ปญหาการคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑ ทสามารถใชงานได (function) ในประเทศไทย

The Problem of Patent Protection for Functional Product Design in Thailand

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ

ปการศกษา 2554

ปญหาการคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑ ทสามารถใชงานได (function) ในประเทศไทย

The Problem of Patent Protection for Functional

Product Design in Thailand

ศรมนต พงศนรนดร

สารนพนธนเปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตร นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ

ปการศกษา 2554

© 2555

ศรมนต พงศนรนดร สงวนลขสทธ

ชองานวจย : ปญหาการคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) ในประเทศไทย

ชอผวจย : นางสาวศรมนต พงศนรนดร ชอคณะและสถาบน : คณะนตศาสตร มหาวทยาลยกรงเทพ สาขา : กฎหมายทรพยสนทางปญญาและเทคโนโลยสารสนเทศ รายชอทปรกษา : ดร.วรรณวภา พวศร ปการศกษา : 2554 ค าส าคญ : แบบผลตภณฑทสามารถใชงานได การออกแบบผลตภณฑ

สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ สทธบตรสงประดษฐ บทคดยอ

ปญหาในการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานโดยอาศยพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 กอใหเกดปญหาในการบงคบใชกฎหมายทยงคงไมมความชดเจนในหลายๆเรอง โดยเฉพาะอยางยง ปญหาเกยวกบแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงาน (functional) ในเรองทกฎหมายไมไดบญญตไวอยางชดเจนวาควรใหความคมครองแบบผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานภายใตสทธบตรการออกแบบผลตภณฑหรอไม

เมอเกดกรณพพาทขน ศาลไทยในบางคดไดรบรองแนวคดของการปฏเสธแบบผลตภณฑทมหนาทในการท างาน โดยตความการออกแบบผลตภณฑวาตองท าใหแบบผลตภณฑมลกษณะพเศษ แตไมไดระบไววาลกษณะพเศษของการออกแบบตองเปนขอก าหนดในการจดสทธบตร จงท าใหเปนปญหาวาการออกแบบผลตภณฑทดทควรตอง ค านงถงประโยชนใชสอยของแบบผลตภณฑประกอบดวยเสมอ ถกกฎหมายการออกแบบผลตภณฑของหลายๆประเทศจ ากดมใหคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยโดยแทเทานน (ค านงถงประโยชนใชสอยมากกวาการออกแบบเพยงเพอความสวยงามแตเพยงภายนอก) หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามอนอาจดงดดใจสาธารณชน แตขณะเดยวกนกมลกษณะของประโยชนใชสอยประกอบอยดวยกตองใชดลพนจในการพจารณาเปนรายกรณวาจะไดความคมครองอยางสทธบตรการออกแบบผลตภณฑหรอไม

ดงนน สารนพนธเลมนจะศกษาใหเหนถงแนวความคดทางกฎหมายของการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได โดยเปรยบเทยบการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของประเทศไทยกบกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกา

ประเทศสหราชอาณาจกร และ Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPs) ในเรองเดยวกนเพอทจะน าเสนอแนวทางแกปญหาการคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได ซงหากมการแกไขเพมเตมในประเดนการคมครองสทธของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดอยางเปนรปธรรมแลวผเขยนเชอวาจะชวยใหมการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดอยางชดเจนมากยงขนรวมไปถงสงเสรมใหมการพฒนาแบบผลตภณฑมากขนดวย

Title : The Problem of Patent Protection for Function Product Design in Thailand

Author : Miss Sirimon Phomgnirun School : School of Law, Bangkok University Major : Intellectual Property Law and Information Technology Advisor : Dr. Wanwipar Puasiri Academic year : 2011 Keywords : functional product design, industrial design patent, patent for

functional product design Abstract The problem of issuing a design patent for functional product design under the Patent Act B.E.2522 is still unclear as to whether a product design that is able to function partly or wholly as a product utility should be able to register as a design patent or not. Thai patent law does not state clearly about the related provisions. In addition, Thai courts have tried to endorse the repudiation of functional product design by giving an interpretation of “Special Appearance” in Section 3 of the Patent Act despite there is no certain definition of the word. As a result, most functional designs were refused to be registered as the design patent by the courts. Since a good product design should aid the functions of the product and be useful, the refusal to register a functional product design as a design patent by the patent office and the court should not be allowed. Unfortunately, Patent Laws in many countries does not give protection to a design that is wholly functional. (A design that is more useful than being attractive by its visual appearance.) A product that is designed for purely visual appearance to attract people is more welcome. However, the problem is still going on with a design that is able to function for a product as well as having an attractive visual appearance as to whether it should be registered as a design patent or not. This must be a duty of the court to use its discretion on a case by case basis.

This individual study will focus on the provision of a design patent for a functional product design in Thailand compared to those of the U.S., U.K., and Agreement on Trade Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPs). The author believes that this research can more or less provide solutions to the problems of protection of functional product design in Thailand and may expedite the amendment of the Patent Act on this issue. As such, Thailand’s product designs may also be protected and improved to its best.

ซ

กตตกรรมประกาศ

การจดท าสารนพนธฉบบน ผเขยนขอกราบพระคณอยางสงตอทาน ดร.วรรณวภา พวศรอาจารยทปรกษาทไดสละเวลาอนมคาเพอใหค าแนะน าตาง ๆ อยางใกลชด และเอาใจใสท าใหผเขยนเรยบเรยงสารนพนธฉบบนส าเรจลลวงได

ขอกราบขอบพระคณอยางสงทานอาจารย นนทน อนทนนท ทรบเปนอาจารย ทปรกษารวม ซงทานไดใหความร ค าแนะน า ชแนะแนวทางอนเปนประโยชนสงสดในการท าสารนพนธฉบบน

สารนพนธฉบบนไมอาจส าเรจลงไดหากผเขยนไมไดรบก าลงใจสนบสนนจนเกดความมานะพากเพยร จากทกคนในครอบครว โดยเฉพาะอยางยง คณพอ และคณแม ซงคอยสนบสนน ก าลงทรพย และคอยหวงใยดแลผเขยนตลอดมา ท าใหผเขยนมความมงมนพยายามเรยบเรยงสารนพนธฉบบนส าเรจสมความมงหมาย

สวนดและคณคาของสารนพนธฉบบน หากม ผเขยนขอมอบบชาพระคณแดบพการ ครอาจารย และผมพระคณทกทาน สวนขอบกพรองใด ๆ ผเขยนขอนอมรบไวแตเพยงผเดยว

ศรมนต พงศนรนดร

ฌ

สารบญ

หนา บทคดยอภาษาไทย ง บทคดยอภาษาองกฤษ ฉ กตตกรรมประกาศ ซ บทท 1 บทน า 1 1.1 ความเปนมาและความส าคญของปญหา 1 1.2 วตถประสงคของการวจย 4 1.3 ขอบเขตของการวจย 4 1.4 ค าถามของการวจย 4 1.5 ประโยชนทคาดวาจะไดรบ 5 1.6 นยามศพท 5 บทท 2 แนวคดและทฤษฏการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถ ใชงานไดของไทย 6 2.1 แนวความคดทางกฎหมายของการใหความคมครองการออกแบบ

ผลตภณฑทสามารถใชงานได 6 2.1.1 แนวความคดทางกฎหมายของการใหความคมครองการ

ออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 6 2.1.2 ความหมายของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) 9 2.1.3 หลกเกณฑของแบบผลตภณฑทสามารถขอรบสทธบตรได 10

2.1.3.1 หลกเกณฑการพจารณาความใหมของการออกแบบผลตภณฑ ตามกฎหมายสทธบตร 11

2.1.3.2 การออกแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรไมได 13 2.1.4 ลกษณะส าคญของการออกแบบผลตภณฑ 13

2.1.4.1 ตองเปนแนวความคดสรางสรรค 14

ญ

สารบญ (ตอ) หนา บทท 2 (ตอ) แนวคดและทฤษฏการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑ ทสามารถใชงานไดของไทย

2.1.4.2 แบบผลตภณฑตองเปนลกษณะภายนอกหรอสวนทเปนองคประกอบภายนอกของผลตภณฑ 15

2.1.4.3 ตองเปนลกษณะภายนอกทเกยวกบการท าใหผลตภณฑสวยงามหรอดงดดสายตาผบรโภคและไมเกยวของกบกลไกหรอหนาทหรอประโยชนใชสอยของผลตภณฑโดยเฉพาะเทานน 16

2.1.4.4 ตองเปนสงซงสามารถน ามาปรบใชกบผลตภณฑไดโดยไมเปนองคประกอบของการใชงานผลตภณฑไมวาจะเปนผลตภณฑอตสาหกรรมหรอผลตภณฑหตถกรรม 18

2.2 เจตนารมณของการคมครองแบบผลตภณฑ 19 2.2.1 ทฤษฏสทธตามธรรมชาต 19 2.2.2 ทฤษฎวาดวยเศรษฐกจ 20

2.3 ปญหาของการจดทะเบยนแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) ในประเทศไทย 20 2.3.1 ปญหาของการจดทะเบยนแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

(function) 21 2.3.2 ปญหาการคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

(function) 22 บทท 3 การไดรบความคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงาน

ไดตามกฎหมายตางประเทศ 24 3.1 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของ

ประเทศสหรฐอเมรกา 24 3.1.1 หลกเกณฑทใชในการก าหนดลกษณะของแบบผลตภณฑใน

ประเทศสหรฐอเมรกา 24 3.1.1.1 ตองเปนองคประกอบภายนอกของสงของเกยวกบการผลต 24

ฎ

สารบญ (ตอ) หนา บทท 3 (ตอ) การไดรบความคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

ตามกฎหมายตางประเทศ 3.1.1.2 ตองใชเพอเปนการประดบตกแตง (Ornamentally) 25 3.1.1.3 ตองไมเกยวกบการท างาน (Non functionality) 25 3.1.1.4 ตองมความใหม (Novelty) 26 3.1.1.5 ตองเปนแบบผลตภณฑทไมเปนทประจกษแกผมความ

ช านาญระดบสามญ (Non obviousness) 27 3.1.2 ทฤษฎวาดวยหนาทการใชงานของแบบผลตภณฑของประเทศ

สหรฐอเมรกา 27 3.1.2.1 หนาทการใชงานโดยขอเทจจรง (De facto functional) 27 3.1.2.2 หนาทการใชงานโดยกฎหมาย (De jure functional) 27

3.1.3 แนวทางการใหความคมครองแบบผลตภณฑภายใตกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของประเทศสหรฐอเมรกา 28

3.1.4 สทธทไดรบการคมครองของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 29 3.2 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของ

ประเทศสหราชอาณาจกร 29 3.2.1 หลกเกณฑการใหความคมครองภายใตกฎหมายวาดวยการ

ออกแบบผลตภณฑจดทะเบยน และแบบผลตภณฑไมไดจดทะเบยนของประเทศสหราชอาณาจกร 29 3.2.1.1 แบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยนภายใต

Registered Designs Act 1949 29 3.2.1.1.1 เปนลกษณะเกยวกบรปทรง (Shape), โครงราง (Configuration), ลวดลาย

(Pattern) หรอลกษณะประดบตกแตง (Ornament) 30

3.2.1.1.2 ตองถกน ามาใชโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมเพอใชกบสงของ 31

3.2.1.1.3 ตองเปนสงซงดงดดตอสายตาหรอถกตดสนดวยสายตาของผบรโภค 31

3.2.1.1.4 ตองเปนแบบผลตภณฑใหม 33

ฏ

สารบญ (ตอ)

หนา บทท 3 (ตอ) การไดรบความคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถ ใชงานไดตามกฎหมายตางประเทศ

3.2.1.1.5 ตองไมมลกษณะตองหาม 34 3.2.1.2 ลกษณะของแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน

(Unregistered Designs) 35 3.2.1.2.1 เปนลกษณะของรปทรง หรอโครงรางของ

สงของ 36 3.2.1.2.2 เปนลกษณะของรปทรง หรอโครงรางของ

สงของ 37 3.2.1.2.3 มอยในสงของทงหมดหรอบางสวนกได 37 3.2.1.2.4 ตองไมเขาลกษณะ 4 ประการ 38

3.3 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของ TRIPs 41 3.3.1 การคมครองสทธในแบบผลตภณฑใน TRIPs 41 3.3.2 เรองขอก าหนดส าหรบการคมครอง 42 3.3.3 เรองการคมครองการออกแบบผลตภณฑ (Protection) 42

3.4 ตวอยางกรณศกษาในเรองการปฏเสธการใหความคมครองการ ออกแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานของตางประเทศ 43

3.4.1 การจดทะเบยนส าหรบบรรจภณฑอาหาร 43 3.4.2 กรณศกษาอปกรณเชอมตอเครองใชไฟฟา (ปลกตวผ) 45

บทท 4 วเคราะหปญหาและอปสรรคทางกฎหมายของการคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 47

4.1 วเคราะหปญหาทางกฎหมายในการจดทะเบยนสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 47

4.2 วเคราะหประเดนปญหาการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรไดและขอยกเวนในหนาทการใชงาน 48 4.2.1 ค าพพากษาศาลฎกาท 2537/2550 48 4.2.2 คดหมายเลขแดงท ทป.81/2549 51 4.2.3 ค าพพากษาศาลฎกาท 9733/2552 54

ฐ

สารบญ (ตอ) หนา

บทท 4 (ตอ) วเคราะหปญหาและอปสรรคทางกฎหมายของการคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

4.3 อปสรรคการบงคบใชกฎหมายในการปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 56

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ 59 5.1 บทสรป 59 5.2 ขอเสนอแนะ 62 บรรณานกรม 65 ประวตผเขยน 68

บทท 1 บทน ำ

1.1 ควำมเปนมำและควำมส ำคญของปญหำ

ในปจจบน ผประกอบการทงหลายตางพยายามคดคนกลยทธและวธการเอาชนะคแขงทางการคาเพอใหสนคาของตนทวางขายในตลาดไดรบสวนแบงการตลาดในสนคาประเภทเดยวกนของผประกอบการรายอน โดยวธหนงทจะแทรกแซงสนคาและผลตภณฑของตนเขาไปในตลาดเพอปนสวนแบงตลาดส าหรบสนคานน คอ การสรางสรรคความงามดวยการออกแบบใหสนคาและผลตภณฑของตนมความสวยงามโดดเดนแปลกตา และมลกษณะการท างานทแตกตางกบสนคาชนดเดยวกนทมอยท วไปตามทองตลาด

การขอจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑถอเปนทรพยสนทางปญญาประเภทหนงทมความส าคญตอการพฒนาประเทศไทยในปจจบน เนองจากเปนสงทมบทบาททางการคาและเศรษฐกจของประเทศโดยรวม ดงนน การใหความคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑโดยมบทบญญตของกฎหมายทถกตองชดเจน และเหมาะสมจงถอวามความจ าเปนอยางยง

จากการศกษากฎหมายสทธบตรของประเทศไทยน นปรากฏวา ประเทศไทยไดมพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 ซงไดก าหนดวา “แบบผลตภณฑ”มคณลกษณะใดทจะถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑในสนคาชนดใดชนดหนง รวมถงหลกเกณฑของแบบผลตภณฑทสามารถขอรบสทธบตรได1

ตามความหมายแหงพระราชบญญตนค าวา “แบบผลตภณฑ” หมายความวา รปรางของผลตภณฑ หรอองคประกอบของลวดลาย หรอสของผลตภณฑ อนมลกษณะพเศษส าหรบผลตภณฑซงสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรมได2

เนองจากบทบญญตของกฎหมาย3กลาวไวเปนนยส าคญวาการออกแบบผลตภณฑเปนสวนหนงของการพฒนาผลตภณฑ เพยงในแงมมของความงามเทานนไมไดบญญตถงการพจารณาในเรองของหนาทการใชงาน (Function) ของผลตภณฑ ซงในแงมมดานหนาทการใชงานของผลตภณฑชนหนงๆ มสทธทจะไดรบความคมครองภายใตกฎหมายทรพยสนทางปญญา ชดเจนวากฎหมายสทธบตรสงประดษฐคมครองนวตกรรมทมข นตอนในการประดษฐ ดงนนในแงมมดานหนาทการใชงานของผลตภณฑเทานนทไดรบการคมครอง สวนกฎหมายการออกแบบ (Design

1 มาตรา 56, มาตรา 57, มาตรา 58 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522. 2 มาตรา 3 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522. 3 มาตรา 3 วรรค 4 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522.

2

Law) คมครองลกษณะของสงทตาเหนเทานน ดงนนจงเปนความเปนมาของผเขยนทจะศกษาในประเดนทกฎหมายไทยยงหาขอกฎหมายใดทมาคมครองงานออกแบบใดๆทมเพอหนาทในการใชงานของผลตภณฑไมได ผเขยนขอยกตวอยางแบบผลตภณฑของไทยชนดหนงเพอทจะเปนการชใหเหนถงการคมครองการออกแบบผลตภณฑทหากพจารณาแลวไมไดมวตถประสงคแตเพยงการออกแบบเพอความสวยงามเพยงอยางเดยวเทานน แตยงคงค านงถงหนาทการใชงานหรอประโยชนใชสอยทชดเจนกวาหมอนทวไป

ตวอยาง หมอนจดทานอน “Mr.Big” เปนหมอนรปทรงแปลกตา คลายตวอกษร 9,7 และ J ถกออกแบบโดยผเชยวชาญดานกายภาพบ าบด เพอจดทานอนทเหมาะสม ชวยใหผนอนไดหลบสบาย และลดอาการปวดเมอยหรอเคลดขดยอกจากสาเหตการนอนผดทา คณสมบตของหมอนใบนคอเนนรองรบรางกายผนอนไดทกสวน ตงแตคอ หลง แขน ขา และชวงทอง ชวยใหผนอนไดนอนในทาทถกตองตามธรรมชาตโดยไมรตว อกทง เมอผนอนหลบไปแลว หมอนจะยงคงรองรบใหนอนไดถกทาตอเนอง แมผนอนจะดนหรอพลกตวไปมากตาม และไดจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบไวแลวซงหากเราพจารณาวตถประสงคของการออกแบบหมอนใบนแลวจะเหนวาหมอนถกออกแบบมาเพอรองรบ และรกษาสมดลในรางกายของผใชดวย หมอนจงสามารถดดไดไปตามรปรางของผใชเพอใหปรบรบกบสรระของรางกายเพอรกษาสมดลของสรระ ไมใชเปนการออกแบบเพอความสวยงาม เนนเพยงรปรางของผลตภณฑ องคประกอบของลวดลายหรอสสนของผลตภณฑเพยงเทานนหากพจารณาใหดแลวแบบผลตภณฑนยงออกแบบมาเพอค านงถงประโยชนใชสอยหรอหนาทการท างานเชนเดยวกน

การออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดนนถอเปนกระบวนการพฒนาระบบการออกแบบผลตภณฑใหมความนาสนใจทดเทยมกนกบการออกแบบเพอลวดลายทสวยงามเพยงอยางเดยวเทานน ซงผเขยนจะขอน าเสนอในแงมมผลตภณฑทมหนาทการใชงานเพอใหตรงตามใจผบรโภค4 ซงจากการศกษาชดเจนวากฎหมายสทธบตรคมครองผลตภณฑทมกระบวนการการผลตและมขนตอนการประดษฐ ดงนนในเรองของหนาทการใชงานของผลตภณฑจะไดรบการคมครองในสทธบตรสงประดษฐ สวนการคมครองในสทธบตรออกแบบผลตภณฑ คมครองลกษณะเฉพาะความสวยงามทตาเหนเทานน ดงนนจงยงหากฎหมายมาคมครองการออกแบบผลตภณฑทมหนาทในการใชงานของผลตภณฑไมไดเพราะไมไดมการบญญตไวในพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 แตอยางใด

4 ผจดการออนไลน, หมอนจดทานอน ‘Mr.BIG’ หลบคลายเมอยเพอสขภาพ (+cilp) [Online], 2

พฤษภาคม 2555. แหลงทมา http://www.manager.co.th/smes/viewnews.aspx?NewsID =9550000050370.

3

อยางไรกตามในประเทศสหราชอาณาจกรนนก าหนดใหสทธในแบบผลตภณฑไดรบการจดทะเบยนไดรบความคมครองภายใต Registered Designs Act 1949 และไดก าหนดขอยกเวนทไมรวมถงแบบผลตภณฑทไมสามารถจดทะเบยนไดมลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซงก าหนดเชนนนดวยหนาทการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยวเทานน5 ตามบทบญญตน แบบผลตภณฑทมลกษณะของรปทรงหรอโครงรางเกยวกบสงของซงถกก าหนด "เพยงอยางเดยว" (Solely) โดยการท างาน หมายถง แบบผลตภณฑทสรางขนเพอเฉพาะแตวตถประสงคอนเกยวกบกลไกการท างาน หรอหนาทของตวผลตภณฑ แบบผลตภณฑเชนวานยอมไมไดรบการจดทะเบยน ฉะนน หากรปทรงหรอโครงรางมไดถกออกแบบเพอการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยว กลาวคอ ออกแบบนนเพอดงดดตอสายตาดวยแลว กถอวายงมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนไดอย ซงแตกตางกบกฎหมายไทยอยางสนเชง เพราะไมไดระบขอจ ากดในประเดนนไว

ถงแมวาการคมครองการออกแบบจะมใหแกนกประดษฐภายใตกฎหมายสทธบตรมาเปนเวลาชานานแลว แตประเดนในเรองขอยกเวนในเรองหนาทการท างานกยงไมไดรบความสนใจจากนกวชาการ และผบงคบใชกฎหมายเทาทควรจะเปน อาจเปนเพราะกฎหมายสทธบตรในเรองดงกลาวของประเทศไทยยงไมมความชดเจน ซงภายใตกฎหมายของประเทศไทย ทงการประดษฐและการออกแบบสนคาจะไดรบความคมครองภายใตกฎระเบยบเดยวกน คอพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 เพอทจะมสทธไดรบการคมครองตามกฎหมาย การออกแบบนนๆ จะตองเขาขายความหมายของค าวา “การออกแบบ (Design)” และตรงกบขอก าหนดในการจดสทธบตรซงระบไวภายใตกฎหมายนน

มาตรา 3 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 บญญตวา การออกแบบคอสณฐานรปรางใดๆ (Configuration) ของผลตภณฑหรอองคประกอบของลายเสน (Lines) หรอสสน (Colors) ทท าใหผลตภณฑมลกษณะพเศษและจดวาเปนรปแบบ (Pattern) ของผลตภณฑของอตสาหกรรมหรองานหตถกรรมน น ดงน นสทธบตรการออกแบบจงแตกตางจากสทธบตรสงประดษฐ (Invention patent) เพราะอนหลงนนเกยวของกบแงมมทางเทคนคหรอหนาทการใชงานของผลตภณฑหรอกระบวนการ ถงแมวากฎหมายระบวาการออกแบบตองท าใหผลตภณฑมลกษณะพเศษ แตไมไดระบไววาลกษณะพเศษของการออกแบบตองเปนขอก าหนดในการจดสทธบตร ความสามารถในการจดสทธบตรการออกแบบภายใตกฎหมายไทยนนท าไดในเงอนไขของความใหม (Novelty) และการประยกตใชทางอตสาหกรรม (Industrial Application) เทานน

ผเขยนจงมองเหนปญหาทางกฎหมายในประเดนการคมครองของการออกแบบสทธบตรผลตภณฑในแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดจากการศกษาและวเคราะหค าพพากษาฎกาของ

5 Section 1(1)(b)(i) of Registered Designs Act 1949.

4

ศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และผเขยนมความเหนวายงคงมชองวางทางกฎหมาย และมความไมชดเจนในการบงคบใชกฎหมายเทาทควรจงตองการจะศกษาในประเดนดงกลาวจากบทบญญตของกฎหมายไทย ค าพพากษาฎกาตลอดจนความเหนของนกวชาการทางกฎหมาย และน ามาเปรยบเทยบกบกฎหมายตางประเทศเพอชใหเหนมมมองของกฎหมายททนสมย และกวางขวางขน

1.2 วตถประสงคของกำรวจย

เรมตนจากศกษาความหมาย “แบบผลตภณฑทใชงานได” การคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (Function) รวมถง รปแบบการใหความคมครองทอยในระบบกฎหมายไทย และหลกเกณฑของแบบผลตภณฑทสามารถขอรบสทธบตรได ตอมาจงเปนการศกษาถงการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑในกฎหมายประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหราชอาณาจกร และTRIPs ตลอดจนวเคราะหแนวค าพพากษาฎกา 1.3 ขอบเขตของกำรวจย

การด าเนนการท าสารนพนธ ท าโดยใชวธการคนควาและรวบรวมขอมลแบบการศกษาวจยเชงเอกสาร (Documentary Research) จากตวบทกฎหมาย ค าพพากษาฎกา กฎหมายตางประเทศ บทความทางวชาการ และบทวเคราะหตางๆทงของประเทศไทยและตางประเทศ

1.4 ค ำถำมของกำรวจย

ผเขยนตองการศกษาวากฎหมายสทธบตรของประเทศไทยสมควรไดรบการแกไขเพมเตมบทบญญตทปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคแตโดยแท ผเขยนเหนวาจะเปนการแกไขปญหาการบงคบใชกฎหมายไดโดยตรง เพราะมบทบญญตทชดเจนในประเดนของการปฏเสธไมไหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคแตโดยแทโดยหากเกดกรณพพาท หรอขอหารอในประเดนดงกลาวขนสศาลหรอเปนค ารองเพอใหพจารณาจะไดมหลกกฎหมายอางองไดโดยชดเจนกวาปจจบน ดงนน สารนพนธฉบบนตองการศกษา วเคราะหถงปญหาและอปสรรคตลอดจน การปรบปรง แกไข เพมเตมกลไก และวธด าเนนการตามกฎหมายใหเกดผลตามวตถประสงคและหลกการของสงซงสามารถจะไดรบความคมครองในฐานะผขอจดสทธบตรการออกแบบผลตภณฑเนองจากเลงเหนวายงมปญหาทงในแงขอกฎหมายและในแงของทางปฏบตทยงขาดความชดเจนแนนอน

5

1.5 ประโยชนทคำดวำจะไดรบ 1. ความเปนมาและแนวคดตลอดจนความแตกตางในการใหความคมครองแบบผลตภณฑ

ทเกยวกบหนาทการท างานของผลตภณฑตามกฎหมายสทธบตร 2. ทราบหลกการและเจตนารมณของการคมครองแบบผลตภณฑของกฎหมายสทธบตร 3. ทราบถงปญหาในขอบกพรองของกฎหมาย และบทบญญตของกฎหมายทไมมความ

ชดเจนในประเดนปญหากฎหมายของการคมครองแบบผลตภณฑทเกยวของกบหนาทการท างานของผลตภณฑ

4. ชใหเหนถงแนวทางในการแกไขปญหาดงกลาวในตางประเทศเพอน ามาวเคราะหเปรยบเทยบและปรบใชใหเกดความเหมาะสมกบกฎหมายและสภาพเศรษฐกจและสงคมของประเทศไทยตอไป

1.6 นยำมศพท

1. “แบบผลตภณฑทสามารถใชงานได” หมายถง ลกษณะประการนของแบบผลตภณฑ แมจะไมไดก าหนดไวโดยตรงในค าจ ากดความของแบบผลตภณฑ แตสามารถอนมานไดจากค านยามวาหมายถง แบบผลตภณฑทออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการท างาน เกยวกบประโยชนใชสอย หรอ กลไกการท างานของผลตภณฑเพยงอยางเดยว

2. TRIPs คอ ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights)

3. สทธบตรการออกแบบผลตภณฑ หมายถง หนงสอส าคญทรฐออกใหเพอคมครองการออกแบบผลตภณฑรปราง ลวดลาย หรอสสน ทมองเหนไดจากภายนอก ทม ลกษณะตามทก าหนดในพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522

4. สทธบตรสงประดษฐ หมายถง หนงสอส าคญทรฐออกใหเพอคมครองการประดษฐคดคน การคดคน เกยวกบกลไก โครงสราง สวนประกอบ ของสงของเครองใชทมลกษณะตามทก าหนดใน พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522

บทท 2 แนวคดและทฤษฏการใหความคมครองการออกแบบ

ผลตภณฑทสามารถใชงานไดของไทย

2.1 แนวความคดทางกฎหมายของการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

ปญหาในการใหความคมครองสทธในแบบผลตภณฑโดยอาศยพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 นน ยงคงมปญหาทควรไดรบการแกไขโดยเฉพาะอยางยงปญหาทเกยวกบการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได ซงกรณตามกฎหมายไทยจะตองแยกระหวางปญหาวาสงใดเปนแบบผลตภณฑตามกฎหมาย และแบบผลตภณฑใดสามารถขอรบสทธบตรตามกฎหมายได กฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของไทยไมมบทบญญตตองหามมใหออกสทธบตรแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนค ( functionality Exception) ซงหากเกดกรณขอเทจจรงทจะตองพจารณาในประเดนปญหาดงกลาวและไมไดมกฎหมายบญญตถงการปฏเสธไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยกอาจจะเกดความยงยาก และหากเกดปญหาในการตความของขอกฎหมายไปหลากหลายกจะไมมบรรทดฐานทแนนอนของการบงคบใชกฎหมายในเรองดงกลาว ซงจะไดท าการศกษาถงแนวความคดทควรจะใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดตอไป

2.1.1 แนวความคดทางกฎหมายในการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถ

ใชงานได แตเดมในสมยโบราณมนษยสนใจเพยงแตวาสงของเครองใชและเครองไมเครองมอนน

สามารถอ านวยความสะดวกใหแกตนในการด ารงชพกพอ การประดษฐสงของเครองใชในยคนจงเนนทความเรยบงายและเนนในประโยชนใชสอยมากกวาความสวยงาม โดยประดษฐจากวสดธรรมชาตและท าใชในครวเรอนเรยกวา “งานหตถกรรม”ตอมาเมอชาวบานเรมท าขนเพอจ าหนาย จงเรยกวา “ผลตภณฑหตถกรรม”1 อยางไรกตามในชวงแรกกอนมการปฏวตอตสาหกรรม งานผลตภณฑหตถกรรมทมการออกแบบรปลกษณใหสวยงามยงคงมความจ าเปนกบพวกชนชนสงเพยงเทานน เนองจากกอนยคปฏวตอตสาหกรรมยงขาดแคลนเครองมอเครองใชและความสามารถในการผลตสนคาคราวละมากๆดงนนท าใหงานศลปหตถกรรม งานฝมอทเนนความสวยงามจะถก

1 ธระชย สขสด, การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม, (กรงเทพฯ: โอเดยนรสโตร, 2544), 3.

7

สรางขนเพยงทละชน ท าใหผลตภณฑทมรปลกษณะราคาแพง จงเปนทนยมเฉพาะในกลมสงคมชนสงเพอเปนการแสดงออกถงฐานะทางสงคมและรสนยมในการบรโภคเทานน

จนกระทงเขาสยคปฏวตอตสาหกรรม ซงเปนยคทมความเจรญเตบโตของจ านวนประชากรเพมมากขนอยางรวดเรว สงของเครองใชลวนมความจ าเปนทจะตองมการผลตใหเพยงพอกบความตองการของมนษยทเพมจ านวนมากขนได จงเกดการน าเครองจกรและระบบการจดการโดยโรงงานเขามาเพอชวยใหผลตไดคราวละจ านวนมากๆ การปฏวตอตสาหกรรมเรมตนครงแรกเมอป ค.ศ.1760 ประเทศองกฤษเปนประเทศแรกทเลงเหนความส าคญของการพยายามปกปองธรกจอตสาหกรรมจากการลอกเลยนแบบโดยเรมตนครงแรกในอตสาหกรรมสงทอและเสอผาซงมการแขงขนกนสง ในชวงแรกการคมครองการออกแบบประเภทตางๆอยภายใตหลกกฎหมายวาดวยลขสทธ ตอมาในป ค.ศ. 1787 รฐสภาขององกฤษจงไดตรากฎหมายทใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมโดยเฉพาะขนเปนครงแรก ไดแก The Designing and Printing of Liners (ETC) ACT 1787 ซงใหความคมครองเกยวกบผลตภณฑสงทอ เชน สงทอผา ลนน สงทอฝาย และผาพมพดอก อนเปนจดเรมตนในการตราบทบญญตตางๆ เพอใหความคมครองการสรางสรรคอนเกยวกบมณฑนศลปของผลตภณฑตลอดจนรปรางและรปทรงของผลตภณฑใดๆ2

ตอมาในชวงครสตศตวรรษท 19 ประเทศองกฤษจงไดกอตงส านกทะเบยนการออกแบบขนมาเพอรบจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑตาง ๆ ไปพรอมกบการออกบทบญญตเพอใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทวไปภายใตกฎหมายลขสทธ ดงเชน The Copyright Act 1911 และ The copyright Act 1956 นอกจากนไดมการออกกฎหมายเกยวกบการออกแบบผลตภณฑทสามารถขอรบการจดทะเบยนโดยเฉพาะคอ The Registered Designs Act 1949 และมการออกกฎหมายทมสาระส าคญในการก าหนดใหความคมครองการออกแบบทสามารถจดทะเบยนควบคกบลขสทธในงานศลปกรรมแตลดก าหนดระยะเวลาใหความคมครองลขสทธเหลอเพยง 15 ป อนไดแก The Copyright Act 1988 จนในทสดกมการตรา The Copyright, Designs & Patents Act 1988 เพอก าหนดขอบเขตของหลกเกณฑแหงความคมครองระหวางการออกแบบผลตภณฑและงานศลปะชดเจนกวาเดม การพฒนาทางกฎหมายดงกลาว ไดเปนแมแบบส าหรบการออกบทบญญตเกยวกบการใหความคมครองแกการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมแกประเทศตางๆโดยเฉพาะใน

2 ไชยยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา, พมพครงท 3, (กรงเทพฯ:

ส านกพมพนตธรรม, 2544), 224.

8

ประเทศทเคยเปนอาณานคมของประเทศองกฤษ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศออสเตรเลย เปนตน3

เมอนกถงการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได ไมวาจะเปนผลตภณฑใดกตาม ผลตภณฑนนยอมมรปทรง หรอลวดลายทเกดจากการออกแบบไมวาจะโดยมนษยหรอเกดขนเองตามธรรมชาตอยางแนนอน ซงรปทรงหรอรปแบบเหลานนอาจจะถกออกแบบขนเพอประโยชนในการบรรลถงจดประสงคในการท างาน (Functional Purpose) ของผลตภณฑนน เชน หวลกศรใชส าหรบท ารายมนษยหรอสตวเปนตน ดงนน การออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดนนถอเปนกระบวนการพฒนาระบบการออกแบบผลตภณฑใหมความนาสนใจทดเทยมกนกบการออกแบบเพอลวดลายทสวยงามเพยงอยางเดยวเทานน ซงผเขยนจะขอน าเสนอในแงมมผลตภณฑทมหนาทการใชงานเพอใหตรงตามใจผบรโภค ซงจากการศกษาชดเจนวากฎหมายสทธบตรคมครองนวตกรรมทมการผลตทมข นตอนการประดษฐ ดงนนในเรองของหนาทการใชงานของผลตภณฑเทานนทไดรบการคมครองในสทธบตรสงประดษฐ สวนกฎหมายการออกแบบ (Design Law) คมครองเฉพาะลกษณะความสวยงามทตาเหนเทานน ดงนน ผเขยนจงเหนวากฎหมายยงไมมการคมครองในสวนของการออกแบบผลตภณฑใดๆทมหนาทเพอการใชงานเพยงอยางเดยว ซงแตกตางจากกฎหมายประเทศ สหราชอาณาจกรทมบญญตในประเดนดงกลาวชดเจนวาไมรวมอยในความคมครองของกฎหมายสทธบตร แตกฎหมายไทยไมไดบญญตถงขอจ ากดในประเดนนไวแตอยางใด4

3 นวฒน มลาภ, กฎหมายลขสทธ กฎหมายเครองหมายการคากฎหมายสทธบตร, พมพครงท 5,

(กรงเทพฯ: ส านกพมพฝายต าราและอปกรณการศกษา มหาวทยาลยรามค าแหง, 2532), 198-199. 4 Section 1(1)(b)(i) of Registered Designs Act 1949.

9

2.1.2 ความหมายของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) ลกษณะประการนของแบบผลตภณฑ แมจะไมไดก าหนดไวโดยตรงในค าจ ากดความของ

แบบผลตภณฑ แตสามารถอนมานไดจากค านยามกลาววา แบบผลตภณฑทออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการท างาน เกยวกบประโยชนใชสอย หรอ กลไกการท างานของผลตภณฑเพยงอยางเดยว

วธพจารณาวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างานหรอไมวธหนงนน จะตองแยกสวนประกอบของแบบผลตภณฑออกเปนสวนๆแลวพจารณาดวาแตละสวนประกอบนนมว ตถประสงคเพอทจะเปนการประดบตกแตง หรอเพออ านวยประโยชนในการใชงาน ถาสวนประกอบส าคญสวนใหญนนชวยอ านวยความสะดวกในการใชงานมากกวาเพอจะใชประดบตกแตงกถอวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ยอมไมไดรบความคมครองภายใตสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ5

ในสวนน เปนลกษณะประการหนงของแบบผลตภณฑ แมกฎหมายจะไมไดบญญตไวโดยตรงแตทงน แบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองนน จะตองเปนลกษณะของการตกแตงตวผลตภณฑ มใชเกยวกบหนาทการท างานของผลตภณฑแตอยางใด ดงนนเพอความชดเจนผเขยนจะขออธบายค านยามของการออกแบบผลตภณฑทกฎหมายคมครองในล าดบตอไป

พระราชบญญตสทธบตร มาตรา 3 วรรค 4 บญญตวา “แบบผลตภณฑ” หมายความวา รปรางของผลตภณฑ หรอ องคประกอบของลวดลาย หรอสของผลตภณฑ อนมลกษณะพเศษส าหรบผลตภณฑซงสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรมได”

จากบทนยามดงกลาว จะเหนไดวา การออกแบบผลตภณฑ กคอความคดสรางสรรคเกยวกบการท าใหรปรางลกษณะภายนอกของผลตภณฑเกดความสวยงาม เชน การออกแบบรปรางของเครองรบโทรทศน ลวดลายและสของพรมหรอผามาน เปนตน นอกจากเพอสรางความสวยงามแกผลตภณฑแลวการออกแบบอาจมขนเพอใหผลตภณฑบรรลวตถประสงคในการใชสอยหรอท างานไดดยงขน แตอยางไรกดการออกแบบผลตภณฑเปนความคดสรางสรรคเกยวกบลกษณะประดบตกแตง (Ornamental Aspects) ของผลตภณฑ กลาวคอ สวนทเปนองคประกอบทเปนลกษณะทหอหมอยภายนอกของผลตภณฑซงมองเหนไดมใชองคประกอบภายในทไมสามารถมองเหนได แตการประดษฐเปนความคดสรางสรรคเกยวกบลกษณะทางเทคนคลกษณะทเกยวกบ

5 Power Controls Corp v, Hybrinetics Inc., quoted in Chisum, Donald S. and Jacob, Michael A.,

Understanding Intellectual Property Law, (New York: Matthew Bender & Company Incorporate, 1995), 6-7.

10

การท างาน (Technical or Function Aspects)ซงเปนองคประกอบภายในของผลตภณฑ รวมทงกรรมวธการผลตและรกษาคณภาพของผลตภณฑ

การออกแบบผลตภณฑเปนการใชความคดสรางสรรคในดานศลปะมาใชประโยชนในดานอตสาหกรรม คอ การท าใหเกดลกษณะพเศษขนแกผลตภณฑ ซงท าใหผลตภณฑนนมคณคาในทางพาณชยเพมมากขน ขอส าคญกคอ ลกษณะพเศษของผลตภณฑดงกลาวตองสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรมหรอหตถกรรมได เชน รปรางหรอลวดลายของขวดบรรจน าหอมทออกแบบใหมลกษณะพเศษนนจะตองสามารถใชแบบในการผลตขวดไดจรง แตไมจ าเปนทการออกแบบผลตภณฑจะตองใชเปนแบบในการผลตในลกษณะทเปนอตสาหกรรมเทานน การออกแบบผลตภณฑบางอยางอาจใชในการผลตผลตภณฑหตถกรรม เชน การออกแบบลวดลายส าหรบผามดหม หรอลวดลายกระเปาหญาลเภา เปนตน ซงไดรบความคมครองเชนเดยวกบการออกแบบส าหรบผลตภณฑ อตสาหกรรม กฎหมายคมครองการออกแบบผลตภณฑของประเทศอนสวนใหญใชค าวา “การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม”(Industrial Designs) แตพระราชบญญต สทธบตร ใชค าวา “การออกแบบผลตภณฑ” เพอใหครอบคลมถงการออกแบบผลตภณฑหตถกรรมดวย6

2.1.3 หลกเกณฑของแบบผลตภณฑทสามารถขอรบสทธบตรได

การออกแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 จะตองประกอบไปดวยลกษณะ 2 ประการ ดงน

(1) ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม (2) สามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรม หรอหตถกรรม ตองเปนการ

ออกแบบผลตภณฑใหม ตามมาตรา 56 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 ไดบญญตไว “การออกแบบผลตภณฑ

ทขอรบสทธตามพระราชบญญตนได ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหมเพออตสาหกรรมรวมทงหตถกรรม” และลกษณะทถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑใหมไดก าหนดไวในมาตรา 57 ในเชงนเสธ ดงน

(1) แบบผลตภณฑทมหรอใชแพรหลายอยแลวในราชอาณาจกรกอนวนขอรบสทธบตร (2) แบบผลตภณฑทไดมการเปดเผยภาพ สาระส าคญ หรอรายละเอยดในเอกสารหรอ

สงพมพทไดเผยแพรอยแลว ไมวาในหรอนอกราชอาณาจกรกอนวนขอรบสทธบตร

6 ยรรยง พวงราช, ค าอธบายกฎหมายลทธบตร, (กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน, 2542), 51-52.

11

(3) แบบผลตภณฑทเคยมประกาศโฆษณามาแลวกอนวนขอรบสทธบตร (4) แบบผลตภณฑทคลายกบแบบผลตภณฑดงกลาวใน (1) (2) หรอ (3) จนเหนไดวาเปน

การเลยนแบบ จะเหนไดวา การออกแบบตามแนวความคดของกฎหมายสทธบตร จะตองเปนการ

สรางสรรคผลงานขนมาใหม โดยมไดลอกเลยนแบบการออกแบบผลตภณฑเดมทมอยแลว และผลงานทสรางสรรคจะตองไมเหมอนหรอคลายกบผลงานการออกแบบผลตภณฑทมอยแลวดวยเชนกน โดยเปรยบเทยบดจากลกษณะภายนอกทปรากฏของการออกแบบผลตภณฑ เชน รปราง ส หรอลวดลายของผลตภณฑ ซงถาเหมอนหรอคลายกนกไมถอเปนการออกแบบผลตภณฑใหม ไมวาองคประกอบภายใน เชน กลไก หนาท และประโยชนใชสอย จะแตกตางไปหรอไมกตาม

2.1.3.1 หลกเกณฑการพจารณาความใหมของการออกแบบผลตภณฑ ตามกฎหมายสทธบตร

อาจพจารณาได ดงน 1) ใชวนยนขอรบสทธบตร เปนเกณฑตดสนเปรยบเทยบความใหมซงถาออกแบบ

ผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกนนไดถกเปดเผย กอนวนยนขอรบสทธบตร ถอวาการออกแบบผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกนนไมมความใหม เวนแต เปนการเปดเผยในงานแสดงตอสาธารณชน ซงรฐบาลไทยเปนผจดหรออนญาตใหมขนในราชอาณาจกร7 เชน การแสดงผลงานการออกแบบผลตภณฑในงานนทรรศการหรอประชมทางวชาการจะถอวาไดยนค าขอรบสทธบตรในวนเปดงานแสดงนน ถาไดมายนขอภายใน 180 วน นบแตวนเปดงานแสดงตอสาธารณชน

2) ใชมาตรฐานความใหมเฉพาะทองถนภายในประเทศ (Local Novelty Standard) ในการพจารณาการออกแบบผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกนน ไดมหรอใชแพรหลาย หรอไดประกาศโฆษณาเกยวกบการขอรบสทธบตรมากอนวนยนขอรบสทธบตร ดงนน ถาไดมการผลตและจ าหนายผลตภณฑซงใชการออกแบบผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกนนกอนวนทย นขอรบสทธบตร ถอไดวาไมมความใหม

3) ใชหลกมาตรฐานความใหมสากล (Universal Novelty Standard) ในการพจารณาการออกแบบผลตภณฑทไดเปดเผยสาระส าคญในเอกสาร หรอสงตพมพเวนแตเปนการเปดเผยเอกสารหรอสงตพมพนในงานแสดงตอสาธารณชน ซงรฐบาลไทยเปนผจดหรออนญาตใหมขน

7 มาตรา 19 ประกอบกบมาตรา 65 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522.

12

4) การพจารณาเปรยบเทยบความใหม จะตองมความแตกตางทเพยงพอในลกษณะภายนอกทปรากฏของการออกแบบผลตภณฑทมอยแลว ความแตกตางในรายละเอยดปลกยอยเลกนอย8ไมถอวามความใหม เชน การเปลยนขนาดของการออกแบบผลตภณฑโดยไมท าใหสดสวนผลตภณฑเปลยนไป การเปลยนส หรอการดดแปลงลวดลายเพยงเลกนอย เปนตน ตวอยางเชน แบบผลตภณฑเหยอกน าทมลกษณะของพวยรนน าและดามแตกตางกบแบบผลตภณฑทแพรหลายอยแลวเพยงเลกนอย ไมใชการออกแบบผลตภณฑใหม9 แตแบบผลตภณฑปากกาลกลนทขอรบสทธบตรมสวนแตกตางกบปากกาลกลนทมอยแลวคอทอนลางของตวปากกาท าเปนเหลยมหรอรองตด ท าใหเกดมลกษณะเปนผลกจ านวน 144 ผลก ซงเหนไดอยางชดเจนและมชองส าหรบดน าหมกททอนลางดงกลาวดวย ถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑใหม10 แตแบบผลตภณฑพดลมตดเพดานทแตกตางกบพดลมทมอยแลวเพยงเลกนอย คอ มปมหรอแกนขนานเลกและเกลยวยดตดทบรเวณศนยกลางของตวเรอนมอเตอร ไมใชการออกแบบผลตภณฑ11 ความแตกตางเพยงเลกนอยรวมถงกรณดงตอไปนดวย เชน

4.1) การเปลยนขนาดของแบบผลตภณฑในลกษณะทเปนการขยายหรอยอสวนโดยไมท าใหสดสวนของผลตภณฑเปลยนแปลงไป

4.2) การเปลยนวตถหรอสของแบบผลตภณฑเทานน เชน ใชเทปลอน แทนพลาสตก เปนตน

4.3) การเพมหรอตดสวนประกอบบางสวนเพยงเลกนอย เชน เพมลวดลายเลกนอยทขอบรม หรอท าใหมนโคง เหลยม หรอบากเพยงเลกนอย12 เปนตน

ค าวนจฉยของคณะกรรมการสทธบตรประเทศของสหรฐอเมรกาทไดปฏเสธการอทธรณการขอรบความคมครองการออกแบบผลตภณฑในแผนกระเบองยางซงมลวดลายพนทสด าทไมแนนอนบางชวงกอาจเปนเสนคลน บางชวงกอาจเปนเสนขวางหรอเปนจด และมรอยขาวปะปนพนทด าอยางไมสม าเสมอ บางชวงกเปนสขาว บางชวงกเปนสเทา ซงมลกษณะพจารณาไดวาคลายกบลวดลายในเนอของหนออน คณะกรรมการจงเชอวาลกษณะรปรางและลวดลายทขอความคมครอง

8 ยรรยง พวงราช, สทธบตร : กฎหมายและวธปฏบต, (กรงเทพฯ: บรษท บพธการพมพ จ ากด,

2533), 8. 9 ค าพพากษาศาลฎกาท 5340/2533 ระหวาง บรษทคว เมตค สวเดน เอบ โจทก และ บรษทคว เมตค

(ประเทศไทย) จ ากด กบพวก จ าเลย. 10 ค าวนจฉยของคณะกรรมการสทธบตร ท 8/2530. 11 ค าวนจฉยของคณะกรรมการสทธบตร ท 10/2531. 12 ยรรยง พวงราช, ค าอธบายกฎหมายสทธบตร, (กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน, 2542), 57.

13

ในแผนกระเบองยางนมรายละเอยดทสามารถมองเหนถงความใกลชด จงขาดความแตกตางทเพยงพอจะขอรบความคมครองได13หรอตวอยางเชน

ในคด Fields v. Schuyler 14 ทศาลสหรฐอเมรกาปฏเสธการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑในการออกแบบสวนหวของปากกาลกลนทมลกษณะท านองเดยวกนกบเพชรซงท าหนาทปดเปดปากกา โดยใหเหตผลวา การออกแบบผลตภณฑนสามารถเลงเหนและพฒนาไดงายโดยบคคลทมความเชยวชาญอยางธรรมดาในสาขาของตน

2.1.3.2 การออกแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรไมได

พระราชบญญตสทธบตร มาตรา 58 บญญตวา การออกแบบผลตภณฑดงตอไปนขอรบสทธบตรไมได คอ

1) แบบผลตภณฑทขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน 2) แบบผลตภณฑทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา การออกแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรไมไดประเภทแรกเปนไปตามหลกกฎหมายทวไปท

ไมประสงคทจะคมครองสงทจะกอใหเกดอนตรายหรอผลเสยแกสงคมโดยสวนรวม ตวอยางเชน แบบผลตภณฑทมรปรางลกษณะลามกอนาจารหรอเปนการแสดงความไมเคารพหรอลอเลยนวตถทประชาชนทวไปทประชาชนนบถอ เชน พระพทธรปเปนฐานของทเขยบหร15 2.1.4 ลกษณะส าคญของการออกแบบผลตภณฑ

ตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 มไดก าหนดความหมายของค าวา “การออกแบบผลตภณฑ” แตพจาณาความโดยนยไดจากค าวา “แบบผลตภณฑ” ซงตามมาตรา 3 วรรค 4 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 หมายความถง “รปรางของผลตภณฑหรอองคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑอนมลกษณะพเศษส าหรบผลตภณฑซงสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรมได” การออกแบบผลตภณฑจงเปนแนวความคดสรางสรรคเกยวกบลกษณะภายนอกของผลตภณฑ อนมลกษณะพเศษทางดานความสวยงามทอาจเกดจากความคดสรางสรรคในรปรางของผลตภณฑ หรอลวดลาย หรอสของผลตภณฑ ซงสามารถน ามาเปนตนแบบในการผลตผลตภณฑได ไมวาผลตภณฑอตสาหกรรมหรอผลตภณฑหตถกรรม

13 Fields v. Schuyler, 472 F.2d 1304, 1305-06 (D.C.cir 1972), cert denied, 411. U.S.987 (1973),

quoted in Choate, Robert A. and Francis, William H., Case and Materials on patent Law, 2nd ed. (St Paul: West publishing Co., 1981), 727-729.

14 Robert A. and Francis, William H., Case and Materials on patent Law, 731 15 ยรรยง พวงราช, ค าอธบ ายกฎหม ายสทธบตร, 57

14

เพอประโยชนแหงการศกษาการออกแบบผลตภณฑตามกฎหมายสทธบตร ในบทน จะขอศกษาลกษณะของแบบผลตภณฑในแตและประเทศไว ดงน

1) ประเทศญปน The Design Law มาตรา 2(1) บญญตไววา “แบบผลตภณฑ” ในกฎหมายน หมายถง รปทรง (Shape) ลวดลาย (Pattern) หรอส

(Colors) หรอการรวมกนของสงเหลาน ในสงของซงกอใหเกดความประทบใจทางสนทรยภาพโดยจกษสมผส

2) ประเทศสหรฐอเมรกา The Patent Act มาตรา 171 บญญตวา “บคคลใดทประดษฐแบบผลตภณฑใดๆซงมความใหม (New) สรางสรรคขนดวยความคด

รเรมของตนเอง (Original) และมลกษณะประดบตกแตง (Ornamental) ส าหรบสงของเกยวกบการผลต อาจไดรบสทธบตรดงกลาวนนภายใตเงอนไขและขอก าหนดน”

3) ประเทศสหราชอาณาจกร Register Designs Act 1949 มาตรา 1 (1) บญญตวา ในพระราชบญญตน แบบผลตภณฑหมายถง รปทรง (Shape) โครงราง (Configuration)

ลวดลาย (Pattern) หรอสงประดบตกแตง(Ornament) ซงจะน ามาใชกบสงของโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมใดๆอนเปนลกษณะของสงของทท าส าเรจแลวซงดงดดตอสายตาและถกตดสนโดยสายตาแตไมรวมถง

(a) วธการหรอหลกการเกยวกบการกอสราง หรอ (b) ลกษณะของรปทรง หรอโครงรางของสงซง (1) ถกก าหนดดวยหนาทการท างานของสงของนนเพยงประการเดยวเทานน (2) ตองอาศยรปทรงภายนอกของสงของอนทผออกแบบตงใจจะใหแบบผลตภณฑนนใช

เปนสวนประกอบ โดยสรปแลวสงทสามารถเปนผลตภณฑไดจะตองมลกษณะดงน 2.1.4.1 ตองเปนแนวความคดสรางสรรค จดมงหมายของการออกแบบผลตภณฑคอ การน าเสนอแนวความคดสรางสรรค อนเปนตน

รางของแนวทางเพอการสรางสรรคผลตภณฑใหมลกษณะพเศษ แนวความคดสรางสรรคนจะเกดการทมเทใชสตปญญาความรความสามารถ กอความคดรเรมถงบางสงบางอยางทมลกษณะพเศษแกผลตภณฑ ท าใหผลตภณฑมลกษณะเฉพาะอยางทเกดจากการผสมกลมกลนระหวางประโยชน

15

ใชสอยกบความงามอยางเหมาะสม การออกแบบผลตภณฑจงเปนการใชความคดสรางสรรคในดานศลปะมาใชประโยชนทางอตสาหกรรม16 และท าใหผลตภณฑมคณคาในทางพาณชยเพมมากขน

คด Dover V. Nurnberger Celluliod Waren Fabrik Gebruder Wolff17 ศาลองกฤษตความวาการออกแบบผลตภณฑเปนแนวความคด (Conception) หรอขอเสนอแนะ(Suggestion) หรอความความคด (Idea) เกยวกบรปราง(Shape) หรอทเกยวกบภาพ(picture)หรอทเกยวกบการตกแตงหรอเกยวกบการจดการบางประการ(Arrangement)ซงสามารถน าไปประยกตใชกบวตถสงของดวยวธการใดๆโดยใชเครองจกร หรอโดยทางหตถกรรมได ซงสงทสามารถน ามาขอรบความคมครองไดคอ แนวความคดขอเสนอแนะ ซงไมใชวตถสงของ18แตอยางไรกดแนวความคดทยงไมเปนรปธรรมยงไมเพยงพอทจะเปนการออกแบบผลตภณฑ แตจะตองมการท าใหปรากฏเปนรปรางทชดเจนโดยอาศยความรและสตปญญารวมทงความมานะอตสาหะของผสรางสรรคออกมาภายนอกเสยกอน

2.1.4.2 แบบผลตภณฑตองเปนลกษณะภายนอกหรอสวนทเปนองคประกอบ

ภายนอกของผลตภณฑ การออกแบบผลตภณฑตองเปนแนวคดสรางสรรคเกยวกบลกษณะทหอหมภายนอกของ

ผลตภณฑ ซงสามารถมองเหนหรอแสดงใหปรากฏตอสายตาได ซงในกรณนจะรวมถงชนสวนของผลตภณฑซงเปนสวนประกอบอยภายในผลตภณฑนนดวยแมวาจะตองแยกชนสวนตางๆ กอนเพอทจะสามารถเหนแบบผลตภณฑของชนสวนทอยภายในกตาม

คด Edwards Hot System V. S.W. Hart & Co. Pty19ซงศาลออสเตรเลยไดวางแนวคดวา ลกษณะของรปรางหรอทรวดทรวงนอาจจะอยภายในผลตภณฑซงไมสามารถมองเหนไดจนกวาจะ

16 ยรรยง พวงราช, สทธบตร : กฎหมายและวธปฏบต, (กรงเทพฯ: บรษท บพธการพมพ จ ากด, 2533), 39.

17 Dover V., Nurnberger Celluliod Waren Fabrik Gebruder Wolff (1910) 27R.P.C.498, quoted in Fysh, Michael, Russel – Clarke on Copyright in Industrial Designs, 5 ed. (London: Sweet & Maxwell Limited, 1974), 9,13.

18 Howe, Matin, Q.C. Russell-clarke on industrial designs, 6 ed. (London: Sweet & Maxwell limited, 1999), 23.

19Edwards Hot System V. S.W. Hart & Co. Pty, quoted in Dwyer, James W., The Over between Copyright and Design Protection, in Intellectual Property Colloquium of Judges in Asia and the Pacific, ed. WIPO (Geneva: WIPO, 1985), 49.

16

ไดมการถอดชนสวนผลตภณฑออก ดงน รปรางของแผนรบแสงของระบบท าน าอนดวยแสงอาทตยจงอาจน ามาจดทะเบยนได

ลกษณะภายนอกของผลตภณฑน อาจแสดงถงรปรางของผลตภณฑ เชน รปทรงของกระเปา รปรางหาเหลยมของหนาปดนาฬกา เปนตน หรอแสดงถงองคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑ เชน ลวดลายเสนและสทเคลอบบนกรอบแวนตา ลวดลายไทยบนเสอ เปนตน หรอแสดงถงรปรางและลวดลายหรอสของผลตภณฑ เชน รปทรงและลวดลายของหมวกสาน รปรางและลวดลายของโคมไฟ เปนตน เชนในคด in ferrero’s Desing Application20 ชอกโกแลตรปไข (Chocolate Egg) ทมการออกแบบภายในใหมลกษณะเปนชนสทแตกตางกนโดยแบบผลตภณฑดงกลาวไมสามารถมองเหนไดในขณะทผซ อตดสนใจเลอกซอ แตจะปรากฏตอเมอไดกะเทาะเปลอกชอกโกแลตออกเสยกอน ลกษณะความแตกตางของชนสของชอกโกแลตรปไขอยในผลตภณฑทเสรจสมบรณแลวเพยงแตจะเหนตอเมอไดท าชอกโกแลตแตกออกถอวาเปนลกษณะภายนอกของผลตภณฑทดงดดตอสายตาผบรโภคแลวยอมมคณสมบตทจะไดรบความคมครองในฐานะแบบผลตภณฑ

จากกรณดงกลาวขางตนจงอาจแยกลกษณะภายนอกของผลตภณฑ ดงน 1) ลกษณะแบบผลตภณฑสามมต คอ แบบผลตภณฑทมมตในการมองเหนทงดาน กวาง

ยาว และสง ซงอาจเรยกวา รปราง (Shape) ของผลตภณฑหรอโครงราง (Configuration) ของผลตภณฑ

2) ลกษณะของแบบผลตภณฑสองมต คอ แบบผลตภณฑเกยวกบลวดลายของผลตภณฑเพอชวยตกแตง (Ornament) ตวผลตภณฑนน

ผลตภณฑชนหนงสามารถทจะประกอบดวยแบบผลตภณฑทมลกษณะสองมต และสามมตในชนเดยวกนกได เชน โคมไฟตงโตะอาจมรปทรงคลายตะกลาดอกไมและมลวดลายดอกไมบนโคมไฟ ซงลกษณะทงสองนนตางไดรบความคมครองในฐานะแบบผลตภณฑ

2.1.4.3 ตองเปนลกษณะภายนอกทเกยวกบการท าใหผลตภณฑสวยงามหรอ

ดงดดสายตาผบรโภคและไมเกยวของกบกลไกหรอหนาทหรอประโยชนใชสอยของผลตภณฑโดยเฉพาะเทานน

20Fellner, Christine, Industrial Design Law, (London: Sweet & Maxwell limited, 1995), 26.

17

ในแบบผลตภณฑทมลกษณะหรอกลไกในการท างานเหมอนกนนนจะสามารถดงดดตอสายตาของผบรโภคไดดวยลกษณะภายนอกทแตกตางกน ซงมลกษณะเปนสองมต หรอสามมต ทแตกตางจากแบบผลตภณฑอนทมอย เชน รปทรงของตเยน โคมไฟ แจกน เปนตน

ความสวยงามภายนอกหรอลกษณะทดงดดตอสายตาผบรโภคนนเปนสงซงขนอยกบแตละบคคล ในแบบผลตภณฑเดยวกนอาจสรางแรงดงดดใจไดในผบรโภคบางกลมแตไมสามารถสรางแรงดงดดใจตอผบรโภคอกกลมกเปนได ดงนนจงไมจ าเปนตองมการก าหนดคณคาทางศลปะของแบบผลตภณฑนนๆ เพยงแคแบบผลตภณฑนนมลกษณะดงดดใจตอผบรโภคกเปนการเพยงพอแลว

ถาการออกแบบนไมเกยวกบความงามของผลตภณฑแตเกยวกบประโยชนใชสอยของผลตภณฑโดยเฉพาะ จะไมเขาขายการไดรบความคมครองในฐานะของการออกแบบผลตภณฑแตอาจจะเขาขายการไดรบความคมครองในฐานะของการประดษฐตามขอบเขตของกฎหมายสทธบตรได ดงตวอยางในคด Amp Inc. V. Untilux Pty. Ltd. ท House of Lords ตดสนวา การออกแบบผลตภณฑจะไมไดร บการจดทะเบยนถาลกษณะของรปรางหรอทรวดทรงของการออกแบบผลตภณฑมเพอประโยชนใชสอยเทานน โดยทประโยชนใชสอยเหลานนไมสามารถปรากฏใหเหนดวยสายตาได21 อยางไรกตามหากกการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมมผลตอประโยชนในการใชสอยโดยตรง หรอเพอใหเกดผลทางเทคนคแตเพยงอยางเดยว จะไมเขาขายการไดรบความคมครองในฐานะการออกแบบผลตภณฑ ในคด Kestos Ltd V.Kempat Ltd22 ศาลประเทศองกฤษโดย Luxmoore J. กลาววา ”แบบผลตภณฑอตสาหกรรมไมรวมถงวธการ หรอกระบวนการในการผลต หรอรปรางรปทรงซงสงผลตอลกษณะและกลไกการท างานของผลตภณฑแตเพยงอยางเดยว ” เพราะการออกแบบอนมวตถประสงคเพอสรางกลไก หนาทหรอประโยชนใชสอยใหแกผลตภณฑโดยตรงแตเพยงอยางเดยวจะไดรบความคมครองในฐานะเปนการประดษฐ( invention) ตามกฎหมายสทธบตร หรอจากตวอยางในกรณของการออกแบบรปทรงรองเทาใหมทมการเสรมสนรองเทาใหแขงแรงเปนพเศษ จะเปนการเพมประโยชนใชสอยของผลตภณฑโดยเฉพาะเทานน จงไมไดรบการคมครองตามกฎหมายการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม23 ซงในกรณดงกลาวเคยมขอเทจจรงทคลายคลงกนกบทเคยเกดขนในศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศของ

21 Amp Inc. V., Untilux Pty.Ltd., (1972), PRC 103, quoted in Fysh, Michael, Russel – Clarke on

Copyright in Industrial Designs, 5 ed. (London: Sweet & Maxwell Limited, 1974), 19-20. 22 Fysh, Michael, Russel – Clarke on Copyright in Industrial Designs, 29 23 WIPO, Backgroud Reading Material on Intellectual Property, (Geneva: WIPO Publication,

1988), 195.

18

ไทยเชนกน ในรายบรษท ทอปยเนยน จ ากด ในประเดนหรอยเชอกรองเทาบตผกตดกบเขมขดเพอปองกนไมใหรองเทาหลดขณะสวมใสเวลาใชงาน ลกษณะการออกแบบหไวรอยเชอกรองเทาดงกลาวจงเปนไปเพอประโยชนการใชสอย อนเปนเรองของการประดษฐหาใชเรองการออกแบบผลตภณฑไม จะเหนไดวาศาลไทยไดใชดลพนจวนจฉยประเดนดงกลาวเชนเดยวกนกบศาลประเทศองกฤษ24 แตกฎหมายไทยไมไดบญญตถงขอยกเวนในประโยชนใชสอยหรอหนาทการท างานไวเชนเดยวกนกบองกฤษในเรองน

2.1.4.4 ตองเ ปน สง ซงสามารถน ามาปรบใชกบผลตภณฑไ ด โดยไมเ ปน

องคประกอบของการใชงานผลตภณฑไมวาจะเปนผลตภณฑอตสาหกรรมหรอผลตภณฑหตถกรรม

การออกแบบผลตภณฑเปนตนแบบของผลตภณฑแตไมใชตวผลตภณฑ เมอแยกแบบผลตภณฑออกไปแลว ผลตภณฑนนยงคงมเนอหาของผลตภณฑนนๆอย ตวอยางเชน การออกแบบผลตภณฑส าหรบรปรางของปากกา ซง เมอแยกแบบผลตภณฑในรปรางของปากกาออกไปแลว ผลตภณฑนนยงคงมเนอหาเปนปากกาอย เพราะมความเปนปากกามาตงแตตนแลว

ตวอยางคดในตางประเทศทแสดงถงการออกแบบผลตภณฑทไมสรางสรรคเพอจดมงหมายในการปรบใชกบผลตภณฑ ซงจะไมถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองภายใตกฎหมายการออกแบบผลตภณฑ เชนในคด Re Littlewoods Pools Ltd. Application25 ซงศาลองกฤษ (House of lord) ตดสนการออกแบบผลตภณฑในรปแบบคปองเขาชมฟตบอล ซงออกแบบโดยกระดาษรปทรงสามเหลยมมลายเสนประกอบเปนลวดลาย และภายในชองวางบรรจขอความถงสาระรายการฟตบอลนวา ไมสามารถขอความคมครองภายใตกฎหมายออกแบบผลตภณฑได เพราะคปองนไมใชผลตภณฑตามความหมายของกฎหมาย เชนเดยวกบในคด King Feature Syndicate Inc. & Betts v. O & M Kleeman Ltd.26 ทศาลองกฤษ (House of Lord) ตดสนวา รปเขยนการตนปอปอายโดยตวเองไมใชผลตภณฑตามความหมายของกฎหมาย

ทงน ลกษณะสามมต หรอสองมต อนเปนองคประกอบภายนอกของผลตภณฑนนตองถกออกแบบมาเพอใชกบผลตภณฑ คอ ใชเปนตนแบบในการสรางผลตภณฑซงการออกแบบดงกลาว

24 ค าพพากษาศาลฎกาท 2537/2550 ระหวาง บรษท ทอป ยเนยน จ ากด และ กรมทรพยสนทางปญญา

กบพวก. 25 Re Little woods Pools Ltd.Application, (1947) 66 RPC 309, quoted in Lahore, Jame,

Intellectual Property Law in Australia, Copyright (Sydney: Butterworth,1977), 284-285. 26 King Feature Syndicate Inc. & Betts v. O & M Kleeman Ltd, (1941) 58 RPC 207.

19

จะอยในลกษณะสองมต คอ เอกสารการออกแบบ ไดแก ภาพวาด ภาพเขยน ภาพราง หรอในลกษณะสามมต คอ แบบจ าลองกได

ปญหาทผเขยนจะหยบยกมาศกษากลาว คอ ศาลไทยควรจะน าหลกกฎหมายใดมาปฏเสธความไมสมบรณของการออกแบบผลตภณฑเพอจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑหรอไม ซงจากทผเขยนไดยกตวอยางขอเทจจรงทศาลตางประเทศไดวนจฉยในประเดนการใหความคมครองแกแบบผลตภณฑ จากหลกกฎหมายทไดกลาวมาแลวนน จะเหนไดวากฎหมายการออกแบบผลตภณฑในหลายๆประเทศจะมบทบญญตปฏเสธการไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยหรอเพอหนาทการท างานโดยชดแจง ซงกฎหมายไทยไมไดบญญตถงขอยกเวนดงกลาวไว

2.2 เจตนารมณของการคมครองแบบผลตภณฑ

โดยหลกการทวไปแลวสทธบตรการออกแบบผลตภณฑมเจตนารมณทส าคญอย 5 ประการ คอ

(1) เพอคมครองสทธตามธรรมชาตของผออกแบบผลตภณฑ (2) เพอตอบแทนการน าผลตภณฑททนสมยเขามาจากตางประเทศ (3) เพอเปนเครองสรางแรงจงใจใหมการพฒนาคดคนแบบผลตภณฑใหมๆ อยางตอเนอง (4) เพอเปนการสงเสรมใหมการเผยแพรขอมลกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

อนเปนความรแกสาธารณชนทวไป (5) เพอดงดดใหชาวตางประเทศเขามาลงทนในประเทศไทย ส าหรบแนวคดในการใหความคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑภายใตระบบสทธบตรมอย 2

แนวดวยกน27 คอ (1) ทฤษฏสทธตามธรรมชาต (Theory of natural right) (2) ทฤษฎวาดวยเศรษฐกจ (Economic theory)

2.2.1 ทฤษฏสทธตามธรรมชาต

การบงคบใชกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑภายใตทฤษฏนเกดจากความเชอพนฐานวาการใหความคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑแสดงถงการรบรองทางศลธรรมของ

27 จกรกฤษณ ควรพจน, กฎหมายสทธบตรแนวความคดและบทวเคราะห, (กรงเทพฯ: ส านกนต

ธรรม), 19-20.

20

ผออกแบบทมอยเหนอแบบผลตภณฑของตนเอง หากผใดคดสรางสรรคแบบผลตภณฑใดขนมาสทธในแบบผลตภณฑกควรตกเปนทรพยสนของบคคลนนโดยเปรยบเสมอนเปนรางวลใหแกผออกแบบผลตภณฑเพอตอบแทนการคดคนแบบผลตภณฑอนทรงคณคาขนมา ดงนนหากผใดน าแบบผลตภณฑซงไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตรของผอนมาใชแสวงหาประโยชนโดยปราศจากอ านาจจงถอเปนการท าละเมดตอผทรงสทธบตรการออกแบบผลตภณฑนน

อยางไรกตามโดยทวไปแลวประเทศตางๆมกจะใหความคมครองแกความคดหรอแบบผลตภณฑทกประเภทในชวงระยะเวลาหนงเทานน ซงหลงจากหมดระยะเวลาการใหความคมครองดงกลาวแลว สาธารณชนยอมสามารถแสวงหาประโยชนจากแบบผลตภณฑนนไดโดยไมถอเปนการกระท าอนเปนละเมด 2.2.2 ทฤษฎวาดวยเศรษฐกจ

ทฤษฎนเชอวาระบบสทธบตรเปนเครองมอกอใหเกดความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยอนเปนการสงเสรมความเจรญเตบโตทางอตสาหกรรม ซงในการวจยพฒนาแบบผลตภณฑตางๆนนจะตองอาศยเงนทนและตองใชระยะเวลาอนยาวนาน ดงนนสงทสญเสยไปจะไดรบการตอบแทนทางกฎหมายในรปของสทธเดดขาดเพอเปนเครองจงใจใหเกดการคดคนแบบผลตภณฑใหมๆอยตลอดเวลาเพอประโยชนของสงคมโดยรวม

ดงนน ทฤษฎวาดวยเศรษฐกจจงมไดถอวาการออกแบบผลตภณฑเปนทรพยสนของผออกแบบผลตภณฑแตแนวคดนเชอวาระบบสทธบตรจะน ามาซงความเจรญกาวหนาทางวทยาการอนเปนประโยชนตอสงคม ในปจจบนนประเทศตางๆซงมระบบกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑนนมงเพอตอบสนองความตองการของสงคมในดานวทยาการตางๆ ตามแนวคดทางทฤษฏวาดวยเศรษฐกจเปนส าคญมากกวาการใชสทธดงกลาวเพอรองรบสทธตามธรรมชาตของผออกแบบผลตภณฑ

2.3 ปญหาของการจดทะเบยนแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) ในประเทศไทย

ปญหาในการไดรบความคมครองแกแบบผลตภณฑเกยวกบหนาทการท างานในประเทศไทยกคอแบบผลตภณฑเกยวกบหนาทการท างานนนเปนแบบผลตภณฑทไมมคณสมบตทไดรบการจดทะเบยนในฐานะแบบผลตภณฑ แตอาจจะขอรบสทธบตรการประดษฐไดโดยจะตองพจารณาเปนรายกรณไป ซงการไดมาซงสทธในแบบผลตภณฑตามระบบสทธบตรจะมเงอนไขทเขมงวดเพราะสทธในแบบผลตภณฑนนจะไดมาตอเมอผานการตรวจสอบและจดทะเบยนจากรฐกอน แตสทธเชนวานจะมลกษณะเปนสทธเดดขาดเชนเดยวกบสทธบตรการประดษฐ ซงหมายความวาผละเมดไมมความจ าเปนทจะตองรบรความมอยของสทธบตรนนเลย อยางไรกตามพระราชบญญต

21

สทธบตร พ.ศ. 2522 ไมไดบญญตถงการปฏเสธความไมสมบรณของสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได จากหลกกฎหมายทกลาวมาขางตนจะเหนไดวา ซงแตกตางจากกฎหมายการออกแบบผลตภณฑไมวาระบบใดจะมบทบญญตทปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคโดยชดแจง แตกฎหมายสทธบตรของไทยกลบละเลยทจะบญญตขอยกเวนดงกลาวไว 2.3.1 ปญหาของการจดทะเบยนแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function)

ปญหาของการจดทะเบยนแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได ลกษณะประการหนงของแบบผลตภณฑ แมจะไมไดก าหนดไวโดยตรงในค าจ ากดความของแบบผลตภณฑ แตสามารถอนมานไดจากค านยามดงกลาวไดวาแบบผลตภณฑหากจะไดรบความคมครองนน จะตองเปนลกษณะภายนอกของผลตภณฑ ซงไมเกยวของกบกลไกการท างานของผลตภณฑ นอกจากนแลว หากเกยวของกบประโยชนใชสอย หรอ กลไกการท างานของผลตภณฑเพยงอยางเดยวแลว ยอมตกอยภายใตการคมครองในฐานะสงประดษฐ มใชในฐานะแบบผลตภณฑ

เมอเขาลกษณะเปนแบบผลตภณฑ ตามค าจ ากดความของแบบผลตภณฑ ตามมาตรา 3 วรรค 4 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 แลว การทแบบผลตภณฑดงกลาวจะไดรบความคมครอง หรอขอรบสทธไดนน จ าเปนจะตองเปนแบบผลตภณฑตามมาตรา 56 และ 58 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 ดวย ซงสามารถก าหนดหลกเกณฑของแบบผลตภณฑ คอ ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม และตองไมเปนแบบผลตภณฑอนไมสามารถขอรบสทธบตรได ซงปญหาวาแบบผลตภณฑใดสามารถขอจดทะเบยนสทธบตรได กฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของไทยไมมบทบญญตตองหามมใหออกสทธบตรแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนค ดงเชนทปรากฏในกฎหมายสทธบตรของตางประเทศสหราชอาณาจกร28 ทบญญตขอยกเวนการปฏเสธการคมครองแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางทางเทคนคเพยงอยางเดยว จงขนอยกบนโยบายวาประเทศไทยควรใหความคมครองแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคหรอไม 29 ดวยเหตนผออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดจงไมสามารถไดรบการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

ในสวนสทธของเจาของแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองนนจะมลกษณะเปนสทธแตเพยงผเดยวทมระดบของความคมครองเทากบทไดรบจากการคมครองสทธบตรโดยกฎหมายสทธบตร กลาวคอ ไมไดมเพยงสทธบตรปองกนหรอหามปรามมใหบคคลท าซ า ลอกเลยนแบบ

28 Section 1(1)(b)(1) of Registered Designs Act 1949. 29 วารสารกฎหมายทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ, IT&IP Special Issue (2007), 456.

22

ผลตภณฑของตนเทานน แตหามผอนใชแบบผลตภณฑทมเหมอนหรอคลายกนแบบผลตภณฑของตนทเดยว ดงนนหากผอนน าแบบผลตภณฑของเจาของแบบผลตภณฑไปใชหรอแมแตน าแบบผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑน นไปใช ยอมตกเปนผละเมดสทธในแบบผลตภณฑ

ดงนน เมอกฎหมายไมไดบญญตไวโดยชดแจงวาการออกแบบทมคณลกษณะทางหนาทการท างานเพยงอยางเดยวไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑได อยางไรกด การทแบบผลตภณฑจะไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตรนนจะตองมแบบพธการในการไดรบความคมครองโดยจะตองน าแบบผลตภณฑไปยนค าขอรบสทธบตร และผานกระบวนการตรวจสอบคณสมบตโดยนายทะเบยน ซงตองอาศยระยะเวลาและตองเสยคาใชจายตางๆ เชน คาธรรมเนยม จงจะไดรบการจดทะเบยน หากแบบผลตภณฑนนไมไดรบการจดทะเบยนหรอไมไดน าไปจดทะเบยนกจะไมไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตร ซงมผลท าใหบคคลใดกตามสามารถน าเอาแบบผลตภณฑนนไปใชหาประโยชนได โดยไมถอวาเปนการละเมดสทธของเจาของแบบผลตภณฑแตอยางใด และหากผลตภณฑใดถกออกแบบขนเพอชวยในหนาทการใชงานของผลตภณฑ เชน ถกออกแบบขนเพอใหแบบผลตภณฑท างานไดดขน หรอ อ านวยประโยชนใหกบผใชผลตภณฑนนมากยงขน หากแบบผลตภณฑใดมลกษณะดงกลาวจะถอวาไมมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบ แตอาจจะขอรบสทธบตรการประดษฐไดโดยจะตองพจารณาเปนรายกรณไปเทานน การจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ จงตองมาจากจนตนาการและมความงดงามทางสนทรยภาพเปนองคประกอบหลก จนอาจกลาวไดวากฎหมายไทยเนนแตเพยงผสรางสรรค กบ งานสรางสรรคเปนส าคญเทานน 2.3.2 ปญหาการคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function)

จากทไดกลาวมาแลวถงปญหาขางตนน ในเมอกฎหมายไมไดบญญตไวอยางชดแจงวาการออกแบบผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยวไมไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ซงจะเหนไดวากฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑยงคงมความไมชดเจนในการคมครองแบบผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยวโดยไมสามารถยนขอจดสทธบตรได แตศาลไทยรบรองแนวคดของขอยกเวนในหนาทการท างาน โดยใหมการตความค าวา “การออกแบบ” เพอปฏเสธการคมครองในฐานะสทธบตรการออกแบบ ส าหรบการออกแบบทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยว 30 จากขอเทจจรงชใหเหนถงปญหาของการคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดอยางชดเจนมาก

30 Ibid., 459.

23

ประเดนปญหาขอยกเวนในการคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได (function) มดงน

1) กฎหมายสทธบตรใหความคมครองแบบผลตภณฑเพอเปนเครองมอในการจ าหนายสนคา ดงนนนกออกแบบผลตภณฑจงมงเนนทจะออกแบบผลตภณฑโดยค านงถงความสมพนธระหวาง “รปแบบ” (form) และหนาทการท างาน(function) ของตวผลตภณฑนน ดงนน โอกาสทนกออกแบบผลตภณฑจะออกแบบผลตภณฑทมรปแบบใกลเคยงกนจงมมาก เพราะนกออกแบบตองการใหแบบผลตภณฑนนสามารถใชงานไดดและดงดดใหสาธารณชนใหความสนใจแกผลตภณฑนน กฎหมายการออกแบบผลตภณฑจงเนนเพยงความสมพนธระหวาง “งานออกแบบ” กบ “สาธารณชน” มากกวาเมอระบบการคมครองแบบผลตภณฑของประเทศไทยเปนระบบกฎหมายสทธบตรจงไมควรทจะน าความคดสรางสรรคมาเปนองคประกอบการคมครอง 31 ดงนน การทศาลไทยน าเงอนไขของความคดสรางสรรคในงานออกแบบผลตภณฑมาพจารณารวมกบการคมครองสทธบตรแบบผลตภณฑจงอาจจะกอใหเกดความสบสน และไมเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายเทาไรนก 2) ปญหาการคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดอกประการหนงทนาสนใจ คอ การทกฎหมายการออกแบบผลตภณฑของไทยไมบญญตในประเดนการปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคอยางชดแจง ซงศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศของไทย บทบญญตนยามของแบบผลตภณฑทก าหนดใหใชสงทเปนแบบผลตภณฑไดตองมลกษณะพเศษ หรอ ไมมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคเพอใชปฏเสธความสมบรณของสทธบตรน ผเขยนขอหยบยกประเดนปญหาในขอนมาเพอศกษาใหละเอยดในงานวจยเลมนในล าดบตอ

31 Ibid., 460.

บทท 3 การไดรบความคมครองของการออกแบบผลตภณฑ

ทสามารถใชงานไดตามกฎหมายตางประเทศ

3.1 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกาถอไดวาเปนประเทศทมระบบกฎหมายเครองหมายการคาทพฒนา

อยางตอเน องโดยมรากฐานมาจากค าพพากษาของศาลเปนหลกเน องจากกฎหมายของสหรฐอเมรกาใชระบบกฎหมายคอมมอนลอว ดงนนการพจารณาวาผลตภณฑใดจะไดรบความคมครองในฐานะเครองหมายการคาตามกฎหมายของประเทศสหรฐอเมรกาไดหรอไมนนจะตองพจารณาวาผลตภณฑนนแสดงถงหนาทการใชงานโดยกฎหมายหรอไม ซงในการพจารณาดงกลาวนถอไดวาเปนการพจารณาถงปญหาทางดานขอเทจจรงซงมแนวบรรทดฐานมาจากศาลเปนหลก ดงนนผเขยนจงขอกลาวถงหลกเกณฑในการพจารณาในเรองของหนาทการใชงานตอไปน 3.1.1 หลกเกณฑทใชในการก าหนดลกษณะของแบบผลตภณฑในประเทศสหรฐอเมรกา

ประเทศสหรฐอเมรกาก าหนดใหสทธในแบบผลตภณฑอยภายใตกฎหมายสทธบตรเชนเดยวกบประเทศไทย โดยแบบผลตภณฑในประเทศสหรฐอเมรกานนจะไดรบความคมครองจาก The U.S. Code Title 35 ทงน ค าจ ากดความของแบบผลตภณฑไววา"ผใดกตามทประดษฐแบบผลตภณฑใดๆ ทใหม (New) สรางสรรคขนเอง (Original) และเกยวกบการประดบตกแตง (Ornamental) ส าหรบสงของเกยวกบการผลต อาจไดรบสทธบตรดงกลาวนนตามเงอนไขและขอก าหนดเกยวกบการน1

จากค าจ ากดความดงกลาวสามารถแยกพจารณาลกษณะของแบบผลตภณฑไดดงน 3.1.1.1 ตองเปนองคประกอบภายนอกของสงของเกยวกบการผลต

กลาวคอ แบบผลตภณฑตองเปนลกษณะภายนอกของสงของโดยอาจจะประกอบดวยโครงราง (Configuration) ของสงของทถกผลตขน การประดบตกแตงพนทผว (Surface Ornamentation) หรอการรวมกนของโครงรางและการประดบตกแตงพนทผวกได ดงนนแบบผลตภณฑจงอาจจะมลกษณะสามมตคอ เปนโครงรางของสงของ หรออาจจะมลกษณะสองมตคอ เปนการตกแตงพนผวของสงของแตอยางเดยว หรอมลกษณะทงสามมต และ สองมตดงกลาวรวมกนกได

1 Section 171 of U.S. Code Title 35.

25

สงของเกยวกบการผลต (Article of manufacture) เปนค าทมความหมายอยางกวาง คอรวมถงวตถซงสามารถจบตองได (tangible) ซงถกประดษฐขนโดยมนษย2 โดยอาจท าใหเกดขนดวยมอ หรอ

โดยเครองมอกลไกกได3 ฉะนน สงทไมไดเกดขนโดยมนษยแตเกดขนโดยธรรมชาต เชนลวดลายของหนทถกลมกดกรอนกอนหนถ า ตนไม จงไมใชสงของเกยวกบการผลตหรอผลตภณฑ นอกจากน สวนของสงของกสามารถถอเปนแบบผลตภณฑได โดยมค าพพากษาตดสนใน คด Zahn4 วา กานหวสวานสามารถเปนวตถทไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑได 3.1.1.2 ตองใชเพอเปนการประดบตกแตง (Ornamentally)

กลาวคอ แบบผลตภณฑนนตองมขนเพอชวยในการประดบ หรอตกแตงผลตภณฑนนใหดนาสนใจ สะดดตาผบรโภค อยางไรกตามบทบญญตแหงกฎหมายกไมไดใหอ านาจแกส านกงานสทธบตรและเครองหมายการคา (Patent and Trademark office) หรอศาลทจะก าหนดมาตรฐานคณสมบตของแบบผลตภณฑทถอเปนลกษณะประดบตกแตง นอกจากนลกษณะประดบตกแตงดงกลาวขางตนนน ไมจ าเปนตองถงขนาดเปนศลปกรรม (fine arts) 3.1.1.3 ตองไมเกยวกบการท างาน (Non functionality)

การออกแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองตาม The U.S. Patent Act จะตองมลกษณะเปนการออกแบบผลตภณฑเพอชวยในการประดบตกแตงสงของนนใหดนาสนใจ มใชเกยวกบหนาทการท างานของผลตภณฑ ฉะนนแบบผลตภณฑตองไมถกออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ดวยเหตนผประดษฐจงไมสามารถไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ส าหรบแบบผลตภณฑทเกยวของกบหนาทการท างานเปนเบองตนมากกวาการประดบตกแตง5

วธการพจารณาวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างานหรอไมนน กลาวคอ จะตองแยกสวนประกอบของแบบผลตภณฑออกเปนสวนๆ แลวพจารณาดวาแตละสวนประกอบนนมวตถประสงคเพอทจะเปนการประดบตกแตง หรอเพอทจะอ านวยประโยชนในการใชงาน ถาสวนประกอบ ส าคญสวนใหญนนชวยอ านวยความสะดวกในการใชงานมากกวาเพอจะใชประดบ

2 Barrett, Margreth, Intellectual Property, (New York: Emanuel Law Outlines, Inc, 1991), 54. 3Chisum, Donald S. and Jacobs, Michael A, Understanding Intellectual Property Law, (New

York: Matthew Bender & Company Incorporate, 1995), 66. 4 Re Zahn, 617 F.2d 261, 204 US P.Q988 (CCPA1980). 5 Re Craletti, Donald S. and Jacobs, Michael A, Understanding Intellectual Property Law,

(New York: Matthew Bender & Company Incorporate, 1995), 6-7.

26

ตกแตงกถอวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ยอมไมไดรบความคมครองตามสทธบตรการออกแบผลตภณฑ 3.1.1.4 ตองมความใหม (Novelty)

แบบผลตภณฑทจะขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑจะตองมความใหม คอไมเหมอนกบแบบผลตภณฑอนทมอยกอนแลว

ลกษณะของแบบผลตภณฑทไมถอวาใหมไว ดงน6 1) แบบผลตภณฑนนเปนทรจ กหรอใชอยแลวโดยบคคลอนในประเทศนหรอไดร บ

สทธบตร หรอพรรณนาไวในเอกสารสงพมพทเผยแพรตอสาธารณชนในประเทศนหรอในตางประเทศกอนแบบ ผลตภณฑทผขอขอรบสทธบตร หรอ

2) แบบผลตภณฑนนไดรบสทธบตรแลวหรอพรรณนาไวในเอกสารสงพมพทเผยแพรตอสา ธารณชนในประเทศนหรอตางประเทศ หรอไดใชใหปรากฏตอสาธารณะ หรอมการจ าหนายแลวใน ประเทศนเปนเวลาเกนกวา 1 ป กอนวนทขอรบสทธบตรในประเทศสหรฐอเมรกา หรอ

3) แบบผลตภณฑนนไดร บสทธบตรไวครงแรก หรอขอรบสทธบตร หรอเปนแบบผลตภณฑ ตามหนงสอรบรองของผออกแบบ โดยผขอหรอตวแทนหรอผไดรบมอบหมายทชอบดวยกฎหมายในตางประเทศกอนวนทขอรบสทธบตรในประเทศน ซงแบบผลตภณฑนนปรากฏอยในค าขอรบสทธบตร หรอในหนงสอรบรองของผออกแบบทไดยนไวเปนเวลาเกนกวา 12 เดอนกอนการยนขอรบสทธบตรใน ประเทศสหรฐอเมรกา หรอ

4) แบบผลตภณฑนนไดพรรณนาไวในค าขอรบสทธบตรทไดยนขอโดยบคคลอกคนหนงในประเทศสหรฐอเมรกาและไดใบสทธบตรแลวกอนแบบผลตภณฑทผขอขอรบสทธบตร หรอพรรณนาไวในใบค าขอรบสทธบตรทขอรบความคมครองในประเทศตางๆ ซงผขอไดปฏบตตามขอ (1), (2) และ (4) ของ Section 371 of The U.S. Code Title 35 นกอนแบบผลตภณฑทผขอขอรบสทธบตร หรอ

5) เมอมการออกแบบผลตภณฑใดขนแลว ในการพจารณาสทธบตรการออกแบบกอนเปนอยางแรกจะตองพจารณาไมเฉพาะวนทคดออกแบบ หรอวนทท าใหการออกแบบเปนผลเทานน แตตองพจารณาถงความอตสาหพยายามของบคคลซงเปนผคดออกแบบรายแรกและบคคลรายสดทาย ซงท าใหการออกแบบนนเปนผลจากเวลากอนหนาการคดออกแบบโดยบคคลอน

6 Section 171 and Section 102 of U.S. Code Title 35.

27

3.1.1.5 ตองเปนแบบผลตภณฑทไมเปนทประจกษแกผมความช านาญระดบสามญ (Non obviousness)

หมายความวา แบบผลตภณฑจะไมไดรบสทธบตร หากบคคลผมความช านาญในระดบสามญพจารณาการออกแบบทมมากอนแลวไมสามารถออกแบบผลตภณฑนนไดอยางงายดาย แบบผลตภณฑนนกจะถอวาเปนลตภณฑทไมเปนทประจกษไดโดยงาย แตถาหากบคคลผมทกษะระดบสามญนนมองเหนหรอพจารณาการออกแบบทมมากอนแลวไมสามารถนกถงหรอออกแบบแบบผลตภณฑนนไดอยางงายดาย แบบผลตภณฑนนกจะถอวาเปนแบบผลตภณฑทไมสามารถสรางสรรคไดโดยงาย (Non-Obviousness) และสามารถทจะรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑได 3.1.2 ทฤษฎวาดวยหนาทการใชงานของแบบผลตภณฑของประเทศสหรฐอเมรกา7

โดยทฤษฏวาดวยหนาทการใชงานของแบบผลตภณฑนนกฎหมายจะไมใหความคมครองแกเครองหมายการคาทใชแสดงถงหนาทหรอประสทธภาพในการท างานของแบบผลตภณฑซงกอใหเกดขอไดเปรยบทางดานการแขงขนทางการคาขนสามารถแบงล าดบหนาทการใชงานของแบบผลตภณฑไดดงน 3.1.2.1 หนาทการใชงานโดยขอเทจจรง (De facto functional)

ในกรณทรปรางรปทรงของวตถมไดมความจ าเปนดานหนาทการใชงานโดยเฉพาะหรอเปนแตเพยงหนาทการใชงานอนเปนปกตวสยตามขอเทจจรงเทานน หมายความวารปรางรปทรงของวตถดงกลาวเปนแตเพยงการแสดงถงขอเทจจรงในดานการใชงานแตมไดเปนตวก าหนดหนาทส าคญในดานการใชงานของวตถนนกฎหมายจะถอวารปรางรปทรงของวตถดงกลาวแสดงถง หนาทการใชงานโดยขอเทจจรง (De facto functional) และสามารถท าหนาทเปนเครองมอการคาไดหากมลกษณะอนพงรบจดทะเบยนอนๆตามทกฎหมายเครองหมายการคาก าหนด

ตวอยาง รปรางรปทรงของขวดสเปรยมหนาทการใชงานโดยขอเทจจรง (De facto functional) คอ ใชบรรจของเหลว ซงขวดสเปรยดงกลาวสามารถท าหนาทเปนเครองหมายการคาไดถาลกษณะของมนไมไดเปนตวก าหนดหนาทส าคญในดานการใชงานของวตถนน8 3.1.2.2 หนาทการใชงานโดยกฎหมาย (De jure functional)

รปรางรปทรงของวตถจะไมไดรบการจดทะเบยนในฐานะเครองหมายการคาหากเปนการแสดงถงหนาทการใชงานโดยกฎหมาย (De jure functional) ซงขอทควรพจารณาคอรปรางรปทรงของวตถนนมความจ าเปนอยางยงตอการท างานของผลตภณฑหรอไม หรอ ท าใหเกดหนาทการใช

7 รตนช กาวหนาชยมงคล, ปญหากฎหมายในการใหความคมครองแกเครองหมายการคาในรปรางรปทรงของวตถ, (นตศาสตรมหาบณฑต มหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2545), 36.

8 Sections 1202.03(a)(i) (A) and (B) of Trademark Manual of Examining Procedure (“TMEP”)

28

งานทดกวาหรอไม หรอ ใหผลทดกวาเมอเทยบกบผลตภณฑอนทมอยหรอไมและรปรางรปทรงของวตถดงกลาวท าใหเกดขอไดเปรยบทางดานการแขงขนทางการคาหรอไมหมายถงมตวเลอกอนหรอไมทจะมาทดแทนรปรางรปทรงดงกลาว หรอสงผลตอราคาของสนคาหรอคณภาพของสนคาหรอไม ซงถาพจารณาแลวเปนไปตามขอเทจจรงขางตนรปรางรปทรงของวตถดงกลาวจะไมไดรบความคมครองในฐานะเครองหมายการคา9 3.1.3 แนวทางการใหความคมครองแบบผลตภณฑภายใตกฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของประเทศสหรฐอเมรกา

ตามกฎหมายของสหรฐอเมรกาการใหความคมครองแกเครองหมายการคาตามกฎหมายเครองหมายการคาและแบบผลตภณฑตามกฎหมายสทธบตรนนเปนอสระออกจากกน 10ซงหมายความวาการมอยหรอการระงบสนไปซงสทธทงสองชนดจะไมกระทบถงกน อยางไรกดถาสทธบตรการประดษฐของสหรฐอเมรกาครอบคลมถงรปรางรปทรงของวตถทงนโดยอาจปรากฏในรปแสดงถงการประดษฐในรายละเอยดการประดษฐยอมอาจเปนการสอใหเหนวารปรางรปทรงของวตถดงกลาวแสดงถงหนาทการใชงานโดยกฎหมายซงอาจไมไดร บความคมครองในฐานะเครองหมายการคาได11ซงตอมาศาลสหรฐอเมรกากไดร บหลกการดงกลาวโดยตดสนไมใหความคมครองแกเครองหมายการคาในรปรางรปทรงของวตถซงรายละเอยดของรปรางรปทรงดงกลาวไดปรากฏอยในรายละเอยดการประดษฐหรอรปแสดงถงการประดษฐของสทธบตรการประดษฐทยงคงมอายความคมครองอยรวมทงสทธบตรการประดษฐทหมดอายความคมครองไปแลว

อยางไรกตามในบางกรณการไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑอาจเปนขอสนบสนนวารปรางรปทรงของวตถชนนนไมไดแสดงถงหนาทการใชงานของวตถซงสามารถไดรบความคมครองในฐานะเครองหมายการคาไดอนเนองมาจากสทธบตรการออกแบบผลตภณฑจะออกเพอใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทไมไดแสดงถงหนาทการใชงานเทานน แตถาหากมการโฆษณาประชาสมพนธผลตภณฑดงกลาวโดยอวดอางสรรพคณถงหนาทการใชงานของวตถหรอไมไดมการโฆษณารปรางรปทรงของวตถชนนนในฐานะทเปนเครองหมายการคาแลวกจะท าใหรปรางรปทรงของวตถชนนนไดรบความคมครองในฐานะเครองหมายการคาไดยากขน

9 Section 1202.03(a)(i) (C) of Trademark Manual of Examining Procedure (“TMEP”) 10 Ibid. 11 In re Bose Corp., 772 F.2d886,872,227, U.S.P.Q (Fed.Cir.1985), 1,6

29

3.1.4 สทธทไดรบการคมครองของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได สทธในแบบผลตภณฑในประเทศสหรฐอเมรกานน เปนสทธทมลกษณะเชนเดยวกบสทธใน

สงประดษฐ ดงนนการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดนน จงไมอยในความคมครองดงกลาว เพราะกฎหมายสหรฐอเมรกานนบญญตไวอยางชดเจนวาแบบผลตภณฑทจะขอรบความคมครองไดนน จะตองมลกษณะเปนการตกแตงตวผลตภณฑดงทกลาวไวขาวตน มใชเกยวกบหนาท การท างานของผลตภณฑ ฉะนนแบบผลตภณฑตองไมถกออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ดวยเหตนผประดษฐจงไมสามารถไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ส าหรบแบบผลตภณฑทเกยวของกบหนาทการท างาน แตเปนการคมครองลกษณะเดยวกบการประดษฐ จงท าใหผออกแบบ หรอใชแบบผลตภณฑทเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑของเจาของสทธบตรนนละเมดสทธในแบบผลตภณฑของผทรงสทธบตรทนท แมบคคลอนนนจะออกแบบผลตภณฑนนขนดวยตนเองโดยไมไดลอกเลยนจากผทรงสทธกตาม 3.2 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของประเทศสหราชอาณาจกร

ในประเทศสหราชอาณาจกรนน ก าหนดใหสทธในแบบผลตภณฑไดรบ ความคมครองภายได กฎหมาย 2 ฉบบ คอ Registered Designs Act 1949 และ Copyright Designs and Patents Act 1988 โดยจ าแนกแบบผลตภณฑออกเปน 2 ชนด คอ แบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยนแลว (Registered Designs) กบ แบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน (Unregistered Designs) ซงลกษณะของแบบผลตภณฑทงสองชนดจะแตกตางกน และไดรบความคมครองแตกตางกนดวย12 ดงจะไดกลาวตอไป 3.2.1 หลกเกณฑการใหความคมครองภายใตกฎหมายวาดวยการออกแบบผลตภณฑจดทะเบยน และแบบผลตภณฑไมไดจดทะเบยนของประเทศสหราชอาณาจกร 3.2.1.1 แบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยนภายใต Registered Designs Act 1949

กฎหมายฉบบดงกลาวมงใหความคมครองกบแบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยน (Registered Designs) โดยไดใหค าจ ากดความของแบบผลตภณฑทสามารถจดทะเบยนได13วาตอง

12 อาจารย พวงมหา, การคมครองสทธในแบบผลตภณฑ, (นตศาสตรมหาบณฑตจฬาลงกรณ

มหาวทยาลย, 2540), 38. 13 Section 1(1) of Registered Designs Act 1949.

30

มลกษณะของรปทรง โครงราง ลวดลาย หรอสวนประดบตกแตง ทน ามาใชกบสงของโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมใดๆอนเปนลกษณะของสงของทท าส าเรจแลวดงดดตอหรอถกตดสนโดยสายตาแตไมรวมถง

(a) วธการหรอหลกการเกยวกบการกอสราง หรอ (b) ลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซง (1) ถกก าหนดเชนนนดวยหนาทการท างานของตวสงของนนเพยงอยางเดยว เทานน (2) ตองอาศยรปรางภายนอกของสงของอน ทผออกแบบตงใจทจะใหแบบ ผลตภณฑนน

ใชเปนสวนประกอบ"14 ทงนจะขอกลาวถงรายละเอยดของแบบผลตภณฑอนมลกษณะอนพงจะไดรบการจด

ทะเบยนได ดงน 3.2.1.1.1 เปนลกษณะเกยวกบรปทรง (Shape), โครงราง (Configuration), ลวดลาย (Pattern) หรอลกษณะประดบตกแตง (Ornament)

กลาวคอแบบผลตภณฑตองเปนลกษณะภายนอกของผลตภณฑ (External Aspects) โดยอาจจะเปนรปทรง, โครงราง, ลวดลาย หรอลกษณะประดบตกแตง ซงลกษณะทงสประเภทนน สามารถแยกออกไดเปนสองกลม กลมละสองประเภท คอ รปทรง และโครงราง เปนกลมหนงกบ ลวดลาย และลกษณะประดบตกแตง เปนอกกลมหนง15

- รปทรง (Shape) และโครงราง (Configuration) เปนลกษณะอนเปน 3 มตของแบบผลตภณฑ โดยรปทรง หมายถง ลกษณะสณฐานของแบบผลตภณฑ ซงอาจจะเปนรปทรงเรขาคณต เชน กลม สเหลยม สามเหลยม ทรงกระบอก กได หรออาจจะเปนรปทรงอยางอน เชน ลกษณะบดเบยวเปนเกลยวของรปทรงแจกน เปนตน ทงนการพจารณาวา แบบผลตภณฑนนมรปทรงเปนเชนไร กท าไดโดยการพจารณาจากเสนรอบรปของแบบผลตภณฑนน วามลกษณะเชนไร รปทรงของแบบผลตภณฑกจะมลกษณะเชนนน นนเอง

สวนโครงรางของแบบผลตภณฑนน จะมลกษณะทเปนรายละเอยดมากกวารปทรง สณฐานทวๆ ไป คอ จะเหนรายละเอยดของแบบผลตภณฑมากกวาทจะพจารณาจากเสนรอบรปอยางเดยวได

ดงนน รปทรง (Shape) และโครงราง (Configuration) จงมลกษณะแตกตางกน และ มค าพพากษาของศาลองกฤษทตดสนวา ค าทงสองมความหมายแตกตางกนดวย เชน การตดขวาง เสน

14 Ibid. 15 Edenborough, Michael, Intellectual Property Law, 180.

31

ทแยงมมคลายซโครงบนดานหนาและหลงผลตภณฑขวดน ารอนยาง เปนโครงรางมใชรปทรง16 หรอ รองเสนตงฉากบนสวนพนกพงและทนงของเกาอ ถอเปนโครงรางไมใชรปทรง17 เชนกน

- ลวดลาย (Pattern) และลกษณะประดบตกแตง (Ornament) เปนลกษณะอนเปน 2 มตของแบบผลตภณฑ โดยจะเปนสวนทปรากฏอยทผลตภณฑเพอชวยในการตกแตง เพมเตมความนาสนใจใหผลตภณฑนน ซงลวดลายหรอลกษณะการตกแตงอาจจะเกดจากการใชลายเสน (Lines) หรอส (Colors) กได แตอยางไรกตาม ตามแนวค าพพากษาของศาลองกฤษแลว ไมถอวาสเปนแบบผลตภณฑ เวนเสยแตวา เปนสทมลกษณะเปนลายรว จงจะถอเปนแบบผลตภณฑได18

3.2.1.1.2 ตองถกน ามาใชโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมเพอใชกบสงของ กลาวคอ แบบผลตภณฑนนตองถกน ามาใชกบสงของ โดยประกอบอยกบตวของสงของ

อยางไมสามารถแยกออกจากตวสงของได หมายความวา แบบผลตภณฑนนไมสามารถแยกปรากฏโดยอสระ หากแตตองรวมเปนสวนหนงสวนเดยวกบตวผลตภณฑ19เชนกรณแบบผลตภณฑของปากเหยอกน า ยอมถอเปนสวนหนงสวนเดยวกบเหยอกน า จงขอรบความคมครองไดในทางตรงขามการคมครองเพยงเฉพาะรปทรงปากเหยอก แตไมคมครองตวเหยอกน าดวยไมได

ค าจ ากดความค าวา สงของ (Article) วาหมายถง "สงของใด ๆ ทเกยวกบผลตภณฑ และรวมถงสวนใดๆของผลตภณฑดวยโดยถาสวนนนถกท าขนและขายไดโดยอสระ"20ดงนนสงของ (Article) จงอาจจะเปนตวผลตภณฑเดยว ๆ กได เชน รถยนต หรออาจจะเปนสวนหนงสวนใดของผลตภณฑกได โดยมขอจ ากดเพยงวา สวนนนตองถกท าขนและถกแยกขายอยางอสระไดดวย เชน ลอรถยนตพวงมาลยเปนตน

นอกจากนแลว การน ามาใชหรอการรวมอยกบสงของนนตองเปนไปโดยกระบวนการทางอตสาหกรรม นนคอ จะตองเปนการผลตในเชงพาณชยหรอ เพอแสวงหาประโยชนทางการคา ซงตองผลตเปนจ านวนมาก ทงน กฎหมายก าหนดวา ถาท าการผลตสงของตงแต 50 ชนขนไป ถอเปนกระบวนการทางอตสาหกรรมแลว

3.2.1.1.3 ตองเปนสงซงดงดดตอสายตาหรอถกตดสนดวยสายตาของผบรโภค วตถประสงคของแบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยน คอ เพอคมครองสวนตาง ๆ ของ

สงของ ซงดงดดสายตาของผบรโภค และการดงดดตอสายตานนเปนสงทใหประโยชนในการแขงขน

16 PB Cow & Co Ltd. V. Cannon Rubber manufacturers Ltd. (1959) RPC.240. 17 Sommer Allibert (U.K.) Ltd., V. Flair Plastic Ltd, (1987) RPC.599. 18 Christine Fellner, Cook & Hurst’s Design Application (1979), RPC.197. 19 Ibid. 20 Section 44(1) of Registered Designs Act 1949.

32

ตอผผลต21แตทงนตองเขาใจวาการดงดดนนถกตดสนโดยสายตานน แตกตางจากความตองการดานความสวยงาม (Aesthetic) หรอคณคาทางศลปะ (Artistic Merit) ใด ๆ ดงนนจากลกษณะของแบบผลตภณฑตามค าจ ากดความน แบบผลตภณฑทจะรบจดทะเบยนได จงไมจ าเปนตองถงขนาดเปนงานศลปะ (Artistic Work) หากแตเพยงมความแปลกตา แปลกใหม นาสนใจ กถอวาผลตภณฑนนมคณสมบตในการดงดดสายตาและผบรโภคใชสายตาในการตดสนใจเลอกแลว

เหตผลทนาเชอขอหนงทวา แบบผลตภณฑไมจ าตองถงขนาดเปนงานศลปะ หรอมคณคาทางศลปะ มมมองของมนษยซงมกจะแตกตางกนในแงวาสงของใดสวยงามหรอไม หรอมคณคาทางศลปะเพยงพอหรอไม เชนนหากก าหนดวาแบบผลตภณฑตองสวยงามหรอมคณคาทางศลปะแลว กคงจะกอใหเกดขอขดแยงกนไมนอย และในทสดกจะไมสามารถหาขอยตได

ขอทนาสงเกตกคอกฎหมายของประเทศสหราชอาณาจกรกอนการแกไขโดยCopyright Designs and Patents Act 1988 นนก าหนดวา สงของนนตองดงดดตอหรอถกตดสนโดยสายตา "เพยงอยางเดยว" (Solely) ซงบทบญญตดงกลาวท าใหสงของทมลกษณะเกยวของกบประโยชนใชสอย และดงดดตอสายตาดวยไมไดรบการจดทะเบยน เนองจากไมไดดงดดตอสายตาเพยงอยางเดยว ซงท าใหผลตภณฑจ านวนมากไมไดรบการจดทะเบยน แตเมอแกไขกฎหมายแลวได ตดค าวา "เพยงอยางเดยว" (Solely) ออกไปจงมผลใหแบบผลตภณฑทดงดดสายตา แมวาจะมลกษณะของประโยชนใชสอยหรออ านวยประโยชนในการท างานดวย กมคณสมบตทจะรบจดทะเบยน ไดในประเทศสหราชอาณาจกร22

นอกจากนแลว การดงดดสายตาดงกลาวนนตองการเพยงแคปรากฏอยในสงของทถกท าส าเรจแลวเทานน ไมจ าเปนตองถกตดสนวาดงดดตอสายตาหรอไมในเวลาท สงของถกซอหรอถกใช ดวยเหตน ลกษณะของความแตกตางกนในความออนแกของสชนนอก และสชนในของชอคโกแลตรปไข ซงจะเหนไดตอเมอบรโภคหรอท าใหชอกโกแลตนนแตกออก จงถอวาดงดดตอสายตาผบรโภคแลว และยอมมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนได23

21 Ibid. 22 รตนช กาวหนาชยมงคล, ปญหากฎหมายในการใหความคมครองแกเครองหมายการคาใน

รปรางรปทรงของวตถ, 59-60. 23 Ferrero and CSPA's Application (1978), quoted in Fellner, Christine, Industrial Design Law,

183.

33

3.2.1.1.4 ตองเปนแบบผลตภณฑใหม เมอเขาลกษณะแบบผลตภณฑตามค าจ ากดความ 3 ประการขางตนแลว แบบผลตภณฑนน

จะมคณสมบตในการรบจดทะเบยนไดกตอเมอเปนแบบผลตภณฑ "ใหม" (Novelty) ดวย24ซงแบบผลตภณฑจะถอวาเปนแบบผลตภณฑใหมหรอไมนน นายทะเบยนจะเปนผกระท าการสบคนตามทเหนเหมาะสม เพอก าหนดวาแบบผลตภณฑตามค าขอจดทะเบยนนนเปนแบบผลตภณฑใหม หรอไม25

โดยปกตแลว การพจารณาความใหมของแบบผลตภณฑนนจะพจารณาในวนยนค า ขอจดทะเบยนแบบผลตภณฑ แตมบางกรณทวนพจารณาความใหมของแบบผลตภณฑอาจจะเปนวน กอนหนานน หรอวนหลงจากนนกได26กลาวคอ ในกรณทค าขอจดทะเบยนไดรบการแกไขในสวน ลกษณะทปรากฏของแบบผลตภณฑอนเปนสาระส าคญ เชนนวนทจะพจารณาความใหมของแบบ ผลตภณฑคอวนทไดแกไขค าขอจดทะเบยนนน27ซงเปนวนภายหลงวนยนค าขอจดทะเบยนครงแรก หรอในกรณทค าขอจดทะเบยนในตอนแรกนนยนค าขอจดทะเบยนแบบผลตภณฑหลายแบบในค าขอเดยว และตอมาค าขอจดทะเบยนนนถกแกไขโดยก าหนดใหยนค าขอแบบผลตภณฑเพยงแบบเดยวตอหนงค าขอ เชนนการพจารณาความใหมของแบบผลตภณฑอนๆ ทจะตองยนค าขอใหมนน จะพจารณาจากวนยนค าขอครงแรกนน28

นอกจากน ในการทพจารณาความใหมของแบบผลตภณฑนน ก าหนดลกษณะของแบบผลตภณฑทไมถอวาใหม และไมสมควรไดรบการจดทะเบยนไวดงน

"แบบผลตภณฑจะไมถอวาใหมตามวตถประสงคของพระราชบญญตน ถาเหมอนกบแบบผลตภณฑซง

(a) ไดรบการจดทะเบยนแลว กบสงของทเหมอนกนหรอสงของอน ๆ ซงด าเนนการยนค าขอมากอนแลว หรอ

(b) ไดประกาศโฆษณาในประเทศสหราชอาณาจกรกบสงของเดยวกน หรอสงของอนๆ กอนวนยนค าขอ หรอแตกตางจากแบบผลตภณฑเชนนน เพยงรายละเอยดเลก ๆ นอย ๆ หรอ ลกษณะซงผนแปรตามการใชปกตในทางการคา"29

24 Section 1(2) of Registered Designs Act 1949. 25 Section 3(3) of Registered Designs Act 1949. 26 Section 3(4) of Registered Designs Act 1949. 27 Section 34(1)(a) of Registered Designs Act 1949. 28 Section 34(1)(b) of Registered Designs Act 1949. 29 Section 1(4) of Registered Designs Act 1949.

34

ในกรณทแบบผลตภณฑเกดขน โดยมรากฐานมาจากงานศลปกรรมอนมลขสทธ กลาวคอมงานศลปกรรมอนมลขสทธอยกอนแลว และเจาของลขสทธเปนผยนค าขอจดทะเบยนแบบ ผลตภณฑ หรอยนยอมใหยนค าขอนน เชนนถอวาแบบผลตภณฑนนยงคงเปนแบบผลตภณฑใหม30แตถาหากมการใชประโยชนในงานศลปกรรมนนมากอนยนค าขอจดทะเบยน เชน ขาย , อนญาตใหเชา หรอเสนอหรอน าออกแสดงเพอขายหรอใหเชาสงของนนในทางอตสาหกรรม (คอ ผลตขนมากกวา 50ชน) จะไมถอวาแบบผลตภณฑตามทย นค าขอนนเปนแบบผลตภณฑใหมแลว31

จงไมอาจรบจดทะเบยนได แตยงคงไดรบความคมครองภายใตกฎหมายลขสทธอย โดยมอายการคมครองเพยง 25 ปเทานน

3.2.1.1.5 ตองไมมลกษณะตองหาม ดงน ตามบทบญญตดงกลาว ก าหนดถงสงทไมไดรบความคมครองในฐานะแบบผลตภณฑเอาไว

ซงหมายความวา แมจะเปนแบบผลตภณฑตามขอ 3.2.1.1.1, 3.2.1.1.2, 3.2.1.1.3 และเปนแบบผลตภณฑทมความใหมตามขอ 3.2.1.1.4 แลว แบบผลตภณฑนนจะไมสามารถไดรบการจดทะเบยนได ถามลกษณะดงน

1) วธการ หรอหลกการเกยวกบการกอสราง32 วธการหรอหลกการเกยวกบการกอสรางนน จะไมไดรบความคมครองในฐานะแบบผลตภณฑ เนองจากเปนสงทไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตร นอกจากน สงท Registered Designs Act 1949 ใหความคมครองกคอ แบบผลตภณฑ (Design) ไมใชวธการหรอหลกการในการผลตหรอการออกแบบแบบผลตภณฑนน

2) ลกษณะรปทรง หรอโครงรางของสงของซงถกก าหนดเชนนนดวยหนาทการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยวเทานน33

ตามบทบญญตน แบบผลตภณฑทมลกษณะของรปทรงหรอโครงรางเกยวกบสงของซงถกก าหนด "เพยงอยางเดยว" (Solely) โดยการท างาน หมายถง แบบผลตภณฑทสรางขนโดยเฉพาะเพอวตถประสงคอนเกยวกบกลไกการท างาน หรอหนาทของตวผลตภณฑ แบบผลตภณฑเชนวานยอมไมไดรบการจดทะเบยน ฉะนน หากรปทรงหรอโครงรางมไดถกออกแบบเพอการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยว กลาวคอ ออกแบบนนเพอดงดดตอสายตาดวยแลว กถอวายงมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนไดอย เชน คดเกยวกบของเลนส าหรบเดกทมลกษณะคลายกอนอฐโดยแตละชนจะมสวนทนนออกมา และมสวนทเปนรอยบากส าหรบประกบกบสวนทนน ซงลกษณะดงน

30 Section 6(4) of Registered Designs Act 1949. 31 Section 6(5) of Registered Designs Act 1949. 32 Section 1(1)(a) of Registered Designs Act 1949. 33 Section 1(1)(b)(i) of Registered Designs Act 1949.

35

เปนสงทเกยวกบหนาทการท างานของกอนอฐแตละชน แตเมอน ากอนอฐมาตอประสานกน กจะสามารถกอเปนรปทรงตาง ๆ ได ซงเปนสงทดงดดตอสายตาหรอการมองเหน ดงนศาลตดสนใหสวนทนนออกมาและสวนทเปนรอยบากทประสานพอด ซงตางมบทบาททงเกยวกบการท างาน และเกยวกบสนทรยภาพนน สามารถรบจดทะเบยนได34 หากเปรยบเทยบกบบรรทดฐานในการตดสนของศาลไทยนนซงกฎหมายไมไดระบอยางชดเจนวาการออกแบบผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยวไมสามารถจดสทธบตรได จากสงทเราไดศกษามาขางตนเปนทนาสงเกตวากฎหมายสทธบตรของไทยไมไดมกฎระเบยบทชดเจนในการหามผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยวไมใหยนจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบภายใตทงขอก าหนดในการจดสทธบตรหรอประเดนการไมสามารถจดสทธบตรได

อยางไรกตามบทบญญตนแบบผลตภณฑทมหนาทการท างานเพยงอยางเดยว หมายถง แบบผลตภณฑทถกสรางขนมาเพอเฉพาะแตเพยงวตถประสงคอนเกยวกบกลไกการท างาน หรอหนาทของตวผลตภณฑ แบบผลตภณฑเชนวานยอมไมไดรบการจดทะเบยน แตหากรปทรงหรอโครงรางมไดถกออกแบบเพอการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยว กลาวคอ การออกแบบนนเพอดงดดตอสายตาดวยแลว กถอวายงมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนไดอย จะเหนไดวาการทกฎหมายมวตถประสงคทชดเจนในการใหความคมครองแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานวาการออกแบบผลตภณฑทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ ดงนน กฎหมายจงจ ากดแตเพยงไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดเพยงอยางเดยวเทานน หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามแตขณะเดยวกนกมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวยกยงคงไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑอยนนเอง

3) ลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซงตองอาศย รปรางภายนอกของสงของอนทผออกแบบตงใจทจะใหแบบผลตภณฑนนใชเปนสวนประกอบ35

ตามบทบญญตน แบบผลตภณฑทมล กษณะเปนรปทรง หรอโครงรางของสงของทผออกแบบตงใจใหสงของนนเปนสวนประกอบ หรอขนอยกบรปรางภายนอกของสงของอกชนนน จะไมถอเปนแบบผลตภณฑทจดทะเบยนไดตามพระราชบญญตน

3.2.1.2 ลกษณะของแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน (Unregistered Designs) ในสวนของแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนนน แบบผลตภณฑดงกลาวอาจเกดจากแบบ

ผลตภณฑนนไมมคณสมบตทไดรบการจดทะเบยนหรอไมไดน าแบบผลตภณฑนนไปจดทะเบยนกได แบบผลตภณฑประเภทนไดรบการรบรองใหความคมครองโดยกฎหมายเชนเดยวกน ขอส าคญ

34 Ibid. 35 Section 1(1)(b)(ii) of Registered Designs Act 1949.

36

ในการพจารณาคอแบบผลตภณฑทไมจดทะเบยนนนจะคมครองเฉพาะแบบผลตภณฑทมลกษณะ 3 มตเทานนไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทมลกษณะ 2 มต และแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนนจะไดรบความคมครองโดยอตโนมตเมอออกแบบขนมาโดยมเงอนไขเพยงวาจะตองมการบนทกแบบผลตภณฑลงในเอกสารทางการออกแบบ หรอท าสงของทใชแบบผลตภณฑนนขนมากอน36แตเงอนไขดงกลาวมขนเพอก าหนดใหแบบผลตภณฑทออกแบบขนมานนปรากฏเปนรปรางทสามารถเหนหรอรบรได ไมใชเปนเพยงแคความคดเทานน และมเงอนไขดงกลาวไมไดเปนเงอนไขในการไดรบความคมครองเหมอนกบการจดทะเบยนตามกฎหมายสทธบตรหรอกฎหมายวาดวยแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลว ดวยเหตนการไดรบความคมครองสทธในแบบผลตภณฑทไมไดรบการจดทะเบยนจงเปนการคมครองโดยอตโนมตไมตองผานพธการซงตองเสยเวลาหรอคาใชจายแตอยางใด

ขอสงเกตประการหนงกคอ แบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนนมลกษณะทกวางกวาแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลว กลาวคอ ไมจ าเปนตองมลกษณะดงดดทางสายตาและไมถกจ ากดวาจะไมใหความคมครองในกรณทแบบผลตภณฑนนเกยวของกบกลไกหนาทการท างานของผลตภณฑ 37 ดงนน แบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานซงไมสามารถน าไปจดทะเบยนได จงสามารถรบความคมครองในฐานะแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนได

แบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนซงไดรบความคมครองภายใต Copyright Designs and Patents Act 1988 ก าหนดใหแบบผลตภณฑหมายความถง “แบบผลตภณฑเกยวกบลกษณะใดๆของรปทรงหรอโครงราง (ไมวาภายในหรอภายนอก) ของสงของทงหมดหรอแตเพยงบางสวน38 ทงนแบบผลตภณฑทไดรบความคมครองภายใตกฎหมายขางตนจะตองมลกษณะ ดงน

3.2.1.2.1 เปนลกษณะของรปทรง หรอโครงรางของสงของ กลาวคอ เปนลกษณะของแบบผลตภณฑอนเกยวกบเฉพาะแตรปทรง (Shape) หรอโครง

ราง (Configuration) เทานน ไมรวมถงลวดลาย (Pattern) และลกษณะประดบตกแตง (Immanent) ดวย ซงตางจากแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลว (Registered Designs) ทอาจเปนลกษณะสามมตหรอสองมตกได แต "Design Right" นน จะมอยแตเฉพาะในสวนประกอบทมลกษณะของสงของเทานน

36 Section 213(6) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 37 อาจารย พวงมหา, การคมครองสทธในแบบผลตภณฑ, 154. 38 Section 213 of Copyright Designs and Patents Act 1988.

37

นอกจากน "Design right" ยงสามารถมอยในแบบผลตภณฑทไมสามารถมองเหนไดดวยตาเปลาดวย ทงนเพราะแบบผลตภณฑประเภทน ไมจ าเปนตองดงดดตอสายตา (Eye-appeal)39อนแตกตางจากแบบผลตภณฑทจดทะเบยนได (Registered Design) ทจ าเปนจะตองมลกษณะทดงดดตอสายตาดวย 3.2.1.2.2 ตองน ามาใชกบสงของ

เปนทนาสงเกตวา Copyright, Designs and Patents Act 1988ในPart III ซงวาดวย design right ไมไดใหค าจ ากดความของค าวา "สงของ" (Article) เอาไวหากแตกลบก าหนดวา "งานศลปกรรม"40 (Artistic work) ไมถอเปนสงของตามความหมายทเกยวของกบ Design right ทงนเพราะงานศลปกรรมเปนงานทมลขสทธดงนน ขอเทจจรงดงกลาวนเอง ซงท าใหเขาใจไดวาสงทไมถอเปนสงของตามบทบญญต Part III ในสวน Design right กคอ งานศลปกรรมอนมลขสทธ และลขสทธกบ Design right ไมสามารถอยรวมกนได (Co-exist)

3.2.1.2.3 มอยในสงของทงหมดหรอบางสวนกได กลาวคอ design right สามารถมอยไดทงในสงของทงชน (Whole) หรอบางสวน (Part)

ของสงของนนกได ทงนเนองจากในกฎหมายวาดวยแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลว 41ไดใหนยามศพทค าวา "สงของ" (Article) ไววาใหมความหมายรวมถงสวนของสงของท "ถกท าและขายแยกจากกนไดโดยอสระ" (That part be made and sold separately) เพราะฉะนนสงของตาม Registered Designs Act 1949 จงตองเปนสงของทงชน เปนบางสวนของสงของไมได แตในกฎหมายวาดวย Design right ไมไดกลาวถงนยามศพทของค าวา "สงของ" ไวเลย ดงนน จงเขาใจไดวาตามกฎหมายวาดวย design right นน สวนของสงของนน กถอวาเปนสงของดวย

บางสวนของสงของ (Part of an article) จงหมายถง บางสวนของสนคาทซบซอนซง ประกอบดวยหลาย ๆ สวน เชนอาจจะเปนชนสวนหนงของรถยนตหรอเครองซกผา และครอบคลมไปถงสวนประกอบใดสวนประกอบหนงทอยในแบบผลตภณฑทสามารถจดทะเบยนไดดวย เชนนในสงของชนหนง ๆ นนจงสามารถอาง Design right หลายอยางทแตกตางกนได42

อยางไรกตาม ในความเปนจรงแลวการพจารณาถงการละเมด design right นนศาล จะพจารณาจากสงของทงชน (Whole articles) เชน คด C&H Engineering V. F. KJucznik & Son

39 Fellner, Christine, Industrial Design Law, 107. 40 Section 51(1) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 41 Section 44(1) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 42 Ibid.

38

Ltd.43เกยวกบคอกขงหมทมสวนประกอบ 2 สวนทม Design right สวนหนงคอ Metal roll-bar ซงจ าเลยใช Roll bar แบบเดยวกน แตศาลกลบพจารณาการละเมดจากเอกสารทางการออกแบบ (Design document) ของคอกทงหมดและตดสนวาไมละเมด เพราะมสวนลกษณะอนของคอกทแตกตางกน ทงๆท metal Roll-bars มสาระส าคญเหมอนกน

ดงนนหากพจารณาตามคดดงกลาวขางตนท าใหเขาใจไดวา Design right ของสงของเกดไดแตเฉพาะในกรณสงของทงชนซงเกดจากสวนตางๆ ทประกอบเขากน แตสวนตางๆ แตละสวนนนเองไมถอวาม Design right

3.2.1.2.4 ตองไมเขาลกษณะ 4 ประการ ดงน44 ทท าใหไมอาจอางความคมครองโดย Design right ดงน 1) วธการหรอหลกการเกยวกบการกอสราง45 จะไมถอเปนแบบผลตภณฑหากแตเปนสงท

จะไดรบความคมครองตามกฎหมายสทธบตรวาดวยกรรมวธ 2) ลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของ ซงท าใหสงของสามารถถกเชอมตอ หรอ

ถกวางในรอบ ๆ หรอตดกบสงของอกอน เพอวาสงของแตละอนจะท างานของมนใหบรรลผลส าเรจได46

หลก Must-fit 47หมายความวา สทธในแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน (Unregistered Design right หรอ Design right) จะไมมอยในลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซงท าใหสงของนนสามารถเชอมวางไวในรอบๆ หรอตดกบสงของอน เพอทจะท าใหสงของแตละชนนนสามารถท าใหบรรลผลส าเรจในการท างาน

วตถประสงคของหลกหรอขอยกเวน Must-fit นกคอ เพออนญาตใหผผลต สวนแทนทหรออะไหล (Spare parts) สามารถผลตสวนแทนทซงสามารถท างานไดเหมอนชนสวนเดม และมลกษณะเหมอนกบชนสวนเดม และมอยในสงของของผผลตดงเดมได โดยไมถอเปนการละเมดสทธในแบบผลตภณฑ"สวนแทนทหรออะไหล" นน (เพราะ "สวนแทนทหรออะไหล" ไมไดรบความคมครองสทธในแบบผลตภณฑโดย Design right)

ตวอยางเชน กานเสยบของปลกไฟฟากบรของเปาเสยบปลก ซงสวนของกานเสยบ กบรเสยบของปลก เขาหลกขอยกเวน Must-fit ไมไดรบความคมครองโดย Design right เพราะชวยให

43 C&H Engineering v. F Klucznik & Sons Ltd (1992), FSR 421. 44 Section 213(3) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 45 Section 213(3)(a) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 46 Section 213(3)(b) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 47 Section 213(3)(b)(i) of Copyright Designs and Patents Act 1988.

39

ปลกกบเปาเสยบปลกท างานตามหนาทของมนได คอน าไฟฟาจากตวหลกไปยงเครองใช แตรปรางของตวปลก หรอเปาเสยบปลกม Design right ได หรอเกลยวของหลอดไฟทจะเชอมกบโคมไฟ ลกษณะของเกลยวทจะท าใหเชอมกนไดนน ไมไดรบความคมครองโดย Design right แตตวโคมไฟ หรอหลอดไฟม Design right ไดเปนตน

3) ลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซงตองอาศยรปรางภายนอกของสงของอนทผออกแบบตงใจทจะใหแบบผลตภณฑนนใชเปนสวนประกอบ48

ลกษณะทเรยกวาหลก "Must-match" ซงเปนหลกเดยว กบขอยกเวนของสงทไมถอเปนแบบผลตภณฑและไมไดรบรองใหจดทะเบยนภายใต Registered Designs Act 1949 ทไดกลาวไวแลวในสวนลกษณะของแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลว

กรณขอยกเวน Must-match น มวตถประสงคเพอท าใหความตงใจของผออกแบบถกประเมนตงแตในเวลาทสวนแทนทถกออกแบบขนวา ออกแบบมาดวยความมงหมายอยางไร ถาสงของถกออกแบบขนในฐานะสวนแทนท (Spare parts) สงนนกสามารถจะถกลอกเลยนไดเพราะจะเขาขอยกเวน Must-match และจะไมไดรบความคมครอง แตถาสงนนถกออกแบบขนในฐานะสงของเดยวๆ ทสามารถอยไดโดยล าพงดวยการท างานทเปนอสระ แมวาตอมาในภายหลงอาจจะถกใชในฐานะสวนแทนทไดกตาม กยอมไมสามารถลอกเลยนได เพราะไมเขาขอยกเวน Must-match จงไดรบความคมครองสทธในแบบผลตภณฑดงกลาว

4) การตกแตงพนทผว (Surface Decoration)49 การตกแตงพนทผวของรปทรงสามมต เชน การประดบตกแตงดวยส หรอลวดลาย เชน

ไมไดรบการคมครองภายใต Design right แตอาจจะสามารถไดรบความคมครองภายใต Registered Designs Act 1949 ได50 หรอภายใตกฎหมายลขสทธในฐานะงานศลปกรรม

5) ตองเปนการรเรมขนเองของผสรางสรรค (Originality) การทแบบผลตภณฑจะไดรบความคมครองภายใต Design right นน Copyright Designs

and Patents Act 1988 ไมไดก าหนดใหแบบผลตภณฑนนตองมความใหม (Novelty) ดงเชนทก าหนดไวในRegistered Designs Act 1949 หากเพยงแต ก าหนดให Design right เปนแบบผลตภณฑทไมซ าแบบใครหรอรเรมสรางสรรคขนเอง (Original) เทานน51และก าหนดเพมเตมแบบ

48 Section 213(3)(b)(ii) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 49 Section 213(3)(c) of Registered Designs Act 1949. 50 Flint, Michael F., Thorne, Clive D. and William, Alan P., Intellectual Property the New Law, A

Guide to the Copyright. Designs and Patents Act 1988, (London: Butterworths, 1989), 137. 51 Section 213(1) of Copyright Designs and Patents Act 1988.

40

ผลตภณฑ ซงเปนสงธรรมดาสามญ (Commonplace) ในทางดานการออกแบบแบบผลตภณฑชนดนนๆ ในเวลาทสรางมนขนมากจะไมเปนแบบผลตภณฑทไมขนแบบ หรอ เปนแบบผลตภณฑทไมไดรเรมสรางสรรคขนเอง52

ในเรองของ "การรเรมสรางสรรคขนเอง" นมประเดนทนาพจารณาคอ มความหมาย เปนเชนเดยวกบในกฎหมายลขสทธหรอไม ซงกรณนศาลใหความหมายไววาความหมายของ "การรเรมสรางสรรคขนเอง" มความหมายเหมอนกบความหมายทใชในกฎหมายลขสทธ คอ ไมไดลอกเลยนมา แตเปนงานทเกดขนโดยผออกแบบคดขนเองโดยอสระ (Not copied but the independent work of the designer)53

จากค าจ ากดความของแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน ซงมสทธในการคมครองทเรยกวา Design right นนท าใหเหนไดวาเปนค าจ ากดความทกวางและครอบคลมไปถงแบบผลตภณฑ ทม คณสมบตทจะน าไปจดทะเบยนไดดวย ดงนนนอกจาก Design right จะเปนสทธทใชคมครองแบบ ผลตภณฑทไมอาจน าไปจดทะเบยนไดแลว ในบางกรณอาจใชคมครองแบบผลตภณฑทมคณสมบตในการรบจดทะเบยนไดดวย ไมวาจะน าแบบผลตภณฑนนไปจดทะเบยนหรอไม ซงในกรณนจะขนอยกบเจาของแบบผลตภณฑทจะตดสนใจวาจะจดทะเบยนแบบผลตภณฑเพอใหไดรบการคมครองแบบสทธแตเพยงผเดยวทมลกษณะผกขาด (Monopoly) ซงระยะเวลาคมครองแบบผลตภณฑในตอนแรกมอายการคมครอง 5 ป54 อยางไรกตามกฎหมายไดอนญาตใหขยายอายทะเบยนได อก 4 ครง ครงละ 5 ป คอ ขยายไดอก 20 ปซงมผลใหอายการคมครองในแบบผลตภณฑโดยรวมเปนระยะเวลา 25 ป55 หรอจะรบเพยงการคมครองแบบลทธแตเพยงผเดยว (Exclusive right) ทหามเฉพาะการท าซ า (Copy) เทานน56 เชน แบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยนนน กฎหมายไมไดก าหนดวาตองมลกษณะดงดดตอสายตา (Appeal to eye) หรอเกยวของกบความสวยงาม (Aesthetic) แตหากแบบผลตภณฑนน มลกษณะทดงดดสายตาดวย แตยงไมไดน าไปจดทะเบยนกจะไดรบความคมครองภายได Design right หรอสทธในแบบผลตภณฑทไมไดจดทะเบยน ตอเมอเจาของจะน าไปจดทะเบยนตาม The Registered Design Act 1949 จงจะไดรบความคมครองสทธในแบบผลตภณฑทจดทะเบยนแลวดวย เปนตน

52 Section 213(4) of Copyright Designs and Patents Act 1988. 53 C&H Engineering v. F Klucznik & Sons Ltd (1992), FSR 421. 54 Section 8(2) of Registered Designs Act 1949. 55 Section 3(5) of Registered Designs Act 1949. 56 Merkin, Robert, and Bulton, Richards, Copyright Designs and Patent: The New Law, The

Copyright Designs and Patents Act 1988, 360.

41

3.3 การคมครองของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดของ TRIPs

ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา (Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights) หรอ TRIPs เกดขนจากประเทศทพฒนาแลวซงน าโดยสหรฐอเมรกาไดน าประเดนทเกยวกบทรพยสนทางปญญาเกยวกบการคาเขาสการเจรจาของ GATT สบเนองมาจากการละเมดสทธในทรพยสนทางปญญาทเกดขนเปนอยางมากโดยเฉพาะเกดจากประเทศก าลงพฒนา ซงสงผลตอความเสยหายทางเศรษฐกจตอประเทศทพฒนาแลว ดงน ประเทศทพฒนาแลวซงโดยสหรฐอเมรกาจงไดน าประเดนทเกยวกบสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคาเขาสการเจรจา เมอมการจดตงองคกรการคาโลก (WTO) เกดขน ความตกลงวาดวยสทธในทรพยสนทางปญญาทเกยวกบการคา หรอ Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights : TRIPs ไดกลายเปนสวนหนงของความตกลงการคาพหภาคภายใตองคกรการคาโลก และมผลบงคบตอประเทศสมาชกขององคกรการคาโลกทจะตองปฏบตตามพนธกรณดวย และเมอองคกรการคาโลก (WTO) ไดกอตงขน The Hague Agreement Concerning the International Registration of Industrial Designs) ความตกลงกรงเฮกวาดวยเรองการจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมระหวางประเทศ เปนระบบการจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมระหวางประเทศทจ ดทาขนโดยองคการทรพยสนทางปญญาโลก (WIPO) วตถประสงคใหระบบการจดทะเบยนการออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรมระหวางประเทศ กอใหเกดความคมครองทรพยสนทางปญญา ในดานสทธบตรการออกแบบผลตภณฑเปนไปในมาตรฐานสากลแบบเดยวกน และไดรบความคมครองทมากขนแตขนตอนการขอรบความคมครองจะยงยาก

3.3.1 การคมครองสทธในแบบผลตภณฑใน TRIPs

นอกจากทแตละประเทศจะใหความคมครองแกแบบผลตภณฑโดยกฎหมายภายในของตน ไมวาจะเปนกฎหมายสทธบตร (Patent Law) กฎหมายวาดวยแบบผลตภณฑ (Design Law) หรอกฎหมายลขสทธ (Copyright Law) แลว ในทางกฎหมายระหวางประเทศ Agreement on Trade Related aspects of Intellectual Property Rights: TRIPs ยงไดก าหนดมาตรฐานในการใหความคมครองแกแบบผลตภณฑไวใน Agreement on Trade Related aspects of Intellectual Property Rights section 4 วาดวย แบบผลตภณฑทางอตสาหกรรม (Industrial Designs) โดยแบงเปน 2 เรองกลาว คอ เปนเรองขอก าหนดส าหรบการคมครอง (Requirement for Protection) และ เปนเรองการคมครอง (Protection) ดงตอไปน

42

3.3.2 เรองขอก าหนดส าหรบการคมครอง 1) บรรดาสมาชกจะก าหนดใหมการคมครองการออกแบบอตสาหกรรมทไดรบการ

สรางสรรคอยางเปนอสระทใหมหรอเปนการรเรมขนเองของผสรางกได สมาชกอาจ ก าหนดวาแบบผลตภณฑดงกลาวไมใชแบบใหมหรอมไดรเรมสรางสรรคขนเองกไดหากไมมความแตก ตางในสาระส าคญจากแบบผลตภณฑซงเปนทรจกกนหรอจากการรวมกนของลกษณะตาง ๆ ของแบบผลตภณฑซงเปนทรจกกน สมาชกอาจก าหนดวาการคมครองดงกลาวจะไมขยายถงการออกแบบทถกก าหนดโดยค านงถงเทคนคหรอการท างานของแบบเปนส าคญกได

2) สมาชกแตละรายจะท าใหมนใจวาขอก าหนดในการประกนการคมครองการออกแบบสงทอ โดยเฉพาะทเกยวกบคาใชจาย การตรวจสอบ หรอการเผยแพรใด ๆ ไมท าใหเสยโอกาสอยางไมมเหตผลในการขอและไดรบการคมครองดงกลาว บรรดาสมาชกจะมอสระในการปฏบตใหเปนไปตามพนธกรณนโดยอาศยกฎหมายคมครองการออกแบบอตสาหกรรม หรอโดยอาศยกฎหมายลขสทธ"57

3.3.3 เรองการคมครองการออกแบบผลตภณฑ (Protection)

1) เจาของแบบผลตภณฑอตสาหกรรมทไดรบความคมครอง มสทธท จะปองกนมใหบคคลทสามซงไมไดรบความยนยอมจากเจาของในการท า การขาย หรอการน าเขาสงของซงมหรอประกอบเปนแบบซงลอกเลยน หรอโดยสวนใหญเปนการลอกเลยนแบบซงไดรบความคมครองในกรณทการกระท าดงกลาวเปนไปเพอความมงประสงคทางการคา

2) สมาชกอาจก าหนดใหมขอยกเวนทมขอจ ากดในการคมครองการออกแบบอตสาหกรรม โดยมเงอนไขวา ขอจ ากดดงกลาวไมขดแยงโดยไมมเหตผลตอการแสวงประโยชนตามปกตของการออกแบบอตสาหกรรมทไดรบความคมครองและไมท าใหเสอมเสยโดยไมม เหตผลตอผลประโยชนอนชอบธรรมของเจาของแบบทไดรบความคมครองทงนโดยค านงถงผลประโยชนอนชอบธรรมของบคคลทสามดวย

3) ระยะความคมครองทใหน จะมก าหนดอยางนอยสบป58 จะเหนไดวา แบบผลตภณฑทขอตกลง TRIPS ยอมรบใหความคมครองนน จะเปนแบบ

ผลตภณฑทตองม "ความใหม (Novelty)" หรออาจจะเปนเพยง "การรเรมสรางสรรคขนเอง (Original)" กได แลวแตวาประเทศสมาชกนนจะเลอกมาตรฐานใด ทงอาจจะวางขอก าหนดเพมเตมเพอความชดเจนลงไปดวยกไดวา ถาแบบผลตภณฑนนไมแตกตางในสาระส าคญจากแบบ

57 Article 25 of TRIPs. 58 Article 26 of TRIPs.

43

ผลตภณฑทเปนทรจกอยแลว หรอจากการรวมกนของลกษณะตาง ๆ ของแบบผลตภณฑซงเปนทรจกทวไปแลว แบบผลตภณฑนนจะไมถอวาใหม หรอเปนการรเรมสรางสรรคขนเองนนจะมผลใหแบบผลตภณฑดงกลาวไมไดรบความคมครองโดยกฎหมาย นอกจากน ประเทศสมาชกกอาจจะก าหนดไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทถกออกแบบขนเพอกลไกหรอการท างาน (functional) ของแบบผลตภณฑนนดวยกได59

การคมครองลทธของเจาของแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑ กลาวคอ เจาของแบบผลตภณฑมสทธทจะปองกน หามปรามมใหบคคลอนมาใชประโยชน ในแบบผลตภณฑของตนโดยปราศจากความยนยอม ไมวาการกระท าดงกลาวนนเปนไปเพอวตถประสงคทางการคา คอมงคาหาก าไรจากสงของทใชแบบผลตภณฑนน

นอกจากน บรรดาประเทศสมาชกยงอาจจะวางขอยกเวนอนเปนการก าจดไมใหความคมครอง แกแบบผลตภณฑไดดวย หากแตขอจ ากดสทธนนจะตองไมขดตอการแสวงหาประโยชนโดยปกตของผลตภณฑทไดร บความคมครองน น และจะตองไมกอใหเกดความเสยหายตอผลประโยชนอนชอบธรรมของเจาของแบบผลตภณฑนน ทงยงตองค านงถงผลประโยชนอนชอบธรรมของบคคลทสามหรอบคคลภายนอกดวย60

3.4 ตวอยางกรณศกษาในเรองการปฏเสธการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานของตางประเทศ 3.4.1 การจดทะเบยนส าหรบบรรจภณฑอาหาร61

59 Article 25 of TRIPs. 60 Article 26 of TRIPs. 61The Third Board of Appeal, packaging for foodstuffs, 12 November 2009, registered Community

design (RCD), Designs solely dictated by technical function [Online], January 2010. Available from http://www.designpatentschool.com

44

(รปท 1. แบบบรรจภณฑอาหาร)

ค าอธบายของหบหอบรรจอาหารนใชส าหรบบรรจอาหารโดยมลกษณะพเศษคอชองส าหรบ

บรรจอาหาร ทม 2 ดานซงแตละดานมพนผวดานในและดานนอก โดยมลกษณะพเศษทวา มผนงดานใน (4) และภายในผนงแตละดานมพนผวภายใน (3) และผนงภายในนนตดกนอยางนอยหนงพนผวของผนงบรรจภณฑ (1)

การออกแบบบรรจภณฑแบบซองนถกออกแบบมาเพอถอและใชงานไดสะดวก ซงวธการส าหรบบรรจผลตภณฑอาหารบางชนด โดยเฉพาะอยางยงเมอมชองใสสวนผสมแยกกน 2 สวนหรอ 2 ชอง จะตองบรรจในหอทแยกเดยว 2 ถงเพอจ าหนายสนคาใหผบรโภค รปแบบและขนาดพนฐานของการออกแบบผลตภณฑจดทะเบยนในสหภาพยโรปจะตองมความสมพนธกบผลตภณฑ คณสมบตทใชงานไดเกยวกบโครงสรางและหนาทการใชงานถกก าหนดโดยมาตรฐานของตลาด หนาทการใชงานของผลตภณฑบรรจอาหารตองอยในรปแบบทเปนทยอมรบของผบรโภค ซงผลตภณฑทม 2 ชองบรรจออกแบบมาเพอใหประโยชนการใชงานไดดขนเพราะวาถาไมมชองแยกบรรจกเปนไปไมไดทจะบรรจผลตภณฑ 2 ผลตภณฑลงในชองเดยวกน ปากถงทก าหนดโดยกฎระเบยบของการออกแบบผลตภณฑของประชาคมยโรปกไมไดเปนไปอยางเลอนลอยแตเปนไปเพอความสะดวกเวลาเปดผลตภณฑ ขอบทปรากฏใหเหนดานบนและลางของบรรจภณฑแบบซองสอดคลองกบมาตรฐานของผลตภณฑชนดน บรรจภณฑแบบซองสามารถเปนไดทงสเหลยม, แปดเหลยม หรอ รปทรงอน อยางไรกตามถาตนทนการผลตสงขนและดงดดสายตาผบรโภคทมความตองการแปลกไปจากตลาดมาตรฐาน รปทรงกลมเปนรปแบบทใชประโยชนไดอยางด โครงสรางทจ าเปนทก าหนดโดยกฎระเบยบของการออกแบบผลตภณฑของประชาคมยโรปนนเลอกมาจากลกษณะของการออกแบบทแสดงใหถงหนาทการใชงาน ไมมโครงสรางใดทถกเลอกมาเพอลกษณะภายนอกเพยงอยางเดยว

45

คณะกรรมการทสามของการอทธรณ (The Third Board of Appeal) ประกาศใหแบบผลตภณฑ (Community Designs) เปนโมฆะ เนองมาจากสาเหตทพบวา การออกแบบผลตภณฑบรรจอาหารนนมหนาทในการใชงานทโดดเดนกวาการออกแบบรปรางรปทรงใหมความแปลกใหม และการออกแบบใหมการแยกชองใชอาหารได 2 ชองนนเปนการออกแบบทไมถอวามความเปนลกษณะพเศษไปกวาผลตภณฑตามทองตลาดทวไป62

3.4.2 ตวอยางกรณศกษาปลกไฟเชอมตอเครองใชไฟฟา63 กรณสทธบตรการออกแบบของปลกไฟเชอมตอเครองใชไฟฟา SFD Enterprises Inc. ยนค ารองขอใหพจารณาวาสทธบตรหมายเลขท D576,555 ปลกไฟเชอมตอเครองใชไฟฟานเปนโมฆะหรอไม เนองจากกรณดงกลาวไมเปนไปตามเงอนไขของการไดมาซงสทธบตรการออกแบบทวารปแบบบางสวนของปมกดส าหรบปลดอปกรณแบบยอมมครงเดยวทอยบรเวณดานขางของตวอปกรณ เทานนทเปนการใชงาน สงนคอทจบทสามารถกดลงไดกบ Three frowns และปมกดส าหรบปลดอปกรณแบบยอมมครงเดยวทอยบรเวณดานขางของตวอปกรณ กลาวคอ การออกแบบทมหนาการใชงานเพยงอยางเดยวเทานน แตเมอมผลมาจากหนาทการใชงานถาการออกแบบนนยงคงออกแบบเพอความสวยงามดวย (ไมใชหนาทการใชงานเพยงอยางเดยว) ไมเปนโมฆะ

62 Article 8(1) of the Community Design Regulation (CDR). 63 SFD Enterprises Inc.v., CVS Primacy Inc., (2012), quoted in Oake, Robert G. Jr., Designs Solely

Dictated by Technical Function [Online], 22 March 2012. Available from http://www.designpatentschool.com

46

(รปท 2. อปกรณเชอมตอเครองใชไฟฟา(ปลกตวผ))

กรณอปกรณเชอมตอเครองใชไฟฟาเนนทการออกแบบผลตภณฑเพอหนาทการใชงานเทานน ผฟองรองโตแยงอยางตอเนองเรองความเปนโมฆะโดยยนยนวารปแบบบางสวนเทานนทเปนการใชงาน ขอโตแยงนไมถกตองเพราะสทธบตรการออกแบบเปนโมฆะเนองจากหนาทการใชงาน (ไมใชส าหรบเปนเครองตกแตง) เมอการออกแบบทงหมดมผลบงคบมาจากหนาทการใชงาน ดงนนบทสรปของกรณสทธบตรการออกแบบของปลกไฟเชอมตอเครองใชไฟฟา SFD Enterprises Inc.ค ารองของผรองไดถกปฏเสธวาเปนการตความกฎหมายผดวตถประสงค เพราะสทธบตรการออกแบบผลตภณฑจะตกเปนโมฆะไดนนจะตองเปนกรณงานชนนนถกออกแบบมาเพอการใชงานเพยงอยางเดยวเทานน

บทท 4 วเคราะหปญหาและอปสรรคทางกฎหมายของการคมครอง

แบบผลตภณฑทสามารถใชงานได 4.1 วเคราะหปญหาทางกฎหมายในการจดทะเบยนสทธบตรแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

ปญหาในการคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานทเหนไดอยางชดเจนทสดกคงจะเปนเรองของบทบญญตของกฎหมายทไมมความชดเจนในประเดนน กลาวคอ กฎหมายบญญตวาการออกแบบผลตภณฑตองท าใหผลตภณฑนนม “ลกษณะพเศษ”1 แตไมไดบญญตวา “ลกษณะพเศษ”ของการออกแบบผลตภณฑตองเปนขอก าหนดในการจดทะเบยนสทธบตร ภายใตคณสมบตเฉพาะตวทเปนขอก าหนดในการจดทะเบยนสทธบตรสามารถท าไดภายใตเงอนไข ความใหม (Novelty) และการประยกตใชทางอตสาหกรรมเพยงเทานน

การออกแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 จะตองประกอบไปดวยลกษณะ 2 ประการ ดงน

(1) ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม (2) สามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรม หรอหตถกรรม ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม ตามมาตรา 56 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522

ไดบญญตไว “การออกแบบผลตภณฑทขอรบสทธตามพระราชบญญตนได ตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหมเพออตสาหกรรมรวมทงหตถกรรม” และลกษณะทถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑใหมไดก าหนดไวในมาตรา 57 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 ในเชงนเสธ ดงน

(1) แบบผลตภณฑทมหรอใชแพรหลายอยแลวในราชอาณาจกรกอนวนขอรบสทธบตร (2) แบบผลตภณฑทไดมการเปดเผยภาพ สาระส าคญ หรอรายละเอยดในเอกสารหรอ

สงพมพทไดเผยแพรอยแลว ไมวาในหรอนอกราชอาณาจกรกอนวนขอรบสทธบตร (3) แบบผลตภณฑทเคยมประกาศโฆษณามาแลวกอนวนขอรบสทธบตร (4) แบบผลตภณฑทคลายกบแบบผลตภณฑดงกลาวใน (1) (2) หรอ (3) จนเหนไดวาเปน

การเลยนแบบ ตามมาตรา 58 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 ไดบญญตเงอนไขทไมสามารถจด

ทะเบยนสทธบตรได ม 2 ขอคอ

1 มาตรา 3 พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522.

48

(1) แบบผลตภณฑทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน (2) แบบผลตภณฑทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา กฎหมายไมไดระบอยางชดเจนวาการออกแบบทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยง

อยางเดยวไมสามารถจดสทธบตรไดจากสงทเราไดกลาวถงดานบน เปนทนาสงเกตวากฎหมายสทธบตรของไทยไมไดมกฎระเบยบทชดเจนในการหามผลตภณฑทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยวยนจดสทธบตรการออกแบบผลตภณฑไวแตอยางใด แตอยางไรกตามศาลไทยไดร บรองแนวคดของขอยกเวนในหนาทการใชงานและใหมการตความค าวา “การออกแบบผลตภณฑ” เพอปฏเสธการคมครองในฐานะสทธบตรการออกแบบ ส าหรบการออกแบบทมคณลกษณะทางหนาทการใชงานเพยงอยางเดยว2

4.2 วเคราะหประเดนปญหาการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรไดและขอยกเวนในหนาทการใชงาน

ในประเทศไทยนนมคดทศาลพจารณาถงประเดนปญหาการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรออกแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานได ซงมประเดนในทฤษฏทางกฎหมายการออกแบบผลตภณฑทนาสนใจเปนอยางยง ทงในแงของแนวคดในการใหความคมครองแบบผลตภณฑ และปญหาวาผลตภณฑอาจไดรบความคมครองตามกฎหมายซงผเขยนจะกลาวดงตอไปน 4.2.1 ค าพพากษาศาลฎกาท 2537/2550

บรษท ทอป ยเนยน จ ากด โจทก กรมทรพยสนทางปญญา กบพวก จ าเลย บทบญญตมาตรา 3 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 ใหค าจ ากดความวาแบบ

ผลตภณฑหมายความวา “รปรางของผลตภณฑหรอองคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑ อนมลกษณะพเศษส าหรบผลตภณฑ ซงสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรมได” ดงนนการออกแบบผลตภณฑจงเปนการใชความคดสรางสรรคดวยการน าศลปะมาท าใหเกดลกษณะพเศษในผลตภณฑเพอใหตวสนคามคณคามากขน ซงตางจากการประดษฐ (Inventions) ทหมายความถงการคดคนหรอคดท าขนอนเปนผลใหไดมาซงผลตภณฑหรอกรรมวธใดขนใหมหรอการกระท าใด ๆ ทท าใหดขนซงผลตภณฑหรอกรรมวธ

ผลตภณฑรองเทาบทสของจ าเลยท 2 มหรอยเชอกส าหรบผกตดกบเขมขดเพอปองกนไมใหรองเทาหลดขณะสวมใสในเวลาใชงาน ลกษณะการออกแบบหไวรอยเชอกดงกลาวจงเปนไป

2 ค าพพากษาศาลฎกาท 2537/2550 ระหวาง บรษท ทอป ยเนยน จ ากด และ กรมทรพยสนทางปญญา กบพวก.

49

เพอประโยชนของการใชสอย อนเปนเรองของการประดษฐ หาใชเรองของการออกแบบผลตภณฑไม เมอสทธบตรการออกแบบผลตภณฑรองเทาบทสทจ าเลยท 2 ไดรบเปนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑหรอยเชอกดงกลาวจงไมนบเปนสาระส าคญในอนทจะพจารณาวาผลตภณฑรองเทาบทส เมอจ าเลยท 2 เพยงอางการมลกษณะพเศษของแบบผลตภณฑรองเทาบทสตรงการมหรอยเชอกซงเปนไปเพอประโยชนของการใชสอยแลวแบบผลตภณฑตามสทธบตรของจ าเลยท 2 จงไมถอวาเปนการออกแบบผลตภณฑใหมทจะขอรบสทธบตรออกแบบผลตภณฑได

(รปท 3 ผลตภณฑรองเทาบทสของจ าเลยท 2)

ในคดนผเขยนจะขอวเคราะหในประเดนการออกแบบทถกเถยงกนในคดน ซงเปนการออกแบบของรองเทาบทสหมขอทมรรอยเชอกรองเทาเพอผกรองเทาไวกบสายรอยเชอกรองเทาซงรปรางของรรอยเชอกรองเทาจะคลายๆกบหลอดเลกๆตดกบสวนบนของรองเทา มนบงชว ารรอยเชอกรองเทานถกออกแบบมาเพอประโยชนในการใชงานของรองเทา จะเหนไดวาศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ ไดน าบทนยามของแบบผลตภณฑทก าหนดใหสงทจะเปนแบบผลตภณฑไดตองม “ลกษณะพเศษ”3 หมายถง แบบผลตภณฑทตองเปนสงทสามารถดงดดใจผซอหรอผบรโภคทท าการตดสนใจในการทจะเลอกซอผลตภณฑนน เน องมาจากผลตภณฑทมองคประกอบของแบบผลตภณฑนนนาสนใจกวาแบบผลตภณฑเดยวกนชนอน นนคอ มลกษณะทเปนสามมต หรอสองมตแตกตางจากผลตภณฑทมหรอใชแพรหลายอยแลว โดยเปรยบเทยบกบ

3 ไชยศ เหมะรชตะ, ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา, พมพครงท 3, (กรงเทพฯ:ส านกพมพ

นตธรรม, 2544), 185.

50

ผลตภณฑทมอยในทองตลาด หรอไมมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนคมาใชในการปฏเสธความสมบรณของสทธบตรน แตในทางตรงกนขาม ค าพพากษาศาลฎกากลบน าขอยกเวนตามหลก “ลกษณะประโยชนใชสอย” ไปใชในการพจารณา “ความใหม” โดยกลาววา “เมอลกษณะการออกแบบหไวรอยเชอกเปนไปเพอประโยชนใชสอย...หรอยเชอกดงกลาวจงไมนบเปนสาระส าคญในอนทจะพจารณาวาผลตภณฑ (ทถกคอแบบผลตภณฑ) ของจ าเลยท 2 มความใหม ” แลวศาลฎกาจงสรปตอไปวาแบบผลตภณฑดงกลาวนนไมสมบรณ4

ในความคดเหนของผเขยนกเหนวาการพจารณาประเดนปญหาดงกลาวคอการออกแบบผลตภณฑนนพจารณาหลกเกณฑการคมครองผลตภณฑวาจะสามารถคมครองไดหรอไม ตามกฎหมายใด แตศาลพจารณา “ความใหม” คณสมบตประการส าคญของการไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตรกคอ แบบผลตภณฑนนตองม "ความใหม" (Novelty) คอ มลกษณะแตกตางจากแบบผลตภณฑอนๆ ทม แพรหลายอยกอนแลวไมวาแบบผลตภณฑนนจะไดรบการจดทะเบยนมากอนแลวหรอไมกตาม ดงนน แบบผลตภณฑทมลกษณะเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑมอยกอนแลว แมจะเกดจากความคดสรางสรรคของผออกแบบดวยตนเองโดยอสระ ไมไดลอกเลยนหรอดดแปลงมาจากแบบผลตภณฑเดมกตาม กไมถอวาเปนแบบผลตภณฑ "ใหม" อนมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนได เชนนลกษณะของความใหม (Novelty) จงแตกตางจากลกษณะของการรเรมขนเองของผสรางสรรค (Originality) เนองจากแบบผลตภณฑจะมความใหมหรอไมนน จะพจารณาจากลกษณะทปรากฏของแบบผลตภณฑนนเปรยบเทยบกบแบบผลตภณฑทมอยเดม ถาเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑเดม กจะไมมความใหม เชนนการพจารณาความใหมจงเปนการพจารณา "ลกษณะทางกายภาพ" ของแบบผลตภณฑ

ตามความเหนของผเขยน การพจารณา “ความใหม” ของแบบผลตภณฑนนไมอาจน าขอยกเวนตามหลก “ประโยชนใชสอย” มาใชในการปฏเสธความใหมได เพราะการออกแบบทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของประเทศสหราชอาณาจกร และสหรฐอเมรกากไดบญญตถงขอจ ากดมใหคมครองแบบผลตภณฑตองไมถกออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการใชงานเพยงอยางเดยว หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามอนอาจดงดดใจสาธารณชน แตขณะเดยวกนกมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวย แบบผลตภณฑนนกยงคงถอวามความใหม และในท านองเดยวกน แบบผลตภณฑทถกออกแบบมาเพอประโยชนใชสอยโดยเฉพาะกยงคงถอวามความใหมไดเชนกน

จากการวเคราะหค าพพากษาคดนจะเหนไดวากฎหมายของประเทศไทยไมไดบญญตเรองของขอยกเวนในหนาทการใชงานทไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรอยางเชนกฎหมายของ

4 วารสารกฎหมายทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ, IT&IP Special Issue (2007): 461.

51

ตางประเทศบญญตเอาไว จงเปนทมาของปญหาในการพจารณาและมความเหนทแตกตางๆกนเพราะเหตทบทบญญต กรณตามค าพพากษานจงตองแยกแยะระหวางปญหาวาสงใดเปนแบบผลตภณฑตามกฎหมาย และปญหาวาแบบผลตภณฑใดสามารถขอรบสทธบตรตามกฎหมายได ดงนน กฎหมายสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของไทยไมมบทบญญตตองหามมใหออกสทธบตรแกแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยทางเทคนค (Functionality exception)

ผเขยนเหนวาปญหาทส าคญของการพจารณาการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได คอ พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 นนไมไดบญญตขอยกเวนในหนาทการท างานทจะปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑ เนองจากขอยกเวนตามหลก “ประโยชนใชสอย” นน หากเกดกรณทจะตองพจารณาจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดกจะตองพจารณาบทนยามของการออกแบบผลตภณฑทก าหนดใหแบบผลตภณฑม "ลกษณะพเศษ”เปนส าคญ แตถงอยางไรกไมไดบญญตวา “ลกษณะพเศษ”ของการออกแบบผลตภณฑตองเปนขอก าหนดในการจดทะเบยนสทธบตร ภายใตคณสมบตลกษณะเฉพาะตวทเปนขอก าหนดวาการจดทะเบยนสทธบตรท าไดภายใตเงอนไข ความใหม (novelty) และการประยกตใชทางอตสาหกรรมเพยงเทานน แตการออกแบบผลตภณฑทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของหลายๆประเทศ เชนประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหราชอาณาจกร ฯลฯจ ากดแตเพยงการไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยแตเพยงอยางเดยว 4.2.2 คดหมายเลขแดงท ทป.81/25495

นางลาวลย อนหาด โจทก นายนพพร ใจน า ท 1 กรมทรพยสนทางปญญา ท 2 จ าเลย บคคลยอมอาจน ารปทรงทมอยตามธรรมชาตไมวาจะเปนรปวงกลม วงร หรอรปหยดน า มา

ใชเปนแบบผลตภณฑใดแบบผลตภณฑหนง และหากบคคลใดน ารปทรงทมอยตามธรรมชาตมาใชเปนแบบผลตภณฑ และขอรบความคมครองสทธบตรการออกแบบผลตภณฑนน หากแบบผลตภณฑนนเปนไปตามเงอนไขทกฎหมายก าหนดและรฐออกสทธบตรให บคคลนนยอมไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ แมวาแบบผลตภณฑนนจะมรปรางหรอรปทรงเหมอนหรอคลายกบสงทมอยตามธรรมชาตกตาม แตบคคลนนหาไดมสทธเดดขาดเหนอรปรางหรอรปทรงทมอยตามธรรมชาตไม สทธบตรการออกแบบผลตภณฑถกจ ากดอยเพยงความคดในการออกแบบผลตภณฑดงกลาวนนเทานน

5 คดหมายเลขแดงท ทป.81/2549 ระหวาง นางลาวลย อนหาด และ นายนพพร ใจน า ท 1 กรมทรพยสนทางปญญา ท 2

52

ในคดนแมจ าเลยท 1 เบกความรบวาจ าเลยท 1 ตองการไดรบความคมครองเฉพาะสวนรองบากของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดเทานน แตปรากฏจากขอถอสทธตามค าขอรบสทธบตรทง 3 ฉบบวา จ าเลยท 1 ขอถอสทธในรปรางลกษณะของพมพดอกไมถงนองทง 3 แบบ ตามภาพแสดงผลตภณฑทงหมด โดยมไดจ ากดเฉพาะเพยงในสวนรองบากเทานน การพจารณาความสมบรณของสทธบตรการออกแบบผลตภณฑของจ าเลยท 1 จงตองพจารณาขอถอสทธดงกลาว ซงรวมทงรปรางหรอรปทรงของผลตภณฑนน และในสวนของรองบากดวย

(รปท 4 แบบพมพบวหลวง)

เมอขอเทจจรงในคดนรบฟงไดวา แบบพมพบวหลวงตามเอกสารหมาย จ.1 เฉพาะสวนทไม

มรองบากมรปรางหรอรปทรงเหมอนกบแบบพมพตามวตถพยานหมาย วจ.1 ซงมหรอใชแพรหลายอยแลวในราชอาณาจกรกอนวนท 4 พฤษภาคม 2544 อนเปนวนทจ าเลยท 1 ขอรบสทธบตร แบบผลตภณฑตามสทธบตรเลขท 17563 เอกสารหมาย จ.1 จงไมเปนแบบผลตภณฑใหมและไมอาจขอรบสทธบตรได

แมแบบพมพบวหลวงตามเอกสารหมาย จ.1 ทจ าเลยท 1 ขอรบสทธบตรนนจะมรองบากอยบรเวณสวนบนทงสองขางและมรองบากอยบรเวณกงกลางดานลางของแบบพมพดงกลาวกตาม แตรปทรงของแบบผลตภณฑดงกลาวยงคงมความคลายคลงกบแบบผลตภณฑตามวตถพยานหมาย วจ.1 เปนอยางมาก จนเหนไดวาเปนการเลยนแบบ แบบผลตภณฑทจ าเลยท 1 ยนค าขอรบสทธบตรตามค าขอเลขท 065369 จงไมถอวาเปนแบบผลตภณฑใหมตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 มาตรา 47 (4) เพราะแบบผลตภณฑดงกลาวเพยงแตมรองบากเพมเตมขนเทานนแตรปรางของผลตภณฑยงคงคลายคลงกบแบบผลตภณฑ หมาย วจ.1 อยนนเอง

53

(รปท 5. แบบพมพบวหลวงมรองบากเพมเตม)

บทบญญตในหมวด 3 วาดวยสทธบตรการออกแบบผลตภณฑตามพระราชบญญตสทธบตร

นน เปนบทบญญตทมงประสงคจะใหความคมครองแกความคดในการออกแบบผลตภณฑหนงผลตภณฑใดเพอใชในการอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรม หาไดมงประสงคทจะใหความคมครองความคดในการประดษฐไม เมอจ าเลยท 1 รบวาสาเหตทท าใหแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรมรองบากกเพอใหผใชมความสะดวกในการใชแบบผลตภณฑนน รองบากทจ าเลยท 1 ทถกออกแบบขนมานนไมไดเปนการออกแบบผลตภณฑเพออตสาหกรรม หรอหตถกรรม เพราะรองบากนนไดถกออกแบบมาเพอมหนาทการใชงานโดยเฉพาะ แตแบบผลตภณฑแมพมพดอกไมไดถกคดคนมาเพอใหมลกษณะในการใชงานไดดยงขน จงเปนการประดษฐตามมาตรา 3 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 ซงหากจ าเลยท 1 ตองขอรบความคมครองตามผลตภณฑนนจะเขาเงอนไขทจะไดรบความคมครองในหมวดใด6

ผเขยนเหนวาจากค าพพากษานศาลชใหเหนถงวตถประสงคทจะไดรบความคมครองในสทธบตรในแตละประเภทกอนวา สทธบตรการออกแบบนนมงเนนคมครองแกความคดในการออกแบบผลตภณฑหนงผลตภณฑใดเพอใชในอตสาหกรรมรวมทงหตถกรรมเปนส าคญ ซงจะเปนลกษณะของการออกแบบรปราง ลวดลาย หรอสสน ทมองเหนไดจากภายนอก สวนวตถประสงคของการคมครองสทธบตรการประดษฐนนมงเนนในการคมครองความคดในการประดษฐ การคดคนเกยวกบ กลไก โครงสราง สวนประกอบ ของสงของเครองใช เชน กลไกของกลองถายรป , กลไกของเครองยนต, ยารกษาโรค เปนตน หรอการคดคนกรรมวธในการผลตสงของ เชน วธการในการผลตสนคา, วธการในการเกบรกษาพชผกผลไมไมใหเนาเสยเรวเกนไป เปนตน หรอ อนสทธบตร

6 วารสารกฎหมายทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ, IT&IP Special Issue (2006): 469-

470.

54

(Petty patent) เปนการใหความคมครองสงประดษฐคดคน เชนเดยวกบสทธบตรการประดษฐ แตแตกตางกนตรงทการประดษฐทจะขอรบอนสทธบตร เปนการประดษฐทมเปนการปรบปรงเพยงเลกนอย และมประโยชนใชสอยมากขน

จากขอเทจจรง จ าเลยท 1 รบวาสาเหตทท าใหแบบผลตภณฑทขอรบสทธบตรมรองบากกเพอใหผใชมความสะดวกในการใชแบบผลตภณฑนน ดงนน การออกแบบรองบากนนมหนาทการท างานหรอประโยชนใชสอยโดยเฉพาะ จงเขาลกษณะของการถอสทธการประดษฐมากกวาทจะเปนการขอถอสทธการออกแบบโดยไมไดกลาวถงวาการมลกษณะของการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดเปนขอยกเวนในการขอรบสทธดงกลาว แตศาลในคดนพจารณาถงเงอนไข และวตถประสงคทแทจรงของการขอรบสทธบตรในแตละประเภทเปนเครองตดสนคดนวาจ าเลยควรไดรบการคมครองจากสทธแบบใด ประเภทใด แตหากสงทผเขยนตองการทจะเสนอในสารนพนธเลมนคอการบญญตถงขอยกเวนในหนาทการใชงานทจะเปนการยกเวนในการปฏเสธการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑใหมความชดเจนเพอใหประชาชนท าความเขาใจในรปแบบของการขอถอสทธในแตละประเภทไดงายขน และศาลซงเปนผบงคบใชกฎหมายจะไดมกฎหมายมารองรบในการปฏเสธการคมครองการออแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดอยางชดเจน 4.2.3 ค าพพากษาศาลฎกาท 9733/25527

คดระหวาง Dcon Products Co.,Ltd. โจทก กรมทรพยสนทางปญญา จ าเลย ความเปนมาโจทกไดพฒนาแผนคอนกรตเสรมเหลก (Pre-stressed concrete plank) ทม

ชองกลมทพนดานลางและอกอนหนงมชองสเหลยมมนทดานลางพน โดยถกออกแบบมาเพอใชงานในงานปพนคอนกรตในการกอสรางอาคาร ผลตภณฑนสามารถน าไปใชงานไดโดยวางแผนคอนกรตตอกนไปเรอยๆและปคอนกรตทบดานบนเพอท าเปนพนคอนกรตทสมบรณ โจทกยนขอรบความคมครองในการออกแบบผลตภณฑแผนคอนกรตนในสทธบตรการออกแบบในป 2001

(รปท 6 แผนคอนกรตเสรมเหลก)

7 ค าพพากษาศาลฎกาท 9733/2552 ระหวาง Dcon Products Co.,Ltd. และ กรมทรพยสนทางปญญา

55

กรมทรพยสนทางปญญาปฏเสธค ารองขอยนจดสทธบตรสองใบของโจทกในป 2004 เพราะเหนวาการออกแบบสองชนนขาดความใหมและถอวาคลายกบงานทมมากอน (Prior art) โจทกยนค ารองในค าตดสนของกรมทรพยสนทางปญญาตอศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลางซงกไดปฏเสธคดของโจทก เนองจากวาผลตภณฑทมขอกงขานตามขอเทจจรงแลวมหนาทในการใชงานเปนหลก ซงไมใชเจตนาทแทจรงของกฎหมายสทธบตรการออกแบบ จากนนโจทกจงยนฟองค าตดสนของศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลางตอศาลฎกา ทามกลางขอถกเถยงตางๆ นน โจทกอางในศาลวาไมมใครกลาวถงเกยวกบหนาทในการใชงานของการออกแบบนเลย ซงศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลางอางองเพอใชเปนตวตดสนความ ประเดนนไมมการหยบยกขนมาทงในกระบวนการกอนการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ และกรมทรพยสนทางปญญาหรอทศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศกลาง ดงนน โจทกจงรองวาค าตดสนนนไมชอบดวยกฎหมาย

ความเหนของศาลฎกา8 ศาลฎกายอมรบวาหนาทการใชงานไมใชประเดนในการถกเถยงกนแตกลาววาการมผลของ

สทธบตร (Validity of patent) เปนประเดนของกฎหมายทเกยวกบการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน (Public order) ศาลฎกาสนบสนนค าตดสนของตนวาดวยประเดนการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน ดวยการระบวาสทธบตรเปนทรพยสนทางปญญาประเภทหนงภายใตราชอาณาจกรไทยทใหสทธเดดขาดแกผไดรบสทธบตร ดวยการไดรบสทธเดดขาดเหนอผลตภณฑ โจทกไดรบสทธแตเพยงผเดยวทจะด าเนนการทางแพงหรอทางอาญาเพอปองกนผอนจากการใชงานการออกแบบและบงคบใชสทธกบใครกตามทใชการออกแบบทคลายกนน ดงนน สงทส าคญในการพจารณาวาควรจะใหสทธนนหรอไม ในทางกลบกนสาธารณชนจะไดรบสทธในการเขาถงอยางจ ากดในการใชงานผลตภณฑ ในความเปนจรงอาจไมสมควรไดรบการคมครองทางกฎหมาย และอาจจะตองเสยงกบการถกด าเนนคดอาญาจากการคมครองสทธบตรอยางไมถกตองเหมาะสม ผลกคอ การพจารณาวาผลตภณฑทเปนประเดนอยนมคณสมบตโดยชอบดวยกฎหมายทจะไดรบการคมครองทางสทธบตรหรอไมนน เกยวของตอการขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน และศาลผซงมความสขมรอบคอบ สามารถน าประเดนนมาใชพจารณาได

8 Indanada, Nandana and Taweepon, Suebsiri, Functionality Exception in Thai Patent Law

[Online], 8 November 2010. Available from http://www.tilleke.com/resources/functionality-exception- thai-patent-law.

56

ในความเปนจรงแลว ศาลพบวาการออกแบบชองดานลางของแผนคอนกรตของโจทกเปนสงใหม เพราะมนใหผลทดกวางานทมมากอน (Prior art) ความสามารถในการดดซบน าหนกไดมากขนและท าใหแผนคอนกรตมความแขงแรงมากขนจากการออกแบบชองทรงกลมและทรงสเหลยมมนดานลางนนท าใหมการพฒนามากขนจากแผนคอนกรตธรรมดาทมพนเรยบ แตถงกระนน การออกแบบชองทรงกลมและทรงสเหลยมมนดานลางกเพอวตถประสงคทางการใชงานแผนคอนกรตนนและไมใชงานออกแบบในรปแบบหรอองคประกอบของลายเสนหรอสสนทท าใหมลกษณะพเศษแกผลตภณฑทสามารถท าไดภายใตมาตรา 3 แหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 การแกไขและการปรบปรงใหแผนคอนกรตดขนจงเปนหนาทในการใชงานทไมสามารถออกสทธบตรการออกแบบใหได เพอทจะปกปองผลตภณฑเหลานโจทกควรจดทะเบยนสทธบตรการประดษฐมากกวาจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ

ผเขยนมความเหนวาค าพพากษาศาลฎกาเหนดวยกบการปฏเสธค าขอรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑแผนพนคอนกรตส าเรจรป (Pre-stressed concrete planks) ส าหรบการกอสรางอาคาร ทมลกษณะพเศษตามค าขอคอพนดานลางแบบกลม ศาลไดพจารณาวารปรางตามทยนขอ ไมไดมลกษณะพเศษทเ ปนเอกลกษณ แตเปนไปตามหลกวศวกรรมเพอปรบปรงความสามารถในการรบแรง การออกสทธบตรการประดษฐใหจะท าใหเกดการผกขาดทางการคาตอผลตภณฑชนดน ทงยงระบดวยวาควรใหไปขอรบเปนสทธบตรการประดษฐแทน โดยศาลไมไดน าขอถกเถยงกนในประเดนหนาทการใชงานของผลตภณฑมาพจารณาแตอยางใด แตกลบน าประเดนหลกเกณฑในการขอรบสทธบตรไมไดเพราะแบบผลตภณฑนนขดตอความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชนมาพจารณาเพอทจะปฏเสธ การใหความคมครองผลตภณฑดงกลาวเพอปองกน การใชงานการออกแบบผลตภณฑและการบงคบใชสทธตอใครกตามทใชการออกแบบทคลายกนน ดงนน สงทส าคญในพจารณาวาควรจะใหสทธนนหรอไมแทนทจะพจารณาถงประโยชนใชสอยเพอปฏเสธการคมครองการขอรบสทธบตรการออกแบบอยางเชนหลายๆคดทมขอเทจจรงความคลายคลงกน

4.3 อปสรรคการบงคบใชกฎหมายในการปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได

การทแบบผลตภณฑจะไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตรนนจะตองมแบบพธการในการไดร บความคมครองโดยจะตองน าแบบผลตภณฑไปยนค าขอรบสทธบตร และผานกระบวนการตรวจสอบคณสมบตโดยนายทะเบยน ซงตองอาศยระยะเวลาและตองเสยคาใชจายตางๆ เชน คาธรรมเนยม จงจะไดรบการจดทะเบยน หากแบบผลตภณฑนนไมไดรบการจด

57

ทะเบยนหรอไมไดน าไปจดทะเบยนกจะไมไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตร ซงมผลท าใหบคคลใดกตามสามารถน าแบบผลตภณฑนนไปใชหาประโยชนได โดยไมถอวาเปนการละเมดสทธของเจาของแบบผลตภณฑแตอยางใด

คณสมบตประการส าคญของการไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตรกคอ แบบ ผลตภณฑนนตองม "ความใหม" (Novelty) คอ มลกษณะแตกตางจากแบบผลตภณฑอนๆ ทม แพรหลายอยกอนแลวไมวาแบบผลตภณฑนนจะไดรบการจดทะเบยนมากอนแลวหรอไมกตาม ดงนน แบบผลตภณฑทมลกษณะเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑมอยกอนแลว แมจะเกดจากความคดสรางสรรคของผออกแบบดวยตนเองโดยอสระ ไมไดลอกเลยนหรอดดแปลงมาจากแบบผลตภณฑเดมกตาม กไมถอวาเปนแบบผลตภณฑ "ใหม" อนมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนได เชนนลกษณะของความใหม ( Novelty) จงแตกตางจากลกษณะของการรเรมขนเองของผสรางสรรค (Originality) เนองจากแบบผลตภณฑจะมความใหมหรอไมนน จะพจารณาจากลกษณะทปรากฏของแบบผลตภณฑนนเปรยบเทยบกบแบบผลตภณฑทมอยเดม ถาเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑเดม กจะไมมความใหม เชนนการพจารณาความใหมจงเปนการพจารณา "ลกษณะทางกายภาพ" ของแบบผลตภณฑ

คณสมบตอกประการทจะท าใหแบบผลตภณฑไดรบความคมครองโดยกฎหมายสทธบตรในสวนของการออกแบบผลตภณฑกคอแบบผลตภณฑนนตองไมไดถกออกแบบขนเพอชวยในการท าหนาทของผลตภณฑ เชน ไมไดถกออกแบบขนเพอใหแบบผลตภณฑท างานไดดขน หรออ านวยประโยชนใหกบผใชผลตภณฑนนมากยงขน และหากแบบผลตภณฑทถกออกแบบขนมลกษณะดงกลาวจะถอวาไมมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ แตอาจจะขอรบสทธบตรการประดษฐไดโดยจะตองพจารณาเปนรายกรณไป ดงนนหากมบคคลใดใชแบบผลตภณฑทมลกษณะเหมอนหรอคลายกบแบบผลตของผทรงสทธบตรแมจะไมมเจตนาลอกเลยน หรอเกดขนโดยบงเอญกตามยอมจะเปนการละเมดสทธบตรการออกแบบผลตภณฑนนแลว ฉะนนการละเมดสทธบตรการออกแบบผลตภณฑจงไมไดพจารณาจาก "เจตนา" ในการลอกเลยนแบบแ ตจะพจารณาจาก "ผล" แหงการกระท านนเปนส าคญ

อยางไรกตาม ผเขยนมความเหนวาอปสรรคในการพจารณาหรอบงคบใชขอกฎหมายในการก าหนดเงอนไขการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได การพจารณา “ความใหม” ของแบบผลตภณฑนนไมอาจน าขอยกเวนตามหลก “ประโยชนใชสอย” มาใชในการปฏเสธความใหมได เพราะการออกแบบทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของทวโลกจงจ ากดมใหคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยโดยแทเทานน (ค านงถงประโยชนใชสอยมากกวาการออกแบบเพยงเพอความ

58

สวยงามแตเพยงภายนอก) หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามอนอาจดงดดใจสาธารณชน แตขณะเดยวกนกมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวย แบบผลตภณฑนนกยงคงถอวามความใหม และในท านองเดยวกน แบบผลตภณฑทถกออกแบบมาเพอประโยชนใชสอยโดยเฉพาะกยงคงถอวามความใหมไดเชนกน9 ดงนน อาจกลาวไดวาอปสรรคการบงคบใชกฎหมายในการปฏเสธไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได โดยอาศยพระราชบญญต สทธบตร พ.ศ. 2522 นน ยงคงพบวามประเดนปญหาในการบงคบใชกฎหมายทยงคงมความไมชดเจนโดยเฉพาะอยางยง ปญหาในการพจารณาบงคบใชกฎหมายในการก าหนดเงอนไขการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได ซงคณสมบตทท าใหแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองตามพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522 จะตองเปนการออกแบบผลตภณฑใหม และเปนการประยกตใชในอตสาหกรรมหรอหตถกรรม ในทางกลบกนกฎหมายไมไดบญญตถงขอยกเวนในการปฏเสธหามมใหจดทะเบยนสทธบตรแกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดไวแตอยางใด ดงนน หากเกดกรณพพาทกนในประเดนปญหาดงกลาวและไมไดมบทบญญตของกฎหมายรองรบทจะแกไขไวกอาจจะเกดความยงยากในการพจารณาวนจฉยขอเทจจรงดงกลาวใหเปนไปตามวตถประสงคของกฎหมายอนจะกอใหเกดการไมพฒนาทางดานการผลตสนคาและแบบผลตภณฑทจะน ามาแขงขนออกสตลาดไดดมากพอ

9 Ibid.

บทท 5 บทสรปและขอเสนอแนะ

5.1 บทสรป

การออกแบบผลตภณฑ เปนผลงานสรางสรรคทางปญญาของมนษยซงมลกษณะผกพนกบสภาพการแขงขนทางการคา ในประการทน ามาเสรมแตงผลตภณฑใหเกดความสวยงาม อนเปนการเพมคณคาทางพาณชยแกสนคานน และเนองดวยสงคมปจจบนนผบรโภคมมาตรฐานการด ารงชพทสงขนซงจะพบวาประชาชนสวนใหญอยระดบชนชนกลางและบคคลเหลานถอไดวามฐานะทดในระดบหนง ท าใหพรอมทจะใชเงนท าการจบจายซอสนคาทมภาพลกษณทสวยงาม ดงดดใจ แมวาจะมราคาสงกวาปกตอยบางกตาม ดงนน การทผลตภณฑชนหนงมรปราง ลวดลาย หรอสทสวยงามยอมตอบสนองตอความตองการของผบรโภคไดมากกวาผลตภณฑชนอน ผผลตจงตองหาวธดงดดใหผบรโภคหนมาสนใจ และเลอกสนคาของตนจงท าใหมการแขงขนกนในการออกแบบรปราง สสนของผลตภณฑของตน ใหมความแปลกใหมและมความสวยงามใหเทาทนกบสภาวะการแขงขนในปจจบน

การออกแบบผลตภณฑตามค านยามแหงพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 บญญตไววา “รปรางของผลตภณฑหรอองคประกอบของลวดลายหรอสของผลตภณฑ อนมลกษณะพเศษส าหรบผลตภณฑ ซงสามารถใชเปนแบบส าหรบผลตภณฑอตสาหกรรม รวมทงหตถกรรมได ” จากบทนยามดงกลาวจะเหนไดวาการออกแบบผลตภณฑกคอความคดสรางสรรคเกยวกบรปรางลกษณะภายนอกของผลตภณฑทท าใหเกดความสวยงาม การออกแบบผลตภณฑมลกษณะใกลเคยงและสมพนธกบการประดษฐ คอตางกเปนความคดสรางสรรคเชนเดยวกน จะแตกตางกตรงทการประดษฐเปนความคดสรางสรรคทเกยวกบการท างานซงเปนองคประกอบภายนอกของผลตภณฑ แตอยางไรกตามการออกแบบผลตภณฑทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของหลายๆประเทศ เชนประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหราชอาณาจกร ฯลฯ จ ากดแตเพยงการไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยแตเพยงอยางเดยว

ปญหาในการใหความคมครองสทธในแบบผลตภณฑโดยอาศยพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ. 2522 นน ยงคงมปญหาทควรไดรบการแกไขโดยเฉพาะอยางยงปญหาทเกยวกบการคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได แบบผลตภณฑทมหนาทเกยวกบการท างานนนเปนแบบผลตภณฑทไมมคณสมบตทไดรบการจดทะเบยนในฐานะแบบผลตภณฑ แตอาจจะขอรบสทธบตรการประดษฐไดโดยจะตองพจารณาเปนรายกรณไป อยางไรกตามพระราชบญญตสทธบตร

60

พ.ศ. 2522 ไมไดบญญตถงการปฏเสธความไมสมบรณของสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานได จากหลกกฎหมายทกลาวมาขางตนจะเหนไดวากฎหมายสทธบตรของไทยกลบละเลยทจะบญญตขอยกเวนดงกลาวไว ซงหากเกดกรณขอเทจจรงทจะตองพจารณาในประเดนปญหาดงกลาวซงผเขยนไดยกกรณศกษาในค าพพากษาศาลฎกาไวโดยละเอยดแลวในบทท 3 และเมอไมไดมกฎหมายบญญตถงการปฏเสธไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยกอาจจะเกดความยงยาก และหากเกดปญหาในการตความของขอกฎหมายไปหลากหลายกจะไมมบรรทดฐานทแนนอนของการบงคบใชกฎหมายในเรองดงกลาว

จากการศกษาของของผเขยนจะท าใหเหนกฎหมายของในหลายๆประเทศ เชน ประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหราชอาณาจกร และขอตกลงTRIPs ลวนแลวแตบญญตการคมครองแบบผลตภณฑทมหนาทการท างานไวทงสนซงผเขยนจะกลาวโดยสรปสาระส าคญของบทบญญตของกฎหมายในแตละประเทศดงน

1) ประเทศสหรฐอเมรกา การออกแบบผลตภณฑทจะไดรบความคมครองตาม The U.S. Patent Act จะตองม

ลกษณะเปนการออกแบบผลตภณฑเพอชวยในการประดบตกแตงสงของนนใหดนาสนใจ มใชเกยวกบหนาทการท างานของผลตภณฑ ฉะนนแบบผลตภณฑตองไมถกออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการงาน ดวยเหตนผประดษฐจงไมสามารถไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ส าหรบแบบผลตภณฑทเกยวของกบหนาทการท างานเปนเบองตนมากกวาการประดบตกแตง1

วธการพจารณาวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างานหรอไมน น กลาวคอ จะตองแยกสวนประกอบของแบบผลตภณฑออกเปนสวนๆ แลวพจารณาดวาแตละสวนประกอบนนมวตถประสงคเพอทจะเปนการประดบตกแตง หรอเพอทจะอ านวยประโยชนในการใชงาน ถาสวนประกอบ ส าคญสวนใหญนนชวยอ านวยความสะดวกในการใชงานมากกวาเพอจะใชประดบตกแตงกถอวาแบบผลตภณฑนนมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ยอมไมไดรบความคมครองตามสทธบตรการออกแบผลตภณฑ

ดงนน แบบผลตภณฑมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ยอมไมไดรบความคมครองตามสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ซงสทธในแบบผลตภณฑในประเทศสหรฐอเมรกานน เปนสทธทม ลกษณะเชนเดยวกบสทธในสงประดษฐ ดงนนการออกแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานไดนน จงไมอยในความคมครองดงกลาว เพราะกฎหมายสหรฐอเมรกานนบญญตไวอยางชดเจนวาแบบ

1 Chisum, Donald S. and Jacobs, Michael A, Understanding Intellectual Property Law, (New York: Matthew Bender & Company Incorporate, 1995), 6-7.

61

ผลตภณฑทจะขอรบความคมครองไดนน จะตองมลกษณะเปนการประดบตกแตงตวผลตภณฑ มใชเกยวกบหนาทการท างานของผลตภณฑ ฉะนนแบบผลตภณฑตองไมถกออกแบบขนโดยมวตถประสงคหลกเพอการท างาน ดวยเหตนผประดษฐจงไมสามารถไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ ส าหรบแบบผลตภณฑทเกยวของกบหนาทการท างานกจะไดรบความคมครองลกษณะเดยวกบการประดษฐ

2) ประเทศสหราชอาณาจกร แบบผลตภณฑทสามารถจดทะเบยนภายใตบทบญญต Registered Designs Act 1949

กฎหมายฉบบนมงใหความคมครองกบแบบผลตภณฑทไดรบการจดทะเบยน โดยก าหนดนยามของแบบผลตภณฑทสามารถจดทะเบยนได "ลกษณะของรปทรง (shape) โครงราง (configuration) ลวดลาย (pattern) หรอสวนประดบตกแตง (ornament) ทน ามาใชกบสงของโดยกระบวนการทางอตสาหกรรมใด ๆ อนเปนลกษณะของสงของทท าส าเรจแลวดงดดตอหรอถกตดสนโดยสายตา แตไมรวมถง

(a) วธการหรอหลกการเกยวกบการกอสราง หรอ (b) ลกษณะของรปทรงหรอโครงรางของสงของซง (1) ถกก าหนดเชนนนดวยหนาทการท างานของตวสงของนนเพยงอยางเดยว เทานน (2) ตองอาศยรปรางภายนอกของสงของอน ทผออกแบบตงใจทจะใหแบบ ผลตภณฑนน

ใชเปนสวนประกอบ"2 อยางไรกตามบทบญญตนแบบผลตภณฑทมหนาทการท างานเพยงอยางเดยว หมายถง

แบบผลตภณฑทถกสรางขนมาเพอเฉพาะแตเพยงวตถประสงคอนเกยวกบกลไกการท างาน หรอหนาทของตวผลตภณฑ แบบผลตภณฑเชนวานยอมไมไดร บการจดทะเบยน แตหากรปทรงหรอโครงรางมไดถกออกแบบเพอการท างานของสงของนนเพยงอยางเดยว กลาวคอ การออกแบบนนเพอดงดดตอสายตาดวยแลว กถอวายงมคณสมบตทจะรบจดทะเบยนไดอย จะเหนไดวาการทกฎหมายของประเทศสหราชอาณาจกรมวตถประสงคทชดเจนในการใหความคมครองแบบผลตภณฑทมหนาทการใชงานวาการออกแบบผลตภณฑทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ ดงนน กฎหมายจงจ ากดแตเพยงไมใหความคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดเพยงอยางเดยวเทานน หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามแตขณะเดยวกนกมลกษณะเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวยกยงคงไดรบสทธบตรการออกแบบผลตภณฑอยนนเอง

3) ขอตกลง TRIPs

2 Section 1(1) of Registered Designs Act 1949.

62

แบบผลตภณฑทขอตกลงTRIPS ยอมรบใหความคมครองนน จะเปนแบบผลตภณฑทตองม "ความใหม (novelty)" หรออาจจะเปนเพยง "การรเรมสรางสรรคขนเอง (original)" กได แลวแตวาประเทศสมาชกนนจะเลอกมาตรฐานใด ทงอาจจะวางขอก าหนดเพมเตมเพอความชดเจนลงไปดวยกไดวา ถาแบบผลตภณฑนนไมแตกตางในสาระส าคญจากแบบผลตภณฑทเปนทรจกอยแลว หรอจากการรวมกนของลกษณะตาง ๆ ของแบบผลตภณฑซงเปนทรจกทวไปแลว แบบผลตภณฑนนจะไมถอวาใหม หรอเปนการรเรมสรางสรรคขนเองนนจะมผลใหแบบผลตภณฑดงกลาวไมไดรบความคมครองโดยกฎหมาย นอกจากน ประเทศสมาชกกอาจจะก าหนดไมใหความคมครองแกแบบผลตภณฑทถกออกแบบขนเพอกลไกหรอการท างาน (functional) ของแบบผลตภณฑนนดวยกได3

การคมครองลทธของเจาของแบบผลตภณฑในแบบผลตภณฑ กลาวคอ เจาของแบบผลตภณฑมสทธทจะปองกน หามปรามมใหบคคลอนมาใชประโยชน ในแบบผลตภณฑของตนโดยปราศจากความยนยอม ไมวาการกระท าดงกลาวนนเปนไปเพอวตถประสงคทางการคา คอมงคาหาก าไรจากสงของทใชแบบผลตภณฑนน

นอกจากน บรรดาประเทศสมาชกยงอาจจะวางขอยกเวนอนเปนการก าจดไมใหความคมครอง แกแบบผลตภณฑไดดวย หากแตขอจ ากดสทธนนจะตองไมขดตอการแสวงหาประโยชนโดยปกตของผลตภณฑทไดร บความคมครองน น และจะตองไมกอใหเกดความเสยหายตอผลประโยชนอนชอบธรรมของเจาของแบบผลตภณฑนน ทงยงตองค านงถงผลประโยชนอนชอบธรรมของบคคลทสามหรอบคคลภายนอกดวย4

5.2 ขอเสนอแนะ

จากทผเขยนไดศกษาถงความเปนมาของระบบกฎหมายการใหความคมครองการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดในกฎหมายตางประเทศ เชน ประเทศสหราชอาณาจกร ประเทศสหรฐอเมรกา และขอตกลง TRIPs ทอยในความกบกบดแลบรหารจดการขององคกรทรพยสนทางปญญาโลกทเกยวของกบการใหความคมครองในประเดนของแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดทนาสนใจ กลาวโดยสรปในสาระส าคญของบทบญญตในประเดนการใหความคมครองผลตภณฑทมหนาทการใชงาน ดงน

เมอเราไดทราบแนวทางของกฎหมายตางประเทศในประเดนทเกยวกบการคมครองแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดในแตละประเทศแลวจะเหนไดวาแตละประเทศทผเขยนไดหยบยกขนมาศกษาและเปรยบเทยบในสารนพนธเลนนนนไมมประเทศใดเลยทจะไมพดถงการคมครองแบบ

3 Article 25 of TRIPs. 4 Article 26 of TRIPs.

63

ผลตภณฑทสามารถใชงานไดเลย ดงนนหากจะน ามาศกษาเปรยบเทยบ และเสนอแนะแนวทางทผเขยนกลาวถงอปสรรคในการพจารณาหรอบงคบใชขอกฎหมายในการก าหนดเงอนไขการไมสามารถจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑทสามารถใชงานไดมาตลอด นอกจากจะน าหลกการและเหตผลของการพจารณา การออกแบบทดนนยอมตองค านงถงประโยชนใชสอยเสมอ กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของทวโลกจงจ ากดมใหคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยโดยแทเทานน (ค านงถงประโยชนใชสอยมากกวาการออกแบบเพยงเพอความสวยงามแตเพยงภายนอก) หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามอนอาจดงดดใจสาธารณชน แตขณะเดยวกนกมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวยแบบผลตภณฑนนกสมควรทจะไดรบความคมครองแบบผลตภณฑเชนกน

ผเขยนขอเสนอใหมพระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.... (แกไขเพมเตม) มาตรา 58 การออกแบบผลตภณฑดงตอไปนขอรบสทธบตรไมได

1) แบบผลตภณฑทขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน 2) แบบผลตภณฑทก าหนดโดยพระราชกฤษฎกา 3) การออกแบบทถกก าหนดแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยโดยแทเทานน ดงนน เพอใหการพจารณาแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยนนไมอาจน า

ขอยกเวนตามหลก “ประโยชนใชสอย” มาใชในการปฏเสธความใหมไดอกเนองจากมบทบญญตในการพจารณาแลว และเจตนารมณทบญญตกฎหมายเรองนเพมเตมขนมาเพอสนบสนนการออกแบบผลตภณฑทดนนทค านงถงประโยชนใชสอย กฎหมายการออกแบบผลตภณฑของทวโลกจงจ ากดมใหคมครองแบบผลตภณฑทเปนไปเพอประโยชนใชสอยโดยแทเทานน (ค านงถงประโยชนใชสอยมากกวาการออกแบบเพยงเพอความสวยงามแตเพยงภายนอก) หากแบบผลตภณฑใดไดถกออกแบบมาเพอความสวยงามอนอาจดงดดใจสาธารณชน แตขณะเดยวกนกมลกษณะทเปนไปเพอประโยชนใชสอยดวยเชนกน

ประเดนปญหาทนกวชาการบางทานอาจจะไมเหนดวยกบการออกกฎหมายรองรบในประเทศไทยตอแบบผลตภณฑทใชงานได เพราะเหนวาการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑส าหรบแบบผลตภณฑทใชงานได (function)นน ยงไมมความจ าเปนทจะตองออกกฎหมายเฉพาะ มารองรบ เนองจาก หากผใดตองการจดทะเบยนสทธบตรการออกแบบผลตภณฑ กเพยงน าแบบผลตภณฑทใหม และประยกตใชในทางอตสาหกรรมไดไปจดทะเบยนซงเปนไปตามกฎหมายสทธบตรเดม แตหากแบบผลตภณฑสามารถใชงานไดดวย คอมข นการประดษฐทสงขน กควรจะตองน าแบบผลตภณฑนนไปจดทะเบยนเปนสทธบตรสงประดษฐ ซงประเดนนไมนามความยงยากถงขนาดทตองออกกฎหมายสทธบตรมารองรบเฉพาะอก

64

ดวยความเคารพ ผเขยนไดหยบยกประเดนนขนมาเพอใหออกกฎหมายรองรบโดยเฉพาะ เพยงเพอใหศาลมความชดเจนในการพจารณาตดสนคด เนองจากในประเทศทพฒนาแลวและมความเจรญเตบโตทางอตสาหกรรมและมการพฒนาผลตภณฑอยตลอด การออกแบบผลตภณฑเปนเรองทส าคญอยางยงในกระบวนการผลต เชน ในสหราชอาณาจกรและสหรฐอเมรกา กฎหมายสทธบตรของประเทศเหลานนมบทบญญตมารองรบแบบผลตภณฑทใชงานไดใหเปนไปตามสภาพแวดลอมของสงคมปจจบน ทงนกฎหมายสทธบตรในสหราชอาณาจกรและสหรฐอเมรกา ไดแบงประเภทอยางชดเจน ผออกแบบ และผประกอบการคากพลอยไดรบความคมครองทางกฎหมายอยางเปนรปธรรมไปดวย

สวนประเดนทวาความแตกตางเพยงเลกนอยของรปทรงกลมและทรงร จะท าใหผขอจดสทธบตรรายอนไมสามารถขอจดสทธบตรออกแบบผลตภณฑได เหตเพราะ ความแตกตางเพยงเลกนอยนนจะไมท าใหแบบผลตภณฑทขอยนจดทะเบยนในภายหลงมความใหม เพราะไปเหมอนหรอคลายกบแบบผลตภณฑทไดรบสทธบตรแลว

ประเดนนผเขยนเหนวา ความแตกตางระหวางทรงกลมและทรงรอยางไรกอยภายใตวจารณญาณของคณะกรรมการผตรวจสทธบตรอยแลว ผเขยนไมสามารถไปกาวลวงได ผเขยนเพยงตองการทจะศกษาในเรองของความชดเจนของกฎหมายสทธบตรไทยทมตอการจดทะเบยนสทธบตรของแบบผลตภณฑทใชงานไดเทานน ประเดนอน คงอยเหนอขอบเขตของสารนพนธเลมน

65

บรรณานกรม

ศาลฎกา. ค าพพากษาศาลฏกาท 5340/2533. คนเมอ 12 มถนายน 2555, จาก http://www.deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/search.jsp. ศาลฎกา. ค าพพากษาศาลฎกาท 2537/2550. คนเมอ 15 มถนายน 2555, จาก http://www.deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/search.jsp. ศาลฎกา. ค าพพากษาศาลฎกาท 9733/2552. คนเมอ 18 มถนายน 2555 http://www.deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/search.jsp ค าวนจฉยของคณะกรรมการสทธบตร ท 8/2530.

http://www.deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/search.jsp ค าวนจฉยของคณะกรรมการสทธบตร ท 10/2531.

http://www.deka2007.supremecourt.or.th/deka/web/search.jsp จกรกฤษณ ควรพจน. (2544). กฎหมายสทธบตรแนวความคดและบทวเคราะห. กรงเทพฯ:

ส านกพมพนตธรรม. ไชยยศ เหมะรชตะ. (2544). ลกษณะของกฎหมายทรพยสนทางปญญา. พมพครงท 3. กรงเทพฯ:

ส านกพมพนตธรรม. ธระชย สขสด. (2544). การออกแบบผลตภณฑอตสาหกรรม. กรงเทพฯ: โอเดยนรสโตร. นวฒน มลาภ. (2532). กฎหมายลขสทธ กฎหมายเครองหมายการคา กฎหมายสทธบตร. พมพ

ครงท 5. กรงเทพฯ: ส านกพมพฝายต าราและอปกรณการศกษา มหาวทยาลยรามค าแหง. พระราชบญญตสทธบตร พ.ศ.2522. (16 มนาคม 2522). ราชกจจานเบกษา, เลม 96, ตอนท 35. ยรรยง พวงราช. (2542). ค าอธบายกฎหมายสทธบตร. กรงเทพฯ: ส านกพมพวญญชน. ยรรยง พวงราช. (2533). สทธบตร : กฎหมายและวธปฏบต. กรงเทพฯ: บรษท บพธการพมพ

จ ากด. รตนช กาวหนาชยมงคล. (2545). ปญหากฎหมายในการใหความคมครองแกเครองหมายการคา

ในรปรางรปทรงของวตถ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร. วารสารกฎหมายทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ. (2006). IT&IP Special Issue. วารสารกฎหมายทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ. (2007). IT&IP Special Issue. สกญญา รงทองใบสรย. (2534). ปญหาการใหความคมครองซ าซอนแกการออกแบบผลตภณฑ.

วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร.

66

อาจารย พวงมหา. (2544). การคมครองสทธในแบบผลตภณฑ. วทยานพนธปรญญามหาบณฑต, จฬาลงกรณมหาวทยาลย.

Barrett, Margreth. (1991). Intellectual Property. New York: Emanuel Law Outlines, Inc. Chisum, Donald S. and Jacobs, Michael A. (1995). Understanding Intellectual Property Law.

New York: Matthew Bender & Company Incorporate. Choate, Robert A. and Francis, William H. (1981). Case and Materials on patent Law. 2nd ed.

St Paul: West publishing Co. Dwyer, James W. The Over between Copyright and Design Protection. in Intellecturl Property Edenborough, Michael. Intellectual Property Law. Fellner, Christine. (1995). Industrial Design Law. London: Sweet & Maxwell limited. Flint, Michael F., Thorne, Clive D. and Williams, Alan P. (1989). Intellectual Property the New

Law. A Guide to the Copyright. Designs And Patents Act 1988. London: Butterworths. Fysh, Michael. (1974). Russel – Clarke on Copyright in Industrial Designs. 5 ed. London:

Sweet & Maxwell Limited. Greene, Marie Anne. Design right throughout the world. New York: Clark Boardman

Company Ltd. Howe, Matin. (1999). Q.C. Russell-clarke on industrial designs. 6 ed. London: Sweet &

Maxwell limited. Indanada, Nandana and Taweepon, Suebsiri. Functionality Exception in Thai Patent Law, from

http://www.tilleke.com/resources/functionality-exception-thai-patent-law. Jacob, Michael A. (1995). Understanding Intellectual Property Law. New York: Matthew

Bender & Company Incorporate. Lahore, Jame. (1977). Intellectual Property Law in Australia. Copyright. Sydney:

Butterworth. Manual for handing of application for Patents. Design and Trademarks throughout the world. Merkin, Robert and Bulton, Richards. Copyright Designs and Patent: The New Law. The

Copyright Designs and Patents Act 1988. The Patent Act 35 U.S.C.A. คนหาเมอวนท 10 กรกฎาคม 2555.

www.law.cornell.edu/uscode/text/35

67

The Registered Designs Act 1949. คนหาเมอวนท 20 กรกฎาคม 2555. http://www.ipo.gov.uk/regdesignactchanges.pdf Trademark Manual of Examining Procedure. WIPO Publication. (1985). Colloquium of Judges in Asia and the Pacific. Geneva: Wipo

Publication. WIPO Publication. (1988). Backgroud Reading Material on Intellectual Property. Geneva:

Wipo Publication.

68

ประวตผเขยน ชอ-สกล : นางสาวศรมนต พงศนรนดร วน เดอน ป : 30 มถนายน 2530 วฒการศกษา : ป 2549 จบมธยมศกษาตอนปลาย โรงเรยนสรศกดมนตร ป 2553 นตศาสตรบณฑต มหาวทยาลยกรงเทพ ประสบการณท างาน : ป 2554-ปจจบน ต าแหนง Business Executive บรษท Treadmake2U จ ากด