THE UNIVERSAL PHONETIC FRAMEWORK is functional In honour of Professor Cao Xuân-Hạo (1930-2007)

NGHIÊM Xuân Hải (Université de Paris-Sud , Orsay, France)38 rue de Lozère 91400 Orsay, phone : 0603991238 & 0160104225

e-mail: aubonne.hoangxuanhan@orange.fr     Website: http : //pages perso . orange.fr/aubonne.hoangxuanhan

SummaryThe universal phonetic framework retains only the common part of all languages and discards

all particularities of any peculiar one such as French, English…As the common properties are the essential basics, the framework is spare and simple to

understand and to teach to any non mute human as he uses it in speaking.The universal framework is the alphabet built up by vowels and consonants as the elementary

beams defined as actions to be done instead of phonic sounds. The human organ is bounded to intertwine his actions and produces the interaction of two consecutive consonant-vowel functions.

The functional theory ignores all these intertwining bounded functions as a non new degree of freedom and discards all the incoherencies of the phonic alphabet bounded to cope these fuzzy intermediate phonic sounds whose precise definition cannot be given.

With the functional conception, functions are well defined and well shared : the functions of emitting constant sounds are charged to the vowels and a consonant has in charge the remaining function of mute modulation of the sound emitted by the vowel coming before or after it.

I. BASICS FACTS

1. The human organ can speak slower without lowering frequencies.

You can speak as slow as you want to analyse the mouth actions and their phonic results. Try to say a, ba and ab slower and slower : you put your mouth in position to say a and vibrate you vocal chords and you emit the spoken word a. The same action with different shapes of your mouth gives you different vowels. The same analyse work on for complex sounds such as aba, ab and ba. 2. We know the action to be done, we do it and the sound comes later.

A child learn the skill of acting by hearing the phonic sound that he compare with the sayings of his mother, his father, before catching the meaning. The universals we are looking for are therefore at a lower stage than understanding : The sense of phonic sound is irrelevant in the universal theory as private handlings. What you say must work on for Martian humans if they exists and don’t use the American sense of the words. The universal vowel/consonant property pertains in all languages. Vietnamese consonants are mute, therefore the occidental named “voiced consonants” are actually mute consonants voiced by revealing vowels that one must use for communication reasons.

3. How to handle the vowel a and all other French vowels.

English writing is so peculiar that if I explain with English vowels, nobody can understand.French is less particular. French have ten wolves : Nine written : a, e, i, o, u, é, è, ou, or and one unwritten. But Alexandre de Rhodes wrote it as ă in Quốc-ngữ (for example in ăn = to eat) and forgot it in ay (instead of ăi) exactly as it was forgotten in the French word ayez. To say any vowel you put your mouth into the correct shape and vibrate your vocal chords :

Man can define a vowel to be the function of saying it as constant sound of the spoken word written as one character (to avoid further difficulties) and this character denote this functionThe vowel and his symbol (= character) are called by the corresponding constant sound.The vowels has the characteristic property of lasting as long as you want (but don’t suicide by non-breathing), while consonants cannot be elongated as you want.

A theory of continuously varying sounds cannot be built with the constant sounds of vowels and is incoherent but a coherent theory of language can be built with the functional concept.

Application 1° : You can speak slower and slower to hear, to see and to feel what your mouth is doing. Modern machinery, can do it and reproduces all the living details to help your analyse but your senses and your feelings on the situation of your tongue, your throat, your palate, your yaw etc. are sufficient if you slow down your action to recognize what you are doing.Application 2° : Look, in that way, at your speaking action with the Vietnamese words ăn and ay (you get ay by not tuning the word áy) and au (gotten from cau (= areca) by cutting away the c) : The constant sound you heard at the beginning is the vowel ă, much more shut than a, improperly called á by de Rhodes. Keep unchanged the shape taken by your mouth at the beginning of all these words ăn, ay, au and vibrate your vocal chords. The emitted constant sound you got is the vowel ă which is easily misheard into the constant vowel a and, in order to avoid it, de Rhodes uses incoherently the tuned vowel á to call the vowel ă :

- A tuned vowel is not a constant sound. Afterthought, if a vowel can change in many ways into many different sounds, which one will you choose to define it ?

- Why should you use the sound you choose as name in spelling and not the other ones ? This inconsistence proves the theoretic failure of your approach. The failure is that it makes you spell ăn into á+n to get the word án. This incoherence is heard by everybody and never explained, in Vietnamese as in French, with the diphthong ay of ayez whose spelling a+y gives the word ail. This proves the French writing incoherence.

- The vowel â is incoherently named ớ . Everybody spells ân into ớ+n to get ớn without being perturbed. This is indeed the most visible incoherence of all the business.

Application 3° : The physical difference between ăn versus an (compact versus diffuse contact) is a functional built-in effect : We shut the air passage by pushing up the tongue. For the large open a, the tongue is two times farther from the palate than for the half-shut ă, and to reach the ă position one needs circa the same time as to shut from the ă position. Of course things are a little more subtle, as the second part of an is not exactly the sound ăn, as the tongue is a little more advanced. This reflects the fact that at the beginning a is a little more advanced than ă. This property shows also that the consonant of n begins to be at the position of the vowel being modulated and that a consonant don’t have an immovable position (this was shown by Cao Xuân Hạo long time ago). The difference can hardly be heard and does not matter. General perception is that the total sound of an is two time longer and on first supplementary half it « sounds » more open : In 1949 Nguyễn Bạt-Tụy used the words độ-chạm loãng/đặc (diffuse/compact contact), so that the interaction of phonic sounds is in mind but in the physical reality, as in our perception, two sounds can’t mix nor interact. But this is a structural fact in the functional theory : This function is compulsory and don’t give any freedom for what so ever : The sound compactness is pleonastic and irrelevant in the theory. The same effect goes on for ơn versus ân, and in, ưn, ach and so on .

4. Phonic functions interact while phonic sounds can’t.

Two sounds can be concatenated without interference. The two wove constant sounds a and i can be produced successively with no silence between them by a tape recorder. But the human

2

machine can’t do alike while saying a and i : The speaker put his mouth into the shape to say a and vibrate his vocal chords, then he moves the shape to the i’s position before vibrating once more his vocal chords. He must hide this move by immobilizing his vocal chords. The result is the hiding silence and as the speaker must not cut the continuous sound represented by ai , he must vibrate his choral chords all along the time and say an intertwining vowel sound starting at the sound a and ending at i. This is not a constant and dead sound, but a living variable one named “diphthong”.

It is impossible to describe and to reproduce a diphthong : You may think to the number octets your computer uses to record an analogical sound and to the speaker himself who can’t emit two identical sounds. This is a particular thing, each case is unique, and the number of cases is unlimited so that nobody can make a general and precise theory of a « diphthong » and sound theory, having to handle undefined sounds is necessary incoherent if this indeterminacy is not taken into account. It is universal that the brain recognize the aim and neglect the way of going   : The intertwining aim allows the recognition of the transitory sound because “all the ways leads to Roma” and it is useless to look at the details of the diphthong : It is somewhat incoherent to study it as speaker and hearer don’t mind about is because their brain recognises the function and in spite of the details.

The functional theory discards the diphthongs as non free function and is coherent.The alphabetic writing records the functions, and the functions of saying a and i interact to

produce the « diphthong ». This physical induced effect exists but was fuzzily hidden by the 3000 years old confusion between the sounds and the function of saying them :

The alphabetic universal functional theory exists, is spare and unbeknown,

This existence is proven experimentally: The functional concatenation of the two vowels a and i can be done by speaking at a very low speed, and we heard the always emitted diphthong written in French as ail and in travail, and written in English as I. The difference between French and English words arises as particular uses and is and neglected in the universal theory. The whole physical object can be described as a–i , where three parts are not independent : a is the function of saying the constant a, the hyphen – is the intertwining function and i is the action of saying the constant i. The two vowel functions over-lap on the hyphen, at the image of a folded paper, and everywhere on the folded part the two actions interfere. This folded part, represented by the hyphen is not written, but we say it and we heard it.

People wanted to break it into two parts to be included in the boarding vowel-letters a and i but nobody can say where to cut it. Therefore, cutting the “diphthong” into consecutive sounds is as inconsistent not cutting it, as the “whole thing” is written ai : While saying slowly the ai, you heard the constant a at the beginning and the constant i at the end : The physical object is the set of three inseparable functions a–i and the hyphen must be discarded as a non degree of freedom. The hyphen exists and induces and the non-linearity of all languages (Cao Xuân-Hạo proof in his book “Phonologie et linéarité” SELAF Paris 1985, was very long and a bit “literary”)

5. Consonant function is to modulate the constant sound of vowels.

We can make the action of saying ba without vibrating our vocal chords : the final constant vowel sound a is killed, and what is left is the true function of the consonant b : You shut your lips (that is the articulation of the consonant), you keep some air in your mouth (that is the holding of the consonant) and you open suddenly your lips to expulse the air (that is the attack of the consonant), and all three actions give no sound if no vowel is said :

The consonant function is the mute modulation of the existing sound.

For non closed consonant, you can also stop voicing by immobilizing the vocal chords, and you can kill the hushing by damping the strength of the out going air while holding the consonant.

3

Vietnamese people always do so, therefore the muteness is the universal property of the “usually said voiced” consonants and making them voiced is only a particular European practice.

APPLICATION : Take the same function b, and do it simultaneously with all other vowel functions such as a,e,i,o,u : You get the spoken words ba, be, bi, bo, bu. Change the consonant function into the function of t or n : you get the words ta, te, ti, to, tu and na, ne, ni, no, nu.Any speaking child can do it and already “knows” to read written word with letters as functions.He can also look at his mouth while speaking to separate the function of the consonant from the function of the vowel. He has only to learn how to write the letters associated to the consonant functions and he can write what he is saying.COUNTER-EXAMPLE : We are so blinded by our faith that a consonant is a phonic sound that we replaced it by its sounding name and we ask children to say bé + a to make the sound ba. Let us write b’ for the function denoted by the letter b. We are making them do the actions b’+é+a instead of b’+a and teach them to accept the sound béa as the sound ba. Our dictatorial method force them to think that what they almost know about the true lecture is untrue.

6. Silent consonants are not unbearable.

The voiced consonants are the best example backing the “idea” that consonant are not silent and the best proof of the validity of the mute consonant universal function.

Voicing is to vibrate the vocal chords and we can do it with any shapes of our phonic organ, provide the air issue is not closed. As a vowel is said with an constant shape, we can define it as two concomitant functions: keeping the shape and voicing. When a consonant attack a vowel, voicing is done by the vowel and the consonant don’t voice and is mute. When we articulate a consonant, if no sound pre-exists, nothing is heard so that the articulation is also mute.

The “voiced” consonant can be said unvoiced as voicing is a particular possible choice.Let us think voicing as one indispensable action to produce phonic sounds and not voicing

actions as mute. This standing is consistent because producing sounds such as clicks are particular and not universal therefore out of the scope of this study. Furthermore producing sound by hushing through the narrow air passage is automatic, not always intentional and irrelevant as the functional theory focalises on the intention of the speaker to perform the function he has to do. Europeans continue to hush and because the hushing distinguishes the final consonant, giving rise to different meaning. In Vietnamese, hushing is forbidden at the end of a syllable by the coding obligation to have syllables well separated by a coding silence: What so ever is the shape of the mouth, man must stop to expulse the air. The terminating hushing consonants not easily recognized are never used in communication : Vietnamese spoken words never terminate by the hushing consonants s,z,ph=f.

The consonants s and z are said to differ by voicing or not, but you can say French words se and ze by voicing or not at the beginning but the same word is “heard”. The recognition relies on the way you attack, by a subtle change on the tongue apex action producing the lisping or not, the hushing and voicing awhile holding (and articulating too) are irrelevant for the meaning : You can “say” that consonants are mute as it is simpler to handle, specially with children learning to read :

The most simple is the idea, the best practice you get: We can reserve the voicing action to the vowels only and remain coherent so that the functional theory is simple by good task sharing.

A consonant is the concatenation of three subfunctions :1°- Articulation : make the air issue smaller, and this action will interfere with a preceding vowel 2°- Holding : keep the minimal air issue. 3°- Attack on a following vowel.

This partition was seen by Ferdinand de Saussure in his Cours de linguistique générale (1916), but he missed the 2°-numbered central part because he never experienced the Vietnamese language

4

whose coding impose the phonic sound to be cut into syllables by the separating silences: Vietnamese autochthones don’t understand the word aba not chopped into ab and ba, so that the central part 2° is said as a big silence, and heard as a big silence even if it is not well said (the Vietnamisation of foreign words fulfils that rule so that Paris is heard as Ba-lê (with some Chinese “help”), Berlin as Béc-lin, Poland as Ba-lan and so on.

Another consequence is that the final b and the opening b are unrelated objects (Cao Xuân Hạo dixit) and this is a Vietnamese (and general) fact often missed by foreigners to Vietnamese.

An here is an ugly problem : Which process is universal, join the three subfunctions together as an unique consonant or chop it into pieces with Vietnamese understanding ?

This is a civilization problem : Vietnamese cook cut the mead into eatable pieces in the kitchen, and when ancient Vietnameses were invited to an European banquet, they asked themselves why those strange people cook at the banquet table by cutting the mead with their knife ... As I have no answer, may you explain ? (Of course, what is actual is no problem and universality is the possibility of all those particular choices)

There are many amusing consequences validating the idea of using the code implications- Vietnamese Quốc-ngữ uses two different symbols : opening b is written as b and final b is

written as p. But b and p have the same articulation and differ only by the force of their attack. It is more « rational » to use the unique consonant b and throw away the symbol p.

- The strength of the code induced the Vietnameses to cut abruptly at the end of the word, and Alexandre de Rhodes felt the spoken final b as a p that he never heard. Of course he was right because he did as he felt, and you follows him as you want.

- By obligation not to have two consecutive syllables, Vietnameses don’t use the final s, z , v and ph = f whose hushing shall be heard as another syllable.

- They use the closed d and t but they cut off their endings to kill the following syllable. Their way to articulate produces two very near results and for the safe of code security, the Vietnameses hear and identify the two results as the same communication vector. You can say cád instead of cát , Vietnamese people always understand it as cát. Alexander may have written d in place of t, the converse situation would exist but this is irrelevant. We can explain his choice : The abrupt ending driven by the code made him heard it as a t which is more explosive than a d and has a stronger articulation.

- This is not innocent: The phenomenon occurs with final n and l . They are identical whence their final parts are cut off. Denote it by an n or an l makes no theoretic difference but different orthography : Vietnameses hear the final l and n spoken by foreigners as an unique n, and the final d as a t , and they say them as the unique n or t . A Vietnamese teacher may or can or must punish their « faulty» pupils who makes no universal phonetic fault, but this is a civilization problem, therefore out of the scope of this work.

- Because of this cutting obligation, final g does not differ so much with final c, and once c is chosen g can’t.

For the points 1° and 3°, the function sharing is well done. If there is no vowel, no sound is emitted and we can reserve voicing to the vowels. Consequently these partial consonant actions are silent and ignored by any pure phonetic theory. Such a theory is unable to describe the human speaking.The point 2° is subtler : If the issue is closed the voicing don’t exist. If the issue is small, the hushing may “exist”. It does not in Vietnamese and is very strong in English (ass, kiss, pass...) and in French (messe, passe). To handle those particular cases, we have to add a small neutral vowel ǝ and interpret it as the very beginning of the attack, the ending part being forlorn by autochthones habits. A similar procedure works for the voicing. As application, let us interpret the case of two or three successive consonants, such as in the Polish word Gdansk : Just write it as Gǝdansǝkǝ and we get the reality: the consonants are said by adding the small short revealing vowel ǝ , the n being already heard by its articulation.This speaking is particular to these language and not universal because not used in Vietnamese. The Vietnamese coding into monosyllables implies all the ends to be cut off in order to create no joint

5

syllable : the consonants collapse together into an unique consonant such as nh, ng, tr, th, ch, the writing must be taken as the concatenation of the non shutting part of the consonants, as their shutting part creating two syllables are preventively and largely cut off. For this reason all these Vietnamese consonants are not rugged. To learn saying them, you have to say softly and to throw away all what is harsh.The same phenomenon explains what happens to the French word tir in Vietnam : the final part of the consonant r is largely cut off to give the Vietnamese ill-written word tia (well written as tir , the consonant r being said as an âm-biến = fugitive consonant action). We may also ask why the âm-biến r is not accepted with other vowels than i,u,ư. The explanation comes on with code security. The âm-biến r opens too little the not enough shut vowels a, e, o, ô, ơ and gives rise to many hearing confusions : Unable to differentiate the communication signals, it is discarded.

II. APPLICATION TO THE VIETNAMESE QUỐC-NGỮ

1°. Confusing name are redefined

Vowel = nguyên-âm is renamed âm-nguyên instead of nguyên-âmConsonant = phụ-âm " âm-im " phụ-âmDiacritic accent = dấu-thanh " dấu-ngâm " dấu-thanhEnglish « diacritic accent » should be renamed « tuning accent », as monosyllabic word are tuned and not said at a different and fixed frequency as the Vietnamese word thanh may suggest.

This is a real joke : That tiny distinction has an unbeknown consequence : Foreigners to Vietnamese can learn to say the six tuning accents in less than an hour, as they can learn any tune. The teacher tune very slowly and tell them to repeat until they catch it. By my own experience with French friends, the three forward tunes sắc, bình, huyền are almost already knew. The three last ones, as the same pulled back into the throat, sắc → ngã, bình → hỏi and huyền → nặng are uneasy because the indigenes ( = natives of European countries seen by foreigners) don’t use all their ability to speak with their throat. They take circa 30 minutes to learn how. My receipt for teaching the tune ngã is to tell them to swallow without shutting the mouth as they already know how to do.

Tiny modulation is named âm-biến. In fact, in any Vietnamese diphthong or triphthong, only one vowel is dominant with high level of differentiation and normally spoken, and the other ones have less importance in differentiation and are said very shortly as âm-biến.The very important case is the non opening consonant r, whose articulation modulate the preceding vowel, and attack and holding are cut off in order to kill the illegal following syllable. This modulation is used to differentiate only with the u-modulated and non-modulated cases and is said very tiny as an « âm-biến » (case 3. below), and r is the unique consonant handled as an âm-biến. Such an unusual use make it « recognized » as many completely different vowels : a, ê, ô, ơ at many different places. One tenth of the ill-written Vietnamese words got the same virus and nobody tried to identify the unique cause of all these illnesses.

2°. Confusing choice of the first vowel.

au, ay, are rewritten as ău, ăyThe Alexandre de Rhodes names á for the vowel ă and ớ for the vowel â are false.

anh is rewritten as enhach is rewritten as echqua is rewritten as coa (qu is ill-written, coa and cua are almost

the same as o and u are « âm-biến »)

6

ây is rewritten as âi (we don’t need the y)uy is rewritten as ûiThe API y = French u = German ü exist in Vietnamese but is not written. For practical reasons we don’t choose any of those notation. The Vietnamese circumflex accent denote a more shut vowel, going from a to â, from o to ô and from u to û and we lean on this functional notation.

3°. Bad diagnosis : the second vowel is the consonant r articulation. Not at the beginning of the syllable, Vietnamese use the unique non closed consonant r articulation; its holding and attack being silent in respect of the code. It is used in drastic conditions :

- Only the beginning part of the r articulation is used as a « glide-action » : from the tongue position of the departure vowel, a light opening is obtained by a small global lowering of the tongue, also pushed forward with a bigger lowering of its apex.

- Any departure vowel is pushed to a very near position by the same displacement.- This action, similar to a vowel attraction which intertwines the departure vowel position to

the final vowel position, is now the displacement from the departure vowel position, applied only to three departure vowels i, u, ư, so that the final position is near to the initial position : i → a more closed ê , u → a more closed ô , ư → a more closed ơ .

ia must be rewritten as irua must be rewritten as urưa must be rewritten as ưriên, iêu, iêc, iêt... must be rewritten as irn, iru, irc, irt...uôn, uôi, uôc, uôt... must be rewritten as urn, uri, urc, urc...ươn, ươi, ươu, ươc, ươp... must be rewritten as urn, ưri, ưru, ưrc, ưrp...

The unique error on the letter r affects at least one tenth of the Vietnamese words.

4°. Experimental explanation on these particular cases

The glide is similar to a vowel attraction creating a diphthong as in the caseai → a ─ i the hyphen ─ is the diphthong automatically created

We get the same displacement from the starting position by the action called the r âm-biến :ia ≠ i─a ► i─r Alexander’s first temptation: r was an âm-biến well disguised snakeua ≠ u─a ► urn Alexander’s second temptationưa ≠ư─a ► i─r Alexander’s third temptationia → ia─n → iê─n ► i─r─n Temptations become addictionua → ua─n → uô─n ► u─r─n Addiction is a second natureưa → ưa─n → ươ─n ► ư─r─n once more...ưa → ưa─m → ươ─m ► ư─r─m once more...ưa → ưa─t → ươ─t ► ư─r─t once more... Notation explanation: ─ is the binding sound automatically created ► is the right notation fixed by functional alphabetic theory. → is Alexander’s working on since his first error.Unaware of the signification of the hyphen, Alexander heard three different vowels ê, ô, ơ created by the interaction of his unique a with the final n (which can be replaced by m,p,t,c,ng,nh,u,i and so on, giving rise to an epidemic illness) and he did not face this incoherence.

7

In fact the âm-biến modulation by r moves the three departure vowels i, u, ư into three very near ones which are very different one to another, and their modulation by the final consonant n give three different results he denoted as ê, ô, ơ and these vowels are not heard in the words This incoherence can’t be fixed, as in the phonic alphabet theory a vowel can’t be precisely defined, so that Alexander’s i, u, ư, a, ê, ô, ơ are undefined and fuzzily interpreted.A scientific alphabet theory exists only when each letter has one meaning. In phonic theories, each letter must be an unique sound that you hear in the spoken word. If you hear different sounds you can’t say they are the same vowel. The vowels i, u, ư, a, ê, ô, ơ can be said alone and can be defined as the sound you get that way. This is the simplest attempt to fix the theory, but it implies that once you write a vowel you must hear it in the spoken word. All the Alexander’s notations are idiotic as you never hear the second vowel denoted as a, ê, ô, ơ.The big difference relies in the choice of the consonant r mute function : It means that the created sounds come from the departure vowels i, u, ư by the same small displacement. You hear them and not the consonant r itself which is mute, so that no confusion is possible. Whence the r-modulation is done, the final consonant/vowel modulation goes on and that is the way you speak : You do in sequence what you have to do and the functional alphabet smartly note it. Non free (= bounded) functions are automatically done by your mouth. They are noticed by the hyphens and you don’t have to do them by yourself. The functional alphabet theory smartly ignore them.

The functional theory is spare by this cleverness, hooking to the reality and discarding all useless complicated theoretic interpretations.

IV. IN MEMORIAM : CAO-XUÂN-HẠO (1930-2007).

Vietnamese language is indeed specific by his coding, his saying and his meaning. Cao-Xuân-Hạo knew and compared it to many foreign languages he knew to appreciate the specificity among the universals. See his general reference 1 .

Vietnamese is non linear and he proved the universality of linearity (easy proof was given).The Vietnamese classifiers are ill-handled by phonologists and he showed that the name

classifier is confusing as classifiers don’t classify. In fact, they are “general concept” used in Vietnamese ordering by their importance.

Knowing how Vietnamese make sense, he showed that the so popular “free and bounded forms” are inadequate and that the predominant concepts are : The function, the meaning and the position. The position makes the function and the meaning : Redundancies must be avoided and knew information not repeated. In Vietnamese logics, general information must be given first. This is the core of the Vietnamese grammar where articles, verbs, adjectives, tense, and generative grammar are tourists lost in sight-seeing as you can verify in the simplest Vietnameses sayings :

Ba con-bò đi mất versus Ba con bò-đi mất (oxen are seen as creeping-walking animals)Bàn lau rồi versus Lau bàn rồi (lau = to wipe / be wiped, passive form chosen by meaning)Ngày mai anh đã đi rồi (past tense with đã used in to-morrow)Hai anh chị chăn gối đã ba năm (= Two man woman blanket pillow already three years) ...Ba mẹ con versus Ba con mẹ : How Generative grammar should explain this queerness?

The Cao Xuân Hạo’s principles give a good insight on that big logical divergence : Importance of the position, Principal first secondary after : Ngày mai, as time for all the

actions, is given first and no more tense is allowed after it. You don’t say Anh đã đi ngày mai rồi.No redundancy : The time being known, I don’t recall it by conjugating the verbs, so that đã

has only one meaning : It says the past in the European future, and put the speaker and the hearer in the next time after your future departure on to-morrow. It says softly that I shall be unhappy by the meaning of rồi (= totally done, nothing is left as I may hope) to tell you my regrets and my feelings 1 CAO XUÂN HẠO  : Sự tích bốn chữ « CHÍNH TRƯỚC PHỤ SAU » trong Việt ngữ học ; http://talawas.org/talaDB/showFile.php?res=4115&rb=06

8

for you. Try to translate the đã rồi into French or English to see how many word you need how to kill all the under meaning subtlety. People would say that đã and rồi have the same meaning and that Vietnamese is idiotic to repeat the same idea. Đã and rồi can be taken as the auxiliary avoir/être or to have/to be used as a conjugation word for the European past tense with no other sense but the “redundancy” is not at all redundant .

Meaning first : The table can’t wipe, so bàn lau rồi (Table wipe already) means The table is wiped. For Europeans, lau bàn rồi (wipe table already) may have the same meaning, but it does not. As Principal is said first, the speaker thinks of the table with two issues: wiped or not. In the second case he thinks on the action to be done a person already known by the context. If he is speaking of himself, the wiping is an obligation and he can say his feeling by lau xong or lau được.

The language is so elliptic and has so many ways to tell the feelings that the generative grammar can’t apply if you don’t get the feeling. The speaker don’t mind about your theory : Having all his own sensible interpretations and he chooses the best one that actual hearer can feel. The feel-meaning makes the Vietnamese grammar peculiar and leads the generative grammar into Gehenna : The fourth sentence shows that the position and the meaning define the grammatical function : How can you say that blanket-pillow is a verb ?

Vietnamese grammar is practicing : Say anything, if you means something, your hearer will understand as you do, by keeping the idea-association that makes sense.

The position principle  “General said first” explains the classifiers because Vietnamese grammar is the idea-association. You say con-bò : The generic animal (con) is a more general concept than the oxen-concept and is said first. So you can say con-bò, ba con-bò but if you say ba bò by people knows that you are joking because the oxen-concept bò is unique. You say tôi đi mua bò as mua is a more general concept than bò (bò is not the bought object as you can’t buy a concept). And ba is not the European numeral adjective but the concept of three = the generic set of three something, mẹ con is the concept grouping a mother and her children, so ba mẹ con = 1 mother + 2 children. You can generalize into năm sáu bố mẹ con and Vietnamese people understand at once. You can permute into Ba con-mẹ and ask Cao Xuân Hạo’s manes for explanations.  

May my trivialities make you have a think to his meaningful work !

9

Chữ Việt viết-sao nói-vậyGhi nhớ công lao của GS Cao Xuân Hạo

Nghiêm Xuân Hải

Chữ viết tắt : (qn.) là chữ Quốc-ngữ ; (vt.) là Việt-tự = chữ Quốc-ngữ đã sửa-sai bốn chữ mà lập lại bản-tính viết-sao-nói-vậy ; (fr.) là Pháp (= France) ; (de.) là Đức (Deutschland, Germany).

Sinh-thời, GS Cao xuân-Hạo phô-bày bản-tính rất đẹp tình-cảm, thông-tin gãy-gọn, chính-xác về ý-nghĩ và tư-duy của tiếng Việt. Chữ Quốc-ngữ không biểu-hiện bản-tính đó vì bốn chữ viết sai. Tiếng Việt là rất tiện để khảo-cứu khoa-học và văn-học, nhưng tiếc rằng các từ-ngữ chưa định-nghĩa cho rõ đã gây ra các sự bất-thuận vô-chung. Để tránh các sự lập-loè dài-giòng văn-tự mà trưng-bày gọn-ghẽ bản-tính giản-dị của tiếng Việt và chữ Việt, tôi theo các quy-định sau đây. Tôi sẽ viết nghiêng tiếng nói, thẳng chữ viết, đậm con-chữ nói to dễ nhận và tôi sẽ dùng các dấu-hiệu : = là "là" : "a = b" phải đọc là "a là b" ; ≈ là "gần như" : "a ≈ b" phải đọc là "a gần như b"> là "bị viết sái ra" : "b>a" phải đọc là "b bị viết sái ra a" ; < là "chữa ra" : "a<b" phải đọc là "a chữa ra b" ;+ là "ghép với" : "a+b" phải đọc là "a ghép với b" ; ≠ là "khác", "a ≠ b" phải đọc là "a khác b".

I. Chữ Việt 2 viết-sao nói-vậy, còn chữ Quốc-ngữ thì không.Tính-chất "viết-sao nói-vậy" là bản-tính của mọi tiếng nói trên hoàn-cầu: Ghi-âm là ghi

chức-vụ của nguyên-âm và phụ-âm, đọc chữ là đọc liền chức-vụ của mỗi con-chữ. Chữ Quốc-ngữ ra đời 350 năm trước và đã đổi theo sự biến-chuyển của tiếng nói (Sinh thời ông Alexandre de Rhodes (1651) dân ta nói blời, blang, blam mực, con blun nay đã nói là trời, trăng/trang, chấm mực, con giun ) cho nên ít sai. Không may là Cha de Rhodes đã bị thói quen dĩ-âu làm viết sai bốn con-chữ, và đến nay vẫn sai vì thói quen vẫn bịt mắt ta: Âu-tây không nhận ra hai chức-vụ "nguyên-âm" và "phụ-âm" : "nguyên-âm" là phải đọc-nguyên ra tiếng "y-nguyên", không luyến-láy gì cả, phụ-âm là phải đọc-im, làm mọi cử-chỉ để nói, nhưng không cho dây-thanh (cordes vocales) rung động, theo ngữ-pháp việt thì "nguyên-âm" phải gọi là âm-nguyên và "phụ-âm" là âm-im 3 . Ây-tây tin rằng phụ-âm là một âm-thanh góp phần với nguyên-âm để nói ra tiếng, nhưng thực-tế là khác : Âm-nguyên có chức-vụ phát-âm-không-luyến-láy, phụ-âm có chức-vụ đối-chiếu luyến-láy-không-phát-âm, cho nên gọi chúng là âm-im là phải, vì im là không phát-âm. Người bản-ngữ âu-tây đã đánh-vần ngang trái tự nghìn xưa vì họ đọc-nói âm-im mà không im. Họ ghi-âm với các âm-vị mà không thấy là các âm- phải ghi chức-vụ thông-tin theo ý-muốn của người nói (F. Saussure, Cours de linguistique générale, 1916 Paris) : nói ta thì người ta bật lưỡi trên âm-nguyên a, và t phải ghi sự chủ-động, và chủ-động là việc phải làm, tức là việc chính.

Phép chính-phụ áp-dụng thêm: chính theo ngữ-nghĩa thì ta đọc như thường, phụ thì ta chỉ nói lướt qua, chức-vụ này nên gọi là âm-biến cho thuận-nghĩa và ta sẽ có ba âm-vị : âm-nguyên, âm-im và âm-biến. Chức-vụ thông-tin bé thì ta đọc là âm-biến : các phụ-âm (=âm-im) đều là âm-chính về đường ngữ-nghĩa, không có chức-vụ phụ mà là âm-biến, chỉ trừ một phụ-âm duy-nhất : r là âm-biến 4 khi nó không mở đầu âm-tiết và nó là phụ-âm duy-nhất có thể ở giữa âm-tiếtBốn con-chữ Cha viết sai từ 350 năm sửa xong là chữ Việt-tự viết-sao nói-vậy sống lại. Ta biết đọc-nói mà không xem ta đọc-nói như sao: Nói thật chậm, người lớn trẻ con sẽ thấy ngay mình đọc-nói như sao : Dạy đọc Việt-tự là dẫn các em thấy các em đã biết ba chức-vụ âm-nguyên, âm-im và âm-biến từ bé. Dạy đánh-vần mà đọc cho gấp, mong chi tiếng-đúng hiện ra là dạy quýnh-quáng, quýnh mà không có thì-giờ, quáng mà quên dạy suy-xét tìm-hiểu. Đúng là dạy nói thật chậm để nhìn ra cách đọc-nói ba chức-vụ đó.

2 Dấu-thanh (= dấu-ngâm) là tự-do với chữ viết, theo bản-tính của câu hát : nhạc là điệu-ngâm, lời là chữ nói theo điệu-bình, cho nên tôi thu sáu chữ-hát vào một chữ-nói (viết không dấu) và chỉ viết Bảng-vận không dấu.3 Đọc phụ-âm là đọc-im, gọi phụ-âm r là phải chêm thêm nguyên-âm ơ. Vô-ý, ta đọc phụ-âm r như tên gọi mà tha rác vào nhà : Nói ơ là phát-âm mà để yên khối miệng, dễ thay khi nói nhanh mà cho ta cảm-tưởng là ơ đã biến đi. Nhưng đánh-vần với rơ, bơ, bê, e-rờ, ét-sì, sờ, kờ, gờ ... là sai : bơ+a = bơa ≠ ba và âm ơ là thừa. Loại trừ tiếng ơ là đọc-im các phụ-âm. Đọc-im b và đọc a là nói ba. Đọc tự-nhiên mà thành ra nói là đọc-nói, người bản ngữ hằng làm, cho nên dạy đánh-vần là dạy-mù trẻ em đã biết đọc-nói chữ Việt viết-sao nói-vậy = chữ Việt-tự,4 Xem Tt1 ở sau.

10

Sự vô-lý căn-bản : Chữ r viết lẫn-lộn ra a, ê, ô, ơ ở mọi nơi, phải đọc-sai cho đúng tiếng.Người Pháp viết kir(fr.), cour(fr.), cœur(fr.), tir(fr.) với chữ r thay vì a trong các tiếng Việt :

kia(qn.), cua(qn.), cưa(qn.), tia(qn.). Cắt a ra mà đọc ghép là sai: ki+a ≠ kia(qn.), cu+a ≠ cua(qn.)... Vì Cha đã viết sai r ra a, chữa lại cho đúng là kir(vt.), cur(vt.), cưr(vt.), tir(vt.).

Cắt giữa hai âm-nguyên viết liền mà đọc ghép không thành tiếng viết thì là ta đã viết sai và ta nhồi-sọ em bé hai lần : dạy em viết-sai và dạy em đọc-sai chữ viết cho đúng trở lại. Ví-dụ chữ r là quá nhiều : kiêu(qn.) bị viết sai ra kiêu vì đọc ki+êu không thành tiếng kiêu(qn.): Âm-nguyên ê là âm-im r bị viết nhầm. Sửa sai tôi viết tắt với dấu < : ê < r , kiêu < kiru = chữ viết đúng và theo kiểu-việt r phải đọc là âm-biến r.

Chữ r ghi hai hành-động dễ nhận ra : 1° - Luyến-láy âm-thanh có trước vì ta ghép lưỡi lên cúm, 3°- Đánh rung vào âm-nguyên theo sau và lại ghi thêm một hành-động số 2° ở giữa : Giữ khối phát-âm khi ta ghép xong lưỡi và trước khi ta đánh rung vào âm-nguyên theo sau. Tiếng Việt rất hay vì nó phân-chia rành-rọt ba chức-vị đó. Trường-hợp chữ r là tiêu-biểu :

1°- Chức-vụ luyến-láy âm-thanh có sẵn như một âm-nguyên đi trước : Âm-im r sẽ không đánh rung vào âm-nguyên theo sau mà gây ra hai âm-tiết liền nhau. Hơn nữa, vì sự luyến-láy nhận ra rất sóm, việc luyến-láy sẽ bị bỏ rơi rất sớm chức-vụ luyến-láy chỉ còn là chức-vụ âm-biến (biến = pian của nhạc-học Hoa) rất ngắn.

2°- Chức vụ giữ y-nguyên khối phát-âm. Đặc-điểm của nó là người ta có thể ghép thêm chức vụ rung dây thanh (Âu-tây gọi là phụ-âm

hữu-thanh (voiced, sonore)) và ghép thêm chức-vụ phì-hơi thật-mạnh mà ra làm ra tiếng xì (Âu-tây gọi là phụ-âm sát (frỉcative)). Phát-âm ra tiếng hay không là một sự chọn lựa theo thói quen bản-ngữ, không có bản-tính vũ-trụ. Chọn lựa và mã-hoá xảy ra cùng lúc và liên-hệ nhân-quả : chọn vì mã hay chọn làm ra mã không thể « chứng-minh », tin hay không là vấn-đề xác-xuất. Mỗi người sẽ cho xác-xuất của mình là đúng và sẽ đưa ra các con-số trống-không: Lý-thuyết của tôi không thể đúng 100/100 vậy thì nó phải đúng 99/100. Vậy thì cái 1/100 còn sai tôi tính thế nào ? Nếu nó chỉ là 99/10000 thì tôi cũng không rõ sao và tại sao cái 1/100 lại không quan-trọng?

Trả lời là võ-đoán, nhưng nếu ta thấy mấy mã-hiệu đơn-sơ lập thành một hệ-thống nhất-quán và thích-hợp với mọi trường-hợp thì ta nên tin hệ-thống mã-hiệu là chính và mỗi khái-niệm của bản-ngữ khác mà không thích-hợp là riêng-tư, là không vũ-trụ. Do đó, xét kỹ tiếng Việt sẽ phân-chia chính-phụ : Chính là vũ-trụ con người, phụ là bản ngữ riêng-tư.

Nói xong âm-biến số 1° là đã nói một âm-tiết, cho nên người Việt sẽ không làm ra tiếng với chức-vụ số 2° để tránh hai âm-tiết dính-liền. Phụ-âm việt là vô-âm mà tin là hữu-âm là dĩ-âu vi trung. Hơn nữa, người Việt sẽ phát-âm cái « tiếng-im » rất dài (1/10 sec) trong khi Âu-tây sẽ giữ nguyên khối miệng trong thời-gian rất ngắn (1/1000 sec) mà không nhận ra chức-vụ này.

3°- Chức-vụ đánh-rung vào âm-nguyên theo sau. Từ xưa (1916), ông F. Saussure đã nhận ra hai chức-vụ 1° và 3° và đã thông-tin cho mọi người. Nhưng ông không nhận ra chức-vụ số 2°. Âu-tây thường nói liên-tiếp và nhận ra hai chức-vụ 1° và 3° của phụ-âm cũng là khó. Vì ta nói chức-vụ số 2° thành một tiếng-im dài, hai chức-vụ 1° và 3° luôn luôn bị cắt rời, cho nên sự nhận-xét của ông F. Saussure là quá đương-nhiên. Nhưng chúng ta đã được dạy là nó rất là sâu-xa.

Tính-cách dĩ Âu vi trung cũng xảy ra với bản-tính « xì », như với âm-im s. Ta chỉ dùng chức-vụ đánh vào âm-nguyên theo sau, tức là âm-im s chỉ mở đầu mà không kết-liễu âm tiết. Khi đánh vào âm-nguyên theo sau âm-nguyên là hữu-thanh cho nên ta không còn nghe tỉếng xì. Trước khi đánh vào âm-nguyên (chức vụ số 3°) ta không kéo dài chức-vụ giữ (số 2°) trước khi ta nói cái âm-nguyên và ta không nghe thấy tiếng xì một-mình. Ta không dùng âm-im s ở cuối âm-tiết với chức-vụ luyến-láy. Biết rằng ta không phát-âm phần giữ, nhận ra âm-im s là rất khó, khó phân-biệt với âm-im z v.v. và tiếng việt sẽ không dùng chữ nào cả để tránh nghe nhầm. Thói quen làm cho chúng ta không nói được « lactase » mà phải nói « lắc-tát » mặc-dù ta có hai tiếng ta và dơ. Vì vấn-đề mã-hoá ta không thể nói liền ta+dơ mà nói ra tiếng « tase » của Pháp. Đây là một lý-do chính-đáng để chúng ta dạy các cho trẻ em biết nói liền hai âm-tiết.

Ta lại chọn chức-vụ phát-âm theo chỗ đứng trong âm-tiết: mở đầu là đánh, không mở đầu là biến. Chỗ đứng quyết-định chức-vụ : Ta không thế cắt kiru ra ki + ru vì âm-im r viết đầu ở ru sẽ

11

đánh vào âm u và không là âm-biến. Âm-biến là đưa lưỡi ra trước và mở thêm một tí như khi ta bắt đầu nói rơ là ta đã nói kia. Âm-nguyên (i, u, ư) đi trước là âm-chính nói mạnh, âm sau nói nhẹ là đủ cho người nghe phân-biệt hai ngõ-đường còn lại : nói r hay u (= chúm môi). Hai hướng-nói khác hẳn, nói ít là người nghe đã thấy là kiê hay là kiu : hai âm cuối đều là âm-biến lướt qua và hai con-chữ r và u đều ghi chức-vụ âm-biến và hai âm-nguyên ê và u không hiện ra vì ta chưa nói đến đấy. Ta có thể viết ê thay vì r nhưng đó là ghi sai bằng nhiều kết-quả thay vì một chức-vụ. Âu-tây sẽ nghe ê và u là bán-âm, trong khi ta đọc-nói âm-biến, chỉ xích vị-trí của âm-nguyên đi trước đến một âm-nguyên rất gần, khác nhau tùy theo chỗ ra đi, tức là âm đầu trong ia, ua, ưa. Ông de Rhodes sẽ ghi i ê , u ô , ư ơ khi có một âm-vị theo sau như là : kiêu, kiên, cuôi, cuôt, cươi, cươu, cương... và tất cả các tiếng việt có âm-nguyên đôi hay ba mà các nhà ngôn-ngữ học đều không đồng-thuận trên cách viết. Một số học-giả viết liền iê, uô, ươ mà gọi là ba nguyên-âm đặc-biệt của ta, theo Ây-tây mà không thấy rằng nguyên-âm phải đọc nguyên, tức là chết mà không luyến-láy. Viết theo họ là khó hiểu : Phiên-âm là ghi chức-vụ, không ghi sa-số kết-quả mà che-lấp một chức-vụ : Âm-im r là âm-biến với chức-vụ luyến-láy ngắn ba âm-nguyên i, u, ư ra sáu kết-quả mà họ nghe sai là ê, ô, ơ, và a, ə, ʌ khi r ở cuối âm-tiết.

Mỗi âm-tiết Việt chỉ có một âm-nguyên chính (đưa nhiều thông-tin), mang trọng-đỉnh âm-lực dùng để mã-hoá tiếng nói (l'accentuation sert au codage) theo quy-lệ chắc nhất, dễ nói và khó nghe nhầm vì chỉ có một trọng-điểm duy-nhất. Trong hai âm-nguyên dính-liền, âm-nguyên hẹp nhất (thường xuyên là i hay u, và o trong oa) sẽ là âm-biến. Đề dấu-ngâm lên âm-chính là phải. Dấu-ngâm ghi một điệu-ngâm cho cả chữ, và ta nhận ra điệu-ngâm khi tiếng nói rẽ-hướng. Dân ta không nhầm và thường-ghi dấu như thế mà không biết vì sao. Thói quen đó sinh ra vì lý-do mã-hoá : nghe thấy rẽ-hướng ở đâu thi ta đề dấu ở đấy.

Trong các chữ kiru, kirn, tưrng, burt, buri ... thì ta chỉ nói một âm-biến r mà không nói thành các bán-âm (a, ê, ô, ơ) (viết sai) như Tây. Với dấu-sắc, âm-nguyên đầu chưa rẽ hướng và trọng-điểm âm-lực sẽ ở cuối âm-tiết để phân-biệt mươi ngõ-ra sau âm-biến r : Theo chức-vụ các âm-im n, m, c, p, t, ch, ng, nh chỉ luyến-láy và không đi xa hơn nữa và hai âm u, i thì sẽ là âm-biến. Một âm-thanh đang sống bị âm-biến r luyến-láy và lại bị ngâm thêm theo điệu-ngâm sắc. Phối-hợp hai việc luyến-láy làm cho tư-duy Âu-tây rối-rắm: Họ quen thấy nguyên-âm với hình-thái cứng-ngắc (xem Tt2 ở sau), trong khi dân ta luyến-láy và lại ngâm thêm theo mỗi điệu-ngâm. Một nhà ngôn-ngữ học theo Tây không thể hình-dung là dân-ta, từ khi miệng còn hơi sữa, đã biết ngâm các nguyên-âm. Cũng may là có vài người Việt đã nhận ra sự việc đó như ông Vũ-tiến-Dũng 5 . Unicode chỉ đề dấu-ngâm trên nguyên-âm, cho nên đề dấu-ngâm ở âm-nguyên không-biến đầu-tiên là phải. Dù sao khi xưa ta đề dấu trên các chữ ê, ô, ơ nay đã thay ra r nhưng các chữ đó vẫn là âm đầu đang biến cho nên đề như xưa thì vẫn là âm-đầu mang dấu-ngâm như ngày nay.

Chỉ còn ba trường-hợp sai nguyên-âm đầu (xem hai thí-dụ sau) mà chữa xong là hoàn lại được cho chữ Việt-tự bản-tính viết-sao nói-vậy mà Ông de Rhodes đã phá đi vì dĩ-âu mà Ông không biết.

Thí-dụ không sai : Viết sao nói vậy.Tiếng hoa(qn.) viết là hoa, cắt đôi là ho+a, đọc ghép là (ho)+(a) và đó là tiếng hoa(qn.), và

ta cũng có thể cắt ba: h+o+a = hoa tức là chữ hoa viết-sao nói-vậy. Xem chú-thích số 2 : b+a = ba.Thí-dụ sai số một : Viết sai không nói vậy, dễ sửa vì sai âm đầu (ay, au, anh, ách)

Ta gọi sai ă ra á và â ra ớ vì á không phải là nguyên-âm ă, và ớ không phải là nguyên-âm â.Nếu ta đọc: ă là á thì ta sẽ đọc ăn là án, ắc là ác, ắt là át khi ta cắt rời, ví như khi ta cắt rời ăn

ra (ă)+(n) và đọc là (á)+(n) = án. Cắt rời, ta sẽ đọc au là (a)+(u) gần như ao, ta sẽ đọc ay là ai v.v. Ta phải đọc ă bằng cái tiếng ă duy-nhất mà ta nghe ở đầu các tiếng ay, au, ăn, ắt, ắc v.v.. Chú-ý mà nghe ta nói ay thật châm, thì ă là một nguyên-âm giọng bình. Nói ă thì ta ráp lưỡi lên cúm (= nóc của vòm miệng) và ta khép lối ra trong miệng một nửa so với a. Ta biết nói ă: Nói chậm tiếng ay(qn.) là ta sẽ thấy ta nói ă như sao. Đọc được ă, ta sẽ đọc ăi là ay(qn.), ău là au(qn).

Nếu ta đọc: â là ớ và cắt rời thì ta sẽ đọc ân là (ớ)+(n) = ớn, ấc là ớc, ất là ớt v.v. và sẽ khó dạy cho con cháu. Ta phải đọc â như cái âm mà ta nghe ở đầu các tiếng âu, ây, ân, ất, ấc v.v. Chú-ý nói ây thật chậm, thì nghe â là giọng-bình. Nói ơ thì ta ráp lưỡi lên cúm mà khép lối ra trong miệng 5 Dũng Vũ, Vấn-đề đánh dấu-thanh tiếng Việt. http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=7657&rb=06

12

độ một phần tư so với khi ta nói a và ta lùi lưỡi vào trong. Nói â thì ta ráp lưỡi lên cúm và khép lối ra một nửa so với ơ, và uốn lưng lưỡi xuống, làm cho khối phát-âm ở lưng lưỡi sâu hơn. Tập nói â, ta chỉ cần nói chậm tiếng ây (như khi ta tập nói ă). Biết đọc â, thì ta sẽ đọc cắt rời được ân là ân(qn.), ấc là ấc(qn.) v.v.

Nếu ta đọc: anh(qn.) và ách theo chữ viết, thì ta bị vấp : Đọc an rồi thì không chuyển sang anh được nữa, tức là ông Alexandre de Rhodes đã viết sai. Nói thật chậm anh và chú-ý, thì ta nghe thấy ta bắt đầu nói nguyên-âm e, chuyển chưa đến en, là đã đưa hơi lên mũi bằng cách khép đường trong miệng và gân lưỡi cho cứng. Đó là ta đọc-biến âm-im n và đọc âm-im h ghi việc đưa âm lên mũi: anh chữa lại là enh. Âm-nguyên a ở đầu mà ta đọc như thế thì ta nói ra ang. Hai tiếng enh và eng khác nhau và chỉ vì dạng lưỡi : nói eng thì lưng-lưỡi cong xuống, làm cho khối-trống trong miệng ở lưng-lưỡi to lên vì âm-im g là nói ở họng trên, nói enh thì lưỡi ép vào cúm và khép bé hẳn khối trống ở lưng-lưỡi mà đưa âm lên mũi. Hai dáng lưỡi khác nhau ta ghi bằng hai phụ-âm kép nh và ng. Mở đầu với tiếng a, thì lưỡi nằm rất xa cúm, thay dạng nhưng thay khối phát-âm ít quá, cho nên tiếng-nói vẫn là ang.

Chữ ách(qn) viết đúng là éch. Hai tiếng éch và éc cũng khác nhau vì dạng lưỡi : éch là enh với lưỡi gần cúm hơn và đưa thêm ra trước, éc là eng với lưỡi gần cúm hơn và đưa thêm ra trước. Và nếu e thay ra a, lưỡi sẽ xa cúm nhiều quá cho nên ách (viết đúng) sẽ đọc ra ác, cũng như anh (viết đúng) đọc ra ang.

Thí dụ sai số hai : Âm đầu viết sai, không có con-chữ Quốc-ngữ để ghi: uyNói uy(qn.) thì ta nghe rằng âm đầu không phải là u. Biết tiếng Pháp hay tiếng Đức thì ta nghe ra tức-khắc âm đầu là âm u(fr.) của Pháp và âm ü(de.) của Đức. Tôi ghi cái âm đầu với con-chữ û viết theo ta, vì u → û tương-tự như o → ô và a → â và ta có thể sửa uy → ûy hay ûi, nhưng uy → üi là hay hơn, vì người Việt sẽ thấy rằng thuý(qn.) = thûí(vt.) khác với thúi vì con-chữ û mà không vì con-chữ y. Ở nơi nơi, chọn i hay y là tùy-thích, bác-sĩ và bác-sỹ, Mĩ và Mỹ cũng "mắm sốt", tôi không quan-tâm lắm, nhưng theo kết-quả nghiên-cứu của GS Cao-Xuân-Hạo, thì dùng con-chữ y là thừa.

Vấn-đề sáu điệu-ngâm hay tám giọng-thanh Tôi chữa các chữ không dấu (tiếng Việt không có dùng thì tôi đề thêm dấu ȼ trong các bảng). Thí-dụ: Tôi chữa đuôi đât ra đuri đât và độc-giả có thể thêm tất cả các dấu-ngâm mà đọc: khi nào đọc khó nghe thì là tiếng việt không có (= ȼ) dùng. Nếu ta đọc thật chậm các âm-vị, theo kiểu-việt, thì đúri sẽ đọc là đuối và đuổi đất viết đúng sẽ là đủri đất : Đọc theo kiểu-việt, thì ta sẽ đọc ra ngay cái tiếng mà ta ghi "lạ-kỳ" như thế, khi ta đọc-nói r là âm-biến. Lạ hơn nữa, đọc theo kiểu-việt chỉ là ngâm như là ngâm-thơ (xem Chương II).

Sáu điệu-ngâm huyền bình sắc hỏi ngã nặng là sáu cách hát tự-do so với việc nói tức là hát theo điệu-bình mà không luyến-láy các chữ không dấu. Đây là bản-tính thiết-yếu : Dấu-ngâm ghi điệu-ngâm mà ta phải ngâm theo khi ta đọc chữ viết, cho nên ta có hai chiều tự-do: chữ viết và dấu-ngâm. Các điệu-ngâm đều bắt đầu với điệu-bình rồi rẽ-hướng xuống dưới (huyền), lên trên (sắc), vào họng giữa (hỏi), vào họng trên (ngã), xuống cổ họng (nặng) (như để nuốt). Hai điệu huyền bình mở to miệng ở phía trước, ngày xưa các cụ gọi là giọng-bình, hỏi ngã mở thêm khối họng ở sau lưỡi. Bốn phụ-âm (c, ch, p, t) ở cuối chữ thu-hẹp khối họng, đưa lưỡi lên trên mà đóng đường trong miệng, làm theo sau bốn điệu-ngâm huyền bình hỏi ngã là rẽ-hướng một lần nữa. Rẽ hướng hai lần là phá quy-lệ thông-tin rẽ-hướng một lần, vừa khó đọc lại khó nghe : Do đó, tiếng Việt không dùng và chúng ta thường tin nhầm là ta không nói được. Tiếng Việt chỉ dùng hai điệu-ngâm sắc nặng khi có bốn phụ-âm cuối (c, ch, p, t), nhưng dù có thể đọc được các dấu kia, nghe ra sẽ không trôi-chảy.

Ngày xưa, các cụ gọi chúng nó là hai giọng-nhập, và khi không có bốn phụ-âm cuối (c, ch, p, t), thì các cụ gọi hai điệu-ngâm sắc nặng là hai giọng-khứ, và hai điệu-ngâm hỏi ngã là hai giọng-thướng. Các cụ gom cả sáu giọng này thành sáu giọng-trắc, và phân-biệt độ cao-thấp với hai tĩnh-từ phù trầm. Đây là văn-hoá Trường-an đã tràn-lan ra cả Đông-Á với chữ Hán: Họ biết phiên-thiết nhưng họ thiếu suy-xét và không nhận ra các con-chữ lý-tưởng, hai ba mươi là đủ để ghi mọi chữ, tức là lý-thuyết ghi-âm. Họ lại không chú-ý đến sự luyến-láy mà chỉ nghe thấy độ cao-thấp cho nên họ chia khối phát-âm theo một đường chéo-nghiêng mà phân-biệt ra ba giọng : bình thướng khứ. Họ chêm thêm sự đóng khối-họng mà họ gọi là nhập: Kiến-thức đó chéo hẳn với

13

kiến-thức ghi-âm bằng âm-vị và nó phá-rối hai chiều tự-do của ta. Khi GS Cao-xuân-Hạo thắc-mắc nên chọn tám-giọng theo họ hay không, thì ta trả lời đơn-giản :

Tám giọng-thanh của Trung-Quốc nằm chéo với hai chiều tự-do ghi-âm với sáu điệu-ngâm của ta và đó là sự khó-khăn văn-hoá (không chính-trị) rất lớn của người Hoa để ghi-âm tiếng Hoa.

Kết luận: Con-chữ r viết sai ta đã có phép chữa, cho nên công-việc đã xong.Đây là ta dựng lại được chữ Việt-tự với hai Bảng-vận BV1 và BV2 mà tôi sẽ kê ở dưới.Ở chương sau tôi sẽ kể cách sửa-sai, đọc-nói từng âm-vị, đọc-ghép các con-chữ ra tiếng và cách

viết chữ theo tiếng ta nghe. Chữ Việt-tự viết-sao nói-vậy là công-cụ giảng-dạy cho trẻ em thấy rất dễ là các em đã biết đọc-nói, khỏi phải đánh-vần theo những quy-lệ vô-lý mà các em phải học thuộc-lòng.

II. Nói chậm mà nghe cho kỹ là biết đọc-nói các chữ "viết-sao-nói-vậy".Bản-tính làm cho ta phải ghi chức-vụ mà không ghi âm : Hai âm-thanh liền không có

hưởng-ứng với nhau, nhung hai chức-vụ thì có mà đương-nhiên gây ra tiếng nói của ta. Do đó ta chỉ cần ghi chức-vụ phát-âm các âm-nguyên, các sự luyến-láy sẽ đương nhiên hiện ra

Chữ Việt-tự lập-lại trong ba trang đầu do một sự xuy-xét : Vì Pháp viết tir trong khi ta viết tia, tôi đọc chậm chữ tire theo kiểu Pháp mà xét : Nói ti và giữ cho ti không chết, không cho ti lịm đi trong khi tôi khoan-thai sửa-soạn để nói tiếng re(fr.) = rơ(qn.) thì tôi nghe thấy tiếng tia(qn.), trước khi tôi nói rơ(qn.). Đó là âm i biến đổi khi tôi mở lưỡi ra phía trước để đọc-nói phụ-âm r . Tôi ghi với chữ r chức-vụ biến-âm. Đây là nhiều khía-cạnh của một hiện-tượng : kia+u = kiêu ; kia+n = kiên ; tia+m = tiêm ; cua+i = cuôi ; đua+i = đuôi ; cưa+i = cươi ; mưa+i = mươi; lưa+n = lươn ; lưa+ng = lương ... Viết âm-biến r là giản-dị hoá nhờ chức-vụ, là ghi nguồn gốc (=chính) thay vì ghi nhiều chi-nhánh (= phụ): i chưa biến ra ê, u chưa biến ô, ư chưa biến ra ơ : Viết âm-nguyên a để chỉ-hướng còn sai hơn nữa, vì a còn xa hơn nữa. Viết âm-biến r là quét sạch các sự u-minh sai-lầm vì các thói-quen phản khoa-học . 6

Ta có quy-lệ đơn-sơ: Đọc theo kiểu-việt một con-chữ khi có âm-thanh đang sống là luyến-láy theo hướng của nó, nguyên-âm hay phụ-âm đểu nói chậm như nhau. Nghe chưa rõ thì đọc chậm thêm. Chậm-rãi đọc-nói các âm-vị là ngâm từng chữ, cho nên tập-đọc là học-ngâm mỗi chữ viết: Nói chậm lại là ngâm, ngâm nhanh lên là nói. Chữ r ghi âm-biến và âm rơ phải cắt đi cho nên tia(qn.) là khác tir(fr.). Tiếng ai(qn.) là a+i, i hẹp hơn a, sẽ là âm-biến, trong khi Âu-tây nghe nó là bán-âm (tức là kết-quả của nguyên-nhân biến). Ta lười, ta nhẹ-nhàng nói i là nghe ra ngay, và ta đọc biến các âm-nguyên phụ-nghĩa.

Đây là chữ Việt viết-sao-nói-vậy đã sống lại.

III. Chữ Việt-tự đã sống lại, ta chỉ cần dạy đọc-nói các âm-vi, đọc-liền mà ngâm sáu điệu-ngâm như hát sáu câu vọng-cổ 7. Các quy-ước kỳ-dị, phản khoa-học để cấp-cứu các sự sai lầm, giảng ra trẻ em càng không hiểu, đã diệt được hết. Không áp-dụng là nhồi sọ con cháu của chúng ta cho đến khi tận thế.Đây là hai Bảng-vận Việt-tự : BV1 là Bảng-vận số 1, kê các vận sửa-sai a<ă, a<e, u<ü (trừ chữ r).BV1. ay<ăi ; au<ău, anh<enh ; ach<ech ; uy<ûy = ûi (chọn i là hay hơn)a ai,ao,au<ău,ay<ăi ac, ach<ech ap am an ang anh<enh ată≠á ăi>ay, ău>au ăc, ăp ăm ăn ăng ănh≈enh ătâ≠ớ âi>ây, âu≠ơuȼ âc≠ơcȼ âp âm ân âng ânh≈âng âtơ ơi,ơaȼ,ơoȼ,ơuȼ ơcȼ≈âc ơp ơm ơn ơng ơnh≈ơng ơte eiȼ,eo,eu ec≈ech>ach ep em en eng enh>anh etê êu≈êoȼ,êiȼ êc≈êch êp êm ên êngȼ≈ênh ênh êto oa,oi oc op om on ong onhȼ≈ong ot(q)u ua,ue,uê,uâ,uơ,ui uc≈uchȼ up um un ung unhȼ≈ung ut6 Ta ghi một hành-động với một con-chữ, không ghi các kết-quả hỗn-độn vì chưa thoát-yếu được sự đơn-sơ. Viết không dấu cũng là dọn cỏ-dại đầy vườn : mưa+t = mươt ghi tắt được hai chữ : mứa+t = mướt và mựa+t = mượt. 7 Ngâm là hát không lùi, viết láo(vt.) là tôi viết dấu trên cả chữ lao(vt.) : a đã hát đến á thì o phải đi cao hơn nữa trên điệu ó (và nói nhẹ hơn vì không cần đưa tin) cho nên ta phải đọc láo(qn) như là (lá)+ó = láó ra cái tiếng việt láo(qn.).

14

ô ôi,ôaȼ,ôoȼ,ôuȼ ôc≈ôchȼ ôp ôm ôn ông ônhȼ≈ông ôti=y iu,ia<ir,ieȼ,ioȼ,iôȼ ich≈icȼ ip im in ingȼ≈inh inh itư ưi,ưu ưc ưpȼ ưm ưn ưng ưnhȼ≈ưng ưtûȼ ûi>uyoa oai,oauȼ oac, oach<oech oap oam oan oang oanh<oenh oat≈uatoe oeo oec≠oech oepȼ oemȼ oen oengȼ oenh>oanh oet≈uetȼ(q)ua uai,uao,uau<uău,uay<uăi uac,uach≈uăch uap uamȼ uan uang uanh<uenh uat(q)uăȼ uăi>uay uăc,uăch uăp uăm uăn uăng uănh:uenh uătuâ uâi>uây uâc uâpȼ uâmȼ uân uângȼ uânhȼ uâtuơ uơnue ueo uemȼ uen uengȼ uenh≈uănhȼ ưuê uêu uêc uêpȼ uêmȼ uên uêngȼ uênh≈oênhȼ uêtuy<ûi uyu<ûiu uych<ûich uynh<ûinh uyt<ûitBảng vận số 2 ghi riêng một sự nhầm-lẫn duy-nhất mà gây tai-biến ở mọi nơi : r bị lộn ra a, ô, ơ, ê, trong hơn một phần mười của các tiếng việt, làm cho không còn ai nhận ra được nữa một sự-việc giản-dị, một bản-chất thiên-nhiên dễ hiểu và quá đẹp của tiếng Việt. BV2 là Bảng vận số 2 : r bị lộn ra a, ô, ơ, ê, sửa-sai là viết lại chữ r.

oo<or ooc<orc oong<orng oot<ortôô<ôr ôông<ôrngua<ur ua chỉ đúng với chữ q đi trước, đã kê trong bảng BV1, không kê thêm ở đâyuôȼ<ur uôi<uri uôc<urc uôpȼ=urpȼ uôm<urm uôn<urn uông<urng uônhȼ<urnhȼ uôt<urtưa<ưrươȼ<ưr ươi<ưri,ươu<ưru ươc<ưrc ươp<ưrp ươm<ưrm ươn<ưrn ương<ưrng ươt<ưrtia<iriêȼ<ir iêu<iru iêc<irc iêp<irp iêm<irm iên<irn iêng<irng iênhȼ<irnh iêt<irtyêȼ<ir yêu<iru yên<irn yêt<irtuya<üir uycȼ<üircȼ uyêpȼ uyên>uirn uyêt<üirtTôi viết bé hoặc không kê lại các vận viết đúng hay không sai chữ r, đã kê trong bảng BV1.Ví-dụ sửa sai ra chữ sau, đọc theo chức-vụ: cau<cău, qua<cua, quan<cuan, quang<cuang, quát<cuát, quơ<cuơ, quất<cuất, quân<cuân, quai<cuai, quay<cuăi, quây<cuâi, anh<enh, quanh<cuenh≈cuănh, quít<cûít, hoa, noa, hoi, huênh-hoang, Huế (âm-nguyên không đậm đọc là âm-biến).Ta thấy lạ vì thói-quen, ví như ay = ai (vì i = y ) thì ay phải đọc là ai và quay = qu+ay = qu+ai phải đọc là qu+ai, không thành ra quay(qn.). Chữa ay< ăi và quay = qu+ay < qu+ăi rồi thì đọc ghép là xongViết-sao không nói-vậy là do ông de Rhodes viết lẫn dạy sai. Viết-sai nói-láo không là bản-tính của ta. Cắt mảnh ti+ếng Vi+ệt Qu+ốc mà đọc ghép là ta có câu ngoại-lai quái-đản: ti+ếng Vi+ệt Qu+ốc (xin độc-giả đọc thử). Cho nên viết nguyên chữ Quốc-ngữ mà tập đọc như xưa là đọc láo để dựng lại phẩm-chất của "tiếng Việt-Quốc" là ta theo người mù, chịu mù và gieo mù.

Trong các chữ Việt-tự, khi âm-im r không mở đầu âm-tiết ta phải đọc nó là âm-biến r : Luyến nhẹ là đọc ra ngay (xin độc-giả nói tiên và tin mà nhận ra rằng sự khác biệt là ta đă biến-đổi rất ngắn âm-nguyên i theo chức-vụ của chữ r). Cái âm-biến r này gây ra sa-số sai-nhầm mà bảng BV2 đã kê riêng. Tất cả các vận (= phần-cuối đọc-được của các chữ Việt-tự) mở đầu bằng một nguyên-âm đều kê không dấu trong bảng BV1. Để có tất cả các chữ Việt-tự, ta viết thêm các phụ-âm ở trước và đề thêm các dấu-ngâm theo Quy-lệ : Đề dấu ở nguyên-âm không biến duy-nhất.

IV. "Chính-trước Phụ-sau" = "Chính-Phụ" là quy-lệ nói để thông-tin. 8

8 Ở //www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=4117&rb=06 có bài: Sự-tích bốn chữ "CHÍNH TRƯỚC PHỤ SAU" trong Việt ngữ học của ông Cao-xuân-Hạo: 1. Loi de précision= Luật Chính-trước Phụ-sau tức là cái sau thêm nghĩa cho cái trước. 2. Loi de succession = Luật mô-phỏng theo thứ-tự thời-gian, 3. Loi d'indétermination =Luật bất-định của L. Cadière. Tôi lĩnh-hội khác : Người Việt dùng môi-trường mà nói cho người nghe đủ hiểu, nói

15

Phép Chính-Phụ luôn luôn áp-dụng : Ta thông-tin bằng sự linh-động luyến-láy của điệu-ngâm, ta thông-tin bằng sự rẽ-hướng của các điệu-ngâm, thông-tin đã đưa, sau chỉ còn là cái-phụ mà ta bỏ lỏng cho nó lịm đi, vì hai lý-do chính-đáng: đỡ mất-công vô-ích (đỡ tổn-thọ = tồn-thọ), và cho thính-giả dễ nhận ra cái thông-tin sau : Cái phần đưa-tin chính thì nói to, phần theo sau sẽ nói nhỏ.

Sau mỗi âm-tiết, ta im-tiếng trong một khoảng thời-gian ngắn, cho nên nói tiếng việt là ghép những đoạn âm-thanh liên-tục (mỗi đoạn là một tiếng với chức-vụ đưa tin) với những đoạn im-tiếng. Để đưa nghĩa, ta nói các tiếng và ta cũng "nói" các dấu-im ghi bằng lỗ-trống

Quyết-định bỏ dấu nối vì tin rằng dấu-im không thông-tin là sai.Ta có một thí-dụ cụ-thể khi ta truyền-tin bằng máy điện-tín Morse: Ta dùng hai dấu-im, dấu-

im ngắn và dấu-im dài, dấu-im dài để nói rằng ta đã đánh xong một chữ, và ta phân-biệt chữ y (— • — —) và hai chữ n m (— • (im) — —) với một dấu-im dài (mà tôi ghi là (im)).

Tiếng Việt truyền-tin bằng độ dài-ngắn của dấu-im, chứng-minh là hai câu nói sau đây :Có người-hát ngâm bài thơ và Có người hát-ngâm bài thơ

Tôi nói y-hệt các tiếng trong hai trường-hợp và nói khác nhau hai cái dấu-im: dấu-nối thì tôi im-tiếng thật ngắn, không có dấu nối thì tôi im-tiếng thật lâu9. Không cần giảng-giải, mọi người việt đều hiểu hai cái thông-tin khác nhau. Trong bài này, tôi dùng dấu-nối để thông-tin cho độc-giả hiểu dễ và rõ hơn, không theo tự-điển vì quy-lệ diệt dấu-nối là biến-cố tai-hại về đường ngữ-nghĩa.

Dấu-im ngắn cũng có chức-vụ tương-tự trong điện-tín Morse: Đánh điện dấu-kép (• •) thì ta chêm một dấu-im ngắn, vì nếu ta ấn phím liên-tục trong thời-gian ta đánh hai (dấu •) , thì là ta đã đánh ra dấu (—). Vì thế tôi tin là trí-óc của ta cũng dùng dấu-im để cắt rời âm-thanh ra từng đoạn mà đưa tin.

Máy-tính cũng vậy: Nó đánh-nhịp bằng một cái đồng-hồ nội-thiết, trong mỗi nhịp nó đưa một tin-tức dưới dạng 0 hay 1 (Tây gọi là một bít). Tiếng Việt cũng cắt thời-gian ra từng đoạn bằng dấu-im, trong mỗi đoạn ta nói liên-tục một tiếng. Sự liên-tục là then-chốt để cho ta nhận ra từng tiếng. Nếu ta phát-âm dính-liền hai tiếng, thì óc của người nghe bị rối loạn. Nếu nó không tự-chữa mà nghe ra một cái dấu-im không có trong thực-tế thì nó phải nhận hai tiếng chắp-liền là một tiếng duy-nhất mà nó chưa bao giờ nghe, và nó sẽ không hiểu. Đây là một sự cấm-kỵ cực-để của tiếng Việt khi nói cũng như khi nghe: Ta phải cắt-rời hai tiếng bằng một dấu-im bất-diệt. Nghe một tiếng ngoại-quốc đa âm-tiết, một người Việt (chưa học ngoại-ngữ) sẽ không nghe được rõ các âm-tiết: Casserole(fr.) sẽ phiên-âm là soong, bière là bia, la bière là la-de, aluminium là nhôm, Madame là Bà Đầm, và ta lại phân-biệt Wagon là goong, Wagonnet là goòng, lactase là lắc-tát, morphème là moóc-phem . Đây là những hiện-tượng thông-thường trong ngôn-ngữ học, kể thêm là lạc-đề với chính-ý của bài này.

Khi đánh-vần tire(fr.), ta sẽ đọc là ti — rơ, dấu-nối "—" là cái dấu-im bất-diệt mà óc của ta đương-nhiên phải đề thêm. Nói nhanh, ta vẫn phát-âm cái dấu-im "— " đó: Theo âu-tây, đánh-vần mà không diệt cái dấu-im bất-diệt là sai, nói gấp đến đâu đi nữa thì cũng chỉ là (ti) (im-tiếng) (rơ). Âu-tây không vướng vì thường nối-liền nhiều âm-tiết 10. Ta thì ta sống với các dấu-im bất-diệt, nhưng thói quen làm cho ta quên rằng nó không bao giờ vắng mặt. Mỗi dấu-im có hai thực-tế đối với ta: nó là một quãng đời-sống của việc nhận-nghĩa và là một khoảng chết của việc phát-âm (ta mở dây-thanh cho nó không rung nữa và vẫn giữ nguyên khối-trống trong miệng). Muốn học nói theo tây-phương, ta phải nói chậm lại mà diệt cho được cái dấu-im bất-diệt trong tầm-thức của ta. Ta phải giữ âm-thanh đang có không chết-đi trong khi ta sửa-soạn mà nói cái âm-vị theo sau: Đó là phương-cách để nói và để hiểu mà tôi đã trình ngay ban đầu, ai đã nói tiếng Việt đều làm được. Sự thực là: Ta biết nghe ngâm-thơ, ta biết nói tiếng Việt, ngâm-nga là nói chậm lại, nói chậm-lại là có

không-thừa không phải là nói bất-định9 Tiếng Việt khéo dùng sự phát-âm mạnh-nhẹ mà làm cho người nghe nhận ra ngay các chữ-kép mà lĩnh-hội chúng nó là môt từ về đường ngữ-nghĩa : Tiếng Việt là đơn-âm-tiết, nhưng về đường ngữ-nghĩa thì tiếng việt là đa-âm-tiết. GS Cao-Xuân-Hạo nghiên-cứu sự phát-âm mạnh/nhẹ với kết-quả quan-trọng cho sự ghi-tiếng và đọc chữ bằng máy tính : Nếu ta bỏ được cái quy-định diệt các dấu-nối mà ngày nay không còn lý-do nào để tồn-tại (viểt và in các dấu-nối với máy tính không tốn-kém đáng kể), thì tiếng Việt sẽ viết chính-xác, dễ-đọc vào dễ-hiểu hơn nhiều.10 và không thông-tin với phần nối-liền: người Pháp nói "un avion" là "unavion" và phần nối giữa n và a là vô-nghĩa, nối liền rồi họ vẫn có nhiều cách khác để chia ra từng tiếng đa-âm-tiết. Dân ta không thể hiểu cách đưa-tin như thế trừ khi đã được học.

16

nghìn cách, nói chậm-lại như tôi đã trình thì tiếng Việt hiện ra. Tôi không ép thực-tế vì lý-thuyết, thực-tế bắt tôi phải thấy là ngâm-nga như thế thì tiếng Việt hiện ra. Viết "Nói-chậm tiếng Việt" là "Ngâm-thơ tiếng Việt", là ghi thực-tế của tiếng Việt, của người thông-tin bằng tiếng Việt.

Hiểu Phép Chính-phụ. Ngữ-pháp Việt là ghép nghĩa, ý chính nói trước để người nghe lĩnh-hội cho nhanh.Âu-tây phân-tích Con-chó là loại-từ Con + danh-từ chó và phân-vân tại sao ta lại nói thừa :

Đã là chó thì tất-nhiên phải là con-vật, vậy thì chữ con là thừa. Rõ ràng là ta nói Tôi đi mua chó. Gần như khi họ nói Je vais acheter des chiens hay là I go to buy dogs, nhưng ta không được nói Tôi đi mua ba chó. Ta không dĩ-âu mà suy-xét với các chức-vị ngữ-pháp như là mạo-từ, danh-từ, động-từ (=vị-từ), hư-từ, loại-từ v.v. , vì tiếng việt không có cái gông cứng ngắc của bản ngữ âu-tây. Người ta phải đặt tên để nói, nhưng cái tên không thể thay cho cái nghĩa, và ý-nghĩa đã là chính thì cách gọi phải là phụ. Ta có thể tin ý-nghĩa là quá phức-tạp nhưng đó là do tôi chưa nói rõ ý: Tiếng Việt đưa nghĩa bằng cách ghép khái-niệm. Các chữ : con, cục, thằng, chó, mèo, người, vật, cây... đều là khái-niệm, tức là tính-cách chung của tất cả các phần-tử nằm trong khái-niệm. Con đã là khái-niệm của tập-hợp gồm tất cả các con, thì con là bất cứ con nào. Trừ khi trong câu-chuyện dở-dang ta đã biết là con gì và nghe “Tôi mua ba con” là đủ hiểu, còn không, khái-niệm con là quá bao-quát và ta phải hỏi thêm con gì ? Ta nói con rất nhẹ để báo-tin khái-niệm phụ sẽ nói theo ngay và sẽ nói chó mạnh hơn. Ta sẽ nói: “Tôi mua con-chó” theo cách viết : nhạt thì nói nhẹ hơn, và dấu nối thì “nói” bằng “tiếng im” ngắn hơn khi không có dấu nối. Rõ là là thông-tin chưa đủ cho nên ta sẽ nói thêm “Tôi mua con-chó vằn” trừ khi ta đã nói trước : “Tôi đi-kiếm mua-quà cho con-tôi và” “Tôi mua con-chó”. (Ta đọc im và ngắn dấu nối và đọc mạnh chữ viết đậm)

Khi ta hiểu các chữ là khái-niệm của các nhóm như là: con, chó, mèo, lợn, bò, cục, hòn, bát, cơm, canh, hoa, lan, cây, thông, cái, bàn, ghế v.v. thì phân-biệt chính-phụ là đương-nhiên: chính là nhóm khái-quát bao gồm các nhóm phụ và ta sẽ nói chữ chính trước, nếu chưa đủ rõ, thì ta nói thêm nhóm phụ, rổi nói thêm nhóm phụ cho nhóm phụ ... Lôgíc của tiếng Việt là đương-nhiên, y như khi ta đề chương sách hay viết các phần mềm của máy tính. Lôgíc của tiếng Trung-quốc hay Mỹ là đi ngược lại, và sẽ có khi không nhất-quán, vì con người suy-nghĩ theo cách đương-nhiên và mọi người đều là con người.

Ta nói 1°- “Tôi mua lợn”; 2°- “Tôi mua ba con” và không thể nói 3°- “Tôi mua ba lợn” và ta hiểu ngay vì sao với phép “ghép khái-niệm” và phép “Chính trước phụ sau”:

Khái-niệm mua bao-quát hơn khái-niệm lợn nói sau để thêm thông-tin tôi không mua gì khác ngoài các con lợn (tức là khái-niệm lợn) cho nên ta nói “Tôi mua lợn”

Tôi nói khiếm “Tôi mua ba con...” vì người nghe đã biết trước là tôi nói về lợn.Nhưng tôi không nói “Tôi mua ba lợn” vì ta chỉ có một khái-niệm lợn.Chữ ba cũng là khái-niệm ba, gồm tất cả các tập-hợp có ba phần-tử cho nên ta nói đương-

nhiên “Ba mẹ con” và “Ba con-mẹ” vì “mẹ con” là khái-niệm các tập-hợp gồm một người mẹ và các đứa con. Và con-mẹ cũng ghép hai khái-niệm “con” = súc-vật và “mẹ” = khái-niệm mẹ nói chung mà làm ra khái-niệm “các con-mẹ nói chung” để thêm thông-tin cho khái-niệm ba : đây là một tập-hợp với ba phần-tử, và các phần-từ đều là con-mẹ. Chúng ta hiểu dễ dàng như thế vì óc của ta dùng cái lôgíc thiên-nhiên.

Chúng ta nói tự-nhiên : Khái niệm nào quan-trọng thì nói trước và/để sau đó ta không nhắc lại, cho nên các việc phụ (nếu về ý-niệm thời-gian, thì là xảy ra trong khoảng thời-gian mà ta đã báo trước) ta sẽ nói sau như trong câu: “Ngày mai, tôi đi chợ, mua cá nấu cơm”; Nói như thế là nghĩ sao nói vậy : tôi nghĩ đến ngày mai và kể các công-việc tôi sẽ làm theo thứ-tự thời-gian). Nhưng tôi sẽ nói “Tôi đi làm hôm qua, đi chợ hôm nay, ở nhà ngày mai” vì tôi chủ ỷ đến các việc “Tôi làm”. Cái gì nói trước là quan-trọng cho nên ta thường nói khiếm mà tránh đại-từ, vì nói trước đại-từ là quá nhấn mạnh. 11

11 Theo phép Chính-trước Phụ-sau, người-nói muốn đưa tin sẽ nói Chính trước Phụ và người nghe cũng lĩnh-hội như thế: Chính nghe trước là hiểu-trước với tầm quan-trọng. Nói "Tôi xin Ông cho tôi" so với "Xin Ông cho tôi" đã đủ hiểu, thì "Tôi" là thừa. Tiếng Việt không nói thừa, tức là "Tôi" là mang sự cố-ý của người nói, lại nói ở đầu câu, trước "Ông" thì "Tôi" là chính dã đặt trên Ông : Đó là hỗn-xược. Ta thấy tiếng Việt rất đẹp, ngắn-gọn, sâu-đậm tâm-ý và tư-duy với

17

Các công-trình tìm-hiểu và lý-thuyết-hóa tiếng Việt là rất công-phu, sự hiếu-biểt càng ngày càng tiến từ một trăm năm nay và bài viết rất công-phu của ông

Nguyễn Văn Hiệp : Vài nét về lịch sử nghiên cứu cú pháp tiếng Việt ở http://www.talawas.org/talaDB/suche.php?res=7322&rb06 trình-bày rất rõ sự tiến lên đó.

Các nhà khảo-cứu đã áp-dụng rất kỹ tất cả các lý-thuyết hiện-đại nhất để giảng-nghĩa tiếng Việt, và công-trình của ông Dũng-Vũ: Tiếng việt và ngôn ngữ học hiện-đại. Sơ thảo về cú pháp ở http://www.talawas.org/talaDB/pics/talawasNNDungVu181104_1.pdf cũng là một công-trình rất thành-đạt giảng-giải các cách suy-nghĩ mới

Sự bàn-cãi cũng rất gay go, tiêu biểu là bài của Ông Trân Thuân : Về môt qui tăc cua Cao Xuân Hạo ở http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=3294&rb=06 và ta thấy ra sự khó : Ta nói đúng hay không đúng cũng gần như người Anh, ta có lý-thuyết đề giảng-giải cái khác-biệt nhưng nếu ta không biết cả tiếng Anh và tiếng Việt thì có lẽ ta sẽ không hiểu rõ lý-thuyết là ra sao.

Cách nhìn và cách hiểu hoàn-toàn phụ-thuộc vào chỗ đứng và sự quan-tâm của ta. Khi ta đã quen sống với các khái-niệm mạo-từ, danh-từ, động-từ, tĩnh-từ, trợ-từ, bồ-ngữ v.v. thì ta khó hình-dung rằng các câu nói của ta không lập-nghĩa với các khái-niệm Âu-tây đó, tuy rằng ta hiểu ngay các khái-niệm đó vì chúng nó là đương-nhiên : Nếu ta biểt một thứ tiếng có mạo-tự, thì mạo-từ là đương-nhiên, nhưng tiếng ta không có mạo-từ, thì mạo-từ đâu còn là đương-nhiên ? Cho nên hiếu sâu tiêng Việt là biết tại sao ta không dùng mạo-từ, ta không chia động-từ, ta nói khuyết chử-từ v.v. Đến đây ta mới rõ vấn-đề của các cha mẹ có con đi học từ khi còn bé: Các khái-niệm cú-pháp là khó hiểu và khó áp-dụng. Con cháu ta đã hiểu mà không cần cú-pháp. Vậy thì ta nên dạy cú-pháp để nâng cao sự hiếu-biết tiếng Việt của dân Việt vào tuổi nào và bằng cách nào ? 12 Vấn-đề từ-ngữ là quan-trọng theo ý của Hoàng Xuân Hãn trong sách Danh-từ Khoa-học (1941) : Chọn lựa từ-ngữ phải là phục-vụ cho người dân mà không phô-trương sự hiểu-sâu của mình: Tiếng Việt mà đã có những tiếng dễ hiểu thường dùng, thì ta phải dùng cho chuyên-môn, định-nghĩa chuyên-môn cho rõ mà không tạo ra từ-ngữ mà làm cho thường-dân không hiểu mà tự-ti mình không-thể hiểu được. Các câu chuyên-môn không nên nói sấm cho vịt nghe, trong khi ý chính thì ai cũng biết sơ-sơ và biết sơ-sơ vẫn là tốt hơn là không hiểu chi hết. Và làm sao mà đo sự hiệu-nghiệm của cách dạy? Khi các cha-mẹ bình-thường, có học-thức để suy-xét mà không hiếu được từ-ngữ của tiểu-học thì đó là một sự thất-bại lớn của tất cả hệ-thống giảng-dạy: Cha mẹ có khả-năng hiểu mà không hiểu, thì làm sao đứa bé hiểu được, mà cha-mẹ giảng-được. Dạy cho đứa bé không hiểu là tạo ra con vẹt trưởng-thành. Bài báo của ông Nguyễn Tường Tâm : Cao Xuân Hạo và ngữ pháp tiêng việt ở http://www.talawas.org/talaDB/suche.php?res=11384&rb=06 bày tỏ sự khó-khăn và sự mong-muốn của dân ta, và cũng đặt câu hỏi hóc-búa: cách hiểu trước 1975 tại miền nam Việt-nam xem là dễ, mặc-dù rất nông-nổi. Hai bài báo đã dẫn trình-bày rất rõ kho-tàng quý báu và riêng-biệt của tiếng ta mà cách hiểu xưa không đạt được, vậy con đường chung-dung là thế nào ?

Sự lo-âu của mẹ cha có con đi học là thế. Người Việt hiểu tiếng Việt mà không cần biết các lý-thuyết cú-pháp và có phần cú-pháp đặt ra để giảng cách hiểu vì ta đã hiểu. Cách hiểu sâu sắc là của người đã ra công suy-nghĩ, phần chung thì ai ai cũng thường dùng và sẽ nhận ra ngay.

Trong bài nhỏ-bé này, tôi xin nói niềm-tin của tôi : Cách hiểu của tiếngViệt là rất tự-nhiên với các nguyên-tắc: Chính-trước phụ sau, Nói khiếm được thì không nói thừa và dùng sự nói thừa như là lặp-lại v.v. mà đưa thêm thông-tin, tận-dụng sự lời nói phải là chuỗi tuyến-tính theo thời-gian mà đưa thông-tin (chính nói trước, phụ nói sao, việc gì xảy ra trước thì kể trước v.v.), lĩnh-hội theo cấu-trúc đơn-giản nhất : cấu trúc mạch cây (tree graph).

phép "Chính-trước phụ-sau" . Nói "Tôi xin Anh" thì ai cũng hiểu là tôi hơi cáu và bất lịch-sự nếu tôi có quyền : Tôi xin thì Anh phải nghe : Nói "Xin anh" là đủ vì chủ-từ phải là Tôi cho nên chữ "Tôi" là thừa. Nhưng rõ là nó không thừa.12 Sách :“Tiếng Việt, Văn Việt, Người Việt” Cao Xuân Hạo, Nhà Xuất-bản Trẻ, 2001, Công-ty Văn-hoá Phương-Nam TPHCM do một nhóm giảng-viên, học-trò và thân-hữu của CXHạo làm chủ-biên, gom-góp nhiều bài đăng lẻ-tẻ từ 1982 đến 2001, trình-bày rất rõ vấn-đề và ý-chí nâng-cao sự hiểu-biết của toàn-dân, nhưng chưa nêu rõ nhiệm-vụ ứng-dụng của Sư-phạm. Đổi-tượng phải là chính : Trẻ em thất-học hay không, người lớn chưa quen suy-nghĩ về tiếng Việt, cần biết sự khác-biệt với các ngoại-ngữ v.v. Chương-trình giảng-dạy không thể quên nhũng điều này.

18

"Chính" đã nói "Phụ" là cái gì nói sau mà thêm ý, mà ghép-chữ lập-nghĩa : "Chính" là cái to, bao gồm nhiều cái bé, phụ thêm nghĩa là chọn một cái bé, tất cả các thí-dụ : "muốn + động-từ", "ghét + động-từ", "sợ + động-từ", "sẽ + động-từ", "đang + động-từ" , "không + động-từ", "có +động-từ", "không-có+ đông-từ", "động-từ + động-từ" v.v. đều theo phép đó, cho nên cái tên lọai-từ là quá eo-hẹp: Tôi tin rằng "muốn" , "không-muốn", "thiết", "không thiết", "sẽ" , "đã" là những cái quan-trọng đối với người nói và họ nói trước, sau đó cho thêm chi-tiết với chữ sau, và chữ sau cũng không bắt-buộc là một động-từ (phân-tích theo âu-tây). Tôi tin đây là cách lỉnh-hội dĩ-nhiên của trí óc con người : có(avoir), đã(avoir), bị(être), sẽ(shall), không chỉ là phó-động-từ: “Tôi có tiền” , “Tôi có buồn” hay “Tôi có đi” cùng là một cái chính của sự lập-nghĩa/lĩnh-hội. Nghĩ cho cùng thì đề-thuyết cũng chỉ là phép Chính trước phụ sau giữa hai nhóm chữ.

Chính là cái nói trước: Trong óc của tôi và trong cách tôi nói, "loại-từ" đi đầu là chính. Tất-nhiên nó "phân-loại" một cách nào đó để đưa thính-giả vào cái thực-tế (của tôi) mà tôi muốn nói. Khi đàm-thoại, phân-loại không là thực-tế nữa, vì không ai có thì-giờ phân-loại, tôi nói để cho thính-giả biết cái môi-trường thu-hẹp của thực-tế của tôi. Khi tôi nói "con chó đang ngủ" thì tôi cho biết môi-trường bằng chữ kép "con+(...)" trong đó tôi lập nghĩa theo phép: Chính = cái bao-gồm = con (hay là cái, cục, hòn, thằng ...) thì nói trước và phụ = chi-tiết = cho biết phần nào trong cái bao-gồm: "Con" là cái-gì cựa-quậy, "Cái" là không cựa-quậy, rồi tôi cho thêm chi-tiết: lợn, gà, người, chó, quay, dao. Tôi nói: Cái việc, Cái may, Cái khổ, Con người, Làm người, Lên voi, Xuống chó, nỗi buồn, cuộc vui, bỏ mẹ v.v. và như mọi người, tôi nói tiếng đầu rất nhẹ để mở dấu ngoặc và tiếng sau mạnh hơn để đóng dấu ngoặc mà làm cho thông-tin lĩnh-hội nhanh. Nói ba con chó thì ba nói nhẹ như con và chó nói to mà ghép thành cụm chữ (ba (con-chó)) thay vì ((ba con) chó)

Để thông-tin trong một chữ, thì chính vẫn là cái nói trước và phụ là cái nói sau cho rõ hơn: Ta sẽ nói rõ và to cái phần có chức-vụ đưa tin, thính-giả đã lĩnh-hội thông-tin, tức là đã đạt nghĩa của cái tiếng mà ta đang nói, thì ta không buồn nói thêm và để cho cái tiếng theo đà của nó mà lịm đi: Nói ra tiếng là phì hơi ra và làm rung dây-thanh. Lịm tiếng là để cho hơi phì ra theo-đà, mà không cố phì để cho âm-thanh không chết. Đó là ta "làm lười", tiết-kiệm công-sức để tránh "tổn-thọ", tức là "tồn-thọ". Ta nhận ra bản-tính "tồn-thọ" trong ba thí-dụ sau đây:

Tt1. Ta ta nói tiếng tia của ta không như Pháp nói tiếng tir của họ : Ta cho chữ rơ biến-chuyển âm ti ra âm tia để thông-tin và nói tia chậm rãi cho thính-giả nghe rõ mà nhận-thức. Sự luyến-láy của chữ r là nhận ngay và ta để cho tiếng nói lụi đi, cho nên chức-vụ của chữ r là âm-biến.

Tt2. Ta không nói oui như Tây, họ thông-tin bằng hai âm u và i cứng ngắc mà họ nói rất rõ, nói âm i mạnh hơn âm u đi trước. Ngược lại, ta nói ui với u là chính. Âm i là phụ sẽ là âm-biến. Ta im-tiếng trước khi âm-nguyên i hiện ra và ta cũng chỉ dùng âm u để khởi-đầu tiếng ui, mà không dừng lại ở đấy. Ta thông-tin bằng sự luyến-láy giữa u và i, u là cửa vào, i là cửa ra. Ta thông-tin bằng sự linh-động, sự-sống, sự ngâm-nga giữa hai ngưỡng-cửa: Ta lướt qua cửa trước và bỏ luôn cửa sau vì ngưỡng cửa chỉ là một hình-thái chết, chỉ là một điểm của điệu-ngâm. Một thanh là cái chết không cựa vì tần-số không thay. Ông de Rhodes gọi ă là á và â là ớ : Nếu biết á, ớ là hai sự-sống và ă, â là hai cái chết, thì ông đã không lầm: á là cuộc sống bao gồm tất cả các hình-thái, ă là một hình-thái, là một cái ảnh chụp một điểm thời-gian. Sống là không chết cứng: Ông giảng điệu-ngâm với sáu cái nốt (đò, rẹ, mĩ, pha, sổ, lá), sáu cái "chết" cứng của hành-trình ngâm-nga, thì ai mà chẳng hiểu sai ?

Tt3. Sự rẽ-hướng có chức-vụ thông-tin "điệu-ngâm là gì", để cho thính-giả nhận rõ thông-tin, ta rẽ-hướng ở cái âm-nguyên không biến đầu-tiên: Ta đề dấu-ngâm ở đó là hay nhất.Ta có 12 nguyên-âm, a, ă, â, o, ô, ơ, u, ư, e, ê, i, û mà ta có thể đặt vào hai chuỗi:Nếu ta dùng dấu > với nghĩa "đóng thêm" và "lùi vào trong miệng", thì ta có cái chuỗi:

a>ơ>â>ă>e>ê>i>û>ư và cái chuỗi tròn môi; a>o>ô>u.Ta có ba dạng nguyên-âm, bảng BV2 giải-quyết các dạng có chữ r gai-góc và bảng BV1 ghi

các dạng còn lại:- dạng bé mở ra to : oa, oe, ua, ue, uê, uơ, uăc, uâc, ûi, (các âm đầu o,u,û đều là âm-biến)- dạng to thu vào bé : ai, ău, ăi, âi, âu, ôi, ơi, ao, eo, êu, iu, ui, (các âm cuối i,u đều là âm-biến)- dạng bé mở ra rồi thu lại : oai, oeo, uai, uăi, uâi, ueo, ûiu (giữa là âm chính, trước sau là âm-biến).

Trước nay dân ta vẫn đánh-dấu đúng chỗ, trên con-chữ chính duy-nhất mà tôi viết đậm.

19

Là hẹp nhất, âm-nguyên i không đề dấu, ngoài trường-hợp iu và ûi. Với ûi, û đóng hơn i sẽ là âm-biến không đề dấu, rất may cho ta vì unicode không đề dấu trên chữ û. Trường-hợp i u và u i khá lạ vì âm u mở hơn âm i trong miệng (khối trống sau đầu lưỡi rộng hơn vì ta cong lưỡi lên nhưng nói i thì ta căng lưng lưỡi lên trên và đưa đầu lưỡi xuống mà đưa khối phát-âm ra trước miệng) trong khi ta lại đóng hơn ở ngoài môi (ta chúm môi với âm u và ta chỉ khép ngang với âm i). Chúm môi biến-đổi âm-thanh nhiều hơn mở đầu lưỡi, cho nên chúm môi một tí là người nghe nhận ra ngay : Tiếng Việt đi đường gọn nhất và nói hai âm cuối là biến-âm trong iu và ui. Âu-tây sẽ nghe âm-biến u là bán-âm w (họ gọi là bán-âm tròn môi = arrondi) và âm-biến i là bán-âm j (họ gọi là âm ướt = mouillure). Ta có thế nói iu như trong chữ gi u (tức là ta nói-ướt tiếng u và kết-quả không khác lắm so với u nói không-ướt, như người nam thường nói v u i thành ra di u i với hai âm-biến i , nghe rất lả-lướt và dễ thương, bắc nam đều hiểu cả). Ta có thể nói u i bằng cách chúm môi trước khi nói i và đó là cách người Pháp nói oui(fr). Ta thông-tin với sự luyến-láy linh-động (gọi là sự-sống là dễ hiểu) từ u sang i . Tinh-thần và tâm-tình của tiếng Việt là thế: Thông-tin bằng sự-sống, luyến-láy đưa tình như khi ta ngâm-thơ, khi ta hát những bài hát tiền-chiến, khi ta hát cải-lương : Phát-âm càng tình-cảm thì nghe càng mùi (theo nghĩa trong nam).

Để "tồn-thọ" ta nói eo, êu : hai âm o, u là âm-biến, không luyến đi xa, từ ê ra u, từ e ra o và không đến u, cho nên ta không nói eu. "Tồn-thọ" làm cho độ mở của âm i ở cuối các tiếng ai, oi, ôi, âi, ăi, ûi đều khác nhau: Đọc i theo kiểu-việt, là bắt-đầu từ nguyên-âm trước và chỉ biến đi rất ít mà ngừng ở các âm-nguyên khác nhau hết cả. Ta vẫn nói và đề dấu như xưa: thûí, thúi, cúi, qûí, qûít.

Để "tồn-thọ" ta bỏ phần cuối vô-dụng của các chữ r, i, u, cho nên i chỉ còn chức-vụ mềm-hoá và u chức-vụ chúm-môi. Âu-tây sẽ nghe là bán-âm với tính-chất khác với bản-tính âm-biến của ta : Dùng chữ bán-âm là theo thói dĩ-Âu-vi-trung mà ta không biết.

Điệu-ngâm vẽ con đường để ngâm cả chữ từ đầu đến cuối. Ta liên-tục tiến lên theo điệu-ngâm. Ta đề dấu ngâm ở âm-nguyên không biến đầu-tiên vì ta nghe ra rẽ-hướng ở đấy : Âm-vị theo sau là âm-biến đã rẽ-hướng, và ta ngâm âm-vị đó ở phần cuối của điệu-ngâm mà giữ tính-cách kết-hợp: Ta chỉ đề dấu-ngâm một lần, nhưng khi đánh-vần ta phải đề dấu-ngâm trên các âm-nguyên theo sau, như trong thí-dụ : lá+o ≠ láo(qn.) = lá+ó = láó.

Sự-việc này tiêu-biểu cho sự nghe ra dấu-ngâm tức là nghe ra sự rẽ-hướng. Dù ta thay điểm rẽ-hướng, người nghe vẫn hiểu và không thấy sự đổi thay. Nếu ta đọc thật nhanh la+ó thì người nghe vẫn hiểu ra láo, cho nên ta không thể đặt một chỗ đứng võ-đoán cho sự rẽ-hướng, mỗi người sẽ xê-xích tùy-ý, nhưng người nghe cũng vẫn nghe là một. Tôi yêu tiếng Việt việt-nam, cho nên tôi xin chung-kết với câu đầu và câu kết của bài Chinh-phụ-ngâm mà Bà Đoàn Thị-Điểm, vợ Ông quan lớn của Chúa Trịnh, không thể nào viết được:

Thuở trời đất nổi cơn gió bụi Cho bõ(?!) lúc sầu xa cách nhớKhách má hồng nhiều nỗi truân-chuyên, Giữ-gìn nhau vui thuở thanh-ninh,Xanh kia thăm-thẳm từng trên, Ngâm-nga mong gửi chữ tìnhVì ai gây dựng cho nên nỗi này.... Dường này âu hẳn tài-lành trượng-phu.

Thuở nghĩa là từ ngày xưa, và thuở nay có nghĩa là từ xưa đến nay. Tiếng Việt thường nói theo thứ-tự thời-gian 13 và ở đây thời-gian ghi rất rõ: "Thuở trời đất.... nỗi này" rõ là "Từ ngày Trời đất nổi cơn gió bụi cho đến thời-gian của chữ "này", tức là ngày hôm nay". Quãng thời-gian liên-tục đó là chủ-đề theo ý "Chính-trước phụ-sau" của người nói, tức là Chinh-phụ. Đối-tượng là Chinh-Phu. Chinh-phụ nhẹ gửi tâm-tư với Chinh-Phu nàng thương. Chủ-đề thêm ý "chiến-tranh" và "nỗi này" của Chinh-phụ. Chinh-phụ nhè-nhẹ hỏi thêm "Vì ai gây dựng cho nên nỗi này". Chữ ai của ta là trữ-tình, bâng-quơ nhưng nào có bâng-quơ : "Ai thương ai nhớ...". Chinh-phụ nói Ai và Khách má hồng, Chinh-phu hiểu ngay: Ai là Chinh-phu và Khách-má-hồng là nàng, và chủ-đề là "Thiếp đau khổ từ khi chiến-tranh bùng nổ như cơn gió bụi cho đến ngày hôm nay, chàng có thấy phần-nào chàng (Ai) đã làm cho thiếp thương đau? ". Chủ-đề là thế, nàng không thể xin chàng đeo-đuổi chiến-tranh "vì dân vì nước" để cho:13 Xem "Luật Mô-phỏng trật-tự thời-gian", Loi de sucession của L. Cadière trong bài ... "CHÍNH TRƯỚC PHỤ SAU"

20

" Tên ghi gác Khói, tượng truyền đài Lân, Ơn trên tử ấm thê phong, Phần vinh thiếp cũng đượm chung hương trời"

Tiếng Việt luôn luôn sống trong môi-trường và nói với môi-trường, tức là nói khiếm mà ai cũng hiểu. Môi-trường của bài Chinh-phụ-ngâm là chiến-tranh ròng-rã đã hơn trăm năm, Trịnh Nguyễn tranh ngôi, nam-bắc phân-tranh, nồi-da nấu-thịt, dân-gian chết-chóc, đất-nước hoang-tàn: Vào những năm 1740, Trịnh-giang là Chúa tàn-bạo, giặc-giã nổi lên khắp nơi, dân-gian chết-đói, chết-khát, chết-giặc. Môi-trường không là chống ngoại-xâm để giữ nước, mà là nội-chiến, danh-vọng cá-nhân nổi cơn gió-bụi.

Trong câu (7,7,6,8) mở đầu, tác-giả đặt ngay tiền-đề vào trong môi-trường đó.Câu (7,7,6,8) chung-kết là câu tác-giả mượn lời Chinh-phụ để tỏ lời tâm-sự.Thuở thanh-ninh là thời-gian trước khi gió-bụi. Trong sách Chinh-phụ ngâm bị khảo 14,

Hoàng Xuân Hãn chú rằng: " Thuở thanh-ninh. Tt chép thái-bình, đúng với Hán-văn hơn. Nhưng tất cả những bản khác viết thanh-ninh, không hiểu vì lẽ gì. Lh chữa chữ thuở ra chữ "chữ"." (Xin chú thêm: Tt là bản-in Tường-thịnh, Lh là bản Long-hoà) .

Chữ Hán trả lời : Chữ "bình" vẽ sự bình-an, là giữa khung trời (gạch trên) và mặt đất (gạch dưới) dân gian đi lại bốn-phương không bị ngăn-chắn, bộ cổn xưa là đường cong như số năm, vẽ luồng hơi đã xuyên qua mọi trở ngại. Nghĩa này còn rõ trong chữ bằng, cùng gốc với bình (đồng bằng, bằng-phẳng).

Chữ ninh phần dưới là chữ đinh, ngày xưa vẽ sự mong-muốn (đường cong như trên đây nay chỉ còn là bộ quyết, đụng mặt đất mà chưa vượt qua được sự ngăn-chắn). Trên là cái mái nhà che chữ tâm tức là tâm-tình và chữ mãnh tức là cái bát. Chữ ninh vẽ cái mái nhà, tình-thương, bát cơm trên sự mong-muốn của con người: Phải chăng đây là nguyện-vọng của người dân? Là nhà nho, tác-giả biết viết và biết nghĩa của chữ ninh, và Ông đã gói ghém tâm-tư vào con-chữ đó.

Trong bài tuyệt-tác, tác-giả không để cho cái bõ nhơ-nhớp xen vào. Làm cho bõ chỉ có hai ý: bõ công tính-toán giàu-sang danh-vọng và bõ ghét vì hận-thù. Tâm-tư của Chinh-phụ không hề hoen-ố như thế, bõ là cái rác mà kẻ du-ngoạn trong tuyệt-tác đã vứt bừa mà không biết thẹn, mà không xót-lòng: Bõ viết nôm với chữ nho bố, ta nên phiên-âm bố là bỏ, mong chi câu-thơ sẽ rửa sạch bụi-trần mà trở-về nguồn: Để bỏ-qua 15 thời-gian đằng-đẵng nhớ-thương cho đến hôm nay, chúng ta trở về trong tâm-tư, trở-về thuở vui trong tình-thương, non-nước thanh-ninh, lều tranh che bát cơm đầy. Bỏ qua nhờ tình-thương là thế.

Vế thứ hai chứng-minh sự vô-lý của chữ bõ : Nếu chủ-tâm của nàng là làm cho bõ, thì kết-quả mong đợi phải là xứng: chẳng nhẽ nàng chỉ mong giữ-gìn nhau vui thuở thanh-ninh trong một dĩ-vãng đã mất từ lâu, hoàn-toàn trái với mục-đích công-danh mà các bản hiện-hành đều ghi là nàng đã nói: " Tên ghi gác Khói, tượng truyền đài Lân .... Phần vinh thiếp cũng đượm chung hương trời". Ý-nghĩa buông-bỏ của dân ta là vậy, ta phải hiểu câu trên là lời Chinh-phu gọi nàng là thiếp để an-ủi nàng với một tương-lai rạng-rỡ mà nàng chỉ cho là chợ công-danh và nàng kết-luận quá rõ với một chữ bỏ duy-nhất. Phiên-âm bố ra bõ là ngược-tình ngược-nghĩa, là đè bẹp chữ-nghĩa của tiếng Việt. Khi Ông Đặng-trần-Côn nêu lên điển-cố bà vợ ngu của Tôn-Tẫn, chồng về lúc còn rách-rưới thì khinh, chồng về đeo sáu ấn vàng thì quì xuống mà lạy, thì ta phải hiểu là Ông nhờ lời Chinh-phụ mà thổ-lộ tâm-tư. Bản Hán-văn của Đặng-trần-Côn và bản Quốc-văn của Phan-huy-Ích là hai bản duy-nhất mà biết dùng chữ 16, nói lóng cho các kẻ chỉ biết chạy theo danh-vọng mà ông đang miệt-

14 Nhà Xuất-bản Minh-tân, Paris, 195315 bỏ là buông-bỏ theo truyền-thống của dân ta, rất gần lời Phật dạy: sự khổ sống trong tâm-tư (của ta), nhận ra được thì ta có thể vượt qua trong tâm-tư (của ta) bằng cách buông-bỏ khi ta so-sánh với bao nhiêu việc khác có lẽ chính-đáng hơn: tu-chỉnh đường-đời của ta, từ-bi, thương người ... 16 Đặng-trần-Côn : Thiếp phi Tô-gia si-tâm phụ, Quân diệc (Lạc-dương hảo nam-nhi quy lai thảng bội-hoàng kim-ấn), khẳng học đương niên bất há ky. Đeo kim ấn là các "hảo nam nhi" đeo mũ lừa vàng, mà ông Ích sẽ gọi là lũ Lạc-dươngPhan-huy-Ích : Thiếp chẳng dại như người Tô-phụ, Chàng hẳn không kém (lũ Lạc-dương khi về đeo quả ấn-vàng), trên khung cửi dám dẫy-duồng làm cao. Tất cả các bài diễn-âm khác đều không thể hiểu như thế được : người đeo ấn là Chinh-phu và nàng sẽ quỳ sát đất mà ngu như bà Tô-phụ, không biết trị-giá của con người mà chỉ hoang mắt vì cái ấn đầy quyền-lực. Cho nên lời tâm-sự của Phan-huy-Ích : "Tự-tín suy-minh tác-giá tâm" phảng-phất một nỗi buồn muôn thuở, trước cảnh lẽ mạnh ép hèn, mà Hoàng-xuân-Hãn cũng có trong bài thơ vịnh Hội-nghị Đà-lạt : Núi Đà-lạt xa quanh mình uốn-éo. Lửng-lưng đồi ai khéo vẽ rừng thông, Mặt hồ xanh, mây bạc bóng gương lồng, Trên cỏ lục, lối

21

thị không hiểu được, vì không thấm-nhuần chữ Hán và tinh-thần của tiếng Việt như các cụ thâm nho. Thâm-thúy thì mới thưởng-thức được bài ngẫu-thuật của Phan-Huy-Ích, lúc đầu cũng miệt-thị lóng17 như Đặng-trần-Côn mà chung-kết với lời tâm-sự " Tự-tín suy-minh tác-giả tâm " với kẻ tri-âm 15 .

Hai vế kết lại có "tình" và "tài-lành trượng-phu" để quét bụi-đời danh-vọng: Xin chàng bỏ chợ công-danh (bản Huế, do ông Nguyễn-văn-Xuân tìm ra năm 1970, viết "Hội công-danh" thay vì "Áng công-danh") và các bản đều viết " Thà khuyên chàng đừng chịu tước-phong" để nói nàng tiếc đã làm sai, và ngày nay xin Chàng về với thiếp, mong sao thanh-ninh sẽ trở về dân-tộc, mong sao tình-thương nhỏ bé của đôi ta sẽ bắt đầu gỡ phép luân-hồi 18. Noi gương (và nêu gương) trượng-phu phải chăng là vậy?

Tác-giả ghép chữ tài-tình : "tài-lành" là gì khi lành viết nôm là lệnh+thiện ? Dĩ-nhiên tôi thấy: lành là thiện, lương-thiện, hiền-lành, có lương-tâm cho nên "tài-lành" là một tiếng-kép của tam-giáo việt-nam : Trượng-phu phải chăng chỉ là người tử-tế ? Tử-tế, phải chăng là không bóp méo bài thơ và tâm-ý của tác-giả để xúi trẻ đánh nhau với những chiêu-bài sơn-son thiếp-vàng, nhưng rốt cuộc cũng chỉ là để thương dân như muỗi thương trâu?

Bà Đoàn-thị-Điểm nhận cưới ông Nguyễn-Kiều, đỗ-cao, giải-nguyên tiến-sĩ, quyền to chức lớn, được Chúa Trịnh phong chức chánh-sứ sang Thanh năm 1742. Trong ba năm vắng chồng, tục-truyền bà phiên-âm bài thơ Chinh-phụ-ngâm. Lời-lẽ không hợp với danh-vọng của Ông chồng và của Bà, Bà không thể nào viết bài thơ này để đưa cho Nguyễn-Kiều khi ông đi sứ trở về.

Bài thơ chỉ hợp với ông Phan-huy-Ích: Đọc kỹ bản Huế mà Hoàng-xuân-Hãn chưa có khi hiệu-đính, ta thấy rất nhiều điểm bị lãng-quên về lịch-sử, chữ-nghĩa (dày xéo tiếng việt mà ngoan-cố thuyết rằng bài thơ huy-động hy-sinh cho tổ-quốc trong khi nó tố-cáo tranh-chiến nồi-da nấu-thịt), chữ Nôm, chữ Nho và về tâm-tư của tác-giả, chứng-minh vững-vàng là người trước-tác bài Chinh-phụ-ngâm phải là ông Phan-huy-Ích.

hồng đang uốn khúc, Ngắm cảnh tay người thêm tấm-tức, Gẫm mình việc nước vẫn đeo đai, Giữ non sông, thao-lược đã không tài, Nêu sứ mệnh một vài câu biện-luận, Thấy lẽ mạnh ép hèn sôi nổi giận, Tuốt gươm thù toan quyết trận phong- ba... Nhở ra đã có nghị-hoà. 17 Câu  thứ ba "Cận-lai khoái-trá tương truyền-tụng" của bài Ngẫu-thuật rất là mỉa-mai vì chữ hán khoái có nghĩa là thịt cắt bé và chữ hán trá có nghĩa là nướng thịt, ý rằng các vị danh-tiềng trong từ-lâm chỉ biết cắt vụn bài thơ của Đặng Trần-Côn mà làm chả nướng, truyền cho nhau mà khen tụng (là hay hay là ngon ?)18 Đây là lời Phật : Cứu-khổ mà gây hấn là gây thêm khổ, cho nên tình-thương phải là chính mà tránh gây hấn, và ý riêng của ta phải là phụ. Nếu trong hành-động của ta có phần nào ta lấy cứu-khổ làm môn-bài thì ta nên xét lại cho kỹ.

22

L’alphabet fonctionnel est une science exacte.Nghiêm Xuân Hải

Université de Paris-Sud, centre d’Orsay.

IntroductionLa phonétique-phonologie, traitant des parler humains et du sens des langages, est une science

humaine réputée non exacte. Mais sa partie primaire, ne retenant que ce qui est commun à toutes les langues, évitant le sens des mots et ne retenant que les critères de communication par codage des sons est une science exacte dont les assertions sont vérifiées expérimentalement.

Cette construction est possible grâce à l’universalité : Ce qui est particulier à une langue est hors sujet (le sens des mots est donc banni) et n’est retenu que ce qui est utilisable par tous les hommes. Le point de vue est inhabituel et le nouveau critère fait de l’émondage, car tout ce qui est touffu devient suspect. Par exemple chaque subtilité difficile à analyser, faite en français mais non en anglais ou en vietnamien est non universel : Ne l’est que l’aptitude d’être utilisé au premier niveau de l’information et du codage non explicitement défini et qui change avec chaque langue. Humblement, la théorie ne veut pas aller au second niveau, celui de la signification des mots et de la grammaire particulière de chaque langue et peut ainsi éviter tous les problème des particularismes : opposition, in presencia versus in absentia… Le livre The sound shape of language de Roman Jacobson et Linda Vaugh, Bloomington : Indiana UP, 1979 expose la complexité du problème, dont celui toujours non résolu de la définition raisonnable des voyelles et des consonnes. Ce travail concerne essentiellement l’hémisphère droit du cerveau humain. La suite viendra en temps voulu.

L’alphabet formé de consonnes et de voyelles existe potentiellement pour toutes les langues mais ses utilisations divergentes ne sont pas universelles. L’alphabet universel, scientifique et simplificateur, est fonctionnel et non phonique comme il est communément admis.

L’étonnant est qu’un mot émis est un objet physique avec une durée temporelle où le son varie continûment, que chacun dit à sa manière sans pouvoir répéter à l’identique et pourtant, le résultat de la communication est toujours le même. Ce mot continu dans le temps est transcrit par un nombre fini de lettres et l’écriture est un passage du continu du parler au discret alphabétique constitué par une suite finie de lettres qui semble respecter l’ordre temporel.

L’étude de cette discrétisation étonnante à la réflexion, aboutit à un autre alphabet que celui que nous utilisons depuis toujours : L’alphabet universel est fonctionnel et non phonique, et de ce fait, les consonnes et les voyelles sont définies exactement et sans peine.

Démonstration du Théorème fondamental de l’alphabet fonctionnel :

L’alphabet universel est constitué par des consonnes et des voyelles.Une voyelle est la fonction de dire le son correspondant, constant en timbre et libre en durée. Une consonne est la fonction de moduler un son existant créé par la voyelle la plus proche sans rajouter de nouveau son, selon le cas : si la voyelle est écrite avant, le son est modulé par l’articulation de la consonne et la voyelle est écrite après, c’est l’attaque de la consonne qui module le son.

Les deux assertions sont hors du commun : la voyelle “est” un son constant et la consonne “est” une modulation muette, ne sonnant pas avec la voyelle au contraire de son nom. On a défini, précisément et aisément, les consonnes et les voyelles en mettant entre parenthèses toutes les réalisations des voyelles, des articulations et des attaques des consonnes comme des exploitations autochtones de potentialités universelles. De même, la recherche de l’universel au second niveau du sens montrera que la grammaire générative européenne bien trop compliquée est autochtone et explicitera la grammaire universelle, plus simple car naturelle.

23

1° Le cas des voyelles seules d’abord et multiples après.Toute langue a des mots constitués par une seule voyelle. En français, les tels mots écrits avec

une seule lettre sont a,e,i,o,u et sont dits en des sons constants particuliers au français. L’allemand et l’anglais ont des mots similaires, prononcés avec des formes de la bouche un peu différentes.

Ce qui est commun est la réalisation concomitante de deux actions : 1°- Garder une forme bien déterminée la bouche et de la gorge, du voile du palais, des lèvres etc. que nous appellerons une position de l’organe phonatoire et 2°- Faire vibrer les cordes vocales. Une voyelle est la fonction de réaliser ces deux actions simultanées.

Chaque langue possède environ une dizaine de voyelles et toutes ne sont pas notées par une lettre simple. En français, les notations sont diverses et on a encore quatre voyelles bien visibles mais mal notées :

a = ah ; e = œufs = euh ; i = y ; o = ô = oh ; u = eu = hue - é = et = eh ...- è = ai = ait = haie ...- ou = houe (si l’on ne prononce pas le h aspiré) = où (presque) ...- or (ne pas trop insister sur le r) = ors = hors (presque)Il existe en plus une dixième voyelle qui est dite au début du mot ayez et qui est notée ă en

écriture vietnamienne romanisée ou Quốc-ngữ.Le cas de la diphtongue ai s’éclaircit avec la définition précise des voyelles.L’écriture ai se lit par la lecture de la lettre a suivie de celle de la lettre i.Si chaque lettre représente un son, on doit les accoler dans le temps sans discontinuité et

obtenir le recollement des sons constants a et i. Or le son de la diphtongue varie avec le temps et quelque soit le point de dichotomie, chaque moitié continue à varier et l’hypothèse est fausse.

La bonne écriture alphabétique évite cet écueil car chaque lettre ne représente pas un son. Pour le voir, il suffit de dire le son constant a avec la bouche en position de dire a et de dire ensuite le son i en mettant la bouche en position de dire i. La bouche doit passer par toutes les positions intermédiaires pour aller de la position du a à celle du i et les cordes vocales doivent vibrer sans cesse pour éviter la production d’un silence de discontinuité : l’appareil phonatoire dit tout seul la “voyelle continûment variable” allant du a au i, cette “voyelle” jamais constante est la diphtongue ai. Cette fonction d’interpolation est automatiquement créée lors de l’exécution des fonctions a et i et n’est pas une nouvelle fonction à notre service. Étant entièrement liée, elle sera ignorée par la théorie fonctionnelle. De plus, elle ne peut pas exister sans ses bouts qui donnent les positions initiale et finale. Les deux bouts sont les extrémités du segment temporel ai, et nous y retrouvons les voyelles considérées comme des sons constants pendant leur existence : Chaque extrémité est un point de durée nulle et le son est bien constant pendant ce temps de vie. Mathématiquement, l’écriture ai représente trois choses : les deux extrémités et la diphtongue intermédiaire qui est le segment ouvert allant de a vers i, explicité en le tiret dans l’écriture a–i : le tiret est la fonction liée “diphtongue” qu’on entend et qui sera omise car elle n’est pas un degré de liberté supplémentaire.

Il est donc prouvé que le parler humain n’est pas linéaire au sens des phonologues, c’est-à-dire qu’il n’est pas la succession de sons phoniques “indépendants” les uns des autres puisque le tiret est l’interaction des fonctions a et i. Ce fait est l’embarras des phonologues habitués à l’idée de la succession des sons phoniques indépendants : Ils ne pouvaient pas couper une diphtongue en deux parties phoniques indépendantes à attribuer aux deux bouts. Ils ne savaient pas où couper, ne voyaient pas que l’impossibilité est naturelle et qu’elle met en défaut la théorie phonique.

Ceci étant, nous savons prononcer la voyelle qui est au début du mot ayez, c’est-à-dire au début de la diphtongue ay qui diffère à l’oreille de la diphtongue ai : il suffit de garder la forme prise par notre bouche au début du mot (ce n’est pas difficile) et de faire vibrer nos cordes vocales. Le son émis est celui de la voyelle ă (que les Vietnamiens non plus ne savent pas dire toute seule). On constate dans les deux cas que la voyelle finale qu’on dit est le même i.

2° Le cas des consonnes.

24

Une consonne isolée n’a pas de son et ne peut pas être “dite” . Pourtant elle existe dans le mot ba. Disons lentement et longuement ce mot ba. Nous constatons que nos cordes vocales vibrent dans la position finale et prononcent la voyelle a. Avant celle voyelle quelque chose est dite avec l’interaction entre la consonne b et la voyelle a, voyelle qui joue ainsi le rôle de révélatrice en subissant l’attaque de la consonne b. Cette attaque transforme le son constant de la voyelle a en un son non constant qui ne dure qu’un centième de seconde et qui permet de reconnaître la consonne b. En absence de la voyelle a, on n’entend rien, ce qui nous fait dire que la consonne est muette.

Preuve : En cessant de voiser par immobilisation des cordes vocales, on élimine la voyelle a et il ne reste que les actions muettes de la bouche qui sont les suivantes :

1°- Articulation de la consonne b : On ferme les lèvres.2°- Tenue de la fermeture des lèvres avec accumulation de l’air dans la bouche.3°- Attaque de la consonne par ouverture du passage de l’air en écartant les lèvres et expulsion

de l’air emmagasiné.Toutes ces actions sont muettes dès lors que les cordes vocales ne vibrent pas et elles sont

suffisantes pour dire les mots ba et ab :Pour dire ab, on dit la voyelle constante a et sans la laisser mourir, on fait l’action n° 1

d’articulation de la consonne b. Il se produit le même phénomène que pour la diphtongue ai, car l’organe phonatoire passe de la position du a à celle la fermeture des lèvres où la consonne est prête à attaquer la voyelle suivante. La durée du processus est de l’ordre du dixième de seconde, comme pour les diphtongues. Mais on doit cesser de faire vibrer les cordes vocales à partir de ce moment là, puisque le mot ab est déjà dit

Si on ne fait vibrer les cordes vocales qu’à partir du n° 3, la consonne b attaque voyelle a qui se manifeste par l’adoption de l’appareil phonatoire de la position du a en fin du mouvement et on obtient le mot ba. Ce mot ba se dit plus naturellement que le mot ab, et sonne bien plus fort pendant l’explosion de l’attaque qui est plus brève (environ un centième de seconde). Il est probable que l’énergie dégagée soit à peu près la même.

En changeant la voyelle en e, o, i, u, ou, é, è ... la consonne b, si elle est en position finale, interagit par son articulation qui module le son déjà créé par la voyelle en ab, eb, ob, ib, ub, oub, éb, èb ... et, si elle est en position initiale, la consonne b attaque avec force la voyelle pour donner les mots ba, be, bi, bo, bi, bu, bou, bé, bè...

En passant de consonne b aux autres consonnes c, d, f, g, h, ... , x, z, on obtient toutes les combinaisons CV et VC (C=consonne, V=Voyelle). On fera de même pour les doubles consonnes

Conclusions :1°- Les consonnes dites comme des fonctions à faire, combinées aux voyelles, dites aussi

comme des fonctions à faire, permettent de dire tous les mots d’après leur écriture.2°- Les consonnes sont formées par la suite des trois fonctions : 1°- Articulation, 2°-Tenue du

passage minimal de la consonne, 3°- Attaque par la consonne. Dans les écritures CV et VC la lettre C dénote la tenue du passage minimal, de sorte que les sons phoniques sont crées par des fonctions automatiquement existantes et, en tant que fonctions non indépendantes, ne sont pas notées. De plus, les fonctions articulation et attaque correspondent à une variation de la forme de l’appareil phonatoire partant ou aboutissant à la position du passage minimal. Il est extrêmement difficile de décrire comment se fait cette variation, car on a affaire à un continu qui dépend du locuteur. Heureusement cette variation compliquée est non universelle et sera ignorée dans la recherche du commun à tous les hommes. Le commun est dépouillé et simple: Tous les hommes reconnaissent la consonne malgré ses manfestations particulières et l’écriture alphabétique fonctionnelle note l’essentiel qui est discret, car la lettre C note la tenue du passage minimal défini par la consonne et nullement les variations continues du son phonique qui dépendent des lettres voisines

3°- La séparation des fonctions 1° et 3° est obligatoire en vietnamien et dans toutes les langues monosyllabiques car le code de ces langues impose de réaliser l’action n° 2 (tenue de la consonne) par un long silence. Est universelle la possibilité de réaliser la tenue de la consonne en silence ou non, pendant longtemps (10-1 sec. pour le vietnamien) ou non (10-3 sec. pour le français). La séparation trop brève des fonctions 1° et 3° dans les langues polysyllabiques n’est pas perçue par

25

les Européens. Par exemple Ferdinand de Saussure, dans ses Leçons de linguistique générale de 1916 avait vu l’existence des fonctions 1° et 3° et méconnu la tenue de la consonne.

4°- Le parler humain n’est pas linéaire au sens des phonologues pour les combinaisons CV et VC comme pour les diphtongues VV. Le fait méconnu est que les consonnes sont formées de trois fonctions notées –C– le premier tiret étant l’articulation et le dernier tiret étant l’attaque. En absence de voyelle révélatrice, ces actions sont muettes et ne sont pas détectables par la théorie phonique basée uniquement sur les sons émis et cette théorie est inapte à modéliser le vécu du parler humain : Croire que les consonnes sont des sons est une grave erreur communément admise et reproduite dans nos dictionnaires.

Cette erreur a une longue histoire. Au départ les hommes commençaient à noter des mots par des symboles (écriture ougaristique (-3400)) et ces symboles correspondaient à des sons émis avec l’aide des consonnes, la voyelle révélatrice ayant peu d’importance (comme en arabe) étant ignorée par les Phéniciens par exemple. Les Grecs (-900) furent les premiers à en tenir compte en introduisant dans l’écriture phénicienne des lettres pour noter les voyelles, en prenant même la lettre α pour noter la voyelle a (alpha en grec) alors qu’elle s’appelait aleph, du nom phénicien du bœuf qu’elle notait (aleph est le nom hébreu et on “peut croire” qu’il en était de même en phénicien). Mais l’habitude était déjà là et on ne pouvait pas penser que les consonnes étaient muettes.

5°- La confusion entre les fonctions et les résultats des fonctions date de trois mille ans et la mauvaise lecture par épellation a la même origine : On apprenait à lire aux enfants en leur faisant réciter bé+a = ba ou be+a = a car on ignorait que la consonne b était muette. Notons cette action b’ et tout s’éclaire : On a b’+é = bé d’où l’erreur de l’épellation ancestrale : b’+é+a = bé+a = béa. Ce son béa n’est le mot ba car le é est de trop. Notre méthode d’apprentissage est fausse car basée sur la théorie phonique qui est fausse et confond de plus le nom donné la consonne (bé ou be) avec le son utilisé pour épeler (procédure déjà fausse).

6°- Ces incohérences ont conduit des enseignants à adopter les méthodes globales ou semi-globales qui sont des pierres à écraser les mouches : En écrasant la mauvaise méthode issue de la théorie phonique qui est fausse, on tue la vraie théorie fonctionnelle qui est toute simple, pratiquée par tout être humain qui parle, donc facilement reconnue par tous : L’alphabet est fonctionnel et est constitué par des lettres à apprendre en même temps que leur signification fonctionnelle. Cette signification est facilement reconnue puisqu’il s’agit des actions que chacun faisait déjà : Il suffit de parler lentement pour pouvoir les séparer, à condition de se rendre compte, pour les consonnes, que les lettres C notent la tenue de la position de fermeture maximale des consonnes.

7°- La bataille des méthodes globales, semi-globales et alphabétiques est hors sujet, car leur sujet est l’alphabet phonique inapte à modéliser le langage et ne devant pas être appris aux enfants. L’alphabet qui modélise la parole humaine telle qu’elle est vécue est l’alphabet fonctionnel.

L’alphabet fonctionnel est scientifique, facile à comprendre et à enseigner par tout homme à qui l’on a expliqué comment il fait. Il permet trois avancées majeures :

1°- Apprendre aux enfants la grande découverte de l’alphabet fonctionnel en étudiant un matériel déjà familier et gratuit, à savoir le parler de l’élève, et révéler la démarche fondamentale de la science : chercher ce qui est commun à beaucoup de phénomènes (ici, on écarte tout ce qui est particulier à une langue) et vérifier expérimentalement que ce qu’on a trouvé fonctionne.

2°- Ne plus induire nos enfants dans l’erreur, et la plus grosse est de confondre béa avec ba, alors que l’objet de la phonétique est justement de distinguer béa de ba.

3°- Permettre une alphabétisation rapide, facile et peu coûteuse : Les cahiers et livres ne sont pas indispensables, car il s’agit seulement d’apprendre aux enfants à dessiner des lettres sur tout support disponible. Et le plus grand avantage est économique, social et humain puisque toute personne dotée de raison comprendra sans peine la théorie pour ne plus avoir de complexes et pourra l’enseigner à celui qui sait déjà parler avec toutes les conséquences sociales de son geste.Les parents retrouvent naturellement la place qui est la leur : Expliquer et enseigner l’écriture et la lecture aux enfants, partout sur terre et pour tous les déshérités de la terre.

26