thiỀn sƯ khẢi ngỘ phÁp

7/29/2019 THIỀN SƯ KHẢI NGỘ PHÁP

http://slidepdf.com/reader/full/thien-su-khai-ngo-phap 1/38

1

THIỀN SƯ KHẢ I NGỘ PHÁP

Tác giả : Thái Vĩnh Bình

Dịch giả : Dương Đình Hỷ

Nhữ ng cách chỉ th ị của các v ị Thiền sư .

Vì ngôn ngữ là dụng cụ của thế giớ i hiện tượ ng chỉ mô tả các sự kiện bằng những khái niệm.

Khi khở i lên một khái niệm thì lậ p tức ta có một khái niệm đối

nghịch. Thí dụ sáng thì có tối, nặng thì có nhẹ, sinh thì có tử v . v . Vìcó những cặp đối đãi nên đó là thế giớ i nhị nguyên. Trong thế giớ i bảnthể hay nhất nguyên thì tất cả đều là một. Sáng là tối, nặng bằng nhẹ, to bằng nhỏ, vì vạn pháp đều bình đẳng. Vì vậy ta không thể dùng ngônngữ, một phương tiện của thế giớ i nhị nguyên mà mô tả thế giớ i nhấtnguyên đượ c. Các Thiền sư khi gậ p các câu hỏi của học trò có liênquan đến tự tánh thườ ng tr ả lờ i bằng 3 cách :

1/Im lặng không nói.2/Dùng ngôn ngữ của cơ thể.3/Dùng ký hiệu.

M ột ông tăng hỏi Bảo Triệt :-Thế nào là đại ý Phật pháp ?Sư ngồi im l ặng.

Thiền sư im lặng để khai ngộ cho ông tăng tự mình thể ngộ tự tánh.

M ột ông tăng hỏi Thủ Sơn Tĩnh Niệm :-Thỉ nh thầ y khẩ y đàn không dây. Sư im lặng hồi lâu r ồi hỏi :-Ông có nghe không ?-Con không nghe.-Sao ông không hỏi to lên ?



2

Ông tăng muốn thầy khẩy đàn không dây. Chuyện này ở hiện tượ nggiới không làm được. Đó là cảnh giớ i của tự tánh. Thiền sư trực nhậ pthể nghiệm nhưng ông tăng thì không, cho nên ông đã không hiểu dụngý im lặng hồi lâu của Thiền sư. Thiền sư thấy ông tăng không ngộ nhậ p

đượ c lại sợ ông chấ p vào im lặng hồi lâu mà sinh vọng niệm nên nói làmình chưa nghe rõ câu hỏi để đả phá cái chấ p này cho ông.

Có ngoại đạo hỏi Đứ c Thế Tôn :-Không hỏi có l ờ i, không hỏi không l ờ i.

Thế Tôn ng ồi yên. Ngoại đạo tán thán :-Thế Tôn đại t ừ đại bi, vẹt đám mây mờ khiế n con có chỗ vào.

Bèn l ạ y r ồi đi ra. A Nan hỏi Phật :

-Ngoại đạo chứng đượ c gì mà tán thán r ồi đi ? -N hư con ngự a hay, thấy bóng roi đã chạ y.

Khi đã ngộ r ồi thì sống trong thế giớ i không, không thể dùng lờ i nóimà diễn tả được vì như vậy là chủ quan, là chọn lọc, do đó bị trói buộc.

Nhưng không nói thì làm sao truyền bá Phật pháp. Đó là ý của Bà Lamôn. Để tr ả lời Đức Phật chỉ ngồi im lặng chỉ r ằng chỉ cần thiền địnhđể thoát ly phiền não. Vị Bà La Môn đã tu hành thâm sâu nên mớ i hiểu

đượ c ý Phật. M ột ông tăng hỏi Thượ ng Tuyề n :

-T ừ xa đế n, làm sao tiế p ?Sư chố ng g ậ y nhìn.

Ở đây trọng điểm không phải là gậy mà là nhìn. Sư chỉ nhìn, tưở ngsẽ ra tay đánh nhưng không làm gì cả. Nếu thiền sinh bỏ đượ c các trithức, kinh nghiệm và tất cả phân biệt, vào đượ c tự tánh giớ i thì mớ i

hiểu đượ c cái nhìn của Thiền sư là sự tiế p dẫn r ất từ bi.

Thản Nhiên hỏi Huệ An quốc sư : -Thế nào là là ý T ổ sư ? -Sao không hỏi ý mình ?-Thế nào là ý của mình ?



3

- Đương quán tác dụng của mật.-Thế nào là tác d ụng của mật ?

Sư nháy mắ t ra hiệu, Nhiên bỗ ng khai ng ộ.

Tác dụng của mật tức ý mật, là tác dụng của tự tánh hiển lộ. Vì tự tánh vô hình, vô tướ ng nên chỉ tự biết, không cách gì truyền thông. Dođó Thiền sư dùng dụng hiển thể để cho thiền sinh hiểu tự tánh khôngr ờ i cử động của mình, không cần tìm bên ngoài. Lão sư từ ý tưở ng tr ừutượ ng là ý tổ sư dẫn đến ý mình, r ồi dẫn đến dụng của tự tánh bằngcách nháy mắt.

Hân Châu đả địa thiền sư, hễ có ông tăng nào đế n hỏi đạo, ông đề u

dùng g ậy đánh xuống đấ t mà chỉ thị. Do đó, người đương thờ i g ọi ông là Đả địa hòa thượng. Có ông tăng dấ u thiền trượ ng của sư đi rồi mớ ihỏi. Sư há mồm chỉ thị.

Đạo lớ n không lờ i, nếu dùng lời e rơi vào tư duy. Để tránh cho thiềnsinh khỏi suy luận do lời đáp nên thiền sư chỉ dùng động tác để chỉ thị,Ông tăng dấu gậy đi rồi hỏi để xem phản ứng của thầy ra sao. Vì đạokhông thể nói nên Thiền sư chỉ há mồm.

M ột ông tăng hỏi Linh Quang :-Phật là thế nào ?

Sư thè lưỡi ra, ông tăng lạ y t ạ.- Ngưng, ông thấ y gì mà l ạ y ?-T ạ ơn hòa thượ ng t ừ bi, dùng tướng lưỡ i chỉ thị.-Gần đây lưỡ i tôi mọc mụn.

Tự tánh không dùng lờ i mà diễn tả, nếu bất đắc dĩ phải nói các Thiền

sư từ sinh hoạt hàng ngày, dùng bất cứ sự vật gì cụ thể ngay trướ c mắtmà có thể cảm giác được để tượng trưng cho tự tánh không thể cảmgiác, không thể nghĩ bàn.

Trong công án này Thiền sư lè lưỡi để đáp đương nhiên ý ở ngoàilờ i, không phải chỉ lưỡ i là Phật. Ý là sao chỉ ngườ i thể nghiệm mớ i rõ.Ông tăng lạy tạ là do suy luận không phải là thể nghiệm, là đã chấ p



4

tướ ng. Thiền sư bảo lưỡ i mình mọc mụn là để phá cái chấ p này choông.

M ột ông tăng hỏi Thủ y Lục :

-Thế nào là một câu t ối sơ ? Sư hét lên.

Câu tối sơ hoặc đệ nhất nghĩa đều chỉ cứu cánh của chân lý tức tự tánh. Tự tánh không thể dùng lờ i mà chỉ, do đó Thủy Lục bèn hét lên.Tiếng hét này có thể có 2 tác dụng : 1 là đoạn tr ừ tình giải, 2 là dùngâm thanh của tiếng hét vào thẳng nội tâm sâu thẳm của ông tăng. Nếucơ duyên đã đầy đủ thì ông tăng nhân đó mà tiến vào thiền cảnh, chân

chính. Thể ngộ câu tối sơ.

Có ông tăng hỏi Toàn Hoát :-Giế ng sâu làm sao t ới đáy ? -H ồng !

Có ông tăng hỏi An Phi :-Thế nào là tháp Vô phùng ?

-H ồng !Có ông tăng hỏi Hưng Thánh quốc sư :

-Thế nào là sự trong tông môn ?-H ồng !

Cả 3 câu đều hỏi về tự tánh là gì ? Các Thiền sư đều dùng chữ “Hồng “ mà đáp. Tiếng hồng này cũng giống như tiếng hét khiến thiềnsinh giật mình. Trong khoảng khắc kinh ngạc ấy đoạn tr ừ mọi vọng

tưởng, có cơ hội tương ứng với Đạo.

Có ông tăng hỏi Huyề n N ạ p :-Thế nào là chuyện trong tông thừ a ?-S ấ t !



5

Có ông tăng hỏi Bảo Tư : -Khi phiề n não khởi cũng từ chân không diệu hữ u không biế t cổ nhân ýchỉ thế nào ?-S ấ t !

Cả 2 ông tăng đều chưa ngộ nên các Thiền sư đều hét lên để tr ừ vọng tâm mà giúp họ tiế p cận Đạo.

Khi có ông tăng nào hỏi Phật, Pháp, Đạo; Thiền sư Toàn Hoát đề uhét lên :- Hư !

Lâm T ế nói :

-Có lúc tiếng hét như Kim cương vương bảo kiế m, có lúc tiếng hét như sư tử ng ồi xổ m, có lúc tiềng hét như cần câu quơ bóng cỏ , có lúc tiế ng hét không có tác d ụng của tiế ng hét.

1/Kim cương vương bảo kiếm r ất sắc có thể cắt đứt tất cả các dây leo,cắt đứt mọi mê hoặc, vọng tưở ng.2/Sư tử ngồi xổm trước sơn môn : thảo tặc khiếp đảm, chỉ cần gầm lênmột tiếng trăm thú hoảng sợ , có tác dụng khiến hành giả hồi quang

phản chiếu vạn hữu chư pháp. 3/Người đánh cá dùng gậy đầu có buộc lông chim quơ trên mặt nướ cdụ cá thấy bóng mà vào lưới. Đây là thử trình độ của hành giả.4/Tiếng hét này không có tác dụng gì, mặc theo vận mệnh mà hét. Loạitiếng hét này không hét mà hét là tiếng hét tối cao vô thượ ng, là tiếnghét chỉ có khi đã khai ngộ.

Có ông tăng hỏi Quy Sơn : -Nghe nói thầy thườ ng d ạ y học trò tham cứu câu nói : “Hữ u cú, vô cú

như cây và dây leo” có phải không ?-Phải !-Con có thể hỏi thêm không ?- Đương nhiên, ông cứ việc hỏi- Khi cây ngã, dây leo khô thì cú đi về đâu ?



6

Lúc đó Quy Sơn đương trát tườ ng bèn ném bay xuống đấ t, cườ i hahả đi về phòng.

Hữu cú, vô cú là chỉ lưỡ ng biên. Hữu sở dĩ có vì vô, vô sở dĩ có vì

hữu. Có những cây sống đượ c là nhờ có dây leo. Cây và dây leo cộngsinh. Nếu đã đạt đến cảnh giớ i không tuyệt đối thì lưỡ ng biên phải gạt bỏ. Đó là cảnh giớ i nhất thiết giai không của kinh Kim Cương vậy.

M ột ông tăng hỏi H ồng Tiế n :-Thế nào là mặt mũi xưa nay ?

H ồng Tiế n nhắ m mắt, thè lưỡ i, r ồi mở mắt thè lưỡ i.Ông tăng lại hỏi :

-M ặt mũi xưa nay lại có nhiề u d ạng như vậ y sao ?-V ừ a r ồi ông nhìn thấ y gì ?

Mặt mủi xưa nay chỉ tự tánh. Thiền sư nhắm mắt, mở mắt thè lưỡ ichỉ đó không phải là mặt mũi xưa nay. Ông tăng không hiểu nên Thiềnsư lại nói :-Vừa r ồi ông nhìn thấy gì ? là chỉ vừa r ồi ông thấy chỉ là mặt thịt (hiệntượ ng giớ i), còn mặt thật (bản thể giớ i) ở đâu ?

Khi có ông tăng nào đế n tham học, Lỗ T ổ đề u xoay mặt vào vách. Bạn đồng môn là Nam Tuyề n chỉ trích phương pháp này : -Tôi bảo chư tăng hãy đặt mình vào thời Đứ c Phật ra đời, nhưng ít ngườ i thự c sự hiể u thiề n ý. Chỉ cho họ xoay mặt vào vách như Lỗ T ổ chả mang l ại l ợ i ích gì.

Xưa nay, truyền thông là một vấn đề lớ n của đờ i sống, trong thế giớ ithương mại cũng như trong Thiền. Có 2 loại truyền thông: một là mức

độ dữ kiện (Thí dụ : tôi sẽ đến vào 10 giờ sáng mai), hai là mức độ cảmgiác. Nam Tuyền chỉ trích phương pháp của Lỗ Tổ, bở i vì ngay cả khiông giảng thì chỉ có một số ít lãnh ngộ chân lý. Vì vậy phương phápcủa Lỗ Tổ không tốt chút nào. Nhưng con ngườ i càng ngày càng tr ở nên lườ i biếng suy nghĩ, ít sáng tạo. Vì vậy có lẽ phương pháp của Lỗ Tổ có lẽ tốt hơn. Khi một đệ tử đến tham học Thiền sư lậ p tức xoay



7

mặt vào vách. Đệ tử không còn làm gì khác hơn là ngồi yên lặng. Ôngcó cơ hội Thiền ngay đó vì thầy đang Thiền. Do đó, người đệ tử có thể nội quán và làm sáng tâm mình thay vì nhận những lờ i giải thích từ bênngoài.

M ột ông tăng hỏi Tào Sơn Bản T ịch :-Lỗ T ổ xoay mặt vào vách là một thủ đoạn tiế p d ẫ n thiề n sinh. Thủ đoạn ấ y không ngoài tác d ụng của t ự tánh là xúc mục.

Tào Sơn bịt tai chỉ không nghe, vì câu hỏi của ông tăng trái ngượ cvớ i d ụng ý của Lỗ T ổ. Động tác này làm cho ông tăng rõ câu hỏi củaông là thừ a, muố n ông bỏ vọng tưở ng.

Có ông tăng hỏi Đức Sơn : -Phàm và thánh khác nhau nhiề u ít ? Đức Sơn bèn hét lớ n.

Phàm chỉ cảnh giớ i của người đời, cũng là hiện tượ ng giới. Đối vớ ingười đã kiến tánh thì phàm thánh chỉ là một vì lìa hiện tượ ng thìkhông có bản thể. Câu hỏi của ông tăng xuất phát từ tâm phân biệt.Đức Sơn hét lớn để cắt đứt vọng tưở ng của ông tăng.

Cũng tương tự như công án trên một ông tăng hỏi C ảnh Như : - Đại ý Phật pháp là thế nào ?

Sư hét lớ n.

Lâm T ế sắ p di hóa bảo chúng đệ t ử :-Tôi mấ t r ồi, không đượ c làm mấ t chánh nhãn của tôi.

Đệ t ử Tam Thánh bước ra thưa : -Không dám làm mất đâu.

-V ề sau có ngườ i hỏi ông thì ông tr ả l ờ i sao ?Tam Thánh l ậ p t ứ c hét to.

-Không ng ờ chánh pháp nhãn t ạng của tôi bị mấ t bở i con l ừ a mù này ! Lâm T ế nói r ồi nhắ m mắ t an t ọa, ly khai tr ần thế .



8

Chánh pháp nhãn tạng còn đượ c gọi là thanh tịnh pháp nhãn. Chánhlà trung chánh, không nghiêng về một bên. Pháp là cái tâm thể trungchánh hiển hiện. Nhãn là có thể chiếu soi mọi vật; tạng là tâm chứa mọithiện pháp. Chúng ta tậ p quán dùng mắt thịt coi vạn sự thế gian r ồi

dùng thườ ng thức mà phán đoán. Do nhiều nguyên nhân cá biệt, mỗingười đều có cái nhìn khác nhau. Nếu dùng chánh pháp nhãn tạng thì phải có tâm nhãn thanh tịnh, vô nhiễm, lấy tâm vô phân biệt mà quánsát sự vật. Chúng ta phải đóng con mắt thườ ng mở con mắt huệ, đứngtrên quan điểm duyên khở i, tánh không mà quan sát sự vật thì mớ i thấyđượ c thực tướ ng của vạn vật.

Đứ c Phật giơ tay lên hỏi A Nan :

-Tay ta thế nào ?-Thế Tôn giơ tay lên. Đứ c Phật hạ tay xuố ng hỏi :

-Hiện t ại thì sao ?-Thế Tôn hạ tay xuố ng.-Ông thật điên đảo !

M ột ông tăng hỏi Linh Vân :

-Phật chưa xuấ t thế thì thế nào ?Thiền sư giơ phấ t t ử lên.-Phật xuấ t thế r ồi thì sao ?

Thiền sư giơ phấ t t ử lên.Ông tăng không hiể u về thuật l ại cho Tuyế t Phong. Tuyế t Phong nói :

-Ông hỏi l ại đi , tôi bảo cho.-Phật chưa xuấ t thế thì thế nào ?

Tuyết Phong giơ phấ t t ử lên.-Phật xuấ t thế r ồi thì sao ?

Tuyế t Phong hạ phấ t t ử xuống, ông tăng lạ y t ạ. Tuyế t Phong bènđánh ông.

Rõ ràng xuất thế và chưa xuất thế là 2 việc khác nhau sao Linh Vânlại cùng giơ phất tử lên ? Linh Vân dạy ông tăng đừng khở i tâm phân biệt. Ông tăng không hiểu đi hỏi Tuyết Phong. Tuyết Phong giơ lên hạ



9

xuống hợ p ý của ông tăng nên lạy để tạ ơn. Tuyết Phong thấy ông quáchấ p vào cảnh nên đánh cho ông tỉnh.

M ột ông tăng hỏi Tuyế t Phong :

-Giơ phấ t t ử lên hay giơ chùy lên đề u không phải là tông thừ a, hòathượ ng phải làm sao ?

Tuyết Phong giơ phấ t t ử lên.Ông tăng cúi đầu đi ra.

Câu hỏi của ông tăng có nghĩa là giơ phất tử hay chùy lên không phải là tâm pháp của Thiền tông. Nếu bỏ phất tử đi, Thiền sư lấy gì để dạy người ? Giơ phất tử lên là chỉ thiền cơ. Ông tăng khở i tâm phân

biệt vì hãy còn pháp chấp. Để phá cái chấ p này cho ông, Thiền sư lạigiơ phất tử lên. Ông tăng hiểu cơ ý nên cúi đầu đi ra.

Hương Nghiêm Trí Nhàn hỏi ông tăng đế n tham phỏng :-Ông t ừ đâu tớ i ?-T ừ Quy Sơn. -Gần đây hòa thượ ng có l ờ i gì ?-Có ngườ i hỏi ý Tây sang, Quy Sơn giơ phấ t t ử lên.

- Huynh đệ nơi đó hiểu ý hòa thượng như thế nào ?-H ọ cho r ằ ng hòa thượ ng l ấ y sắc minh tâm, nương vật hiể n lý.-Hiể u thì hiể u ngay, không hiể u thì g ấ p làm gì ?-Ý thầ y thì sao ?

Hương Nghiêm giơ phấ t t ử lên.

Do đối thoại, chúng ta thấy đáp án không phải là phất tử, cũngkhông phải là ở động tác giơ lên. Các đệ tử của Quy Sơn cho rằng thầygiơ phất tử lên là lấy sắc minh tâm, nương vật hiển lý. Do lý mà nói, thì

suy luận này là đúng. Nhưng lão sư thì là thực tiễn, còn ở đồ đệ chỉ làkhái niệm, sai biệt như trời xa đất. Thiền sư dùng thủ đoạn này (nươngvật hiển lý) mục đích là muốn đồ đệ khế nhậ p không tánh : thấy đượ ctự tánh. Do đó, Hương Nghiêm phê bình đồ đệ của Quy Sơn “hiểu thìhiểu ngay, không hiểu thì gấp làm gì ?” Ông tăng bèn thỉnh thị Hương

Nghiêm. Hương Nghiệm giơ phất tử lên. Cử chỉ và lờ i nói của Hương



10

Nghiêm xuất phát từ cảnh giớ i vô ngã, chỉ là động tác, không nươngtựa vào đó để thuyết minh cái gì. Nói theo nhà Phật là cảnh giớ i DiệuHữu, một thể không hai như nước và sóng, không tách ra được. Độngtác của Thiền sư là diệu hữu cũng là duyên khởi. Do đó, giơ phất tử lên,

bản thân là hiện tượng nhưng cũng là tánh không. Nếu thiền sinh bỏ đượ c các quan niệm mà coi động tác của thiền sư thì có thể thoát khỏisự trói buộc của khái niệm mà vào thẳng bản nguyên của nội tâm. Đógọi là kiến tánh.

M ột ông tăng hỏi Tr ườ ng Sa C ảnh S ầm :- Đà La Ni là thế nào ?

Sư chỉ thiề n sàng bên phải:

-Sư tăng này không tụng đượ c.- Ngườ i khác t ụng có đượ c không ?Sư chỉ thiề n sàng bên trái :

-Sư tăng này tụng đượ c.-Sao con không nghe ?- Đại đứ c không biế t t ụng đượ c không tiế ng, nghe thật không nghe.

Đà-La-Ni ý dịch là tổng trì. Có 4 loại Đà la ni là : Pháp, nghĩa, chú,

dẫn. Ngày nay thường dùng Đà la ni để chú Đà La Ni. Chú chỉ Phật,Bồ Tát từ trong thiền định ra bảo cho biết những lờ i bí mật, là tự tánhdùng âm thanh để lưu lộ. Tự tánh không thể dùng ngôn ngữ để chỉ rõ,chỉ có thể dùng dụng để hiển thể. Vì vậy Trườ ng Sa chỉ thiền sàng bảonó có thể tụng Đà la ni. Nếu ông tăng có thể tr ừ bỏ ý thức phân biệt,vào thẳng thế giớ i tuyệt đối thì không đâu không là diệu tâm của Đà lani. Ngượ c lại nếu ông còn chấ p thiền sàng là một cá thể thì còn có phân biệt ta ngườ i miệng tuy đọc chú nhưng đó không phải là Đà la ni. Dođó Thiền sư lại chỉ cho ông tụng thật không tiếng, nghe thật không

nghe. Có tiếng, có nghe là có chủ thể và đối tượ ng không phải là cảnhgiớ i tuyệt đối. Phải tr ừ bỏ sự phân biệt tiếng cho đến tất cả mọi sự phân biệt thì đó mớ i là tụng Đà la ni.

Thần Án một hôm đế n tham Tuyế t Phong. Phong biết cơ duyên củaông đã chín mùi, bỗng đứ ng d ậ y tóm chặt l ấ y ông hỏi :



11

-Là cái gì ?Thần Án hố t nhiên liễ u ng ộ.

Thần Án tuy chưa mở miệng hỏi Đạo, nhưng mục đích ông đến

tham Tuyết Phong là để hỏi Đạo. Tuyết Phong đã có kinh nghiệmchứng ngộ nên biết Thần Án đã đến trình độ đứng trướ c cửa Thiền r ồi;do đó đột nhiên đứng dậy tóm chặt lấy ông và hỏi “ Là cái gì ?”. Cáihành động đột ngột, mãnh liệt này giúp cho Thần Án bướ c vào Thiềncảnh mà khai ngộ.

M ột ông tăng hỏi Quy Bản :-Thế nào là ý T ổ sư từ Tây sang ?

Sư tóm ngực ông, ông tăng biế n sắc. Sư bảo :- Nơi đây ta không có cái đó !

Đột nhiên tóm lấy ngực ông tăng, động tác này là để cắt đứt ý thứcsuy luận của ông, khiến ông ngộ nhậ p tự tánh. Nhưng ông tăng nàychưa vứt bỏ đượ c thế giớ i nhị nguyên đối đãi nên đã không bắt đượ c tialửa tự tánh do 2 hòn đá đập vào nhau. Ông đã mất cơ hội, lại không rõý Thiền sư nên sợ hãi biến sắc mặt. Thiền sư biết ông rơi vào tướ ng bên

ngoài của động tác, vọng niệm suy tư về ý nghĩa của động tác cho nênlại bảo thêm :”Nơi đây ta không có cái đó”. Cái đó là chỉ tự tánh. Câunói này dùng lý luận phân tích có thể có 2 ý. Một là tôi không có tự tánh mà ông muốn, vậy đừng cầu tôi. Hai là tôi không có tự tánh dovậy động tác vừa r ồi là vô nghĩa, ông đừng suy luận làm gì. Dù ở trongtrườ ng hợp nào thì cũng là để giúp ông tăng đừng khở i vọng niệm.

M ột ông tăng hỏi Chỉ Quán :-Thế nào là thầ y của T ỳ Lô ?

Sư xô vào ngự c ông một cái.

Tỳ Lô là viết tắt của Tỳ Lô Giá Na Phật tức chỉ pháp thân Phật. NhàPhật nhận r ằng tất cả sinh linh đều có Phật tánh đầy đủ chỉ vì vô minhlàm chướ ng ngại nên ngườ i phàm không thấy Phật tánh, phải nhờ ngườ i có trí huệ (thầy) khai thị. Câu hỏi có nghĩa là : Thế nào là tâm



12

yếu ? chứ không phải là hỏi tướ ng mạo. Tâm yếu của chư Phật khôngngoài tự tánh. Do đó, Thiền sư xô cho ông tăng một cái, là dụng độngtác thô bạo cắt đứt vọng tưở ng của ông tăng, dẫn ông ngộ nhậ p tự tánh.

Có ông tăng hỏi Như Mẫ n :-Phật pháp chí lý là sao ?

Sư dang 2 tay ra.

Phật pháp chí lý và Đạo đều chỉ chân lý tuyệt đối hay tự tánh. Đó làcái ngôn ngữ không thể diễn tả rõ ràng được, do đó Thiền sư dang 2 tayra để tr ả lời. Đương nhiên tay và động tác dang ra không phải là đáp án,đây chỉ là phương tiện để thiền sinh thể ngộ tự tánh.

M ột ông tăng hỏi Đại T ịch :-Vô vi là thế nào ?

Sư vung vẩ y tay.

Vô là không, vi là làm; vô vi là không tạo tác do đó không có 4tướ ng : sinh, tr ụ, hoại, diệt. Niết bàn, pháp tánh, thật tướ ng, pháp giớ i,tự tánh tuy khác tên nhưng đều chỉ chân lý. Câu hỏi của ông tăng có

nghĩa là tự tánh là thế nào ? Động tác vung tay diễn tả tác dụng của tự tánh. Ở Thiền sư thể và dụng là một, nhưng ở thiền sinh nếu chưa ngộ thì lại là 2.

Có một ông tăng hướng Thườ ng Quán t ừ biệt. Thườ ng Quán hỏi :-Ông định đi đâu ? - Ngũ Đài Sơn.

Thường Quán giơ một ngón tay lên bảo :-N ế u ông có g ặp Văn Thù thì tới đầu ngón tay g ặ p tôi.

Ông tăng này không biế t tr ả l ờ i làm sao.

Lại một ông tăng khác đế n t ừ biệt, Thườ ng Quán bảo :-Ông đến đạo tràng khác đừ ng hủy báng lão tăng bảo lão tăng ở đây. -Con không nói hòa thượ ng ở đây. -Ông nói tôi ở đ âu ?



13

Ông tăng giơ một ngón tay lên.-Ông tr ả l ời như vậ y là sớm đã hủ y báng lão tăng rồi.

Thường Quán giơ một ngón tay lên là chỉ Phật tánh. Phật tánh ở

khắ p mọi nơi kể cả đầu ngón tay của Thường Quán. Do đó bất k ể ôngtăng thấy Văn Thù ở đâu cũng không lìa đầu ngón tay này.

Ông tăng có thể tr ả lờ i :-Văn Thù ở trên đầu ngón tay này nhìn con mỉm cườ i.

Thấy Văn Thù là thấy Phật tánh. Nếu ông tăng giác ngộ thì đầu ngóntay có Ngũ Hành Sơn, có Văn Thù giơ ngón tay lên.

Ông tăng thứ nhì có chuyện trước làm gương, biết ngón tay diệudụng vô cùng, vì vậy khi Thườ ng Quán hỏi :

-Ông nói tôi ở đâu ? Bèn giơ ngón tay lên. Đáng tiếc ngón tay Thường Quán giơ lên là đúng, nhưng ông tăng

giơ lên lại là họa hổ thành khuyển. Thiền ngộ phải từ tâm ra chứ không phải bắt chướ c từ bên ngoài. Ông tăng thứ 2 mặc dầu r ất mẫn tiệ pnhưng cũng không thoát khỏi tội danh hủy báng. Thế nào là hủy báng ?Đó là trên sự thật lại để thêm hư giả, chấ p vào khái niệm làm ô nhiễm bản lai diện mục. Đó là hủy báng. Hủy báng lớ n nhất của con ngườ i là

chấ p ngã. Từ chấp ngã mà trôi lăn vào hố cát lún, khó tự thoát ra đượ c.Vân Môn hỏi một ông tăng mới đế n :

-Ông vừ a r ờ i chỗ nào ?-Tây Thiề n ở Tô Châu.-Tây Thiề n g ần đây có lờ i gì ?

Ông tăng dang 2 tay ra. Vân Môn thấ y vậ y bèn tát ông một cái.-Thoại đầu của con còn mà.

Lúc đó, Vân Môn lại dang 2 tay ra. Ông tăng im. Vân Môn l ại tát

ông một cái nữ a.

Ông tăng dang 2 tay ra chỉ Tây Thiền giảng dạy Vô Tâm không thể dùng lờ i mà tỏ ra đượ c. Vân Môn tát ông một cái nhận r ằng ông có khả năng có thể dạy dỗ được, đồng thờ i muốn xem ông phản ứng ra sao.Đáng tiếc trình độ của ông tăng chỉ đến thế, tưở ng dùng lời nói để biện



14

bạch. Vân Môn lại dang 2 tay ra ý nói : Sư phụ ông dạy không vô nhấtvật, tôi cũng không vô nhất vật, ông biện bạch ra sao ?

Ngưỡng Sơn hỏi Thiện Đạo :

-Phật và Đạo khác nhau bao xa ?- Đạo giống như xòe tay, P hật giống như nắ m tay l ại.- Làm sao tin được đây ?

Thiện Đạo vung tay 2, 3 l ần và nói :-Không có chuyện này !

Phật, Đạo đều chỉ tự tánh, tâm khác nhưng ý đồng. Ngưỡng Sơn cònchấp danh tướ ng nên Thiện Đạo đả phá chấ p này cho ông nên bảo Phật

và Đạo giống nhau như nắm tay và xòe tay. Nhưng Ngưỡng Sơn lạichấ p vào nắm tay và xòe tay ra nên Thiện Đạo lại nói “không cóchuyện này”.

Câu Chi lúc đầu số ng trong am, có một vị t ỳ kheo ni tên là Thật T ế đến thăm. Ni cô đến am, không thông báo cũng không bỏ nón, chố ng trượng đi quanh thiề n sàng của Câu Chi 3 vòng nói :- N ế u thầy nói có đạo lý tôi sẽ d ở nón.

Ni cô hỏi liề n ba l ần, Câu Chi không đáp đượ c một câu. Thật T ế giận phất áo định đi. Câu Chi nói : -Tr ờ i g ần t ố i r ồi, xin hãy lưu lại một đêm. -N ế u thầ y nói có đạo lý, tôi sẽ lưu lại một đêm.

Câu Chi l ại không đáp được. Khi ni cô đi rồi Câu Chi than r ằ ng :-Ta là nam t ử mà không có khí khái trượ ng phu !

V ề sau khi Thiên Long đến đó, Câu Chi mờ i vào thuật l ại chuyện nicô đến thăm, Thiên Long giơ một ngón tay lên khai thị , Câu Chi t ứ ckhắ c khai ng ộ. V ề sau, hễ có ai đế n hỏi pháp Câu Chi đề u chỉ giơ một

ngón tay lên.Có một đồng t ử khi ai hỏi chuyện gì đều giơ một ngón tay lên. Có

ngườ i mách Câu Chi. Câu Chi nghe r ồi d ấ u dao trong tay áo, g ọi đồng t ử đế n hỏi r ằ ng :- Ngươi cũng hiể u Phật pháp r ồi có phải không ?-Dạ !



15

Câu Chi l ại hỏi :-Phật là gì ?

Đồng t ử giơ một ngón tay lên, Câu Chi liề n vung dao lên chặt đứ t. Đồng t ử đau quá vừ a khóc, vừ a chạ y. Câu Chi hét l ớ n bảo đứ ng l ại,

đồng t ử quay đầu l ại.Câu Chi hỏi :

-Phật là gì ?Theo t ập quán đồng t ử giơ tay lên, không thấy ngón tay đâu, bỗ ng

nhiên đại ng ộ.

Khi Câu Chi mớ i gậ p ni cô, theo lờ i than của ông chúng ta thấy ôngcòn chấp tướ ng Nam Nữ. Do đó ông không trả lời ni cô đượ c. Thiên

Long giơ một ngón tay lên chỉ r ằng tự tánh bình đẳng, không có tướ ngnam nữ, một ngón tay chỉ sự tuyệt đối. Do đó Câu Chi liễu ngộ. Về sau,dùng một ngón tay để tiế p dẫn ngườ i học. Đồng tử không hiểu ý nghĩachân chính của một ngón tay, nghĩ rằng giơ ngón tay lên là Phật pháp.Cho đến khi bị Câu Chi chặt đứt không có ngón tay để giơ lên mớ i hiểur ằng Phật pháp không tồn tại ở hình tướ ng.

Có ông tăng hỏi Lục Thủ y :

- Đườ ng hẹ p g ậ p nhau phải làm sao ?Sư đẩ y ông một cái.

Hành động thô bạo của Thiền sư cắt đứt vọng tưở ng của ông tăng,dẫn ông ngộ nhậ p tự tánh.

Có ông tăng gõ cử a, Tr ần Tôn Túc hỏi :-Làm gì thế ?-Con có chuyện không rõ, xin thầ y chỉ thị.

- Nơi đây tôi chỉ có g ậ y thôi.C ử a vừ a mở. Ông tăng định hỏi , sư vả vào mồm.

Ông tăng hỏi về tự tánh cá nhân phải tự mình thể nghiệm, không ailàm thay được. Lão sư chỉ có thể giúp đỡ bằng động tác hay lờ i nói



16

khiến học sinh từ bỏ mọi quan niệm, mọi tri thức mà tiến vào cảnh giớ igiác ngộ.

Hòa thượ ng Bí Nham Ma ở Ngũ Đài Sơn tay thườ ng cầm một cái

nèo, thấy ông tăng nào đế n hỏi đạo liề n dùng nèo móc cổ hỏi :-Ma qu ỷ nào bảo ông xuấ t gia ? Ma qu ỷ nào bảo ông hành cước ?Đápđược hay không đề u chết dướ i cây nèo này. Nói mau ! Nói mau !

H ọc tăng ít ngườ i tr ả l ời đượ c.

Tr ực tâm là Đạo, cứ vươn cổ ra để Thiền sư móc.

Khâm Sơn đưa nắm đấ m lên bảo đại chúng :

-N ế u nắm đấ m mở ra thì bàn tay có các ngón dài ng ắ n, sai biệt. Nay lànắm đấ m thì không có dài ng ắn. Các ông nói coi Khâm Sơn có thương lượ ng hay không thương lượ ng.

M ột ông tăng lại g ần Khâm Sơn đưa nắm đấ m lên. Khâm Sơn nói :

- Như vậ y ! Ông chỉ là một gã câm.

Khâm Sơn đưa nắm đấm lên chỉ không tướ ng của bản thể giớ i nhiế p

thọ các căn, quy nhậ p tánh không. Khi Thiền sư nói “ Khi nắm đấmxòe ra thành bàn tay thì các ngón tay dài ngắn khác nhau, vậy VậyKhâm Sơn thương lượng hay không thương lượng?” Bàn tay có nhiềungón dài ngắn khác nhau là chỉ hiện tượ ng giớ i vì có sai biệt. Nay tâmtánh vào không bản tánh nhất như không có dài ngắn. Như vậy làKhâm Sơn chỉ cho đại chúng (nắm đấm) và dụng (bàn tay) là một. Khiông tăng lại gần Khâm Sơn giơ nắm đấm lên là ông tr ụ ở không. KhâmSơn bảo ông tăng là một gã câm có 2 ý :

1/Ông tăng thấy Khâm Sơn đưa nắm đấm lên cũng bắt chước giơ

nắm đấm lên là thấy cảnh sanh tâm nên bị mắng.2/Nếu quả thật ông tăng ngộ đượ c không, chứng đượ c thánh cảnh,

thì cũng không đượ c tr ụ tâm ở đó, vì đó chưa phải là cứu cánh, phảiquay về hiện tượ ng giới để chứng ngộ không hữu bất nhị.

Triệu Châu g ậ p một bà già trên đườ ng bèn hỏi bà đi đâu ?



17

- Đi ăn trộm măng của Triệu Châu.-N ế u g ậ p Triệu Châu thì phải làm sao ?

Bà già bèn cho Triệu Châu một tát.

Ăn trộm là một hành vi bí mật, cũng để diễn ý không thể nói đượ c,đồng thời cũng để khảo nghiệm xem Triệu Châu đối đáp ra sao ? TriệuChâu cũng là một tác gia nên không chịu đáp mà hỏi ngượ c lại. Bà giànhanh tay lẹ mắt bèn đánh cho một bạt tai.

M ột ông tăng hỏi Như Bảo :-Thế nào là một đườ ng Nát Bàn ?

Sư khẩ y ngón tay r ồi mở r ộng 2 tay ra.

Câu hỏi của ông tăng là hỏi về tự tánh. Động tác của Thiền sư là chỉ diệu dụng của tự tánh. Nếu ông tăng quay về tự thể nghiệm động táccủa chính mình thì có thể thấy một đườ ng Nát bàn, hiểu được câu đápcủa Thiền sư.

M ột ông tăng hỏi Hương Nghiêm : -Thế nào là ý Tây sang ?

Hương Nghiêm thu tay vào lòng, rồi dang 2 tay ra. M ột ông tăng hỏi H ắ c Giản :

-Thế nào là ngườ i trong mật thấ t ?Sư l ấy tay đấ m ng ự c.

Hai ông tăng đều hỏi về tự tánh, 2 Thiền sư đều dùng động tác để tr ả lời. Động tác chỉ là bản thân biểu hiện không phải là toàn bộ sinh mạng. Nếu chấp vào động tác là lạc vào hiện tượ ng giớ i, không hiểu tự tánh là

gì.

M ột ông tăng hỏi Điền đạo giả :-Thế nào là cơ kêu mổ ?

Sư lấ y tay ra d ấ u mổ .



18

Gà mẹ ấ p tr ứng 21 ngày. Gà con từ trong kêu gà mẹ mổ, gà con từ trong vỏ chui ra. Kêu, mổ phải đồng thời. Ông tăng hỏi dụng của cơ kêu mổ. Thiền sư dùng tay ra dấu chỉ thị, nếu ông tăng chưa siêu việthiện tượ ng giới thì đây là sự tr ợ giúp r ất tốt khiến ông thoát khỏi mê

đắm mà không thấy tự tánh.

Vân Môn hỏi một ông tăng : -C ổ nhân đố i với ông tăng mới đến, giơ phấ t t ử lên r ồi hạ phấ t t ử xuố ng là có ý gì ?- Khi giơ lên ý tưở ng rõ ràng, khi hạ xuống ý tưởng cũng rõ ràng. - Đúng thế ! Đúng thế !

Công án này là thiền cơ rất bình thường nhưng hàm ý sâu xa. Thiềntông nhận r ằng giơ phất tử lên hay hạ phất tử xuống vốn không có ýtưởng gì, nhưng mỗi cử động là để khảo hạch xem học nhân phản ứngthế nào (hoặc suy nghĩ, hoặc tảng lờ ). Nếu có phản ứng thì ông đã quacửa r ồi.

M ột ông tăng hỏi Đạo Thườ ng :-Thế nào là ý T ổ sư từ Tây sang ?

Sư giơ thiền trượ ng lên hỏi :-Ông có hiể u không ?-Con không hiể u.

Sư hét lớ n r ồi đuổi đi.

Thiên địa vạn vật, cho đến tất cả mọi hiện tượ ng, nhà Phật đều gọichung là tướng. Tướng là do điều kiện mà thành. Danh là phù hiệu củatướng. Kinh Kim Cương nói phàm có tướng đều là hư vọng. Tướng đềukhông thiệt huống hồ là danh do tướng mà có. Nhưng người thườ ng

dùng trí phân biệt mà nhận thức nên tr ắng không thể đồng thời là đen. Nếu có thể bỏ đượ c sự phân biệt ta ngườ i thì ta có thể bướ c vào thế giớ ituyệt đối. Thiền sư giơ gậy lên hỏi ông tăng có hiểu không. Ông tăngđứng trên quan điểm của người thườ ng thì gậy và mình không cùngmột thể, nhưng đứng trên quan điểm của thế giớ i tuyệt đối thì gậykhông phải là gậy mà là giả danh do con ngườ i gán cho, k ỳ thực nó



19

cùng vạn vật một thể, là tự tánh hiển lộ. Ông tăng không lìa danh tướ ng,không ngộ tự tánh nên bị đuổi đi.

M ột ông t ăng hỏi Nghĩa Đoan :

-Thế nào là tr ự c tiế p cắt đứt căn nguyên ? Thiền sư ném gậ y xuống đấ t, tr ở về phòng phương trượ ng.

Câu hỏi của ông tăng xuất phát từ Chứng Đạo Ca của Huyền Giác,làm sao cắt đứt sinh tử. Nếu cắt đứt đượ c sinh tử thì ngộ đượ c tự tánh. Nhìn bề ngoài thì là Thiền sư từ chối tr ả lời, nhưng sự thực là Thiền sư bảo học trò phải tự mình thể ngộ.

M ột ông tăng hỏi :-Văn Thù là thấ y của 7 vị Phật, còn Văn Thù có thầ y không ?Thiền sư giơ phấ t t ử lên. Ông tăng lại hỏi :

- Là cái đó sao ? Thiề n sư vấ t phấ t t ử xuông, khoanh tay l ại.

Văn Thù là thầy của 7 vị Phật là chỉ 7 vị chưa thành Phật chứ không phải là lúc thành Phật r ồi. Lúc chưa ngộ Đạo, còn là phàm phu thì cũng

cần ngườ i giáo huấn. Văn Thù cũng vậy. Đứng ở góc độ tự tánh mà nói,ai cũng có Phật tánh đầy đủ không tăng, không giảm, không cần ai dạy bảo. Tuy vậy, không phải ai cũng kiến tánh vì bị vô minh tr ở ngại. Bở ivậy mớ i cần thầy khai thị. Từ tánh không mà nói thì Văn Thù và 7 vị Phật cho đến tất cả chúng sinh vốn tự tròn đầy không có thầy trò.

Nhưng từ duyên khở i mà nói thì có Phật, có chúng sinh có k ẻ giác,người chưa giác, do đó mà Văn Thù gậ p duyên liền có thầy. Hoa nở ,hoa tàn, hòn gạch văng vào thân tre, v . v . đều là thầy của Văn Thù; tấtcả những hiện tượng này đều dẫn Văn Thù ngộ nhập tánh không. Do đó

thầy của Văn Thù không chỉ tướ ng mạo mà chỉ tâm yếu. Vì thế Thiềnsư giơ phất tử lên để chỉ thị. Ông tăng lại hỏi “là cái đó sao ?” không biết ông tăng chỉ cái đó là cái gì, điều này tỏ r ằng ông tăng có sở kiến,sở chấ p. Tự tánh không hình tướng do đó Thiền sư vất phất tử xuốngđất.



20

Có pháp sư hỏi Nga H ồ :-Dục giớ i không thiề n, Thiề n ở sắ c giới, nơi đây dựa vào đâu mà lậ pThiề n ?- Pháp sư chỉ biế t d ục giớ i không Thiề n mà không biế t Thiề n giớ i không

d ục.-Thế nào là Thiề n ?

Sư lấ y tay chỉ không, pháp sư không nói đượ c gì.

Trong Câu Xá luận phàm phu sinh tử qua lại trong 3 giớ i: dục giớ i,sắc giớ i và vô sắc giớ i. Dục giớ i có tình dục và thực dục là 2 dục vọngcủa loài hữu tình. Sắc giớ i không có 2 thứ dục này, chỉ nương vàoThiền định nông sâu mà phân làm Tứ thiền thiên. Thiền không phải chỉ

đơn thuần là thiền định mà chủ yếu phá tr ừ vô minh phiền não để đạt trítuệ. Con ngườ i tuy ở dục giới, nhưng tinh thần có thể đạt đượ c Tứ thiềnthiên do sự tu trì. Câu hỏi của pháp sư cho thấy ông còn chấp vào văntự. Thiền không hình tướng nên dĩ nhiên là vô dục. Pháp sư không hiểuhỏi lại thế nào là Thiền ? Thiền lìa tất cả ngôn ngữ văn tự, nhưng vìtiế p dẫn thiền sinh nên Thiền sư phải dùng nhiều phương pháp để khaithị. Ở đây Nga Hồ chỉ không. R ất tiếc pháp sư vẫn chưa ngộ.

M ột ông tăng hỏi Trí Thườ ng :-Thế nào là huyề n chỉ ?-Không ai hiểu đượ c.- Người hướ ng về thì sao ?-Có hướ ng liề n sai.- Người không hướ ng về thì sao ?-Ai cần huyề n chỉ ?

Sư lại nói thêm :- Đi, đi đây không phải chỗ d ụng tâm của ông.

-Thầy không có phương tiện cho đệ t ử sao ?-Quán âm diệu trí l ự c có thể cứ u khổ thế gian.-Thế nào là Quán âm diệu trí l ự c ?

Sư gõ vào đỉ nh 3 l ần, hỏi :-Ông có nghe không ?-Có.



21

-Sao tôi l ại không nghe ?Ông tăng không đáp đượ c, sư giơ gậy đuổi đi.

Huyền chỉ là tự tánh. Tự tánh không thể dùng trí mà biết nên Thiền

sư bảo không ai biết. Sao không hướ ng nội mà tìm ? Ông tăng lại đemhướng và không hướng để hỏi. Thiền sư thấy ông không bỏ đượ c sự suy nghĩ nên bảo ông đi đi. Coi bề ngoài thì là đuổi ông đi nhưng sự thực là bảo ông tự mình cố gắng không dụng tâm và dụng tâm. Ôngtăng không hiểu lại hỏi phương tiện để vào bản thể giớ i. Thiền sư chỉ cho ông Quán âm diệu trí lực của Bồ tát Quán Thế Âm. Bồ tát QuánThế Âm ngồi thiền bên bờ bể nghe tiếng hải triều âm lên xuống, nghetiếng trong sát na sinh diệt. Bồ tát dùng pháp nhập lưu vong sở khiến

âm thanh không trú ở tai mà như dòng nướ c trôi không ngừng. Bồ tátkhông phân biệt chủ thể, đối tượ ng, âm thanh, nên âm thanh không tạothành hiện tượng, là căn nguyên của phiền não. Thiền sư gõ vào đỉnhr ồi hỏi ông tăng, nhưng ông tăng vẫn không hiểu nên Thiền sư đuổi đi.

H ồng Châu hỏi Mã T ổ :-Ý T ổ sư từ Tây sang là sao ?-Ông l ại g ần đây, tôi nói nhỏ cho nghe.

Sư lại g ần, T ổ cho một tát tai :-Sáu tai chẳng đồng mưu, ngày mai ông hãy tớ i. Hôm sau sư đến pháp đường thưa :

-Thỉnh hòa thượ ng nói.- Đi đi đợi lão tăng lên pháp đườ ng sẽ chứ ng minh cho ông.

Sư bèn ngộ, thưa : -T ạ ơn đại chúng chứ ng minh.

Sư đi nhiễu quanh pháp đườ ng một vòng r ồi đi.

Ý Tây sang là chỉ Tổ sư Đạt Lai Lạt Ma từ Tây thổ sang Trung Hoatruyền ý chỉ gì ? Câu này giống như câu “đại ý của Phật pháp là gì ?”đều là hỏi về tự tánh. Để tr ả lờ i Mã Tổ cho một tát tai lại nói “sáu taichẳng đồng mưu” và ra lệnh ngày mai tớ i. Ngườ i không có 6 tai, vì vậy6 tai ở đây là chỉ lục căn. Khi lục căn gậ p lục tr ần sẽ sinh ra chủngchủng biến xảo giác tri. Tác dụng này khiến tâm phân biệt hiện tượ ng



22

và tự tánh là 2. Muốn đượ c tự tánh thì phải không cho căn tiế p xúc vớ itr ần, do đó Mã Tổ bảo lục căn chẳng đồng mưu, cũng là chỉ Hồng Châucòn vọng tâm. Mã Tổ tát ông để giúp ông tr ừ vọng tâm ấy. Hôm sauHồng Châu lại đến là không hiểu nỗi khổ tâm của Mã Tổ. Mã Tổ lại

nói thác là đợi mình lên pháp đườ ng sẽ chứng minh cho ông. Cuối cùngHồng Châu hiểu mình còn vọng tâm.

M ột ông tăng hỏi Nam Nhạc :-Thế nào là việc hàng ngày?

Sư vỗ tay 3 l ần.-Con không hiể u ý này.-Ông còn đợ i gì ?

Tri giác và hành động biểu thị tự tánh hiển hiện.

Quán Khê đế n tham, Lâm T ế nắ m l ấ y ông một lát r ồi buông ra, ông đại ng ộ. về sau ông bảo đại chúng :-Tôi đế n tham Lâm T ế . Không nói một l ờ i, Thiền sư nắ m l ấ y tôi một lúc,đế n nay tôi còn no, không cảm thấy đói.

Động tác của Lâm Tế không có gì ngoài ý động tác là sự hiển hiệncủa tự tánh.

M ột ông tăng hỏi Pháp Chân :-Thế nào là pháp yế u của chư Phật ?

Sư giơ phấ t t ử lên hỏi :-Ông có hiể u không ?-Con không hiể u.-Phấ t tr ần đuôi nai.

Dướ i mắt người thườ ng hiện tượ ng và tự tánh là 2, nhưng với ngườ igiác thì chỉ là một. Phất tr ần và ngã, người thườ ng thì thấy là 2 cá thể không có quan hệ gì nhưng đối với người đã giác thì nó là một bộ phậncủa tự tánh. Đó là cảnh giớ i của Thiền sư. Ông tăng nếu phá bỏ đượ ckhái niệm về phất tr ần vào đượ c bản thể giớ i thì mớ i hiểu đượ c lờ i



23

thiền sư chỉ. Ngượ c lại dù cướp đượ c phất tr ần trên tay Thiền sư cũngkhông đạt đượ c pháp yếu của chư Phật.

M ột hôm Vô H ọc đang đi ở pháp đường, Đầu T ử bướ c t ớ i l ạ y hỏi :

-M ật ý t ừ Tây sang hòa thượ ng làm sao bảo ngườ i?Sư dừng bướ c.

Sự đứng lại của Vô Học, đang đi mà đứng lại là chuyển từ độngsang tĩnh. Thiền sư không nói gì, trực tiế p dùng sinh mạng thể nghiệmtrình ra.

Thủy Lão đến thăm Mã Tổ , hỏi :

-Thế nào là ý T ổ sư ? -Ông l ạy đi ! Thủ y Lão bèn l ạ y. Mã T ổ đạ p cho một cái, sư đại ng ộ , vỗ tay cườ i

ha hả.

Kim Luân đế n tham Tuyế t Phong. Tuyế t Phong bảo :-Ông l ại g ần đây !

Sư lại g ần, Tuyết Phong đạ p cho một cái. Sư hố t nhiên khế ng ộ.

Mã Tổ bảo Thủy Lão lạy, Tuyết Phong bảo Kim Luân lại gần. Cả 2nhân lúc thiền sinh lạy mà đạ p cho một cái. Ở đây phải hiểu là cácThiền sư đang ngồi trên thiền sàng thì cái đạ p mớ i mạnh. Nếu Thiền sưđứng thì sức đạp không đi tới đâu. Chỉ khi thiền sinh cúi lạy thì cái đạ pmớ i có tác dụng. Tất cả những công án trên diễn tả tác động của thể ngữ có thể tóm tắt bằng công án sau .

Có một l ần, một ông tăng hỏi Bố Đại :

-Thế nào là đại ý Phật pháp ? Bố Đại không nói một l ờ i, bỏ túi vải xuống, khoanh tay đứ ng.

-Chỉ là thế thôi hay hay còn đạo lý cao thâm nào nữ a không? Bố Đại không nói một l ờ i, l ại vác túi vải lên lưng mà đi.



24

Bỏ túi vải xuống là chỉ khám phá thế tình bỏ xuống vạn duyên (cóthể xuất thế). Khoanh tay mà đứng : lấy con mắt lãnh đạm mà nhìn thế gian, giải thoát tự tại. Lại khoác túi vải lên lưng. Có thể nhấc lên (cóthể nhậ p thế). Không nói một lờ i : ngôn ngữ không diễn tả đượ c chân

lý.Hoạt cảnh trên biểu thị không chấp tướ ng mới gánh vác đượ c gia

nghiệ p của Như Lai, ngay đảm trách bố thí, trì giớ i nhẫn nhục, tinh tiến, bát nhã, thiền định (lục độ). Tự độ r ồi độ tha. Không một chuyện gì làkhông đảm đương, cũng không chấ p một tướ ng nào. Phàm phu có thể nhấc lên đượ c (chấp tướng), nhưng không bỏ xuống đượ c. Tiểu thừa bỏ xuống đượ c (xuất thế), cũng nhấc lên đượ c (nhậ p thế) nhưng khôngchấp tướ ng. Bỏ xuống là không (chân đế) nhấc lên là hữu (tục đế).

Không hữu viên dung, chân tục bất nhị đó là trung đạo đệ nhất nghĩa đế,không lờ i nào có thể diễn tả đượ c cho nên Bố Đại không nói.

Câu đại ý Phật pháp :Mọi điều ác không làm là bỏ xuố ng.Mọi điều thiện đều làm là nhấ c lên. Ý tự thanh t ị nh là chấp tướ ng. Đó là lờ i dạy của chư Phật.

Cũng có khi các Thiền sư trả lờ i bằng một ký hiệu. Thí dụ vòng trònlà một ký hiệu phát minh ra bở i Mã Tổ và ngườ i cùng thờ i vớ i ông làquốc sư Huệ Trung.

Mã T ổ sai người đem thư cho Quố c nhất Đạo Khâm. Đạo Khâm mở thư ra chỉ thấ y trong vẽ một vòng tròn. Đạo Khâm vẽ vào vòng trònmột điể m, r ồi g ử i tr ả l ại.

Trung quốc sư nghe đượ c chuyện này phê bình :

- Khâm sư hãy còn bị Mã T ổ mê hoặc.

Mã Tổ thích đùa cợt ngườ i, ông vẽ một vòng tròn gửi cho ĐạoKhâm là đạo lý gì ? K ỳ thực chẳng có đạo lý gì, chỉ là bình thườ ng. Vẽ một cảnh giới tròn đầy cho Quốc Nhất. Quốc Nhất không ngờ đó là cái bẫy nên bị rơi vào. Ông chấm một điểm vào vòng tròn là công phu của



25

ông chiếu cả bản lai diện mục, nhưng điểm của ông còn bị vòng tròn bao vây. Ông chỉ chiếu chứ không thể hoạt. Trung quốc sư là ngườ isáng mắt, lợ i khẩu nên bảo Khâm sư bị Mã sư mê hoặc. Thực ra cái bẫy của Mã sư đã bị Khâm sư khám phá nhưng vẫn bị rơi vào. Tr ung

quốc sư cũng vậy cũng ở trong bẫy nốt. Vòng tròn của Mã Tổ vẽ tr ờ i,vẽ đất bất cứ ai cũng ở trong đó cả. Nhưng ở trong đó đâu có sao, chỉ cần thanh tĩnh là đượ c.

Huệ Trung quốc sư tục Tĩnh Nhiễm, ngườ i Hội Kê, Chiết Giang. Năm 16 tuổi yết kiến Huệ Năng, sau đó ẩn cư ở Nam Dương 40 năm.Về sau vâng chiếu của Túc Tông làm tr ụ trì ở Quang Tr ạch Tự, Trườ ngAn. R ất nhiều học tăng nghe danh tớ i tham phỏng. Huệ Trung thườ ng

vẽ một vòng tròn để dạy ngườ i học. Có ngườ i hỏi vòng tròn này có ýnghĩa gì ? Ông trả lời có 6 hàm nghĩa : 1/Biể u thị nhấ t chân pháp giớ i2/Ý thứ c thố ng nhấ t của cảnh giớ i tam muội3/Lúc các cặp đối đãi chưa phát sinh tác dụng 4/Tượng trưng cho nhất đại t ổng tướ ng 5/C ảnh giớ i ng ộ lãnh chân lý6/Chân nghĩa của Thiề n.

Vô tướ ng là chân lý thật nhất của vũ trụ và con ngườ i. Giả như cóngườ i hỏi hư không giống gì ? Hư không không dài, ngắn, vuông, trònthực là vô tướng. Vì vô tướng nên không tướ ng nào là không giống hưkhông ở vuông là vuông, ở tròn là tròn. Vì vô tướ ng là thế nên có thể giam sâm la vạn tượ ng. Vòng tròn của Huệ Trung biểu thị thực tướ ngvô tướ ng, muốn ta từ hữu niệm tr ở về vô niệm, từ hữu tướ ng tr ở về vôtướ ng. Vòng tròn từ Trung quốc sư truyền ra cho Đam Nguyên, Đam Nguyên lại truyền cho Ngưỡng Sơn.

M ột ông tăng hỏi N gưỡng Sơn : -Thế nào là ý T ổ sư ?

Sư vẽ vòng tròn trong đó có viế t chữ Phật. Ông tăng không nói đượ cmột l ờ i.



26

Ý tổ sư là tinh túy của Thiền, là chỉ thẳng tâm ngườ i thấy tánh thànhPhật. Ngưỡng Sơn vẽ vòng tròn và viết chữ Phật để chỉ cho ông tăng. Nếu ông tăng chấ p vào vòng tròn và chữ Phật để suy luận thì vĩnh viễnkhông khai ngộ đượ c.

Con ngườ i là một động vật xã hội, mà trong xã hội ngôn ngữ là một phương tiện để giao tiế p giữa ngườ i với ngườ i, giữa Thiền sư và thiềnsinh cũng thế. Dù ngôn ngữ có giớ i hạn nhưng không thể không dùng.Để tr ỏ tự tánh Thiền sư thườ ng dùng 2 cách :

1/Hỏi một đằng, đáp một nẻo : mục đích là trừ bỏ sự suy luận khiếnthiền sinh tiến thẳng vào thế giớ i bản thể.

2/Ám chỉ : Thiền sư không nói huỵch toẹt ra là chỉ tự tánh vì ngôn

ngữ là giớ i hạn, không thể dùng phương tiện của hiện tượ ng giớ i màmô tả bản thể giới đượ c.

M ột ông tăng hỏi Pháp Thườ ng :-Thế nào là đại ý của Phật pháp ?-Kim tre, dây gai.

Phật pháp ở đâu cũng có, tất cả đều hiện thành.

M ột ông tăng hỏi T ổ ng Ấ n :-Thế nào là tam bảo ?- Lúa, đậu, mạch.-Con không hiể u.- Đại chúng hoan h ỷ phụng trì.

T ổ ng Ấ n l ại nói :- Nói đế n Tam Bảo, k ỳ thự c chỉ trong khoảng nhướ ng mày, chớ p mắ t,thời cơ đã thành quá khứ r ồi.

Ma C ố c hỏi :-N ế u trong khoảng khắ c thờ i gian ng ắn như vậ y, chuyện đó đã trở thành quá khứ r ồi. V ậ y chúng con có cần hỏi hay không hỏi, chuyện đóthự c sự ra sao ?-Quá khứ r ồi !



27

Tam Bảo là : Phật, Pháp, Tăng. Phật là giác, Pháp là Phật nghĩa,Tăng là nhân duyên hòa hợ p. Giác của Tam bảo là điều ngườ i ta phụngtrì. Nhưng lúa, đậu, mạch chẳng phải là vật thực mà chúng tăng hoanhỷ phụng trì sao ? Tinh thần học hỏi của ông tăng thật đáng khen,

nhưng ngộ tánh thì chưa đủ. Thờ i gian thì chớ p mắt đã trở thành quákhứ. Thiền cơ cũng vậy, nếu trong một sát na mà mất đi khế cơ thì cơ hội gậ p lại đã hiếm lại còn hiếm hơn nữa.

M ột ông tăng hỏi Vân Môn :-Phật là gì ?-Que cứ t khô.

Mọi thiền sinh đều cố gắng tu tập để đạt giác ngộ và tr ở thành Phật.Họ coi Phật như một lý tưở ng thanh tịnh, hoàn hảo, đáng kính và caocả nhất. Họ cố gắng vượ t qua những ác độc, tội lỗi, chết chóc, nhân loại,tầm thường để tr ở thành một vị Phật như thế. Vân Môn cố phá hủynhững khái niệm này bằng cách so sánh Phật vớ i que cứt khô, là vậtdụng như giấy vệ sinh ngày nay. Đức Phật không phải là thượng đế, Ngài là một ngườ i giác ngộ.

M ột lão hòa thượ ng thấ y nắ ng chiế u vào cử a giấ y bèn hỏi DuyChính :-C ử a giấ y làm sáng nắ ng, hay nắ ng làm sáng cử a giấ y ?-Trong phòng có khách, trưở ng lão hãy về coi.

Duy Chính đề tỉnh hòa thượng đừng phân biệt chủ, khách.

M ột ông tăng hỏi Lục Thủ y :-Ý T ổ sư từ Tây sang là gì ?

Ý Tổ sư không đâu không có, hàng rào vườ n hoa lại chẳng phải là ýTổ sư lưu lộ hay sao ?

Ngôn ngữ chia câu nói ra làm nhiều loại. Các Thiền sư xử dụng tấtcả những dạng thức này, nhưng chỉ ám chỉ tự tánh thôi, chứ không môtả nó.



28

1/Câu khẳng đị nh.

Quy Sơn ở giảng đườ ng, khai thị đại chúng :-M ột trăm năm sau, lão tăng xuố ng núi làm một con trâu đự c. T ại sườ n

bên trái có viế t 5 chữ “Quy Sơn tăng mỗ giáp”. N ếu lúc đó gọi tôi là“Ông tăng Quy Sơn” thì tôi không phải là con trâu đự c; nếu lúc đó kêutôi là con trâu đự c thì tôi không phải là ông tăng Quy Sơn. Vậ y tôi hỏicác ông phải kêu tôi làm sao ?

Ngưỡng Sơn từ đại chúng bướ c ra cảm kích l ạ y t ạ mà lui.

Quy Sơn nói đến cái tự tánh chơn như của Quy Sơn và con trâu đựckhông hề sai biệt (vật, ngã bình đẳng). Một ngườ i không còn tâm phân

biệt năng sở thì sẽ vượ t lên tự tha, vật ngã. Cũng như câu của TrangTử : “Trời đất và ta cùng sinh, vạn vật vớ i ta là một.” Quy Sơn vì đạichúng khai thị cảnh giới đó. Do đó, Ngưỡng Sơn lạy tạ cũng không phải là lạ.

Triệu Châu hỏi Nam Tuyề n :- Ngườ i biế t hử u sẽ đi về đâu ? -Xuố ng núi, vào thôn trang làm trâu.

Nghe l ời đáp kỳ l ạ của Nam Tuyề n, Triệu Châu không l ấ y làm k ỳ ,còn hướ ng Nam Tuyề n l ạ y t ạ.-Canh ba đêm qua, trăng lọt vào song cử a.

Biết hữu ám chỉ biết đượ c bản thể, cũng có nghĩa là biết đượ c bảnthể và hợ p với đạo thể làm một. Câu hỏi của Triệu Châu có nghĩa là điđâu để có thể cùng đạo thể hợ p nhất ? Như cách nhìn của Trang Tử thìĐạo không đâu là không có. Nam Tuyền biểu hiện một cách chân thậttánh chất nội tại của Đạo, bảo Triệu Châu đi làm trâu giống như câu

nói của Trang Tử : Đạo ở cả trong cứt đái.

Quy Sơn lúc sắ p mấ t, một ông tăng hỏi :- Hòa thượ ng mấ t r ồi sẽ đi đâu? -Xuố ng núi làm trâu.-Con có thể đi cùng hòa thượ ng không ?



29

-N ế u ông muốn đi với tôi thì đừ ng quên mang theo bó cỏ.

Quy Sơn không cầu chứng Niết Bàn, cũng không cầu sinh ở nướ cPhật, nguyện xuống núi làm làm trâu. Tự cổ, các Thiền sư không cầu

làm Phật chỉ cầu khai ngộ. Thầy nào trò đó, ông tăng muốn theo thầy.Quy Sơn dặn đừng quên bó cỏ, ý r ằng phải độc lậ p sinh tồn.

Động Sơn Tuần Thị ngoài đồng g ặp thượ ng t ọa Lương đang dắ t trâu. Động Sơn bảo :-Phải để ý con trâu này, đừng để nó ăn lúa ruộng.-N ế u là trâu t ốt thì không ăn vụng lúa.

Chăn trâu là công việc bình thườ ng của nhà nông nhưng dướ i conmắt của nhà Thiền thì đâu cũng là Thiền.-Coi chừng trâu, đừng để nó ăn vụng lúa.Là chỉ phải coi sóc tâm, đừng để tâm viên ý mã tác quái. Câu tr ả lờ icủa thượ ng tọa Lương rất khí phách, r ất có chất lượ ng. Một người đãthấy Phật tánh, đã thưở ng qua Thiền vị thì sẽ không bao giờ quên đượ c,giả sử ngẫu nhĩ mê chạy theo vật, nhưng khi phát hiện liền hồi quang phản chiếu cùng Phật tánh đánh thành một phiến. Công phu càng sâu

thì niệm đầu ăn cỏ còn không sinh thì hà tất phải lo. Buổ i tiểu tham đêm trừ t ịch, Bắ c Thiề n bảo đại chúng :

- Năm cùng tháng tận chẳng có gì cho các ông, lão tăng thổi cơm, nấ ucanh, thịt một con trâu tr ắng; đố t củi sưở i ấm. Đại chúng cùng ăn,cùng hát dân ca.

Nói r ồi xuố ng tòa giảng, đi về phòng phương trượ ng.T ới khuya Duy Na vào phòng phương trượng thưa :

-Lính huyện t ớ i bắt hòa thượ ng.

-T ại sao ?- Hòa thượ ng giế t trâu mà không nộ p thuế .

Thiề n sư ném mũ xuống đấ t, nhẩ y xuố ng thiề n sàng ôm chặt Duy nala l ớ n :-Có tr ộm ! Có tr ộm !

Duy na nhặt mũ đội l ại lên đầu Thiền sư.



30

-Tr ờ i l ạnh, tr ả l ại hòa thượ ng.Thiền sư ha hả cườ i l ớn. Duy na đi ra.

Thiền giả giống như con nít chơi trò diễn k ịch. Bắc Thiền có lòng từ

bi muốn mọi người cùng ăn thịt trâu tr ắng. Đáng tiếc thịt trâu tr ắng chỉ có thể tự ăn. Phật tánh phải tự kiến, tự ngộ. Sư phụ có lòng đem ngộ hiến tặng, đồ đệ cũng không thể ăn đượ c. Vì trâu tr ắng chỉ có thể tự giết, tự nấu, tự ăn nên Duy na chạy đến phòng phương trượ ng vấn tộinói lính huyện đến bắt vì tự giết trâu mà không nộ p thuế. 2 ngườ i náoloạn một lúc r ồi sao ? Độc giả hãy tự thể hội.

Huyền Sa và Vi giám quân cùng ăn trái cây. Vi giám quân hỏi :

-Thế nào là dùng hàng ngày mà không biế t ? Huyền sa đưa trái cây cho Vi giám Quân : -Ông ăn đi.

Vi giám quân ăn xong, nhắ c l ại câu hỏi.- Đó là dùng hàng ngày mà không biế t.

Ở đây, trái cây chỉ tự tánh.

Viên Trí cầm nón định đi ra, Vân Nham hỏi :- Để làm gì ?-Có chỗ dùng.-Gió mưa đế n phải làm sao đây ? - Đội lên.-Nó còn bị đội sao ?

Gió, mưa chỉ ngoại duyên, ngoại tr ần; nó chỉ tự tánh.

Quế Sâm đế n tham Huyề n Sa. Huyề n Sa hỏi :-Tam giớ i duy tâm, ông hiể u thế nào ?

Quế Sâm chỉ cái ghế hỏi ngượ c l ại :- Hòa thượ ng g ọi cái này là gì ?-Cái ghế !- Hòa thượ ng không hiể u tam giớ i duy tâm.



31

Huyề n Sa l ại nói :-Tôi g ọi nó là g ỗ , còn ông g ọi nó là gì ?-Con cũng gọi nó là g ỗ .

Huyề n Sa thừ a nhận là đúng.

Cái ghế là do gỗ làm thành. Gọi là ghế là do hình tượ ng của nó. Gọilà gỗ là không bị hình tướ ng trói buộc.

Ngưỡng Sơn lên pháp đường, giơ một cái gương Quy Sơn vừ a cho,hỏi đại chúng :-Các ông hãy nói coi là gương Quy Sơn hay gương Ngưỡng Sơn, nế ukhông có ai đáp trúng thì gương sẽ bị đậ p vỡ .

Đại chúng không ai đáp được, và gương bị Ngưỡng Sơn đậ p bể .

Gương chỉ tự tánh. Làm gì có phân biệt tự tánh của Quy Sơn và Ngưỡng Sơn.

2/Câu nghi vấ n.

Triệu Châu thườ ng t ại nhà bế p làm hỏa phu. Có l ần Thiền sư đóng

cửa và đố t l ửa, đốt đế n l ử a cháy ngút tr ời. Sau đó kêu l ớ n :-C ứ u hỏa ! C ứ u hỏa !Chờ đế n khi mọi ngườ i l ại, Thiền sư từ trong phòng nói vớ i ra :

-Các ông nói đúng thì tôi mớ i mở cử a. M ọi ngườ i nhìn nhau không biết là ý gì. Lúc đó Nam Tuyề n l ấ y chìa

khóa, không nói một tiế ng, ném qua cử a sổ cho Triệu Châu. TriệuChâu nhận chìa khóa nhìn Nam Tuyền cườ i r ồi mở cử a chạ y ra.

Tự mình không chịu mở cửa, làm sao kêu người ngoài đến chữa lửa.

Đó là hướ ng ngoại mà tìm Phật thì sao mà thấy đượ c. Nam Tuyền đưachìa khóa cho Triệu Châu là chỉ tự tánh phải tự mình mở không thể nhờ ngườ i khác giúp. Triệu Châu sớm đã hiểu điều đó nên mớ i nói : nóiđúng sẽ mở. Đó chỉ là khảo nghiệm ngộ tánh của đại chúng.

Ngưỡng Sơn tham phỏng Quy Sơn. Quy Sơn hỏi :



32

-Ông là sa di có chủ hay sa di vô chủ ?-Có chủ.-Chủ ở đâu ?

Ngưỡng Sơn t ừ Tây chạy sang Đông sau đó đứng yên. Quy Sơn rấ t

tán thưở ng.

Chủ ở đây chỉ tự tánh. Quy Sơn biết Ngưỡng Sơn đã hiểu nhưngmuốn cho chắc đã hỏi thêm : chủ ở đâu? Ngưỡng Sơn biết ở đâu là trỏ không gian do đó không mở miệng chứng tỏ tự tánh không diễn tả ralờ i, chạy tử Tây sang Đông rồi đứng yên là chỉ tự tánh đâu cũng có, vàđộng tĩnh là một.

M ột l ần Thạch Khê thấ y thị giả bưng bát đi về phía trai đườ ng bèn g ọi l ại hỏi :-Ông đi đâu ? - Đến trai đườ ng.-Thấy ông bưng bát sao tôi lại không biết là ông đến trai đườ ng.- Đã biế t sao còn bắ t con tr ả l ờ i ?- Đó là tôi muố n hỏi bản phận sự của ông.-N ếu hòa thượ ng hỏi bản phận sự của con thì con thự c muốn đế n trai

đườ ng.Thạch Khê vỗ tay khen.-Thật ông không hổ là thị giả của tôi !

Bản phận sự là gì ? là minh tâm kiến tánh, là thoát khỏi sanh tử, làvề nhà, là nhận rõ bản tánh, an trú thân tâm, từ bi nhẫn nại phát tâmlàm việc. Trong sinh hoạt của nhà Thiền : không đâu không là Thiền.Ăn là thiền, ngủ là thiền, đi đứng nằm ngồi, xách nướ c, bổ củi khôngviệc nào không là Thiền. Thiền không những bao hàm mọi sinh hoạt lại

bao hàm cả vũ trụ. Nếu chúng ta làm việc cho tốt, không vọng cầu thìđó là bản phận sự, cũng là thiền tâm vậy.

M ột ông tăng hỏi Thanh Nguyên :-Thế nào là đại ý Phật pháp ?-Gía g ạo ở Lô Lăng là bao nhiêu ?



33

Lô Lăng là nơi sản xuất gạo nổi tiếng, cũng có thể là ông tăng từ LôLăng tớ i. Câu tr ả lờ i của Thanh Nguyên dường như chỉ là câu chuyệntrong sinh hoạt hàng ngày. Ông không thích nói những lý lẽ cao thâm,

cũng không ưa tranh cãi ồn ào. Nếu Phật pháp ly khai khỏi sinh hoạthàng ngày thì không còn ý nghĩa nữa.

M ột ông tăng hỏi Huệ H ải :-Muố n hỏi một câu, Thiền sư có chịu tr ả l ờ i không ?- Bóng trăng dướ i ao sâu, tùy ý nắ m bắ t.-Thế nào là Phật ?- Đố i mặt ao trong chẳ ng phải Phật thì là ai ?

Ý Thiền sư là mọi người đều có Phật tánh.

3/ Câu phủ đị nh.

Huệ Lương hỏi Thạch Đầu :-Phật là thế nào?-Ông không có Phật tánh.

-Xuẩn động hàm linh thì sao ?-Xuẩn động hàm linh l ại có Phật tánh.-T ại sao Huệ Lương lại không có Phật tánh ?-Vì ông không chịu thừ a nhận.

Lão sư điểm phá khuyết của ông tăng là không tự tin r ằng mình cótự tánh, đầy đủ không thiếu gì. Sự phủ định của lão sư chỉ vì khảonghiệm và hiệ p tr ợ ông tăng chứ không phải là bảo ông tăng không cóPhật tánh.

M ột ông tăng hỏi Đạo Nhấ t :-Làm sao hợp Đạo ?-Tôi sớm đã không hợp Đạo.



34

Thiền sư phủ định khiến ông tăng không có chỗ mà tìm, phải quayvề tìm chính mình.

M ột ông tăng hỏi Đạo Minh :

-Phật là thế nào ?-Chẳ ng thể nói là ông vậ y !

Ông tăng hỏi Phật là thế nào là hỏi tinh yếu của Thiền là gì ? Câuhỏi của ông chỉ r ằng ông có vọng tưở ng Phật tánh có thể cầu đượ c. Dođó Đạo Minh phủ định để phá chấ p cho ông, khiến ông bỏ ý niệmmong cầu giải thoát mà vào thẳng ngộ cảnh.

Có cư sĩ hỏi Trí T ạng :-Có thiên đàng, địa ng ục không ?-Có.-Có Phật, pháp, tăng không ? -Có.

Cư sĩ hỏi liên miên qua nhiề u vấn đề khác Trí T ạng đề u tr ả l ờ i có.Cư sĩ không nhẫ n nại đượ c nữ a nói :-Sao cái gì Thiền sư cũng đáp có, không nói khác được sao? Đệ t ử đã

t ừng đem nhữ ng vấn đề trên ra hỏi hòa thượng Kinh Sơn , cái gì Ngàicũng đáp là không. Tại sao Thiền sư và hòa thượng Kinh Sơn lạitương phản như thế ?-Ông có vợ con không ?-Có.- Hòa thượng Kinh Sơn có vợ con không ?

Cư sĩ cười đáp : -Không !-C ứ thế mà nói, hòa thượng Kinh Sơn đáp khôn g l ại chẳng đúng sao ?

Cư sĩ nghe rồi t ứ c khắc đại ng ộ.

Có chỉ thế gian pháp, không chỉ xuất thế gian pháp. Không phải cứ ly gia, cắt ái mớ i là học Phật. Ngườ i Phật tử tại gia trong những điềukiện sinh hoạt hàng ngày cũng đều có hoàn cảnh để tu học. Vì thế không cần phải xả thế gian pháp, tr ốn tránh trách nhiệm làm ngườ i, chỉ



35

cần phát Bồ đề tâm, hành Bồ tát đạo, lấy tinh thần xuất thế mà nhậ p thế,lậ p nên sự nghiệ p.

Động Sơn hỏi ông tăng đế n tham học :

-Ông t ừ đâu đế n ?- Đi chơi núi xong, đế n.-Có lên đỉ nh núi không ?-Có.- Đỉnh núi có ngườ i không ?- Không có ngườ i.-V ậ y là ông không leo t ới đỉ nh.-N ế u con không leo t ới đỉ nh, sao biết đỉnh không có ngườ i ?

-Ông vì sao không ở l ại đó ? -Con không ở vì Tây thiên có ngườ i không chịu.

Câu đáp của ông tăng chứng tỏ ông đã vượ t qua sự phân biệt phàmthánh.

M ột ông tăng hỏi Ngưỡng Sơn : -Pháp thân còn nói pháp không ?

-Tôi không nói được, nhưng có người nói đượ c.- Ngườ i nói ở đâu ? Thiền sư giơ cái gối đầu ra.

Pháp thân không phải là vật cụ thể mà vô hình, vô tướ ng, vô sinh vôdiệt, của cảnh giớ i tuyệt đối, đã vượt qua đối lậ p của hiện tượ ng giớ i.Do đó không nói pháp. Chỉ có người đã ngộ mớ i biết lý này, còn khôngthì cứ xoay quanh múa lộn ở trong vòng danh tướ ng. Vì vậy thiền sưmớ i bảo mình không nói đượ c, nhưng có một ngườ i có thể nói đượ c.

Ông tăng hỏi người nói đượ c ở đâu ? Thiền sư đưa cái gối đầu ra. Vì bản thể và hiện tượ ng là một nên bất cứ cái gì cũng là pháp thân; khôngđâu không có pháp thân nói pháp. Nếu ngộ thì cái gối đầu là một phápthân, còn chưa ngộ thì đó là một đồ vật ở hiện tượ ng giớ i.



36

M ột phật t ử đứng tránh mưa ở dướ i mái hiên thấ y một thiền sư cầmdù đi qua, bèn gọi l ớ n :-Thiền sư phổ độ chúng sanh, hãy cho con đi ké dù một quãng.-Tôi đi dưới mưa, ông đứng dướ i mái hiên. Ở dướ i mái hiên không mưa.

Ông không cần tôi độ. Phật t ử chạ y ra :

-Hiện con cũng ở dưới mưa, thầy có độ không ?-Ông và tôi đề u ở dưới mưa, tôi không bị ướ t vì có dù che, ông bị ướ t vìkhông có dù che. Do đó, dù độ tôi, tôi không độ ông. Ông muốn đượ cđộ thì tìm dù, đừ ng tìm tôi.

Nói r ồi đi thẳ ng.

Mình có dù thì không bị ướ t; kiến tự tánh thì không bị mê. Tr ời mưakhông mang dù, muốn ngườ i khác giúp giống như không chịu kiến tánhmà muốn người khác độ mình. Dùng dù mình mà che mưa, dùng tự tánh mà tự độ. Thiền sư không cho mượn dù là do lòng đại bi vậy.

4/ Câu Giả Sử .

M ột ông tăng hỏi Già Trí :

-Ý T ổ sư từ Tây sang là gì ?- Đợ i ông t ừ bên ấ y qua, tôi sẽ bảo.

Thiền sư ám chỉ ông tăng tự thể nghiệm tự tánh.

Cư sĩ Bàng Uẩ n hỏi Mã T ổ :- Ai là ngườ i không cùng vạn pháp là bạn ?- Đợ i ông, một bụm hớ p cạn nướ c Tây Giang tôi sẽ bảo.

Nghe l ời nói đó, Bàng Uẩn đại ng ộ.

Câu hỏi của Bàng cư sĩ là hỏi về tự tánh. Câu tr ả lờ i của Mã Tổ làmột việc không làm đượ c. Tỏ r ằng tự tánh không thể diễn tả bằng lờ i.

Long Nha hỏi Động Sơn :-Ý T ổ sư từ Tây sang là sao ?



37

- Đợi Động thủ y chẩy ngượ c, tôi sẽ nói cho ông biế t .

Tự tánh không thể diễn tả bằng lờ i.

M ột ông tăng hỏi Cư Độn :-Thế nào là ý T ổ sư từ Tây sang ?- Đợi rùa đá nói, tôi sẽ bảo.- Rùa đá nói rồi !-Nói gì vớ i ông vậ y ?

Tự tánh không thể nói.

M ột ông tăng hỏi Nghiên Sơn : -Thế nào là ý T ổ sư từ Tây sang ?-Tiế t tr ọng đông trờ i r ấ t l ạnh.-Thế nào là chỗ thăm thẳ m của Thiền sư ? - Đợi lưỡi ông rơi xuống đấ t, tôi sẽ bảo cho biế t.

Đừng đi hỏi ngườ i ngoài, ý Tổ sư, chỗ thăm thẳm đều chỉ tự tánh, phải tự mình thể hội.



38

.

thiỀn sƯ khẢi ngỘ phÁp

Documents