาในตวเมอง หมบาน รวมท งหองใตดนและใตถนอาคาร การกาจดตะกอนทรายทตกทบถมในพ นทน าทวม การแบงเขตแนวดนทปกคลมดวยช นทราย แจกเมลดพนธพชใหกบเกษตรกรสาหรบใชหวาน การฟนฟสตวปก การประมง และการเล ยงสกร ฯลฯ การฟนฟอตสาหกรรม อปกรณโรงงาน ฯลฯ การฟนฟพ นทคลงสนคาและหางสรรพสนคา การฟนฟทรพยสนสาธารณะ เชน ถนน สะพาน ระบบชลประทานและอาคารประกอบ

โรงไฟฟา อาคารสาธารณะ ระบบระบายน า และระบบประปา ฯลฯ


[1] Duivendijk, J.V. (1987). Non–structural aspects of flood control in the Netherlands, (A Short Review).

[2] Framji, K.K. (1983). Manual of flood control method and practices. New Delhi: ICID.

[3] Indian National Committee on irrigation and Drainage. (1993). Status report on non–structural of flood management in India. New Delhi: INCID.

[4] National water Authority of Hungary. (1971). Flood and drainage control emergency regulations, Water Service Bulletin. Hungary: National water Authority.

ภาคผนวก (Appendices) สวนท 4

A–1


IV–I ภาคผนวก A สรปรายงานประเทศ (Country Papers Summary)

เขยนโดย J. van Dulvendijk

A.1 บทน า (Introduction)

ใน “วตถประสงคและแผนงาน (Objective and Work Program)” ของคณะทางานดานการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสรางมขอความส น ๆ หนงระบวา “รวบรวมบททบทวนวรรณกรรมทเกยวของกบมาตรการไมใชสงกอสรางทใชอยในประเทศสมาชก”

ดวยเหตน คณะทางานจงรองขอใหประเทศสมาชกจดทาเอกสารทมรายละเอยดของประเทศตน (ซงตอไปในทน จะเรยกวา “รายงานประเทศ (Country Paper)” และมเอกสารจดสงมาใหคณะทางาน 15 ฉบบนบถงเดอนมถนายน ป ค.ศ. 1997

ขณะทเน อหาในรายงานประเทศดงกลาวใหขอมลทมประโยชนตอคมอฉบบน จงไดมการตดสนใจทจะทบทวนรายงานประเทศท งหมด โดยมไดหยบยกเฉพาะรายงานทเดน ๆ และเนองจากยงขาดรายงานทระบพ นทเสยงน าทวมโดยเฉพาะ ดงน นคณะทางานจงไดตดสนใจทจะรวบรวมและพจารณาเน อหาอน ๆ เพมเตม

เน อหาสวนท 2 ของภาคผนวก A น เปนภาพรวมของรายงานประเทศทไดรบ และเน อหาอน ๆ ทเกยวของ ตลอดจนบทคดยอของรายงานแตละฉบบ

เน อหาสวนท 3 ของภาคผนวก A เปนการวเคราะหรายงานประเทศและเน อหาอน ๆ ทรวบรวมไดโดยรวบรวมเปนตารางมาตรการทไมใชสงกอสรางทไดมการกลาวถงไวในสวนท 2 และ 3 ของคมอฉบบน

และเน อหาสวนสดทายของภาคผนวก A เปนชอเรองและผเขยน (ถาระบไว) ทถกใชอางองในรายงานประเทศดงกลาว และแหลงขอมลอน ๆ ทนามาใช

A–2


A.2 ภาพรวมของรายงานทไดรบ (Overview of Paper Received)

A.2.1 ทวไป (General)

รายงานการบรหารจดการน าทวมโดยไมใชสงกอสรางท ไดรบจากประเทศตาง ๆ ไดแก ออสเตรเลย บงคลาเทศ แคนาดา ฝรงเศส เยอรมน อนเดย อตาล ญปน มอรอคโค เนเธอรแลนด ปากสถาน โปรตเกส สเปน สหราชอาณาจกร (องกฤษและเวลล) และสหรฐอเมรกา

ถงแมจะไดรบรายงานจานวนสบหาฉบบ แตกนบไดวาเปนเพยงแค 19% ของจานวนประเทศสมาชกท งหมด 81 ประเทศ (นบถงส นป ค.ศ. 1995)

เพอชดเชยขอมลทขาดหายไป จงไดทาการศกษาคนควาเพอใหไดขอมลเพมเตมในประเดนดงตอไปน

ชดเอกสารดานการควบคมน าทวมของ UN–ESCAP การศกษาเกยวกบการบรหารจดการน าทวมในแมน าปารานา (Parana River) และแมน า

ปารากวย (Paraquay River) (ในประเทศอารเจนตนาและประเทศปารากวย)

ยงไปกวาน น สานกงานกลางไดแนะนาใหทบทวนเอกสารทจดพมพโดย ICID เรอง “การควบคมน าทวมในโลก (Flood Control in the World)” [21] ทจดพมพในป ค.ศ. 1976 และเรอง “คมอวธการปฏบตเพอควบคมน าทวม (Manual of Flood Control Methods and Practices)” (ICID, 1983) [22] คณะทางานไดอานเอกสารท งสองเพอการหาขอมลเกยวกบประเดนทไมใชสงกอสราง

คณะทางานพบวา ในเอกสารป ค.ศ. 1976 ยงมไดมการแบงมาตรการทไมใชสงกอสรางออกมาใหชดเจน แตมการกลาวถงมาตรการ เชน การจดเขตการใชพ นท การพยากรณน าทวม และการเตอนภยน าทวมอยบอยคร ง

ในฉบบตพมพป ค.ศ. 1983 จากจานวนหนาท งหมด 360 หนา มเพยง 4 หนาทเขยนเกยวกบมาตรการทไมใชสงกอสราง มาตรการเหลาน ไดแก การจดเขตการใชพ นท การกนน าทวม การอพยพ และการประกนภยน าทวม ในรายงานมหวขอตาง ๆ ไดแก การดาเนนการทางดานกฎหมาย

จากบทสรปส น ๆ น เราอาจสรปไดวา แนวคดเกยวกบมาตรการทไมใชสงกอสรางน ไดเปนทยอมรบอยางรวดเรว และในทศวรรษทเกาสบน เองทกลยทธของการผสมผสานท งมาตรการทใชสงกอสรางและทไมใชสงกอสรางเพอการบรรเทาน าทวมไดรบการยอมรบ

ตอไปในทน จะนาเสนอบทคดยอรายงานประเทศตาง ๆ และขอมลเพมเตมทรวบรวมมาได

A–3


A.2.2 ประเทศอารเจนตนา (Argentina)

คณะทางานไมไดรบรายงานประเทศอารเจนตนา อยางไรกตามไดมการทาการศกษาอยางเขมขนเกยวกบน าทวมและการควบคมน าทวมในแมน าปารานาและแมน าปารากวยระหวางชวงสองทศวรรษทผานมา [1], [2] ทาใหคณะทางานสามารถทจดทาขอสรปบางประการ ไดแก นอกจากการพยากรณและการเตอนภยน าทวมแลว การบรหารจดการน าทวมโดยมาตรการทไมใชสงกอสรางจนถงปจจบนยงไมไดรบความสนใจมากพอ ถงแมวาไดมการจดทาขอเสนอแนะไวแลวกตาม [2]

A.2.3 ประเทศออสเตรเลย (Australia)

ในรายงานประเทศทจดทาโดย D.R. Stringer [3] มการระบถงมาตรการทไมใชสงกอสรางทใชในทกรฐของประเทศออสเตรเลย จากการทบทวนวรรณกรรมพบวา รายงานตาง ๆ มกใหความสนใจกบปญหาน าทวมทเกดจากแมน า (River Flood) มากกวาน าทวมทเกดจากการระบายน าออกจากตวเมอง หรอจากสาเหตเขอนวบต หรอคลนพายซดฝงในแถบชายฝง หวขอตาง ๆ ยงครอบคลมถงตวบทกฏหมายการต งกองทน การแบงเขต การจดทาแผนทน าทวม ขาวสาร/การใหการศกษา การพยากรณ/การเตอนภย หนวยบรการฉกเฉน การประกนภย และการปองกนตวจากภยน าทวม

ในรายงานระบวา โดยทวไปนโยบายของประเทศออสเตรเลยเนนการบรหารจดการน าทวมดวยแนวทางไมใชสงกอสราง ดงแสดงในบรรณานกรมมรายชอเอกสารอางองจานวน 11 รายการ

A.2.4 ประเทศบงคลาเทศ (Bangladesh)

น าทวมเปนปรากฏการณทเกดข นเปนประจาในบงคลาเทศ ในรายงานประเทศ [4] ระบไววา ประมาณ 60% ของพ นทประเทศเปนพ นทเสยงน าทวม ในขณะท 30% เปนพ นทน านองในชวงฤดมรสม แมกระทงในชวงปปกต หลงจากน าทวมคร งใหญในป ค.ศ. 1987 และ ค.ศ. 1988 จงมการศกษาเพอควบคมน าทวมอยางจรงจงโดยเฉพาะ UNDP และประเทศผบรจาคหลายประเทศ มการสรปผลการศกษาและแผนงาน และจดลาดบไวในในรายงานการศกษานโยบายน าทวม (Flood Policy Study Report) ในเดอนพฤษภาคม ป ค.ศ. 1989

จากบทสรปสาหรบผบรหาร [5] ระบไวดงน “....มาตรการทไมใชสงกอสรางสามารถชวยประชาชนใหอยกบเหตการณน าทวมในชวงขณะส น ๆ ได กอนทคนก นน าจะถกสรางข น สงทสาคญทสดของมาตรการเหลาน การพยากรณน าทวม การเตอนภยลวงหนา และการจดเตรยมความพรอมเพอรบมอกบน าทวม”

A–4


ในรายงานประเทศ [4] มรายละเอยดบางประการเกยวกบการจดต งโครงสรางองคกรและหนวยงานดานการไมใชสงกอสรางน โดยมการนามาตรการเหลาน บางสวนมาใชกนอยแลว (เชน การพยากรณและการเตอนภยน าทวม) ในขณะทมาตรการอน ๆ เชน การจดเขตพ นทน าทวมยงอยในระยะวางแผน อยางไรกตามมสงทนาชนชมคอ การทน าทวมในประเทศน เปนเหตการณทเกดข นเปนประจาทกป ทาใหประชาชนในชนบท “สามารถอยรวมกบน าทวมได” โดยใชวธการกนน าทวม (Flood Proofing) น าทวมทเกดจากน าเออลนตลงและปรมาณน าฝนจงไมไดเปนภยคกคามตอชวตของประชาชนเหมอนกบน าทวมทเกดจากคลนพายซดฝง (ไซโคลน) ซงประเภทหลงน เองทมความจาเปนมากทจะตองมการสรางอาคารกนน าทวมเพอการอพยพและกจกรรมบรรเทาทกข

A.2.5 ประเทศแคนาดา (Canada)

รายงานประเทศทจดทาโดยสมาชกคณะทางาน B. Maclock [6] ไดประมวลรายละเอยดของทางเลอกตาง ๆ ในการควบคมน าทวมแบบไมใชสงกอสรางเขาดวยกน ซงสามารถสะทอนใหเหนประสบการณของประเทศแคนาดาไดด

โดยพบวา การประยกตใชมาตรการควบคมน าทวมทไมใชสงกอสรางเปนไปอยางชา ๆ ในแคนาดาและกระจายตวไปทวประเทศ หลกปฏบตด งเดมคอการใชมาตรสงกอสรางทตองใชคาลงทนสง อยางไรกตามในเรว ๆ น ไดมการรเรมและมงเนนไปทมาตรการทไมใชสงกอสราง และถอวาเปนมาตรการทใชไดผลดกบปญหาน าทวม

ในรายงานยงมการเนนย าถงความแตกตางของกจกรรมตาง ๆ ทเกยวของกบการนาวธการทไมใชสงกอสรางมาใชของรฐบาลกลางและรฐบาลทองถน

รฐบาลกลางสามารถจากดการใหความชวยเหลอทางดานการเงนแกรฐบาลทองถนตาง ๆ ตามแผนงานความชวยเหลอภยพบต (Disaster Assistance Program) ดงน นจงไดมการจดทาแผนงานลดความเสยหายน าทวม (Flood Damage Reduction Program, FDR) ข นในป ค.ศ. 1975 ซงผลของการการจดทาขอตกลง FDR ระหวางรฐบาลกลางและรฐบาลทองถนแตละรฐไดครอบคลมถงขอตกลงในดานมาตรการทไมใชสงกอสรางดวย มาตรการเหลาน สวนใหญมงเนนทการจดเขตการใชพ นท และการพยากรณน าทวมเปนหลก

บรษท Canadian Mortgauge and Housing Corporation ไดพฒนาขอกาหนดสาหรบการกนน าทวมของโครงสรางอาคารตาง ๆ

เอกสารดงกลาวยงใหรายละเอยดการทบทวนสถานการณน าทวมทเกดข นในรฐตาง ๆ

A–5


ในบางรฐการใชมาตรการทไมใชสงกอสรางมความกาวหนาไปอยางมาก อยางไรกตามกยงคงมขอจากดบางประการซงระบไวดงน

ความจาเปนทจะตองจดทาแผนทเสยงน าทวมใหครอบคลมพ นทขนาดใหญ การเมองไมยอมรบการจดเขตการใชพ นท ขาดตวบทกฎหมายทเกยวของ

ในรายงานน ยงรวมขอคดเหนเกยวกบเศรษฐศาสตรของทางเลอกในการบรหารจดการน าทวม จงไมนาแปลกใจทความเปนไปไดทางเศรษฐศาสตรของมาตรการทไมใชสงกอสรางข นอยกบระดบการพฒนาในพ นทราบน าทวมถง และการผสมผสานระหวางมาตรการสงกอสรางและทไมใชสงกอสรางอาจกลายเปนทางแกทดทสดทางดานเศรษฐศาสตรในสถานการณน น ๆ ได

A.2.6 ประเทศฝรงเศส (France)

ในรายงานของประเทศฝรงเศสมการแยกประเภทน าทวมไว 2 ประเภทอยางชดเจน คอ

น าทวมในพ นทลม (Low Land Flood) ทมลกษณะของการพฒนารปแบบน าทวมอยางชา ๆ น าทวมเฉยบพลน (Flash Flood) ทเกดจากฝนตกอยางรนแรงในพ นท และเปนน าทวมท

กอใหเกดความเสยหายอยางมาก

ในอดตเหตการณน าทวมเกดข นหลายคร งในประเทศฝรงเศส และกอใหเกดความเสยหายตอผอยอาศยในเมอง ดวยเหตน จงมขอหามมใหสรางคนก นน าตามแนวแมน ามาหลายศตวรรษแลว และใหมการคงสภาพของพ นทราบน าทวมถงไว

มการคาดการณวาในปจจบนหนงในสของพ นทต งถนฐานอยอาศยเสยงตอภยน าทวม นอกจากน ความหนาแนนของประชากรทเพมข น ความมงคงของทรพยสน และการครอบครองพ นทเสยงภยน าทวมนาไปสความเสยงตอการเสยชวตและความเสยหายทเพมข น จงไมนาประหลาดใจทพบวาในชวงทศวรรษหลงน ความเสยหายทเกดจากน าทวมจงสงมาก

รายงานยงใหขอมลเพมเตมวาทาไมปญหาน าทวมและความเสยหายทตามมาจงเพมสงข นในประเทศฝรงเศส นอกจากสาเหตของการเตบโตของเมอง (Urbanization) การบกรกของคนในพ นทรบน า และการขาดการบารงรกษา (เนองจากการลดลงของประชากรในพ นทชนบท) ซงเปนสาเหตสาคญของกระบวนการดงกลาว ในรายงานยงมการระบถงการปองกนน าทวมในบางพ นท ซงโดยทวไปกคอพ นทซงเคยเปนพ นทราบน าทวมถงหรอหนองน า

A–6


หลงจากเหตการณน าทวมในป ค.ศ. 1994 ไดมการตดสนใจนาเอาแผนงานระยะยาวมาใช โดยมงหวงทจะการปองกนความเสยงจากภยพบตตามธรรมชาตอยางเหตการณน าทวม

หนาทรบผดชอบในการดาเนนมาตรการทผานมาเปนของชมชนทองถน (Community) รฐบาลมหนาทเพยงสงเสรมใหมการดาเนนมาตรการเหลาน น แตมกไมคอยประสบความสาเรจ ดงน น จงไดมการนากฎหมายใหมมาใชในป ค.ศ. 1995 [7] โดยนาเอาหลกการจดเขตมาใชในพ นทขนาดใหญมากกวาทเคยทาอยเดมโดยกาหนดจากแผนทรบน านอง (Inundation Map) นอกจากน ยงมการนาเอามาตรการการเวนคนทดนและจายคาชดเชยใหแกเจาของพ นทเสยงน าทวมซงหากจะสรางระบบปองกนน าทวมจะตองจายคาลงทนทสงมากเกนไปดวย

รฐบาลยงไดสนบสนนเงนลงทนจานวนหนงเพอปรบปรงระบบการพยากรณและการเตอนภยน าทวมของแมน าบางแหงใหทนสมยข น อยางไรกด ไมมการลงทนในแมน าทพจารณาแลววาไมสามารถเปนไปไดในทางเทคนค

มาตรการการปองกนน าทวมในระดบทองถนไดดาเนนการควบคไปกบมาตรการฟนฟและการบารงรกษาแมน าและลาน าอน ๆ

รฐบาลยงคงไมไดทาขอผกมดในเรองเหลาน แตไดจดหามาตรการจงใจดานการเงนดวยการสนบสนนเงนใหเปลา ซงนาไปสความตระหนกถงความเสยงของประชาชนทสงข น การแกปญหาทคานงถงปจจยสงแวดลอม และเพอใหการใชงานและการบารงรกษาลาน าและอาคารทางชลศาสตรดข น

คาดวาในระยะยาวจะตองมการสรางความเขาใจถงความเสยงจากภยน าทวมใหแกประชาชนในชมชนเมองเชนเดยวกบในพ นทชนบท

อยางไรกตาม ในอนาคตจะตองใหความสนใจกบการบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment Management) ใหมากข น

A.2.7 ประเทศเยอรมน (Germany)

เหตการณน าทวมรนแรงในแมน าไรน (Rhine River) ในป ค.ศ. 1993 และ ค.ศ. 1995 ไดผลกดนใหหนวยงาน Landerarbeitsgemeinschaft Wasser หรอ LAWA จดพมพหนงสอเรอง “คมอสาหรบการปองกนน าทวมในอนาคต (Guidelines for Forward–Looking Flood Protection)” [23] ในป ค.ศ. 1995 หนวยงาน LAWA ถกจดต งข นในฐานะคณะทางานหนงของสหพนธรฐเยอรมน และมหนาทรบผดชอบในการบรหารจดการน าในประเทศเยอรมน

A–7


คมอเลมน อธบายถงสถานการณของการปองกนน าทวมในประเทศเยอรมนในป ค.ศ.1995 และลกษณะรปแบบของการเกดน าทวมโดยทวไป ตามดวยกลยทธและมาตรการเพอลดความเสยงจากความเสยหายของการเกดน าทวมในอนาคต คมอน ยงชวยเผยแพรขาวสารใหเหนถงปญหาความซบซอนของการปองกนน าทวม ซงไมสามารถแกไขไดดวยแนวทางแกไขเดยวแตจาเปนจะตองใชชดมาตรการ ซงปรบใหเขากบกลมเปาหมายเชงสงคม เศรษฐกจ และทางเทคนค เพอชวยลดอนตรายจากความเสยหายน าทวมในอนาคตใหเหลอนอยทสด

ในหนงสอคมอดงกลาวระบความตองการพ นฐาน 10 ประการ ดงน (1) เพอชะลอน าดานบน (2) เพอระบายน าทวมออกไป (3) เพอบารงรกษาอาคารสถานทและสงอานวยความสะดวกเพอการปกปองจากภยน าทวม (4) เพอใหตระหนกรถงขอจากดตาง ๆ (5) เพอลดความเปนไปไดทจะเกดความเสยหาย (6) เพอทาใหประชาชนรถงความเสยงน าทวม (7) เพอเตอนภยการเกดน าทวม (8) เพอสงเสรมมาตรการปองกนสวนบคคล (9) เพอสรางความเปนเอกภาพ (10) เพอดาเนนงานในลกษณะบรณาการ

ความตองการเหลาน 8 ขอ จากท งหมด 10 ขอ เปนสงทจะใชมาตรการทไมใชสงกอสรางในการแกไข มาตรการสงกอสรางใดซงไมไดสรางความตระหนกรบรของประชาชนเกยวกบความเสยงน าทวม กอาจสรางความเสยหายใหกบทรพยสนมากกวาชวยปองกน ดงน นจาเปนจะตองนามาตรการทไมใชสงกอสรางมาใชควบคกนเพอสงเสรมงานสงกอสรางใหมประสทธภาพสงสด

อยางไรกตาม ยงไมมมาตรการใดทสามารถปองกนไมใหเกดน าทวมไดเดดขาด การควบคมกจกรรมของมนษยในพ นทเสยงภยน าทวมดจะใหประสทธผลดกวาการพยายามควบคมขนาดน าทวมรนแรง นอกจากน การบรหารจดการดานการต งถนทอยอาศยในพ นทน าทวมจะประสบผลสาเรจมากกวาการพยายามควบคมน าทวมโดยตรง

คมอฉบบน จดทาข นสาหรบประชาชนทวไปและผมอานาจตดสนใจ แตนกวทยาศาสตรกสามารถนาไปใชไดเพอสรางความเขาใจใหมากข น

A–8


A.2.8 ประเทศอนเดย (India)

ในประเทศอนเดย น าทวมเปนภยพบตระดบชาตทเกดข นเกอบทกป ในรายงานประเทศ [8] ไดระบวา “…..ปจจบนน เปนททราบกนแลววา การปองกนพ นทเสยงภยน าทวมท งหมดใหเดดขาดและถาวร ดวยการใชมาตรการสงกอสรางเพยงอยางเดยวเปนสงทเปนไปไม ไดเลย และไมสามารถทาไดในเชงเศรษฐกจ ดงน นจงไดมการเปลยนไปมงเนนทมาตรการทไมใชสงกอสรางแทน…..”

ในปจจบนไดมการสงเสรมใหยดหลก “การอยรวมกนกบน าทวม (Living with Floods)” ได

นบต งแตอนเดยนาแผนงานควบคมน าทวมระดบชาต (National Policy on Flood Control) มาใชในป ค.ศ. 1954 ประเทศน ไดลงทนจานวนมากในการกอสรางมาตรการสงกอสราง อยางไรกตาม ความเสยหายจากน าทวมยงคงมอย และมแนวโนมทจะเพมข น เนองจากแนวโนมทเพมข นของจานวนประชากรและผลจากกจกรรมการพฒนาทสงข นในพ นทราบน าทวมถง

พ นททถกน าทวมเฉลย 80,000 ตารางกโลเมตร/ป และมผเสยชวตจากเหตการณน าทวมปละกวา 1,500 ราย ปจจบนกลยทธการบรหารจดการน าทวมมงเนนไปทการผสมผสานทเหมาะสมระหวางมาตรการสงกอสรางและไมใชสงกอสราง และใหความสาคญทมาตรการหลง

มาตรการทไมใชสงกอสรางซงกาลงดาเนนการ และ/หรอไดรบการเสนอแนะคอ การจดเขตการใชพ นท การกนน าทวม การพยากรณและการเตอนภยน าทวม การสภยน าทวม ความชวยเหลอในสถานการณฉกเฉนและการบรรเทาทกข และสดทายการประกนภยน าทวม

จากมาตรการดงกลาวขางตน การพยากรณและการเตอนภยน าทวม มการดาเนนงานทกาวหนามาก และครอบคลมพ นทเสยงภยน าทวมสวนใหญของพ นทลมน าขามรฐ (Inter-State River Basin) ในประเทศน

สาหรบมาตรการทไมใชสงกอสรางอน ๆ ทระบไวนอกจากน อยในระยะของการจดเตรยมการหรอระยะการดาเนนงาน เชน การจดทาแผนทเสยงน าทวมไดจดทาไปบางแลว โดยเสรจไป 50% ของพ นทขนาด100,000 ตารางกโลเมตร ซงถกกาหนดใหเปนพ นทเสยงภยน าทวม แผนงานการกนน าทวม (Flood Proofing Program) ยงถกเสนอและผลกดนข นมาสาหรบใชกบรฐตาง ๆ ในลมน าคงคา (Ganga Basin States) รวมถงการจดเตรยมแผนงานเพอเตรยมความพรอมภยพบตและการวางแผนรบมอ อยางไรกตามการดาเนนงานจดเขตพ นทราบน าทวมถงมความคบหนาไมมาก ในขณะเดยวกนการประกนภยน าทวมยงไมไดถกนามาใชมากนกในประเทศอนเดย

A–9


รายงานประเทศน มขอมลการจดทาบญชรายการมาตรการทไมใชสงกอสรางทเปนไปไดท งหมด ในดานสถานภาพและการดาเนนงานในรฐตาง ๆ ของอนเดย

รางตนแบบสาหรบการจดเขตพ นทราบน าทวมถง ตลอดจนแผนปฏบตการตนแบบเพอการเตรยมพรอมรบมอภยพบตน าทวมแนบมากบรายงานประเทศดวย

A.2.9 ประเทศอตาล (Italy)

ในรายงานประเทศ [9] อธบายถงการทกฎหมายและระเบยบปจจบนสงเสรมใหหนวยงานทเกยวกบแมน าท งหลายสามารถดาเนนการควบคมและบรหารจดการลาน าอยางมเหตมผลไดดข น ไดมการกระตนใหหนวยงานเกยวกบแมน าจดทาแผนทเรยกวา “แผนแมน า (River Plan)” ซงคาดวาจะกลายเปนเครองมอในการบรหารจดการในแบบพลวต รวมท งทาการศกษาดานวธการและกฎเกณฑเพอใชอธบายในประเดนการบรหารจดการน าทวมโดยไมใชสงกอสรางตอไป

ในรายงานประเทศ มการอธบายถงลกษณะเชงระบบของเครองมอตาง ๆ ซงจาเปนตองใชเพอการวเคราะหนโยบายของการบรหารจดการทรพยากรน าทกาลงพฒนาอยในปจจบน

นอกจากน ยงมบญชรายการพ นทเสยงภยน าทวม คาดการณความเสยหายทจะเกดจากน าทวม การประกนภยใหครอบคลมความเสยงน าทวม แผนงานฉกเฉน และการจดลาดบความสาคญเพอการดาเนนงานตามมาตรการควบคมน าทวม

ในป ค.ศ. 1992 (ซงเปนปทจดสงรายงานประเทศ) พบวาการดาเนนงานท งหมดทกลาวไวอยในข นเรมตนเทาน น

A.2.10 ประเทศญปน (Japan)

ตามรายงานประเทศฉบบน [10] มาตรการทไมใชสงกอสรางในญปนประกอบดวย (1) การบรหารจดการพ นทลมน า (2) การพยากรณและการเตอนภยน าทวม (3) การบรหารจดการน า (อางเกบน าเพอควบคมน าทวม) และการระบายน าทวม

(4) การสภยน าทวม (5) การอพยพ (6) ความชวยเหลอและบรรเทาทกขในสถานการณฉกเฉน (7) การฟนฟและกอสรางใหม

A–10


เปนทยอมรบกนวา การเตบโตของเมองเปนไปอยางรวดเรวต งแตทศวรรษท 70 เปนตนมาซงไดเพมความเสยงและขอบเขตของความเสยหายจากน าทวมเปนอยางมาก ดงน น แนวคดแบบญปน (Japanese Approach) ในอกดานหนง คอการปองกนมใหเกดภยพบต ดวยการปฏบตตามมาตรการขอ (1) ถงขอ (6) และอกดานหนง คอการชดเชยความเสยหายทเกดข นดวยมาตรการขอ (7)

การออกกฎหมาย (กฎหมายสภยน าทวมป ค.ศ. 1949 (Flood Fighting Act 1949)) ไดรบการออกแบบไวอยางด โดยมการระบถงมาตรการทไมใชสงกอสรางขอ (4) , (5) และ (6) เกยวของกบการดาเนนงานในระดบทองถนโดย “สมาคมสภยน าทวม (Flood Fighting Associations)”

สวนงานปองกนมใหเกดภยพบตไดรบการบรหารจดการ สงเสรม และดาเนนการโดยหลายระดบ ต งแตกระทรวงการเกษตรลงมาถงสานกงานระดบทองถน และสานกงานเขตเพอการปรบปรงทดน

รายงานฉบบน ยงใหขอมลเกยวกบรายละเอยดของการพยากรณน าทวมบางสวน การเตอนภยน าทวมซงเกยวกบระบบการสงเกตการณและการสอสาร (Observation and Communication Systems) ทจาเปน

A.2.11 ประเทศมอรอคโค (Morocco)

รายงานประเทศน [11] ไดใหรายละเอยดเกยวกบปญหาน าทวมในลมน าเซโบ (Sebou Basin) ซงครอบคลมประมาณ 50% ของแหลงน าในประเทศ ในพ นทน (สวนใหญเปนพ นทชนบท) เหตการณน าทวมและปรมาณน าลนตลงจงเกดข นอยบอยคร ง

รายงานยงใหรายละเอยดเกยวกบการต งองคกร ซงในกรณทเกดสถานการณฉกเฉน (อยางเชนน าทวม) จะตองรบผดชอบดาเนนการเตอนภยน าทวม การอพยพ สขอนามย การขนสง การใหทพกพงชวคราวกบผประสบภย

A.2.12 ประเทศเนเธอรแลนด (Netherland)

รายงานประเทศน [12] เรมตนดวยการช ใหเหนวาเนเธอรแลนดเปนประเทศทมระดบพ นทตา ทาใหการควบคมน าทวมกลายเปนสวนหนงของชวตประจาวน ประเดนทนาสนใจคอ มาตรการทไมใชสงกอสราง ไดแก การจดเขตการใชพ นท การพยากรณและการเตอนภยน าทวม ไดรบการจดต งและดาเนนการแลวเสรจสมบรณ ซงแตกตางไปจากประเทศอน ๆ เอกสารตพมพบางเลมระบถง การออกกฎหมายและการบรหารจดการน าทสอดคลองกบมาตรการเหลาน

A–11


ประเดนทนาสนใจเกยวกบการควบคมน าทวมในเนเธอรแลนดคอ มาตรการท งสงกอสรางและไมใชสงกอสรางท งหมดถกกาหนดข นเพอความปลอดภยเปนหลก มากกวาวตถประสงคทางเศรษฐกจ มาตรการเหลาน ทาใหความถของน าทวมออกแบบ (จากแมน า) และระดบน าทะเลบรเวณชายฝงลดลง ดงน นความจาเปนทจะตองมมาตรการทไมใชสงกอสราง เชน การกนน าทวม และการประกนภย นบถงปจจบนถกมองวาไมไดสาคญมากนก

อยางไรกตามระหวางป ค.ศ. 1993, 1994 และ 1995 เหตการณน าทวมรนแรงเกดข นในแมน า ไรน (Rhine) และแมน ามวส (Meuse River)

ถงแมวาระดบน าในแมน าไรนจะเพมสงข น แตไมลนตลงแมน า หรอทาใหคนก นน าพง แตพ นทลมของแมน ามวสถกน าทวมท ง 2 ป

นอกจากมาตรการสงกอสราง เชน คนก นน าขนาดเลก และการปรบปรงทองน า ยงมการระบถงความจาเปนทจะใชมาตรการทไมใชสงกอสราง เชน การกนน าทวมในพ นทเสยงภยน าทวมตามแนวแมน า มวส นอกจากน แผนการอพยพและบรรเทาทกขซงจดทาข นหลงน าทวมป ค.ศ. 1993–1994 ยงไดรบการยอมรบวามประโยชนยง เพราะไดนามาใชในป ค.ศ. 1995 ในพ นทลมตามแนวชายขอบของแมน าไรน

A.2.13 ประเทศปากสถาน (Pakistan)

ในรายงานสรปทสงมา [13] ช ชดวา ในเบ องตน “เหมอนประเทศอน ๆ น าทวมเปรยบเหมอนคาสาป แตถาไดรบการบรหารจดการทเหมาะสม กอาจกลายเปนพรวเศษได”

เนองจากน าทวมสวนใหญเกดข นในพ นทลมน าทางตอนบนของแมน าสายหลกซงอยในบรเวณพ นทของประเทศอน ดงน นการบรหารจดการน าทวมหากเปนไปไดกเปนเรองยาก

ในประเทศปากสถาน การควบคมและปองกนน าทวมเปนหนาทรบผดชอบของรฐบาลกลางในแผนการปองกนน าทวมระดบชาต (National Flood Protection Plan) ไดมการแนะนาใหใชท งมาตรการสงกอสรางและไมใชสงกอสรางในโครงการปองกนน าทวมแตละโครงการ

มาตรการทไมใชสงกอสรางถกจดใหมความสาคญสงเพราะวามาตรการสงกอสรางสวนมากมราคาสง ไมสามารถนาไปดาเนนการได

มาตรการทใชสงกอสรางทดาเนนการไปแลว ไดแก การพยากรณและเตอนภยน าทวม (ลมน าสนธ (Indus Basin)) การบรหารจดการพ นทลมน า (สาหรบลาน าเลก ๆ เพอลดน าทวมขนาดเลก)

A–12


การบรหารจดการน าทวมดวยการบรหารการกกเกบไวในอางเกบน าโดยยดตามเสนโคงความเสยง (Risk Curve)

A.2.14 ประเทศโปรตเกส (Portugal)

รายงานประเทศ [14] น แสดงใหเหนบญชรายการมาตรการทไมใชสงกอสรางท งหมดและการประยกตใชอยางจากดในประเทศโปรตเกส รายงานน เนนสงทจะตองทาเปนลาดบแรก ไดแก การรวบรวมขอมล การออกกฎหมาย และการจดต งองคกร กอนทจะพจารณาและดาเนนงานมาตรการทไมใชสงกอสรางใด ๆ และไดแนบรายการเอกสารตพมพ (ท งหมดเปนภาษาโปรตเกส) มาพรอมกบรายงานดวย

A.2.15 เอเชยตะวนออกเฉยงใต (South–East Asia)

รายงานประเทศจากเอเชยตะวนออกเฉยงใตขาดหายไปท งหมด เปนทนาเสยดายวา ประเทศในภมภาคน (1) ท งหมดมปญหาน าทวม (2) มการใชมาตรการทไมใชสงกอสรางมาหลายศตวรรษ และ (3) ตองอาศยมาตรการทไมใชกอสรางเปนหลกเนองจากมาตรการสงกอสรางมราคาสงเกนกวาทจะทาได (จนกระทงเรว ๆ น )

ขอมลดงตอไปน มพ นฐานมาจากคาบอกเลาทไดรบมาเมอไมนานน และจากเอกสารตพมพในชดทรพยากรน า (Water Resources Series) ของ UN–ESCAP [15], [16], [17] เน อหาบางสวนของเอกสารชดน มอายยอนหลงไปประมาณ 40 ปกอน แตยงสามารถนามาประยกตใชไดในพ นทเสยงภยน าทวมหลายแหง

ขอมลทไดจากเอกสารตพมพ UN–ESCAP ไดถกนามาสรปยอไวในรายงาน 1, 2 และ 3 [15], [16], [17] การพฒนามาตรการควบคมน าทวมในภมภาคน สามารถสบยอนหลงไดถงยสบศตวรรษ ในชวงเวลาดงกลาว บางประเทศในภมภาคน ในชวงเวลาหนงยงคงเปนประเทศอาณานคม มาตรการทไมใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวมหลายประการไดรบการพฒนาข น ดงทจะไดสรปตอไปน

มการนาเอาการพยากรณน าทวมมาใช

การควบคมดแลและการปองกนคนก นน าขณะเกดเหตการณน าทวมเคยเปนหลกปฏบตและใชกนอยถงปจจบนในพ นทสามเหลยมปากแมน าแดง (Red River) ทางตอนเหนอของประเทศเวยดนาม

การจดเขตการใชพ นทยงเปนสงทใชมาต งแตศตวรรษท 1 ในประเทศจน และเปนส งทปฏบตกนทวไปในแถบเบงกอล (Bengal) (ปจจบนเปนพ นทสวนหนงของประเทศบงคลาเทศและรฐทางเบงกอลตะวนตกของประเทศอนเดย)

A–13


การกนน าทวมเปนวธการททากนมาปกตหลายศตวรรษในภาคกลางของประเทศไทย และในพ นทราบตาของลมน าแมโขงตอนลาง

การกนน าทวมเปนผลโดยตรงจากการพฒนาทางเศรษฐกจเหมอนประเทศในภมภาคอน ๆ ในเรองน มการระบไววา “ไมใชเพราะวาขาดทกษะดานเทคนค แตเปนเพราะขาดความเปนไปไดทางการเงนและเศรษฐกจททาใหไมสามารถดาเนนมาตรการทกาวหนา หรอสวนมากกคอมาตรการทคาใชจายสงกวาเดมได ในพ นททมการทาเกษตรกรรมหนาแนน และพ นททมการพฒนาระบบสอสารเปนอยางด และพ นททมการดาเนนงานทางดานอตสาหกรรม จงมความเปนไปไดทดาเนนมาตรการควบคมน าทวมทยงยนและถาวร.....(รายงานเลมท 2 [15])

การกนน าทวมเคยและยงคงเปนสงทปฏบตกนในภาคเกษตรกรรม การกอสรางอาคาร และการจดกจกรรมฝกอบรมเพออธบายใหเกดความเขาใจทชดเจน ดงจะเหนไดจากขอความตอไปน

“วธทใชในประเทศไทย ยกเวนในพ นทตะวนออกเฉยงเหนอในพ นทลาน าสาขาของแมน าโขง กคอการปรบเปลยนชนดพชใหเหมาะสมกบสภาพน าทวม” ตวอยางของวธการน กคอการปลกขาวในพ นทราบขนาดใหญทางตอนกลางของแมน าเจาพระยา (Chao Phraya River) ซงเปน “อขาว (Rice Bowl)” ของประเทศไทย

พ นทท งหมดในภาคกลางรวมท งส น 3 ลานเฮคแตร มลาน าตดสาขามากมายในลมแมน าเจาพระยา (Chao Phraya River) แมน ากลอง (Mae Klong River) และแมน าบางปะกง (Bang Pakong River) พ นทราบทางภาคกลางท งหมดถกน าทวมเปนประจาเกอบทกป ปละ 4 เดอน ต งแตเดอนสงหาคมถงกนยายน ความสงของระดบน าทวมแตกตางกนต งแตไมกเซนตเมตรจนถง 4 เมตร หรอมากกวาน น

ขาวโดยทวไปมกปลกในพ นทน าขงต น ๆ แตขาวทลาตนยาว หรอทเรยกวา ขาวฟางลอยหรอขาวข นน า (Floating Rice) มกปลกกนในพ นทตาทมน าทวมลก 3–4 เมตร

“ผอยอาศยในพ นทเหลาน ไดปรบตวเขากบสภาพน าทวม โดยการสรางบานเรอนบนเสาสง หรอบนแพลอยน า มตลาดน าเกดข นมากมายตลอดแนวลาน า และการเดนทางในชวงฤดน าหลากทาโดยเรอท งหมด”

ระหวางชวง 2–3 ทศวรรษทผานมา สถานการณดงกลาวไดเปลยนแปลงไปทละเลกทละนอย นบจากกอสรางเขอนใหญ 2 เขอนในพ นทตนน า อางเกบกกน าขนาดใหญดงกลาวทาใหสามารถลดการเกดน าทวมคร งใหญ และชวยเพมน าใหฤดแลง ทาใหระบบด งเดมทอาศยปรมาณน าทวมมาชวยเสรมน า

A–14


ชลประทานในฤดเพาะปลกถกแทนทดวยระบบชลประทานทสามารถควบคมได และทาใหสามารถทาการเพาะปลกคร งท 2 ในฤดแลงไดในพ นทขนาดใหญ

“สงทกลาวขางตนเปนจรงเชนกนในทราบแมน าโขงตอนลาง ซงพ นทขนาดใหญครอบคลม 30,000–40,000 ตารางกโลเมตร ถกน าทวมประจาทกปท งในประเทศกมพชาและเวยดนามตอนใต”

ในประเทศกมพชา น าทวมไหลตดผานแนวสนเนนตามความยาวตลงลาน าไปยงพ นทขนาดใหญทอยถดมาและเขาทวมพ นท ต งแตคร งโบราณกาล ผคนในแถบน สามารถปรบตวเขากบปรากฏการณธรรมชาตน ได การทาเกษตรกรรมในพ นทน าทวมกถกปรบใหเขากบสภาพน าทวมเชนกน ในพ นทน าทวมเลกนอย ชาวนาจะเรมปลกขาวในชวงเดอนมนาคม–เมษายน และเกบเกยวกอนน าทวมสง หรอไมกจะหวานเมลดขาวหลงจากน าทวมสงสดลดระดบลงในเดอนพฤศจกายน–ธนวาคม และเกบเกยวในเดอนเมษายนของปถดไป พ นทลมตาทเหลอถกใชเปนทเพาะพนธปลา และทางตอนใตของเวยดนาม ขาวฟางลอยนยมปลกในพ นทตดกบชายแดนกมพชา ซงเกดน าทวมจากแมน าโขงสงถง 3–4 เมตร (10–13 ฟต) เปนประจาทกป ในพ นทราบลมตาใกลบรเวณชายฝง การรกของน าเคมทาความเสยหายใหแกพชทปลกเปนระยะเวลาหลายเดอนตอปกอนการเกบเกยว จงมการปลกขาวทลาตนสามารถยดยาวไดอยางรวดเรว”

ในชวงไมกปทผานมาขาวพนธใหม 2 ชนด ไดรบการแนะนา แตละชนดมระยะเวลาการเจรญเตบโตเพยง 3.5 เดอน คอ พนธฤดหนาวและพนธฤดรอน ซงชวยทาใหสามารถปลกขาวท ง 2 ชนดตอปได นอกเหนอจากการปลกขาวในชวงเดอนกนยายนและตลาคมทมระดบน าทวมสงสด และนอกเหนอจากชวงเดอนเมษายนและพฤษภาคมโดยทมปรมาณน าไหลตาสด โดยไมจาเปนตองสรางคนก นน าขนาดใหญ เพยงแคมคนก นน าเต ย ๆ ทยอมใหน าไหลขามไดเพอปองกนไมใหน าทวมพชทปลกในชวงฤดรอนถงฤดใบไมรวงจากภยน าทวมทเกดข นเรวในชวงเดอนสงหาคม (ดรปท A–1)

รปท A–1 ปฏทนการปลกพชทจดทาข นลาสดสาหรบพ นทดนดอนสามเหลยมปากแมน าโขง

DECNOVOCTSEPAUGJULJANMAYAPRMARFEBJAN

RAIN

FLOODING

WINTER SPRING CROP WINTER SPRING CROPSUMMER-AUTUMN CROP

A–15


บนทราบปยนดานซา (Pyuntaza Plain) ของแมน าสะโตง (Sittang River) ในประเทศพมา ไดมการพฒนาวธการแปรสภาพลาน าโดยไมตองมคนก นน า (River Training without Embankment) อยางไดผล วธการน ประกอบดวยการใชร วไมไผทางดานขางมแนวขนานไปกบแนวการไหลของน าและมร วในแนวขวางเมอใดกตามทตองการ จดประสงคของร วดานขางขนานคอการเบนกระแสน าและการควบคมการไหลขามหรอการลนตลงในระยะหลง ๆ

บรเวณหนองน าขนาดใหญบนทราบปยนดานซาไดถกปรบเปลยนใหกลายเปนพ นทเกษตรกรรมแบบเรงรดโดยการแปรสภาพลาน าเลก ๆ

รปแบบการเพาะปลกพชในจงหวดเคนดล (Kandal Province) ในประเทศกมพชานบเปนตวอยางตนแบบกลาวคอ บานถกสรางข นบนแถบทสงรมฝงแมน าทามกลางสวนผลไม ดานหลงในดานทเปนพ นดนเปนแถบกวาง 1 กโลเมตร ซงอยบนลาดของแนวสนเนนซงไมอยภายใตภาวะน าทวมตามปกตและเปนบรเวณทมการเพาะปลกปกต และถดไปเปนพ นทนาขาวจานวนมากททาการเพาะปลกหลงจากน าทวม

A.2.16 ประเทศสเปน (Spain)

ในเอกสารรายงานประเทศ [18] ไดอธบายกอนวาเหตใดน าทวมเกดข นในประเทศสเปนและเหตใดน าทวมจงเปนปญหาทางเศรษฐกจและสงคมทรนแรง

เนองจากมาตรการทใชสงกอสรางในบางกรณอาจมคาลงทนสงหรอไมสามารถรบมอกบน าทวมขนาดใหญมาก ๆ ได ดงน น มาตรการทไมใชสงกอสรางจงถกนามาใชและไดรบความสนใจมากข นในชวงปทเพงผานไป

หนวยงานทรบผดชอบดานการบรหารจดการน าในประเทศสเปนเปนหนวยงานทรบผดชอบลมน าตาง ๆ มาตรการทไมใชโครงสรางตอไปน อาจไดดาเนนการมาแลวหรอกาลงดาเนนการ

(1) การเตรยมการจดทาแผนทความเสยงบนพ นฐานของน าทวมทสาคญในอดต

(2) การศกษาถงปรากฏการณน าทวม ชนดและขอบเขตของความเสยหาย ความเสยงทอาจเกดข นได มาตรการไมใชสงกอสรางและไมใชสงกอสรางทเหมาะสม การจดอนดบรายการความเสยหายประเภทตาง ๆ สาหรบการวางแผนในระดบชาต สงตาง ๆ เหลาน สงผลตอแผนทความเสยงทกลาวถงขางตน

A–16


(3) การจดเขตการใชพ นทไดรวมอยในกฎหมายป ค.ศ. 1879 (Law of 1879) แตไดรบการปรบปรงเมอเรว ๆ น ในกฎหมายใหมป ค.ศ. 1986 พ นทน าทวมถกกาหนดโดยกฎหมาย ซงกาหนดใหเปนพ นททถกน าทวมโดยระดบน าของน าทวมในรอบ 500 ป อยางไรกด ประสทธภาพของกฎระเบยบในการควบคมการจดเขตการใชพ นทถกกลาวถงไวส น ๆ เทาน น

(4) ระบบเตอนภยและคาดการณน าทวมกาลงมการพฒนามาต งแตป ค.ศ. 1983 วตถประสงคของการจดทาแผนทเรยกวา SAIH ไมใชเฉพาะการพยากรณน าทวมเทาน น แตยงรวมถงการจดการทรพยากรน าและการปฏบตการอางเกบน าเพอลดขนาดน าทวมและการปรบปรงขอมลทางอทกวทยา ในเอกสารไดอธบายถงรายละเอยดของระบบการรวบรวมขอมล การประมวลผลและตดตามผล ตนทนท งหมดของแผน SAIH อยทประมาณ 600 ลานเหรยญสหรฐ ซงตอนน เกอบเสรจสมบรณแลว

(5) กาลงมการวางแผนพฒนามาตรการสาหรบใหเจาหนาทของรฐดาเนนการในกรณน าทวม มาตรการดงกลาวจะรวมถง

การเตอนภยน าทวม การกนน าทวม ขอบงคบเรองการจราจร การเคลอนยายเครองจกรเครองมอกอสราง ฯลฯ การอพยพประชาชนทอาศยอยในพ นทเสยงภยน าทวมตามแผนการอพยพ การระบายน าออกจากอางเกบน าเพอรองรบน าหลากสงสด (Flood Peaks)

(6) การประกนภยความเสยหายจากน าทวมเปนเรองปกตในประเทศสเปนสาหรบอตสาหกรรมทต งอยรมฝงแมน าทมความเสยง แตเปนเรองไมปกตในหมเจาของฟารม หากเหตการณน าทวมไดรบการประกาศเปนภยพบต บรษทประกนภยจะไดรบเงนชดเชยจากรฐบาล

A.2.17 สหราชอาณาจกร–องกฤษและเวลล (United Kingdom–England and Wales)

การสนบสนนจากสหราชอาณาจกรถกจากดอยทภาพรวมของมาตรการทไมใชโครงสรางในการบรหารจดการน าทวมในองกฤษและเวลล [19]

ลกษณะภมประเทศโดยทวไปของประเทศองกฤษทคอนขางราบและของเวลลซงราบนอยกวาซงหมายถงความเรวของน าหลากแทบจะไมกอใหเกดความเสยหายแตอยางใด ขณะทการกดเซาะกไมไดเปนปญหาทสาคญในชวงขณะเกดน าทวม

ความแตกตางระหวางระดบน าทวม 10–100 ป เรยกวา ปจจยเสยงภยน าทวม (Flood Hazard Factor)

A–17


หลงจากอธบายโครงสรางองคกร (หนวยงานทเกยวของกบการบรหารจดการภยน าทวม) และแนวโนมการเผชญกบปญหา ในรายงานยงไดอธบายถงกจกรรมตาง ๆ ในการบรหารจดการกบน าทวมโดยไมใชโครงสราง

แผนทแสดงพ นทเสยงภยน าทวมมอยแลว แตมความหลากหลายคอนขางมากท งรปแบบและมาตรฐาน ซงใชเฉพาะขอมลความถของระดบน าทวมสงสดทไดบนทกไวเทาน น ในขณะทคาสงสดของพารามเตอรน าทวมอน ๆ เชน เสนทางการไหล ความเรว และระยะเวลา เปนขอมลทไมทราบคา

การประยกตใชแนวทางการจดเขตการใชทดนบางคร งกมปญหามากกลาวคอ มการแยกความแตกตางในหลาย ๆ กรณระหวาง “พ นทราบทใหน าไหลผาน” (Flow Plain) (ทซงการพฒนาพ นทจะหมายถงการมสงกดขวางสาหรบใหน าไหลผาน) และพ นทลมรมแมน า (Wash Land) ซงใชเปนทพกน าในชวงน าทวม การพฒนาในพ นทลมรมแมน าอาจทาได ถาหากวาแนวทางกนน าทวมทไดเตรยมการไวถกนาไปปฏบต

เปนเรองสาคญทสงเกตไดวาการกาหนดพ นทเสยงภยระดบตาง ๆ ในพ นทราบน าทวมถงบางแหงถกนามาใชสาหรบการควบคมการพฒนาเปนหลก แตไมไดใชในการวางแผนการใชทดน

การกนน าทวมจะนาเทคนคท งแบบชวคราวและแบบถาวรมาใช อยางไรกตามยงไมมคาแนะนาถงวธการหรอมาตรฐานในระดบชาต

มาตรการทไมใชโครงสรางอน ๆ ไดแก การพยากรณน าทวม การเตอนภยน าทวม และการวางแผนเผชญเหตฉกเฉน ขอบเขตของมาตรการเหลาน ข นอยกบขนาดของภยพบตหรอความเสยหายทคาดวาจะเกดข นในกรณทเกดน าทวมของแตละพ นท

การคมครองภยน าทวมถกบรรจไวนโยบายภาคครวเรอน (Household Policy) แตกใชวาทกครวเรอนจะไดรบความคมครองทกรายการทรพยสน หรอหลายกรณจะทาประกนภยนอยกวาทน นอกจากน ยงไมมแผนงานทชดเจนจากรฐบาลเพอชวยเหลอผประสบภย

และทายทสด เปนการเนนวาในกรณของประเทศองกฤษ ยงไมมนโยบายระดบชาตทชดเจนในเรองการบรหารจดการน าทวม และการดาเนนการตาง ๆ ของเจาหนาทภมภาคและทองถนถกกาหนดข นเองในทองถน สาหรบรายการเอกสารอางองจานวน 5 หนา ไดแนบไวทายรายงานของประเทศองกฤษ

A–18


A.2.18 ประเทศสหรฐอเมรกา (USA)

ไมมรายงานประเทศเสนอมาเปนการเฉพาะ ดงน นคณะทางานจงพจารณาจากรายงานซงจดทาโดยคณะกรรมการพจารณาทบทวนระหวางหนวยงาน (Interagency Review Committee) [20] หลงจากประเทศสหรฐอเมรกาประสบเหตการณน าทวมเมอป ค.ศ. 1993 สาหรบใชเปนแนวทาง

รายงานประมาณ 250 หนาน เปนการทบทวนอยางกวาง ๆ ของเหตการณน าทวมคร งใหญในป ค.ศ. 1993 ทสรางความเสยหายกบพ นทลมน าตอนบนของแมน ามสซสซปป (Mississippi River Basin) จดมงหมายของรายงานเปนการสรปผลและถอดบทเรยนจากภยน าทวมและบรรจเน อหาในบรบททกวางข นเพอประโยชนในการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Management) ทวท งประเทศสหรฐอเมรกา

รายงานฉบบน เนนการใหความสาคญของการบรหารจดการพ นทราบน าทวมทมประสทธผล และเพอใหการดาเนนการใหบรรลผลสาเรจน น แผนปฏบตการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Action Plan) จงถกจดทาข นโดยเนนไปทมาตรการดานสถาบน (Institutional Measure) (การดาเนนการดานกฎหมายและการบรหาร การวางแผน การประสานงาน) และแนะนาใหเพมบทบาทของรฐในกจกรรมของการบรหารจดการลมน าท งหมด (แตไมจากดเฉพาะ) ประกอบดวย การสภยน าทวม (Flood Fighting) การฟนฟ (Recovery) การบรรเทาภยพบต (Hazard Mitigation) การซ อกจการ (Buyout) การควบคมพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulation) การอนญาตใหสรางคนก นน า (Levee Permitting) การแบงเขตการใชพ นท (Zoning) การบงคบใชและการวางแผน (Enforcement and Planning)

มการเชอมโยงระหวางการวางแผนพ นทราบน าทวมถงดานหนงและการประกนภยน าทวมในระดบชาตในอกดานหนง การประกนภยน าทวมของรฐบาลสหรฐอเมรกามใหบรการในชมชนตาง ๆ ซงนามาและบงคบใชกฎเกณฑสาหรบการบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง โดยรฐบาลสนบสนนเงนคาเบ ยประกนภยสาหรบการทาประกนน เบ องหลงของแนวคดน กคอการประกนภยทผนวกเขากบการบรหารจดการทดในพ นทราบน าทวมถงในระยะยาวทจะชวยลดการจายเงนชดเชยใหประชาชนแตละรายทไดรบจากผลกระทบของภยพบตน าทวม

งานดานอน ๆ ทไมใชโครงสรางทครอบคลมโดยรายงานน ไดแก การวางแผนกอนเกดภยพบต (Pre-Disaster Planning) การจดเตรยมแผนทเสยงภยน าทวม การใหการศกษาและขอมลเกยวกบลกษณะของพ นทราบน าทวมถง การสภยน าทวมและการกนน าทวม สาหรบการกนน าทวมมจดมงหมายเพอลดความเปราะบาง (Vulnerability) ของการพฒนาทมอยในปจจบน และนอกเหนอจากมาตรการดานโครงสรางแลว สงน จะมนยวาเปนการขยายตวของมาตรการทไมใชโครงสราง

A–19


นเปน "รายงานประเทศ" ฉบบเดยวทมการกลาวถงความตองการดานการวจย (Research Needs) ในรายละเอยดบางสวน ซงเน อหาทกลาวถงไว ไดแก

ฐานขอมลทวไป (Common Database) รายการของอาคารเสยงภยน าทวมระดบชาต (National Inventory of Flood Prone

Structures) การวเคราะหดานอทกวทยา ดานชลศาสตร และดานอตอทกวทยา (Hydrologic, Hydraulic

and Hydrometeorologic Analysis) การประเมนความเสยงจากน าทวม (Flood Risk Assessment) มาตรฐานของรฐบาลกลาง (Federal Standards) ในการกาหนดความเสยงจากน าทวม การพยากรณน าทวม (Flood Forecasting) การจดทาแผนท (Mapping) การวจยทางวทยาศาสตร (Scientific Research) เพอหาเทคนคททนสมยและลงตวหรอ

ซอฟตแวรเพอประเมนผลกระทบทางดานสงแวดลอมและดานสงคม (Environmental and Social Impacts)

การตรวจสอบความสมพนธระหวางโซนทอาจถกกดเซาะจากพลงงานน าทสง และโซนอน ๆ ในพ นทเสยงน าทวม และการพงทลายของคนก นน า

การประเมนผลกระทบของแหลงเกบกกน าธรรมชาตทางตนน า (Natural Upland Storage) และการเกบกกน าในพ นทราบน าทวมถง (Flood Plain Storage) ในพ นทชมน า (Wetlands) และในพ นทปาชมน า (Forested Wetlands) ตอลกษณะการทวมในลาน าสายหลก

A.3 รายชอหวขอทกลาวถงในเอกสารรายงานประเทศ (Listing of Subjects Discussed in the Country Papers)

ตารางท A–1 แสดงหวขอตาง ๆ ทไดกลาวไวในรายงานประเทศ รายงานของประเทศตาง ๆ ไดสรปไวในหวขอ A.2 สาหรบรายละเอยดของหวขอตาง ๆ ไดกลาวไวในสวนท 2 และสวนท 3 ของคมอฉบบน ซงรายชอหวขอทสรปในตารางน มไวสาหรบการอางองอยางรวดเรวเทาน น

A–20


ตารางท A–1 หวขอทกลาวถงในรายงานประเทศ PLANNING MEASURES RESPONSE MEASURES

COUN

TRIES

HYDR

AULIC

ANA

LYSIS

FLOO

D FO

RECA

STIN

G

CONT

ROL

OF F

LOOD

PLAIN

DEV

ELOP

MENT

FL

OOD

INSU

RANC

E

FLOO

D PR

OOFIN

G

CATC

HMEN

T

MANA

GEME

NT

FLOO

D RE

SPON

SE

PLAIN

NING

DE

CISIO

N MA

KING

FLOO

D FIG

HTIN

G

WAT

ER M

ANAG

EMEN

T

FLOO

D W

ARNI

NG

EVAC

UATIO

NS

REHA

BILITA

TION

AND

RECO

NSTR

UCTIO

N EM

ERGE

NCY

ASSIS

TANC

E

AND

RELIE

F FL

OOD

EVA

CUAT

IONS

AND

RECO

RDS

RESE

ARCH

NEE

DS

Argentina ++ + + 0 + 0 + + 0 0 + 0 0 0 + +

Australia 0 + ++ + + 0 + 0 0 + + 0 + 0 0 0

Bangladesh + ++ + 0 ++ + + 0 0 + ++ 0 ++ 0 + 0

Canada + + ++ + ++ 0 0 0 0 0 + 0 0 0 + 0

France ++ + ++ ++ 0 + + ++ 0 + + 0 + 0 + 0

Germany + + ++ ++ + + + 0 + + + 0 0 0 0 ++

India 0 ++ + + + + + 0 ++ 0 ++ 0 + 0 0 0

Italy + + + + 0 0 0 0 0 0 0 0 0 0 + 0

Japan + ++ 0 0 0 + + + ++ + ++ + + + 0 0

Morocco + + 0 0 0 0 + ++ + 0 ++ ++ ++ + 0 0

Netherlands + + ++ + + + + 0 0 + ++ + 0 0 0 0

Pakistan + + 0 0 0 + 0 0 0 + + 0 0 0 0 0

Portugal + + + 0 0 0 + + 0 0 + 0 0 0 + +

South East Asia + + + 0 ++ + + 0 + 0 + 0 0 0 + 0

Spain ++ + + + + 0 ++ + + + + + 0 0 ++ 0

United Kingdom + + ++ ++ + 0 0 + 0 0 + 0 + + 0 0

USA + + ++ ++ + + ++ 0 + 0 + 0 + + ++ ++

หมายเหต : 0 หวขอทไมไดถกอภปรายหรอไมสามารถประยกตใชได (Subject not discussed or not applicable) + หวขอทถกกลาวถงไวทวโลก (Subject mentioned only globally) ++ หวขอทถกอภปรายไวบาง (Subject more or less thoroughly discussed

A.4 เอกสารอางอง (References)

[1] Motor Columbus & Asociados. (1979). Estudio de las crecidas de los rios Parana & Paraguay.

[2] Aisiks, E.G. (1984). La gran crecida del rio Parana de 1983. Organization Techint, Boletin Informativo, No. 232), Argentina.

[3] Stringer, D.R. (n.d.). Non–structural aspects of flood control, the Australian experience, (Review Summary). Water Management Rural Water Commission of Victoria, Australia.

[4] Working Group of the Bangladesh National Committee on Irrigation and Drainage. (1995). Non–structural aspects of flood management in Bangladesh. Dhaka: Bangladesh National Committee on Irrigation and Drainage.

[5] Bangladesh Ministry of Planning. (n.d.). Flood policy study report, (Study was executed by a Joint Government–UNDP Term).

A–21


[6] MacLock, B. (1987). Summary of Canadian experience in non–structural flood control measure. Environment Planning Division, Alberta, Canada.

[7] La Politique Francaise en matiere de prevention des inundation. Contribution francaise ‘au groupe de travail sur les aspects Non–structural de la maitrise des crues, 1995.

[8] Indian National Committee on Irrigation and Drainage. (1993). Non–structural aspects of flood management in India. Delhi: Indian National Committee on Irrigation and Drainage.

[9] Chimenti, E. (1992). Preliminary report on the non–structural aspects of flood management in Italy. Rome.

[10] Ogino, Y. (1992). Non–structural aspects of flood management in Japan. Japan: Japan National Committee on Irrigation and Drainage.

[11] Measures non–structural de la lutte contre les inondations. par Hamdi Mustapha, Ingenieur du Genie Rural a I’ORMVA du Maroc, 1989.

[12] Duivendijk, J.V., & Haskoning. (1987). Non–structural aspects of flood control in the Netherlands, (A Short Review). Royal Dutch Consulting Engineers and Architects, Netherlands.

[13] Saeed Shah, S.M. (1992). Non–structural measures of flood management adopted in Pakistan. Hydrology Division, Centre of Excellence in Water Resources Engineering, Lahore.

[14] Parmaria, de G.S. (1989). Measures non–structural de defense contre ies crues au Portugal. Portugal.

[15] UN–ESCAP. (1950a). Flood damage and flood control activities in Asia and the Far East, (Water Resources Series–Report No. 1).

[16] UN–ESCAP. (1950b). Methods and problems of flood control in Asia and the Far East, (Water Resources Series–Report No. 2).

[17] UN–ESCAP. (1950c). Proceedings of the Regional Technical Conference on Flood Control in Asia and the Far East, (Water Resources Series–Report No. 3).

[18] Montanes, J.L., (1992). Non–structural Measures for flood prevention in Spain. Spain: Spanish National Committee on Irrigation and Drainage.

[19] Arnell, N.W. (1987). Non–structural flood management in England and Wales. Institute of Hydrology, Wallingford, UK.

A–22


[20] Interagency Flood Plain Management Review Committee. (1984). Sharing the challenge, flood plain management into the 21st century. Report of the Interagency flood Plain Management Review Committee, Washington.

[21] Framji, K.K., & Garg, B.C. (1976). Flood control in the world, (A Comprehensive Review). Delhi: Indian National Committee on Irrigation and Drainage.

[22] Framji, K.K. (1983). Manual of flood control method and practices. Delhi: Indian National Committee on Irrigation and Drainage.

[23] LAWA. (1995). Guidelines for forward–looking flood protection. Landerarbeitsgemeinschaft Wasser (LAWA), Stuttgart.

B–1


IV–I ภาคผนวก B อภธานศพท (Glossary)

คาศพทตอไปน ไดรบการรวบรวม ใหคานยาม และแกไขโดย ศาสตราจารย I. Ijjas และ J. van Dulvendijk สมาชกของคณะทางานดานประเดนทไมใชสงกอสรางในการบรหารจดการน าทวมของ ICID

B.1 ค าทวไป (General Terms)

▌ การบรหารจดการลมน า (Catchment Management)

การบรหารจดการลมน า (Catchment Management) คอ การบรหารจดการพ นทรบน าเพอปรบปรงคณภาพของน าทา และการจดการพ นทเสยงภยดานตนน าเพอลดการเกดน าทวม เชน การปลกปา และการสรางบอเกบน าขนาดเลกดานตนน า รวมถงมาตรการปองกนไฟปา มาตรการดงกลาวรวมถงมาตรการความปลอดภยทมตอการเกดเพลงไหมและความเสยหาย การปองกนการกดเซาะ และการดแลรกษาพชคลมดน

▌ ทางระบายน าขาม (Cross Drainage)

ทางระบายน าขาม (Cross Drainage) คอ การใชอาคารระบายน าตาง ๆ เชน ทอลอด ทอไซฟอน ทางระบายน า ประตระบายน า ฯลฯ ตดผานหรอลอดใตถนน หรอคนทางรถไฟ สาหรบระบายน าท งจากปรมาณน าฝนสวนเกน จากน าใตดน หรอจากน าทวมทเกดจากการไหลลนรมตลงของแมน า หรอจากพายซดฝงทะเล ในบางประเทศทางระบายน าขามถกนามาใชเพอหลกเลยงการรบกวนระบบระบายน าตามธรรมชาตเดม

▌ น าทวม (Flood)

น าทวม (Flood) คอ (1) การทปรมาณน าหรอระดบน าของแมน าเพมสงข นเกนกวาปกต และหมายถงการเกดน านองในพ นทลมซงอาจเปนผลจากสงแรก น าในแหลงรบน ายกระดบสงข น เออลนและเขาทวมพ นททไมเคยทวมมากอน (2) คลนน าทวมซงไหลลงมาตามระบบลาน า รวมท งคลนพายซดฝง (เชน คลนน าทะลผสานกบแรงลมและการกระแทกของคลนอยางรนแรง)

สามารถจดแบงประเภทของน าทวมจากแหลงกาเนดน าสวนเกนไดเปน 5 ประเภท (1) น าทวมทเกดจากหมะละลายในแถบเทอกเขาสงผลใหเกดน าสวนเกนในพ นทหบทางดานลาง (2) น าทวมทเกดจากการยกตวของน าเนองจากพายไซโคลนในมหาสมทรและคลนทะเล (3) น าทวมทเกดจากฝนตกอยางรนแรงเกน

B–2


ความจของแมน าและทางระบายน าตามธรรมชาตและทมนษยสรางข นจะรบได (4) น าทวมทเกดจากการรวมตวของน าแขงและการแตกตวของน าแขงทางตอนบนของลาน า ทมกจะรจกกนในชอวา น าทวมในฤดใบไมผล (Spring Flood) (5) น าทวมทเกดจากการวบตของอาคารทมนษยสรางข น เชน เขอนเกบกกน า เขอนทดน า คนก นน า และอาคารควบคมอน ๆ

▌ การบรรเทาน าทวม (Flood Alleviation)

การบรรเทาน าทวม (Flood Alleviation) คอ มาตรการบรรเทาผลกระทบจากน าทวม

▌ การควบคมน าทวม (Flood Control)

การควบคมน าทวม (Flood Control) คอ การใชเทคนคตาง ๆ เพอเปลยนแปลงลกษณะของน าทวมตามธรรมชาต เทคนคเหลาน ไดแก การสรางอาคารตาง ๆ เพอวตถประสงคในการควบคมน าในแมน า การจดการปรมาณน าไหลเขา ตลอดจนปรมาณน าทระบายออกไปจากพ นท ซงหากเปนไปไดตองพยายามลดรอบปการเกดซ าของเหตการณน าทวม หรอลดขนาดของน าทวมใหเกดข นนอยทสด หรอใหเกดข นตามชวงเวลาทไดวางแผนไว

▌ โครงการควบคมน าทวม (Flood Control Project) โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project) โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme)

โครงการควบคมน าทวม (Flood Control Project) โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project) โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme) คอ โครงการทมวตถประสงคหลกประการเดยวเพอการควบคมน าทวม ถงแมโครงการหลงอาจมวตถประสงคอนเพมเตมมาโดยไมต งใจ โครงการอาจใชวธในการควบคมน าทวมวธเดยวหรอหลายวธกได

▌ งานควบคมน าทวม (Flood Control Works) งานปองกนน าทวม (Flood Protection Works)

งานควบคมน าทวม (Flood Control Works) งานปองกนน าทวม (Flood Protection Works) คอการสรางอาคารทางวศวกรรมตาง ๆ เพอปองกนทดนและทรพยสนไมใหเกดความเสยหายจากน าทวม เชน งานคนก นน า งานตลงแมน า หรองานอน ๆ ตามแนวยาวของลาน าทออกแบบมาเพอจากดแนวการไหลของน าใหอยในทางน าทสามารถควบคมได หรอเพอลาเลยงน าไปยงทางระบายน าทวมทวางแผนไว และอางเกบกกน าเพอควบคมน าทวม

B–3


▌ พ นทภยพบตน าทวม (Flood Hazard Zone)

พ นทภยพบตน าทวม (Flood Hazard Zone) คอ (1) พ นทเสยงทอาจเกดความเสยหายหรอการสญเสยทรพยสน และ/หรอชวตจากสาเหตน าทวม (2) พ นททอาจเกดน าทวมตามโอกาสความนาจะเปนทระบ

▌ น าทวม (Flood) น านอง (Inundation)

น าทวม (Flood) น านอง (Inundation) คอ (1) การไหลลนของน าเกนความจปกตของแมน า ลาน า ทะเลสาบ ทะเล หรอแหลงน าอน ๆ หรอการสะสมของน าในพ นททขาดการระบายน าทด และไหลเขาไปทวมพ นททไมเคยเกดน าทวมมากอน คาวาน านองโดยปกตหมายถงน าทมระดบลกไมกสบเซนตเมตร และไมจาเปนจะตองเกดจากน าทวม (2) การแผกระจายของน าทควบคมเพอการชลประทาน ฯลฯ การบรหารจดการน าทวม : การกาหนดแนวทางรบมอกบปญหาน าทวม

▌ โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project)

โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project) (อานคาอธบายเพมเตมจากโครงการควบคมน าทวม (Flood Control Project))

▌ พ นทราบน าทวมถง (Floodplain) พ นทน าทวม (Flood Land)

พ นทราบน าทวมถง (Floodplain) พ นทน าทวม (Flood Land) คอ (1) สวนของพ นดนทถกน าทวม ขอบเขตของพ นทราบน าทวมถงระบตามความถของการเกดน าทวมเฉพาะ เชน พ นทราบน าทวมถงในรอบ 100 ป เปนพ นททถกน าทวมโดยมคาเฉลยของรอบปการเกดซ าของเหตการณน าทวมเทากบ 100 ป หรออกนยหนงมโอกาสความนาจะเปนของการเกดเหตการณน าทวมในแตละปเทากบ 0.01 (2) พ นทเสยงภยน าทวมทอยตดกบแมน า ซงน ามกไหลลนตลงแมน าเปนประจา หรอเปนคร งคราว สาหรบในพ นทราบ พ นทน าทวมถงทาหนาทเสมอนกบอางเกบน าเกบกกน าทาสวนเกน และชวยลดขนาดของยอดน าหลากสงสด นอกจากน พ นทราบน าทวมถงยงชวยเพมปรมาณระบายน าออก ท งน ข นอยกบปจจยความลาดชน ลกษณะรปรางของพ นท และความลกของน านอง การกาหนดใหพ นทใดเปนพ นทราบน าทวมถงน นเปนสงททาไดยาก เนองจากตองพจารณาตามปรมาตรน าทวม ระดบน า และรอบการเกดซ าทเหมาะสม โดยทวไปมกจะใชระดบของน าทวมทรอบการเกดซ า 100 ป เปนตวกาหนดขอบเขตของพ นทราบน าทวมถง อานคาอธบายเพมเตมจากพ นทราบน าไหล (Flow Plain) ชายเขตน าทวม (Flood Fringe) และทางระบายน าทวม (Floodway)

B–4


▌ การบกรกพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Encroachment)

การบกรกพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Encroachment) คอ การพฒนาสงกอสรางแบบไมมแบบแผนในพ นทน าทวมถง เชน อาคาร ถนน คนทางรถไฟ สะพาน หรอสงกดขวางอน ๆ สงผลใหความสามารถในการระบายน าทวมลดลง และทาใหสถานการณน าทวมเลวรายยงข น

▌ ชายเขตน าทวม (Floodplain Fringe, Floodway Fringe)

ชายเขตน าทวม (Floodplain Fringe, Floodway Fringe) คอ พ นทระหวางพ นทราบน าทวมถงกบทางระบายน าทวม ซงพ นททอยตดกบทางระบายน าทวมมโอกาสน าทวมไดแตไมบอยนก ความเรวของการระบายน าผานพ นทไมสงนก นอกจากน ความถและชวงเวลาทเกดน าทวมจะส นกวาทางระบายน าทวม ในพ นทชายเขตน าทวมจะยนยอมใหมการใชประโยชนในพ นทเกอบทกอยาง แตตองมการปองกนน าทวมและตองสอดคลองตามขอกาหนดของการจดเขตการใชพ นท เชน ทอยอาศย การพาณชย และการอนรกษ

▌ พ นทเสยงภยน าทวม (Flood Prone Area)

พ นทเสยงภยน าทวม (Flood Prone Area) คอ พ นทมน าทวมเปนคร งคราว และยงไมมการดาเนนมาตรการปองกนน าทวม

▌ การปองกนน าทวม (Flood Protection)

การปองกนน าทวม (Flood Protection) คอ การปองกนไมใหเกดความเสยหายจากน าทวม ซงประกอบดวยการควบคมน าทวมโดยตรง รวมถงการปองกนทรพยสนตาง ๆ ดงน นจงมความหมายทกวางกวาการควบคมน าทวม (Flood Control)

▌ ความเสยงจากน าทวม (Flood Risk)

ความเสยงจากน าทวม (Flood Risk) เปนตววดเกยวกบความรนแรงของภยพบตน าทวม (1) โอกาสทจะประสบกบเหตการณน าทวม ความเสยงมกแสดงในรปของคารอบการเกดซ าของปรมาณน าทวมสงสด แตบางคร งคาความเรวน า ปรมาณของตะกอน และความลกน า อาจนามาใชเปนตวกาหนดพ นทเสยงได การประเมนความเสยงอาจพจารณาจากชวตทสญเสยไปหรอทรพยสนทถกทาลาย (2) แนวคดทใชในการวเคราะหความเสยงคานวณจากโอกาสความเปนไปไดทจะเกดเหตการณใด ๆ คณดวยความเสยหายของเหตการณทจะเกดข นตามมา คาน เทากบคาความเสยหายคาดการณ

B–5


▌ เขตน าทวม (Flood Zones)

เขตน าทวม (Flood Zones) คอ (1) พ นทยอยในพ นทราบน าทวมถงทมความถของการเกดน าทวมเทากน (2) พ นทรมขอบอางเกบน าหรอรมแมน าทน าทวมถงอนเนองมาจากระดบน าเกบกกสงกวาปกต

▌ การใชทดน (Land Use)

การใชทดน (Land Use) คอ (1) วธการทาการเกษตรทเกยวกบการใชผวหนาดน ซงสงผลตอสภาพทางสงคมและเศรษฐกจในวงกวางของภมภาคหนง ๆ และยงสงผลตอปรมาณและลกษณะของน าทาและการกดเซาะ โดยทวไปแบงได 3 ประเภท คอ พ นทเพาะปลก พ นททงหญาเล ยงสตว และพ นทปา (2) การใชทดนหรอจดเขตการใชทดนเพอผลทางเศรษฐกจทมอย เชน เขตทอยอาศย เขตอตสาหกรรม พ นทเพาะปลก เขตการพาณชย (3) การใชประโยชนของทดนแปลงหนง ๆ (เพอเปนทอยอาศย โรงงานอตสาหกรรม ถนน กจการการเกษตรหรอปศสตว)

▌ การวางแผนการใชทดน (Land Use Planning)

การวางแผนการใชทดน (Land Use Planning) คอ การพฒนาแผนงานการใชประโยชนทดนในระยะยาวเพอสรางความเปนอยทดของสวนรวม รวมถงการกาหนดแนวทางและวธการในการใชทดนใหบรรลผลตามแผนน น

▌ โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme)

โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme) (อานรายละเอยดทโครงการควบคมน าทวม (Flood Control Project))

▌ การวเคราะหความเปราะบาง (Vulnerability Analysis)

การวเคราะหความเปราะบาง (Vulnerability Analysis) คอ วธทใชในการวเคราะหหาระดบภาวะความเสยงจากการใชทดนหรอการทากจกรรมตาง ๆ ในทดนซงอาจถกน าทวมทาใหหยดชะงกได

▌ ตะพกน า (Washland)

ตะพกน า (Washland) คอ พ นทตาทอยรมแมน าหรอปากแมน าซงไดก นคนไว และเปนสวนหนงของพ นทราบน าทวมถงซงยอมใหน าทวมไหลผานเปนระยะ ๆ เพอควบคมระดบน าในแมน าทเพมสงข น

B–6


▌ พ นทเกบกกน าทวม (Washland Storage)

พ นทเกบกกน าทวม (Washland Storage) คอ การกอสรางพ นทในพ นทราบน าทวมถงเพอวตถประสงคในการเกบกกน าทวมเพอลดการเกดน าทวมในพ นททายน า โครงการอาจมท งลกษณะเชงรบ เชน ปลอยใหทวมเมอระดบน าสงเกนคาทกาหนดโดยไมตองจดการอะไร หรอลกษณะเชงรก เชน มการเปดประตควบคมน าเพอเกบกกน าหลากไวในพ นทรบน าทวม

B.2 อทกวทยาของน าทวม (Hydrology of Floods)

▌ ระดบเตมตลง (Bankful, Bankful Stage)

ระดบเตมตลง (Bankful, Bankful Stage) คอ ระดบทน าในแมน าทชวงความยาวลาน าทแนวนอนใด ๆ เรมทจะลนตลงขามคนก นน าตามธรรมชาตหรอทสรางข น และน าเรมจะไหลเขาทวมในพ นทราบน าทวมถง หรอทลมตา

▌ ปรมาณน าลนตลง (Bank Overspill)

ปรมาณน าลนตลง (Bank Overspill) คอ ปรมาตรของน าทลนจากแมน าเขาไปทวมในพ นทราบน าทวมถง หรอทลมตาในบรเวณใกลเคยง

▌ น าทวมทระดบฐาน (Basic Stage Flood) น าทวมเหนอระดบฐาน (Floods Above A Base)

น าทวมทระดบฐาน (Basic Stage Flood) น าทวมเหนอระดบฐาน (Floods Above A Base) คอ คาอตราการไหลของน าในลาน า ซงเลอกมาใชกาหนดเปนขดจากดตาสดหรอคาฐานสาหรบการวเคราะหน าทวม บางคร งอาจใชคาปรมาณน าทวมตาสดรายป

▌ ความจทางน า/ความจรองน า (Channel Capacity)

ความจทางน า/ความจรองน า (Channel Capacity) คอ อตราการไหลสงสดทระดบเตมตลงของทางน าใด ๆ ทสามารถนาน าไหลไปไดโดยน าไมไหลลนขามตลง

▌ น าทวมออกแบบ (Design Flood)

น าทวมออกแบบ (Design Flood) คอ (1) น าทวมสงสดทสามารถไหลผานอาคารชลศาสตรใด ๆ ไดอยางปลอดภย (2) น าทวมทนามาใชในการออกแบบอาคารชลศาสตร (3) น าทวมทพ นทหนงสามารถรบมอในการปองกนน าทวมได โดยทวไปคาอตราการไหลของน าทวม ปรมาณน าทวม และพารามเตอรอน ๆ ของ

B–7


ขอมลน าทวม สามารถนามาใชแสดงขนาดของน าทวมออกแบบ ท งน ข นอยกบลกษณะของอาคารชลศาสตรน น ๆ

▌ กราฟน าหลากออกแบบ (Design Flood Hydrograph)

กราฟน าหลากออกแบบ (Design Flood Hydrograph) คอ กราฟน าหลากทแสดงขอบเขตของปรมาตรน าทาสาหรบใชกาหนดความจออกแบบของทางระบายน าลนของเขอน หรออาคารชลศาสตรอน ๆ

▌ น าทวมจากแผนดนไหว (Earthquake Flood) สนาม (Tsunami)

น าทวมจากแผนดนไหว (Earthquake Flood) สนาม (Tsunami) คอ น าทวมทเกดข นบรเวณพ นทชายฝงทะเล หรอพ นทลมตา ซงเกดจากคลนทะเลหลงจากการเกดแผนดนไหว หรอภเขาไฟระเบดใตทะเล

▌ โอกาสความนาจะเปนแบบมากกวา (Exceedance Probability)

โอกาสความนาจะเปนแบบมากกวา (Exceedance Probability) คอ โอกาสความนาจะเปนของการเกดเหตการณน าทวมในปใด ๆ ทมขนาดสงกวาคาทกาหนด อานคาอธบายเพมเตมทรอบการเกดซ า (Return Period)

▌ พ นทน าทวม (Flooded Area)

พ นทน าทวม (Flood Area) คอ (1) พ นททถกน าทวมเมออตราการไหลเกดความจปลอดภยของทางน า หรอเปนผลมาจากการสรางเขอนขวางแมน า (2) พ นททถกน าทวมอนเนองมาจาก (2.1) คลนพายซดฝง และ/หรอเปนผลจากคนก นน าพง (2.2) มสงกดขวางทางระบายน าฝน

▌ ขนาดน าทวม (Flood Magnitude, Flood Size)

ขนาดน าทวม (Flood Magnitude, Flood Size) คอ ปรมาตรน าท งหมดของการเกดน าทวมหรออตราการไหลสงสดระหวางเกดน าทวม

▌ แผนทน าทวม (Flood Map) แผนทเสยงน าทวม (Flood Risk Map) แผนทพ นทราบน าทวมถง(Floodplain Map)

แผนทน าทวม (Flood Map) แผนท เส ยงน าทวม (Flood Risk Map) แผนท พ นท ราบน าทวมถ ง(Floodplain Map) คอ (1) แผนทซงแสดงขอบเขตของน าทวมทเคยเกดข นหรอของน าทวมคาดการณ (2) การกาหนดและแสดงพ นทเสยงภยน าทวมไวในแผนท (3) แผนททางภมศาสตรของพ นทราบน าทวมถง

B–8


ของแมน าซงระบคาระดบน าคาดการณทสมพนธกบคาขนาดน าทวมทรอบปการเกดซ าใด ยกตวอยางเชน 10, 20, 50 และ 100 ป

▌ คราบน าทวม (Flood Mark) คราบน าทวมสง (High Watermark) คราบน า (Rack Mark)

คราบน าทวม (Flood Mark) คราบน าทวมสง (High Watermark) คราบน า (Rack Mark) คอ (1) รอยหรอแนวทหลงเหลอจากคราบตะกอนหรอสงอนเมอระดบน าในชวงระหวางเกดน าทวมเพมข นสงสด (2) รอยตามธรรมชาตทหลงเหลอบนอาคารชลศาสตรหรอวตถใด ๆ ซงแสดงถงแนวเสนระดบน าทวมสงสดทเคยเกดข น

▌ พารามเตอรน าทวม (Flood Parameter)

พารามเตอรน าทวม (Flood Parameter) คอ ตวแปรทแสดงลกษณะของน าทวมหนง ๆ เชน ระยะเวลา (ในหนวยเวลา) ขนาดของน าทวม (ในหนวยลกบาศกเมตร) ระดบน าสงสด (ในหนวยเมตร) การไหลลนตลง (ในหนวยลกบาศกเมตร) หรออตราการไหลในแมน าขณะเกดน าทวม (ในหนวยลกบาศกเมตรตอวนาท)

▌ การจดท าแผนทพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Mapping)

การจดทาแผนทพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Mapping) คอ กระบวนการทเกยวของกบการประมาณการหาขนาดของน าทวมทรอบปการเกดซ าใด ๆ และแสดงใหเหนถงขอบเขตพ นททเกดเหตการณน าทวมทความถตาง ๆ แผนทบางฉบบจดทาข นโดยอาศยขอมลน าทวมทมขนาดใหญสดทเคยบนทกไว และหลายฉบบแสดงถงความลกและเสนทางการไหลของน าทวม ในบางพ นทไมสามารถระบตาแหนงพ นทน าทวมในอนาคตไดอยางชดเจน เชน ในพ นทกงแหงแลงซงชองทางน าเคลอนยายตาแหนงได ดงน นการจดทาแผนทจะตองแสดงใหเหนขอมลความเสยงในรปแบบตาง ๆ และจะตองปรบใหทนสมยอยางตอเนองตามปจจยขอมลอทกวทยาทเปลยนแปลงไป รวมถงปจจยการเปลยนแปลงทเกดข นท งทางดานเหนอน าและทายน าทสงผลตอปรมาณน าทวม เชน การกอสรางในพ นทราบน าทวมถง การทาลายปาในพ นทลมน า

▌ ปรมาณน าทวมสงสดทอาจเกดข นได (Probable Maximum Flood, PMF) ปรมาณน าทวมสงสดทเปนไปได (Maximum Possible Flood, MPF)

ปรมาณน าทวมสงสดทอาจเกดข นได (Probable Maximum Flood, PMF) ปรมาณน าทวมสงสดทเปนไปได (Maximum Possible Flood, MPF) คอ (1) ปรมาณน าทวมสงสดทคาดวาจะเปนไปไดตามลกษณะทางอตนยมวทยาและหมะทปกคลมในพ นทลมน า ซงเปนการคาดคะเนความเปนไปไดของการเกดจากเหตการณธรรมชาตททาใหเกดน าทวมข นพรอม ๆ กนทกเหตการณ (2) ปรมาณน าทวมสงสดซงสามารถ

B–9


คาดการณตามหลกเหตผลวามโอกาสเกดข นไดทจดใด ๆ ของแมน า หรอเปนปรมาณน าทวมสงสดทสามารถคาดการณทรอบปการเกดซ าทกาหนดหรอรอบปการเกดซ าใด ๆ ภายใตสมมตฐานทวาการเกดเหตการณน าทวมน นไดรวมปจจยตาง ๆ ท งหมดทสงผลทาใหเกดฝนตกหนกรนแรงทสดและเกดปรมาณน าทาสงสดซงเกดข นพรอมกน (3) ปรมาณน าทวมรนแรงทสดทพจารณาตามหลกเหตผลแลววามความเปนไปไดทจะเกดข นในพ นทต งใด ๆ อนเปนผลมาจากสภาพทางอตนยมวทยาและทางชลศาสตร

▌ รอบปการเกดซ า (Return Period, Recurrence Interval)

รอบปการเกดซ า (Return Period, Recurrence Interval) คอ ชวงเวลาเฉลยทคาดวาเหตการณน าทวมใด ๆ ทมขนาดหรอความรนแรงเทากบหรอมากกวาจะเกดซ าอกคร ง ดงน น น าทวมทรอบปการเกดซ า 100 ป จงหมายถงเหตการณน าทวมทคาดวาจะเกดข น 1 คร ง ทก ๆ 100 ป โดยเฉลย คาเฉลยระยะยาวของชวงเวลาทเหตการณหนงจะมคาเทากบหรอมากกวาเกดข น เชน คาอตราการไหลสงสดหรอคาพารามเตอรทางอทกวทยาอน ๆ ทเปนลกษณะของน าทวม

B.3 มาตรการบรหารจดการน าทวม (The Measures of Flood Management)

▌ การปองกนและการบรหารจดการการสญเสยจากน าทวมแบบสมบรณ (Comprehensive Flood Loss Prevention and Management)

การปองกนและการบรหารจดการการสญเสยจากน าทวมแบบสมบรณ (Comprehensive Flood Loss Prevention and Management) เปนกลยทธการบรหารจดการน าในพ นทราบน าทวมถง ซงหมายถงแนวทางทรวมมาตรการท งทเปนสงกอสรางและทไมใชสงกอสราง เพอปองกน และ/หรอลดการสญเสยจากน าทวมใหเหลอนอยทสด

▌ มาตรการบรหารจดการน าทวมแบบไมใชสงกอสราง (Non–Structural Measures of Flood Management)

มาตรการบรหารจดการน าท วมแบบไม ใช ส งกอสร า ง ( Non–Structural Measures of Flood Management) คอ มาตรการทปรบเปลยนวธการเผชญเหตน าทวมเพอลดหรอขจดผลกระทบตอชวตและทรพยสนทจะเกดความเสยหายข น เชน การวางแผนการใชทดนในพ นทราบน าทวมถง การพยากรณและเตอนภยน าทวม การกนน าทวม และแนวทางความชวยเหลอผประสบภย

B–10


B.3.1 มาตรการสงกอสราง (Structural Measures)

▌ มาตรการแบบใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวม (Structural Measures of Flood Management)

มาตรการแบบใชส งกอสร า ง เ พอการบรหารจดการน าทวม ( Structural Measures of Flood Management) คอมาตรการซงปรบเปลยนลกษณะทางกายภาพของน าทวม เชน การปฏบตการอางเกบน า การบรหารจดการพ นทลมน าดานเหนอน า การปรบปรงทางน า การสรางคนก นน า การใชงานอาคารทางชลศาสตรตาง ๆ ฯลฯ

▌ ทางเบยงน าทวม (By–Pass Floodway) ทางผนน าทวม (Flood Diversion Channel) ทางบรรเทาน าทวม (Flood Relief Channel)

ทางเบยงน าทวม (By–Pass Floodway) ทางผนน าทวม (Flood Diversion Channel) ทางบรรเทาน าทวม (Flood Relief Channel) คอ (1) ทางน าธรรมชาตหรอทสรางข นเพอระบายน าเมอเกดน าทวม โดยใหน าไหลผานไปตามทางน น (2) พ นทรมตลงของทางน าหลกทออกแบบไวใหเปนทางระบายน าทวม

▌ มาตรฐานการออกแบบ (Design Standard)

มาตรฐานการออกแบบ (Design Standard) คอ ระดบของการปองกนทโครงการบรหารจดการน าทวมจดทาข น ซงโครงการอาจปองกนการเกดน าทวมไดท งหมดท งน ข นอยกบมาตรฐานการออกแบบ เชน ออกแบบโดยยอมใหเกดน าทวม 1 คร ง ในรอบ 100 ป

▌ เขอนปากแมน า (Estuary Dam)

เขอนปากแมน า (Estuary Dam) คอ เขอนทสรางปดก นบรเวณปากแมน าเพอกนน าทะเล เขอนปากแมน าสรางข นเพอวตถประสงคเดยวหรอหลายวตถประสงคกได (1) สรางอางเกบน าเพอผลตพลงงานไฟฟาจากระดบน าข นลงของคลนน าทะเล (2) เกบกกน าสาหรบใชเพอการชลประทาน (3) ปองกนการรกล าของน าทะเล (4) เปนแนวกนคลนน าทะเลช นแรกทดแทนการสรางคนก นน าตามแนวชายฝงบรเวณปากแมน าและตามแนวแมน าตอนลาง สวนใหญจะสรางประตควบคมไวทเขอนปากแมน าน เพอควบคมอตราการระบายน าลงสทะเล

▌ ก าแพงปองกนน าทวม (Flood Wall)

กาแพงปองกนน าทวม (Flood Wall) คอ กาแพงคอนกรตหรอหนกอทสรางข นเพอปองกนน าทวม

B–11


▌ ทางระบายน าทวม (Floodway)

ทางระบายน าทวม (Floodway) คอ ชองทางน าหรอสวนของพ นทราบน าทวมถงทอยตดกบแมน าททาหนาทลาเลยงและระบายน าทวมออกจากแมน า ในงานวศวกรรมแมน าอาจแบงประเภททางระบายน าทวมไดเปน (1) ทางเบยงน าทวม (By–Pass Floodway) (2) ทางระบายน าทวมแบบคขนาน (Parallel Floodway) และ (3) ทางระบายน าท วมระหว า ง พ นท ล มน า ( Inter–Basin Floodway/ Inter–Catchment Floodway) ทางระบายน าทวม 1% (1% Floodway) หมายถง สดสวนของพ นทราบน าทวมถงขนาด 1% ทจาเปนตองสามารถระบายน าทวมขนาด 1% ออกไปจากพ นทอยางปลอดภย ทางระบายน าทวมจะครอบคลมถงพ นทชองทางน าท งหมดรวมกบบางสวนของพ นทราบน าทวมถงทไมเหมาะจะเปนทอยอาศยของมนษย เนองจากอนตรายทจะเกดตอชวตและทรพยสน ถงแมวาการกาหนดพ นทสาหรบใชเปนทางระบายน าทวมอาศยหลกการทางวศวกรรมเปนหลก อยางไรกดปจจยทไมเกยวของเชงเทคนคถกนามาใชเปนขอมลประกอบการสรางแนวเขตทางระบายน าทวม ดวยเหตน แนวทางระบายน าทวมอาจถกกาหนดในลกษณะแตกตางกนไดในแตละชวงแมน า อาจยอมใหมการใชประโยขนจากพ นทในเขตทางระบายน าทวมไดเชน การเกษตรกรรม พ นทเปดสาธารณะ พ นทจอดรถ (มขอจากด) และพ นทเกบกกน า

▌ ประสทธภาพทางชลศาสตรของระบบควบคมน าทวม (Hydraulic Effectiveness of Flood Control Systems)

ประสทธภาพทางชลศาสตรของระบบควบคมน าทวม (Hydraulic Effectiveness of Flood Control Systems) คอ คาทางสถตของตวแปรทแสดงคณลกษณะของน าทวมทคดเลอกมาวเคราะหสถานการณท งทมและไมมการควบคมน าทวมหรอการปองกนน าทวม ซงแสดงใหเหนประสทธภาพของมาตรการควบคมน าทวมหรอปองกนน าทวมบางมาตรการในพ นททกาหนด ประสทธภาพทางชลศาสตรของระบบควบคมน าทวมแสดงในรปของเปอรเซนตของการปองกนภยน าทวมในภาพรวมตามทฤษฎ

▌ ทางระบายน าทวมระหวางพ นทลมน า (Inter–Basin Floodway)

ทางระบายน าทวมระหวางพ นทลมน า (Inter–Basin Floodway) คอ ทางลดระบายน าทวมทชวยระบายน าบางสวนจากแมน าหนงไปยงอกแมน าหนง ซงนบเปนแนวทางแกปญหาน าทวมทเหมาะสมของแมน า 2 สาย ทมเวลาในการเดนทางของน าตางกน และระดบของพ นทลมน าอยตากวาระดบน าในแมน าในชวงขณะเกดน าทวม

B–12


▌ ชองขาดทเกดข นโดยสาธารณชน (Public Cuts)

ชองขาดทเกดข นโดยสาธารณชน (Public Cuts) คอ การทเกษตรกรหรอคนในทองถนตดฟนคนก นน าใหขาด การทเกษตรกรสรางทางระบายน าทวมโดยไมมแบบแผนและไมไดรบอนญาตตดผานคนก นน าหรอขามพ นท วธปฏบตดงกลาวอาจลดประสทธภาพของระบบการบรหารจดการน าทวมและการระบายน าตามทไดวางแผนไวแลว หรอเปนอปสรรคตอการรระบายน า

▌ แนวก นคลนพายซดฝง (Storm Surge Barrier)

แนวก นคลนพายซดฝง (Storm Surge Barrier) คอ เขอนทมประตควบคมน า หรอทเรยกอกอยางวาเขอนระบายน า (Barrage) ทสรางข นบรเวณปากแมน า หรอชวงแมน าทางตอนลาง โดยปกตจะเปดประตควบคมน าจากการข นลงของน าทะเลและใหเรอผาน และปดเปนระยะเวลาส น ๆ เมอเกดคลนพายซดฝงซงมแนวโนมจะเกดน าทวมสงในพ นทได

B.3.2 งานปรบปรงสภาพล าน าและงานควบคม (River Training and Control Works)

▌ ดานหลงของคนก นน า (Back of Levee) ดานวางของคนกนน า (Air Side of Levee) ดานตดทดนของคนก นน า (Land Side of Levee) ดานสงน าออกของคนกนน า (Outflow Side of Levee) ดานในของคนกนน า (Inner Side of Levee) ดานในโพลเดอรของคนกนน า (Polder Side of Levee) ดานทายของคนกนน า (Downstream Side of Levee)

ดานหลงของคนก นน า (Back of Levee) ดานวางของคนกนน า (Air Side of Levee) ดานตดทดนของคนก นน า (Land Side of Levee) ดานสงน าออกของคนกนน า (Outflow Side of Levee) ดานในของคนกนน า (Inner Side of Levee) ดานในโพลเดอรของคนกนน า (Polder Side of Levee) ดานทายของคนกนน า (Downstream Side of Levee) คอ ดานของคนก นน าทอยหางจากแมน า และหนหนาออกไปหาพ นทปองกน (Protected Area)

▌ การพงทลาย (Breach)

การพงทลาย (Breach) คอ (1) ลกษณะผวดนทถกตดเปนชองเปดลกซงมกเกดจากการกดเซาะหนาดน (2) เกดรอยแตก โพรง หรอรโหว บรเวณตลงคลองหรอคนกนน าทวม ซงอาจเกดจากสตวขดดนจนกลายเปนโพรง การซมของน าหรอการลนไหล หรอดนถกชะลางจากน าฝนหรอน าทวม หรอการพงทลายดนโดยกลมผใชน าชลประทานหรอผฝาฝนโดยไมไดรบอนญาต (3) การกดเซาะทเปนสาเหตใหคนก นน า หรอเขอนพง โดยปกตการกดเซาะมกจะเกดข นในชวงเกดน าทวม (4) อาจเกดจากลกษณะของการไหลของน าใตดนทม

B–13


อยภายใตความดน และน าทวมหรอคลนน าหลากไหลขามจนทาใหเกดการพงทลาย (อานรายละเอยดทการทาลายโดยภาคประชาชน (Public Cut))

▌ คนดน (Bund)

คนดน (Bund) คอ คนดนเต ย ๆ สงไมเกน 1 เมตร ทใชเพอควบคมการไหลของน าในแมน าหรอในพ นทชลประทาน

▌ คนก นน า (Dike, Dyke)

คนก นน า (Dike, Dyke) คอ (1) ทานบดน แนวดน หรอคน เพอจากดขอบเขตของน าใหไหลตามแนวตลงแมน าเพอปองกนน าทวมเขาไปทวมในทราบลม หากใชกบแนวชายฝงทะเลจะเรยกวาแนวก นน าทะเล (Sea Defence) (2) ชองทางระบายน าขนาดใหญสาหรบการฟนฟพ นทดน (3) การสอดแทรกของหนอคนในลกษณะเหมอนทอเขาไปในพ นททมโครงสรางระนาบ (Planar Structures) ทอยโดยรอบ (ใหดความหมายของคนก นน าทวม (Flood Levee))

▌ คนก นน าทวม (Flood Levee) คน (Levee) คนหลก (Main Levee) ท านบ (Embankment) ท านบหยด (Stop Bank) คน (Dyke) คนฤดรอน (Summer Dike) คนก าหนดเขต (Confinement Dike) คนขอบ (Ring Dike) คนดน (Bund)

คนก นน าทวม (Flood Levee) คน (Levee) คนหลก (Main Levee) ทานบ (Embankment) ทานบหยด (Stop Bank) คน (Dyke) คนฤดรอน (Summer Dike) คนกาหนดเขต (Confinement Dike) คนขอบ (Ring Dike) คนดน (Bund) คอ โครงสรางของงานดนรปสเหลยมคางหมทสรางตามแนวแมน าเพอปองกนพ นทใกลเคยงหรอทอยอาศยของมนษยจากการถกน าทวม ซงถอวาเปนวธการปองกนน าทวมทเกาแกและแพรหลายทสด คนกนน าทวมเปนสงกอสรางตามแนวยาวของแมน า หรอลอมรอบสงกอสรางทมมลคาสง มจดประสงคเพอการจากดขอบเขตน าทไหลลนมาจากชองทางน าไมใหกระจายตวเขาไปในพ นทราบน าทวมถง คนก นน ามกถกออกแบบขนานไปกบแมน าหลก การกอสรางคนก นน าทวมเปนการเพมความสามารถในรบน าของทางน าและปองกนพ นท ใกลเคยงจากการเกดน าทวม คนกนน าทวมประกอบดวย 2 สวนหลกคอ (1) ตวคน (Levee Body) และ (2) ดนฐานรากใตตวคน (Foundation Soils) (อานรายละเอยดท คน (Dike))

B–14


▌ ระยะพนน า (Freeboard) ระยะพนน าสทธ (Net Freeboard) ระยะพนน าแหง (Dry Freeboard) ระยะพนน าทวม (Flood Freeboard)

ระยะพนน า (Freeboard) ระยะพนน าสทธ (Net Freeboard) ระยะพนน าแหง (Dry Freeboard) ระยะพนน าทวม (Flood Freeboard) คอ (1) ระยะตามแนวต งระหวางระดบทกาหนดกบระดบสงสดของเเขอน ดงน นระยะพนน าสทธ หรอระยะพนน าแหง หรอระยะพนน าทวมจงหมายถงระยะตามแนวต งระหวางระดบน าสงสดกบระดบสนเขอน สาหรบระยะพนน ารวม (Gross Freeboard) หรอระยะพนน าท งหมด (Total Freeboard) คอระยะตามแนวต งระหวางระดบน าเกบกบสงสดของเขอนกบระดบสนเขอน สวนหนงของระยะพนน ารวมสามารถเตรยมพ นทอางเกบน าไวสาหรบรองรบปรมาณน าทวมสวนเกนทความลกใด ๆ ได บางคร งจงเรยกวา ระยะพนน าเปยก (Wet Freeboard) อยางไรกดมกไมนยมและแนะนามาใช และมกพดถงระยะพนน าในลกษณะทอางองกบระดบสนเขอนมากกวา (2) ความสงของสนของคนกนน าทอยเหนอระดบน าสงสดออกแบบคอระยะพนน า ระยะพนน าเปนตวกาหนดระดบความปลอดภยและการปองกนตอปรากฎการณน าทวมทไมคาดคด และไมไดทาการวเคราะหทางอทกวทยามากอน (โดยเฉพาะอยางยง แรงกระทาของคลนสง น าทวมทเกดจากน าแขงรวมตวกน น าทวมวกฤต ฯลฯ) หนาททสาคญอกประการหนงของระยะพนน าคอการปองกนมใหเกดผลกระทบทางกลตอตวคนกนน าหลก จากการขดโพรงดนของสตว และรากพชชอนไช การจราจรบนคนก นน า (3) ระยะพนน ายงใชเพอ (3.1) เพอหลกเลยงความไมนาเชอถอของขอมลทเปนผลมาจากระดบน าสงอยางไมเคยคาดคดมากอน (3.2) เพอใชเปนทต งสาหรบอยอาศยระยะยาวในชวงเวลาหนง (3.3) เพอทาใหระดบน าทรงตวอนเนองมาจากลมเชนระดบน าในอางเกบน าหรอชายฝงทะเล (3.4) เพอทาใหคลนยกตว โดยทวไปความสงของระยะพนน าเทากบ 1.0 เมตร บางกรณมคาเทากบ 1.5 เมตร และความสงของระยะพนน าตาสดคอ 0.5 เมตร

▌ คนฟวสพลค (Fuseplug Levee)

คนฟวสพลค (Fuseplug Levee) คอ สวนของคนทอยตาและออนแอทสด ซงเมอมน าทวมไหลขามคนจะขาดออกอยางรวดเรว และทาใหน าไหลเขาไปในทางระบายน าทวมไดเตมท เพอลดความเสยหายจากน าทวม

▌ คน (Levee)

คน (Levee) (อานเพมเตมจาก คนก นน าทวม (Flood Levee) คนก นน า (Dike))

B–15


▌ คนกนน าหลก (Main Levee)

คนกนน าหลก (Main Levee) คอ คนก นน าทปองกนพ นททมมลคาทางเศรษฐกจสง เชน พ นทอตสาหกรรม พ นทเกษตรกรรม ฯลฯ เพอการปองกนน าทวมทไหลลงมาตามแมน าหรอลาน าทระดบความปลอดภยทตองการ (อานเพมเตมจาก คนกนน าทวม (Flood Levee))

▌ การไหลลน (Overflowing) การไหลขามเนองจากระดบน าสง (Overtopping By High Water Level)

การไหลลน (Overflowing) การไหลขามเนองจากระดบน าสง (Overtopping By High Water Level) คอ ถาระดบน าทคนสงกวาสนคน (Dike Crest) น าจะไหลขามไปยงพ นทปองกน และอาจจะเกดน าทวมนองในพ นทตามมา ในทานองเดยวกน การไหลลนหรอการไหลขามคนของคลนทะเล กจะคอย ๆ เพมน าทวมนองเขาไปในพ นทปองกน

▌ การชะโพรง (Piping)

การชะโพรง (Piping) คอ น าและอนภาคดนทไหลใตหรอไหลผานตวคน ซงเปนผลของการกดเซาะของน าไหลผานดน กอนเกดปรากฏการณโพรงทอจะเกดน าผดและมทรายไหลปนมา น าผดจะเกดข นใหเหนโดยเฉพาะอยางยงในชวงระดบน าในคนสง และมกพบเหนปรากฏการณน ไดไมเพยงแตทคนตามแนวแมน า แตรวมถงตามแนวคนก นน าทะเล (อานเพมเตมท บอทราย (Sand–Carrying Well))

▌ พ นทปดลอม (Polder)

พ นทปดลอม (Polder) คอ พ นททมระดบน าสงมาแตเดมท งในลกษณะแบบถาวรและแบบตามฤดกาลจากสาเหตอนเนองมาจากน าใตดนหรอน าผวดนทข นสง พ นทดงกลาวจะกลายเปนพ นทปดลอมเมอทาการปรบปรงพ นทโดยสามารถควบคมระดบน าใหมความแตกตางจากรปแบบทางอทกวทยาของพ นทรอบขางไดเพอลดการเกดน าทวม

▌ พ นทปองกน (Protected Area)

พ นทปองกน (Protected Area) คอ สวนของพ นทน าทวมถงซงมการกอสรางคนกนน าไวในพ นทเพอกนน าทวมออกไปจากพ นท คาน เมอใชในบางพ นททมความสาคญเชงนเวศวทยาและตองไดรบการปกปองจะหมายความวาไมยอมใหมการปองกนน าทวมหรออยางนอยกเปนสงทไมพงปรารถนา

B–16


▌ ท านบช นท 2 (Retired Embankment)

ทานบช นท 2 (Retired Embankment) คอ ทานบทสรางข นหางจากรมแมน าหลงจากสรางทานบช นแรกรมตลงแมน า สาหรบใชเปนแนวปองกนน าทวมอกช น หรอเพอแทนททานบรมตลงแมน าเดม (ทานบทมอยเดมบางคร งเรยกวาแนวปองกนช นแรก (Primary Defence))

▌ คนปดลอม (Ring Dikes)

คนปดลอม (Ring Dikes) คอคนทสรางปดลอมพ นทเพอกนพ นทไมใหเกดน าทวมเชน ทอยอาศย บานเรอน โรงงานอตสาหกรรม ทอยในบรเวณพ นทราบน าทวมถง หรอพ นทระหวางชองทางน า

▌ บอทราย (Sand–Carrying Wells) ทรายผด (Sand Boils)

บอทราย (Sand–Carrying Wells) ทรายผด (Sand Boils) คอ การไหลออกของน าใตดนบรเวณทความเรวของกระแสน าใตดนสงจนพดพาอนภาคดนออกมา แมกระทงในทศทางยอนข น ปรากฎการณน สามารถเรงใหเกดกระบวนการกดเซาะภายใน ซงทาใหเกดเปนรและโพรงในดนใตคนกนน า อนตรายของบอทรายน คอทรายจะถกพดพาออกมาจากคน และนาไปสการเปนโพรงขางใตทละเลกทละนอย ในระยะยาวอาจสงผลใหเกดการทรดตวและการพงทลายของคนกนน า (อานรายละเอยดเพมเตมท การชะโพรง (Piping))

▌ ก าแพงกนน าทะเล (Seawalls)

กาแพงกนน าทะเล (Seawalls) มกเรยก กาแพงกนน าทวม (Floodwall) ทสรางข นในบรเวณพ นทชายฝงทะเลวา กาแพงกนน าทะเล (Seawall) มากกวา ซงตองสามารถตานทานแรงคลนได

▌ ก าแพงเขมพด (Sheet Pile Walls) ก าแพงกนดน (Retaining Walls)

กาแพงเขมพด (Sheet Pile Walls) กาแพงกนดน (Retaining Walls) ในกรณทไมมพ นทเพยงพอทจะกอสรางหรอเสรมความแขงแรงใหกบคนกนน า และอาคารกนดน สามารถใชเขมพดหรอกาแพงรปตวแอลเพอจากดขอบเขตพ นททตองการได ในอดตใชผนงสะทอนคลนซงทาจากคอนกรตหรอหนกอมาวางไวบนสนของกาแพงกนน าทะเลเพอลดพ นทและปรมาณทจาเปนสาหรบอาคารดน

B–17


▌ คนฤดรอน (Summer Dikes) คนดนขางแมน า (River Side Bunds) คนทสามารถจมน าได(Submersible Dikes)

คนฤดรอน (Summer Dikes) คนดนขางแมน า (River Side Bunds) คนทสามารถจมน าได (Submersible Dikes) คอ ทานบเต ย ๆ ตามรมฝงแมน าหรอชายฝงทะเล ทสรางข นเพอการปองกนน าทวมทมระดบน าตาและเกดข นเปนประจา และ/หรอปองกนน าทวมในระยะเรมตน (สงผลใหน าทวมเกดชาลง) คนน สรางในพ นททเกดน าทวมซ าซากซงจาเปนตองมการปองกนน าทวมทมขนาดเลกแตมความถของการเกดบอยคร ง โดยเฉพาะอยางยงเปนททาการเกษตรกรรมในพ นทน าทวมซ าซาก โดยทวไปคลนน าทวมขนาดใหญจะมโอกาสเกดเหตการณนอยกวา และจะไหลขามคนและทวมพ นทเปนระยะเวลานานหรอยาวนานกวาฤดน าทวม

B.3.3 ความจเกบกก (Storage)

▌ อางเกบน าเพอควบคมน าทวม (Flood Control Reservoir)

อางเกบน าเพอควบคมน าทวม (Flood Control Reservoir) คอ อางเกบน าทใชเพอเกบกกน าทวมไวในอางชวคราวและปลอยออกทนทเมอสภาพของทางน าดานลางสามารถรบน าได

▌ ความจพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Storage)

ความจพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Storage) คอ (1) ปรมาตรน าทวมสวนทกกเกบไวไดในพ นทราบน าทวมถง และยงเรยกอกอยางวา ตะพกน า (Washland) (2) ปรมาตรน าทสามารถกกเกบไวชวคราวในพ นทราบน าทวมถง

▌ ความจเกบกกน าทวม (Flood Surcharge)

ความจเกบกกน าทวม (Flood Surcharge) (อานเพมเตมทคาวา สวนเกบกกเพม (Surcharge))

▌ ทางระบายน าลนแบบรางเทเสรมหญา (Reinforced Grass Spillway)

ทางระบายน าลนแบบรางเทเสรมหญา (Reinforced Grass Spillway) คอ ทางระบายน าลนซงตวรางเทปกคลมดวยหญาเพอเสรมความแขงแรงใหทนตอการกดเซาะ

B–18


▌ สวนเกบกกเพม (Surcharge) ระยะพนน าเปยก (Wet Freeboard)

สวนเกบกกเพม (Surcharge) ระยะพนน าเปยก (Wet Freeboard) คอ ความจเกบกกสวนเกนทใชเพอการปองกนอาคารทางชลศาสตรจากคลนน าทวมทมขนาดใหญกวาความจสงสดของอาคารระบายน าออกและทางระบายลนจะสามารถระบายน าออกได สาหรบอาคารทสรางข นเพอประโยชนในการชลประทานเปนหลก ความจเกบกกสวนเกนน จะถกนามาใชเสรมความจเกบกกใชการทมอย ในขณะทอาคารทสรางข นอเนกประสงค ความจเกบกกสวนเกนน จะถกนามาเพมใหความจปองกนน าทวม ปรมาตรเกบกกสวนเกนน จะใชรองรบคลนน าหลากทควบคมไมไดเปนการชวคราว และไมนบรวมเปนความจเกบกกของอางเกบน า และวดอยในหนวยความสง (เมตร)

B.3.4 มาตรการแบบไมใชสงกอสราง (Non–Structural Measures)

▌ ความชวยเหลอ (Aid) การบรรเทาทกข (Relief)

ความชวยเหลอ (Aid) การบรรเทาทกข (Relief) คอ การจดหาสงของหรอเงนชวยเหลอแกผประสบภยพบต ซงมกเปนการใหความชวยเหลอท งหนวยชมชนหลงเกดเหตการณน าทวม และอาจเปนการใหความชวยเหลอตามทรองขอ

▌ ระดบน าเตอนภย (Alarm Level) ระดบน าอนตราย (Danger Level) ระดบการเตอนภย (Warning Stage)

ระดบน าเตอนภย (Alarm Level) ระดบน าอนตราย (Danger Level) ระดบการเตอนภย (Warning Stage) คอ ระดบของน าทวมหรอน าทกาลงจะมาถง ซงไดรบการพจารณาแลววาเปนระดบอนตรายและจาเปนตองเรมการแจงเตอนภย หรออาจกลาวไดวาเปนคาระดบน าทสรางความเสยหายหรอเกดความไมสะดวกข นในบางพ นทหรอบรเวณใกลสถานวดน า ระดบน าเตอนภยอาจเปนคาระดบทอยเหนอหรอตาวาระดบของขอบตลงแมน า หรอทความจเกบกกน าในพ นทราบน าทวมถง

▌ ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes)

ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes) คอ การควบคมมาตรฐานและลกษณะของอาคารโดยถอเปนสวนหนงของแผนงานลดการสญเสยจากน าทวมใหเหลอนอยทสด ยกตวอยางเชน ประมวลขอบงคบอาคารอาจระบใหอาคาร/ทรพยสนทเกดข นใหมท งหมดจะตองสามารถกนน าทวมทรอบปการเกดซ า 100 ป ได ประมวลขอบงคบอาคารอาจมลกษณะเปนงานทพฒนาข นโดยองคกรภาครฐหรองานทจดทาข นเอง ประมวลขอบงคบอาคารพเศษอน ๆ ไดแก การกาหนดระดบตาสดของฐานหรอพ นอาคาร การกาหนด

B–19


ระดบตาสดของฐานรากหรอกาแพง และอาจหามมใหอาคารมช นใตดน หรอแมกระทงหามกอสรางใด ๆ ในเขตหรอพ นททกาหนด

▌ ทพกพงชวคราวชวงพายไซโคลน (Cyclone Shelter)

ทพกพงชวคราวชวงพายไซโคลน (Cyclone Shelter) คอ อาคารทออกแบบมาสาหรบเปนแหลงพกพงชวคราวของผประสบภยระหวางเกดน าทวมท งทเกดจากคลนพายซดฝงหรอลมพายรนแรง ซงอาจเปนโครงสรางทสรางข นมาเปนการเฉพาะ หรอเปนอาคารสาธารณะทมการเสรมความแขงแรงข น เชน โรงเรยน

▌ การบรรเทาทกขภยพบต (Disaster Relief)

การบรรเทาทกขภยพบต (Disaster Relief) คอ องคกรและการใหความชวยเหลอในสถานการณฉกเฉนระยะส นแกผทประสบความเสยหายจากน าทวม หรอการอพยพจากเหตการณน าทวม การเตรยมความพรอมเปนสงทตองทาเปนลาดบแรกเพอใหการบรรเทาทกขมประสทธภาพ และควรมการวางแผนในรายละเอยดสาหรบภยพบตทคาดวาจะเกดข น มการประมาณการจานวนแรงงาน ความรบผดชอบและทรพยากร และกาจดความกดดนทมอยเมอภยพบตเกดข นจรง

▌ การกระจายขอมลขาวสาร (Dissemination)

การกระจายขอมลขาวสาร (Dissemination) คอ การแจงและกระจายขอมลขาวสารดานการเตอนภยใหแกผประสบภย

▌ การกนน าทวมแบบแหง (Dry Flooding)

การกนน าทวมแบบแหง (Dry Flooding) คอ การกนอาคารบานเรอนใหพนจากน า

▌ แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plan)

แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plan) คอ รายละเอยดของลาดบข นตอนทวางแผนไวลวงหนาและการผสมผสานข นตอนตาง ๆ ทดาเนนการโดยชมชนหรอกลมของชมชนกอนเกดเหตการณน าทวม หรอกอนเกดปญหาน าผวดนอน ๆ และเมอคาดวาปญหาจะเกดข น กาลงจะเกดข น กาลงเกดข น และหลงเกดข นแลว วตถประสงคของแผนปฏบตการฉกเฉนคอเพอบรรเทาความเสยหาย ขดขวาง และลดการคกคามตอชวตและสขภาพของผอยอาศยในพ นทน น ๆ แผนปฏบตการฉกเฉนของชมชนมกคลายคลงกบชดมาตรการกนน าทวมทบางคร งตองจดทาข นเปนรายเฉพาะสาหรบโครงสรางหรอสงอานวยความสะดวก

B–20


ทเสยงตอน าทวม แผนปฏบตการฉกเฉนประกอบดวย 4 ระยะ ดงน (1) การเตรยมการกอนน าทวม (Pre-Flood Preparation) (2) การตดตามผลและเตอนภย (Monitoring and Warning) (3) การสภยน าทวม (Flood Fighting) (4) การซอมแซมใหกลบสสภาพเดมหลงน าทวม (Postflood Cleanup)

▌ การกนน าทวมฉกเฉน (Emergency Flood Proofing)

การกนน าทวมฉกเฉน (Emergency Flood Proofing) คอ การปองกนทรพยสนเชน การปดลอมอาคารดวยกระสอบทรายหลงจากไดรบการแจงเตอนภย ซงอาจจะวางแผนหรอไมไดวางแผนไวกอนลวงหนากได

▌ การวางแผนฉกเฉน (Emergency Planning)

การวางแผนฉกเฉน (Emergency Planning) คอ การเตรยมความพรอมโดยหนวยงานภาครฐในการปฏบตตามแผนเมอไดรบแจงการเตอนภย การวางแผนครอบคลมถงการกาหนดหนวยงานทรบผดชอบ ระดบของการเตอนภยน าทวม การกระจายขอมลขาวสารและกลมเปาหมาย การอพยพ หนวยบรรเทาทกขและกภย การซอมแซมและบารงรกษาอปกรณและวสด กลไกควบคมปรมาณน าในสถานการณฉกเฉน และความจาเปนทตองทาการอบรม (อานเพมเตมท ความชวยเหลอภยพบต (Disaster Relief))

▌ การเตรยมการฉกเฉน (Emergency Preparation)

การเตรยมการฉกเฉน (Emergency Preparation) คอ การจดหาโครงสรางพ นฐานทางกายภาพและองคกรเพอรบมอกบเหตการณน าทวม

▌ การอพยพ (Evacuation)

การอพยพ (Evacuation) คอ การเคลอนยายผคนและทรพยสนทเสยงออกไปจากพ นทหลงจากเตอนภย

▌ การปรบตวเขากบน าทวม (Flood Adaptation)

การปรบตวเขากบน าทวม (Flood Adaptation) คอ การสรางความเชอมนใหประชาชนในพ นทเสยงภยเรยนรวธทจะอยรวมกบน าทวมได การปรบตวเขากบน าทวมหมายถงการพฒนาทศนคตของประชาชนใหรบรวาน าทวมเปนสวนหนงของชวตเมอน าทวมเกดข นและเรยนรทจะอยรวมกน ดวยการปฏบตตามมาตรการรายบคคล และ/หรอมาตรการโดยรวม เพอลดความเสยหายจากน าทวมในชวงเวลาดงกลาว การปรบตวเขากบน าทวมเปนสงทจาเปนสาหรบประชาชนทเลอกหรอจาเปนตองอยในพ นทเสยงน าทวม และเมอไมมมาตการใดเลยทมประสทธภาพแ และ/หรอคมคาทางเศรษฐกจท งมาตรการแบบใชสงกอสรางใด และมาตรการทไมใชสงกอสราง

B–21


▌ ความชวยเหลอน าทวม (Flood Assistance)

ความชวยเหลอน าทวม (Flood Assistance) คอ การใหความชวยเหลอทางการเงนและทางปฏบตกบผประสบภยน าทวม (อานเพมเตมท ความชวยเหลอ (Aid) เงนสนบสนน (Grant) การลดภาษ (Tax Reductions) การประกนภย (Insurance))

▌ ระบบเตอนภยน าทวมลวงหนา (Flood Early Warning System)

ระบบเตอนภยน าทวมลวงหนา (Flood Early Warning System) คอ ระบบเตอนภยตามเวลาจรงประกอบดวยสถานตรวจวดลกขายทางไกลซงสงขอมลมายงสถานแมขาย ระบบโดยรวมน ใชเพอการรวบรวม สงตอ และวเคราะหขอมล และพยากรณน าทวมเพอใหสามารถแจงเตอนภยแกผทอยอาศยในพ นทราบน าทวมถงมากทสด

▌ การสภยน าทวม (Flood Fighting)

การสภยน าทวม (Flood Fighting) คอ การปฏบตการระหวางเกดน าทวมเพอปองกนการสญเสยชวต ความเสยหาย และการวบตของอาคารควบคมน าทวม รวมท งการผนน าทวมออกจากพ นทออนไหว การสภยน าทวมเปนมาตรการฉกเฉนซงมวตถประสงคเพอบรรเทาผลกระทบของน าทวมทมตอสงคมและสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงเมอมาตรการและโครงสรางในการควบคมและปองกนน าทวมไดรบการพสจนแลววาไมมประสทธภาพ หรอประสบความลมเหลว การสภยน าทวมอาจรวมการอพยพผอาศยในพ นทประสบภย การปดถนนตามทวางแผนไวลวงหนา การจดหาระบบการดแลดานการแพทย การปองกนดวยกาลงตารวจ การใชเครองสบน าทเคลอนยายไดเพอลดน าสวนเกนในระบบทอน าท ง การสรางคนกระสอบทราย การสรางคนดนชวคราวเพอปดลอมอาคาร การดาเนนมาตรการกนน าทวม และการตรวจสอบอาคารควบคมน าทวมอยางตอเนอง

▌ การพยากรณและเตอนภยน าทวม (Flood Forecasting and Warning)

การพยากรณและเตอนภยน าทวม (Flood Forecasting and Warning) คอ การคาดการณน าทวมทใกลจะเกดข นและเตอนภยผทอยในพ นทเสยง

▌ การเวนคนพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Acquisition)

การเวนคนพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Acquisition) คอ การซ อและร อถอนทาลายทรพยสนทอยในพ นทเสยงภยโดยองคกรภาครฐ

B–22


▌ การวางแผนการใชพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Land Use Planning)

การวางแผนการใชพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Land Use Planning) คอ การศกษาและวางแผนการใชทดนในพ นทราบน าทวมถงอยางเหมาะสม (อานเพมเตมท การจดเขต (Zoning) ระเบยบ (Regulations) การเวนคน (Acquisition) การยายถน (Relocation))

▌ การบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Management)

การบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Management) คอ การควบคมและดแลดวยองคกรของรฐในเรองการพฒนาและกอสรางในพ นทราบน าทวมถงทกาหนด การบารงรกษาแหลงเกบกกน า และรกษาความจเกบกกน าทวมในพ นททเปนทางผานของน าหลาก หรอเปนพ นททมความเสยงทจะเกดความเสยหายจากน าทวมสงเกนกวาทจะยอมรบไดในมมมองของภาครฐ ดงน นการบรหารจดการพ นท ราบน าทวมถงจงมจดประสงคเพอการปองกนการกอสรางในพ นทน าทวม ซงสงกอสรางตาง ๆ อาจไปกดขวางการไหลของน า เชน อาคาร หรอคนถนน หรอการพฒนาอนใดทกดขวางการไหล (เชน มตนไมหนาแนน) ซงสงผลใหระดบความสงของน าทวมสงข น หรอระยะเวลาของการเกดน าทวมยาวนานข น หรอเกดข นท งสองอยาง นอกจากน ยงมวตถประสงคเพอจากดหรอปองกนการพฒนาดานทอยอาศย การพฒนาดานอตสาหกรรม หรอการพฒนาอน ๆ ในพ นทราบน าทวมถง ซงสามารถคาดการณไดวาหากเกดน าทวมจะสงผลใหตองอาศยมาตรการชวยเหลอและฟนฟพ นทประสบภยดวยงบประมาณภาครฐอยางมหาศาล

▌ ระเบยบพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulations) ระเบยบ (Regulations)

ระเบยบพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulations) ระเบยบ (Regulations) คอ กฎทกาหนดใหมการใชประโยชนจากทดนในพ นททกาหนดไดโดยวธการจดเขตพ นท (Zoning) การนาเครองมอทางกฎหมายมาบงคบใชโดยชมชน เพอควบคมขอบเขตและชนดของการพฒนาในอนาคตซงอนญาตใหทาไดในพ นท ระเบยบอาจรวมถงขอกาหนดสาหรบการกนน าทวม ระดบพ นอาคารตาสดทยอมให ฯลฯ

▌ การจดเขตพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Zoning) การจดเขตพ นทน าทวม (Flood Zoning) การจดเขต (Zoning)

การจดเขตพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Zoning) การจดเขตพ นทน าทวม (Flood Zoning) การจดเขต (Zoning) คอ (1) การกาหนดถงลกษณะการใชประโยชนของพ นทภายในพ นทราบน าทวมถงใหเกดความชดเจน ซงอาจครอบคลมถงการใชพ นทวางเพอสนทนาการ การเกษตรกรรม การอตสาหกรรมแบบเปด และการใชประโยชนอน ๆ ทมลกษณะใกลเคยงกน เขตพ นทตาง ๆ มกจดแบงตามความเสยงของภยน าทวม และจะปองกนไมใหอาคารสาคญ ๆ ต งอยในพ นทเสยงภยสง (2) การจดแบงพ นทราบน าทวมถง

B–23


ออกเปนเขต ๆ ทสามารถรองรบน าทวมดวยขนาดทแตกตางกน เพอประโยชนในการควบคมการใชประโยชนทดนและการพฒนาทตามมา การจดเขตพ นทน าทวมน มประโยชนอยางมาก เนองจากชวยใหเกดความรบรแกผทเกยวของและตระหนกถงความเสยหาย และใชกาหนดเขตพ นทในการทาประกนภย ตลอดจนใชจดทาขอกาหนดเกยวกบการใชประโยชนในพ นทเสยงภย โดยทวไปการจดเขตพ นทน าทวมมกนาไปใชในพ นททอยใกลกบพ นททกาลงมการกอสรางเพมข นอยางรวดเรว และใหยดถอตามแผนทเสยงภยน าทวม และควรมการบงคบใชเพอใหเปนไปตามขอกาหนดในการจดเขตพ นท

▌ การกนน าทวม (Flood Proofing)

การกนน าทวม (Flood Proofing) คอ การปรบเปลยนอาคารและสงกอสรางและพ นทโดยรอบเพอลดความเสยหายจากน าทวม (อานรายละเอยดเพมเตมท การยกระดบบาน (House Raising) การกนน าทวมฉกเฉน (Emergency Flood–Proofing) การกนน าทวมแบบถาวร (Permanent Flood–Proofing) การกนน าทวมแบบแหง (Dry Flood–Proofing) การกนน าทวมแบบเปยก (Wet Flood–Proofing) การตดต งเพมเตม (Retro–Fitting)

▌ พชตานทานน าทวม (Flood Resistance Crops)

พชตานทานน าทวม (Flood Resistance Crops) คอ พชทปลกทสามารถตานทานน าทวมไดทระดบน าคาหนง และ/หรอทระดบความลกน าคอย ๆ เพมสงข นทละนอย ซงจดอยในประเภทของการกนน าทวมทางดานการเกษตร (Agricultural Flood Proofing)

▌ การวางแผนเผชญเหต (Flood Response Planning)

การวางแผนเผชญเหต (Flood Response Planning) คอ การเตรยมความพรอมชมชนเพอรบมอเหตการณน าทวม ดวยการดาเนนมาตรการทางดานองคกร เชน การอพยพ เพอใหแนใจวาความเสยหายหากเกดเหตการณน าทวมจะเหลอนอยทสด

▌ การเตอนภยน าทวม (Flood Warning)

การเตอนภยน าทวม (Flood Warning) คอ (1) การแจงผลการพยากรณใหสาธารณชนหรอหนวยงานภาครฐรบทราบ การแจงเตอนภยลวงหนาวาน าทวมอาจเกดข นในอนาคตอนใกลทสถานวดน าหรอลมน าใด ๆ (2) การออกประกาศเตอนภยของหนวยงานภาครฐตามทเตรยมการไวในพ นททเรมจะเกดน าทวม หรอพ นททคาดการณวาจะเกดน าทวม โดยวธทไดกาหนดหนาทรบผดชอบขององคกรการปกครองในการวเคราะหสภาพทางอทกวทยาและอตนยมวทยาในพ นท และวเคราะหหาขนาดและระดบน าทวมทใกลจะ

B–24


เกดข น รวมท งแจงเตอนภยไปยงองคกรสวนทองถนและสาธารณชนถงระดบความรนแรงของน าทวมคาดการณ นอกจากการแจงเตอนไปยงผเสยงภยแลว การกระจายขอมลขาวสารการเตอนภยน าทวมยงจะตองวางแผนใหรดกมเพอกระตนการทางานของผเกยวของในหนวยงานภาครฐทรบผดชอบดานตาง ๆ (เชน งานสาธารณภย ตารวจ กภย โรงพยาบาล ความปลอดภย การบรรเทาภยพบต ฯลฯ) เพอใหมการระดมทรพยากรและการรบมอในเวลาลวงหนาทเหมาะสมเพอลดอนตรายและความเสยหายทจะเกดข น โดยทวไประดบของการเตอนภยน าทวมจะคอย ๆ เพมสงข นตามระดบความสาคญ เชน ระดบแจงคาเตอน (Cautionary)–ระดบเตอนภย (Alert)–ระดบอนตราย (Danger)–ระดบอนตรายสง (Extreme Danger) การเตอนภยน าทวมอาจมพ นฐานจากการพยากรณน าทวม หรอจากการวเคราะหปรมาณน าในแมน าและปรมาณน าฝน และเสนทางน าหลาก ซงเปนตวกาหนดระยะเวลาคาดการณและตาแหนงของระดบแมน าทสงเกนระดบน าทวม ในพ นททมประชากรหนาแนนและอยทางทายน าของโรงไฟฟาพลงงานน าทมการระบายน าในอตราสงจาเปนตองมการเตอนภยเปนระยะ ๆ เพอแจงใหทราบถงปรมาณน าทเพมข นอยางทนททนใดเมอเรมทาการเดนเครองกาเนดไฟฟา การแจงเตอนภยดงกลาวสามารถทาผานระบบการเตอนภยสาธารณชนบนหอสงทต งอยตามแนวแมน าทไดทาการวเคราะหเสนทางน าหลากแลวพบวาจาเปนตองมแจงขาวสารใหทราบทวกน

▌ เงนสนบสนน (Grant)

เงนสนบสนน (Grant) คอ การใหเงนหรอสงของ ซงมกจะต งเปาหมายไปทบคคลทวไปหรอองคกรภาครฐบางองคกร (อานรายละเอยดใน ความชวยเหลอ (Aid) การบรรเทาทกข (Relief))

▌ การยกบานและอาคารใหสง (Houses and Structures Raising)

การยกบานและอาคารใหสง (Houses and Structures Raising) คอ การยกระดบบานและอาคาร หรอสวนประกอบของอาคารใหอยเหนอระดบน าทวม

▌ การประกนภย (Insurance)

การประกนภย (Insurance) คอ การซ อความคมครองทางการเงน ดวยการชาระเงนประกนภยลวงหนากอนการเกดน าทวม โครงการประกนภยอาจไดรบเงนสนบสนนจากภาครฐ

B–25


▌ การบรหารจดการทดน (Land Management)

การบรหารจดการทดน (Land Management) คอ กจกรรมท งหมดของมนษยทมผลตอทดน เชน สาหรบเทคนคในการควบคมน าทวมน น การบรหารจดการทดนจะครอบคลมถงการปฏบตดานการอนรกษในพ นทเกษตกรรม การปลกหญาเล ยงสตว ระเบยบ การใชประโยชนจากปาไมใหเกดประโยชนอยางยงยน

▌ ชวงระยะเวลากอนเกดเหต (Lead Time) ชวงระยะเวลาเตอนภยลวงหนา (Warning Lead Time)

ชวงระยะเวลากอนเกดเหต (Lead Time) ชวงระยะเวลาเตอนภยลวงหนา (Warning Lead Time) คอ ระยะเวลาระหวางการเตอนภยน าทวมกบการเกดน าทวมจรง

▌ เงนก (Loan)

เงนก (Loan) คอ การจดหาแหลงเงนกซงจะตองใชคนเงนในภายหลง โดยคดดอกเบ ยในอตราเงนอดหนน

▌ การด าเนนงานดานวศวกรรมชลศาสตร (Operation Of Hydraulic Engineering Works)

การดาเนนงานดานวศวกรรมชลศาสตร (Operation Of Hydraulic Engineering Works) คอ การใชงานอาคารทางชลศาสตรตางๆ เชน ฝาย หรอเขอน เพอบรรเทาน าทวมดานทายน า

▌ การกนน าทวมแบบถาวร (Permanent Flood Proofing)

การกนน าทวมแบบถาวร (Permanent Flood Proofing) คอ การปรบเปลยนกายภาพของทรพยสนเพอใหสามารถกนน าไดกอนทจะเกดเหตการณน าทวม

▌ การใหความรแกสาธารณชน (Public Education)

การใหความรแกสาธารณชน (Public Education) คอ การใหขอมลและคาแนะนาแกประชาชนเกยวกบสงทควรทาเมอไดรบการเตอนภย (อานเพมเตมท การปรบตวเขากบน าทวม (Flood Adaptation))

▌ ระเบยบ (Regulations)

ระเบยบ (Regulations) (อานเพมเตมทระเบยบสาหรบพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulations))

B–26


▌ การยายถน (Relocation)

การยายถน (Relocation) คอ การยายทรพยสนและประชาชนท งแบบสมครใจหรอบงคบ จากพ นทเสยงน าทวมไปยงสถานททปลอดภยกวา

▌ การปรบตวของเมอง (Retro–Fitting)

การปรบตวของเมอง (Retro–Fitting) คอ การปรบเปลยนอาคารทสรางข นเพอใหสามารถตานทานน าทวม

▌ กระสอบทราย (Sandbag)

กระสอบทราย (Sandbag) คอ กระสอบทบรรจทราย ตะกอน หรอดน เพอใชปดชองโหว หรอเพอสรางเปนเขอนชวคราว บางคร งอาจบรรจดวยคอนกรต และใชเพอวตถประสงคเดยวกนกบหนท ง

▌ คนกระสอบทราย (Sandbag Dike)

คนกระสอบทราย (Sandbag Dike) คอ การปดลอมอาคาร สงกอสราง หรอทอยอาศย ดวยกระสอบทราย

▌ การลดภาษ (Tax Reduction)

การลดภาษ (Tax Reduction) คอ การยอมใหทรพยสนทเสยหายไดรบการชดเชยทางภาษ

▌ ชวงระยะเวลาเตอนภยลวงหนา (Warning–Lead Time)

ชวงระยะเวลาเตอนภยลวงหนา (Warning–Lead Time) (อานเพมเตมท ระยะเวลากอนเกดเหต (Lead Time))

▌ กฎหมายทางน า (Watercourse Law)

กฎหมายทางน า (Watercourse Law) คอ กฎหมายทใชควบคมผอยอาศยรมน าเกยวกบสทธของเจาของในการปกปองทรพยสนของตนจากน าทวมทางน า โดยไมกอใหเกดความเสยหายตอเจาของทดนรมน ารายอน

B–27


▌ การกนน าทวมแบบเปยก (Wet Flood Proofing)

การกนน าทวมแบบเปยก (Wet Flood Proofing) คอ การยอมใหน าทวมเขาไปทวมในทรพยสนไดบางสวน เพอลดแรงกระทาตอโครงสรางใหเหลอนอยทสด

B.4 ผลก าไร–คาใชจาย (Benefit–Cost)

▌ ความเสยหายรายปเฉลย (Average Annual Damage) ความเสยหายรายปคาดการณ (Expected Annual Damage) การคาดการณโดยการค านวณมลคาความเสยหาย (Mathematical Expectation Value of Damages)

ความเสยหายรายปเฉลย (Average Annual Damage) ความเสยหายรายปคาดการณ (Expected Annual Damage) การคาดการณโดยการคานวณมลคาความเสยหาย (Mathematical Expectation Value of Damages) คอ ความเสยหายท งหมดจากน าทวมทคานวณจากคาเฉลยของเหตการณน าทวมทกปในระยะยาว ความเสยหายรายปเฉลยเปนดชนทนยมนามาใชวดความเปนไปไดของคาความเสยหายจากเหตการณน าทวม และมกนามาคานวณคาความนาจะเปนของมลคาความเสยหายตาง ๆ ทผานมา (ในทางปฏบตจะประมาณการจากพ นทใตกราฟของกราฟความสมพนธระหวางความเสยหาย–ความนาจะเปน (Damage–Probability Curve)) (อานเพมเตมจาก ผลประโยชนการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits))

▌ การกระตน (Bootstrapping)

การกระตน (Bootstrapping) คอ เทคนคในการประเมนการสญเสยทนบมลคาไมไดจากการสญเสยทางตรง

▌ คาใชจายในการท าความสะอาด (Clean Up Cost)

คาใชจายในการทาความสะอาด (Clean Up Cost) คอ คาใชจายในการกาจดตะกอน เศษซาก และสงสกปรกทตกคางจากน าทวม รวมท งคาใชจายในการทาใหแหงของสงของทถกน าทวม

▌ สวนเกนผบรโภค (Consumer Surplus)

สวนเกนผบรโภค (Consumer Surplus) คอ การประเมนความยนยอมจายของผบรโภคทออกแบบมาเพอวดความเปลยนแปลงอรรถประโยชนของผบรโภคอนเปนผลมาจากโครงการ อยางไรกตาม อรรถประโยชนไมสามารถตรวจวดไดโดยตรง ดวยเหตน สาหรบสนคาทวางตามทองตลาดทวไป สวนเกนผบรโภคจะไดมา

B–28


จากกราฟอปสงค (Demand Curve) ซงเปนพ นทใตเสนอปสงคและอยเหนอเสนยอดรวมราคาทจายจรง สวนเกนผบรโภคจะรวมปจจยผลกระทบของโครงการและผลกระทบดานรายไดทเหลอจากการบรโภคเขาไวดวยกน ดงน น ในทางทฤษฎแลววธการวดความยนยอมจายทแมนยาไดมาจากกราฟอปสงคชดเชยรายได (Income Compensated Demand Curve) ซงชวยรกษาระดบอรรถประโยชนสวนบคคลไวทระดบกอนหนามโครงการหรอหลงมโครงการ มาตรการทเกยวของกบความยนยอมจายมกรจกกนในชอวา Compensating Variation (CV) และ Equivalent Variation (EV) ตามลาดบ ภายใตสมมตฐานทแนนอนคาเหลาน ประมาณการแลวมความใกลเคยงกบสวนเกนผบรโภคทตรวจวดได

▌ ความเสยหายทางตรง (Direct Damage) การสญเสยทางตรง (Direct Losses)

ความเสยหายทางตรง (Direct Damage) การสญเสยทางตรง (Direct Losses) คอ ความสญเสยท งหมดจากน านอง หรอเปนผลการกระทาจากเหตการณน าทวมโดยตรง (อานเพมเตมท ผลประโยชนในการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits))

▌ ประสทธผลของระบบการบรหารจดการน าทวมทางเศรษฐกจ (Economic Effectiveness of a Flood Management System)

ประสทธผลของระบบการบรหารจดการน าทวมทางเศรษฐกจ (Economic Effectiveness of a Flood Management System) คอ ประสทธภาพของโครงการบรหารจดการน าทวมทกอใหเกดผลประโยชนทางเศรษฐกจ ซงเปนการยากทจะประมาณคาทถกตองได เนองจากการกาหนดประเภทและปรมาณของผลประโยชนของการบรหารจดการน าทวมน นทาไดยาก การวเคราะหเงนลงทน–ผลประโยชน (Cost–Benefit Analysis) (หรอการวเคราะหผลประโยชน–เงนลงทน (Benefit–Cost Analysis) มกนามาใชในการเปรยบเทยบแผนเงนลงทนของโครงการกบแผนผลประโยชนของโครงการ ผลประโยชนของโครงการมกจะอยในรปความเสยหายรายปเฉลยทไดรบการปองกนไมใหเกดจากการมโครงการ และในบางการศกษาไดรวมการสญเสยทางออมและการสญเสยทนบมลคาไมไดเอาไวดวย

▌ ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits)

ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits) คอ (1) มลคาของการปองกนน าทวมทประมาณการในรปของความเสยหายทสามารถกาจดได หรอผลทางดานบวกอน ๆ ของงานทเสนอ (2) การคนทนจากโครงการบรรเทาน าทวมท งในรปแบบทนบมลคาไดและนบมลคาไมได (3) ผลประโยชนทางตรง (Direct Benefit) จากการลดความเสยหายของน าทวมในพ นทและทรพยสนอน ๆ ในรปของเงนลงทนทชวยฟนฟระบบใหกลบสสภาพกอนเกดน าทวม หรอการลดลงของราคาพชและความเสยหายทเกดข นกบพช ในรปของมลคาทางการตลาดทปรบเปลยนตามความเปนไปไดในการปลกซ าและคาใชจายใน

B–29


กระบวนการผลตทไมไดเกดข น และผลประโยชนทางออม (Indirect Benefit) ทพจารณาจากระดบการเพมข นของการใชประโยชนในพ นททเคยถกน าทวมในรปของรายไดทมากข น และการลดการชะลอตวทางธรกจ อตสาหกรรมและพาณชย การจราจร การสอสาร และกจกรรมอน ๆ ท งภายในและภายนอกพ นทน าทวมในดานของการสญเสยรายไดสทธ หรอคาใชจายในการดาเนนงานเพมเตม และคาใชจายในการอพยพ การสรางอาชพใหม คาทพกชวคราว งานปองกนน าทวมฉกเฉน และการบรรเทาและการดแลผประสบภยน าทวม

▌ ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage)

ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage) คอ มลคาของสนคาและบรการหรอสขภาพทถกทาลายหรอไดรบความเสยหายไมวาจะท งหมดหรอบางสวน ซงเปนผลการกระทาจากเหตการณน าทวมและเกลอและเศษซากทน าพดพามา (อานเพมเตมท ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits))

▌ การส ารวจความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage Survey)

การสารวจความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage Survey) คอ การลงสารวจพ นททถกน าทวมทระดบน าทวมตาง ๆ กน เพอประเมนขนาดและมลคาของความเสยหายจากน าทวมทเปนไปได การประเมนควรพจารณาตามปจจยตาง ๆ เชน สงทถกทาลายหรอความเสยหายทเกดข นกบทดนและอาคาร การสญเสยหรอความเสยหายทเกดกบสนคา อปกรณเครองมอ เครองตกแตงบาน และความเสยหายกบผลผลตทางการเกษตร ไมวาจะเปนพชผลเสยหายท งหมดหรอผลผลตลดลง คาน ยงหมายถงการสารวจภายหลงจากความเสยหายไดเกดข นแลว

▌ การสงเสรมจากน าทวม (Flood Enhancement)

การสงเสรมจากน าทวม (Flood Enhancement) คอมลคาของทดนทเพมข นหลงจากไดดาเนนการปองกนจากน าทวม

▌ ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage) การสญเสยจากน าทวม (Flood Loss)

ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage) การสญเสยจากน าทวม (Flood Loss) คอ ความเสยหายและการสญเสยทเกดจากน าทวม โดยทวไปแบงเปน 2 ประเภทคอ (1) ความเสยหายทนบมลคาได (Tangible Damage) คอความเสยหายทสามารถประเมนมลคาเปนตวเงนได และ (2) ความเสยหายทนบมลคาไมได (Intangible Damage) คอความเสยหายทไมสามารถประเมนมลคาเปนตวเงนไดโดยตรง ความเสยหายทนบมลคาไมได เชน ความเสยหายทางนเวศวทยาและสขภาพทแยลง ความพยายามตาง ๆ

B–30


กาลงจดทาข นเพอเพมวธการประเมนความเสยหายทนบมลคาไมได สาหรบการสญเสยจากน าทวมจดแบงไดเปน (1) การสญเสยทางตรง (Direct Loss) เปนการสญเสยท งหมดจากเหตการณน าทวมโดยตรง และ (2) การสญเสยทางออม (Indirect Loss) เปนความเสยหายทเกดจากน าทวม แตไมไดเปนผลการกระทาจากเหตการณน าทวมโดยตรง เชน การผลตทางอตสาหกรรมทเสยหายไปนบเปนการสญเสยทางออม การสญเสยจากน าทวมถกกาหนดตามระดบความลกน า ความเรวน า ระยะเวลาทเกด ชวงเวลาทเกด เชน ฤดกาล หรอชวงเวลาในรอบวน รวมท งปรมาณตะกอน (อานเพมเตมไดท ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits))

▌ ความเสยหายทางออม (Indirect Damage) การสญเสยทางออม (Indirect Losses)

ความเสยหายทางออม (Indirect Damage) การสญเสยทางออม (Indirect Losses) คอ ความเสยหายทเกดจากน าทวม แตไมไดเปนผลการกระทาจากเหตการณน าทวมโดยตรง ตวอยางเชน การสญเสยจากการผลตสนคาหรอบรการทตองหยดชะงกระหวางเกดเหตการณน าทวม (อานเพมเตมท ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control Benefits))

▌ ผลประโยชนทนบมลคาไมไดในการควบคมน าทวม (Intangible Benefits of Flood Control)

ผลประโยชนทนบมลคาไมไดในการควบคมน าทวม ( Intangible Benefits of Flood Control) คอ การปองกนการสญเสยชวต การบาดเจบและความเจบปวย การฟนฟขวญกาลงใจของประชาชน

▌ ความเสยหายจากน าทวมทนบมลคาไมได (Intangible Flood Damage)

ความเสยหายจากน าทวมทนบมลคาไมได (Intangible Flood Damage) คอ ความเสยหายจากน าทวมซงไมสามารถประเมนไดในรปของตวเงน ตวอยางเชน ความเสยหายคาดการณจากธรกจทหยดชะงก ความเสยหายตอสขภาพ การสญเสยชวต และปจจยอน ๆ ทไมสามารถวดมลคาได

▌ เขตคนก นน า (Levee District) คณะกรรมการน าในพ นท (District Water Board) คณะกรรมการน าในพ นทปดลอม (Water Board of Polder) เขตบรหารจดการทางน า (Waterway Management District)

เขตคนก นน า (Levee District) คณะกรรมการน าในพ นท (District Water Board) คณะกรรมการน าในพ นทปดลอม (Water Board of Polder) เขตบรหารจดการทางน า (Waterway Management District) คอ องคกรทจดต งข นตามกฎหมายเพอการกอสรางและบารงรกษาคนก นน า

B–31


▌ ความสมพนธระหวางความเสยหาย–โอกาสความนาจะเปน (Loss–Probability Relationship)

ความสมพนธระหวางความเสยหาย–โอกาสความนาจะเปน (Loss–Probability Relationship) คอ ความสมพนธระหวางการสญเสยจากเหตการณน าทวมกบคาโอกาสความนาจะเปนของการเกดน าทวม

▌ ความเสยหายจากน าทวมทเปนไปได (Potential Flood Damage)

ความเสยหายจากน าทวมทเปนไปได (Potential Flood Damage) คอ ความเสยหายจากน าทวมทมความเปนไปไดในอนาคต

▌ เขตน าทวมปฐมภม (Primary Flooding Zone)

เขตน าทวมปฐมภม (Primary Flooding Zone) คอ พ นทรวมโครงสรางอาคารทอาจเกดความเสยหายเนองจากถกลอมรอบดวยน าทวม หรออยตดกบพ นททประสบน าทวม (อานเพมเตมท เขตน าทวมทตยภม (Secondary Flooding Zone))

▌ มลคาซาก (Residual Value)

มลคาซาก (Residual Value) คอ มลคาของรายการสงของ (หรอพชผล) หลงเกดน าทวม ซงผลตางระหวางมลคาคาดการณเฉลยเรมตนกบมลคาซากเทากบคาความสญเสยเนองจากเหตการณน าทวม

▌ ความเสยง (Risk)

ความเสยง (Risk) คอ (1) เมอการตดสนใจไมสามารถกระทาไดจากปจจยความไมแนนอน ความเสยงจงเปนคาโอกาสความนาจะเปนทเกยวของกบผลลพธทอาจเกดข นได (2) โอกาสความเปนไปไดของผลลพธทเกดข นจากการกระทาแตละอยาง

▌ พวกหลกเลยงกบความเสยง (Risk Averse)

พวกหลกเลยงกบความเสยง (Risk Averse) คอ คนทหลกเลยงความเสยง พวกเขาพงพอใจกบความเสยงทแนนอนซงคาดการณมลคาได เชน พวกเขายอมจายภาษมากกวาปละ 5 ปอนด มากกวาจายภาษทมความเสยง 1 ใน 2 วาจะตองจาย 10 ปอนดหรอไม

B–32


▌ พวกเปนกลางกบความเสยง (Risk Neutral)

พวกเปนกลางกบความเสยง (Risk Neutral) คอ คนทเปนกลางกบความเสยง พวกเขาพยายามทจะเพมมลคาคาดการณของผลลพธทอาจเกดข นใหไดมากทสด

▌ พวกคนหาความเสยง (Risk Seeking)

พวกคนหาความเสยง (Risk Seeking) คอ พวกทคนหาความเสยง เชน มความชนชอบความเสยงทางบวก หากพวกเขาสามารถจายภาษรายปนอยกวา 5 ปอนด แทนทจะรบทางเลอกทมความเสยงอน ๆ ซงแนวทางดงกลาวสะทอนใหเหนถงการลดลงของอรรถประโยชนสวนเพมของรายได

▌ พ นททไมรบผล (Sacroscant Land)

พ นททไมรบผล (Sacroscant Land) คอ พ นททดเหมอนวาจะไมกอใหเกดประโยชนทนบมลคาไดจากการบรรเทาน าทวมเลย เชน พ นทสวนรวม พ นทอนรกษธรรมชาต และพ นทสนทนาการ

▌ เขตน าทวมทตยภม (Secondary Flooding Zone)

เขตน าทวมทตยภม (Secondary Flooding Zone) คอ พ นททอยนอกเขตน าทวมผวดน (เขตน าทวมปฐมภม) แตยงเกดความเสยหายเนองจากความเชอมโยงทางชลศาสตรระหวางเขตน าทวมทตยภมกบเขตปฐมภม (ตวอยางของความเชอมโยงทางชลศาสตร เชน ระบบระบายน าเสย และระบบระบายน าเสยและน าฝน เชอมตอกน (อานเพมเตมทเขตน าทวมปฐมภม (Primary Flooding Zone))

▌ เสนโคงระดบ–ความเสยหาย (Stage–Damage Curve)

เสนโคงระดบ–ความเสยหาย (Stage–Damage Curve) คอ ความสมพนธระหวางขนาดของความเสยหายทตอบสนองตอระดบของน าทวม

▌ ขอมลความเสยหายสงเคราะห (Synthetic Depth/Damage Data)

ขอมลความเสยหายสงเคราะห (Synthetic Depth/Damage Data) คอ ขอมลทไดมาจากการสงเคราะหขอมลความเสยหายของเหตการณน าทวมทเคยเกดข นในอดต มากกวาไดจากเหตการณน าทวมทกาลงเกดข นจรง

B–33


▌ การสญเสยและผลประโยชนทนบมลคาได (Tangible Losses And Benefits)

การสญเสยและผลประโยชนทนบมลคาได (Tangible Losses And Benefits) คอ ความเสยหายและผลประโยชนจากน าทวมซงสามารถประเมนเปนมลคาทางการเงนได

B.5 เอกสารอางอง (References)

[1] Arnell, N. (1988). ICID working group on nonstructural aspects of flood management (Draft Definitions).

[2] Centre for Civil Engineering Research and Codes, Technical Advisory Committee on Water Defences. (1990). Probabilistic design of flood defences. Centre for Civil Engineering Research and Codes.

[3] Centre for Civil Engineering Research and Codes, Technical Advisory Committee on Water Defences. (1991). Guide for the design of river dikes, volume 1, upper river area. Delft: W.D. Meinema Ltd.

[4] Framji, K.K.. (1983). Manual of flood control methods and practices. International Commission on Irrigation and Drainage.

[5] ICID. (1967). Multilingual technical dictionary on irrigation and drainage. International Commission on Irrigation and Drainage.

[6] Lo, S.S. (1992). Glossary of hydrology. Shanghai: Sheng Te Printers Ltd. [7] Parker, D.J., Green, C.H., & Thompson, P.M. (1987). Urban flood protection benefits

(A Project Appraisal Guide). UK: Gower Technical Press. [8] Penning–Rowsell, E.C., Chatterton, J.B. (1977). The benefits of flood alleviation.

UK: Saxon House Publisher. [9] Walesh, S.G. (1989). Urban surface water management. New York: John Wiley &

Sons.

C–1


IV–III ภาคผนวก C บรรณานกรม (Bibliography)

บรรณานกรมน รวบรวมมาจากแหลงบรรณานกรมของ ICID ซงมแหลงขอมลอางองจานวนมหาศาลในลกษณะขอมลวรรณกรรม กญแจสาคญในการใชงานคอการระบรายการทสามารถนามาประยกตใชไดโดยการใชคมอแนะแนวทางแบบมออาชพทเหมาะสม อยางไรกดโปรดทราบวาเน อหาสวนใหญในคมอฉบบน ระบถงแหลงอางองทเกยวของทสาคญ ๆ เทาน น [1] ADB. (1991). Disaster mitigation in Asia and the Pacific. Manila: ADB. [2] Astrack, R.F., Baumann, N.A., & Reynolds, G.L. (1984). Managing a public involvement

program. Proceeding of ASCE, Water Resources Bulletin, vol. 110. No. 2, April. [3] CUR. (1996). Hydrology and water management in deltaic areas, (Section 3.2:

Flood and Flooding, Report 93–5). Centre for Civil Engineering Research and Codes, Gouda, Netherlands.

[4] Cudworth, A.G. (1989). Flood hydrology manual. Denver: Bureau of Reclamation, Department of the interior.

[5] Economic and Social Commission for Asia and the Pacific. (1989). Development and conservation of ground–water resources and water–related natural disasters and their mitigation in selected least development countries and developing island countries in the ESCAP region, (Water Resources Series No.66). United Nations.

[6] Fattorelli, S., et al. (1995). Integrating radar and remote sensing techniques of rainfall estimation in hydrological applications for flood hazard mitigation–The European contribution: perspectives and prospects. ERU n. 16494 Brussels: European Commission, Directorate for Science, Research and Development.

[7] Gardiner, J.L. (1991). River projects and conservation, (A Manual for Holistic Appraisal). New York: John Wiley & Sons.

[8] Helweg, O.J. (1985). Water Resource Planning and management. New York: John Wiley & Sons.

[9] Leikin, H. (1993). Financial and insurance aspects of the mid–west flood of’93. Proceedings of ICID Conference, Haque.

[10] The Natural Hazards and Applications Information Center. (1992). Floodplain

C–2


management in the United States, (An Assessment Report), prepared for the Federal Interagency Floodplain Management Agency, FIA–17.

[11] NERC. (1975). Flood studies report: volume I, hydrological studies. London: Natural Environment Research Council.

[12] Penning–Rowsell, E.C. (1977). The benefits of flood Alleviation, (A manual of assessment Techniques). London: Saxon House Publisher.

[13] US Army Corps of Engineers. (1984). Flood proofing systems and techniques. Corps of Engineers, Flanagan, Lower Mississippi Valley Division.

D–1


IV–IV ภาคผนวก D องคกรทเกยวของ (Related Organization)

ตอไปน เปนรายชอองคกรทมบทบาทสาคญในประเดนท งหมดหรอบางสวนท เกยวกบแนวทางไมใชสงกอสรางเพอใชในการบรหารจดการน าทวม ซงมกจะเปนมมมองในดานการบรหารจดการภยพบต โดยสามารถตดตอหนวยงานเหลาน เพอขอขอมลเฉพาะดานและแนวคดตาง ๆ เพมเตมได อยางไรกตาม อยาถอวารายชอเหลาน เปนรายชอเบดเสรจ ยงมหนวยงานภายนอกอกมากมายทเปนแหลงขอมลและสามารถนามาใชเพอการใหความชวยเหลอและสนบสนนโครงการพฒนาได โดยเฉพาะอยางยงในประเดนทมลกษณะรวมหลายมตดงทไดกลาวไวแลวในบทนาของคมอฉบบน ขอแนะนาใหผอานคนหาและเขาถงความชวยเหลอสาหรบความตองการเฉพาะดานของตน จากผมประสบการณและใหการสนบสนนทเหมอนแองน าใหญรอใหผมาตกกน ASIAN DEVELOPMENT BANK (ADB) P.O. BOX 789 1099 MANILA, PHILIPPINES

FEDERAL EMERGENCY MANAGEMENT AGENCY (FEMA) P.O. BOX 70274 WASHINGTON D.C., U.S.A.

FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION C/O SECRETARIAT VIALE DELLE TEME DI CARACALLA 00100 ROME, ITALY PHONE : (39–6) 579 74 702

ICID 48 NYAYA MARG CHANAKYAPURI NEW DELHI 110 021, INDIA PHONE : (91–11) 611 6837

UNDRO C/O SECRETARIAT, UNDRO PALAIS DES NATIONS CH–1211 GENEVE 10, SWITZERLAND PHONE : (412–2) 734 6011

UNESCO SCIENCE SECTOR 7, PLACE CE FONTONOY 75007 PARIS, FRANCE PHONE : (33–1) 4568 4119

U.S. ARMY CORPS OF ENGINEERS 20 MASSACHUSSETS AVENUE, N.W. WASHINGTON, D.C. 20314 1000 U.S.A.

WMO C/O SECRETARIAT 41 GUISEPPI–MOTTA BP 2300 CH–1211 GENEVA 2, SWITZERLAND PHONE : (41–22) 730 8111

D–2


WORLD BANK 1818 H STREET NW WASHINGTON, D.C., U.S.A., PHONE : (1–202) 473 0342

E–1


IV–V ภาคผนวก E สมาชกภาพ (Membership)

สมาชกภาพ คณะทางานดานการบรหารจดการน าทวมทไมใชสงกอสราง (สงหาคม ค.ศ. 1996) MR. PETER J. L. GEAR (CHAIRMAN) BECHTEL CIVIL INC P.O. BOX 193965 SAN FRANCISCO, CALIFORNIA 94119, USA PHONE : (1–415) 768 9546 FAX : (1–415) 768 5561

M. JACKY ASTIER (VICE CHAIRMAN) COMPAGNIE NATIONAL D’AMENAGEMENT DE LA REGION DU BAS RHONE

ET DU LANGUEDOC (“BRL”) 1105 AVENUE PIERRE MENDES FRANCE

BP 4001 30001 NIMES–CEDEX, FRANCE

PHONE : (33–66) 875 003 FAX : (33–66) 842 563

DR. R. BRUCE MACLOCK (SECRETARY) NORTHERN RIVER BASIN STUDY, ALBERTA DEPARTMENT OF ENVIRONMENT # 690, STANDARD LIFE CENTRE 10405 JASPER AVE., EDMONTON, ALBERTA TSJ 3N4, CANADA PHONE : (1–403) 492 8161 FAX : (1–403) 492 8160

MR. V. CLARKE BALLARD BALLARD CONSULTING

1063 BURKE RD. HAWTHORN, VICTORIA 3143, AUSTRALIA

PHONE : (61–3) 9882 1588 FAX : (61–3) 9882 1588

E–2


DR. STEVAN BRUK–INFORMAL–MOVED TO INTERNATIONAL AGENCY C/O UNESCO SC/OPS 7, PLACE DE FONTENOY 75007 PARIS, FRANCE PHONE : (33–1) 4568 4119 FAX : (33–1) 4567 5143

MR. ETTORE CHIMENTI AZIENDA COMMUNALE ENERGIA E AMBIENTE

PIAZZALE OSTIEUX N. 2 00154, ROME, ITALY

PHONE : (39–6) 5799 3231 FAX : (39–6) 5799 4146

MR. A. DEMMAK ANRH–CLAIRBOIS AVENUE MOHAMMEDI, BIR–MOURAD–RAIS ALGIERS 1630, ALGERIA PHONE : (213–2) 56 51 52

MR. J. (HANS) DUIVENDIJK HASKONING CONSULTING ENGINEERS

BARBAROSSA STRAAT 35 P.O. BOX 151

6500 AD NIJMEGEN, THE NETHERLANDS PHONE : (31–24) 3284 284

FAX : (31–24) 3239 346

PROFESSOR ISTVAN IJJAS FACULTY OF CIVIL ENGINEERING, TECHNICAL UNIVERSITY OF BUDAPEST MUEGYETEM RFP. 3 H–111 BUDAPEST, HUNGARY PHONE : (36–1) 181 1754 FAX : (36–1) 166 6808

MR. AMJAD HOSSAIN KHAN .APPROTECH CONSULTANTS LTD.

HOUSE NO. 27, ROAD NO. 4 DHANMONDI R/A

E–3


DHAKA–1205, BANGLADESH PHONE : (880–2) 866 497

FAX : (880–2) 863622, OR 883 722

PROFESSOR JOSE LIRIA MONT ANES JUAN DE CIERVA, 6 28006, MADRID, SPAIN PHONE : (34–1) 561 8871

PROFESSOR TAKESHI HATA FACULTY AGRICULTURE, KOBE UNIVERSITY

NADA–KU PHONE : (81–78) 803 0690

FAX : (81–78) 803 0690

MRS. MARIA DA GRACA SARAIVA INSTITO SUPERIOR DE AGRONOMICA AGRUITECTURA PAISAGISTA TAPADA DA AJUDA 1399 LISBOA, PORTUGAL PHONE : (351–1) 363 8161 FAX : (351–1) 363 5031

PROFESSOR A. VOLKER (INFORMAL MEMBER EMERITUS) 106 WESTLAAN, 2641 DP PIJNACKER

THE NATHERLANDS PHONE : (31–1736) 2964 TELEX : 32636 MINO NL

PROFESSOR MOKHLES ABOU–SEIDA DIR.GENERAL PUBICS WORKS PROGRAMME 1 WADI EI NIL STREET FOUAD MOHI EI DIN SQ. EI MOHANDESSEN, GIZA, EGYPT PHONE : (20–2) 3032 876 / 3030 892 FAX : (20–2) 3030 891

MR. M.G. NOVILLO DIRECTORATE OF WATER RESOURCES

H. IRIGOYEN 250

E–4


PISO 11, OFICINA 1110 1310, BUENOS AIRES, ARGENTINA

PHONE : (54–1) 349 7583 FAX : (54–1) 349 7596

MR. WEI–FU YANG WATER RESOURCES DEPT. 501, SEC.2, LI MIN ROAD, NANTON DISTR. TAICHUNG, TAIWAN (ROC) PHONE : (886–4) 2528 477 FAX : (886–4) 2541 502

SECRETARY–GENERAL, ICID 48 NYAYA MARG, CHANAKYAPURI

NEW DELHI 110 021, INDIA PHONE : (91–11) 301 6837

FAX : (91–11) 301 5962 PERMANENT OBSERVERS FOOD AND AGRICULTURAL ORGANIZATION C/O SECRETARIAT VIALE DELLE TERME DI CARACALLA 00100 ROME, ITALY PHONE : (39–6) 579 74 702

WORLD BANK : C/O THE WORLD BANK 1818 H STREET NW WASHINGTON, D.C., U.S.A. PHONE : (1–202) 473 0342

UNDRO C/O SECRETARIAT, UNDRO PALAIS DES NATIONS CH–1211 GENEVA 10, SWITZERLAND PHONE : (412–2) 734 6011

WMO C/O SECRETARIAT 41 GUISEPPI–MOTTA BP 2300 CH–1211 GENEVA 2, SWITZERLAND


ดชน (Index)

สวนท 1 01 ขอบเขต

(Scope)

มาตรการวางแผน (Planning Measures), 1-1; 1-7 การตดสนใจ (Decision Making), 1-1; 1-7 การวเคราะหทางดานอทกวทยา (Hydrologic Analysis), มาตรการเผชญเหต (Response Measures), 1-1; 1-7 1-7 การวางแผนรบมอสถานการณน าทวมฉกเฉน (Flood การพยากรณน าทวม (Flood Forecasting), 1-1; 1-7 Emergency Response Planning), 1-1; 1-7 น าทวมจากทะเล (Sea Flooding), 1-1; 1-7 การสภยน าทวม (Flood Fighting), 1-1; 1-7 การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวม (Control of การเตอนภยน าทวม (Flood Warning), 1-1; 1-7 Floodplain Development), 1-1; 1-7 การอพยพ (Evacuation), 1-1; 1-7 การประกนภยจากน าทวม (Flood Insurance), 1-1; 1-7 การชวยเหลอในสถานการณฉกเฉนและการบรรเทาทกข การกนน าทวม (Flood Proofing), 1-1; 1-7 (Emergency Assistance and Relief), 1-2; 1-7 การบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment Management), การบรหารจดการน าทวมและการควบคมน าทวม 1-1; 1-7 (Flood Management and Flood Control), 1-2; 1-7

สวนท 2 01 การวเคราะหทางดานอทกวทยา

(Hydrologic Analysis) 02 การพยากรณน าทวม

(Flood Forecasting) เกณฑน าทวม (Flood Criteria), 1-1 วธการพยากรณน าทวม (Flood Forecasting Methods), ประสทธภาพทางเศรษฐกจ (Economic Efficiency), 1-1 2-3 เกณฑทางสถตทกาหนด (Specified Statistical Criteria), 1-2 กราฟหนงหนวยน าทา (Unit Hydrograph), 2-5 เกณฑปรมาณน าฝนและหมะละลาย (Specified Rainfall กราฟน าทาสงเคราะห (Synthetic Hydrograph), 2-5 and Snowmelt Criteria), 1-3 แบบจาลองแบบมอางเกบน า (Models with Reservoirs), เหตการณน าทวมทกาหนด (Specified Flood Event), 1-3 2-5 การจาลองการไหลของน าทา (Streamflow Simulation), 1-5 แบบจาลองการเคลอนตวของน าทวม (Flood Routing Models), 2-6 วธเบเชท (Bachet Method), 2-7 กฎเบเชท (Bachet Rule), 2-7 แบบจาลองการถดถอยพหคณ (Multiple Regression Models), 2-7 แบบจาลองแบบซบซอน (Complex Models), 2-8 การพยากรณทางอตนยมวทยา (Meteorological Forecasting), 2-9 แบบจาลองการแปลงรป (Transfer Function Model), 2-3 ตวแปรอธบาย (Explanatory Variables), 2-6 สมการ Saint–Venant (Saint–Venant Equation), 2-6 สมการการไหลตอเนอง (Continuation Equation), 2-6 สมการโมเมนตม (Momentum Equation), 2-6


สมการพลวต (Dynamic Equation), 2-6

03 น าทวมจากทะเล (Sea Flooding)

04 การควบคมการพฒนาพ นทราบน าทวมถง (Control of Floodplain Development)

น าทวมจากแมน า (River Flood), 3-1 การจดทาบญชรายการในพ นทราบน าทวมถง คลนพายซดฝง (Storm Surge), 3-1 (Floodplain Inventory), 4-2 แรงเครยดของลม (Wind Stress), 3-3 การวเคราะหความเสยง (Risk Analysis), 4-2 ลาดชนของผวน าทะเล (Water Surface Slope), 3-3 การประเมนความเสยหาย (Damage Assessment), 4-3 พายหมนนอกเขตรอน (Extra Tropical Cyclone), 3-3 ระเบยบควบคมพ นทราบน าทวมถง (Floodplain พายหมนในเขตรอน (Tropical Cyclone), 3-3 Regulations), 4-4 ลมกรรโชก (Gust Bump), 3-4 โซนทางระบายน าทวม (Floodway Zone), 4-6 พ นททไดคนมาจากทะเล (Reclaimed Land), 3-5 โซนชายเขตน าทวม (Floodway Fringe Zone), 4-6 ระเบยบการจดแบงพ นทยอย (Subdivision Regulations), 4-7 ระเบยบการจดเขตพ นท (Zoning Regulations), 4-7 ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes), 4-8 การปรบอตราภาษ (Tax Adjustment), 4-10 การบรหารจดการแหลงน าจด (Freshwater Resource Management), 4-11 แนวทางจากบนลงลาง (Top–Down Approach), 4-14; 6-4

05 การประกนภยน าทวม (Flood Insurance)

06 การกนน าทวม (Flood Proofing)

ขอตกลงคนก นน าระหวางรฐ (Interstate Levees การปองกนน าทวม (Flood Protection), 6-1 Agreement), 5-2 มาตรการสวนบคคลและชมชน (Individual and แผนประกนภยน าทวม (Flood Insurance Program); Community Measures) แผนประกนภย (Flood Insurance Schemes), 5-2; 5-5 แนวคดจากลางข นบน (Bottom–Up Approach), 6-4 การศกษาความเหมาะสม (Feasibility Study), 5-8 การบรรเทาภยพบต (Disaster Mitigation), 6-7 มาตรการบรรเทาภยพบตเชงรก (Active Mitigation Measures), 6-7 แนวทางเดยว (Isolated Approach), 6-8 คนแบบจมน าได (Submersible Embankment), 6-10 ทางขามแบบไอรส (Irish Causeway), 6-12 ทพกพงชวคราวในชวงไซโคลน (Cyclone Shelter), 6-17 การจดเขตพ นท (Zoning), 6-19

07 การบรหารจดการพ นทลมน า (Catchment Management)

08 การตดสนใจ (Decision Making)

การปลกปา (Reforestation), 7-3 กระบวนการในการตดสนใจ (Decision Process), 8-1 ผลกระทบจากการทาเกษตรกรรม (Cultivation Effects), 7-5 แบบจาลองการตดสนใจ (Decision Model), 8-1 วธปฏบตเพออนรกษดนและทดน (Land and Soil เทคนคการนาเสนอแบบแมตทรกซ (Matrix Display Conservation Practices), 7-5 Techniques), 8-2 การบรหารจดการทางน า (Watercourse Management), 7-6 เทคนคการนาเสนอแบบสกอรการด (Scorecard Display


Techniques), 8-2 แนวทางในดานคาลงทน–ประโยชนแบบด งเดม (Traditional Cost–Benefit Approach), 8-3 สถานการณของการตดสนใจ (Decision Making Situations), 8-4 ทางเลอกในการวางแผนควบคมน าทวม (Flood Control Planning), 8-4 การคดกรองทางเลอก (Screening Alternatives), 8-5 ผลกระทบทางดานสงแวดลอม (Environmental Impact), 8-6 ผลกระทบทางดานยทธศาสตร (Strategic Impact), 8-6 ผลกระทบตอทองถน (Local Impact), 8-6 ผลกระทบทสามารถเอาคนได (Reversible Impact), 8-7 ผลกระทบทไมสามารถเอาคนได (Irreversible Impact), 8-7 การแกปญหาแบบหลายเกณฑ (Multi–Criterion Solution), 8-7 การสญเสยจากน าทวม (Flood Losses), 8-11 การพฒนาพ นทราบน าทวมถงอยางหนาแนน (Intensive Floodplain Development), 8-12 การมสวนรวมของสาธารณชน (Public Involvement), 8-13 กระบวนการประชาพจารณ (Public Hearing), 8-13

สวนท 3 01 การวางแผนเผชญเหตน าทวมฉกเฉน

(Flood Emergency Response Planning) 02 การสภยน าทวม

(Flood Fighting) ความประหยดจากขนาด (Economy of Scale), 1-1; 1-8 ลกษณะของน าทวม (Flood Characteristics), 2-2 การเตรยมพรอมและการฟนฟ (Preparedness and พ นทปองกน (Protected Area), 2-3 Recovery), 1-5 การมสวนรวมของสาธารณชน (Public Participation), การเตรยมความพรอม (Preparedness), 1-5 2-7 การสภยน าทวมเชงรก (Active Flood Fighting), 2-9 การเตอนภยลวงหนา (Early Warning), 2-9 การระดมทรพยากร (Mobilization of Resource), 2-10

03 การเตอนภยน าทวม (Flood Warning)

04 การอพยพ (Evacuation)

แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plan), 3-1 แผนปองกนน าทวม (Flood Defense Plan), 4-1 หนวยงานเตอนภยน าทวม (Flood Warning Agency), 3-3 หนวยบญชาการปองกนน าทวม (Flood Defense ศนยพยากรณน าทวม (Flood Forecasting Center), 3-3 Authority), 4-1 การเตอนการวบตของเขอน (Dam Break Warnings), 3-5 การเตอนภยและคาสงอพยพ (Warning and Evacuation Order), 4-4


05 การชวยเหลอและบรรเทาทกขในสถานการณฉกเฉน (Emergency Assistance and Relief)

แผนปฏบตการ (Action Plan), 5-4 การเฝาระวงคนก นน าแบบเขมขน (Extensive Dike Watch), 5-6; 5-7 สถานการณฉกเฉนระยะพเศษ (Exceptional Emergency), 5-7 การจากดขอบเขต (Confinement), 5-7 มาตรการบรรเทาทกขน าทวม (Flood Relief Measures), 5-8

ภาคผนวก B อภธานศพท

(Glossary)

การบรหารจดการลมน า (Catchment Management), B-1 ปรมาณน าลนตลง (Bank Overspill), B-6 ทางระบายน าขาม (Cross Drainage), B-1 น าทวมทระดบฐาน (Basic Stage Flood); น าทวมเหนอ น าทวม (Flood), B-1 ระดบฐาน (Floods Above A Base), B-6 การบรรเทาน าทวม (Flood Alleviation), B-2 ความจทางน า/ความจรองน า (Channel Capacity), B-6 การควบคมน าทวม (Flood Control), B-2 น าทวมออกแบบ (Design Flood), B-6 โครงการควบคมน าทวม (Flood Control Project); กราฟน าทวมออกแบบ (Design Flood Hydrograph), โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project); B-7 โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme), น าทวมจากแผนดนไหว (Earthquake Flood); สนาม B-2 (Tsunami), B-7 งานควบคมน าทวม (Flood Control Works); งาน โอกาสความนาจะเปนแบบมากกวา (Exceedance ปองกนน าทวม (Flood Protection Works), B-2 Probability), B-7 พ นทภยพบตน าทวม (Flood Hazard Zone), B-3 พ นทน าทวม (Flooded Area), B-7 น าทวม (Flood); น านอง (Inundation), B-3 ขนาดน าทวม (Flood Magnitude, Flood Size), B-7 โครงการบรรเทาน าทวม (Flood Mitigation Project), B-3 แผนทน าทวม (Flood Map); แผนทเสยงน าทวม (Flood พ นทราบน าทวมถง (Floodplain); พ นทน าทวม (Flood Risk Map); แผนทพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Land), B-3 Map), B-8 การบกรกพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Encroachment), คราบน าทวม (Flood Mark); คราบน าทวมสง (High B-4 Watermark); คราบน า (Rack Mark), B-8 ชายเขตน าทวม (Floodplain Fringe, Floodway Fringe), พารามเตอรน าทวม (Flood Parameter), B-8 B-4 การจดทาแผนทพ นทราบน าทวมถง (Floodplain พ นทเสยงภยน าทวม (Flood Prone Area), B-4 Mapping), B-8 การปองกนน าทวม (Flood Protection), B-4 ปรมาณน าทวมสงสดทอาจเกดข นได (Probable ความเสยงจากน าทวม (Flood Risk), B-4 Maximum Flood, PMF); ปรมาณน าทวมสงสดทเปนไป เขตน าทวม (Flood Zones), B-5 ได (Maximum Possible Flood, MPF), B-9 การใชทดน (Land Use), B-5 รอบปการเกดซ า (Return Period, Recurrence การวางแผนการใชทดน (Land Use Planning), B-5 Interval), B-9 โครงการปองกนน าทวม (Flood Protection Scheme), การปองกนและการบรหารจดการการสญเสยจากน าทวม B-5 แบบสมบรณ (Comprehensive Flood Loss การวเคราะหความเปราะบาง (Vulnerability Analysis), Prevention and Management), B-9 B-5


ตะพกน า (Washland), B-5 มาตรการบรหารจดการน าทวมแบบไมใชสงกอสราง พ นทเกบกกน าทวม (Washland Storage), B-6 (Non–Structural Measures of Flood Management), ระดบเตมตลง (Bankful, Bankful Stage), B-6 B-10 มาตรการแบบใชสงกอสรางเพอการบรหารจดการน าทวม คนปดลอม (Ring Dikes), B-16 (Structural Measures of Flood Management), B-10 บอทราย (Sand–Carrying Wells); ทรายผด (Sand ทางเบยงน าทวม (By–Pass Floodway); ทางผนน าทวม Boils), B-16 (Flood Diversion Channel); ทางบรรเทาน าทวม กาแพงกนน าทะเล (Seawalls), B-16 (Flood Relief Channel), B-10 กาแพงเขมพด (Sheet Pile Walls); กาแพงกนดน มาตรฐานการออกแบบ (Design Standard), B-10 (Retaining Walls), B-16 เขอนปากแมน า (Estuary Dam), B-10 คนฤดรอน (Summer Dikes); คนดนขางแมน า (River กาแพงปองกนน าทวม (Flood Wall), B-11 Side Bunds); คนทสามารถจมน าได (Submersible ทางระบายน าทวม (Floodway), B-11 Dikes), B-17 ประสทธภาพทางชลศาสตรของระบบควบคมน าทวม อางเกบน าเพอควบคมน าทวม (Flood Control Reservoir), (Hydraulic Effectiveness of Flood Control B-17 Systems), B-11 ความจพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Storage), B-17 ทางระบายน าทวมระหวางพ นทลมน า (Inter–Basin ความจเกบกกน าทวม (Flood Surcharge), B-17 Floodway), B-12 ทางระบายน าลนแบบรางเทเสรมหญา (Reinforced ชองขาดทเกดข นโดยสาธารณชน (Public Cuts), B-12 Grass Spillway), B-17 แนวก นคลนพายซดฝง (Storm Surge Barrier), B-12 สวนเกบกกเพม (Surcharge); ระยะพนน าเปยก (Wet ดานหลงของค นก นน า (Back of Levee); ดานวางของคน Freeboard), B-18 ก นน า (Air Side of Levee); ดานตดทดนของคนก นน า ความชวยเหลอ (Aid); การบรรเทาทกข (Relief), B-18 (Land Side of Levee); ดานสงน าออกของคนกนน า ระดบน าเตอนภย (Alarm Level); ระดบน าอนตราย (Outflow Side of Levee); ดานในของคนกนน า (Inner (Danger Level); ระดบการเตอนภย (Warning Stage), Side of Levee); ดานในโพลเดอรของคนกนน า (Polder B-18 Side of Levee); ดานทายของคนกนน า (Downstream ประมวลขอบงคบอาคาร (Building Codes), B-18 Side of Levee), B-12 ทพกพงชวคราวชวงพายไซโคลน (Cyclone Shelter), B-19 การพงทลาย (Breach), B-13 การบรรเทาทกขภยพบต (Disaster Relief), B-19 คนดน (Bund), B-13 การกระจายขอมลขาวสาร (Dissemination), B-19 คนก นน า (Dike, Dyke), B-13 การกนน าทวมแบบแหง (Dry Flooding), B-19 คนก นน าทวม (Flood Levee); คน (Levee); คนหลก แผนปฏบตการฉกเฉน (Emergency Action Plan), B-19 (Main Levee); ทานบ (Embankment); ทานบหยด การกนน าทวมฉกเฉน (Emergency Flood Proofing), (Stop Bank); คน (Dyke); คนฤดรอน (Summer Dike); B-20 คนกาหนดเขต (Confinement Dike); คนขอบ (Ring การวางแผนฉกเฉน (Emergency Planning), B-20 Dike); คนดน (Bund), B-13 การเตรยมการฉกเฉน (Emergency Preparation), B-20 ระยะพนน า (Freeboard); ระยะพนน าสทธ (Net การอพยพ (Evacuation), B-20 Freeboard); ระยะพนน าแหง (Dry Freeboard); ระยะ การปรบตวเขากบน าทวม (Flood Adaptation), B-20 พนน าทวม (Flood Freeboard), B-14 ความชวยเหลอน าทวม (Flood Assistance), B-21 คนฟวสพลค (Fuseplug Levee), B-14 ระบบเตอนภยน าทวมลวงหนา (Flood Early Warning คน (Levee), B-14 System), B-21 คนกนน าหลก (Main Levee), B-15 การสภยน าทวม (Flood Fighting), B-21 การไหลลน (Overflowing); การไหลขามเนองจากระดบ การพยากรณและเตอนภยน าทวม (Flood Forecasting น าสง (Overtopping By High Water Level), B-15 and Warning), B-21


การชะโพรง (Piping), B-15 การเวนคนพ นทราบน าทวมถง (Floodplain พ นทปดลอม (Polder), B-15 Acquisition), B-21 พ นทปองกน (Protected Area), B-15 การวางแผนการใชพ นทราบน าทวมถง (Floodplain ทานบช นท 2 (Retired Embankment), B-16 Land Use Planning), B-22 การบรหารจดการพ นทราบน าทวมถง (Floodplain ประสทธผลของระบบการบรหารจดการน าทวมทาง Management), B-22 เศรษฐกจ (Economic Effectiveness of a Flood ระเบยบพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Regulations); Management System), B-28 ระเบยบ (Regulations), B-22 ผลประโยชนของการควบคมน าทวม (Flood Control การจดเขตพ นทราบน าทวมถง (Floodplain Zoning); Benefits), B-28 การจดเขตพ นทน าทวม (Flood Zoning); การจดเขต ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage), B-29 (Zoning), B-22 การสารวจความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage การกนน าทวม (Flood Proofing), B-23 Survey), B-29 พชตานทานน าทวม (Flood Resistance Crops), B-23 การสงเสรมจากน าทวม (Flood Enhancement), B-29 การวางแผนเผชญเหต (Flood Response Planning), B-23 ความเสยหายจากน าทวม (Flood Damage); การสญเสย การเตอนภยน าทวม (Flood Warning), B-23 จากน าทวม (Flood Loss), B-29 เงนสนบสนน (Grant), B-24 ความเสยหายทางออม (Indirect Damage); การสญเสย การยกบานและอาคารใหสง (Houses and Structures ทางออม (Indirect Losses), B-30 Raising), B-24 ผลประโยชนทนบมลคาไมไดในการควบคมน าทวม การประกนภย (Insurance), B-24 (Intangible Benefits of Flood Control), B-30 การบรหารจดการทดน (Land Management), B-25 ความเสยหายจากน าทวมทนบมลคาไมได (Intangible ชวงระยะเวลากอนเกดเหต (Lead Time); ชวงระยะเวลา Flood Damage), B-30 เตอนภยลวงหนา (Warning Lead Time), B-25 เขตคนก นน า (Levee District); คณะกรรมการน าในพ นท เงนก (Loan), B-25 (District Water Board); คณะกรรมการน าในพ นทปดลอม การดาเนนงานดานวศวกรรมชลศาสตร (Operation Of (Water Board of Polder); เขตบรหารจดการทางน า Hydraulic Engineering Works), B-25 (Waterway Management District), B-30 การกนน าทวมแบบถาวร (Permanent Flood Proofing), ความสมพนธระหวางความเสยหาย–โอกาสความนาจะ B-25 เปน (Loss–Probability Relationship), B-31 การใหความรแกสาธารณชน (Public Education), B-25 ความเสยหายจากน าทวมทเปนไปได (Potential Flood ระเบยบ (Regulations), B-25 Damage), B-31 การยายถน (Relocation), B-26 เขตน าทวมปฐมภม (Primary Flooding Zone), B-31 การปรบตวของเมอง (Retro–Fitting), B-26 มลคาซาก (Residual Value), B-31 กระสอบทราย (Sandbag), B-26 ความเสยง (Risk), B-31 คนกระสอบทราย (Sandbag Dike), B-26 พวกหลกเลยงกบความเสยง (Risk Averse), B-31 การลดภาษ (Tax Reduction), B-26 พวกเปนกลางกบความเสยง (Risk Neutral), B-32 ชวงระยะเวลาเตอนภยลวงหนา (Warning–Lead Time), พวกคนหาความเสยง (Risk Seeking), B-32 B-26 พ นททไมรบผล (Sacroscant Land), B-32 กฎหมายทางน า (Watercourse Law), B-26 เขตน าทวมทตยภม (Secondary Flooding Zone), B-32 การกนน าทวมแบบเปยก (Wet Flood Proofing), B-27 เสนโคงระดบ–ความเสยหาย (Stage–Damage Curve), ความเสยหายรายปเฉลย (Average Annual Damage); B-32 ความเสยหายรายปคาดการณ (Expected Annual ขอมลความเสยหายสงเคราะห (Synthetic Depth/ Damage); การคาดการณโดยการคานวณมลคาความเสยหาย Damage Data), B-32 (Mathematical Expectation Value of Damages), B-27 การสญเสยและผลประโยชนทนบมลคาได (Tangible การกระตน (Bootstrapping), B-27 Losses And Benefits), B-33


คาใชจายในการทาความสะอาด (Clean Up Cost), B-27 สวนเกนผบรโภค (Consumer Surplus), B-27 ความเสยหายทางตรง (Direct Damage); การสญเสย ทางตรง (Direct Losses), B-28


คณะท ำงำนดำนวชำกำร (Working Group)

รำยชอคณะท ำงำนดำนวชำกำรของคณะกรรมกำรดำนกำรชลประทำนและกำรระบำยน ำแหงประเทศไทย พ.ศ. 2562

ทปรกษำคณะท ำงำน

นายชยวฒน ปรชาวทย ทปรกษาคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย

นายวสนต บญเกด ทปรกษาคณะกรรมการดานการชลประทานและการระบายน าแหงประเทศไทย

นายเฉลมเกยรต คงวเชยรวฒน รองอธบดกรมชลประทาน (ฝายวชาการ) กรมชลประทาน

นายสรช ธนศลป ผอานวยการสานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

นายธนา สวฑฒน ผอานวยการสานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

ประธำนคณะท ำงำน

นายสาธต มณผาย ทปรกษาผทรงคณวฒประจาสถาบนพฒนาการชลประทาน กรมชลประทาน

รองประธำนคณะท ำงำน

ดร.วชระ เสอด ผอานวยการศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร กรมชลประทาน

คณะท ำงำน

นายชยยะ พงโพธสภ ผอานวยการสถาบนพฒนาการชลประทาน กรมชลประทาน

ดร.ภทราภรณ เมฆพฤกษาวงษ ผเชยวชาญดานวศวกรรมโยธา (ดานการวางแผน) กรมชลประทาน

ดร.อาทร สทธกาญจน ผอานวยการสวนวางโครงการท 4 สานกบรหารโครงการ กรมชลประทาน

ดร.ธเนศร สมบรณ ผเชยวชาญดานทปรกษาอทกวทยา สานกบรหารจดการน าและอทกวทยา กรมชลประทาน

นายพรณ สยยะสทธพานช รองเลขาธการ สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

นายรส สบสหการ วศวกรชลประทานชานาญการ สถาบนการพฒนาชลประทาน กรมชลประทาน

รศ.ดร.กมปนาท ภกดกล คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล

รศ.ดร.สมบต ชนชกลน คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยนเรศวร

ผศ.ดร.สนท วงษา คณะครศาสตรอตสาหกรรมและเทคโนโลย มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาธนบร

ผศ.ดร.ภาณวฒน ปนทอง คณะครศาสตรอตสาหกรรม มหาวทยาลยเทคโนโลยพระจอมเกลาพระนครเหนอ


ผศ.ดร.อารยา ฤทธมา คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยมหดล

ผศ.ดร.ณฐ มาแจง คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ผศ.ดร.สานตยดา เตยวตอย คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ดร.ยทธนา ตาละลกษมณ คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดร.ปยธดา เรองรศม คณะวศวกรรมศาสตร จฬาลงกรณมหาวทยาลย

นายทศฐา ศรวาลย คณะวศวกรรมศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

ดร.ยทธนา พนธกมลศลป สาขาวชาวศวกรรมสงแวดลอมและการจดการภยพบต มหาวทยาลยมหดล วทยาเขตกาญจนบร

ดร.ทรงศกด ภทราวฒชย คณะวศวกรรมศาสตร กาแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตกาแพงแสน

ดร.อรนย ศรรตนา ทาบกานอน คณะสงแวดลอมและทรพยากรศาสตร มหาวทยาลยมหดล

คณะท ำงำนและเลขำนกำร

นายชยยะ พงโพธสภ ผเชยวชาญดานวศวกรรมชลประทาน (ดานการบรหารจดการน า) สานกวจยและพฒนา กรมชลประทาน

คณะท ำงำนและผชวยเลขำนกำร

นายนพดล โควสวรรณ หวหนาฝายวชาการ ศนยศกษาการพฒนาหวยฮองไคร อนเนองมาจากพระราชดาร กรมชลประทาน

ดร.ธเนศ อกษร หวหนาฝายวจยและนวตกรรม สถาบนการพฒนาชลประทาน กรมชลประทาน

น.ส.ลพรรณพลอย ชาวเรอ วศวกรชลประทานปฏบตการ สถาบนการพฒนาชลประทาน กรมชลประทาน


Manual on Non-Structural Approaches to Flood Management

ICID-THAICID

thai translation คู่มือการบริหารจัดการน ... ·...

Documents