the role of civil society in japan’s environmental...

70

Abstract

The result of this research shows that there are some internal factors that promote Japan’s more active role in adopting environmental diplomacy, including the need to establish national prestige and the active role of civil society. Since the early 1990s, Japanese civil society has played more active roles in environmental issue. For instance, Japanese civil society has attended several international conferences, has launched more activities in developing countries, and has participated in the government’s environmental policy, making process through various channels. For example, they have submitted proposals on environment for the consideration of the government; they have attended several meetings whereby they have exchanged ideas and experience with representatives of the public sector; and they have collaborated with the public sector in operating certain environmental activities in foreign countries. They have also participated in assessing the performance of government agencies. All of these active roles confirm the pluralist nature of the Japanese political system, which has led to more liberalism in the country’s foreign policy and has resulted in adopting more active environmental diplomacy since the late 1990s. This diplomacy has been translated into various styles and approaches, for instance, the expansion of ODA projects in the field of environment in developing countries; transfer of environmental technology; attendance at international conferences; proposals of various measures on environmental issues; and assistance with the establishment of international environmental organizations as well as cooperation at both bilateral and multilateral levels.

Keywords: Japan’s civil society, Japan’s environmental diplomacy, the role of Japanese civil society, policy-making

* Corresponding author e-mail: [email protected]

The Role of Civil Society in Japan’s Environmental Diplomacy

Saowalak Heebkaew*Graduate school of Japanese Studies,

Faculty of Liberal Arts, Thammasat University

Research Paper

70-85.indd 70 3/21/12 8:55 AM

71

บทบาทภาคประชาสงคมในการทตสงแวดลอมของญปน

เสาวลกษณ หบแกว


เสาวลกษณ หบแกวนกศกษาปรญญาโท สาขาวชาญปนศกษา

คณะศลปศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร

บทคดยอ

นบตงแตทศวรรษ 1990 ปจจยภายในประเทศญปนเอง อนไดแกความตองการสรางเกยรตภมแหงชาต และโดยเฉพาะบทบาทของภาคประชาสงคม ถอเปนแรงผลกดนหลกททำาใหญปนดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนมากขน โดยตนทศวรรษ 1990 เปนตนมา บทบาทของภาคประชาสงคมญปนดานสงแวดลอมได เพมมากขน อาท การเขารวมประชมในเวทระดบนานาชาต การดำาเนนกจกรรมในประเทศกำาลงพฒนา ตลอดจนการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการกำาหนดนโยบายดานสงแวดลอมของรฐบาลผานหลายชองทาง ทงการจดทำาขอเสนอเกยวกบสงแวดลอมแกภาครฐ การเขารวมประชมแลกเปลยนความคดเหนกบภาครฐ การดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอมในตางประเทศรวมกบภาครฐ รวมถงการรวมประเมนการทำางานของรฐบาลมากขน เหลานตางแสดงใหเหนถงลกษณะของความเปนพหนยม (Pluralist) ในระบบการเมองญปน (Japanese Political System) กอใหเกดการเปลยนแปลงนโยบายตางประเทศทเปนไปในแนวทางเสรนยมมากขน นำามาซงการดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนตงแตชวงปลายทศวรรษ 1990 อนมรปแบบทมความหลากหลาย ผานการเพม ODA ดานสงแวดลอมในประเทศกำาลงพฒนา การถายทอดเทคโนโลย การเขารวมประชมระดบนานาชาตและไดนำาเสนอมาตรการตางๆ เกยวกบสงแวดลอม รวมถงการสนบสนนการจดตงองคกรระหวางประเทศ ตลอดจนการใหความรวมมอดานสงแวดลอมทงในระดบทวภาคและพหภาค

คÓสÓคญ: ภาคประชาสงคมญปน การทตสงแวดลอมของญปน บทบาทภาคประชาสงคมญปน การกำาหนด นโยบาย

70-85.indd 71 3/21/12 8:55 AM

วารสารญปนศกษา

Japanese Studies Journal

72

1.บทนÓ ภายหลง “การประชมของสหประชาชาตวาดวยสงแวดลอมและการพฒนา” (United Nations Conference on Environment and Develop-ment - UNCED) หรอ “Earth Summit” ทจดขน ณ กรงรโอเดอจาเนอโร ประเทศบราซล ในป ค.ศ. 1992 กระแสสงแวดลอมยงทวความสำาคญ ทำาใหหลายๆ ประเทศทวโลก หนมาใหความสำาคญกบการดำาเนนนโยบายระหวางประเทศดานสงแวดลอม หรอทเรยกวา “การทตสงแวดลอม” (environmental diplomacy) มากขน ญปนเองเปนอกประเทศหนงทหนมาดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางโดดเดน นบแตชวงปลายทศวรรษ 1990 เชน การลงนามใน “พธสารเกยวโต” (Kyoto Protocol) ในป 2004 การประกาศ “นโยบาย Cool Earth 50” ในป 2007 ซงเปนความรวมมอระหวางประเทศดานสงแวดลอม โดยญปนจะใหความชวยเหลอแกประเทศกำาลงพฒนาทงทางดานเงนทน และดานเทคโนโลย เพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก ความชวยเหลอดงกลาวจะมตอเนองไปจนกระทงถงป 2050 การนำาเสนอ “ขอรเรม 3R” อนเปนนโยบายเกยวกบการรไซเคล และการจดการของเสยในการประชมสดยอดผนำากลมประเทศอตสาหกรรมทง 8 (G8 Summit) ณ ซไอสแลนด รฐจอรเจย สหรฐอเมรกา ในป 2004 เปนตน บทบาทอนโดดเดนดงกลาวแตกตางอยางสนเชงจากในชวงทศวรรษ 1970-1980 ทญปนเคยตกอยภายใตเสยงวพากษวจารณอยางหนกวาไมคอย ใหความสนใจในประเดนสงแวดลอมโลกเทาใดนก จง นำาไปสคำาถามทวาการกาวเขามาดำาเนนการทต สงแวดลอมอยางแขงขนของญปนนน มปจจยใดบางทมสวนผลกดน ตลอดจนรปแบบและวธการดำาเนนการทตสงแวดลอมนนเปนเชนไร ทงน มสญญาณหลายประการทบงบอกวาเศรษฐกจ การเมอง และสงคมญปนเกดการเปลยนแปลง ภาคประชาสงคม

ดานสงแวดลอมของญปนกไดขยายบทบาททงในและตางประเทศ รวมถงเขาไปมสวนรวมในกระบวนการกำาหนดนโยบายดานสงแวดลอมมากขน ความเปลยนแปลงดงกลาวจงนำาไปสสมมตฐานทวา การดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนของญปนนน มแรงผลกดนสำาคญมาจากปจจยภายในญปนเอง โดยเฉพาะบทบาทของภาคประชาสงคม

2.แนวคด“รฐทปรบตวในแนวทางเสรนยม” (Liberal Adaptive State) Thomas U. Berger (2007, pp. 259-

299) ไดระบถงบทบาทของญปนกบแนวคด “รฐท

ปรบตวในแนวทางเสรนยม” (Liberal Adaptive

State) วาในปจจบนญปนเปนรฐทมการปรบเปลยน

นโยบายระหวางประเทศไปในแนวทางเสรนยมมาก

ขน หลงจากสงครามเยนยตลงและภายหลงเหตการณ

กอการราย 9/11 ทสหรฐฯ ในป 2001 บทบาท

ของญปนในเวทโลกไดเปลยนแปลงไป จากทไมคอย

กระตอรอรนในการเมองระหวางประเทศเทาใดนก

กลายมาเปนประเทศทดำาเนนกจกรรมดานตางๆ อยาง

โดดเดน เปนหนงในประเทศทมความสามารถในการ

ปรบตวและดำาเนนกจกรรมตามแนวทางเสรนยมมาก

ขน เนนการเอออำานวยประโยชนระหวางประเทศ

(international contribution) โดยหนมาสงเสรม

ประเดนดานสทธมนษยชน พยายามสนบสนนความ

รวมมอระหวางประเทศ และเนนการสรางสถาบน

ระหวางประเทศทงทางดานเศรษฐกจและสงคม

การเปลยนแปลงดงกลาว Berger ระบ

วาเปนผลสบเนองมาจากระบบการเมองของญปน

(Japanese Political System) มความเปน

พหนยม (Pluralist) มากขน โดยมตวแสดงทางการ

เมองทมความหลากหลาย รวมถงตวแสดงทมใชรฐ

อยางเชน ภาคประชาสงคม ตลอดจนมตมหาชน

70-85.indd 72 3/21/12 8:55 AM

73



เขามามบทบาทในการกำาหนดและดำาเนนนโยบายมากขน มใชกระจกตวอยแตชนชนนำาไมกกลมทรจกกนในนาม “สามเหลยมเหลก” (Iron-Triangle) อนประกอบไปดวย ขาราชการ นกการเมอง และกลมธรกจเพยงเทานน ทงน การหนมาดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนของญปน เปนอกบทบาทหนงทนาสนใจนำามาวเคราะหวา ญปนมการเปลยนแปลงในระบบทางการเมองเปนไปตามแนวคด “รฐทปรบตวในแนวทางเสรนยม” หรอไม อยางไร

3.พฒนาการการทตสงแวดลอมของญปน เมอกลาวถงพฒนาการการทตสงแวดลอมของญปน สามารถแบงออกไดเปน 3 ชวง ดงน

3.1ชวงท1:ปลายทศวรรษ1970–ตนทศวรรษ 1980 ช ว งน เ ป นช ว งท ญ ป นป ร ะสบปญหา มลพษสงแวดลอมอยางรนแรงอนเกดจากโรงงานอตสาหกรรมบางแหงปลอยสารพษอนตรายจนเกดโรคใหมๆ มผปวยจากสารพษอนตรายเหลานมากมาย (ชาญวทย ชยกนย, 2550, น. 133) อยางไรกตาม ปฏกรยาของรฐบาลญปนในการแกไขปญหาดงกลาวกลบเปนไปอยางลาชา ทำาใหภาคประชาสงคมเกดการรวมตวเปนกลมองคกรขน เพอตอตานอตสาหกรรมทกอใหเกดมลพษในทองถน และเพอเรยกรองใหรฐบาลแกไขนโยบายภายในประเทศ กลายเปนการเคลอนไหวของประชาชนครงใหญในญปน ในขณะทปญหาสงแวดลอมของญปนเรมคลคลายลงในชวงทศวรรษ 1970 ประชาคมโลกกเรมตระหนกถงความสำาคญของปญหาสงแวดลอมมากขนเชนกน มการจด “การประชมสมมนาของสหประชาชาตวาดวยสภาพแวดลอมของมนษย” (United Nations Conference on Human En-vironment) ในป 1972 ณ กรงสตอกโฮลม ประเทศ

สวเดน นำาไปสการกอตง “โครงการสงแวดลอมของสหประชาชาต” (United Nations Environment Program - UNEP) ญปนเองไดสงตวแทนเขารวมการประชมดงกลาว ทงยงเปนหนงในสมาชกของ UNEP อยางไรกตาม บทบาทดานสงแวดลอมใน เวทโลกของญปนยงคงมนอยมาก อกทงยงไมม การสนบสนนดานเงนทนผานโครงการ ODA ในประเดนสงแวดลอมอกดวย เปนเหตใหตกอยภายใตเสยงวพากษวจารณอยางหนกจากนานาประเทศวาไมใหความสนใจตอปญหาสงแวดลอมระหวางประเทศเทาทควร

3.2ชวงท2:ปลายทศวรรษ1980–ตนทศวรรษ 1990

หลงจากไดรบเสยงวพากษวจารณอยางหนก

ในชวงทศวรรษ 1970 – ชวงตนทศวรรษ 1980

ตอมาทาทของญปนตอประเดนสงแวดลอมระหวาง

ประเทศเรมเปลยนแปลงไป โดยญปนหนมาใหความ

สนใจในปญหาสงแวดลอมระหวางประเทศมากขน เชน

การเขารวมการประชม “Earth Summit” ทประเทศ

บราซล ในป 1992 รวมถงการรวมลงนามใน “กรอบ

อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพ

ภมอากาศ” (United Nations Framework Con-

vention on Climate Change - UNFCCC) และ

“อนสญญาวาดวยความหลากหลายของสงมชวต”

(the Convention on Biological Diversity)

(Miyaoka, 2000, pp. 7, 29-30) เปนตน

อยางไรกตาม บทบาทของญปนในชวงน

ยงไมคอยโดดเดนมากนก และแมวาญปนจะเพม

งบประมาณ ODA ดานสงแวดลอมมากขน แตรป

แบบการให ODA มกเนนโครงการทเกยวกบการ

แกไขปญหาสงแวดลอม และใหความสำาคญในโครงการ

เกยวกบการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาอยาง

70-85.indd 73 3/21/12 8:55 AM



74

ยงยนในระดบตำา (Soparatana, and Siriporn, 2003) อกทงประเดนเรองการตดไมทำาลายปา (de-forestation) และการลาวาฬ ยงคงเปนประเดนทออนไหวสำาหรบญปน เนองจากขดกบผลประโยชนในดานธรกจการคาวาฬและความจำาเปนในการนำาเขาไมจากตางประเทศ อนเปนเหตใหญปนยงคงถกวจารณวาเปนผสนบสนนการตดไมทำาลายปาในอกทางหนง และถกวจารณอยางรนแรงจากกลมอนรกษสงแวดลอมในเรอง การลาวาฬอกดวย (Miyaoka, 2000, p. 23)

3.3ชวงท3:ปลายทศวรรษ1990–ปจจบน เมอเขาสชวงปลายทศวรรษ 1990 เปนตนมา บทบาทดานสงแวดลอมในเวทโลกของญปนกลบเปนไปอยางโดดเดนและเปนไปในเชงรกมากขน ทงการเปนเจาภาพจดการประชมระหวางประเทศดานสงแวดลอม อาท การประชมภาค (Conference of the Parties - COP) ตาม “กรอบอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ” (UNFCCC) ครงท 3 หรอ COP-3 ทเกยวโต ในป 1997 (ชาญวทย ชยกนย, 2550, น.136) “การประชมภาคอนสญญาวาดวยความหลากหลายทางชวภาพ ครงท 10” (the Tenth Meeting of the Conference of the Parties to the Con-vention on Biological Diversity) หรอ COP-10 ทเมองนาโกยา (Ministry of foreign affairs of Japan - MOFA, 2010, p. 5) การรวมลงนามในขอตกลงเกยวกบสงแวดลอม เชน รวมลงนามใน “พธสารเกยวโต” (Kyoto Protocol) การปรบนโยบาย ODA ดานสงแวดลอม โดยหนมาใหการชวยเหลอในโครงการทเปนการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาอยางยงยนมากขน เชน การประกาศ “ขอรเรมเพอการพฒนาอยางยงยนศตวรรษท 21” (Initiative for Sustain-able Development towards the 21st Century

- ISD) ของนายกรฐมนตรฮะฌโมะโตะ รวทะโร (Hashimoto Ryūtarō) ในป 1997 (Yamaguchi, 2008, p. 310) และตอมารฐบาลญปนไดประกาศ “นโยบายระยะกลางวาดวย ODA” (The Medium Term Policy on ODA) ในป 1999 ซงเปนแนวทางใหมในการให ODA ทเนนใหประเทศผรบสามารถชวยเหลอตนเองได รวมถงเพม ODA ในโครงการเพอการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาอยางยงยนมากขนอกดวย (Soparatana, & Siriporn, 2003) นอกจากนน ญปนยงไดมการนำาเสนอมาตรการตางๆ ดานสงแวดลอม ในการประชมระหวางประเทศมากขน อาท การนำาเสนอ “ขอรเรม 3R” (3Rs Initiative) ใน “การประชมสดยอดประเทศผนำาอตสาหกรรม 8 ชาต” (G8 Summit) ท สหรฐอเมรกา ในป 2004 ในการนนางโคะอเกะ ยรโกะ (Koike Yuriko) รฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอมไดนำาเสนอมาตรการ “Mottainai Furo-shiki” ซงองมาจากวฒนธรรมดงเดมของญปน คอการรณรงคใหใชผาหอสงของแทนการใชถงพลาสตก เพอชวยลดขยะจากการใชถงพลาสตกในครวเรอนมาเผยแพรแกนานาประเทศอกดวย (Ministry of the Environment of Japan, 2006) ญปนไดใหความรวมมอในการจดตงองคกร หรอเครอขายดานสงแวดลอมระหวางประเทศทงในระดบทวภาคและระดบภมภาค อาท ความรวมมอระหวางญปน จน และเกาหลใตกอตง “เครอขายตดตามตรวจสอบการตกสะสมของกรดในภมภาคเอเชยตะวนออก” (the Acid Deposition Moni-toring Network in East Asia - EANET) ในป 2001 และความรวมมอระหวางญปน - อนโดนเซยในการจดตง “หนสวนปาไมเอเชย” (Asia Forest Partnership - AFP) ในป 2002 (MOFA, 2010, pp. 7, 9) เปนตน อกทง ยงมการถายทอดเทคโนโลย (technology transfer) ดานสงแวดลอมแกประเทศ

70-85.indd 74 3/21/12 8:55 AM

75



กำาลงพฒนา รวมถงมการวจยและพฒนาในประเดน สงแวดลอมโลกมากขนอกดวย

4.ภาคประชาสงคมญปนกบบทบาท ดานสงแวดลอม องคกรพฒนาเอกชนในญปนประกอบไปดวยองคกร 2 ประเภท ไดแก Non-governmental Organization (NGO) และ Non-profit Organi-zation (NPO) ทงน องคกรทงสองประเภทตางเปนองคกรอาสาสมครทไมหวงผลกำาไรเชนเดยวกน ความแตกตางระหวางองคกรสองประเภท คอ องคกร NGO ของญปนนนจะดำาเนนงานเปนเอกเทศจากรฐบาล และดำาเนนกจกรรมในตางประเทศ สวนองคกร NPO จะดำาเนนกจกรรมในประเทศเปนหลก อยางไรกตาม องคกรเหลานตางเปนสวนหนงของภาคประชาสงคม (Civil Society) (ไชยวฒน คำาช, 2554, น. 89) ชวงทศวรรษ 1990 เปนตนมา องคกร NGO ดานสงแวดลอมของญปนไดขยายบทบาทมากขนอยางเหนไดชด การประชม “Earth Summit” ในป 1992 ถอเปนจดเรมตนสำาคญขององคกร NGO ญปน ในการกาวเขามาแสดงบทบาทในเวทระหวางประเทศ และเรมเขาไปมสวนรวมในการกำาหนดนโยบายดานสงแวดลอมมากขน ทงน มการขยายบทบาทดานสงแวดลอมใน 3 ลกษณะ คอ 1)การเขารวมประชมในเวทระหวางประเทศนบตงแตภายหลงการประชม “Earth Summit” NGO ญปนไดเขารวมการประชมดานสงแวดลอม ในเวทระหวางประเทศตามมาอกหลายครง เชน การเขารวมประชม COP-3 ในป 1997 การเขารวมประชมโจฮานเนสเบรก ในป 2002

ภาพ 1 รฐมนตรโคะอเกะนำาเสนอมาตรการ “Mot tainai Furoshiki”ทมา: Ministry of the Environment of Japan, April 3

2006

จากตวอยางจะเหนวาในชวงน ญปนไดขยายรปแบบในการดำาเนนการทตสงแวดลอมทม ความหลากหลายมากขน โดยมไดเนนเพยงแคการใหเงนทนผาน ODA เพอแกไขปญหาสงแวดลอมอยางท ผานมาเทานน นอกจากนน ญปนยงมการปรบปรงแนว นโยบายในการให ODA ดานสงแวดลอม คอหน มาใหความชวยเหลอในโครงการทเปนการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาอยางยงยนมากขน กลาว ไดวา นบตงแตชวงปลายทศวรรษ 1990 ญปนไดดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนมากขนอยางเหนไดชด พรอมกนนน ภาคประชาสงคมญปนกเรมขยายบทบาททงในและตางประเทศ ตลอดจนการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการกำาหนดนโยบายของรฐบาลญปนมากขนเชนกน

70-85.indd 75 3/21/12 8:55 AM



76

2)การเสนอความคดเหนเกยวกบสงแวดลอม การจดทำาขอเสนอเกยวกบสงแวดลอมเปนอกรปแบบหนงในการแสดงบทบาทของ NGO ญปน ทงนชองทางในการเสนอความคดเหนนน มทงการเปดเวทรวมแลกเปลยนความคดเหนในการประชมหารอระหวางภาครฐ ภาคเอกชนและภาคประชาสงคม ซงเรมมมาตงแตชวงกลางทศวรรษ 1990 (Hoshino, สมภาษณ 1 กนยายน 2553; Doke, สมภาษณ 1 กนยายน 2553) นอกจากนน NGO ญปนยงไดมการประสานความรวมมอระหวางองคกร กอตงเปนเครอขาย เพอรวมกนจดทำาขอเสนอดานสงแวดลอม อยางเชน การกอตงเครอขาย “People’s Forum 2001” เครอขาย “Kiko Network” โดยทางเครอขายจะรวมกนจดทำาขอเสนอเกยวกบสงแวดลอม จากนนจะยนขอเสนอแกภาครฐ เพอนำาไปพจารณาและปรบปรงเปนมาตรการหรอนโยบายตางๆ ตอไป 3)การดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอมNGO ดานสงแวดลอมของญปน มการดำาเนนกจกรรมในประเทศกำาลงพฒนาในหลายๆ ประเดน อาท การศกษาเกยวกบสงแวดลอม สภาวะโลกรอน พลงงานทางเลอก ความหลากหลายทางชวภาพ การปลกและอนรกษปาไม ภยธรรมชาต ทรพยากรนำา (JICA, 2008, p. 9) ทงน ในประเทศไทย องคกรดงกลาวไดเขามาดำาเนนกจกรรมเกยวกบสงแวดลอมตางๆมากมาย อาท การถายทอดประสบการณในการแกไขปญหามลพษสงแวดลอมจากเมองมนามาตะแกชาวมาบตาพด การเขามามสวนรวมในกจกรรมปลกปาทอทยานสงแวดลอมนานาชาตสรนธร จ.เพชรบร ของมลนธ Global Peace and Environment (FGPE) แหงประเทศญปน การจดกจกรรมอนรกษและฟนฟ แมนำากวง จ.ลำาพน ของมลนธศนยสงแวดลอมโลกแหงญปน (Global Environment Centre Foundation - GEC) เหลานเปนเพยงตวอยางบางสวนทแสดงให

เหนการดำาเนนกจกรรมขององคกร NGO ญปนทขยายความรวมมอดานสงแวดลอมมายงประเทศไทย

ภาพ 2 ตวแทนจากภาคประชาสงคมญปนให ความรเกยวกบปญหามลพษเมองมนามาตะ แกตวแทนชาวมาบตาพดทมา: ผจดการ, 17 กมภาพนธ 2551

ภาพ 3 การถายทอดเทคโนโลย เพอตรวจสอบ คณภาพนำาในแมนำากวงของมลนธ GEC

ทมา: GEC, 2000, p.4

NGO ญปนไดขยายการดำาเนนกจกรรม ในประเทศกำาลงพฒนา และเขาไปมสวนรวมในเวทระดบนานาชาตมากขน โดยเฉพาะดานสงแวดลอม การขยายบทบาทของ NGO ญปน สงผลใหภาครฐและภาคเอกชน ตางยอมรบและตระหนกถงบทบาทขององคกรดงกลาว นำาไปสการปรบเปลยนทาท หนมาสนบสนนการทำางานของภาคประชาสงคมมากขน

70-85.indd 76 3/21/12 8:55 AM

77



5.ความสมพนธระหวางภาครฐ ภาคเอกชนทมตอภาคประชาสงคม ในอดตภาพของความสมพนธระหวางภาครฐ ภาคเอกชน ทมตอภาคประชาสงคม มกเปนภาพของความขดแยง ภาคประชาสงคมญปนมกยนอยในจดทตอตานการกระทำาของภาครฐและภาคเอกชน อยางเชน ความขดแยงทเกดในชวงปลายทศวรรษ 1960 -1970 เกยวกบปญหามลพษสงแวดลอม โดยความขดแยงทเกดขนสงผลใหภาครฐและภาคเอกชนมกไมใหเงนทนสนบสนนการดำาเนนงานของภาคประชาสงคมเทาใดนก (Yamakoshi, n.d., para. 10) อยางไรกตาม เมอ NGO ญปนเรมขยายบทบาทในประเทศกำาลงพฒนามากขน ทงทางดานมนษยธรรม สงแวดลอม การศกษา กอใหเกดภาพลกษณอนดในสายตานานาชาต ทำาใหทศนคตของภาครฐและภาคเอกชนทมตอ NGO เปลยนแปลงไป รฐบาลญปนและกลมธรกจตางหนมาใหการยอมรบและเหนความสำาคญ ตลอดจนหนมาสนบสนนการทำางานของ NGO มากขนนบตงแตชวงปลายทศวรรษ 1980 ซงการทรฐบาลและภาคเอกชนปรบเปลยนทาทตอ NGO ญปนนน อาจมาจากเหตผลหลายประการ ดงน ประการแรก NGO สามารถสนบสนนการพฒนาในโครงการระดบรากหญา (Grass-root level) ไดเปนอยางด สามารถเขารวมโครงการพฒนาขนาดเลก (small-scale development project) เพอตอบสนองตอความตองการทหลากหลาย และดำาเนนงานในกจกรรมทใชตนทนไมมากนกไดอยางมประสทธภาพ ประการทสอง ในกรณของการใหความชวยเหลอแบบฉกเฉน เชน ภยพบต ภาวะความอดอยาก NGO สามารถปฏบตงานดวยความยดหยนและเปนไปอยางรวดเรว ประการทสาม NGO สามารถรเรมโครงการใหความชวยเหลอในรปแบบใหมๆ สำาหรบการพฒนาไดอยเสมอ ประการทส กจกรรมของ NGO สามารถเขาถงประชาชนทวไปไดงายกวา และเพมความเขาใจของประชาชนผานกจกรรมการให

ความชวยเหลอ ประการทหา NGO บางหนวยงานสงสมประสบการณ และความสามารถในการทำางานเฉพาะดาน ทงยงสามารถใหขอมลพนฐานทรฐบาลไมสามารถเขาถงไดอกดวย (ศภวฒย นอยประศร, 2553, น. 35-36; Furuoka, 2008, pp. 13-14) รฐบาลญปนไดมความร เรมในหลายๆ โครงการ เพอใหการสนบสนนองคกร NGO ดงตวอยางในตารางท 1 ตลอดจนไดกอตง “แผนกความชวยเหลอองคกรพฒนาเอกชน” (NGOs Aid Assistance Division) ในป 1994 ภายใตการดำาเนนงานของ MOFA เพอใหการสนบสนนองคกร NGO (Furuoka, 2008, pp. 4, 13-14) และยงไดเปดเวทพดคยระหวางภาครฐและ NGO ขนอกดวย อาท “การประชมสามญระหวาง MOFA และ NGO” (NGO – Ministry of Foreign Affairs Regular Consultative Talks) ซงเรมจดขนตงแตป 1996 (MOFA, May 2007, p. 2) ในสวนของภาคเอกชนไดเรมตระหนกถงบทบาทขององคกรดงกลาว และหนมาใหการสนบสนนดานเงนทนแก NGO มากขน นบแตทศวรรษ 1990 อาท ในป 1990 “เคดนเรน” หรอ “สมาพนธองคกรธรกจญปน” (Nippon Keidanren) ไดจดตง “1% คลบ” (1% Club) เพอสนบสนนบรษทตางๆ ใหนำากำาไรของบรษทรอยละ 1 ไปใชในกจกรรมทสงเสรมหรอชวยเหลอสงคมขององคกร NGO (Shimizu, 2010, p. 14) นอกจากนน ยงมการจดตง “องคกรรวมทนภาครฐ – ภาคเอกชน เพอบรรเทาสภาวะฉกเฉนดานมนษยธรรมในตางประเทศ” หรอ Japan Platform (JPF) และ “กองทนอนรกษธรรมชาตของเคดนเรน” (Keidanren Nature Con-servation Fund) ในป 1992 เพอสนบสนนการทำางานของภาคประชาสงคมทดำาเนนกจกรรมดานการอนรกษสงแวดลอมทงในและตางประเทศ (Yamako-shi, n.d., para. 13, 24)

70-85.indd 77 3/21/12 8:55 AM



78

ตารางท1 การใหเงนทนสนบสนนองคกร NGO ของรฐบาลญปน ป 1991-2000

หนวยงาน โครงการ(ปทกอตง)ป

1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000

MOFA

- การใหความชวยเหลอดานเงน

ทนในระดบรากหญา (Grassroots

Grants Program) (1989)

4.5 6.4 9.1 13.6 27.3 40.9 45.5 51.8 63.6 77.3

กระทรวง

ไปรษณยและ

โทรคมนาคม

- การออมทางไปรษณยเพอชวย

เหลอกจกรรมของอาสาสมคร

ระหวางประเทศ (1991)

9.2 23.6 21.0 22.6 25.6 14.3 9.7 11.3 10.7 5.9

ทบวง

สงแวดลอม

ญปน (JEA)

- กองทนญปนสำาหรบสงแวดลอม

โลก (Japan Fund for Global

Environment - JFGE) (1993)

- - 3.7 5.7 5.9 6.1 6.6 6.7 6.7 6.1

รวม 16.2 33.1 37.8 46.8 65.7 70.4 72.7 80.3 96.0 112.6

(หนวย: ลานเหรยญสหรฐ)

ทมา: ดดแปลงจาก Kim, 2003, p. 303

ตวอยางขางตน แสดงใหเหนถงทาททเปลยนแปลงไปของภาครฐ และภาคเอกชนทมตอภาคประชาสงคมอยางชดเจน ความสมพนธระหวางภาคสวนดงกลาวเปลยนจากภาพของความขดแยงมาเปนภาพของการประสานความรวมมอมากขน รฐบาลญปนดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนมากขน ในขณะเดยวกน NGO ญปนกขยายบทบาทในการดำาเนนกจกรรมมากยงขนเชนกน ความเปลยนแปลงดงกลาว มนยทนาสนใจเปนอยางยง บทบาททเปลยนแปลงไปของภาคประชาสงคมญปนจะมสวนสมพนธกบการดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนของรฐบาลหรอไม อยางไร

6.ปจจยผลกดนการดÓเนนการทต สงแวดลอมอยางแขงขนของญปน6.1ความคาดหวงและปฏกรยาของตางประเทศตอ ญปนในประเดนสงแวดลอม กระแสสงแวดลอมเรมทวความสำาคญไปทวโลกตงแตชวงปลายทศวรรษ 1980 โดยเฉพาะภายหลงการประชม “Earth Summit” กระแส สงแวดลอมไดกลายเปนกระแสทไดรบความสนใจเปนลำาดบตนๆ ในเวทการเมองทงระดบชาตและระดบโลก ญปนซงเปนประเทศอตสาหกรรมอนดบตนๆ ของโลก และยงประสบความสำาเรจในการแกไขปญหามลพษสงแวดลอมภายในประเทศมาแลว ยอมหน ไมพนจากความคาดหวงและแรงกดดน ทงจาก

70-85.indd 78 3/21/12 8:55 AM

79



ประเทศพฒนาแลว และประเทศกำาลงพฒนา ตลอด จนกลม NGO นานาชาต และสอมวลชน ทเรยกรอง ใหญปนแสดงความรบผดชอบตอสงแวดลอมโลก อยางเชน Times วพากษวจารณญปนวาเปนเสมอน “นกลาสงแวดลอม” (Eco-Predator) อนเกดจากภาพของการลาวาฬ การทำาประมงโดยใชอวนลอย การนำาเขาไมเปนจำานวนมาก ซงถกมองวาเปนการสงเสรมใหเกดการตดไมทำาลายปา การยายฐานการผลตไปยงประเทศกำาลงพฒนาของญปน (Maull, 1992, p. 354) สวน Newsweek ไดวจารณวา ญปนเปนเสมอน “อาชญากรทางสงแวดลอม” (Eco-outlaw) เชนเดยวกบหนงสอพมพ Globe & Mail ของแคนาดา (Miyaoka, 1998, p. 167) ปฏเสธไมไดวาในชวงทศวรรษ 1980 เสยง วพากษวจารณและแรงกดดนจากตางประเทศ ในหลายๆ ประเดน อาท การวจารณเรองลาวาฬ การนำาเขาไมเปนจำานวนมาก ทญปนถกวพากษวจารณวาสนบสนนการตดไมทำาลายปา การทำาประมงโดยใชอวนลอย เสมอนการทำาเหมองทางทะเล ซงเปนการลากจบสตวนำามากจนเกนควร หรอการให ODA ดานสงแวดลอมทถกวจารณวายงไมมประสทธภาพเทาทควรและใหความสำาคญในการอนรกษสงแวดลอมและการพฒนาอยางยงยนในระดบตำา (Miyaoka, 2000, pp. 23, 27; Soparatana, & Siriporn, 2003) ถอเปนแรงผลกดนสำาคญททำาใหญปนเรมกาวเขามาแสดงบทบาทในเวทระหวางประเทศดานสงแวดลอม อยางไรกตาม ชวงทศวรรษ 1990 เปนตนมา เสยงวพากษวจารณดงกลาวไดลดนอยลง ญปนกาวขนมาเปนทจบตามองในฐานะประเทศทดำาเนนนโยบายตางประเทศดานสงแวดลอมอยางโดดเดน ภาพลกษณดงกลาว นอกจากจะสามารถลบภาพของการเปน “อาชญากรทางสงแวดลอม” แลว ยงนำามาซง “เกยรตภมแหงชาต” โดยทไมกอใหเกดแรงตอตานญปนอยางทผานมา

6.2ความตองการสรางเกยรตภมของญปน หล งจากญป นก าวข นมา เปนประ เทศมหาอำานาจดานเศรษฐกจอนดบ 2 ของโลก ญปนไดพยายามขยายบทบาทในเวทโลก แตดวยขอจำากดจากรฐธรรมนญมาตรา 9 ทำาใหญปนไมสามารถแสดงบทบาทดานความมนคงไดอยางเตมท ญปนเหลอทางเลอกในการแสดงบทบาทในเวทโลกไมมากนก บทบาททางเศรษฐกจจงกลายเปนทางเลอกอนดบตนๆ สำาหรบญปน (ไชยวฒน คำาช, 2551, น. 497) กระทงเกดสงครามอาวเปอรเซย ในชวงตนทศวรรษ 1990 ญปนถกวพากษวจารณอยางรนแรงถงการแสดงบทบาทเพยงการชวยออกเงน หรอ “การทตสมดเชค” (Checkbook diplomacy) ใหแกประเทศทเปนฝายพนธมตร โดยไมมการสงกองกำาลงไปชวยแตอยางใด เหตการณดงกลาว ทำาใหญปนตองทบทวนบทบาท ในประชาคมโลกของตนเองใหม (Lam Peng Er, 2006, p. 144) ในขณะเดยวกน กระแสสงแวดลอมไดทวความสำาคญมากยงขนในเวทโลก บทบาทดาน สงแวดลอมจงกลายเปนอกแนวทางหนงในการสรางคณปการแกประชาคมโลกของญปน ซงนอกจากจะเปนการตอบสนองตอเสยงวพากษวจารณแลว ยงเปนอกทางทสามารถสรางเกยรตภมใหแกประเทศโดยทไมกอใหเกดแรงตอตาน ขอมลทสะทอนใหเหนถงความตองการสรางเกยรตภมของญปนทเหนไดชด นนคอความพยายามแสดงบทบาทนำาโดยใชการทตสงแวดลอมในเวทระหวางประเทศ อยางเชน ในกรณของการลงนามตามพนธกรณในพธสาร เกยวโต สหรฐซงเปนประเทศมหาอำานาจอนดบหนงของโลกและเปนประเทศพนธมตรใกลชดของญปน ไดแสดงเจตนารมณทจะไมรวมลงนามตามพนธกรณ ดงกลาว EU เองกแสดงความกงวลวาญปนจะไมรวมลงนามตามสหรฐ แตทาทของญปนกลบเปนไปอยางกระตอรอรน โดยญปนไดแสดงความพยายามเรยก

70-85.indd 79 3/21/12 8:55 AM



80

รองใหสหรฐเขารวมลงนามในพนธกรณ อาท กอนการประชม COP-6 ทประเทศเยอรมนในป 2001 โยรโกะ คาวางจ (Yoriko Kawaguchi) รฐมนตรวาการกระทรวงสงแวดลอมของญปนไดเดนทาง ไปเยอนวอชงตนถง 2 ครงเพอเจรจากบสหรฐในประเดนดงกลาว ขณะเดยวกนนายกรฐมนตรโคอซมไดเขาพบประธานาธบดบช โดยเขาไดกลาววา (Schreurs, 2002, pp. 200-203) “ญปนเชอวาถาสหรฐใหความรวมมอในการจดการกบประเดนสงแวดลอม นอกจากจะสามารถจดการกบปญหาโลกรอนไดอยางมประสทธภาพแลว ยงสามารถลดการปลอยกาซเรอนกระจกไดเปนอยางมากเชนกน” แมวาความพยายามของญปนดงกลาวจะไมประสบผลสำาเรจ แตประเดนนกสะทอนใหเหนถงความพยายามในการแสดงบทบาทนำาในเวทโลกดานสงแวดลอม และยงแสดงใหเหนวาญปนเองมจดยนของตนเอง โดยมไดขนตรงกบเสยงจากตางประเทศ โดยเฉพาะสหรฐเสมอไป ซงในทสดญปนไดรวมลงนามในพธสารเกยวโต ในป 2004 ตอมาเมอเขาสทศวรรษ 1990 ประเทศพฒนาแลวในยโรป ไดแสดงบทบาทอยางกระตอรอรนในประเดนสงแวดลอม เชน ในการประชม COP-2 ทสวตเซอรแลนด เมอป 1996 EU ไดนำาเสนอมาตรการตางๆ ในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก โดยเฉพาะเยอรมนทไดประกาศวาจะลดการปลอยกาซเรอนกระจกลงรอยละ 15-20 จากระดบในป 1990 ใหไดภายในป 2010 และยงประกาศอกวา เยอรมนจะเปน “สงคมคารบอนตำา” (Low Carbon Society) ภายในระยะเวลา 12 ป (Nishimura, 2008, pp.21-22) การแสดงบทบาทในเชงรกของ EU โดยเฉพาะเยอรมน ถอเปนตนแบบสำาหรบญปน ซงตองการแสดงบทบาทนำาดานสงแวดลอมในเวทโลกเชนกน โดยนบแตชวงกลางทศวรรษ 1990 ญปนไดหนมาทบทวนถง

เปาหมายของตนในการลดการปลอยกาซเรอนกระจก นำาไปสการเจรจารวมกนระหวางกระทรวงตางๆ ทเกยวของ (Schreurs, 2002, p. 181) จะเหนไดวาในชวงปลายทศวรรษ 1980 แรงกดดนและเสยงวพากษวจารณจากตางประเทศถอเปนปจจยสำาคญ ททำาใหญปนรเรมดำาเนนนโยบายตางประเทศดานสงแวดลอม แตนบตงแตทศวรรษ 1990 ความปรารถนาทจะสรางเกยรตภมใหแกประเทศ ดจะเปนแรงผลกดนสำาคญอกสวนหนง ททำาใหญปนกระตอรอรนแสดงบทบาทนำาในเวทโลกผานการทตสงแวดลอม

6.3แรงผลกดนจากภาคประชาสงคมญปน ตนทศวรรษ 1990 เปนตนมา มสญญาณหลายประการทบงบอกถงการเขาไปมสวนรวมมากขนในการกำาหนดนโยบายทงในระดบประเทศและนโยบายตางประเทศดานสงแวดลอมของ NGO ญปน ผานกระบวนการและรปแบบทหลากหลาย ดงน 6.3.1 การจดทÓขอเสนอหรอขอเรยกรองเกยวกบนโยบายสงแวดลอม ภายหลงการประชม “Earth Summit” ในป 1992 NGO ดานสงแวดลอมของญปน ไดเรมรวมกลมและสรางเครอขาย รวมกนดำาเนนกจกรรมตางๆ ทเกยวกบสงแวดลอมในหลากหลายประเดน ตลอดจนจดประชมเชงปฏบตการ (workshop) เพอรวมระดมความคด และจดทำาขอเสนอดานสงแวดลอม จากนนจะยนขอเสนอดงกลาวแกภาครฐในลำาดบตอไป อยางเชน “ขอเรยกรอง 10 ประการของเครอขาย Kiko Forum” (気候フォーラム10の主張: Kikōfōramu 10 no shuchō) ทมเนอหาเกยวกบการแกไขและปองกนสภาวะโลกรอน การวพากษวจารณ “แผนแหงชาตเพอบรรลแผนปฏบตการ 21” (National Action Plan for Agenda 21) ของเครอขาย “People’s Forum 2001” หรอแมแต NGO ทเปน องคกรเดยว (individual NGO) อยาง “กลม

70-85.indd 80 3/21/12 8:55 AM

81



กรนพซญปน” (Greenpeace Japan) ไดจดทำาเอกสารเกยวกบมาตรฐานการปลอยสาร CFC และยนขอเรยกรองดงกลาวแกภาคเอกชน ตลอดจนเผยแพรเอกสารตอสาธารณชนเชนกน (Utagawa, 1999, pp. 235, 241, 243)

6.3.2 การเขารวมประชมแลกเปลยนความคดเหนกบภาครฐ การประชมแลกเปลยนความคดเหนระหวางองคกร NGO และรฐบาลญปนเรมมมากขนอยางเหนไดชดตงแตชวงกลางทศวรรษ 1990 อาท “การประชมสามญระหวาง MOFA - NGO” (NGO – Ministry of Foreign Affairs Regular Consulta-tive Talks) ทรเรมมาตงแตป 1996 “การประชมสามญระหวาง NGO - JICA” (NGO – JICA Regular Meeting) ซงเรมมาตงแตป 1998 และจดขนทกๆ 3 เดอน (Nihonkokusaikōryūsentā, 1998, p. 203) การประชมในรปแบบสามญทจดขนอยางตอเนองนน สะทอนใหเหนถงการใหความสำาคญตอบทบาทของ NGO ทมเพมมากขนเปนลำาดบ

6.3.3 การดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอมในตางประเทศรวมกบภาครฐ NGO ญปนไดขยายบทบาทดำาเนนกจกรรมในประเทศตางๆ มากขน ขณะเดยวกนกประสานความรวมมอกบรฐบาลมากขนเชนกน โดยมรปแบบของความรวมมอทหลากหลาย อาท การรวมสมมนาทสนบสนนโดยภาครฐ เชน การสมมนาบอกเลาประสบการณเกยวกบปญหามลพษสงแวดลอมของเมองมนามาตะแกชาวมาบตาพด การเขารวมในการ สมมนาเรอง “การมสวนรวมของชมชนตอการสงเสรม ส งแวดลอมศกษาและการพฒนาอยางย งยน” ซงจดโดยความรวมมอของมลนธญปน (Japan Foundation) ในป 2011 (กรมสงเสรมคณภาพสง

แวดลอม, มกราคม 2554, น. 1) การดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอมทไดรบความชวยเหลอดานเงนทนจาก MOFA ผาน “ความชวยเหลอดานเงนทนสำาหรบโครงการขององคกร NGO” (Grant Assistance for Japanese NGO Projects) (MOFA, May 2007, p. 3) นอกจากนน ยงมการประสานความรวมมอกบรฐบาลสวนทองถนอกดวย เชน ความรวมมอระหวางมลนธศนยสงแวดลอมโลก (GEC) รวมกบองคกรการปกครองสวนทองถนโอซากา และเมอง คาวาซาก (Kawasaki) ดำาเนนโครงการถายทอด องคความรเกยวกบ “Eco Town” หรอ “เมองทเปนมตรกบสงแวดลอม” แกประเทศกำาลงพฒนา เชน จน มาเลเซย กมพชา ฟลปปนส (GEC, September 2009, pp. 3-5)

6.3.4 การประเมนการทำางานของรฐ NGO ญปนไดเขาไปมสวนรวมกำาหนดนโยบายของประเทศผานการวพากษวจารณ การประเมนผลการทำางานของภาครฐ เชน การเขาไปมสวนรวมแลกเปลยนความคดเหน เพอปรบรปแบบการให ODA โดยเขาไปเปน “คณะกรรมการวาดวยการปฏรป ODA” ตลอดจนการประเมนผลของนโยบายดงกลาวอกดวย NGO ไดทำาการประเมนผล ODA ในลกษณะของ “Joint evaluations” รวมกบ MOFA ทงน ในการประเมนดงกลาว MOFA จะรวมมอกบหลายภาคสวน อาท ประเทศผรบความชวยเหลอ ประเทศผใหความชวยเหลออนๆ ตลอดจนองคกรระหวางประเทศ เปนตน (MOFA, February 2009, pp. 34-35) นอกจากการเพมบทบาทมากขนในกระบวนการกำาหนดและดำาเนนนโยบายดานสงแวดลอมขององคกร NGO แลว มตมหาชนชาวญปนยงเปนนยสำาคญอกประการทมสวนผลกดนใหรฐบาลญปนแสดงบทบาทในเวทโลกดานสงแวดลอมอยางแขงขนมากขน ทงน

70-85.indd 81 3/21/12 8:55 AM



82

จากผลการสำารวจเกยวกบความคดเหนตอบทบาทของญปนในเวทโลกของประชาชน ทจดทำาโดย MOFA เมอป 2005 พบวาเสยงสวนใหญของกลมตวอยางตางสนบสนนใหญปนเขาไปมบทบาทในการแกไขปญหาสงแวดลอมมาเปนลำาดบตนๆ (MOFA, February 2005) ดงแผนภมท 1

ประเทศอยบาง อยางไรกตาม เสยงวพากษวจารณ ดงกลาวไดลดนอยลงมากเมอเทยบกบทศวรรษ 1980 ทงน บทบาทของ NGO ดานสงแวดลอมของญปนไดเพมมากขนอยางเหนไดชด ชวงตนทศวรรษ 1990 เปนตนมา โดยเฉพาะการเขาไปมสวนรวมในกระบวนการกำาหนดนโยบายดานสงแวดลอมของรฐบาลมากขนผานหลากหลายชองทาง ทงการจดทำาขอเสนอเกยวกบสงแวดลอมแกภาครฐ การเขารวมประชมแลกเปลยนความคดเหนกบภาครฐ การดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอมในตางประเทศรวมกบภาครฐมากขน ตลอดจนการรวมประเมนการทำางานของรฐ เชน การรวมประเมนผลโครงการ ODA ในขณะเดยวกน รฐบาลญปนเองกไดเปดโอกาสและหนมา สนบสนนการทำางานขององคกรภาคประชาสงคมมากขนอยางชดเจน ทงการสนบสนนเงนทนในการดำาเนนกจกรรมดานสงแวดลอม การเปดเวทแลกเปลยนและรบฟงความคดเหน (Hearing) ซงมการเปดเวทพดคยอยางตอเนอง แสดงใหเหนถงการยอมรบและใหความสำาคญตอบทบาทขององคกรภาคประชาสงคมญปนมากขน กอปรกบแรงสนบสนนจากมตมหาชนชาวญปน ทสนบสนนการแสดงบทบาทดานสงแวดลอมในเวทระหวางประเทศของรฐบาลอยางเตมท แสดงใหเหนวาปจจยภายใน โดยเฉพาะจากภาคประชาสงคม ถอเปนแรงผลกดนสำาคญตอการดำาเนนการทต สงแวดลอมอยางแขงขนของญปน การเขามามสวนรวมมากขนของภาคประชาสงคม ในกระบวนการกำาหนดนโยบายดานสงแวดลอมตงแตทศวรรษ 1990 เปนตนมาน แสดงใหเหนถงลกษณะของพหนยม (Pluralist) ในระบบการเมองญปน (Japanese Political System) ทมแนวโนมของการมสวนรวมจากหลากหลายภาคสวนในกระบวนการกำาหนดนโยบายมากขน มใชแคบทบาทของกลม “สามเหลยมเหลก” (Iron-Triangle) เทานน ระบบการเมองทมความเปนพหนยมมากขน

แผนภมท1 ปญหาระดบโลกทญปนควรเขาไปม บทบาททมา: MOFA, February 2005

7.บทสรป ผลจากการศกษาพบวากรอบแนวคด “รฐทปรบตวในแนวทางเสรนยม” (Liberal Adaptive State) ของ Thomas U. Berger สามารถนำาไปวเคราะหการดำาเนนการทตสงแวดลอมของญปนไดเปนอยางด และจากการศกษาถงปจจยทผลกดนใหญปนดำาเนนการทตสงแวดลอมอยางแขงขนมากขน พบวานบแตชวงปลายทศวรรษ 1990 เปนตนมา ปจจยภายใน โดยเฉพาะบทบาททมเพมขนของ NGO ญปน ตลอดจนความตองการสรางเกยรตภมแหงชาตของญปนเอง ถอเปนปจจยสำาคญทผลกดนใหญปนกระตอรอรนมากขนในการแสดงบทบาทดานสงแวดลอมในเวทโลก แมจะยงมแรงกดดนจากนานา

70-85.indd 82 3/21/12 8:55 AM

83



น นำาไปสความเปลยนแปลงในนโยบายตางประเทศทเปนไปในแนวทางเสรนยมมากขน ทจะเนนการเอออำานวยประโยชนระหวางประเทศในดานเศรษฐกจและสงคมมากกวาการเนนบทบาทดานความมนคง ซงจะเหนไดวาบทบาทในเวทโลกของญปนนบแตชวงปลายทศวรรษ 1990 เปนตนมา จะเนนบทบาทดานความมนคงของมนษยและดานสงแวดลอมมาเปนลำาดบตนๆ สอดคลองกบแนวคด “รฐทปรบตวในแนวทางเสรนยม” (Liberal Adaptive State) กลาวคอ นบแตชวงปลายทศวรรษ 1990 เปนตนมา ญปนถอเปนประเทศหนงทมการปรบตวไปในแนวทางเสรนยมมากขน

Referencesชาญวทย ชยกนย. (พฤษภาคม-สงหาคม 2550). การ

จดการกบปญหาสงแวดลอมและคดปกครองเกยวกบสงแวดลอมของประเทศญปน. วารสารวชาการศาลปกครอง, 7(2), 135-136.

ไชยวฒน คำาช. (2551). นโยบายตางประเทศญปน: ความเปลยนแปลงและความตอเนอง (พมพครงท 3). กรงเทพฯ: เลคแอนฟาวเทนพรนตง.

_____. (2554). กลมผลประโยชนกบการกำาหนดนโยบายสาธารณะในประเทศญปน: พลวตรของการเปลยนแปลงและนยทมตอประเทศไทย. กรงเทพมหานคร: สำานกงานกองทนสนบสนนงานวจย

ศภวฒน นอยประศร. (2553). นโยบายตางประเทศญปนกบปญหาทางการเมองในพมา: กรณศกษาการกกบรเวณนางอองซาน ซจ. ภาคนพนธปรญญามหาบณฑต, มหาวทยาลยธรรมศาสตร, คณะรฐศาสตร, สาขาการระหวางประเทศและการทต.

Berger, T. U. (2007). The pragmatic liberal-ism of an adaptive state. In T.U.Berger, M.M.Mochizuki & J.Tsuchiyama (Eds.), Japan in international politics: The foreign policies of an adaptive state (pp.259-299). Colorado: Lynne Rienner Publishers.

Global Environment Centre Foundation [GEC]. (May 2000). Environment technology cooperation project in Thailand: improv-ing the water quality of the Kuang river. GEC Newsletter, No.9, 4.

_____. (September 2009). Global environ-ment centre foundation annual report 2008. Osaka: Global Environment Centre Foundation [GEC]

Kim, R. (2003). Building global civil society from the outside in? Japanese interna-tional development NGOs, the state, and international norms. In F. J. Schwartz & S. J. Pharr (Eds.), The state of civil society in Japan (pp.298-315). Cambridge: Cambridge University Press.

Lam Peng Er. (April 2006). Japan’s Human Security Role in Southeast Asia. Con-temporary Southeast Asia: A Journal of International and Strategic Affairs, Vol.28 No.1, pp.141-159.

Maull, H. W. (1992). Japan’s global environ-mental policy. In A. Hurrell & B. Kings-burry (Eds.), The international politics of the environment (pp.334-372). New York: Oxford University Press.

70-85.indd 83 3/21/12 8:55 AM



84

Miyaoka, I. (1998). More than one way to save an elephant: foreign pressure and the Japanese policy process. Japan Forum, Vol.10 No.2, pp.167-179

Miyaoka, I. (2000). Policy legacies: Japan’s responses to domestic and international environmental problems. Unpublished manuscript, Program on U.S.-Japan Relations, Harvard University.

Nihonkokusaikōryūsentā. (1998). Ajia taiheiyō no NGO. Tokyō: Aruku. (in Japanese)

Nishimaru, M. (May 2008). Climate change diplomacy and the way forward for Japan. Asia-Pacific Review, Vol.15 No.1, pp.9-24

Schreurs, M. A. (2002). Environmental poli-tics in Japan, Germany, and the United States. Cambridge: Cambridge University Press.

Shimizu, Masamichi. (2010). Kankyō komyūnikeishon – 2050 nen ni muketa kigyō no sasutenakomu senryaku. Tokyō: Dōyūkan. (in Japanese)

Utagawa, Manabu. (1999). Kankyō NGO no torikumi to kankyōhozenundō no kyōka. In Kankyō tenhō 1999-2000 kankyōhozengatashakai e no nihon no sentaku (pp.229-257). Tokyō: Jikkyō Shuppan. (in Japanese)

Yamaguchi, Mitsutsune. (2008). Chikyū kankyō mondai to kigyō. Tokyō: Iwa-nami Shoten. (in Japanese)

Websitesกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. (มกราคม 2554).

การมสวนรวมของชมชนตอการสงเสรมสงแวดลอมศกษาและการพฒนาอยางยงยน. การสมมนาเชงปฏบตการมลนธญปน ครงท 7 ป 2554 (The 7th JF Fellow Seminar 2011), กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม, กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, กรงเทพฯ. สบคนเมอ 11 พฤศจกายน 2553, จาก http://thaieeforum.com/Download-Counter.php? DownloadID=21

ชาวเมองมนามาตะใหความรเรองสงแวดลอม. (17 กมภาพนธ 2551). ผจดการ. สบคนเมอ 1 สงหาคม 2554, จาก http://www.chemtrack.org/News-Detail.asp?TID=7&ID=97)

Furuoka, F. (2008). The role of non-govern-mental organizations (NGOs) in Japan’s foreign aid policy. Retrieved July 8, 2010, from http://mpra.ub.uni-muenchen.de/7418/

Gaimushō. (February 2005). Chikyūkibo mondai ni kansuru ishiki chōsa. Re-trieved September 4, 2011, from http://www.mofa.go.jp/mofaj/gaiko/ kankyo/i_chosa.html (in Japanese)

Japan International Cooperation Agency [JICA]. (2008). Understanding Japanese NGOs from facts and practices. Re-trieved May 16, 2011, from http://www.jica.go.jp/english/resources/ brochures/index.html

70-85.indd 84 3/21/12 8:55 AM

85



Ministry of Foreign Affairs of Japan. (Feb-ruary 2009). ODA evaluation guidelines. Retrieved September 19, 2011, from http://www.mofa.go.jp/policy/oda/eva-luation/basic_documents/ guideline.pdf

____. (2010). Japan’s initiatives to cope with global environmental problems. Re-trieved November 2, 2010, from http://www.mofa.go.jp

Ministry of the Environment of Japan. (April 3, 2006). Minister Koike created the Mottainai Furoshiki. Retrieved April 25, 2010, from http://www.env.go.jp/en/focus/060403.html

Soparatana Jarusombat & Siriporn Wajjwalku. (September 2003). The Role of Japanese ODA for environmental protection in Thailand after 1992. Retrieved March 4, 2010, from http://www.sumitomo.or.jp/e/sub/jare01e-rep39.htm

Yamakoshi, A. (n.d.). The Changing Face of NGOs in Japan. Retrieved December 10, 2010, from http://www.gdrc.org/ngo/jpngo-face.html

InterviewsInterview with Hoshino Tomoko, Staff, Global

Environment Outreach Centre [GEOC], Tokyo, 1 September 2010.

Interview with Doke Teppei, Staff, Nature Conservation Society of Japan [NACS-J], Tokyo, 1 September 2010.

70-85.indd 85 3/21/12 8:55 AM

the role of civil society in japan’s environmental...

Documents