บทความ

บทบาทการอดมศกษาในมตศลปวฒนธรรม

เสนอ ดร.สวพร ตงสมวรพงษ

โดย

นายพเชษฐ พมพเจรญ

รหสประจาตวนสต 55199150051

บทความนเปนสวนหนงของวชา EDA736 SEMINAR IN STUDENT AFFAIRS ADMINISTRATION AND MANAGEMENT

หลกสตรปรญญาการศกษาดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารและการจดการการศกษา คณะศกษาศาสตร มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ

ประจาภาคการศกษาท 1 ปการศกษา 2555

บทบาทการอดมศกษาในมตศลปวฒนธรรม

พเชษฐ พมพเจรญ

“….ชาตไทยเรานนไดมเอกราช มภาษา ศลปะ และขนบธรรมเนยมประเพณเปนของตนเอง

มาชานานหลายศตวรรษแลว ทงนเพราะบรรพบรษของเราไดเสยสละอทศชวต กาลงทงกายและใจ สะสมสงเหลานไวใหเพอพวกเรา จงจาเปนอยางยงทเราจะตองรกษาสงเหลานไวใหคงทนถาวร เปนมรดกของอนชนรนหลงตอไป ขาพเจาเหนวาโบราณวตถและศลปวตถทงหลายนนเปนสงสาคญยงทชใหเหนอดตอนรงโรจนของชาตไทยเรา เปนประโยชนแกการศกษาทงในทางประวตศาสตร ศลปะ โบราณคด และวฒนธรรม จงควรททกฝายจะไดชวยกนทะนถนอมบารงรกษาอยาใหสญสลายไป...” ความตอนหนงในพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ในพธเปดพพธภณฑสถานแหงชาต รามคาแหง จงหวดสโขทย เมอวนท ๒๕ มกราคม พ.ศ. ๒๕๐๗

จะเหนไดวาการอนรกษศลปวฒนธรรมของชาตใหดารงสบทอดถงชนรนตอ ๆ ไป สถาบนพระมหากษตรยซงเปนสถาบนสงสดทอยคแผนดนไทยมาตงแตสรางชาต ใหความสาคญเปนอยางยง ทางดานรฐบาลซงมอานาจในการปกครองประเทศเหนวา วฒนธรรมนนเปนเอกลกษณของความเปนชาต เปนรากฐานของการสรางสรรคความสามคค และความมนคงของประเทศชาตประเทศไทยมวฒนธรรมทเจรญรงเรอง ปรากฏเปนเอกลกษณอนโดดเดนของชาต ประกอบดวย ภาษา วรรณกรรม ศลปกรรม นาฏศลป ดนตร โบราณสถาน โบราณวตถ ตลอดจนขนบธรรมเนยมประเพณทเปนแบบแผน และวถชวตอนดงามทสบทอดมาถงปจจบน

นอกจากพระบาทสมเดจพระเจาอยหวททรงใหความสาคญกบวฒนธรรมของชาตไทยแลว สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมารทรงสนพระทยดานศลปวฒนธรรมมาตงแตยงทรงพระเยาว โดยเฉพาะทางดานดนตรไทย พระองคทรงสนบสนนในการอนรกษ สบทอด เผยแพรความรดานดนตรไทยอยางตอเนองมาโดยตลอด โดยทรงเปนแบบอยางในการเสดจทรงเครองดนตรไทย รวมกบประชาชนทงในและตางประเทศ นอกจากน ยงทรงอนรกษดนตรไทยโดยการชาระโนตเพลง บนทกเพลงเกา และเผยแพรงานเหลานนอยางตอเนอง และสงเสรมใหสถาบน การศกษาตาง ๆ จดการเผยแพรงานทางดานดนตรไทย ซงจากงานทางดานการอนรกษดนตรไทย ครเสร หวงในธรรม ไดกลาวไววา “ดนตรไทยไมสนแลว เพราะพระทลกระหมอมแกวเอาใจใส”

นอกจากดานดนตรไทยแลว พระองคยงประกอบพระราชกรณยกจมากมายเพอการอนรกษและพฒนาศลปวฒนธรรมไทย ทงในดาน การชางไทย นาฏศลปไทย งานพพธภณฑ ประวตศาสตรและโบราณสถาน ภาษาและวรรณกรรมไทย พระองคไดรบการทลเกลาฯ ถวายพระสมญญาวา

“เอกอครราชปถมภกมรดกวฒนธรรมไทย” เมอ พ.ศ. ๒๕๓๑ และ “วศษฏศลปน” เมอวนท ๒๔ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๔๖ เพอเทดพระเกยรตทพระองคทรงพระปรชาสามารถในศลปะหลายสาขา รวมทง ทรงมคณปการตอเหลาศลปนและศลปวฒนธรรมของชาต นอกจากน คณะรฐมนตรซงม ฯพณฯ พลเอกเปรม ตณสลานนท ดารงตาแหนงเปนนายกรฐมนตรในขณะนน ไดมมตใหวนท ๒ เมษายน ซงเปนวนคลายวนพระราชสมภพของพระองคเปน “วนอนรกษมรดกของชาต” เพอเปนการเทดพระเกยรตทพระองคทรงปฏบตพระราชกรณยกจในดานการอนรกษมรดกของชาตในสาขาตาง ๆ เปนจานวนมาก1 จากทกลาวมาในขางตนจะเหนไดวาพระเจาอยหวและสมเดจพระเทพฯ ทรงใหความสาคญแกวฒนธรรมของชาตเปนอยางยง เพอเปนการสนองตอพระราชประสงคทจะอนรกษและใหความสาคญกบวฒนธรรมซงเปนสงทแสดงความเปนเอกลกษณและความเปนชาตไทย รฐบาลจงไดมการดาเนนงานดานวฒนธรรมของชาตเมอ พ.ศ. ๒๔๘๑ มการตงกองวฒนธรรม สงกดกรมศลปากร กระทรวงธรรมการตามพระราชกฤษฎกา จดวางระเบยบราชการสานกงาน และกรมในกระทรวงธรรมการ (ฉบบท ๓) พทธศกราช ๒๔๘๑ ตอมาใน พ.ศ. ๒๔๘๓ มพระราชบญญตบารงวฒนธรรมแหงชาต กาหนดความหมายของวฒนธรรมวา หมายถง ลกษณะทแสดงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบอนดงาม ความกลมเกลยวกาวหนาของชาต และศลธรรมอนดของประชาชน จากนนมการออกพระราชบญญตบารงวฒนธรรมแหงชาตอกหลายฉบบ รวมทงมการจดตงสภาวฒนธรรมแหงชาต จนกระทงวนท ๑๒ มนาคม พ.ศ. ๒๔๙๕ จงมการสถาปนากระทรวงวฒนธรรมขน โดยมจอมพล ป. พบลสงคราม นายกรฐมนตรในขณะนนดารงตาแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม และเมอมการปรบเปลยนรฐบาลในเดอนกนยายน พ.ศ. ๒๕๐๐ หมอมหลวงปน มาลากล ไดรบโปรดเกลาฯ ใหเปนรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ถง พ.ศ. ๒๕๐๑ เกดภาวะผนแปรทางการเมอง กระทรวงวฒนธรรมถกยบ โดยลดฐานะเปนกองวฒนธรรม สงกดสานกงานปลดกระทรวงศกษาธการและกรมการศาสนาตามลาดบ จนถง พ.ศ. ๒๕๒๒ จงจดตงสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาตขน มฐานะเทยบเทากรม

ตอมารฐบาลจงไดสถาปนากระทรวงวฒนธรรมขนอกครง เมอวนท ๓ ตลาคม พ.ศ. ๒๕๔๕ โดยมภารกจสาคญครอบคลมงานดานศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม หนวยงานในสงกด ประกอบดวย สานกงานรฐมนตร สานกงานปลดกระทรวงวฒนธรรม กรมการศาสนา กรมศลปากร สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต สานกงานศลปวฒนธรรมรวมสมย และสถาบนบณฑตพฒนศลป

1 กองราชเลขานการในพระองคสมเดจพระเทพรตนราชสดา ฯ สยามบรมราชกมาร. (2555). พระราชประวต. สบคนเมอ 7 ตลาคม 2555 จาก http://www.sirindhorn.net/HRH- biography.html

และมองคการมหาชนขนตรงกบรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ๒ หนวยงาน คอ ศนยมานษยวทยาสรนธร และหอภาพยนตร ปจจบนกระทรวงวฒนธรรมไดปรบปรงรปแบบและวธการทางาน พรอมทงพฒนาบคลากรใหมความรอบร ทนสมย เพอตอบสนองความตองการของประชาชนพรอมกบการขยายเครอขายทางวฒนธรรม เพอใหประชาชนไดตระหนกถงคณคาและความสาคญของวฒนธรรม พรอมทงมสวนรวมในการอนรกษและพฒนามรดกวฒนธรรมไทย อนเปรยบเสมอนรากฐานของชาตใหคงอยตลอดไป2

ดงนน การทจะทาใหศลปวฒนธรรมคงอยคชาตตลอดไปนน ควรทจะปลกฝงใหกบเยาวชนในวยเรยนตงแตเรมเขารบการศกษา ดวยเหตนการศกษาจงเขามามบทบาทอยางสงในการปลกฝงศลปวฒนธรรมใหกบประชาชนในชาตใหตระหนกรกษวฒนธรรม โดยเรมตงแตการศกษาขนพนฐานจนถงระดบอดมศกษา กอนอนควรทาความเขาใจกนกอนวา วฒนธรรมนนหมายถงอะไร และมขอบขายเชนใด สานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต ไดใหความหมายไววา วฒนธรรม คอ “ความเจรญงอกงาม ซงเปนผลจากระบบความสมพนธระหวางมนษยกบมนษย มนษยกบสงคม และมนษยกบธรรมชาต จาแนกออกเปน 3 ดาน คอ จตใจ สงคม และวตถ มการสงสมและสบทอดจากคนรนหนงไปสคนอกรนหนง จากสงคมหนงไปสอกสงคมหนง จนกลายเปนแบบแผนทสามารถเรยนรและกอใหเกดผลตกรรมและผลตผล ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม อนควรคาแกการวจย อนรกษ ฟนฟ ถายทอด เสรมสรางเอตทคคะ และแลกเปลยนเพอสรางดลยภาพแหงความสมพนธระหวางมนษย สงคม และธรรมชาต ซงจะชวยใหมนษยสามารถดารงชวตอยางมสข สนตสข และอสรภาพ อนเปนพนฐานแหงอารยธรรมของมนษยชาต”

นอกจากนองคการศกษาวทยาศาสตรและวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (ยเนสโก) ไดแบง

วฒนธรรมออกเปน 5 สาขา ซงมรายละเอยดดงนคอ 1. สาขามนษยศาสตร (The Humanities) ไดแก วฒนธรรมทวาดวยขนบธรรมเนยม

ประเพณ คณธรรม ศลธรรม จรยธรรม คานยม ศาสนา ปรชญา ประวตศาสตร โบราณคด มารยาทในสงคม การปกครอง กฎหมาย เปนตน

2. สาขาศลปะ (The Arts) ไดแก วฒนธรรมในเรองภาษา วรรณคด ดนตร ฟอนรา จตรกรรม ประตมากรรม สถาปตยกรรม เปนตน

2 กระทรวงวฒนธรรม. (2555). ประวตกระทรวงวฒนธรรม. สบคนเมอ 8 ตลาคม 2555 จาก

http://www.m-culture.go.th/about.php

3. สาขาการชางฝมอ (The Practical crafts) ไดแก วฒนธรรมในเรองการเยบปกถกรอย การแกะสลก การทอผา การจกสาน การทาเครองเขน เครองเงนเครองทอง เครองถม การจดดอกไม การทาตกตา การทอเสอ การประดษฐ การทาเครองปนดนเผา เปนตน

4. สาขาคหกรรมศลป (The Domestic Arts) ไดแก วฒนธรรมในเรองอาหาร เสอผา การแตงงาน บาน ยา การดแลเดก ครอบครว การรจกประกอบอาชพชวยเศรษฐกจในครอบครว เปนตน

5. สาขากฬาและนนทนาการ (The Sports and Recreation) ไดแก วฒนธรรมในเรองการละเลน มวยไทย ฟนดาบสองมอ กระบกระบอง กฬาพนบาน เปนตน3

จากความหมายและขอบขายของศลปวฒนธรรมทกลาวมาจะเหนวารอบ ๆ ตวเรามวฒนธรรมสอดแทรกอยในทก ๆ สวนของการใชชวตประจาวน จนบางครงถกละเลยไปโดยไมไดตงใจและดวยความกาวหนาของเทคโนโลยทาใหวฒนธรรมบางอยางถกมองขามไป อาท การเสนอขาวจากสถานโทรทศนชองหนงเมอไมนานมานเกยวกบการใชแทบเลตของเดกนกเรยนชนประถมปท 1 ภาพขาวไดจบไปตอนทเดกนกเรยนใชนวชลากไปบนจอแทบเลตเปนอกษร ก.ไก คาดวาผทไดดขาวน หลาย ๆ คน คงมความคดไปในทศทางเดยวกนวาเปนเชนนไดอยางไร เพราะเดกนกเรยนชนประถมปท 1 เปนชวงทนกเรยนควรทจะมทกษะในการเรยนรการใชภาษา เรยนรการใชนวโปงและนวชจบดนสอเขยนตวอกษรลงบนกระดาษ ไมใชใชนวชลากไปบนจอ จากตวอยางนทาใหเหนวาการเขามาของเทคโนโลยนนมประโยชน แตดวยนโยบายของรฐบาลทางดานการศกษายงขาดทศทาง ขาดการวางแผน ทาใหสญเสยเงน สญเสยโอกาส สญเสยการเรมตนปลกฝงสงทถกตอง ดงามใหกบเยาวชนตงแตยงเดก แมกระทงนสตนกศกษาในสถาบนอดมศกษาเองกตาม มกจะใชภาษาไทยไดไมเหมาะสม การเขยนตวสะกดผดไปจากทควรเปน ไมมความแตกฉานในภาษา พบวาเทคโนโลยเขามามอทธพลทาใหความงดงาม ตลอดจนสนทรยภาพของภาษาไทยลดเลอนไป การใชภาษาในโลกออนไลน การใชคาสน ๆ การบญญตคาใหมทเปนคากรอนเพอใชสอสารผานอปกรณเทคโนโลยเพอความรวดเรว จนทาใหเยาวชนรนใหมแทบจะไมรถงความงดงามและตนกาเนดของคาแตละคาในภาษาไทย ซงนบวาเปนเอกลกษณทแสดงถงความมวฒนธรรมของชาตทมความเฉพาะของตนเอง กระแสโลกาภวตนนอกจากจะนาพาวฒนธรรมตะวนตกมาแลวนน ณ ปจจบนยงไดนาพาวฒนธรรมตะวนออกจากเกาหล ญปน แทรกซมเขาสเยาวชนไทย จนใหความสาคญ ชนชมกบวฒนธรรมตางชาต จนลมความงดงามของศลปวฒนธรรมไทยกลบมองวาเปนความโบราณไมทนสมย

3สานกเลขาธการสภาการศกษา. (2555). ขอบขายวฒนธรรม. สบคนเมอ 10 ตลาคม 2555 จาก http://www.thaiwisdom.org/p_culture/api/api_4.htm

ณ ปจจบน กระแสการเตนแบบกมนงสไตลของเกาหล ทมทาทางการเตนเหมอนการควบมา ซงแทรกซมไปสเยาวชน จนหนมาเตนเลยนแบบทาทางดงกลาว และระบาดไปทวโลกจนทาใหซกโลกตะวนตกเกดการเลยนแบบทาทางการเตนเชนกน รวมทงการแตงกายแบบเกาหล ญปน การใสคอนแทกเลนสตากลม การเรยนภาษาญปน เกาหล ความคลงไคลศลปนเกาหล การรบประทานอาหารเกาหล ญปน จนกลายเปนกระแส K-pop J-pop ปฏเสธความเปนไทย ซงเปนปรากฏการณทเกดขนกบเยาวชนไทยในปจจบน จากทกลาวมานนนบวาเปนวกฤตทกาลงกอตวขน บทบาทของการศกษาในฐานะแหลงบมเพาะทางวฒนธรรมใหกบเยาวชนของชาต นกการศกษาและผทมสวนเกยวของ จะตองตระหนกถงปญหาดงกลาวและตองเรงแกไขโดยเรว การใชเทคโนโลยเขามาอานวยความสะดวกนนเปนสงทดแตทาอยางไรทเราทกคนจะตองรเทาทน ในบทความนจะขอกลาวถงเฉพาะการศกษาในระดบอดมศกษาเกยวกบบทบาทและหนาทในการทานบารงและอนรกษวฒนธรรมของชาต การอดมศกษามพนธกจหลก 4 ประการ ไดแก การเรยนการสอน การวจย การบรการวชาการ และการทานบารงศลปวฒนธรรม ทกสถาบนอดมศกษาไมวาจะเปนมหาวทยาลยของรฐ มหาวทยาลยในกากบของรฐ มหาวทยาลยเอกชน สถาบนหรอวทยาลย ตางตระหนกถงภารกจทง 4 ดาน แตดเหมอนวาภารกจทางดานการทานบารงศลปวฒนธรรมนนจะถกเบยดบงจากภารกจอน ๆ ไมวาจะเปนการเรยนการสอน ซงบคลากรสวนใหญมองวาสถาบนอดมศกษามภารกจอนใหญหลวงนเปนภารกจหลก ซงคงไมอาจปฏเสธไดเชนกนวาสถาบนอดมศกษาเปนแหลงศกษาหาความร สวนทางดานการวจยและการบรการวชาการนนเพอแสวงหาความรใหมและถายทอดสสงคม กเปนภารกจทสาคญอกเชนกน อยางไรกตาม การทานบารงศลปวฒนธรรมของชาตใหอยสบทอดตอไปกเปนหนาทของสถาบนอดมศกษาทเปนแหลงการศกษาขนสงสด ดงคากลาวทวา “ไมมวฒนธรรมกสนชาต” แตในทางปฏบตนน การทานบารงศลปวฒนธรรมของสถาบนอดมศกษายงขาดการวางแผนและทศทาง ไมมหนวยงานรบผดชอบโดยตรง การปฏบตสวนใหญยงเปนภาระหนาทของคณะวชา อยางเชนสถาบนอดมศกษาเอกชนแหงหนง การทานบารงศลปวฒนธรรมในภาพรวมของสถาบนอดมศกษาแหงนรบผดชอบโดยศนยศลปวฒนธรรม บทบาทหนาทของศนยนคอดแลวงดนตรไทยและนกศกษาทไดรบทนนาฏศลป เมอมงานทเปนพธการของทางสถาบนกจะเขารวมแสดงดนตรไทยและนานกศกษาราอวยพร การทมการประกนคณภาพการศกษาทงจาก สมศ. และ สกอ. โดยเฉพาะ สกอ. องคประกอบท 6 การทานบารงศลปะและวฒนธรรม มหลกการวาการทานบารงศลปะและวฒนธรรม

ถอเปนพนธกจสาคญประการหนงของสถาบนอดมศกษา ดงนน สถาบนอดมศกษาจงตองมระบบและกลไกการดาเนนงานดานนใหเปนไปอยางมประสทธภาพและคณภาพ โดยอาจมจดเนนเฉพาะทแตกตางกนตามปรชญา และธรรมชาตของแตละสถาบน และมการบรณาการเขากบพนธกจอน ๆ โดยเฉพาะการผลตบณฑต รวมทงมการจดกจกรรมทฟนฟ อนรกษ สบสาน พฒนา เผยแพรศลปะและวฒนธรรม สรางสรรค สงเสรมภมปญญาทองถนใหเปนรากฐานการพฒนาองคความรทดขน4 โดยไดกาหนดตวบงชตาง ๆ มากมาย ซงสงตาง ๆ เหลานจะตรวจสอบดวยตวเอกสาร และลงลกถงระดบหลกสตร ดงนนคณะวชาทมหลกสตรตาง ๆ ตามสาขาวชา ตองรบผดชอบในองคประกอบนโดยขาดทศทางและแนวทางทชดเจนในทางปฏบตทาใหเกดการสนเปลอง ทางานซาซอน และไมมประสทธภาพ เมอเปนเชนนเพอใหการทานบารงศลปวฒนธรรมของสถาบนอดมศกษาเกดประสทธผลสงสด โดยเฉพาะสถาบนอดมศกษาเอกชนทขาดทศทาง ควรจดตงหนวยงานทเปนศนยกลางของสถาบนเพอกาหนดนโยบาย แผนงาน โครงสราง และการบรหารจดการงานทานบารงศลปะและวฒนธรรมทงการอนรกษ ฟนฟ สบสาน เผยแพรวฒนธรรม และใหการแนะนาแกคณะวชาตาง ๆ เพอการทางานดานนอยางมเอกภาพ ไมซาซอนและสนเปลองงบประมาณ การจดตงหนวยงานนอาจจะเปนศนยศลปวฒนธรรม มผอานวยการและกาหนดโครงสรางของหนวยงาน อกประการหนง เนองจากขอบขายของศลปวฒนธรรมไทยนนมมากมายหลายแขนง อาจทาใหหลายฝายทเกยวของเกดความสบสนในทางปฏบต ดงนนควรประชมสมมนาเพอจดทาคมอกาหนดขอบขายของศลปวฒนธรรมไทย โดยมหนวยงานประกนคณภาพการศกษา สกอ. รบรองเพอกาหนดขอบขายดงกลาวไปในทศทางเดยวกน เพอการปฏบตทถกตอง สดทายบทบาทของการอดมศกษาในมตของศลปวฒนธรรม ยงคงเปนความทาทายวา อดมศกษานนจะตองแสดงบทบาทในการเปนผทาหนาทชนาสงคมไปสทางทถกตองและเหมาะสม ถงแมวาจะมกฏเกณฑใด ๆ มากาหนดใหสถาบนอดมศกษาตองทานบารงศลปวฒนธรรม แตดวยจตสานกของคนไทยทกคนไมวาจะเปนบคลากรหรอนกศกษาตองทาหนาทของคนไทยคอการทานบารงศลปวฒนธรรมใหอยคชาตไทยสบสานถายทอดถงลกหลานตอไป

*********************************

4 สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา. (2554). คมอการประกนคณภาพการศกษาภายใน

สถานศกษา ระดบอดมศกษา พ.ศ. 2553. พมพครงท 3. กรงเทพฯ: หางหนสวนจากด ภาพพมพ.