DAI DUONG (Bien soan)

THSm TAI Ttf DAU T d l

[THLT VMCN lir^rt filMH THUAN

r5 /vv N H A X U A T B A N V A N H O A - T H O N G T I N

I

Lai VAO SACH Moi bac cha me deu hy vong con cai thanh tai. Trong

cuoc s6ng c6 biet bao cau chuyen mong con thanh rong, thanh "sao". Co chuyen vui va cung c6 chuyen bu6n, c6 dija tre du'p'c hu'dng sij giao due cua bo me da nay mSm thanh nhan tai, nhu ng cung c6 nhOng dipa tre lai di theo hu'ong ngu'O'c lai. Tai sao lai nhu" vay? Le nao mong con thanh rong, thanh "sao" lai la sai?

Ban than viec mong con thanh dat la dieu hoan toan dung din. Nhu'ng rat nhieu ngu'O'i thu'cyng chu quan gia dinh eon cai hoan toan giong nhu' chung ta, sau do lay minh lam m6c de uon nan con cai, ma khong suy xet den tinh hinh thye te cua con cai. Cach lam nhu" vay thu ang dem lai ket qua khong nhu' y muon. Vr!

Giao due con cai vCra la khoa hoe, vi>a la nghe thuat. La cha la me, chiing ta phai hieu quy luat tru'ccng thanh cua tre, tim ra nh&ng phu'cng phap chinh xac. Cha me sinh con trcyi sinh tinh - CO nhan da day khong sai.

Dau tien phai hieu con cai, phai biet hCpng thu, sa thich cua con la gi. Cac bac cha me khong the can ci> vao thien tinh cua con cai d§ boi du'ccng cho chung, mot nguyen nhan rat quan trong la cha me khong hieu eon cai minh, do vay thu'cyng dung each nghT cua minh thay cho each nghT cua con cai.

De con cai tru'o-ng thanh, cha me phai ton trong ca tinh cua con. Cha me thu-ang nghT, du la sa thich, hCrng thu gi thi cung phai c6 ich cho cong viec trong tu-ang lai thi mai eoi la

L&i vao sach -6-

dang, mo-i nen 6e xwang ra s a thich. T h y c ra, con cai van con nho, no khong biet each noi ro dwcyc cam thu trong noi tarn cua minh, nhu'ng trong tiem y th i jc , no biet minh thich cai g i , hanh dong cua con cai chinh la chipng minh tot nhat. T6t nhat ngu'O'i Ian nen ton trong l i ja chpn cua con cai, nhu' vay giao due cua ban ma i thich ho-p va i con cai.

Cha me phai tan dong vai thien t inh cua con cai. Cung va i s y tang len cua tuoi tac, con cai se ngay cang c6 nhiSu hieu biet ho-n, b i t dau biet minh thich cai g i , khong thich cai g i ; CO the lam cai g i , khong the lam cai g i . Luc nay, moi mot dij-a tre deu mong moi lipa chon cua minh se du'p'c cha me tan dong. Mot khi bi khuat phuc bd\p li/c cua cha me thi con cai se khong thoai mai, va mat tu- tin. S y tru^ang thanh cua nhiJng tre nhu' vay se gap nhieu bat Igi.

R i t nhieu cha me thu'cyng so sanh con cua minh vai con ngu-ai khac, tai sao con ngu'O'i khac thich hoc tap, con minh lai khong? Phu-ang thCpc tu' duy nhu' vay la da bo qua s y khac biet giu-a ngu^o-i va i ngu-cyi. Ma chf khi th i ja nhan s y khac biet thi mo-i c6 the b6i du-o-ng con cai theo hu-ang tot.

^ Cuon sach nay da ke lai rat nhieu cau chuyen giao due tinh te cua cac bac cha me d i n g sau nhOng ngu-o-i noi t ieng, hy vong day se la nhi^ng go-i y bo ich cho cac bac cha me trong viec giao due con cai thanh ngu-d-i.

NgLFai bien soan

Chu'O'ng I

Boi du^&ng to chat bam sinh ty nhien cho tre

Ngu'O'i da i thu'cyng noi: "Co y cham hoa hoa chang no", v6 t inh dam l i l u , l i l u dam hoa". Cau noi nay ch i jng minh s y bien doi khon lu-ang cua s y vat tren the gio-i, nhieu lue lam Chung ta kho ma hieu du-ge. Giao due la mot hien tu'p-ng nhu"

Mot so tre Ian len khong nhu' mong muon cua cha me. V i nhu' CO di>a tre eo bo me la nhu^ng nha khoa hoc, nen ngay ti> nho da nhan du'p'c s y day bao rat can than, bo me mot long mot da mong muon eon cai thich theo hoc mon khoa hoe t y nhien, vay ma nhu'ng tre nay lai ham me mon van hoe, va c6 pham chat tha van phong phu.

Nhu'ng t inh trang nhu' vay la rat ph6 bien nhu'ng khong de t im ra nguyen nhan. Co nhu'ng ong bo ba me hao cong ton f s i j c day do con cai hoc hanh, con cai hp van khong the thi 66 vao dai hpe. Ngu'p'c lai eo nhOng bo me rat it hoi han t inh hinh hoc tap cua eon, thi nhOng du'a tre lai d5 vao tru'O'ng dai hpe danh tieng, xem ra thi eo ve "bat eong". Nhu-ng doi khi hien'^' tu'p'ng giao due la nhu' vay. Tac dung cua giao due kho ma eo t h i d y doan tru'o-c du'p'c 6\hu g i , boi vi s y phat trien cua tre em ehju nhieu nhan to tong hp'p, khong chi la tac dung cua giao due, ma eon chiu tac dong eua nhan to di truyen va nhieu nhan to khac. Co the noi tac dung cua giao due la v6 cung quan trong nhu'ng khong phai la van nang. Nguyen nhan chu..

S o ; dir&ng to chat bam sinh tie nhien cho tre - 8 - '

y e u l am cho g i ao due k h o n g pha l la v a n nang the h ien a c h6

tac d u n g cua di truy§n. Nhan to dl t r u y en c6 tac d u n g tu-ang

do l q u a n t r o ng t r ong qua t r i nh pha t t h en cua m 6 l ca nhan . V i

nhu" m o t hg t g i ong . T r o n g hat g i 6ng th i g e n di t r uyen q u y d j nh

t o an bp k l eu ( k h u o n m l u ) SLP m p c m a m , ra la, ra hoa va ke t

qua . C o n ngu'O'i m u o n t h ay do l , ch i c 6 t h e t h ong qua v iec t h a y

do l k ieu g e n ( cho lai tap , hay c ho lai v a i g i ong khac ) . G e n d i

t r uyen cua con ngu^o-i phipc tap h e n n h i e u so v a i loai t h y c vat ,

c ho nen con ngu'O'i m u o n t hay do i t o cha t d i t r u yen c u n g

k h o n g t he t h a y do i du 'pc .

SLPC m a n h cua nhan to d i t u y e n la t u ' c ng d6 i , k hoa hoc

h ien da i v i n chu-a t he do lu 'ang y a t rac d i nh m o t each c h l nh

xae, c ho nen tac d u n g cua no the h ien ra ngoa i t hu ' ang la r i t

t h an b i va k h o n g on d j nh . V I nhu- eo n g y a i noi t r a ch n h i e m

cua g iao due la k h c i g p i va pha t huy he t t i em nang t i em an

t r ong c on ngu^cyi. Nhu ' vay, t i e m nang cua con ngu'O'i nh i eu hay

it? V a CO nh ipng t i e m nang g i , c ho d e n nay v an chu'a xac d i nh

du' p-c! Do v ay no i t h a n h t i ch xua t s i c cua t re hoan t o an la nhcy

g iao d u e m a c 6 la hoan t oan k h o n g 6hy d u . C h o du la ti> go c

dp t a m 11 hay tCf k inh n g h i e m de di t i m n g u y e n nhan th i ta m a i

t h i y t a c d u n g c ua d i t r u yen la tu'o-ng do i ro rang .

Moda , ngay ti> nho da nhan du 'pc s y ren luyen n g h i e m

khac cua bo. Nha s oan nha c Chaodee r l a i k hong du-pc hu'O'ng

hoan c a n h do, b6 o n g d u n g mp i each de ngan c a m ong hoc

nhac, t h a m ch i eon d a n h ong , t h e nhu 'ng ong v I n t r a t h a n h

nha s oan nha c noi t i eng .

Co i nhe tac d u n g di t r u yen , s i j n g ba i cho rang g i ao d u e

la v an n a n g se l am cho cha m e ra\o t i nh t r ang nh ie t t i n h

g iao d ue mo t each m u q u a n g , k h o a t ru-cng tac d u n g cua g i ao

due. H ien nay ehu ' c ng t r i nh hpc cua hpc s inh t r ung hpc eo- so-

va hpc s i nh t i eu hpc la r i t n ang , n g u y e n n h a n la do g ia d i n h

va nha t r u ' ang luon t in tu^ang r i n g g i ao d ue la v a n nang , c ho

r i n g d a y du-pc c ang nhi^u c ho t re t h i c a ng tot.

Kh i g i ao d ue a gia d i n h can dae b ie t c hu y d 4 n d a c t i n h

b a m s inh cua t re . C o m o t vj phu h u y n h pha t h ien ra eon t ra i

Thien tai tCe dau t&i

m i n h l am v iec g i c ung rat c h a m chap , m u o n vo l v a n g c ung

Chang du 'pc. Luc d i u cha m e eau be d i nh sira do i nhOng

khuye t d i em do, va da hao t on rat nhi§u c ong SLPC de t hue g iuc

nhu 'ng v an khong t hu du ' p c ket qua . D o n g tho-i b o m e lai pha t

h ien ra eau c6 dipc t i nh nhan nai , rat k ien t r i b e n bi t r ong c ong

v i ec cua m i n h , du t h i t ba i c ung k h o n g nan long va lai ti§p tuc

l am lai tu" d au . Va t h e la bo m e eau d y a v a q d a c t i n h " cham

chap " do, k ien tr i g i up do- va c h a d p i pha t t h e n m o t each t i ch

e y e h e n , cho d e n cuo i n a m lo-p 1 1 , t i nh h i nh hpc t ap cua cau

da bat dau eo nhOng t i en bp, to t ngh i ep l a p J 2, c au th i d o v a o

m o t tru'd-ng da i hpc b i nh thu'd-ng, va eau v a n n 6 l i j c hpc tap .

S a u do eau ti§p tuc hpc t h ae sT va cuo i c u n g la c ap t i en sT. -H

G i ao due k h o n g pha i la v a n nang , nhu 'ng no can t ien

h a n h t r en n§n t ang cua g e n di t r u y en . G i ao due m u o n da t h ieu

qua c ao nha t la pha i k h c i g p i t h a n h c ong du 'pc nhOng to cha t

d i t r u yen va pha t huy tac d u n g nhOng da c d i e m do . -t-*

Giup con nhan dLFCKC s y giao due hoan hao ngay tCf khi con nam trong bung me

K e c h u y e n d a n h n h a n

O V ie t Nam , cac nghe sT p i ano ta i n ang nhu- D a n g Tha i

S e n , T o n NO', Nguye t M inh d e u du 'pc s inh ra ya lo-n len t r ong

mo i t ru ' ong a m nhac g ia d i n h tir luc con t h a au . Han la t i eng

d a n t h a n h tho t tLF p hu m l u hoac cua ngu'O'i t h a n da kip l i n g

v a o t a m hon hp tu ' khi hp eon la nhOng tha i nh i t r ong bung

m e ? Nghe sT S a x o p h o n Phan A n h Dung da eo l ong d a m m e

a m nhac tu ' be, hpc nha c tu" n a m len 7 tuo i , n a m 2 0 tuo i da t r a

t h a n h nhac cong cua m o t d o a n n g h e thua t !

Tiy nh ieu n a m nay, cac phu ' c ng t i en t h o n g t in da i c hung

a Be la ru t va a V i e t N a m da g i a i t h i eu kha nh i eu ve ha i ch i e m

rupt Hoang Ho K h a n h V a n (s inh n a m 1995) va H o a n g H 6

K h a n h Thu (s inh n a m 1997) hai h ien t u ' png a m nhac nh i

ngu'O'i V i e t xua t h ien tCr khi m a i 4 - 5 tuo i , s i nh ta i M i nx ca ; t hu

Boi dw&ng to chat bam sinh tie nhien cho trd

do nLFO-c cpng hoa Belarut; ca hai da nhieu Ian doat giai thu'd'ng cao trong cac cupc thi am nhac tam qu6c gia do Belarut to c h i p c (c6 ca thi sinh nu'O'c khac). Du'gc blet, ngay t ip khi con la nhOng thai nhi, cac chau da du'p'c "tam" trong ccn mu'a dan tam thap luc cua me H6 Thu Hoai, can bp nhac vien Ha Npi. Tat nhien, khong the loai tri> su' dam me kh6 luyen cua Van, Thu, sy quan tam tao dieu kien cua bo me, s i / day bao tan tinh cua thay V.X.Khadan6p, ngu'ai Xanh-Petecbua, hien dang s6ng va lam viec tai Belarut. Se con la qua sam khi khang dinh hai chau se la nh&ng tai nang tu'O'ng lai cua d§t nu'O'c, nhu-ng chung ta c6 quyen dat len doi vai manh de cua hai chau hai chO: Hy vpng!

"Cupc thi dan Ac-ccpc-de-6ng qu6c t d " la mot cupc thi CO quy mo Ian va rat kho. Ban giam khao la nhOng ngu'O'i nghiem khic. Da c6 den hai cupc thi ma khcng c6 giai nhlit. Nam 2000 cau be Li Van Dich, 18 tuoi, den {(y Tham Quyen da gianh du'p'c giai nhSt ma trcng vong 15 nam khong c6 ai gianh du'p'c giai nay. Day la Ian dau tien ngu'O'i Trung Hoa gianh giai thu^ang Ian cao quy. Li Van Dich la chang thanh nien tre tuoi nhat gianh du'p'c huy chu'ang vang trcng suot 70 nam di§n ra cupc thi dan Ac-cooc-de-6ng nay.

Theo hoi LPC cua me cau - ba Tru'ang Tieu Lo, thi khi con nho ba da rat thich am nhac va mua. Khi mang thai, ba thu'cyng nghe mpt s6 ban nhac cc dien, ban nhac ma ba nghe nhieu nhat la "Lu'ang San Ba - True Anh Dai". Li Van Djch ke thCfa niem dam me am nhac do cua me, sau khi sinh, tai nang am nhac c u a u a u ngay cang the hien ro rang han, va SLP tien bp ngay cang nhanh. Khi tron mpt tupi, cau c6 the hat rat hay bai hat "Tra ve nha me", ngpai ra, cau cung rat cc cam tinh doi vai cac loai nhac cu.

Nam 1987, Li Van Dich day 5 tuoi, cau tham gia cupc thi dan Ac-cppc-de-cng danh cho thieu nhi do tinh TIP Xuyen to chLPc va gianh giai nhat. Do chinh la Ian dau tien cau du'p'c the nghiem tieng v6 tay vi SLP thanh cong.

Thien tai tu- dau tai - • > » • * * -11-

Nhic nha kinh dien Nghien CLPU mai day chirng minh, thai nhi khong phai bi

tach biet hoan toan vai the giai ben ngoai, hoan canh ben ngoai hay hoat dpng cua chinh ban than ngu'ai me, lap mang ben ngpai - nai bap ve thai nhi cung cc the anh hu'c-ng den thai nhi. Ngu'ai me ngpai viec phai hap thu d§y du du-ang chat ccn c l n phai duy tri trang thai tam li that thcai mai va tien hanh nhipng kich thich phu hp'p vai thai nhi, nhu' vay mai cc the dam bac giup cho thai nhi phat trien khoe manh.

R i t nhieu nha nghien CLFU anh hu'ang cua moi tru'ang th§ giai ben ngoai doi vai thai nhi. Ngu'ai me buon ba, lo l ing, vui ve hay dau buon se nay sinh nhOng phan LFng rat nhay cam, sy nhanh cham hay to nho cua lai noi cung c6 the gay nen nhOng thay doi hoat dpng cua thai nhi. Nhu-ng trang thai tinh th in khcng tot nhu' lo l ing, lo sp", t i jc gian... cc the gay nen mpt Ipat cac bien dci sinh li, anh hu'ang nghiem trpng den mpi tryang s6ng cua thai nhi. Ngu'ai xu'a thu'cyng chp rang da ccn la nai bap ve thai tru'ac nhOng tra ngai, nhu'ng chc den nay da phat hien ra, ngu'ai me mang thai h ip thu nhOng chi t CP dpc hai nhu' hut thuoc, uong thuoc... cung nhu' kich thich than kinh va tam li, deu c6 the thong qua mau cua ngu'ai me,, sau do vac da con, cuong ron va du'p'c truyen vao thai nhi, cho nen, ngu'ai me khi mang thai c in phai giu' cho minh trang thai tinh than t6t, giup cho thai nhi c6 mpt mpi tru'ang hoan hao phat trien khoe manh. Day la mpt trpng nhu-ng npi dung can thi§t trong viec giao due thai nhi.

Mpt chuyen gia tam li hpc MT chc rang nnCpng ba me mang thai nen hat chc thai nhi nghe nhu'ng bai hat dan ca. Khi bo me hat nhCpng bai "bai ca thai" do, t h i thai nhi se nay sinh nhOng phu-ang th iFC hoat dpng r i t dac biet. Ong ccn neu ro,* r i t nhieu b6 me c6 the dung nhCnng am thanh nay l a m cho nhOng can noi loan khong yen cua thai nhi on djnh tra lai. Bo me hao ton nhieu thai gian cho cong viec nay cung la r i t xCrng dang.

Boidwang to Chatham sinh tienhien cho tre " ' ' - ' f 2 - '

Thai nhi khong the chiu dup-c s y day d6 nghiem kh i c , neu du'O'c day do t6t, phu hgp, no c6 the tao nen nhOng anh hwang nhat djnh d6i vo-i s y phat trien ve the ch i t , t inh each, tri tue. T r y a c mat, gio-i y hoc, gio-i giao due, giai tarn li hoe dang nghien CLPU "giai doan giao due manh nha", bao gom giao due thai nhi, giao due tre s c sinh. De eo du'O'c nhu'ng dipa eon khoe manh, thong minh, xin mpi ngu'cxi hay tao cho eon minh s y giao due hoan hao ngay ti> khi con n i m trong bung me. ~iu

Dac diem cua tre nhan du'O'c s y giao due klii con la thai nhi

Theo ket qua nghien CLPU , mot dipa tre nhan dycye s y giao due thai nhi C O nhOng dac diem sau:

- S a m C O the giao tiep vo-i moi ngu'ai: tre sa sinh sau khi ra 6a\c 2-3 ngay la c6 the mo- chiee mieng nho xiu cua minh de giao tiep vai ngwai Ian, khoang 20 ngay eo the treu dua, sau 2 thang la eo t h i nhan ra cha me, sau ba thang C O the nghe hieu du^gc ten cua minh.

- Biet phat am tu-o-ng doi sam: chi c i n sau 2 thang la c6 the phat ra vai nguyen am, 4 thang thi eo the phat ra vai phu am, nhOng am thanh du^ac phat ra trong khoang 5-6 thang da C O the bieu dat y nghTa nhat dinh.

- Hieu du'gc ngon ngO tu-ang doi s a m : sau 4 thang c6 the nhan biet du'gc mot so do vat, 6-7 thang nhan biet du'gc tay, mieng, hoa qua, binh sO-a... ngoai ra, con h i l u du'gc y nghTa cua tu' "khong". No eon eo the hieu du'gc eu' chi ngon ngy, biet lam mot so dong tac nhu': "xin chao", "tarn biet", "cam o-n", s 6 m hieu du'gc each the hien t inh cam cua ngu'O'i khae, cho nen s a m the hien ra nhOng net thong minh, dang yeu.

- S a m biet noi. Sau khoang 9-10 thang se biet du'ac muc dich cua viee goi bo me, neu nhu' sau khi khong t i l p tue

Thien tai tir dau t&i -13'

tien hanh ren luyen phat am va nhan biet vat thi anh hu'ang cua giao due thai nhi sau 6-7 thang se bi xoa het. NhO-ng tre nhan du'gc s y giao due thai nhi khi a trong bung me va khi la tre s a sinh thi khi du'gc khoang 20 thang eo the doe thuoe lai vai bai hat va vai eon so, Ian len di hoc se dat du'gc thanh tich tu'ang doi cao. -n

Tien de giao due thai nhi

Nhieu ngu'O'i cho r i n g giao due thai nhi chinh la ti§n hanh giao due doi vai thai nhi. Oieu nay khong chinh xac, bai vi thai nhi n§m trong bung me ehu'a the eo kha nang hoc tap. Giao due thai nhi a day la djnh hu;ang nhu'ng phu'ang phap kich dpng giup d a cho s y phat then cua te bao v6 nao cua thai nhi. Theo khoa hoc thi te bao nao cua eon ngu'O'i du'gc phat trien ngay trong thai ki bao thai, trong cae giai doan sau thi cae te bao do thu'ang se thoai hoa dan di, ehi> khong the tang len d y g e . Do do, tien d§ cua giao due thai nhi chinh la lam cho thai nhi cam nhan du'gc nhan t6 moi tru'cyng ben ngoai. Muon lam tot viee nay, d i u tien phai hieu bi§t mot chut ve qua trinh phat then cua thai nhi.

B i t dau mang bau cho den khi thai d y g c 2 thang, cot song b i t dau hinh thanh.

Khi thai nhi bu'ae sang tuan thtf 8, da cua thai nhi b i t dau C O cam giac, tien hanh kich thich doi va i da thi c6 the lam cho nao bp phat trien.

Khi mang b l u du'gc 2 thang thi thai a trong bung me se hoat dpng gan giong nhu' la ba i .

Khi thai du'gc 3 thang, thai nhi biet mut cae ngon tay, ehi can cham vao mieng, cho du la canh tay hay la cuong r6n thai nhi deu c6 the mut.

Khi thai nhi du'gc 4 thang, tai eua no da nghe du'gc am thanh ben ngoai, nghe phai cae am thanh Ian no se giat minh.

Khi thai nhi du'gc 5 thang, b i t dau c6 nang lye ghi nha, nhieu Ian nghe tieng me, eo the phan biet du'gc va i cae loai

Boi dw&ng to chat bam sinh tir nhien cho tre

am thanh khac. Do vay, tu" kh ic c6 dycyc cam giac an toan. Khi thai nhi quen vai thoi quen mut ngon tay, chi can mut dLfp-c ngon tay thi ngay lap ttpc rat cham chi tlep tuc hanh dpng, nhy the dang nem hipcng vi cua ngon tay. Than va gan bat d i u hoat dong thong qua du'ang rupt non va tieu ngay trong bong nu'O'c.

Khi thai nhi du'O'c 6 thang thi b i t dau c6 khipu giac: Thai nhi ngiii du'p-c mui me! Me thu'dng thay thai dong day rat manh, do la do thai dung chan dap, sy van dong manh me cua chan lam cho nu^ac trong bung bj dao dong, tCf do kich thich len da cua thai nhi, kich dong do du'p'c truyen len nao, thuc day sy phat trien.

Khi thai du'O'c 7 thang, thai nhi c6 kha nang nhin sy vat, va phan anh ra ngoai nhOng thai do yeu ghet doi vai am thanh ben ngoai.

Khi thai nhi 8 thang, da phan biet du'gc do cao thap, hay to nho cua am thanh. He th6ng vi giac cua thai nhi cung r i t phat trien. Thai b i t dau bi6t khang cy bang each dap rat manh me.

Thai du'p'c 8 thang, tinh than cua me cung c6 anh hu^ang d4n thai nhi. Nhieu chuyen gia cho rang, thai nhi va me C O quan he trao doi tinh cam, cung nhau hu'o-ng thu niem vui va tinh yeu.

Giao due am nhae eho thai nhi

Trong nhieu phu-ang phap giao due thai nhi thi giao due am nhae cho thai nhi la pho bien nhat va la mot trong nhOng bien phap hu-u hieu nhat. Giao due am nhae eho thai nhi khong ehi la eo the thuc day sy phat trien mat the lye ma eon C O tac dung thuc day sy phat then tinh than cua thai nhi, hen nu'a no con b6i du'ang tai nang am nhae eho tre. Mot benh vien cua Uc sau khi ti§n hanh theo doi viec giao due thai nhi eho 35 ba me, bang each ngay nao cung nghe mot ban nhae

Thien tai tir dau tai

nhe. Ket qua la trong so nhOng tre do du'p'c sinh ra thi c6 den 6 dipa tro" thanh nha scan nhae, 2 tra thanh dien vien mua, eon nhOng tre khac cung thong minh hen nhCpng tre cung trang lipa.

Nam 1985, cae nha nghien CLPU khoa hoe Trung Qu6c b i t dau tien hanh phan tich tinh hinh day am nhae cho cac em nho SO" sinh. Ket qua cho thay, nhOng tre so sinh du'O'c day do ti> khi con la thai nhi eo kha nang gioi hen cac tre khong du'O'c giao due thai nhi rat nhieu. Trong to cac em du^gc day do khi eon n im trong bung me thi cac em nho thich ca hat nhay mua chiem 73%, cao g ip 3-4 Ian so cac em khong du'O'c day khi con la thai nhi. Nghien CLFU con eho thay so dong cac em du'O'c day d5 khi eon la thai nhi eo tri tue hen h i n cac em binh thu'O'ng kia.

Day am nhae eho thai nhi c6 Ipi doi vai tinh than va the lye cua thai nhi va eho ca cac ba me. Day nhae eho thai nhi eo the cai thien du'p'c tinh trang tam li khong t6t cua ngu'O'i me, va truyen nhOng thong tin den thai nhi, lu'u lai trong thai nhi nhOng an tu'gng sau s i c va hai hoa. Am nhae vui ve se kich thich C O quan than kinh thinh giac cua thai nhi va cua ca ba me, giup eho ca the me tiet ra mot so kich to c6 Ip'i cho S L F C

khoe, va thuc day sy phat then cua thai nhi. Nhu'ng khong phai tat ca cac loai am nhae deu c6 Ip'i

cho thai nhi, ehi khi am nhae phu hp-p vei me va thai nhi mai C O the du'p'c gpi la am nhae giao due thai nhi. Am nhae giao due thai nhi eo hai loaj: Mot loai la danh eho me nghe, loai nay thu'O'ng la em diu, yen tmh, ehu y§u la not 66 va not mi. Mot loai khac danh cho thai nhi nghe thu'O'ng la nhe nhang, thoai mai, song dong, thanh thoat.... not do la ehu y§u. Ou'ang nhien la vei m6i ngu'O'i thi se eo sy khac nhau. Vi du, thai nhi ma dap yeu thi nen ehpn nhae s6ng dong, hoae nhOng ban nhae eo d i ln c6 tiet tau nhe nhang, nhCrng dieu van, hay nhOng bai dan ca. Hien nay tren thj tru'cyng eo ban rat nhieu loai bang dTa chuyen danh cho giao due thai nhi.

Boi du^ng to chat bam sinh tie nhien cho tre

NhOng phuang phap giao due thai nhi thu'O'ng du-cyc si> dung trong thye te la: ma nhae cho cae ba me nghe. Hai la, sau khi thai nhi du^gc 5 thang tuoi, dem bang nhac phu hcyp vai thai nhi vao mot chiec dai nho dat each bung me khoang 20 cm, am lu'gng can phu hap, thcyi gian khong du^gc qua dai, khoang ti> 5-10 phut. M6i ngay quy djnh thai gian ma va Ian ma.

Khi cae ba me thye hien giao due am nhac cho eon thi tot nhat la phai nhap vao sac thai tinh cam phong phu. Vi du nhu- y tha y hpa, gio hoa trang tuyet, hinh anh cu the sinh dpng lam lay dpng long ngu'ai hinh thanh trong nao bp. Vi nhu^ bau trai cao rpng mot mau ngpc bich, hay ang may tr ing bay liJng la, mot buoi ehieu eo anh hoang hon dep, mot ru'ng true xanh bat ngan, hay mot khe suoi nu^ac chay nhe nhang hay la anh trang yen tTnh, ngu'ai me tre a ben canh chiec noi, trong chiec noi xinh xan c6 mot dija be dang yeu thpng minh,"hinh anh am nhac" trong giao due thai nhi, giup cho me va be du^gc d^m etiim trong SLF hu'ang thu nghe thuat ky dieu.

Theo quan sat thijc nghiem, khi nghe ban nhac quen thupe, rat nhieu tre sa sinh chan tay cung cu" dpng c6 nhjp dieu va cu-ai mpt nu eu'ai thoai mai, hien tCr.

Neu me t i j hat cho con nghe, thi hieu qua giao due cho thai nhi cang tot, lai me hat khong chi giup cho eon c6 du-gc sy thoa man ve phu'ang dien tinh cam ma han n&a nhQ'ng Chan dpng vat jy nhe nhang coj iet tau do eon san sinh ra sy thoa man ve cam giae. Co rahu'.ng.laaime mang bau thu-ang xuyen hat, thai nhi du-gc ren luyef=>-nhtF-vay, khi chao dai da bieu hien nang lye "nhan biet" rat tot. VI nhu' khi ba me hat mot bai hat ma tre nam trong bung^tJa nghe quen, thi tre khong ehi biet hua tay, s§c thai yeu thich ma con rat hao hCpc muon tim epi nguon am thanh. Lai me hat c6 y nghTa dac biet doi vai thai nhi, khong c6 bat ky riipt dan nhac hay bang dTa nhac nao thay the du'ge.

Thien tai tip dau t&i -17-

Khong nen ky vong qua cao doi va i viec giao due thai nhi ^ '' f

Khi me mang bau, viec giao due thai nhi khong nen ky vpng qua cao hoac la non nong, vi du khi tien hanh giao due ve ngon ngCp, thai gian de tai nghe vao phan bung phai tu'ang rfAi |pii do la each tang cu^ang boi du^ang nang lye ngon ngu' doi vai thai nhi. Thye ra nhu" vay lai rat d l lam thai nhi thay chan ghet, nham chan. Tham chi eon eo thai dp phan cam va cpi ngon ngO la ke thu.

Bat ky viec gi cung eo han dp cua no, neu vu'gt qua thi se gay nen tac dung hoan toan trai ngu-gc. Neu hanh dpng khong phu hgp, e rang thai nhi khong nhOng khong nhan du'gc Igi ich ma con c6 hai. Do vay, khi ngyai me tien hanh giao due thai nhi vai con minh thi khong nhOng khong nen vu'gt qua giai han ma cung khong the coi thu'ang. *

Oe con minh eo the phat then thanh mpt dipa tre khoe manh va thong minh, la nguyen vpng cua tat ca mpi ngu^ai lam cha me. Giap due thai nhi c6 the eo tac dung giup cho bo me thyc hien nguyen vpng do. Vi giup cho viec giao due thai nhi tien hanh mpt each dung d i n , giup ehp thai nhi nhan du'gc anh hu'ang tot, ngu'ai me mang thai can cham chi hpc tap tri thCpc giao due thai nhi, n i m vCrng phu'ang phap dung dan giao due thai nhi. IVIe va thai nhi cung nhau phoi hgp, cung hgp tac, giao due trong moi trtfang yui ve, giup cho thai nhi phat then tam ly vr. the lye rr aiMj eWlt^tJnfi .H BINH THUAN

Ckn quan tarn phat hien tai nang bam sinh cua tre

Ke chuyen danh nhan Leonardo Vinci la mpt hpa sT tai hoa thai ky van hoa

Phue hu'ng a chau Au. Bo ong chinh la ngu'ai da kip thai phat hien ra tai nang cua eon va cung tao ra nhQ'ng dieu kien tot nhat de phat huy het tai nang hoi hpa cho con.

Boi dwang to chat bam sinh tu- nhien cho tre v.ftt uSsf. <*#8»nT

Nam 1452, ong sinh ra a vung Florenxc, niFac Y, gan thj tran Vinci. B6 la mot luat SLP . Me la mot nong dan. Sau khi ong Vinci sinh khong lau, b6 me ong li hon, ong tru'ang thanh dirai SLF nuoi du'c-ng cua b6.

Cy iLPa tuoi nhi dong, cau da r i t thich canh sac ty nhien, va rat c6 hipng thu vo-i mon hoi hoa, c6 luc mot minh ngoi tren tham CO, cau dung ca tam hon de thu-o-ng thipc canh s i c hoa la. Cau rat thich thu chui vao cac hang dong de kham pha bi mat ben trong. Moi Ian ti> trong hang dong chui ra, cau thu-cyng dem theo vai dong vat nho, dem ve nha quan sat r i t ky lu'&ng, va du^a theo hinh dang nhu'ng dong vat do de ve, dan dan cau ve cang ngay cang dep, nhan dan a thi t r in goi cau la hoa sT nhf.

Mot hom, CO ong 6" xom ben, cam mot mieng g6, du'a cho Biailuo va noi: "Xin ong bao cau hoa sT nhi nha ong ve mot cai gi do len tam go nay". Ong lap tipc dong y. Nhu'ng khong b\k vi nguyen nhan gi ong lai khong noi cho con trai. Vai ngay sau, Vinci phat hien ra tam go, lien bao nhin va cu'a thanh mot cai la chan. Lam xong cai la ch in , th iy be mat cua no con nhieu ch5 trong, cam giac la thieu cai gi do, nghT di nghT lai, c |u lien ve len do mot vai dong vat quen thupc. Va du'a cho bo xem. Bo cau thay ben tren be mat lai c6 ran, dai, bu'am, ngoai ra con c6 mot so con khong ro la con gi. Ket cau bLPC tranh hgp ly, hinh anh song dong giong nhu' that. Ong Biailuo rat vui ve, va quyet djnh ung ho con hoc nghe thuat va day con traith'fnhrhoa sT. - . / „ . . .

Nha Boan 4ihaxij:i6Ui£ag,-ri9^^ Mozart du-gc coi la "than dongV R i t nhieti tac phav cua ong cho den nay v i n du-o-c moi ngu-o-i yei^thichva b^e«~€l ©fl-..Thanh tich cua Mozart khong tach ro-i SLT day bao cua cha. Khi Mozart m&\ tuoi, bo cua ong phat hien ra ong hay ngoi yen lang va rat thich thu xem chi gai danh dan, the la bo b i t dau tien hanh day nhac cho con trai.

Bo cua Mozart la Apoli r i t coi trong viec day do con cai ngay ti> nho. Mac du ong cho rang con trai minh c6 to ch i t am

Thien tai tCr dau t&i >-n^ Ar*;-> ofr -19 - o \bB

nhac u'u tu, nhu'ng ma khong nghiem khic luyen tap thi cung khong the thanh tai nang. Cho nen b i t dau tCf khi 4 tuoi, ong b i t dau day con trai choi du'o-ng e lm va keo dan violong. 'j

Trong qua trinh day Mozart hoc nhac, Apoli r i t tuan thu nguyen t ic . Thoi gian dau chi day nhOng ban nhgc den gian, nhu'ng kha nang ti^p thu cua Mozart r i t tot, c6 r i t nhieu ban nhac chi nghe mot l ln la nho-. Ong so" ganh nang hoc tap cua con qua nang, nen ong khong day con sang tac ca khuc qua sam. Nhu'ng len 5 tuoi Mozart da b i t dau ngoi ben canh cha xem cha sang tac va cung b i t dau hoc sang tac.

Mot Ian cha cua Mozart va mot ngu'O-i ban bu-o-c vao phong cua cau va thay con trai dang tap trung viet cai gi do tren khuon nhac. Ong da hoi: "Mozart - con viet cai gi vay?", va tien tay cam luon ta gi ly ma Mozart dang viet len xem. Hoa ra la con trai dang viet mot ban hoa t l u dan du'cng cam, ma viet hoan toan phu ho-p quy t i c ! Cha Mozart c6 y dua: "Ban nhac nay khong the d i ln t l u du-ac, con biet chip?". Mozart r i t tLPC gian noi: "Con biet, ban nhac nay khong can phai chinh si>a gi tru'O'c khi di§n t lu" . Bo cau ngac nhien chang biet noi gi nOa. ^

Tai nang thien bam ve am nhac cua con trai da khien ngu-cyi cha si>ng sot. Ong b i t dau day con luyen tap mot so ban nhac kho hen. Mozart to ra thong minh va r i t chju kho hoc tap, khi nh&ng dipa tre khac di chai, cau khong chci dan thi sang tac nhac. Mot dipa tre 5, 6 tuoi ma suot ngay say me vai am nhac nhu* mot ngu'O-i lo-n thi/c thu.

Mua thu nam 1761, ong d i t hai chj em Mozart len thanh pho bieu d i ln . Khi do Mozart mai 6 tuoi. Do-t bieu dien nay r i t thanh cong. Sau do ong con du-a haj chj em di bieu dien a Dire, Phap, Anh, Ha Lan, Thuy ST... Moi no-i ma ho den deu nhan du>gc si i danh gia cao cua cong chung. Trong chuyen lu'u dien l ln nay, Mozart da bpc 16 ro nhu'ng khuyet diem cua minh. Mac du Mozart the hien xu l t s i c tai nang thien bam v4 am nhac, nhu'ng do chu-a du'gc giao due pho thong mot each bai ban, cho nen n i n tang van hoa con rat

Boi die&ng to chat bam sinh tu- nhien cho tre

kern. Sau chuy§n ILPU dien do, cha cua Mozart b i t dau tien hanh day do con trai minh mot each c6 he th6ng, d i u tien la day chO Latinh roi la chiJ Y, Phap, Anh.

Do yeu cau nghiem khic cua bo, cpng vo-i s i / no Itrc cua chinh ban than, cuoi cung Mozart da tra thanh nha soan nhac noi tieng va c6 cong hien to Ion cho nen am nhac the gio-i.

Nhdc nho* kinh dien V i n de dat ra a day la al thong minh hay a! khong

thong minh. Khac nhau a ch5 thong minh 6" phu-ang dien nao? Va thong minh nhu" the nao? M5i du-a tre la mot ca the dac biet, deu c6 mot hay nhieu ban nang dac biet hay to chat dac biet, tri tue c6 nh&ng mat yeu va mat manh, c6 nghTa la no-i tai nang bam sinh tiem an, dang chcy chung ta kho-i day, lam cha me dieu dau tien la phai dac biet tin tu-ang nhOng tai nang va biet khci day nhO-ng ITnh vyc noi troi §y.

Loai hinh tai nang thien bam

Ket qua nghien CLPU khoa hoc cho thay, tre em sau khi sinh CO rat nhieu tai nang bam sinh tren nhieu phu^ang dien. Chung ta can tim hieu ro cac loai hinh tai nang thien bam.

Tai nang thien bam am nhac: Khi tre hat giai dieu mot each chinh xac, am s i c ngpt ngao, khong gia tao, binh thu'cyng rat thich cac nhac cu, va khi nghe mot ban nhac c6 the phan biet du-gc trong do c6 nhOng loai nhac cu nao, c6 the phat bieu binh luan v l mot so am hu^ong va am nhac.

Tai nang logic: Tre con biet neu ra cac loai cau hoi nhu': "Luc nao bat dau", binh thu'ang rat gioi phan tich cac loai va thy t i / ngu'cyi, sir viec, sy vat va du-a ra y kien chinh xac ve van d§ kinh te gia dinh ngoai ra con c6 ke hoach phu ho-p vcyi so tien cua ban than.

Co kha nang nhan biet ban than:

Thien tai tCr dau tai -21-

C6 kha nang ket ho-p giO-a Icyi noi, hanh dpng vai tinh cam.

Lam bat CLP viec gi deu c6 the du-a ra nhu'ng nhan xet mang tinh d i / cam, c6 nh&ng phan doan chinh xac d6i vai viec lam. i

Kha nang nhin nhan ngu'O'i khac: Tre con c6 the chii y d§n nhCpng thay doi tinh cam cua

nhO-ng ngu-o-i xung quanh, va the hien nh&ng phan Cpng cua minh.

Thich bat chu-o-c Icyi noi va hanh vi cua ngu^o-i khac. Bo me c i n chu y quan sat cac tai nang (kha nang bam

sinh) v6n c6 cua con minh. Neu con ban c6 mot trong cac tai nang nhu' tren, thi can kip thai day d6, chi hu-o-ng tao dieu kien tot nhat giup cho con ban tru-ang thanh.

Lam the nao de phat hien tai nang bam sinh cua tre?

Bo me can hoc each phat hien con cai c6 tai nang bam sinh hay khong trong mot so ITnh vyc. Neu con ban c6 tai nang bam sinh ve mot ITnh vu-c nao do, no se the hien a ch5 CO cam hLfng lau dai doi vai mot cai gi do. Cho du gap kho khan thi ty ban than cung biet each khic phuc.

Trong ITnh virc ma dCfa tre von c6 tai nang bam sinh thi no se the hien mot thai dp phan tich, ly giai cac van 6h, the hien su- thau hieu mot each sau s§e doi vo-i sy v| t . Cung c6 thg noi cung no lye nhu- nhau trong mot so tinh huong, thi ITnh vyc nay nhyng dCpa tre c6 nang khieu bao gio- cung thu du^o-c thanh tich cao ho-n nhu'ng tre c6 nang khieu a ITnh vyc khac va cung c6 u'u the hen doi vai nhOng du-a cung trang li>a. Mozart khi con nho cung chi ngoi mot ben xem b6 day chj gai chci dan du-cng cam, ma cung biet chci dan. Dieu nay noi len

Boi dw&ng to chat bam sinh tie nhien cho tre -22-

r ing kha nang ITnh hoi nhCpng tiet tau am nhac la rat tot, la do CO tai nang tiem an.

Khi di>a tre a vao nhiJng ITnh VLFC ma c6 yu the thi thu'ong bieu hien ra bang mot kha nang sang tao rat tot. Vi du nhu" con ban blnh thu-cyng rat thich ng lm nhOng ngoi nha, nhOng ci>a so de xay dyng, m6i Ian nhu- vay no c6 the l ip dat dygc rat nhi^u kieu nha khac nhau, tham chl ngay ca nhO-ng kieu dang chu'a he nhin thay trong cuoc s6ng, ngay ca luc tay ve tuy tien cung ggi ra mot ngoi nha trong tu-ong tu-gng. Do chinh la nhOng bieu hien v§ kha nang sang tao cua tre.

Danh cho con ban nhCnng co" hoi thip SLFC

Khong nen dung con m i t cua ngu'oi Ion b i t con cai phai chap nhan mot ITnh vi/c ma ngu'oi Ion da lya chpn ti> som, ma nen tao nhieu di4u kien va co hoi 6- nhieu ITnh VLFC de thCp SLPC. Hien nay, c6 rat nhieu phu huynh xem nhe hoac la can ban khong hieu du'oc dac diem nang lu-c tri tue cua con minh, hoac la lay mong muon cua minh hoac la mu quang, b i t con vao hoc lop nay lop kia. Dieu do se day con ban vao hoc mot ITnh vi/c ma do lai la diem yeu cua dCpa tre, ket qua la lam cho ca b6 me va con tre deu met moi. Da ton cong SLFC, dang tiec hon nfra la lai lam thui chpt tai nang bam sinh cua con. Neu bo me gianh cho con cai nhieu co hoi de thCF SLFC va li/a chpn, con ban se li/a chpn nhOng ITnh VLFC ma chung c6 u u th§, ma mot khi da co hCFng thu tLFC la da gop phan ni>a vao thanh cong. SLF thanh cong trong ITnh VLFC nay, co tac dung rat Ion giup tre co du'oc su- ty tin va long say me hpc tap.

Quan sat ty my va thau hilu con

Bo me can kien tri quan sat con cai, biet du-gc nhu'ng dac diem, so thich, hCrng thu cua chung, khong nen vpi vang

1

Thien tai tCr dau tai • 23-

hu'ong dao viec lya chpn cua con cai, khong nen dung each nhin gia tri cua minh truyen ba va day bao con, khong nen ap dat mpi hanh vi cua minh la nhOng hanh vi chuan myc. Dieu quan trpng la khong nen coi con cai la phien ban cua minh, d e m nhCFng ky vpng, u-oc mu6n hay ly tu'ong chu'a thyc hien du'gc gLFi g i m vao con, ma quen rang moi dCFa tre la mot ca the dpc lap. Dong thoi nen danh cho con cai nhieu co hoi thCp SLFC, voi thai dp tich CLFC, quan sat, ghi nho.

Phai het SLFC chu y mat tich eye cua tre b ing each ghi lai u-u diem va so tru'ong cua chung. Nhu-ng ngu'oi quen biet, doi khi hp lai phat hien ra nhu-ng dac diem cua con cai ma eac bae phu huynh khong chu y. Hay hoi tham cac th iy co giao vi hp CO the phat hien ra cac bieu hien ma tre khong bpc 16 tru-oc cha me. Bang nh&ng quan sat va tim hieu c i n than, nhat djnh ban se phat hien ra kha nang bam sinh cua con nninh, sau do tang cu'ong b6i du-ong, nh i t dinh se thu du'gc ket qua dang mCFng. Viec phat hien va boi du'ong kha nang b i m sinh hoan toan khong c6 nghTa la coi nhe cong viec boi du'ong cac to chat, cac mat khac, ma ngu'gc lai, cam giac thanh dat o mot ITnh vyc nao do se cang thuc day sy phat tr i ln cac mat khac cua tre, giup chung dat du'gc sy phat then toan dien cac to chi t .

Thai ky dac biet cua tre

Nghien CLFU cua cac nha giao due hpc da chCFng minh rang 5 nam d i u doi la thoi ky dac biet trong giai doan tru-ong thanh cua tre. Mot so tre da co bieu hien nhay cam dac biet ya tinh hieu ky doi voi mot so ITnh vyc nao do. Cha me phai n l m ^ b i t kjp tho-i so thich dac biet cua tre roi sau do than^trpng, ti mi b6i du'ong, dan d i t , lam vay se thu du^gc ket qua bat ngo.

Sopanh - "thi nhan" cua pi-a-no, co cha va me deu la nhLFng ngu'oi ham me am nhac. Ngay ti> nho Sopanh da ehju anh hu'ong cua song than, nen dac biet say me am nhac. Ban

Boi dLP&ng to chat bam sinh ty nhien cho tre - 24 -

dau, cha me Sopanh khong muon cho cau hoc am nhac, nhung CLP nghe tieng nhac la Sopanh lal khoc. Mai bon tuoi Sopanh da doi chi day chai pi-a-no. Cha me nhan ra con minh CO nang khieu bam sinh ve am nhac, do do da dong y de ong chjnh thCpc theo hoc pi-a-no 6- mot thay giao khi ong mo-i bon tuoi. Sopanh hoc rat nhanh va nhanh chong tro- thanh th in dong.^Khi mu'6'i chin tuoi ong da sang tac ban "Hgp t l u pi-a-no" noi tieng.

Neu cha me nao cung lam du'p'c giong nhu- cha me cua Sopanh, kjp thai n i m b i t du'p-c nang khieu bam sinh cua con minh va d i n d i t dung hu'ang thi se ma ra mot loi di thuan Ip-i cho con minh thanh tai. Vi vay, cac bac cha me phai biet each n I m bat du'gc khu VLPC nhay cam cua con cai qua nhCpng cau hoi ma chung dat ra hoac qua sy bieu 16 tinh cam, qua hanh dong, ngon ngu' hang ngay cua chung; giup chung tim du-ac con du'ang thanh dat.

Nhan ra nang khieu bam sinh t iF thich

Sa thich cua tre chinh la diem loe sang trong nang khieu bam sinh cua chung. Mai bon tuoi Bethoven da thich chai tren cac phim dan. Ong noi Bethoven da kip thai b i t du'ac diem sang nay va boi du-ang cho Bethoven mot each c6 myc dich. Ket qua la Bethoven da bu'ac len san kh iu bieu d i i n khi mai tam tuoi, va cuoi cung tra thanh mot nha soan nhac giao hu'ang noi tieng the giai.

Hang ngay, cha me c i n ti mi quan sat xem con cai c6 hay dat ra nhOng cau hoi ve mot ITnh vu-c nao khong? Lieu no CO Cham chu nghe giang giai ve mot ITnh vyc nao khong? Hoac la no c6 thich thu khi noi ve mot v i n de cua mot ITnh vyc nao khong? Lieu no c6 chu dong tham gia hoac quan sat mot loai hoat dong nao khong? Co chuyen tam vao lam thi nghiem ve mot ITnh vyc nao khong? Co thu-ang xuyen mua sach va ve mot ITnh vyc nao khong? Co dac biet quy trong mot vat nao

Thien tai tCe dau tai -25-

khong v.v.. Ngoai ra phai thu'ang xuyen lien lac vai cac thay CO giao a tru'ong va cung vui chai, cung di dao, cung di du Ijch vai tre, do cung la ca hoi d§ dang phat hien ra sa thich va niem say me cua tre. n

Phat hien nang khieu bam sinh t iF hanh dong ^

Trong cuoc song hang ngay, cac bac phu huynh nen thu'ang xuyen chu y quan sat sir nhay ben cua tre. Nhay ben trong nh&ng phat hien xu l t s ic , han h i n nhCrng dira tre cung tuoi khac trong mot ITnh vi/c hoat dong nao do, chi c In noi qua la hieu ngay mot so ki§n thCrc, d i di vao dau 6c, tinh tich eye va tinh chu dong trong hoc tap cao. N l u tre biet noi s6'm, tri nha ng6n ngu' tot, ctr mo' mieng la thao thao b i t tuyet, thich ke chuyen, dieu 66 chtpng to dCra tre nay c6 nang khi lu b i m sinh ve ngon ngu'. N§u tre thich nghe tieng_e6i tau thuyen hoac c6i xe, hoc mot bai hat m6'i mot each de dang, di§u d6 c6 nghTa la n6 e6 nang khigu b I m sinh ve am nhac. Neu tre thich dat ra nhi^u cau hoi khac nhau, say me cac tri thipc thuoc ITnh vyc thien van, ITnh vyc dja ly va ITnh vyc ty nhien, dieu d6 c6 nghTa la n6 c6 tri tu'O'ng tu'p-ng. Neu tre so-m c6 kha nang lam cac dong tac van dong, n Im b i t cac dung cu the due mot each thanh thue, di§u d6 c6 nghTa la n6 c6 nang khieu bam sinh van dong hai hoa can doi. Neu tre c6 kha nang quan sat nhyng thay doi nho cua ngu'6'i khac, de dang nhan ra cac nhan vat chinh, phan dien trong khi xem phim, xem tivi hoac khi doc sach, dieu d6 c6 nghTa la no c6 nang khieu b Im sinh ve mat quan ly.

Nhan biet nang khieu bam sinh qua tinh each

Theo nghien CLFU cua cac nha khoa hoc OLPC , ca tinh cua tre cung la "binh phong" bieu hien ro rang nang khieu b Im

Boi dLr&ng to chat bam sinh tie nhiin cho trd -26-

sinh cua c h u n g . Hai mLrc i nam trLPO-c, chuyen g ia cua tru'cyng dai hoc Mixiegen da tien hanh dieu tra b l n g ban cau hoi doi v a i 125 ba m e c6 con ti> ba d § n mu'O'i tuoi. Can CLP vao thai dp ma tre bieu hien khi ngu'ai khac doi xi> phan biet de phan loai va tien hanh nghien CLPU doi chieu v a i tinh hinh hien nay cho thay dLPa tre m a CLP bi ngu'O'i khac phu nhan y kien cua minh la khoc se CO tinh cam m e m y^u , nhay cam, sau nay da so Chung se tro- thanh ngu'O'i c6 tai nang v l nghe thuat. Chuyen g ia giai thich r ing: nhC^ng dtpa tre nhu' vay khi tru-o-ng thanh the giai noi tam se v6 cung phong phu. Con nhOng d ipa tre to ra rat tif tin, sau nay tru'ang thanh c6 the se tra thanh quan toa, tro" thanh phong vien hoac tra thanh luat su'. Con nhC^ng dipa khong can suy nghT nhieu, bupt mieng ra la noi, hung hon chLPng minh thai do dung d i n cua minh, sau nay rat d l tra thanh cac nha lanh dao hoac cac nha quan ly cua cac bp phan.

Boi du'O'ng sau khi lot long, tilp thu hipo'ng din cua thiy day noi tilng

Ke chuyen danh nhan Cau chuyen thii nhat: Bethoven sinh ngay 16 thang 12 nam 1770 a Bon-

thanh pho nho ben ba song Ranh, each bien giai nu'ac Phap khong xa. Ch? ^ mot ca sT cua dan nhac cung dinh, me la dau bep, ong npi la nhac tru'o-ng dan nhac cung dinh thanh pho Bon.

Ngay tu' nho Bethoven da to ra c6 tai nang ve am nhac. Sau khi thay ro nang khieu am nhac cua con, cha quyet tarn boi du'O'ng cho con tra thanh mot nha sang tac loai hinh nhac Mozart dac biet. Khi thay minh khong du trinh dp de day con nu-a, cha lien mai Haidan- nha scan nhac noi tieng hang d i u tai lani thay day cho Bethoven. Neu khong c6 tinh than thep, yeu cau nghiem khac va tac phong lam viec can than cua

Thien tai tCr dau tai -27-

ngu-ai cha ay thi khong the c6 Bethoven- mot cay dai thu trong ITnh v i /c am nhac c6 dien, khong the c6 Bethoven- mot ngu'O'i th iy vT dai khai sinh dong nhac lang man.

Cau chuyen thCr hai: Cha cua Ocy Vanhxi- ong Biailuo rat coi trong vai tro hif-

ang d i n cua thay day. Nam 1466, ong da cung con den Foluolunsa tim Luoji-ao- mot nha dieu khic, mot hoa sT da thanh danh. Biailuo da du'a con tai do tim Luoji-ao de noi ro y djnh cua minh va cung giai thieu qua ve tinh hinh cua Da Vanhxi. Luji-ao th iy Da Vanhxi vLPa c6 tai hpi hoa lai vCra c6 quyet tam nen Luoji-ao da nhan Da Vanhxi lam hpc tro. Ke tCp do, du'ai sy day bao nhiet tinh cua hoa sT Luoji-ao, va vai sy can cu hpc hoi, kho luyen cua minh, cuoi cung Da Vanhxi da tra thanh mot hoa sT noi tieng the giai.

Cau chuyen thij ba: Nam 2000, Ly Van Djch cua Trung Quoc lai mot Ian

nOa gianh du'P'c vong nguyet que - Huy chu-ang vang giai ma rpng "Pi-a-no Sopanh quoc te " ma trong suot mu'O'i lam nam chu'a ai biet den.

Luc bay tuoi Ly Van Dich chai ac-cooc-de-6ng. Cung vai sy tien bp nhanh ve am nhac, chi§c ac-cooc-de-6ng thai tha l u cua Van Djch cung du'P'c doi thanh mot chiec Ian han. Doi vai mot du'a tre chu'a d l y bay tuoi thi khoi lu'p'ng cua chiec dan do la rat nang. Dieu lam Van Dich kho nao han nu'a la thai tiet a Trung Khanh rat oi bCpc, thu'ang chi danh vai khuc la ngyc tru'O'c non nat cua em lai nong bipc, ti>ng mang rom noi do rye. Ly Van Djch van xin me: "Lieu c6 the d§ con danh mot chi§c dan khong nang cung khong nong khong? " Cha khong noi cau nao nhu-ng trong long thi v6 cung dau xot, sau vai Ian ban bac, cha me da quy§t dinh de Ly Van Dich chuyen sang hpc pi-a-no.

Khi do tong thu nhap cua ca bo l l n me Ly Van Dich mai du'pc han 200 dong nhan dan te mu6n mua mot chiec dan pi-a-no cu cung mat han 4000 dong. Me cua Ly Van Dich

n

Boi dwang to chat bam sinh tie nhien cho tre -28-

noi rang: "Nam do cung vu-a may b6 Van Dich chuyen nganh bo dpi, phi chuyen nganh da dung de mua dan pi-a-no ".

Nang khieu bam sinh ve nghe thuat cua Van Djch bat dau du'p'c phat huy. Em da hoc ba thang pi-a-no a Cung thieu nien thanh pho Trung Khanh. Thay giao noi vo-i bo me em: "Kha nang ITnh hoi cua con trai ong ba rat tot, ong ba nen mcyj cho chau mot thay gioi ". Ly Van Djch da den nha thay Dan Chieu NghTa- thay day pi-a-no noi tieng cua tru'ang trung hoc t ryc thuoc Hoc vien am nhac tinh Ti> Xuyen de hoc (pi-a-no).

H i n g ngay Van Djch CLP phai di ve giOa Thanh 0 6 va Trung Khanh vai me. Cong viec hoc dan pi-a-no rat vat va, nhu'ng vi khong t h l bo be bai v a tren io-p, the la Van Oich phai lam bai tap tren tau, on cac chiJ da hoc trong long ban tay.

Co nhan noi: "Thay t6t at c6 tro gioi". Du'ai s y hu'O'ng d i n cua giao sw Dan, tu" mot dCpa tre c6 nang khieu bam sinh ve nghe thuat Van Djch da dan t ra thanh mot nghe sT chc i pi-a-no gioi.

Nam 1993, Ly Van Djch da gianh du^ac giai nhat trong cupc thi dan pi-a-no danh cho thi§u nien to chCfc \kn d i u tien a Trung Khanh. Nam 1994, anh gianh du'gc giai nhat cuoc thi pi-a-no thanh thieu nien toan quoc. Cung nam do, 66 dau bang vao tru-ang trung hoc t ryc thuoc Hoc vien am nhac TLP Xuyen.

Nam 1995, giao su' Dan da nhan Icyi mo-i va to-i tru-cyng nghe thuat Tham Quyen day hoc. Chuyen Van Dich nen di hay nen a lai da lien quan ta i s y thay doi cua ca gia d inh. Bo me anh var i M'-JV^t tam la thay Dan di dau thi Van Djch se theo ta\. Chlnh vi vay ma me cua Van Djch- ba Tru'ong Tieu Lo da phai bo viec de theo anh den Tham Quyen nuoi anh an hoc.

Doi vo-i nhieu tre hoc pi-a-no, thi q u y l t tam cua cha me luon la nghj lye cua cac con. Ba Tru-o-ng Tieu Lo noi: "Moi Ian cung con luyen dan, toi deu nghe rat cham chu. Moi ngay cung con luyen nam sau tieng nhu^ng toi khong cam thay met moi. Chung toi da lya chon con du'ang nay thi chung toi

Thien tai tie dau t&i -29-

khong ho then vo-i nhOng gi ma minh da bo ra." Co the chinh t inh kien tri cua Tru^o-ng Tieu Lo da khien Van Djch phai kham phuc, va nghe Icyi mp.

Mot ngay cuoi tuan, c6 ngu'O'i than sap den nha Van Djch. Anh xin me: "Hom nay cho con nghi tap dan nhe". Nhu^ng Tru'cng Tieu L6 nghiem k h i c noi: "NhCnng gi da len ke hoach thi nhat djnh phai lam, khong du'p'c thay doi mot each tuy t ien." The la hp lui lai thai gian di cha i . Van Djch b i t dau tap dan va hoan thanh bai tap tru'O'C mot tieng so va i binh thu-ang. Sau do ma i cung ngu'O'i nha di chc i vui ve. Tru 'cng Tieu Lo nghT rang cung giong nhu' nhOng dipa tre khac, luc nao Van Djch cung can ngu'O'i Ian n h i c nha. Nhu'ng dieu thuoc ve nguyen t i c thi khong nen thoa hiep, neu khong khi tre da hinh thanh thoi quen xau roi thi kho ma sCpa doi du'p'c niJa. Van Dich cung rat hieu me, anh noi: "That ra me quan the la dung, hang ngay toi chi can hoan thanh nhiem vu hpc tap la toi CO the lam nhu'ng viec ma toi thich nhu': xem tivi, danh bong ban - nhOng viec ma me toi chya bao gia can thiep."

Nhac nha kinh dien Cha me nao ma c h i n g muon con cai gioi giang han

ngu'O'i? Theo thong ke cho t h l y , CLF mu'ai tre thi c6 mpt dtpa CO dieu kien vu'p't trpi len ve mpt ITnh v y c nao do. Cac nha di truyen hpc cho r i n g , thien tai du'p'c sinh ra a bat c(y gia d inh nao, dac biet la a nhu'ng gia dinh tri thCfc va c6 tinh than sang tao cai ma i .

Danh gia dung nang khieu bam sinh cua con cai

Co mpt so tre to ra rat ngoan c6 doi va i nhOng s y viec ma chung cam thay thich thu, c6 khi chung khang khang doi ngu'O'i khac phai thoa man yeu cau cua minh. Co tre thich loi keo s y chu y cua ngu'O'i khac b i n g mpi each. Neu a nha hoac a tru'ang chung khong the thu hut du'p'c s y quan tam cua cha

Boi dw&ng to chat bam sinh tu- nhien cho tre mvmKi, -30-

me hoac thay c6 thi chung se dung moi bien phap de thu hut sir chu y cua ngu'O'i khac. Va chung luon bj ngu'O'i Ian hieu lam do la chung ' V c n g bu'O 'ng, pha bmh". Neu ngu'O'i Ian khong XLF s y kheo leo va i nhCVng dtpa tre nay thi rlit c6 the se lam can t ra s y phat then nang khieu bam sinh cua chung, va cuoi cung nang khieu do se bi mat dan. Cho nen cac bac phu huynh va thay c6 giao phai lam du-cyc nhOng dieu sau:

Phai giao due tre mot each c6 he thong. De cho s y hipng thu cua tre du'p'c phat then theo t y

nhien. Khong nen lay y chi cua mlnh de ap dat cho tre. Boi du'ong de tre c6 du'p'c t inh t y tin vCpng chac,

thu-cyng xuyen bleu du'cng nhOng diem xuat sac cua tre, dong tha i khong du'gc quen n h i c nha chung.

M6i ngu'O'i deu c6 mot s a tru'ang rieng. Khi noi chuyen vai tre phai chu y hoi tre y kien cua no

ve s y viec du'p'c nhac den. Khong nen dat ra nhO-ng quy djnh cipng n h i c doi va i

tre. Phai het SLFC ton trpng ca t inh cua tre. Hieu, ton trpng s y ham hieu biet, t inh hieu ky cua tre,

dong thai t ich eye bu'O'ng d i n nhieu han cho tre. Khong du'p'c de tre xa rai tap the. Ren cho tre y thCpc

ton trpng l l n nhau khi chung song cung ngu'O'i khac. Tao khong khi thoai mai , ket ban va i cac cha me c6

kinh nghiem giao due con cai thanh dat, giao lu'u trao doi "bi quyet" day con cai.

NhOng dilu cin tranh

ThiF nh^t Tuy tre c6 bieu hien nang khieu bam sinh ve mot so

ITnh v y c nao do nhu-ng khong co nghTa la tre se thich phat trien theo bu'O'ng do. Vi nhu', co bac cha me phat hien ra r i n g con minh c6 cam nhan ve am nhac kha tot, the la bat dau day con 'hpc pi-a-no. Va cuoi tuan nao no cung phai di hoc pi-a-no.

Thien tai tCedau t&i ^ * , » ^ - . . . . .

Hang ngay di hpc ve deu phai luyen dan. S y say me cua tre t y nhien t ra thanh mot s y kho sai, thai gian vui chai bj han che. Nen da d i n ta i chuyen tre sinh ra ac cam Ian vai pi-a-no. Lam nhu' vay la phan khoa hpc hoan toan. Vi the nhat dinh khong du'p'c cu'ang bCpc tre, phai de cho thien t inh cua tre phat then t y do, de cho s y say me dich thyc la niem say me chi f khong phai la ky nang.

Thiphai Co mot so cha me lam viec khong co ke hoach, khong

kien djnh. Va cung nhu' vay doi va i nhOng viec cua con cai. Nay thay pi-a-no hay lien bat con hpc pi-a-no, mai thay sao thjnh hanh lien bat con hpc thoi sao, ket qua la cuoi cung con minh chang hpc du'p'c gi .

Thip ba Hien nay, nhOng ong bo ba me c6 t inh n h i n nai cang

ngay cang it, ma cac ong b6 ba me sot rupt muon an xoi cang ngay cang nhieu. Tat ca hp deu mong muon con cai minh sau mot ngay t ra nen hieu biet; sau mot tuan la c6 the lam du'p'c rat nhieu viec, do la each lam nong vpi, an xoi, se d i n ta i s y that bai cua giao due.

De thien tai la ket qua cua SLF nghiep giao due j

Ke chuyen danh nhan Nam 1800, a Hale, giap vai thon Luohe a nu'ac OLPC,

CO mot disa tre du'p'c sinh ra bi coi la dan dpn. Ten cua no la Weite. Ong Kaer Weite bo cua Weite la mot ngwal co nhu'ng y kien rat doe dao. Ong co mot niem tin la phai bat dau day cho tre tu" thai ky s a sinh. Neu cu' tiep tuc kien tri thi mot di^a tre binh thu'ang cung co the t ra thanh mot ngu'O'i xuat chung. Ong ti§n hanh giang day Weite theo ke hoach cua minh mot each den nai den chon, ket qua la khong lau sau dira tre bj coi

Boi dwang to chat bam sinh tie nhien cho tre -32

la ngoc nghech va bj mpl nguai xa lanh do da lam cho hang xom lang gieng phai nhin bing mot con mit khac han. Khi mo-i tam chin tuoi Weite da bi§t si> dung thanh thao sau thiF

ngon ngO do la tilng DLFC, tieng Phap, tieng Italia, tieng Latinh, tieng Anh, tieng Hilap va thong hieu dong vat hoc, thy'c vat hoc, vat ly hoc, hoa hoc, va toan hoc. Nam Weite chin tuoi, ong da danh du'gc hoc vi tien sT ve phap lugt. Khi chya to-i mu'O'i bon tuoi da du-p-c trao hoc vi tien sT triet hoc, hai nam sau lai danh du'gc hoc vj tien sT luat hoc va du'p'C nhan vao lam giao su- day phap luat 6" tru'cyng dai hoc Beclin.

Nhipng nguyen tic va phu'O'ng phap tien hanh day tre sb-m ma Kaer Weite ap dung vai con minh deu du'O'c viet trong cuon sach c6 nhan de: Giao due cua Kaer Weite. Kaer Weite noi:

Thai ky sc sinh phan LPng cua Weite rat cham chap, no to ra eye ky dan don. Toi khong c6 each nao giau noi noi buon rau cua ngu'O'i cha. Toi da tCpng keu len: "Sao lai gay ra nghiep chu-ang gi the nay! Tai sao thu gng de lai cho toi mot du-a eon ngoc nghech den the chCp?" NhOng ngu ai hang xom cua toi thu'cyng khuyen toi khong nen qua dau buon. Ho la nhu-ng ngu-o-i tot bung, nhu-ng qua that trong long ho lai cho rang no la mot ngu'O'i mie benh ngu dan, ho-n nOa hp con ngam lo buon cho tu cng lai cua no va hoan canh cua chung toi.

Mac du rit bu6n nhu'ng toi khong tuyet vpng. Toi phai lam h§t trach nhiem cua mot ngu ai lam bo, toi phai lam het kha nang cua minh de cho eon toi eo du'p'c mot dieu kien giao due tot nhat.

Khi do mot s6 ngu'O'i cho ring: "Doi vai eon cai ma noi, cai quan trpng nhit la nang khieu bam sinh chip khong phai la giao due. Du c6 c6 ging tien hanh giao due the nao di chang nOa thi tac dung mang lai cung rat han che."

Toi cho ring, dieu quan trpng anh hu-ang tai sy tru'ang thanh cua tre la giao due ehtp khong phai la nang khieu bam sinh.

Thien tai tie dau tai -33-

Cuoi cung con cai tra thanh thien tai hay chi la mot ke tim thu'cyng, dieu do khong phu thupc vao sy Ian nho, nhieu it cua nang khieu bam sinh, m.a quan trpng la phu thupc vao sy day bao a giai doan tu" khi mai sinh ra cho tai khi no du'O'c 5, 6 tuoi. Dung la tre c6 sy khac biet ve nang khieu bam sinh, nhu'ng sy khac biet nay lai chi c6 giai han. Theo toi, khong chi nhOng dipa tre mai chao dai da c6 ngay nang khieu bam sinh ma ca nhipng dCra tre sinh ra eo kha nang rit binh thu'cyng, chi can du'p'c giao due dung each la cung eo the tra thanh mot .ngu'ai xuat sac.

Do sy day bao tan tinh cua toi, khong bao lau sau dipa con "ng6e nghech" ban dau cua toi da lam chan dpng ca lang. Weite ien 4, 5 tuoi, cau da vu'p't len rat nhilu so vai nhOng dLFa ban cung lija v§ mpi mat.

Toi luon vOng tin ring ehi can du'p'c giao due dung each thi phan Ian tre deu c6 the tra thanh nhOng ngu ai phi pham. Thye te eupe dai con trai toi la mot minh ehCpng.

Nhu'ng toi khong chic ring tat ca nhOng ngu'ai van dung phu'ang phap cua toi thi nhIt dinh se gat hai du'ge nhOng thanh eong nhu' toi. Han nOa, cijng khong nhat thiet la CLF bit nhOng dipa tre khac deu phai nhan sy giao due nhu' con trai toi. Nhu'ng toi tin ring, bat CLP ai si> dung phu'ang phap giao due cua toi thi ngu'ai do nhat djnh se dat du'p'c nhu'ng thanh eong nhu' y muon.

Nh^c nho- kinh dien Chuyen nay ggi cho chung ta nhieu dieu: Chi can day

bao dung each thi nhOng dira tre, bao gom ca nhOng difa eo thien chat khong tot, deu eo the tru'ong thanh. Sy day bao cua Kaer Weite doi vai con minh a dau the ky XIX da chipng to dieu nay, va qua trinh tru'ang thanh cua rat nhieu ngu'ai tai cung chLPng minh di§u do.

Moi thai ky khac nhau, sy phat then dai nao cua tre a eac ITnh vyc khac nhau se manh yeu khac nhau, do do viec

Boi dir&ng to chat bam sinh ty nhien cho tre - 3 4 - ^

phat trien cac nang ILFC deu c6 cac giai doan chu yeu khac nhau. Trong moi giai doan do dipa tre de dang tiep thu mot ITnh v y c tri th iFC nao do. Neu bo \& ca hoi thl viec tiep thu se tro" nen rat kho khan. Khi m m sinh ra, dpng vat c6 hien twcfng "ghi k h i c " trong mot khoang thai gian ngan, c6 the "ghi nho"" mot so vat hoac hinh thanh phan Cpng c6 dieu kien thong qua moi tru-cyng hoc tap dac biet. V i du nhu": Neu con vjt vCra chui ra khoi tripng luc nao cung c6 dtpa tre ben canh, no se t y a n g r^ng dtpa tre do la me cua minh, lau dan no se t ra nen quyen luyen vai dCpa tre. Trong khoang tha i gian ti> mu^ai ba d§n mu^ai sau tieng khi na ra, a chu vit nho se xay ra hien tu'p'ng "ghi khac", nhyng sau hai t ieng thi hien tu'P'ng do khong the xay ra nOa. Hien tu'P'ng do du'gc quyet dinh bd\t cau cua dai nao. Neu may ngay sau khi ma\h con de khong 6" ben me thi sau nay no se khong the hoa vao dan du'p'c nOa, no se chi chay di lung tung thoi. Neu sau khi sinh may tuan ma chim non khong sinh hoat cung dan, mai mai no se khong the cat len tieng hot hay. Tien sT di truyen hoc Qiaozhi Piter- hieu tru'ccng tien nhiem cua tru'ong dai hoc Chicago, ngu'ai da tCrng nhan giai Nobel, noi: "Chung ta cung nhu" nhOng con vat khac, ngay trong tho-i ky dau cua cupc song phai bu'ac vao hoc tap ngay... Khong nhu'ng the, viec hoc tap a thai ky dau con quan trong hen r i t nhieu so vai nhOng gi ma chung ta tu'ang tu'P'ng tru'ac day."

Cac nha nghien CLPU cho r i n g a tha i ky dau, dai nao cua tre ton tai mot loai c a che nao do lam cho tre d§ dang hoan thanh mot phu'ang thipc hoc tap nao do trong mot khoang thai gian n h i t djnh. Neu trong khoang thai gian ngan nay neu khong c6 bien phap kich th ich manh tu'ang Cpng de thi ic day no, sau nay c6 dung cung bien phap kich thich nhu' the thi cung kho ma tien hanh du'pc bai hoc do.

Vi du nhu': trong thai ky phat trien cua bao thai, c6 mot giai doan quan trong, khi bao thai dang phat then rat de chju ton hai do nhOng vat pham doc hai va benh tat ben ngoai mang lai. Neu trong ba thang dSu cua tha i ky mang thai ma bi

Thien tai tie dau tai -" r • ^ • J , -35-

benh sai may ngay, c6 the bao thai se bi ton hai, tham chi con gay ra hien tu'P'ng dj dang. Nhu'ng neu sau ba thang, ba me C O mac cung loai benh do thi S L F C anh hu'ang cua benh ta i bao thai da yeu di rat nhi§u.

Sau den mu'ai hai thang ke tip khi chao da i , do la thai ky quan trong de bo me va nhOng ngu'ai cham soc tao lap m6i quan he quyen luyen vai tre. Trong thai ky nay, neu mang tre di giFi nha tre, hoac bo me thu-ang xuyen di xa deu anh hu'ang ta i quan he cua bo me vai d i fa tre.

Giai doan tru'ac khi tre mu'ai den mu'ai hai tuoi la giai doan thuan lai de tre hoc ngon ngO. Neu bo la giai doan nay thi tre chi c6 the hoc mot ngon ngu' mai thong qua each djch hoac bang each "hoc ngon ngO gian tiep". Va se kho khan han rat nhieu so vai hoc tieng me de. Giao su' Maria Mengtailengli cho rang bon den nam tuoi la tho-i ky tre de dang hoc doc, hoc Viet va hoc dem, do do khong du'ac coi nhe ni§m say me va kha nang biet doc tru'ac tuoi di hoc cua tre, neu khong se anh hu'ang den dpng ca ham hieu biet va kha nang hoc tap cua tre.

Chung ta cung biet rang t inh mem deo, d§ uon nan trong dai nao cua tre la rat cao. NhOng tri thtpc tre da hoc du'ac a giai dogn dau, cho du sau khi tru'ang thanh khong the nha du'ac mot each ro rang thi nhiJng tri thipc do mai mai van ton tai trong dau 6c cua no. Neu trung tam ngon ngu' trong dai nao cua tre khong may bi ton hai thi no van c6 the hoc noi lai duac , v i : trong vong may thang sau dai nao cua no lai c6 the san sinh mot trung khu ngon ngO khac. Neu trung khu ngon ngiJ cua ngu'ai tru'ang thanh bi ton hai thi se rat kho khoi phuc lai, vi dai nao cua ngu'ai tru'ang thanh da m i t t inh dan hoi.

Boi dLPcmg to chat bam sinh tie nhien cho tre ' ' - 36 - **

Tranh thu bdi dLFO-ng kha nang ngon ngCF cho tre ngay tip nho

0 ; fix chuyen danh nhan Da so nhO-ng ngu'O'i da tC^ng hoc tieng Anh deu biet

cuon {(y dien Anh ngO do Websi te bien soan, do la mot trong nhOng cuon {(r dien Anh ngO noi t i l ng nhat tren the giai . Noi ta i CO" SO" mang lai thanh cong cua Website khong the khong noi den s i / day bao trong thcyi ky dau cua cac thanh vien trong gia dlnh doi va i ong.

Nam 1785, Websi te sinh ra tai thanh pho Hatefude- thu phu cua Kang-nie-xia-ge-zhou nu'O'c My. Cha Websi te da lap mot ke hoach giao due giau SLPC sang tao, manh bao cho dipa con vna\o 6a\a minh. Ke hoach do da du'O'c cac thanh vien trong gia dinh ung hp ti> dau den cuoi.

Theo ke hoach cua ngu'O'i cha Website, trong gia dinh bo chf du'O'c noi t ieng Anh , me chi du'O'c noi t ieng Phap, con ong noi chi dung tieng Du'c noi chuyen, khong du'gc SCF dung cac loai ngon ngO khac. Gia dinh con chu y thue mot ngu'O'i bao m l u ngu'O'i B i c Au va quy dinh ba ay cung chi du'O'c dung tieng cua nu'6'c do de noi chuyen. T L F nho, bo, me, ong va bao mau da dung bon ngon ngCp khac nhau de noi chuyen vai Website. Ro rang la Websi te da nam d y g c ngon ngO cua bon nu'6'c do mot each de dang. Mai den khi Websi te Ian len, ong b i t dau tiep xuc vai hang xom lang gi§ng xung quanh, Ong da rat nghi nga khi thay nhOng ngu'O'i quanh minh deu chi noi t ieng Anh, bai vi ong luon nghT r§ng tren the giai moi ngu'O'i deu SLP dung nhOng ngon ngu' khac nhau khi noi chuyen.

Cuoi cung ke hoach giao due cua bo Websi te da d a m hoa ket trai. Sau khi tot nghiep dai hoc Yelu, Websi te v6 cung thuan Igi khi lam cong tac giang day, lam phong vien, lam nha phap luat hoc va lam nha ngon ngu' hoc. Nam 25 tuoi ong da bien soan cuon sach giao khoa tieng Anh gom ba bo phan cau thanh do la: {(y ghep, ngu' phap va bai khoa. Cuoi da i ong hoan thanh cong tac bien soan cuon "TLP dien ti§ng Anh".

Thien tai tir dau t&i -37-

N h i c nho" kinh di§n Ngon ngu' la phu'ang tien de loai ngu'O'i hieu bi^t Ian

nhau, dong thai cung la c a sa de tiep thu kien th i fc va hoc cac ky nang khac. Su' phat then kha nang ngon ngu' the hien to chat tong hgp cua tre, no la ket qua cua SLP ren luyen lau dai, du'ai nhieu hinh thipc va b i n g nhieu con du-ang. Viec b6i dang kha nang ngon ngu' do la mot trong nhOng noi dung quan trong trong giai doan giao due dau tien. Cong tac bdi du'ang kha nang ngon ngu' phai du'gc b i t dau tien hanh tCr nho.

Luyen tap bat chu'O'C ngu'O'i khac noi -

Bat chu-ae ngu'O'i khac noi chuyen la s y m a dau cho viec nam chac ngon ngu' cua tre. Bat ke ngu'O'i lam cha lam me nao d§u da du'gc ehi>ng k i l n nhOng d i l u nay: Khi bi bo tap noi con minh da hoc du'gc each noi chuyen thong qua viec bat chu'O'C ngu'O'i Ian noi chuyen. Th i /c ra vai tro cua viec bat chu'ac ngu'O'i khac noi chuyen khong chi giai han a do ma no con C O vai tro quan trong trong viec nang cao kha nang nghe, nha cua tre.

Doc di doc lai, noi di noi lai se giup tre ghi k h i c sau sac them tinh chinh xac cua tri nha va an tu'gng doi va i cac thong tin. Bat chu'ac noi chuyen c6 the nang cao kha nang nha cho tre. Han nOa, viec nang cao kha nang nghe nha cung chinh la ca s a dam bao cho tre nha du'gc nhOng thong tin dai. Cac nghien c i ju cho thay: dCfa tre bay tuoi chn dat du'gc tr inh do ke lai chinh xac tam tu' thi ma i chtpng minh du'gc r i n g no c6 kha nang ti§p nhan cac thong tin kha dai b i n g thinh giac.

Khi Tieu Phi da di hoc roi me cau ma i phat hien ra rang dCra con thong minh, lanh Igi cua minh lai c6 mot nhu'gc diem v6 cung nguy hiem, do la: khong nha du'gc hoac khong nha d u g c het nhOng noi dung ma thay giao giang; thu'ang xuyen quen lam bai tap ma thay giao dan mieng ve nha. Cha me chi

Boi dLP&ng to chat bam sinh tir nhien cho tre ' ^ ' - '38 -

con each bo ra mot lyp-ng thcyi gian Ian de day them cho Tieu Phi, nhyng Tieu Phi v i n khong nho- du'p'c cac cong viec va cu6i cung van khong du'O'c cai thien. Cha me Tieu Phi ngo" rang tri tue cua cau c6 v I n de, nhu'ng qua kiem tra cho t h i y tri tue cua Tieu Phi hoan toan binh thu^ang, con nang lye thinh giac cua cau, dac biet la nang l i /c nghe nha cua cau chi tu 'cng du'cpng va i nang lye cua mot dipa tre nam tuoi. B e giai quyet t inh trang do, cae ehuyen gia da lap mot ke hoach ren luyen nang l i /c nghe nhcc cho T i l u Phi, trong do eo mot noi dung quan trpng, do la luyen tap noi theo ngu^ai khac.

Phu huynh noi mot ti> hoac mot cau, sau do de tre mo phong noi theo. Roi dan dan tang dp dai cua tu", cua cau. V i du noi: Toi nhin thay\i nhin thay mot con ch6\i nhin thay mot eon cho va mot eon meo\i nhin thay mot con cho va mot con meo dang van nhau. Cung c6 the de tre mo phong ke mot cau ehuyen ma no nghe du'O'c de nang cao kha nang nghe nho" cua no. Viec lya chpn ehuyen ke cung phai tuan theo tr inh t y tCf ngan d i n dai. Han the nOa, giong nhu' thong tin ma mot tro chai ehuyen tai cung giup ich rat nhieu cho tre trong viec cham chu nghe, nha chinh xac va bieu dat chinh xae bang ngon ngu'.

Hay de tre nha lai va ke lai mot each chinh xac cac thong tin ma no nghe du'p'c tru'ae day, nhu' vay se ren luyen cho tre each duy tri nghe nha va s y chinh xae cua tri nha. Cu the la: Noi cho tre nghe mot cau dan gian: "Tru'a hom nay c6 Ly se den nha ta". Mot phut sau do hoi lai tre: "Me vCra noi va i eon ehuyen gi nhi?" Cha ta i khi tre quen vai hoat dpng do roi, hay keo dai thai gian nha lai, vi du: noi xong nam phut, ni>a tieng hoac u&a ngay mai bao tre noi lai nhOng gi ma minh da noi. Sau khi tre nha dyp'c nhOng cau dan gian, c6 the tang dan dp dai va t inh phirc tap cua noi dung noi.

1 1

Thien tai tir 6au tai -39-

Cho tre mot moi triyang ngon ngu' tot

Binh thu^ang thi kha nang ngon ngu' cua tre b i t ngu6n ti> cha me, nhyng moi tru'ang ngon ngO cung c6 vai tro v6 eung quan trpng trong s y phat trien ngon ngO cua tre. Cha me va thay eo can phai tao ra mot moi tru'ang thoai mai, soi noi, vui nhpn de tre du'p'c song trong khong khi ma no yeu thich. 0 6 nhu- vay tre mai vui ve noi ehuyen, trao doi va i ban va tiep thu s y huan luyen ve ngon ngO cua ban.

Tai sao kha nang ngon ngu' cua tre lai Cham phat trien?

Theo hoc gia N g u y i n Hien Le thi tre con la ea mot the giai bi mat: du'ai 1 tuoi, chu^a b i l t noi, chi bieu 16 cam xuc, y muon, b i n g nu cu'oi, tieng khoe, kho doan djnh; 2, 3 tuoi n6 n6i tuy gpi la soi nhu'ng ng6n ngu' van kh6ng e6 y nghTa khac ng6n ngu' cua ta nen nhieu khi ta hieu lam, lai them phan Cfng cua tre moi dCra moi khac, moi giai doan mpt khac dung nhu-nhieu bac cha me thu'ang ea cam: "Kh6ng b i l t dau ma l l n ! " .

Nha tam ly hpe cho rang kha nang ng6n ngCp cua tre phat then nhanh hay cham, dac biet la kha nang ng6n ngy t r i ju tu'p'ng la mpt diem quan trpng trong s y phat then tri tue cua tre. De tranh cho tri tue tre phat then cham thi phai tranh de tre a trong moi tru'ang van hoa kh6ng e6 Ip-i. M6i tru'ang van hoa kh6ng e6 Ip-i la nguyen nhan lam cho kha nang ng6n ngCp cua tre phat trien cham. Nhin chung, e6 m§y tru'ang hp-p xay ra doi vai m6i tru'ang van hoa nhu' sau:

Gia dinh thieu cac do vat can thiet de tre e6 the dung ng6n ngiJ bieu dat n6, vi nhu': may m6e, tranh anh, d6 chai . . .

it c6 ea hpi de ngu'ai Ian giao lu'u va i tre bang ngon ngCF. Ngon ngCF dung de giao ti§p vai tre qua ngan gpn, t h i l u chinh xac, khong ro rang, mpt s6 mat nhu': xu'ng h6, chu de.

Boi dirang to chat bam sinh ty nhien cho tre ' » ' -40-

t inh tiet... khong the phan chia chinh xac 6wac, tham chi con sal sot. misi^i' Ngon ngO ma cha me dung chu yeu la de bieu 16 t inh cam hoac de di6u khien hanh vi cua tre, chip kh6ng phai la de lam phu'cng tien giao lu'u vo-i tre (dat ten, so sanh, glai th ich, gan loc, phan hoa).

Tre hl§m c6 c c hoi hoc tap va bieu dat ng6n ngO mot each chinh xac. Phat am va ngO phap cua tre khong nhan du^gc s y phan hoi va kh6ng du'O'c si>a chOa kip tho'i.

So vo-i nhO-ng dipa tre c6 SLPC tru'O'ng thanh kha t6t va CO kha nang ng6n ngu' kha tot thi nhOng dipa tre thuoc loai nay nen dung hinh thi>c phi ngon ngO nhu^: bp mat bieu cam, ci> chi (lam phu'ang tien) giao tiep nhieu han . Khi da vao hoc thi su- thieu s6t nay cang boc 16 ro rang. Doi vo-i chung viec hpc tieng va viec nSm cac kien th i j c khac deu bat Igi. Vi vay, can phai coi trong c6ng tac boi du'O'ng kha nang ngon ngO cho tre.

De cho tre tham gia vao cac buoi giao IIFU

Tao CO" hoi cho tre tiep xuc, hpc tap, chc i dua vui ve vo'i nhi6u ban thupc nhi§u tuyp ngu'O'i khac nhau, tham gia vao hoat dpng va i ngu-ai khac, tip d6 phat hien ra so- thich mo-i cua minh, cung la tao cho tre c6 nhieu c c hpi hen de phat trien t i§m nang cua minh. Nhu^ng cha me tuyet doi kh6ng nen noi cho con biet r§ng vi no khong c6 so" tru'O'ng a ITnh vyc do nen no phai hpc tap ngua i khac.

Vi du nhu': "Luc nao may cung nghjch ngp'm, di dpc sach cung chi di, hay hpc tap chi may ay!" Nhu- vay nhat dinh se mang lai ket qua hoan toan trai ngu'p-c. Cha me c6 the noi t h i nay: "Chung ta di xem chi dang lam gi nhe? Chi dang dpc sach, nao md'i chi ke cho chung ta nghe mot cau chuyen trong sach du'p'c kh6ng?" Tre con luon thich nghe chuyen, cho- to-i khi chung phat hien ra nhOng dieu huyen dieu cua sach chung

Thien tai tCr dau t&i •% -i^p.te ff'ifed V:-x'm M w^f^-^ \ B

se t y giac dpc. Nhu' t h i thi niem say me va tam nhin cua tre t y nhien du'p'c mo' rpng, so' thich hoac kha nang t iem an cua tre se du'p'c kich thich.

Dya vao tinh each cua tre d§ lap ^ phu'O'ng hiFOTig giao due ^

Ke chuyen danh nhan Vp' chong T6ng Gia Thu sinh sau ngu'O'i con ca trai l i n

gai. Ba ngu-oi con gai cua hp la Tong Ai Linh, Tong Khanh Linh, Tong My Linh, deu c6 dja vi dac biet trong giai doan Ijch si> can dai Trung Quoc.

Tong Gia Thu di theo each mang cua T6n Trung Sen . Tru'O'c het, 6ng di tien phong trong viec xoa bo s y han che cua che dp phong k i l n trong gia dinh minh, de cho ba con gai cua minh du'p'c may m§n-tru'O'ng thanh mot each khoe manh trong m6i tru'O'ng dan chu, binh dang, t i l n bp.

T6ng Ai Linh va T i n g My Linh c6 tu- chat thong minh, gan da, x6ng xao, khi m&\m tuoi, Tong Gia Thu da cho hp d i n hpc 6' tru'ong" npi tru nH sinh. T i n g Khanh Linh cung th6ng minh nhu' chi va em gai cua minh nhu-ng c6 lai khong gan da, x6ng xao nhu" ehj va em. Khi bay tuoi, b l c6 cho c6 d i n tru'O'ng nu' sinh Trung Tay. Khi T i n g Ai Linh ma\a tuoi, CO du'p'c di My du hpc va t i n g Ai Linh tro" thanh mot trong nhu'ng nCp sinh di My hpc s6'm nhat trong giai doan lich su' can dai Trung Q u i c .

Nam 1908, vp' chong T i n g Thj cung mot luc lai cho T i n g Khanh Linh va T i n g My Linh di My hpc. Khi do T i n g My Linh mo'i 11 t u l i . Do t u l i con nho nen c6 dang ky la sinh vien dac biet cua tru'O'ng nu' sinh Weisi l ia. T i n g Gia Thu da di dau trong viec giao due ba con a tho'i ky dau, di dau trong viec t i l p thu nen giao due phu'cng Tay, di dau trong viec cho con gai di hpc dai hpc.

Boi dwang to chat bam sinh tie nhien cho tre -42-

T6ng Ai Linh rat c6 tai trong ITnh v y c bieu d i i n va am nhac. Vp" chong Tong Gia Thu da c6 gang het su-c de chung S L F C bieu d i l n va i con gai ca. NliOng buoi chi§u, Tong phu nhan thu'dng chai dan pi-a-no, m i y anh chj em cung vay quanh nghe hai b6 con Tong Gia Thu va T6ng Ai Linh hat. Im lang l i n g nghe bai dan ca mien nam nu'oc My du'gc giong hat cao trong cua bo c i t len theo tieng dan, tu" tan day long cua may anh chi em hp tr6i day s y ngy&ng mo va t inh yeu t h y c n g nong nan doi vai cha me minh.

Tong Khanh Linh ban t inh can than, c h i c c h i n , hay rut re, e then. Luc 6" cung vcci cac anh chi em, c6 luon la mot ngycyi diem dam nha nhan. Nhu'ng Tong Gia Thu da tao ra moi tru'cyng va khong khi song hoa dong vui ve cho cac con, cung nham de bo sung nhOng mat tot cho t inh each cua Tong Khanh Linh. Mot Ian, cac anh chj em chc i tro chai keo xe tay, Tong Ai Linh dong vai phu xe, T6ng Khanh Linh dong vai khach di xe, cac em trai, em gai vui mipng nhay mua d phia sau. Dung luc dang chc i vui, khong nga "phu xe" dung su'c keo manh qua, hai tay mat dieu khien lai lam hanh khach vang di mat. "Phu xe" nga ngycyi ra, nga ngac dtpng nhin, chj biet minh da gay hoa, "hanh khach" vi>a dau v y a thay am LPC, mat xj ra. Tong Gia Thu biet chuyen do, ong hien tu' noi va i Tong Ai Linh: "Chai cung phai c6 chyng myc , "lam phu xe tay" khong the chi dung het S L P C dau! Lam hanh khach bj t hyang thi sao C O the kiem tien d y g c ? " Ai Linh c y a i gu'cyng gao. Tong Gia Thu vi>a c y a i vi>a noi: "Hanh khach" cua chung ta khoan hong dp Iwcfng lai kien c y a n g dung cam nhw vay thi that la phi t h y a n g ! " Khanh Linh nhan 6wac lai khen ngp'i va c6 vu cua cha nen noi bu-c tCpc trong long da tan bien het. Sau nay Ian len Khanh Linh that e y da t ra thanh mot n g y a i con gai vCra c6 long nhan ai va long khoan dung cao ca, lai v y a dam dau tranh vai the l i /c tan bao.

Thien tai tip dau tai ' -43-

Nhlc nho- kinh dien Tinh each la mot hinh thipc dac tru'ng tam ly kha on

djnh, no bieu hien hanh vi, thai dp cua con ngu'ai nhu": tru trCf khong quyet doan, kien cu'ang, nhu nhu'p'c..., no la bp phan cau thanh v6 cung quan trong cua ca t inh. Tinh each con ngya i 6wac hinh thanh dan d i n trong thyc tien da i song xa hoi, khi da du'gc hinh thanh r6i thi kha on djnh. Nhu'ng t inh each con ngu'ai cung khong phai la bat bien. Tinh each cung nhw khi chat, deu c6 tinh mem deo nhat dinh. Co the phan tinh each cua tre ra lam ba loai: d i kich dong, de gian han , thich ey tuyet.

Khi xac djnh tinh each cua con, cac bac phu huynh can dac biet ehu y: nhOng bi§u hien nhat tha i , n g l u nhien khong the eoi la mot dac t ryng tinh each cua con ngya i ; chi nhiJng bieu hien lap di lap lai, c6 tinh ban chat ma i du'p'c coi la mot dac tru'ng t inh each. Dae diem tinh each cua tre luon luon khong rd rang, khong dien hinh va con c6 chut ngay tha , chu-a thanh n i p . Do do, ngay trong thai ky tre con tha au, cha me can phai ehu y boi du-ang ngay net t inh each tot dep cho chung.

Tinh each cua tre tuy chu'a du'p'c hinh thanh d l y du nhyng s y khae biet ve t inh each cua nhOng dtpa tre khac nhau cung du'p'c bieu hien kha ro rang. ^

Su> hinh thanh khi chat va tinh each cua tre :

S y hinh thanh tinh each va khi c h i t cua con ngycyi la mot qua tr inh phat trien khong ngyng , trang thai tam ly cua tre nho la hinh t hye s a khai cua s y chin muoi ve tam ly. Tuy khi c h i t va t inh each cua tre c6 quan he n h i t dinh va i to c h i t b i m sinh, nhu'ng hoan toan khong c6 nghla la v y a sinh ra tre da hinh thanh ngay khi c h i t va tinh each ro rang va on djnh ma no d i n dan dyp-c hinh thanh trong suot thai ky dai cua cupc song thyc te sau nay. Thai ky tre con la giai doan khai dau

Boi dirang to chat bam sinh tie nhien cho tre -44- Thien tai tCr dau t&i -45-

cua su" hinh thanh khi chat va tinh each, dong thcyi cung la giai doan v6 cung quan trpng, c6 tac dung rat lo-n doi vo-i viec hinh thanh khi chat va tinh each tot dep eua tre. Moi dipa tre deu song trong mot hoan canh gia dinh khae nhau, ma sy tot xau eua hoan canh gia dinh (bao g6m dac truing npi tam eua cac thanh vien trong gia dinh) tryc tiep anh hu-ang den viec hinh thanh khi chat va tinh each tot eua tre. Xa hoi cung c6 anh hu'ang rat Ian ddi y&\c hinh thanh khi chat, tinh each eua tre, trong do, ngu'O'i c6 anh hyang to Ian la ngu'di tre thu'dng xuyen tiep xuc. Do do, trong giai doan hinh thanh khi chat tinh each eua tre, cha me phai dac biet quan tam giup 6& tre phan biet ro chan, thien, my va gia, ac, xau. Cung vai sy tru'dng thanh eua tre, cha me phai tan dung thai cc boi du'&ng de tre ty dieu tiet mot each tich eye khi chat, tinh each eua minh, de khi chit va tinh each eua tre ngay mot hoan thien.

ma lya chon phu'cng phapthich hgp, tuan ty tien hanh ti>ng bu-ac, khong du-cyc nong voi, tranh cho tre chiu SLPC ep tinh than vaac cam. t:fv m q'l:^: K>'.ne;>, nay lor: •

4 li C .J Vi «

Giao due phai ton trong dac diem khi chat rieng cua tre

De CO" the va tinh than eua tre phat then lanh manh, cha me phai nlm du'p'c nhQ'ng tri thire ve cac loai hinh khi chat eua tre, va can CLP vao dac diem khi chit eua con minh de day do. Vi du, dac diem eua nhOng dija tre "u-cyt at" la "cham chap", doi vai nhOng di>a tre nay can eo nhOng lai chi dan va giup 6& chinh xac. Khi tre lam tot mot viec gl, nhat dinh phai CO vu, tan thu-dng no, d6ng thai, du-a ra yeu eau cao han, nhu": "Neu nhanh han mot chut thi cang tot". Yeu eau eua cha me doi vai con cai khong nen qua cao cung khong nen qua thap, lay nhQ'ng thip ma tre c6 gang la c6 the lam du'p'c lam tieu ehuan, sau do dan dan nang cao yeu elu. Bat luan tre thupc loai hinh khi chit nao deu c6 mat tich eye va mat tieu eye, muc dich giao due la phai phat huy mat tich eye, khle phuc mat tieu eye. Phu'ang phap giao due eua cha me la rat quan trong, nhit djnh phai can CLP dac diem khi chit eua tre

i h?'- ire' r si

Chu'cng II

Ton trong so' thich - £ " hiFng thu cua tre

hinh thanh sau nay

Tuc ngO noi rang: NgiFcyi c6 tai thi a dau cung chang lo khong c6 dat dung v6, de thich Cpng du'p'c vo-i xa hoi day canh tranh trong tu'ang lai, cha me thu'cyng hy vong con cai ngoai doc sach ra con c6 the hoc du^ac mot sa tru'cyng dac biet nao do. Xu§t phat ti> suy nghT nay, cac bac phu huynh khong tiec tien bac va thai gian de boi du'ang hi/ng thu va so- thich cua con cai. Chung ta v i n thu-cyng thay cac bac phu huynh tat bat du'a con den cac lap hoc boi du^ang.

Nhu'ng thu-o-ng thu'cyng sy viec lai khong nhu' y muon. Rat nhieu dCna tre khong nhOng khong bieu 16 tai nang thien bam hen ngu'ai ma con to ra chong d6i kjch liet vo-i nhiJng gl Chung du^ac hoc. So" dl c6 chuyen nhu' vay la vi khi cha me b i t con cai minh hoc cai nay cai no, rat it khi chu y tai hipng thu cua con. HCrng thu tat nhien c6 the nuoi du'ang, nhyng nuoi du-ang hCfng thu se kho khan hen nhieu so vo-i phat trien hCpng thu.

Ton cong ton SLPC de lam cho con c6 hipng thu vai thCp v6n no khong c6 hipng thu khong bing d i n dat kheo leo, bo them nhilu tam huylt vao nhCrng viec tre cam thay hipng thu. Chi can scf thich cua tre la lanh manh thi hay ung ho no. Cho du ti> nay tro- di khong the lay no lam ke sinh nhai, nhu-ng c6

Ton trong s& thich, hCeng thu cua tre.. -47-

the dung no de dieu hoa cuoc song khong phai cung rat tot sao? Qua du-a chu'a chin da hai thi khong the ngot du'p'c, viec gi ma cu'&ng ep thi khong the c6 k i t qua tot dep, hay ton trong sy lya chon cua tre.

Ton trong khong han che s d thich cua tre ^

Chuyen ke danh nhan f

Vi du 1 Nam 1845, Auguste Rodin tron 5 tuoi, do thong minh

hen ngu'O'i du'p'c bo me gCri hoc tai mot tru'cyng Kito giao each nha khong xa, nhu'ng Rodin khong c6 mot chut hipng thu nao doi vei sach ton giao, ma ong lai v6 cung thich hoi hpa.

Mot hom, me Rodin nhat du-pc mot d6ng giay bo, Rodin sau khi lam phang tCrng ta giay, da ve len do rat nhieu nhO'ng bLPC tranh. Ke tCf do Rodin thu'ang ve hinh dang con ngu-ai, can phong va dpng vat.

Mot Ian, Rodin phat hien canh chan b6 minh c6 mot ta giay, cau lien nam sap xuong dung but ve hinh chiec giay da cua bo. Bo tLFC gian quat: "Hpc nhu- the nay khong tot, con dang lam cai tro gi the!"

Rodin bj mot tran don han the con phai hCpa sau nay se Cham chi hpc hanh, khong du'pc t i l p tuc ve nCpa.

Ke t i j do, a nha Rodin khong dam ve nC a, nhu'ng khi ra ngoai, du la a tren du'ang hay tren tu'ang ong deu thich ve len do vai net.

Khi Rodin 9 tuoi, ket qua hpc tap v i n khong c6 gi tien trien. Bo danh du'a den hpc tai ngoi tru'cyng do chu cua Rodjn lap ra. Sau 4 nam hpc, thanh tich hpc tap cua Rodin v i n khong c6 gi kha quan, nhu'ng nhCrng bipc tranh cau ve thi cac thiy CO deu kinh ngac.

Bat d iu mat niem tin vao con, ngu'O'i b6 quylt dinh cho Rodin di lam. Tru'ac y chi kien tri hpc ve cua Robin, bo cau

Thien tai tCe dau t&i -48- Ton trong s& thich, hieng thu cua tre.. •49-

danh dong y cho con dang tuyen vao mot trLFcyng my thuat hoc mien phi. Qua nhien cau da dau vao hoc tru'O-ng my thuat cong nghe nay. Thay day phac hoa, khi xem bai tap cua Rodin da v6 cung mi^ng ro', va nhiet tlnh chi d i n cho cau. "Nhat djnh con phai nha ky, khong nhCVng c i n phai hoc each ve mo phong, ma con can phai hoc each ve qua tri nho"."

Rodin nhff kT nhOng io-i thay day, cau^ve ra tat ca nhO-ng dang ve cua bo minh thu'cyng ngay khi bo tCpc gian, va da nhan du'gc \a\n ngc?"! cua thay giao. „,,, ',

Ket thuc gicy phac hoa, la den gio- hoc ve tranh sen dau. Doi voi mot gia dlnh ngheo kho nhu nha Rodin thi day qua la mot v i n de kho, thuoc mau va vai ve phai tieu mot khoan tien Ian, Rodin danh doi sang hoc dieu kh ic , bai vl tai lieu de hoc dieu khac la go va dat set, nhUng thip khong phai mat tien mua.

Oe khong tang them ganh nang cho gia dlnh, Rodin VLPa hoc VLFa lam cong nhan tap vy, tha lam trang SLPC, C6 khi con phu giup cho cac nha dieu khic. Nho- vay, cau da tich luy du-gc rat nhieu tai lieu tho.

Sau nay, cuoi cung ong da sang tao ra rat nhieu tac pham dieu khac noi tieng, tra thanh nha dieu kh ic noi ti§ng.

Vl du 2 Dang hoc da lap 3, Yiyintang, dai su' tranh biem hoa, vi

lam benh nen phai nghi hoc. The la, ong lien lay nhCrng tranh biem hoa da su'u tap du'gc tru'oc do, mo phong lai, trong tranh ve gi thi ong ve cai do. "0, ve giong nhu' that!"- lai khen cua bo lam ong cam thay nhu- noi dau benh tat giam di rat nhieu, han the ong cang ve cang me. Ci> the, trong thai gian du'ang benh, ong da mieu ta than thai, bieu 16 tinh cam cua cac nhan vat khac nhau sinh dong nhu- that.

Co mot Ian, thay trong quyen "Hoa bao Tho-i sy", dang nhOng tac pham tranh biem hoa cua^ cong nhan, quan giai phong, hoc sinh ong da bj me hoac. Ong suy ngam va sang tac du'gc ba bipc tranh roi gi>i cho toa scan. Khong nga du'gc

dang ngay, nhOng tac pham biem hoa do da no phat phao khdi dau cho nhCi'ng sang tac cua ong va CLF the phat trien khong dCrng lai du'gc

Nam 1953, ong di^ng tru'ac hai sy lya chpn, mot la dang ky thi dai hoc, hai la lam bien tap vien tranh b i lm hoa cho Tan Hoa Nhat bao cua B lc Kinh. Trong dau ong chi c6 tranh biem hoa, ong lien quyet djnh tuan theo cam giac cua ban than, chon lam bien tap vien. Bo me tuy hy vong con trai se vao dai hoc, sau do tim mot nghe nghiep tot, nhu'ng thay hijng thii cua con doi vai tranh biem hoa sau sac nhu- vay, hp danh chon chat y nguyen sau tan day long. Bai vi hp hieu mot dao ly ro rang: mot viec ta phai thich thu no thi mai c6 the lam !au b^n, lam du'gc lau b i n roi mai mong thanh cong. Hp chi noi: "Da la lya chpn thi khong du'gc hoi han!" The la, chang thanh nien vai deo hanh ly kien dinh ma vui ve mot minh den Bac Kinh, bu-ac vao con du-ang nghe thuat tranh biem hoa.

Trong qua trinh tru'O-ng thanh cua minh, ong c6 mot kinh nghiem, ong noi tranh biem hoa vCpa mang niem vui den cho con ngu'ai, vCra mang tai cho con ngu'ai tri tue.

Nhac nha kinh dien Tre tuy nho, nhu'ng cung c6 tu' tu'ang va tinh cam tu'ai

tre va hoat bat, c6 hipng thu va sa thich rieng. Cha me phai doi xu' cong bang vai chung.

Bao ve hCnng thu cua tre

Hipng thu cua tre c6 nhu'ng dac diem sau: Mang dac diem tuoi tac nhat dinh. Vi nhu' tre khoang

mot tuoi thich xe giay, con tre 2, 3 tuoi lai thich nghjch nu-ac. Bieu hien tinh bat 6n nhat dinh. HCrng thu cua tre c6 luc

thay doi theo thai gian, nhu'ng thtp khong lau tru'ac con rat hu-ng thu, bay gia da trd thanh "thCp y lu " , nhu'dng ch5 cho "'u'ng thtp khac hifng thu han.

Thien tai tu' dau t&i

Tinh mem deo c6 han. V i n t h u a n g nghe th iy cha me than phien r ing, con cua toi cai gi cung thich, nhung lai khong htpng thu hoc hanh. That ra khong phai the, chi can c6 phLFong phap d i n dat thich hgp, se tai tao va bien doi 6wo'C hipng thu cua tre a mCfc dp nao do.

Co tinh rong rai. Tu' mot goc dp nao do ma noi, hCpng thu cua tre cung gi6ng nhu" da day cua tre, sinh ra da du^gc chuan bj tot de tiep nhan bat CLP thu'C pham gi, chi la do chju tac dpng ngam ngam cua moi tru^ang ngoai canh trong mot thai gian dai ma hiFng thu doi vo-i nhCrng sy viec khac nhau bieu hien khac nhau ma thoi.

Cha me phai chap nhan mot sy that: hCpng thu cua tre hoan toan khac hipng thu cua ngu-cyi Ian, hai iipa tuoi hoan toan dpc lap vai nhau. Cho du hipng thu cua tre c6 ve gian den, au trT, chung ta cung khong the vi the ma khong chu y tai sy ton tai cua no. Ngu'O'i Ian phai chu dpng tich eye tiep nhan hLPng thu cua tre, ton trpng hCnng thu cua tre, chip khong phai ap dat hipng thu cua minh len ban than tre, han the nen tich eye tao dieu kien va khong gian nhat dinh, khich le tre phat trien hipng thu cua ban than chung. Tren thye te, ton trpng h i j n g thu cua tre chinh la lam cho tre vui ve, phat then h i j n g thu cua tre chinh la da tao cho tre manh d i t mau ma de chung tru-ang thanh. Day la l i vat tot nhat ma chung ta ban tang cho tre.

HCpng thu cua tre la cua cai v6 cung quy bau. Bao ve hCpng thu cua tre la de phat then va tan dung no du'p'c tot han. Viec khong ton trpng va han che du'ai bat ky hinh thipc nao hoac vai thai dp phu djnh deu khong c6 Ip"! cho viec bao ve hipng thu cua tre, cung nhu" viec khai thae hipng thu cua tre mot each qua mCpc du'ai bat ky hinh thCpc nao cung deu la chi biet nhin tru'ae m i t ma khong tinh ehuyen lau dai, deu la nhOng hanh vi v6 trach nhiem. Giong nhu- nhOng thCp chung ta thich an, hang ngay chung ta deu an, bCra nao cung an, cuoi cung cung se c6 luc chang cam th ly mui vj gi ngon nCpa.

Ton trong s& thich, hCeng thu cua tre.. -51 -

HLPng thu la sy yeu thich va chu dpng quan tam den mot so sy vat nao do trong boi canh cupc song tu'ang doi rpng. Thu vi la phu'ang thipc tot nhat hap dan tre chu y den, ma vui ve la lieu thuoc on djnh duy tri hipng thu cua tre. .i--.

N i m lay hai mat xich nay la da n i m du'p'c chia khoa de nuoi du'ang hipng thu cho tre. Khong nen khien tre tra thanh con thoi giiJa v6 van nhOng hipng thu khac nhau, nhu" vay tre se tiep nhan khong kjp, met moi vi Cpng pho. Khong nen nghT r ing hu-ng thu cua tre chi trong mot dem se khai hoa ket trai, cung dCrng cho r ing "nhOng can thjnh no" se c6 Ip-i cho viec nuoi du'ang hCpng thu cua tre, ngu'p'c lai, no se pha tan hCpng thu cua tre.

Nuoi diFang tinh lau ben cua htpng thu, s a thich ^

Oieu lam rat nhieu bac phu huynh dau dau nhipc 6c la: con minh tap danh dan mai du'p'c hai ngay ru'ai thi da khong buon tap nu-a, hoc mua bale mai du'p'c may bai da khong chJu hpc tiep, con khi hpc ve tranh thi chu'a kjp hpc het nhOng dieu ca ban nhat thi da buong xuoi.

Tru-ac viec tre khong c6 sy chu tam ben bi, thieu dpng lyc nhu' the nay, phu huynh nen lam the nao?

Phai so sanh can ke sa thich vai trinh dp, tuoi tac cua tre CO tu'ang dong khong. Qua kho hoac qua dan gian deu khong phu hp'p, qua kho d l khien tre sp" kho khan ma mat het hipng thu, qua dan gian lai de khien tre cam thay khong c6 thach thLFC ma mat di hipng thu.

Phai CO g ing n Im bat sa thich cua tre, cha me nen cung hpc de d§ dang han trong viec phu dao cho con, neu ban thyc sy khong biet thi khong sao, nhu'ng phai tao cho minh mot sa thich, vi nhu' dpc sach, roi tiep tuc duy tri no, tCp do ma lam gu'ang cho tre.

Khi tre nhut chi hoac chan chu'ang, nen tgo cho chung CO ca hpi tha long hp'p ly, tuy nhien cuoi cung v i n phai thong

Thien tai tCe dau t&i .52-

qua dpng vien va giam sat doc thuc tre duy tri s a thich cua chung. Cach lam nay khong chi de tre hoc du'p'c mot so" tru'cyng nao do, ma con tang them s y n h i n nai va ben bi. Khi chung nan long th6i chi , SLF ung dung cua ban se phu^cng hai den mot vai pham c h i t bam sinh cua chung.

Kinh nghiem cua cac bac phu huynh

Thip nh§t Dwal day la cau chuyen cua mot bac phu huynh: Hien nay, toi da su'u tap du'O'c mot horn phuc trang bup

be lam ti> nhOng mieng vai vun du mau s i c , nhieu Ian don do phe lieu toi deu khong n h i n tam vLFt chung di. M6i Ian, thay d6ng do chc i do, trong dau toi lai hien len canh tu'p'ng dipa con gai be bong nam do cham chu khau ao cho bup be: dau tien no chon trong nhOng t i m vai bay d l y tren giu'cyng mot mieng vai hoa roi the khoac len ngu'cyi con bup be, t i l p do b i n g SLf tu'O'ng tu'gng cua minh no c i t thanh ti>ng manh, t i l n hanh khau mot each dan gian bang dpng tac khong kheo l l m , sau do can than mac the cho bup be, lai cm ra sCpa lai nhOng ch5 khong vCra, roi the mac lai va nhin n g l m ky cang, cho den khi cu'O'i hai long. Sau khi t y minh n g l m nghia thu'dng thtpc, no lai b i t dau dat l i /a chpn vai r6i c i t may mai .

Trong mot thai gian tu-cng doi dai, may quan ao cho bup be tro" thanh niem vui va npi dung quan trong trong cupc song nhCrng nam nien thi§u cua con gai toi. Khi da di hpc, m5i Ian vao ngay nghi, no v i n loi ra mot d6ng vai ngoi nghich ca ngay. S y hi^ng chi nay c6 nhien c6 the duy chi den luc no tot nghiep tieu hpc. Sau nay cung vai s y tang len cua tuoi tac, trang phuc lam ra cung dan dan dep han, c6 khi con biet dung sp'i len dan khan quang c6 va ao khoac vai cho bup be.

Cho du s a thich nay cua dCra tre thu'ang lam dao Ion giu'ang chieu va can phong, han nOa khi da di hpc s y nhiet t inh cua dCra tre giam di nhieu, nhu-ng chung ta va i tu" each

Ton trong s& thich, hCrng thu cua tre.. -53-

lam cha me lai chu'a he oan trach va ngan chan. Ngu'p'c lai, me cua no con nhieu l l n l l y nhOng mieng vai hoa vun vat a ch6 thp" may, khong ngi>ng lam phong phu han kho nguyen lieu may ao cua con gai khien no vui mi>ng khon siet.

S y dong y n g l m va s y ung hp cua chung ta, tuy chi la xuat phat tu' each nghT: tre eo the tmh lang, khong gay them phien phLFC r i c r6i cho ngu^ai Ian la tot roi, nhu'ng ve sau ma i phat hien ra, trong cac tro chai va lao dpng thye hanh nay dau 6c va tay chan cua tre deu boat dpng, khong ehi tang them nang lye hoat dpng cua tay chan, phat trien tu' duy sang tao, ma eon nuoi du'ang nhOng thoi quen tot nhu' s y chuyen tam chu y, can than khi lam viec, dong thai hun due hCrng thu tham my. Thanh tich hpc tap a tieu hpc, pho thong, dai hpc cua dipa be gai d§u rat x u l t s i c . May ma chung ta da khong can thiep tho bao them, neu khong, se la mot sai lam trong viec giao due gia dinh.

Hien nhien, nhOng s a thich khae nhau cua tre hoae eo ich cho SLPC khoe cua tre hoae eo ich cho s y phat then tri tue, hoae CO ich cho s y hinh thanh ca t inh, hoae eo ich cho viec ren luyen t inh net. LTae muon con t ra thanh ngu-ai c6 tai cua cac bac phu huynh ehi eo the dyp'c toai nguyen khi hp ton trpng va phat then s a thich chinh dang cua con cai.

ThLP hai Du'ai day la lai cua mot ngu'cyi cao tuoi: Toi CO mot chau trai va mot chau gai, luc nho mot dCpa

hpc dan violong, mot di^a hpc dan ty ba. Bo me chung bat an bat mac, bo tien mua dan, ma i thay day. Ngu'cyi me theo nghe thiet ke kien true con cham ehi hpc va nghien cCfu khuon nhae, tham ehi bo ca an ehi de phu dao cho hai dCpa. Sang s a m hang ngay me chung phai gpi chung day luyen dan. NhCpng diFa tre eon dang m a m a mang mang, phung pha phung phju, nhu'ng me chung CLF ep chung hpc.

Oe gay hu'ng phan cho chung hpc dan, ba me li§n hipa vai Chung: chi can hpc danh dan that gioi, nghi he ba se cho di

Thien tai tie6au tai v * - : - ^ ^ ^ : ^ . ^54.

Bac Kinh chci. Nghi he qua nhien chung du'O'c di Bac Kinh, nhu'ng lai nay sinh mot so vlec khac kern theo, du-a chau trai noi, chi can mang theo chiec dan violong len tau la no se khong di nOa; mac du ba me khuyen giai the nao cung khong du'O'c, ba me danh phai nhu-gng bo, dipa chau trai thoat khoi viec hoc dan.

Ve sau, chau trai va chau gai dan dan Ian len, chau trai thich thao l ip cac do dien trong nha, bo me no khong phat hien ra day mai la sa thich cua no. Qua nhien, dipa chau trai vLPa vao cap hai da rat hiFng thu vai mon vat ly, hen nOa con to ra CO nang khieu ky la trong ITnh vyc nay. No ixo thanh dai bieu cua tiet hoc, ban be gpi no la "tieu bac hoc", sau khi t6t nghiep vai thanh tich xuat s i c no da thi d6 vao mot tru'cyng dai hoc danh tieng cua My.

Co the thay chung ta khong nen tuy tien uon nan hipng thu cua tre, lam cha me chi c6 the dya theo do ma hu'O'ng dSn, tuan theo no ma phat then, neu khong se khong dat du'gc muc dich tham chi con giet ch§t tai nang cua tre a cac

^mat khac.

V C c hoi tru'O'ng thanh la 6" ben canh bo me

Chuyen ke danh nhan Bill Gates sinh ra trong mot gia dinh luat su" va giao

vien, bo cua ong r i t chu y den sy phat then va nuoi du'&ng tri tue cua ong.

Luc ba, bon tuoi, m6i khi di ra ngoai me thu-cyng mang ong ben minh, khi ba of tru'cyng giang d a y mon lich su' Seatle va a Vien bao tang, ong thu'o-ng phai ngoi 6" vj tn sau cung cua lap hoc, cho du ong la mot dCra tre hieu dong, nhu-ng trong lap ong to ra con chuyen tarn cham chi han cac hoc sinh khac. Ong u'a thich doc sach \\y nho, ma la doc sach cua ngu'ai Ian. 0" nha minh, ong tuy thich doc nhOng cuon sach do bo su'u tap.

Ton trong sa thich, hCrng thu cua tre.. -55-

Khi 7 tuoi, sach ma ong thich dpc nh i t la Bach khoa thu- the giai toan tap. Ong thu'ang doc lien may tieng dong ho , dpc tCrng t i j , tCrng chu' mot, tu' dau den cuoi. Bo me con c6 gang tao mpi ca hpi cho ong, de ong c6 the tang them ki§n thLPC, phong phu them kinh nghiem song cua ban than. Lan len, bo me dong vien ong tham gia cac boat dong da ngoai cua thieu sinh quan, khi s6ng chung vai nhCfng dCra tre khac, ong luon tao du'p'c nhOng tinh ban tot dep.

TLF ngay Bill Gates bu'ac chan vao phong may tinh cua tru'cyng trung hpc Ho Tan, chiec may tinh nhu' c6 mot ma lye hap dan ghe gam. 15 tuoi, ong da tra thanh nha bien scan thnh ty dj thu'ang phCpc tap cho mot cong ty thong tin.

Mua xuan nam 1973, ong 66 vao tru'cyng dai hpc Oxfort, thu'ang lam viec d phong may tinh suot ngay suot dem.

Bu'ac vao thap nien 80 cua th§ ky 20, IBM bat dau tim kiem doi tac lam an. Mai t i^p chuyen vdi ong du'p'c 5 phut, ngu'ai cua IBM da cho rang day la mot trong nhiJng ngu'cyi xuat s i c nhi t ma hp dang can. \/§ sau, ong t y viet mot tac pham noi tieng ve cupc ddi minh.

Nhic nho- kinh dien Ca hpi de tre tru'O'ng thanh khong phai la mot cau noi

suong. Viec chu y phat hien va n i m chac thai ca, ca hpi tru'O'ng thanh cua tre la bon phan cua cha me.

IVIuc dich cua giao due

Phu huynh nao cung tran day ky vpng v§ sy tru'O'ng thanh cua con cai , nhin thay con cai cua ngu-di khac to ra xuat s ic , mot s6 phu huynh thu-dng phan nan con cai cua minh cai gi cung kem. Lam nhu' vay chi uong cong v6 ich. Tren thyc t l , mdi 6(ya tre deu c6 tai nang tiem an, ke ca tre bi coi la thieu nang. Tim ra va phat huy tiem nang dac thu cua ban than tre de dat nen mong vC^ng ch ic cho sy thanh dat cua

Thien tai tie dau t&i -56-

tre sau nay, do ma i la viec ma m5i bac phu huynh nen d6c SLFC lam.

M U G dich cua giao due khong chi la lam cho tre khong ngipng tich luy tri thipc, boi du'&ng nang lu'c, ma con phai khien tre CO c c hoi giai thoat nang lu'cyng ban than. Co mot cau tuc ngO noi r i n g : "Co hoc van ma khong biet each thi tho", tao co" hoi cho tre chinh la cha me khong du'O'c t ra thanh vat can han che tre phat huy nang ILFC, du la v6 y thuFC.

( Tao c c hoi cho tre • •

Co mot hoc sinh tieu hoc, ngay thu'ang rat thich chd tac d6 chc i , CLP CO thai gian la nam trong phong nghich mai, hy vpng bo me se thu-ang thiPc nhCrng do ehc i do minh lam ra. Dieu dang tiee la, m5i Ian c6 be tree tac pham len tyo'ng, bo me lai rat b y e minh b i t phai lay xuong, bai vi nha vCfa mo-i du'p'C si>a chUa. Co mot \kn co be cung b6 me den nha ngu'O-i khae chc i , ho phat hien phong 6" cua ngu^ai ban bai tri rat ma i la, ben hoi nhOng do nho nhat treo tren tu'cxng kia mua 6" dau, ngu-cyi ban noi deu la do t y anh lam ra. Bo me khong ngat lai khen chung. Dipa be lien noi vai bo me no co the trang tri nha minh con dep hen nhieu. Bo me ban t in ban nghi, nhu-ng dong y cho CO be thip. Sau vai tuan, khi dura tre dem nhOng do thu cong ma no day cong ch§ tao treo len, bo me no kinh ngae.

Khi da hieu ro s a thich cua con, cha me nen tao cho con nhieu co hoi luyen tap them. V i du: khi to chLFc sinh nhat, dpng vien tre bieu dien mot tiet mue, moi tuan mot buoi toi doc cho no nghe nhOng doan van ngan va phat bieu cam tu'ang... dong thai tao ea hoi cho no phu giup minh lam nhOng viec ma no CO kha nang lam, nhu' ri>a bat, lau nha, thu quan ao v.v... DCra tre cang lam se cang thanh thuc, cang t i / t in. Co mot s6 phu huynh khong bao g ia sai con lam viec nha, nhat quyet t y lam; che tre khong b i l t mua do, di>t khoat t y minh di mua lau d i n , tre sinh ra lu'ai bieng, chi biet ngoi c h a hu'ang thanh

Ton trong s& thich, hCpng thu cua tre.. -57-

qua, chon vui het tai nang thien bam cua ban than. Cho nen, khi cha me phan nan con cai lu'O'i bieng, cung nen t y hoi minh, phai chang da thi§u s y n h i n nai doi va i eon, vipt h§t nhOng ea hoi the hien cua con cai.

•4

)

Quan diem cua cac chuyen gia giao due i

Trong mot Ian nghien CLFU thao luan mang t inh quoe gia xung quanh van de "de hoe sinh t ra thanh chu nhan cua lap hoe hien dai", cac chuyen gia tham gia hoi nghj cho rang, sang tao ea hoi cho tre the hien minh la trach nhiem khong the choi tLP cua giao vien va phu huynh.

Cac chuyen gia cho rang, mong muon du^p-c the hien minh thi bat ke ai cung co, ngay ea nhOng hoc sinh thanh tich hoc tap con kem, nhu-ng chung chae c h i n deu co dac thu hoac s a trLrang tiem an rieng, viec giup chung phat hien va the hien s a tru-ang cua minh se tao cho chung ea hoi boi du'&ng pham c h i t t y lap, t y t in. Robert Dawin la nha sinh vat hoc noi t ieng, khi chu-a tron 10 tuoi, du^o-c bo giao cho mot can phong nho trong vu'an hoa de lam thi nghiem hoa hoc. M i y ai biet do chinh la nen mong vOng c h i c cho s y phat trien sau nay cua Dawin!

Lap hoc la vu dai xa hoi thu nho ma hoc sinh phai dat b y a c dau tien tru'ac khi bu-ac len vu dai xa hoi Ian. Vu dai thu nho nay la ea hoi cho m6i hoc sinh the hien, no co tac dung quan trong d6i va i s y phat trien sau nay cua tre. Do do, chu nhiem lap nen tao ea hoi cho hoc sinh, dac biet la nhyng hpc sinh nhut nhat t y ti cam nhan du'O'c niem vui chien t h i n g . Neu CO hoc sinh vi thanh tich hpc tap khong t6t l l m ma t y ti, len lap khong dam phat bieu, lai con gap t ra ngai trong quan he giao tiep va i ban be, nhu'ng thanh tich the due lai rat tot, giao vien nen thu-ang xuyen bieu du'ang thanh tich the due cua hoc sinh nay tru'ac mat e a lap, va dong vien em dung cam tranh c y lam can bo lap. Ket qua hoe sinh nay lam can bp lap rat

Thien tai tCp dau t&i

xult sac, da lay lai tiF tin, thanh tich hoc tap cung ti§n bp han, gianh du'gc SLH ton trong cua ban hoc, phu huynh tu" do cung nhin con bing anh mat khac. - ' ' t i S ' i '

Cac chuyen gia con cho rang, tao moi tru-cyng tarn ly binh ding, ton trong Ian nhau d nha tru'cyng va gia dinh la dac biet quan trong khi mu6n khich le nhOng hoc sinh kem tien bp nhu'ng lai thong minh va boat bat, luc nao cung muon bieu hien minh, neu mot mirc kim nen chung, se chi lam tang them tarn ly phan nghich. Neu ton trpng va tin nhiem chung, chung CO the se c6 nhiing bieu hien xuat sic. Co mot hpc sinh vi danh nhau vai mot hpc sinh gioi, cha me nhieu Ian mang mo no v6 tich si/, giao vien cho rang y thCrc tiem an ve viec danh nhau cua dira tre c6 kha nang la de lam ngu'cyi khac chu y den minh. Th§ la trong mot lln thi keo co to chCrc a tru'ang, giao vien c6 y cho hpc sinh nay phu trach cong viec to chipc. Vi la lln diu tien lam mot viec Ian cho lap, hpc sinh nay rat c6 ging, horn sau da c6 ngay danh sach cac van dpng vien, lai con to chLPC hai Ian tap huan. Do chuan bi tot, lap hp da gianh giai nhat. Thong qua boat dpng do, cau hpc sinh nay nhan ra ring chinh minh la mot thanh vien quan trpng cua tap the lap, y thLFC ky luat da nay sinh. Cac ban hpc cung thay doi each nhin doi vai cau, bau cau lam uy vien ky luat cua lap. TCr do cau khong chi khic phuc du p'c tat danh nhau, ma con c6 nhieu tien bp trong hpc tap.

Hoat dong cung vai tre

Chuyen ke danh nhan Dai kien tu'ang the giai Gary Kaxparov, luc 22 tuoi da

; tra thanh quan quan ca tu'ang quoc te tre nhit the giai, la ky tai trongjich sCr ca tu'ang quoc te. Ngoai kha nang noi du'p'c 15 thLF tieng, anh con la nha so hpc, chuyen gia may tinh, va la ngu'ai viet bai djnh ky cho tap chi pho Wall cua Newyork.

Ton trong s& thich, hCrng thu cua tre.. VA't ufeTi - 59 -

Luc 7 tuoi, bo khong may qua dai, tCr do, me tra thanh ngu'ai dat dan qua trinh tru-ang thanh cua Gary Kaxparov.

Trong ti/ truyen Tuoi the bi§n dong, ong kit luan: hirng thu doi vai ca tu'ang thai tha lu cua minh la do quan sat ngu'ai me chai ccy, do du'p'c me c6 vu the hien ban than mot each manh me, dieu nay c6 tac dung then chot doi vai viec tra thanh dai su' ca tu'ang quoc te cua anh. Ban be anh tCrng mieu ta me cua anh nhu' sau: "Moi Ian anh thi danh ca, me deu phai din tan nai thi dau, bai vi ba la tham mu'u tru'ang cua anh. Anh rat can sy hien dien cua me, anh can biet me dang a dau." ;

Nh^c nho" kinh dien Nghien CLPU lich si> tru'ang thanh cua cac nhan vat kiet

xuat, trong thanh cong cua hp, c6 mot nhan to khong the coi nhe: hp c6 mot ngu'ai b6 hoac ngu'ai me rit gioi giao due con cai. Lam thi nao c6 the tra thanh bac cha, me gioi giao due con cai? Chi dtra vao viec nghiem khIc quan giao hoac mot mifc bieu du'ang deu khong phai la bien phap hay. Gioi giao due eon cai phai la ngu'ai sang tao ra moi tru'ang va ca hpi cung hoat dpng vai eon. Lp-i dung cuoi tuan, ngay nghi, cung con di cCra hang, dao cong vien, hoac di dao trong rCrng, lu'u tam den nhCrng hang hoa, sach va, canh vat, v.v...ma tre thich thu. Ngoai ra, nen cung viet chO', ve tranh, dpc sach, lam thu cong, SLJpa chOa do dung hang ngay cung vai tre, quan sat du'p'c the giai npi tam cua tre, cung tre hu'ang thu niem vui, tu' "6 phat hien va boi du'ang hirng thu sa thich cua lie.

Kem cap them khi tre nghjch ngcym

Chuyen k§ danh nhan Tran frung VT, chuyen gia khoa xu'ang, ngoai khoa

hien vi noi tilng quoc te, vien sy Vien Khoa hpc Trung Quoc,

Thien tai tCr dau t&i -60-

dLFcyc gio-i y hoc qu6c t§ menh danh la "cha de cua nganh noi ghep chi the gio'i".

Ngay 1/10/ 1929, Tran Trung VT sinh ra tai y vien Bao Chan do bo sang lap 6" Ninh Ba. Ong la con thiF 8 (7 ngu^ai con tru'O'c deu la gai). TrSn Trung VT tro" thanh dipa con - bao boi quy gia nhat va cung nghjch nggm nhat cua nha hp Tran.

Tran Trung VT song trong mot dong hp theo nganh y. Bo me, may ngu'O'i chj gal va anh re deu lam trong nganh y. Nhieu nam sau, T r i n Trung VT nho" lai: "Trong an tu'p'ng cua toi, bo me luon mac ao blu t r i n g , cac chi gai va anh re cung deu mac ao blu trang, du'cyng nhu' toi song trong mot the gia i toan mau t r i n g . Nha cua toi chlnh la mot benh vien".

Moi tru'ang song tha i t he l iu doi vai str hinh thanh so" thich hiFng thu cua moi ngu-ai c6 moi quan he khang khit. Me cua T r i n Trung VT tCf nho da day ong: "Con c6 g i n g hpc hanh cho tot, Ian len me se cho con di hoc y, tiep noi su" nghiep cua cha".

Doi va i s y nghjch nggm cua Tran Trung VT, mpi ngu'ai trong nha khong phai la phe binh gay g i t , ma kem cap mot each khoa hpc. V i nhu', Tran Trung VT thich chay nhay khap nc i trong benh vien, chay tCr cho ngu^ai benh nay sang ch6 ngu'ai benh khac. Chj gai lien noi: "Nhin vi khuan kia, chi di day". Chj gai lien du'a ong den tru^ac kinh hien vi cua bo. Tran Trung VT treo len gh6, qua kinh hien vi nhin thay: rat nhieu con vat be ti teo mau den chen chuc nhau, dpng day. That la ban thiu, that la dang sp", thi ra day la vi khuan!

Day la bai hpc v a long dau tien ve y hpc cua Tran Trung VT.

Tran Trung VT con tu'ng nghjch sung cao su de ban chim se. B6 noi: "Chim se tuy nho be, nhu'ng ngu tang deu c6 du, day la gan, con cai cham den nho gan ben tren gan la mat ". Bo con ti mi giang giai cho ong vj tri va tac dung cua cac npi tang cua chim se.

Day chinh la bai hpc sinh ly giai phau dau tien trong cupc da i ong.

Ton trong s& thich, hCrng thu cua tre... 61-

CLP nhu' th§, du'ai sve chi dan cua ngu-ai Ian, T r i n Trung VT - d i ja tre hieu ky va hieu dpng da hpc du'gc nhOng tri thLFC c a ban v§ y hpc trong cupc song hang ngay va cac tro cha i . Den khi vao trung hpc, nhOng tri t h i j c c a ban nay cua ong lam cho thay giao day sinh vat dac biet chu y va dieu do da thuc dSy ong bu'ac d i n dan vao con du'ang y hpc, gianh du'p'c thanh t i /u huy hoang.

Ngay 2 thang 1 nam 1963, tren khap c6 tay phai mot khap cua cong nhan Vu'ang Ton Bach bi may dot dap gay, benh nhan cung ban tay gay du'p'c du'a den benh vien. Luc do Tran Trung VT la bac sy chu trj, du-ai s i / lanh dao cua benh vien va su" ung hp cua dong nghiep, ong da manh dan t i l n hanh phau thuat noi lai ban tay g l y , sau nhOng thao tac eye ky tinh vi trong vong han 4 t ieng, ong da noi lai toan bp huyet quan, day than kinh, day c h i n g , phan xu'ang bj gay, sau phau thuat cac khap su'ng tay, sot cao, truy§n nhi§m, hoai tu", qua bao nhieu long dong Ian dan, cu6i cung phau thuat noi lien tay da thanh cong. Day la ca phau thuat noi chi g l y dau tien tren the giai hoan toan mT man, m a ra mot ky nguyen mai cho nganh ngoai khoa ghep noi. Tran Trung VT nhan du-p-c tiep kien thu tu'ang Chu, ten cua ong du'gc ghi vao sach y hpc the g ia i .

May chuc nam t ra lai day, Tran Trung VT tiep tuc c6 nhOng cong hien to Ian trong ITnh v i /c hien vi ngoai khoa. Nam 1980, trong dai hoi lien hgp ngoai khoa hien vi khoa I m a tai Ha Lan, Chu tich dai hoi chinh thCpc gpi ong la: "Cha de cua nganh n6i ghep chi the giai"; nam 1985, Tran Trung VT du'gc bau lam Chu tich hpi ngoai khoa hien vi quoc te khoa VIII; nam 1994, la mot trong 10 ngu'ai gianh du^gc giai thu'ang nha khoa pipe kiet xuat toan the gia i khoa I; nam 1999, la nipt trong ba b a c sy kiet xuat n h i t the giai gianh du'gc "Giai the ky" do hpi hgoa i khoa hien vi quoc te trao tang a nu-ac My. t Co phong vien hoi Tran Trung VT, tren con du'ang y hpc I ran day huy hoang, doan du'ang nao c6 anh hu'ang to Ian r h a t doi vai ong? -

Thien tai tCr dau t&i -62-

Tran Trung VT lien nhlc tai doan trai nghiem thcyi the au cua ong. Ong ti> nho da tan mlit chtpng kien benh tat dem den dau kh6 cho benh nhan, thay ngu-ai ta chiJa benh cho quan chung. Ong da c6 nguyen vong: Ian len se lam bac sy! Con mot diem rat quan trong: Ngu-o-i nha da xu' ly dung d|n nhOng tro nghich ngam thua nho cua ong, du'a ra nhOng din dk thich dang, thuc day ong bu-ac vao con du'ang y hoc.

Iran Trung Vi trong mot bai van da du'a ra mot so lai khuyen chan thanh cho cac bac phu huynh va cac em^nho.

Thanh thieu nien c6 nhu cau tim hieu tri thipc rat Ian, trf nha lai rat tot, hieu dong hay hoi hay quan sat. Vai sy hieu dong (thich van dpng va thyc nghiem), moi ngu-ai thu-ang cho la "nghjch ngam"; hay hoi cai nay cai no, lai bj coi la r ic roi; hay quan sat, thu'ang bj xem la khong thien chi! Ong du-a ra mot lai khuyen chan thanh: Khong du'ac vipt bo SLF hieu^ky luc tuoi tha cua minh, khong du'ac bo qua rat nhieu, rat nhieu cac nghi van cua ban, khong du-cp-c d l dang phu dinh nh&ng sa thich hipng thu c6 ve buon cu'ai do, nhu-ng thCp nay nhat djnh se CO Ich cho tu'ang lai cua ban.

Nh^c nho" kinh dien Doi vai tre tinh nghjch, bo me va giao vien thu'ang cam

thay dau dau. Doi vai ngu'ai binh thu'ang "dipa tre biet nghe Icyi" mai la dipa tre tot. NhOng dipa tre thich chai kham va c6 y thCpc phan khang manh me thu'ang tiem an khat vong sang tao, Chung thich lam nhCpng viec ngu'ai khac khong nga tai. NhCVng dCra tre lay minh lam trung tam nay, khong phai la "nhCFng dCra tre bilt nghe lai" trong mit bo me.

Day cung la sy khac biet Ian nhat trong quan diem giao due giCra phu'ang Dong va phu'ang Tay. Giao due cua phu'ang Dong chu trong hoc tap tri thiPC, giao due phu'ang Tay coi trong b6i du'ang nang lye sang tao_ Nhiem vu giao due tru'ae mit cua nu'ac ta la lam cho moi dija tre dat du-gc nhOng tri thijc giong nhau trong tai lieu giang day va Ijeh trinh giang day thong nhit ca nu'ac. Nhu'ng, che do giao due cua

Ton trong s& thich, hCeng thu cua tre.. -63-

Au My se khien con ngu o-i cam thay kinh ngae vi sy co gian qua Ian cua no. Bdi vi a Au My, ly luan giao due cua hieu tru'ang chi ph6i hu'ang di cua ca tru'ang hoc, cho nen cac tru'cyng hoe deu c6 dac sic rieng cua no, eha me se cho eon cai vao hoc nhOng tru'ang phu hgp vai yeu cau giao due cua ban than.

Chung toi khong khuyen eha me buong tha con cai, chi muon nhan manh bo me nen ton trong sy phat trien cua ban than con cai, danh cho chung sy yeu thu'ang va ung ho.

Cho tre khong gian "pha hoai"

Mot ba me da danh con mot tran tai bai va mach vai thay giao vi toi dCra tre tu'ang chiee dong ho vang cua ba vu-a mua ve la 66 chai nen da nghjch hong. Khong nga, thay giao lai hai hu'ac^noi ba: "Rat tiee la mot Edison cua Viet Nam da bj ba danh chet !" Ba me nay khong hieu y cua thay giao. Thay giao lien phan tich cho ba: "NhOng hanh vi nay cua dipa tre la bieu hien cua nang lye sang tao, ba khong nen danh no, phai cho no CO ca hoi dong tay dong chan ti> luc nho."

Ky thye, viec dCra tre thich "pha hoai" la thupe tinh ty nhien, la sy the hien manh nha cua nang lye sang tao. Vai loai thien tinh nay cua tre phai kho eong din dat, phai eo vu va tran trong no se c6 Igi cho viec phat trien dai nao va nang cao nang lye xi> ly cong viec sau nay cua tre, quan trong han la bao ve khat vong tim hieu manh me cua tre, tao ca sa cho con du'ang phat trien sau nay cua no.

Cho tre mot chut khong gian "pha hoai", tre thich "pha hoai", cai mat di chi la gia trj c6 the dong dem du'ac, con cai dgt du-gc lai la cua cai ma ca dai tre cung khong hu'ang thu het - suy nghT, sang tao va tri tue.

Thien tai tu'dau t&i -64-

Doi XLK vai nhCpng dtpa tre nghich ngorn phai CO phipcng phap

Co ihw An 0 6 c6 cau: "Ke nao thay trong nha minh nhO-ng dtpa tre day dat cat nhay nhot, nga Ian roi khoc thet la ke ay sung su'O'ng". Ngay nay, nhi§u gia dinh kha gia c6 con tre chLPng 2 den 3 tuoi da b i t d^u thue ngu'O'i giup yiec (O sin), tru'O'c nhat de con tre khoi le la, nghjch ban sinh 6m dau. Ve mot mat nao do, v6 hinh chung cha me da tu'O'c di cua con tre cai thu nghich dat cat. Mot bac sT day kinh nghiem nuoi tre 6-phu'o-ng Tay noi rang, ai qua so- dat cat, scy vi trung thi dC ng sinh con (!). Hoc gia Nguyen Hien Le ke lai cau chuyen mot bac sT no ghe tham mot lap hoc. Thay mu'pi lam dCpa tre trong gia nghi da da bong, mat mui, chan tay day lem Iu6c, c6 giao hai ngu'o-ng vo-i khach, quat chung la "quy xu'!" Trong khi ay, CO hai dipa tre khac cCing lo-p, hang cong tu" bot, an mac banh bao, nhu'ng ching dipa nao them k i t bgn. Bac sT no chi hai diFa tre do, hoi: "Hai em nay, c6 giao thay th§ nao?". Co dap: "De thu'cng lam!". Bac sT mim cu'o-i bao: "Toi ch ic chung khong sung su'ang bang nhOng du'a tre kia! Co the dang man^ mam benh". Qua nhien, khi kham xong, bac sT ket luan hai dCpa tre do mac chCfng dai d§m va tinh t h i n khong binh thu'cyng!

Tuy nhien, tre nghich nggm cung phai c6 phu'ang phap. Mot so kien nghi ve viec doi xi> vo-i nhu'ng dipa tre

nghjch ngam: 1. Phai CO SLF khoan dung, hieu biet. Tre nho vi nang lye nhan thCpc con chu'a phat trien toan

dien, thu-ang xem nha cua ngu'O'i khac nhu' nha cua minh. Kha nang khong che cua chung tu-o-ng doi kem, chi can chai vui ve thi chung muon lam gi thi lam, them_vao do tre con hay CO tinh hieu ky, cho nay choc mot cai cho kia dong mot cai, quang do cho-i di, thao da do chai, tat ca deu khong phai la chuyen hiem la. Ngoai ra, nhu'ng dCfa tre a cung mot cho se b i t chu-ac Ian nhau, thi dua nhau, nghjch nggm han nhieu so

Ton trong s& thich, hirng thu cua tre.. -65-

vai iuc a mot minh. Tre con bay gia, thai gian chai ty do cung ban be thyc te rat it. Cha me phai xuat phat tu' viec boi du-ang nang lyc giao tiep cua tre, khong nen "bo an vi nghen" ma khong cho tre mai ban be ve nha. >S f§8

2. Xu' ly lanh nhat. ; i l Khong chu y, khong trach ming , khong to ra tipc gian

tru'O'c nhOng hanh vi thai qua cua tre, tranh nhin vao m i t no, tam thai di lam viec khac, dai hanh vi khong tot cua tre ch im dipt, mai giai thich ro dung, sai cho tre.

3. Xem xet viec, khong xem xet ngyai. Khong nen chi trich pham ch i t cua tre khong tot, ma

nen bao cho tre: "Con chai xong, nha phai thu don do chai lai!", giup tre hieu ro nh&ng viec nao nen lam, nhOng viec nao khong du-gc lam.

4. Quy pham b i t buoc. B i t luan la a nha minh hay la a nha ngu'O'i khac, cha

me deu phai giang giai cho tre hieu quy t i c . Vi du: nha c6 tham, vCra vao d i n cu'a la phai thay doi dep sach se, a nha tang khong du'gc chay nhay lung tung v.v...

5. Thu'ang lu-gng vai tre. Gap chuyen gi hay cung tre thao luan, hoi xem tre nghT

the nao. Nhu' vay se nang cao nang lyc giai quyet v i n de cua tre.^khien tre cam th iy du'gc ton trong, han nOa bien phap ma tre du'a ra se giup da tich eye cho minh giai quyet cong viec.

6. Khuyen khich nhOng hanh vi thay the tot dep Khi tre khong vCfa y, gian d6i, noi h6n ma Ian sau khong

VLFa y lai biet t y kiem che, khong noi h5n nu'a, thi ban phai kip thai khen thu'ang, c6 vu giup con phat then theo nhOng hanh vi t6t dep.

7. Giup tre boi d i p nhOng hanh vi tot Nhu' yeu cau tre len lap phai chu tam nghe giang, ch ip

hanh ky luat, lam tot bai tap. Khi tre lam du'gc roi, cha me c6 the du'a con di tham ban be, ngu'O'i than hay tham gia cac hoat dong vui chai ma tre thich.

8. Thiet lap nhyng t i m gu'ang

Thien tai tie dau t&i

Thai dp cua cha me doi vai mpi ngucyi, mpi viec trong cupc song hang ngay, dao biet la nhQ-ng bleu hien cua cha me khi co^xung dot vo-l ngu'O'i khac deu du'pc tre dac biet chu y. Bat ke la co ban tam, c6 bang long hay khong thi cha me tru'O'c sau van luon la tam gu'ong cua con cai.

9. Chu y an toan Trong nha c6 tre nho, binh thu'cyng phai cat giO tot

nhOng do vat gay nguy hiem, d i t gia nhu' phich nu'O'c, Ip thuoc, dao got hoa qua, do ky niem, 66 trang S L P C . . . NhOng do de vo- cung phai c l t can than, khi ga phai dong chat. Ngan keo cung phai khoa ky. Gam giu'o-ng, san nha cung phai lau sach.

J

Chu'O'ng III

Co vu t re tim toi va hoc hoi kiln th iFC

•

Tre luon cam th iy c6 nhOng hirng thu mai me vai sy vat xung quanh, vai mu'a nang gio bao; nhat nguyet trang sao tren trai, vai song, ho, bien ca, cay c6i, nui non du'ai dat, cai gi cung muon biet, tham chi con cho r ing bo me cai^gi cung biet. Do do, tu" khi biet noi, tre c6 the hoi den nhOng van de c6 quai hoac nhCpng van de ma cha me cho rang khong dang hoi. Cha me phai nhe nhang giai thich, cang khong du'pc^phe binh tre khi tre de cap to-i nhu'ng van de nay. Ban tinh hieu ky cua tre nho la loai "mam non" khat khao tim kiem tri thtpc, ma goc cua mam non thi rat kieu ngao nhu'ng cung that yeu duoi. Neu cha me biet each cham soc nhe nhang, ti mi, kien tri giao due, "Bon phan tu'ai nu'O'c", "Bat sau diet c6" cho nhu'ng mam non nay mot each khoa hpc thi se lam sinh ra nhCrng SLPC song manh me; neu nuoi du'&ng khong dung, nhOng mam non nay se bi lui tan, tham chi bj bop chet.

Cha me phai tao dyng moi quan he hoa hpp than thien vai con cai, de con cai dam ma rpng long minh vai ban, bpe Ip the giai noi tam khong chut dut de, giau giem. Co nhu' vay, cha me mai thu^c su' hieu nhu'ng gi an sau trong anh mat tre tha. . ^ '"

Phai chu y ma rpng tam nhin, kich thich ham muon tim toi, hpc hoi kien thCfc cua tre. Co ke hoach du'a tre di nhieu, xem nhieu, cam thu phong canh thien nhien, nhOng tac pham nghe thuat muon mau muon ve.

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCrc -68-

Phai thLFcyng xuyen 6wa hoac tao ra nhipng cc hoi thanh cong cho tre de ti> do tre cam nhan dygc SLH vui su'ang nhLF: 6wa ra mot vai van de den gian de tre tw duy, sap xep vai hoat dong phu hap vai nang lye de tre luyen tap.

Sach va lai la mot canh cu'a mai de tre nhan thipc, hieu ro the giai. Khi cha me thong qua ci>a so nay hu'ang d i n tre nhan thCpc the giai thi nen chon sach phu hgp vai niem dam me hLPng thu cua tre.

Thien nhien la lap hoc ty nhien cua tre

Ke chuyen danh nhan Goethe sinh ngay 28 thang 8 nam 1749 tai Frankfurt. Goethe la ngu'ai con trai duy nhat trong nha, ma ngu-ai

cha dat r^t nhi^u hi vong. Ti> khi cau sinh ra, cha da c6 ke hoach giao due cau rat nghiem khac. Cha thu'ang du^a cau ra ngoai 6 hit t h a khong khi trong lanh, cho cau tiep xuc nhieu vai thien nhien. Tren du-ang, cha kien tri giang giai, boi du'ang kha nang quan sat va nhan thiPc cho cau. TLP nho, Goethe da biet rat nhieu ten va dac diem cua thyc vat, dong vat.

Goethe ti>ng di sau nghien CLFU khoa hoc ty nhien, ti>ng Viet nhOng luan van ve thyc vat hinh thai hoc, mau s i c hoc. Ca dai ong luon c6 cam hteng sau sac vai khoa hoc t y nhien.

Khi Goethe Ian han mot chut, cha thu-ang du-a cau di du lich kh ip nai, moi Ian qua mot nai nao do cha thu'ang ke cho cau nghe ve lich si>, phong tuc tap quan nai do, va ong cung yeu cau Goethe thuat lai nhOng dieu ong da ke de kh ic sau them tri nha cho cau. Du lich da cho cau m a rong tam nhin, tang them kien thtpc.

Nh^c nha kinh dien Thien nhien la nguon lieu phong phu, v6 tan ma phu

huynh phai biet tan dung de giao due con cai. Co mot nha giao

Thien tai tCr dau tai

due no! tieng cho rang: "Thien nhien khong nhu-ng eo tac dung lo-n trong giao due tri thi>c ma con quan trong trong viee lam phong phu dai song tinh than cua tre". Tre khong nhCVng du-ac vui ve ma con du-gc phat then trong thien nhien, thien nhien la nai tre tiep nhan sy giao due mot each ty nhien nhat.

Viee thu'ang xuyen du-a tre tai nhOng nai thien nhien muon hinh van trang, de tre hit tha khong khi trong lanh, ITnh hoi canh dep cua hu'ang hoa chim hot se c6 tac dung toi luyen tinh cam cua tre, tang kha nang cam nhan, thu-ang thtPC va tao ra cai dep cua tre. Cha me khi cung tre thu'ang thiPC canh dep thien nhien khong nen cu'ai ngya xem hoa, ma phai cung tre thu'ang thiFC ti mi nhu^ng d i iu hoan hao cua thien nhien, cung tre quan sat va mieu ta lam cho sy trang le cua thien nhien di sau vao tam hon tre tha. Mot nam vai bon mua deu la thai kh ic tot de cha me dung thien nhien giao due tham my cho eon cai. Cung vai sy Ian len cua tre nho, nhOng gia dinh CO dieu kien nen du-a eon cai di du Ijch nhieu han.

Kich thich hipng thu cua tre vai thien nhien

Nen ke cho tre nhOng cau chuyen eo tich ly thu, cung CO the ke cho tre nhifng k i ln thCfc ca ban ve thien nhien, sau khi tre nSm bSt du'ge nhu'ng tri thiFC ca ban thi du'a tre di tham nhap thyc te hoac thong qua each neu cau hoi giup tre hieu ro thien nhien. Tre thieu di khat vong tim hieu nhan thtPC thien nhien thu'ang la do tre eo it ca hoi t y tiep egn vai thien nhien. Cha me thu'ang lay ly do "cong viee bu dau thay vao do lai giuc" "con nen doc nhieu sach mot chut" v6 hinh dung da lam cho tre mat di ty do va ca hoi ti§p can thien nhien. Day qua la mot sai i lm. *'

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCrc - 70-

Hoc each quan sat trong thien nhlen

Tre em deu c6 tinh hieu ky rat manh me nhu'ng chi nhcy vao tinh hieu ky ty phat. Do do cha me phai c6 y thipc hu'ang dan tre chu y cac hien tu-gng ty nhien quan trong, dac biet, c6 tinh quy luat nhu' mu'a gio, sam cho-p, cau vong, SLF thay doi mua, hoa tan hoa na... cho tre quan sat con trung, cay coi trong cac mua khac nhau, quan sat nhat quang nguyet sac, may nhat su'ang nong trong nhOng thai gian, khong khi khac nhau. Vai tre chu'a den tuoi di hoc, nen giup tre quan sat cac hien tu'ang ty nhien bing each hoi dap. Neu c6 the, cha me ty sang tac nhiJng cau chuyen, tro chci c6 I6ng cac hien tu'p'ng thien nhien giup tre hieu ro va nang cao kha nang quan sat. ThiFC te da cho thiy, nhOng tre c6 kha nang quan sat sinh vat manh me thi kha nang bieu dat hinh tu'O'ng va tu' duy triu t-u'gng sau nay se rat tot.

Boi diFO'ng nang ILPC hoa hgp vai thien nhien

Mot trong nhu'ng nguyen nhan quan trong ma tre em nong thon gan gui, quen thuoc vai thien nhien hen tre em thanh thi la cac em du'oc tiep can vai thien nhien nhieu hen, chu dpng hoa hgp vai thien nhien, cai tao thien nhien... Do do cha me nen c6 ging tao dieu kien cho tre trong mot bon hoa, nuoi mot hoac hai chu chim, tao dieu kien cho tre di ve que lam quen vai cong viec dong ang ... Khi t i/ tre thay du'O'c thanh qua lao dong cua ban than: nhOng bong hoa dep da he no", nhu'ng con vat dang yeu Ian len khoe manh, tre khong chi cam nhan du-gc sy vui ve trong lao dong ma con nhu' cang hoa minh vao thien nhien han. Chi c6 nhu'ng con ngu'ai yeu quy thien nhien mai bilt yeu quy cuoc song.

Thien tai tie dau t&i

Tich eye lam ban vai tre quanh nam

Ke chuyen danh nhan Edison sinh ngay 11 thang 2 nam 1847 tai thi tran nho

Milland bang Ohaio, nu'ac MT. Khi Edison 7 tuoi, cha kinh doanh that bai, lam an thua l5, ca nha phai chuyen den Michigen dinh cu". Khong lau sau, Edison mac benh tinh hong nhiet, 6m mot thai gian dai. Moi ngu'ai cho rSng benh nay la nguyen nhan dan den viec ong bi diec.

8 tuoi Edison mai di hoc, nhu'ng mai du'gc 3 thang da bi thay giao cho la "dCpa tre kern nang lye", phai nghi hoc. V§ den nha me hoi: "Thay giao bao con la hoc sinh loai kem, con C O thay nhuc khong?". Edison kheo leo tra lai: "Con khong cho la nhuc nha nhu'ng con cam thay hoi han". Cau noi tiep: "Nhu'­ng nhOng viec con muon biet thi thay chang day, nhu'ng dieu con khong can biet thi thay lai day". Me cau tiep lai: "Dung vay, thay giao noi con la dija tre kem nang lye nhu'ng me khong nghT vay. Me se day con a nha". Me da quyet tarn va cau be Edison cung the ring, cau nhat dinh lam len nghiep Ian.

Ke tu' do, du'gc me diu dat, Edison khong ngCpng tiep thu tu' tu-ang tri tue cua cac nha hien triet nhan loai.

Me Edison la mot ngu'ai me vT dai. Ba khong vi con bj duoi hoc ma trach mang con, trai lai, ba da quyet dinh ty minh se giao due eon nen ngu'ai. Khi ba phat hien thay Edison dac biet thich thu vai vat ly, hoa hoe, ba lien mua cho cau nhOng quyen sach thi nghiem vat ly, hoa hoc. Edison da ty minh lam nhu'ng thi nghiem theo sach. Co the noi, day la nhu'ng bai hoc va long ve nhu'ng phat minh khoa hoc cua Edison.

Mot hom, cau chi vao ga dang §p trCrng hoi me: "Ga mai de tripng du'ai dit lam gi ha me". Me cau tra lai:_"A, do la ga me dang ap nhu'ng chu ga eon day". Den chieu bong nhien khong thay Edison dau ca, mpi ngu'ai trong nha cuong len tim cau khip nai, cuoi cung thay cau dang ngoi xom trong chuong ga!

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCrc -72- - T . i

Khi Edison 8 tuoi, cau da doc nhu'ng tac pham noi tieng cua cac nha viet kjch Ian nhu' Shakerpears, Diskens va rat nhieu sach Ijch su' quan trong khac. Len 9 tuoi, cau c6 the nhanh chong doc hieu nhCrng quyen sach tu'cng doi kho. Nam 10 tuoi, cau da rat yeu mon hoa hoc. Nam 11 tuoi, cau thi nghiem cupc dien bao dau tien va cung bat dau di lam de lay tien mua thuoc hoa hoc va thiet bj. Nam 12 tuoi, cau ban bao tren chuyen tau chgy qua giOa cang Xiulun va Distroy cua bang Michigan. Cau vCra ban bao, vCpa kiem luon ban hoa qua, rau xanh. Chi can c6 thai gian la cau lai \a\' vien doc sach. Cau mua mot cai may in cQ, bit dau xuat ban tuan bao cua chinh minh: Bao Tien Phong. Ky thip nhat cua tuin bao in ngay tren tau. Cau dung so ti§n kiem du'p'c de lap mot phong thi nghiem hoa hoc tren toa hanh ly.

Theo chu'ang trinh da djnh cua me, bit ke la mua dong hay mua he, khi nhOng dCra tre khac con dang no dua thi hang ngay cau lai cham chi hoc tap. Mac du cung thich chci dua nhu' bao du-a tre khac nhu'ng cau khong bao gia phan doi sy day d6 cua me, vi me khong chi day kien thCrc ma con day ca phu'o-ng phap hoc nUa. Ba cho ring nhu'ng sach ma Edison doc hieu va c6 the hieu du'p'c thi du kho khan den dau ba cung de cau dpc. Me c6 tai nang day d5 that tuyet vai. Mua xuan, khi cay c6i dam troi nay Ipc, ba cung con ngoi tru'O'c hien cija vC a pho-i ning vu-a hpc bai. He den, nh'j'ng vi sao chi chit, san nha phu mot mau xanh, ba dan con tai thap vien vpng vCra hong mat vija dpc sach. Thu sang, Edison dpc nhu'ng tac pham van hpc c6 dien nhu' Robinson pliieu IIFU ky, Th§ giai bi tham. Dong ve, ba lai cung con ngoi quanh dong iLfa hpc bai. Nha SLF day do nhu' vay, Edison dan dan thau hieu su quan trpng cua viec dpc sach. Cau noi: "Dpc sach doi vai tri thijc cung nhu' ren luyen doi vai than the vay". Cau cho ring, me la ngu-ai hieu ro cau nhlt. Edison noi: "Toi da hieu du'p'c "tu' mau" c6 y nghTa nhu' the nao". Khi giao vien a tru'ang hpc coi toi la ng6c nghech, me da din tru'cyng bien

I

Thien tai tie dau t&i

hp cho toi. Ke ti j do toi quyet dinh phai l ly lai the dien cho me, XLPng vai niem tin cua me vai toi. Me la ngu'ai hieu ro toi nhat".

..•1 Nhic nho- kinh dien ^ Nuoi du'ang tre la nghTa vu cua cha me. Da so cac bac

cha me d§u nhan thCrc du'p'c dieu nay nhu'ng viec day d6 con cai thu'ang bi xem nhe. Mot so cha me c6 thai dp eye doan: mot la qua yeu chieu, mot la khong quan tam. Bac cha me thupc quan diem diu cho ring con cai do minh dipt rupt de ra, phai che tra bao bpc, khong de con cai chju mot chut ton thu'­ang nao. Bac cha me thupc quan diem sau lai cho ring, con sau khi du'p'c sinh ra khong de cho no thieu thon, doi ret la d-u'p'c r6i, con viec giao due la chuyen cua nha tru'ang. Hai thai dp nay deu khong dung.

Trach nhiem ma cha me phai dam du'ang thi khong chi CO sinh ma con c6 du'ang. Noi ro han la khong chi phai sinh thanh tre, ma quan trpng han la phai du'ang due tre. Sinh ma khong day la mat di thien chCpc cua ngu'ai lam cha me, la sy v6 trach nhiem doi vai xa hpi.

Chu tjch Ho Chi Minh noi: "Tre em nhu' bup tren canh...". Giai doan ty nhien "bup tren canh" nay rat can vai tro du'ang due cua cha me.

..it DiFng mLPOTi c a ban a

Mot ngu'ai me tre phan nan: a dan vj c6 ehi huy ram rap ca mot dpi ngu, nhu'ng vai dCfa eon chu-a dly 3 tuoi cua minh c6 phai bo tay!

Cac bac cha me qua ban rpn vai cong viec. Ban c6 the giao con cai cho bao mau, ong ba cham soc nhu'ng khong ai CO the thay the du'p'c vi tri cua ban trong long con*cai. Cha me nhat djnh khong du'p'c xem nhe nhijng rihu cau v§ tinh earri cua eon cai, neu khong se rat d i dan din tinh trang tre "doi tinh cam". "Cho du ban th i nao, ban nhat dinh phai nha noi

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCec " - 74 -

chuyen, tam sy vai con nhieu han". Day la 161 cua mot ngu-ai me khi due rut kinh nghiem day do con cai cua chinh minh. Khi con con nho, vg ch6ng deu ban vo"! cong viec nen da du'a con ve que nuol. Hp tao cho con dieu kien vat chat rat tot, hp lai xem nhe nhOng nhu cau ve tlnh cam cua con. Gio" day con da Ian, hp cung da gia, khi hp mu6n gan gui han vai con, thi than 6i, con lai tha a vai bo me!

Ngay nay, dieu kien song da tot han, nhieu tre em ben canh viec hu'ang thu cupc song day du lai mac "benh doi tinh cam" mot each tram trpng. Cha me khong phai la khong yeu Chung, ma chi vi qua ban rpn. Day la mot sai lam c§n phai khac phuc ngay, bai vi tinh yeu cua cha me quan trpng han mpi thLF trong qua trinh tru'ang thanh cua tre.

Cha me la can bp vien chCpc nen biet gianh thcyi gian bau ban vai con cai. Neu ban biet bat chut thai gian chai vai con cai mot ngay, ban se phat hien ra r ing thir ma ban c6 d-u'p'c se la hanh phuc va niem vui khong ta xiet. Tinh than khi a ben con la thip ma khong gi c6 the thay the du'p'c.

Ngay nghi giao ILFU

Cha me nen dung ngay nghi de tang them sy g i n bo, that chat tinh cam vai con cai, cha me nen dung ngay nghi de tang them SLP g i n bo, trao doi vai con cai. Tan dung tat ca thai gian ranh ban c6 du'p'c de bau ban vai con, ke chuyen cho con nghe, tarn sy vai con, cung con tong ket bai tap. Ngay nghi cung la thai gia tot de tre em tiep xuc vai thien nhien. Mot buoi ca nha di da ngoai nau nu'ang, mot buoi di chai ngoai 6 deu c6 ich cho sy giao lyu, g i n bo giya cac thanh vien trong gia dinh.

Ngay nghi nen de con tham gia vai lap nang khieu phat then tu' duy, cung c6 tfie tuy theo sa thich cua tre ma phu dao cho tre mT thuat, am nhac, mua, the due... Tao cho tre mot moi

Thien tai tie dau t&i • 75-

tru'ang thuan Ip-i tiep xuc vai hoat dpng mai, thich Crng hoan canh mai.

Thiet k l cuoc s6ng cho tre

Cha me nen can CLF vao tinh hinh thyc te cua tre m i thiet ke cupc song cho tre. Vi nhu' tre c6 to chat tam ly, tinh dpc lap va kha nang giao tiep xa hpi hai kem, cha me chu dpng du'a con tham gia mot vai hoat dpng xa hpi, luc can thiet nen de con tham gia nhCrng hoat dpng giao due tam ly. Co tre m i c tat khong tap trung, ky nang hpc tap n im khong tot, cha me nen nham vao phu dao, ren luyen cho con. Co tre hay khoc, hay nung nju, khong chiu nghe lai, cha me nen cho con tham gia vai lap hpc c6 lien quan den giao due hanh vi.

Thai gian tre nghi ngai, thu' gian, sy tu'ang tu'p'ng se nhi§u han. Cha me nen n Im b i t tat ca cac ca hpi du-a tre di tang them kien thLFC, c6 vu tre phat huy tri tu'ang tu'ang, ton trpng y kien cua tre. Dieu nay se t6t cho sy phat then long ty tin, tinh sang tao cua tre.

ThLFc tinh ham mu6n tim ki§m tri t h i F C cua tre ^ quan trong ho-n chinh tri th iFC ay

Ke chuyen danh nhan

Cau chuyen thCr nhat Goethe la con mot du'gc cha me rat quan tam day. Cha

thu'ang du-a cau be Goethe di chai cong vien hoac dao mat tren nhOng canh dong, thu'ang day cau hat nhOng bai hat dan ca dan gian, de thupc. Dung y cua cha la tie nhu'ng tro chai do ma cung cap cho con nguon th thLfc.

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thirc -re-

Khi Goethe ma i 6w(yc 2 tuoi, m6i ngay me deu ke chuyen cho cau nghe. Cach me ke chuyen cung khac va i ngu-ai thiFang. Ba dung hinh thipc day hoc de ke chuyen. Khong phai lien mot luc ke het, m6i l l n ke chi den mot gio"! han nhat djnh hoac la ke den luc cao trao thi ba dCrng la! va tuyen bo "nghi ngo"!", sau do de Goethe tu' lien tu'dng t inh tiet phat trien tiep theo, tham chi t y tao ket cue cua cau chuyen.

Cau be Goethe suy doan tu'ang tu'p'ng ra rat nhieu, c6 luc con cung ba tranh luan. Ngay hom sau, tru'ac khi me tiep tuc ke chuyen, cau thu'cyng t y noi ra t inh tiet, tie lien twang va lien nhan du'O'c su- c6 vu cua me.

SLP giao due tai t inh trong gia dinh da lam cho Goethe ti§n nhanh tren nhieu ITnh v y c nhu' van hoc, am nhac, hoi hoa. Len 8 tuoi Goethe da tinh thong 4 loai ngon ngO.

Cau chuyen thir hai Boi Tha i Chu'cng la nha t l bao sinh vat hoc, nha giao

due, nha hoat dong khoa hoc noi t i l n g cua Trung Qu6c. Khi Boi Tha i Chu'ang 3 tuoi, cau da du'gc di xem den

t h a cua thon. Khong nga cau rat thich thu va i qua cau trong mieng con su' tu" da a ci>a den. Cau nghT: qua cau nay c6 the chuyen dong, ma lai khong rai xuong, the la the nao nhi? Boi Tha i Chu'ang khong hieu du'ac nguyen ly trong do.

Mot Ian, cha du'a Boi Tha i Chu^ang den Thu'p'ng Hai lam viec. Tren du'cyng, cau gap rat nhieu s i / la. Cau thay ng-u-ai keo thuyen, thay bac lai do du'a mai cheo nhanh nhu- bay, lai thay tau ihuy. Dieu lam cho Boi Tha i Chu'ang thay ky la nhat la: khong c6 ngu'ai keo thuy§n, khong c6 bac lai do ma chiec thuyen van chuyen dong du'gc? Trong khoang thuyen CO mot cai den, khong c6 dau den, den sao lai sang du'gc nhi? NhOng di§u nay Boi Tha i C h y a n g da suy nghT rat nhieu ma khong c6 lai giai dap.

B6i Tha i Chu'ang con t h i y den dien chinh cong, d y a vao "dau quay", mot len mot xuong, van den luc sang, luc tat.

Thien tai tCr dau tai

Boi Thcyi Chu'ang ngay ra nhin den dien nghT, du'ai que ma c6 do chai nay thi thuan tien han nhieu roi.

Chuyen di Thu'gng Hai ngin ngui nhu'ng da lam cho B6i Tha i Chu'ang m a rong tIm nhin. Canh c i j a hieu ky va tim toi bat dau m a ra tru'ac mit cau. >

Nh^c nho" kinh dien Ham muon t im hieu kien thtpc la khat vong hoc hoi t\y

noi tam, la "hieu hoc" nhu' ngu'ai da i thu'cyng nhac. Tre em chi CO "hieu hoc", tCp ben trong c6 nhu cau theo duoi lau dai n h i m dat du'gc kien thiPc phong phu va thanh t ich tot ma i mong "hoc tot". Cha me phai dac biet chu y phat huy ham muon t im hieu tri th i jc cua tre.

ik

Quan sat cac hIen tu'p'ng trong cuoc song |

Ky LPC ve cac hien tu'gng trong cuoc song cua tre sau dam han bat CLP sach giao khoa hay nhiJng thip du'gc hoc qua phim anh giao due rat nhieu. VI nhu', cho tre nhin mong tay cua minh du'ai kinh hien vi, cac em se lap tipc biet ngay tai sao phai nha r i ja tay tru'ac khi an; va i viec giai thich cho tre nam moc la gi thi chi b i n g cho tre xem nhOng dom moc xuat hien tren banh mi . Neu du'a tre di tham quan Vien bao tang hay Vien khoa hoc kT thuat, tot nhat la de tre ty dan du'ang, khong nen quy dinh sSn cac chang can tham quan. Nhu' the ma i biet du'gc nhCrng thip ma tre h i jng thu nhat.

Chu y phu'O'ng phap doc sach

Ke chuyen danh nhan T i j Ma Quang- nha SLP hoc da i Tong, nghin nam nay

du'gc ngu'ai da i coi la " t h i n dong" anh sang tri tue. S y tru-ang

C o vu tre tim toi va hoc hoi kien thiec - 78-

t h a n h cua T i> M a Q u a n g k h o n g t he t a ch r a i g ia g i ao m a cha

m e d a y d 6 o n g .

C h a c ua TCr Ma Q u a n g - T L F M a Ch i la p h a n ti> tr i thu-c,

say m e d o c sach , c6 ch i ti§n t hu d a y c on n g h i e m khac . M e

cua Ti> Ma Q u a n g - b a Nhi^p Th i c u n g la ngu 'a i c6 v a n hoa,

h i eu l l nghTa, ta i dCFC v e n t o a n . ^

6 tuo i T L F M a Quang da ba t d a u d o c s a ch . Ban dau , cau

khong t h e h ieu du-o-c ta t ca nhC^ng g i m i n h da hoc, hoc thuQC c u n g k h o n g nha no i . Luc do cha no i : K h o n g t h e CLPng nhac

hoc nhCFng d i eu gh i t r ong s a ch m a con pha i c an cu suy nghT,

l am ro v a n d§. T h e la, kh i n h & n g d i j a t r e kha c c h c i dua , c au

t i m d d n m o t no-i t h a n h t m h k ien tr i d o c c ho d e n kh i d o c t h u p c

s a ch mo-i t h o i . C a u t i en bo rat n h a n h , hi^ng t hu ho c t ap ngay

c ang t a n g . N a m s au cau ba t d i u hoc "La T h j X u a n Thu" , t h e la

s a ch k h o n g d a i tay, no i k h o n g ngiFng m i e n g , vi>a n g h e x ong

ba i t h a y g i ang , c au da h i eu du-o-c da i y, l ien no i c ho mo i ngu-o-i

t r ong nha nghe . D a n d i n CLP nhu^ ngh i en , v i ho c m a q u e n an

q u e n n g u . ^

Du'O'C hu ' ang su- d a y d o cua c ha me , s au 15 tuo i T L F M a

Q u a n g da " Thong t u ' ang k inh si>, n g o n tCn u y e n t h a m " . NhOng

tr i thCpc c au hoc du'O'c d e u rat chac , c6 t h e "ca do-i k h o n g

quen " . S a u 19 n a m n5 ILFC, cuo i c u n g T L F M a Q u a n g da hoan

t h a n h c u o n Tu ' tri t hong g i am no i t i e ng .

Nh^c nho" k inh d i en Mo- r ong p h a m vi doc, n ang c a o h i eu q u a do c la m o t

y e u c au mo-i m a t h a i da i ngay nay n e u ra do i v a i t h a n h n i en .

V a y t h i , l a m t h e n ao m a i n ang c a o h i eu q u a d o c ? M u o n d o c

s a ch C O h i eu q u a th i pha i c h u a n bi h o a n c a n h k h a c h q u a n va

t a m li to t .

Thien tai tCr dau tai - 79-

Hoc hanh phai bo cong SLPC

D a so cac ba i v an hay d e u an chCpa nhOng t i nh hoa, m-y g n c a n h ta t i n h , l l y c h u y e n d e no i l i; t i n h k h o n g h i en ra, li k h o n g ch i t r i / c t i ep . Neu c h u n g ta d o c ch i " x e m " q u a m o t chu t th i^khong the h ieu ro du ' g c nhOng d i eu an g i au d i n g s au tac p h a m . M u o n h ieu du 'gc no i d u n g t a c p h a m d i n c u n g t h i pha i b o c ong SLFC.

D o c s a ch k h o n g nen ch i d a n g i an la t i m k i e m hoa c

hoan n g u y e n y nghTa ban d a u c ua ba i , m a nen la m o t hoa t

d o n g C O t i nh s ang tao . T r en c a s a t i m k i em ch i eu s au cua tac

p h a m , dLFa ra nhC^ng p h a n d o a n li t i n h , v ie t ra nhOng d a n h g ia,

d a y la b ieu h ien to c h i t n a n g ILFC doc . Kh i c h u n g ta d o c s a ch

thu'cyng bay b o n g d a o c h a i t r o n g t h e g i a i p h o n g c a n h tu 'a i

de^p, ch i t h i y du ' g c no d e p m a k h o n g no i du ' g c v i s a o dep ,

d i eu nay c ho t hay v a n con dC^ng c h a n a "chi b ie t SLF v i ec m a

khong h ieu n g u y e n nhan cua no ra sao". Sau kh i h i eu du ' g c y

nghTa b a n d i u cua ba i lai t i ep t u c ngh i en CLPU ea ch b i eu da t

no i d u n g cua tac g ia do i v a i m o t q u a n d i e m n h a n s i nh n ao do

va phu'ang^thLPc b ieu da t n g h e t h u a t cua noi d u n g nay, c h u y e n

nhCrng b i an cua c a m t i n h t h a n h n g o n ngCF c 6 t h e g i ao lu'u

c ung n h a u (chu ' v iet) th i c6 t h e t h i / c h ien du 'gc h i eu q u a u u

v ie t c ua do c sa ch . Ch i c6 thu-c h i en du 'gc phu ' ang thCpc nhu '

t he nay m a i c6 t h e da t du ' g c SLF d o n g c a m v l t i n h c a m t h a m

mT, SLF t h a n g hoa ve kh i cha t n h a n each va nang c a o n a n g ILFC

b ieu dat . Ngu'cyi xu'a d o c s a ch co i t r o ng "each di vao" . D i u t ien

m u o n t i t ca nhap v ao du 'gc , s a u m u o n t i t ca x u l t ra du 'gc .

Nhap lai du 'gc m a i t h I y g i n gu i , x u l t ra du 'gc m a i ch i>ng to

da doc t h i m n h u l n .

' I

Hoc each ghi chep khi doc sach

T r i n h a cua eon ngu 'a i c u n g eo han . C a c h t o t n h i t la n h a gh i c h ep kh i d o c s a ch . T u c ngO V i e t c6 c au : "An v o c h o c

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCec . 80 -

hay" la the! Ghi chep doi vai suy nghl, vyea cung c6 nhu'ng kien thCpc trong sach, them khic sau an tu'cyng, biet dau nhu'ng ghi chep khi doc sach doi khi lai thanh cai kho v6 gia giup ich cho viec hoc tap sau nay.

Ngay xu'a c6 Chu Hi ngu'ai Tong du-a ra ba thLP phai dung den khi doc sach: "Dung den tarn, dung den mat, dung den mom". Ngay nay ngu'o-i dai da thay Chu lao tien sinh them vao mot thLF phai nOa la: dung den but. Co bon thip nay khi doc sach mo-i la dat den canh g i a i hoan ml cua doc sach.

Ghi chep khong b i t buoc c6 the le, khong han che dai ng in nhu'ng each thCpc chu yeu la:

Cach lam muc luc Chu y§u la lam muc luc tai lieu ban dau c6 lien quan

vai noi dung hoc tap nghien ci ju. Vi du: ban ty hoc khoa hoc xa hoi thi c6 the lam muc luc tai lieu hoc tap c6 lien quan, nhOng bai van quan trpng, cau tu' each thijc phai chu y.^dien tich ti> ngu'... Neu ban hoc khoa hoc ty nhien thi c6 the lam muc luc lien quan d i n van hien, nhOng ket luan quan trpng...

Cach torn Iwcyc Khi xem xong mot quyen sach hoac mot tac pham, thi

tien hanh phan tich, quy nap nhu'ng quan diem, su- k\en, tjnh tiet hoac dinh li nao do, dung lai le cua chinh minh de diem, Viet ra noi dung cua no. Nhu' the khong chi de ghi chep, de tra CLFU, ma con de luyen nang lu-c tong hgp, khai quat. Lenin thu'O-ng ap dung each nay rat nhieu. Tom lu-gc nen den gian ro rang, mach lac, tot nh§t la trien khai mot chu diem nao do. Vi nhu" doe sach Ijch SLP C6 the du'a ra nhan vat chu ch6t va tac dung cua nhan vat, nhu'ng sy kien I6n va anh hu'ang cua no. Cung c6 the dung each liet ke bang bieu de nhin qua thay ngay noi dung.

Cach tarn die Ghi lai dieu tam d§e khi suy nghT mot van de nao do.

D\hu tarn dac eo the la ghi chep thu hoach, hoc hoi kinh

1 i

Thien tai tCr dau tai -81-

nghiem. Ghi chep thu hoach thu'cyng la d i n nhieu tai lieu tCf nhi§u nguon khac, phan tich chinh siJa; hoc hoi kinh nghiem thu'O-ng la trinh bay va phat huy chuyen nghTa, mu'p'n de tai phat huy, "Ban thao toan hpc" cua Mac deu dung each viet nay. Day la mpt hinh thCpc viet but ki cap cao, yeu cau phai c6 nhieu sang kien ca nhan, mCpc dp kho lo-n. Nhu'ng each ghi nay l?i la ban thanh pham sang tao hoac doan ngan tinh che, khi can c6 the tap hp-p lai, b i ln no thanh tac pham c6 gia trj.

Viet ghi chep nhu- loai nay nen chu y nam b i t nhOng van de va diem kho gap phai khi nghien CLPU. CO nhCpng phat hien Ian thu'cyng b i t dau tCr nhOng van de do-n gian, trai qua lao tarn kho tip, hoac tCf mpt diem nao do ma thu du'p'c y hay chp-t CO. Bat CLF mpt suy nghT tim toi hay nao, eho du y nho cung khong bo qua, nen kjp thai ghi lai.

Cach chi muc Tire la viet lai de muc luan van hoac ten sach eo lien

quan. Doi khi noi dung hpc nhi§u qua, ba each ghi chep ke tren khong tien ap dung thi c6 the lam hu'ang d i n tra eCfu de khi su' dung thuan tay nhat ra. Nha su' hpc ty hpc thanh tai I ran Vien Tang noi: "Day hpc va nghien CLFU phai b i t dau tCp muc luc", "Muc luc hpc nhu' mpt quyen va, ma va ra, nh^ng khai quat ghi chep Ijch si> ma nhOng ngu-ai di tru'ae de lai eho ta CO the sang to." Cho nen, binh thu'O-ng c6 the viet ra nhu'ng hu'ang d i n tra CLPU tat ca cae tu' lieu theo tinh chat npi dung de thuan tien khi tra ciju.

Bon each ghi chep ke tren tuy theo sa thich, di§u kien cua tCfng ngu'o-i ma ap dung. Con ve each thipc viet, viet vao so ghi chep, so xe, t i m phieu, 6- nhCpng manh giay deu eo the dyp-c. Nhu'ng de thuan tien su- dung, tot nhat la ap dung hinh thLPc lam tam phieu tu' lieu. Lam phieu ban nen chu y may diem sau: J i . ^

* M6i phieu chi viet mpt van de thoi. Nhu' the vipa linh ^ong lai khong nh im l l n , tien cho phan loai chinh II dong thanh tap.

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCrc •82-

* Moi phieu phai ghi chu ro nguon tu' lieu, ten sach, ten tac gia, nha xuat ban, tap, so trang, de tien tra CLPU.

* Khi trinh do hoc tap nang cao, nen chu y tich luy npi dung phieu tap trung vao vai ITnh vyc nao do de no cang them he thong va sau sac.

* Nhat dinh phai hinh thanh thoi quen djnh ky chinh li, tuy theo tinh chat hoac yeu cau ma sap xep lai cac trang, them vao cac phan loai, vi ja de thuan tien khi SLP dung tra CLPU, vi>a CO the he thong, dieu chinh nhOng tri thipc hang ngay minh phan tan, rai vai.

,i Hoc tap khong ngCnng

Ke chuyen danh nhan Co giao tong Phac tru-ang dai hoc B ic Kinh la ngu'o-i

rat hien hau. NO tac gia noi tieng nay tot nghiep khoa Ngoai van tru'ang dai hoc Thanh Hoa. NhOng nam 30 cua the ky XX CO b i t dau sang tac. "Thanh" va "Nha" la nguyen t i c sang tac cua CO. Co da sang tac truyen ng in "Dau do", "G'lic mcy cua Huy§n Thu'O'ng", truyen vi>a "Hon da tarn sinh" truyen dai "Nam Do ki" va nhi§u tac pham viet cho thieu nhi tuyet vai khac. Du'gc hun due nen van hoa Trung Quoc ti> nho, sau do lai lam cong tac van hoc nu'ac ngoai, sy giao hoa cua dong van hoc Trung Quoc va dong van hoc nu'O'c ngoai lam c6 c6 khi chat nghe thuat dac thu. Trong cac tac pham cua c6 luon chLPa dyng sy ket hgp truyen thong dao dipc phu'cng Dong va chu nghla nhan van phu'o-ng Tay. Co la nCr tac gia dien hinh cho nhOng hoc gia vCra c6 ca tinh, lai c6 SLP tu du^ang van hoa cao do cua Trung Quoc ngay nay. Tac pham cua c6 nhieu Ian dat du'gc nhOng giai thu-ceng \&n va du'oc lya chpn du'a vao nhi§u tuyen tap va giao trinh, c6 tac pham con du'p'c dich ra nhieu thCp t i lng khac nhau.

Tong Phac ten that la Phung Chung Phac, bo c6 - tien sinh Phung HCPU Lan la giao su' da qua c6 cua tru'cyng dai hpc

Thien tai tu- dau t&i -83-

B I C Kinh. Ong tot nghiep khoa triet tru'cyng dai hpc Bac Kinh, sau do tien sy a tru-ang dai hpc Colombia, nu'ac MT. Thang 9 nam 1929 ong dam nhan chCpc Vien trLPang Vien van hpc dai hpc Thanh Hoa, nam 1952, chuyen ve lam giao su' khoa Triet dai hpc Bac Kinh. Mac du ong Lan la nha triet hpc, nhu'ng ong lai CO am hieu ve van hpc rat sau sac. Dieu nay c6 anh hu'O'ng rat lan tai viec c6 Tong Phac di theo con du^ang van hpc.

Khi Tong Phac con nho, cha me da cho c6 ngam nhieu lan Co thi 19 bai, m5i sang thCpc day lai hpc thupc Bach luyen kinh cua Bach Cu- Dj. Co luc c6 cai nhau vai ban be, cha me lien mang mot quyen Bach luyen kinh ra b i t c6 dpc thupc. Opc mai dpc mai khong con tCpc nOa, lai hoa thuan vai ban be. Thai ki khang chien c6 be Tong Phac mai 11,12 tuoi da theo cha me den Con Minh, gan nai nghien CLPU van hpc cua dai hpc B I C Kinh, the la m5i ngay c6 deu den do dpc sach. Sach triet hpc, khoa hpc tLP nhien khong quyen nao c6 khong xem, cha me cung khong han che c6.

Khi hpc trung hpc, c6 mot lan Tong Phac cung ban be di da ngoai tai Dien Tri, c6 viet nhOng cam xuc vai Dien Tri thanh mot bai van du'p'c dang tren tap chi, day la tac pham sang tac dau tien cua c6, luc do c6 mai 15 tuoi. Sau nay, tren cac bao thu'ang xuat hien cac bai cua c6, mpi ngu'ai b i t dau xem CO la tac gia. Mac du cha c6 trong long rat vui mi>ng, nh-LPng ong cung lo SLP thong minh, kha nang van dung, qua trinh hpc tap cua con gai minh chu'a du. Sau nay ong da noi den dieu do khi viet lai tya cho quyen "Tuyin tap van xuoi tieu thuy§t Tong Phac": "Mot tac gia vT dai phai vCra c6 SLP thong minh tuyet dinh, vCpa c6 hpc ILPC cao han ngu^ai". Nha tha D 5 Phu noi: "Opc lam hong van sach, ha but nhu" c6 than". Ve tru-ac la noi qua trinh hpc tap cua ong, ve sau la noi tri thong minh cua ong. Co ca hai thCp ong mai c6 the viet ra nhOng van tha kinh dong long ngu'ai nhu" vay.

Tong Phac rat thich tro chuyen vai cha. Cha thu'ang khich le con cai r ing con ngu^ai can phai biet du tren du'ang danh Ip-i, con tren du'ang hpc v i n phai hieu r ing hpc khong

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCec -84

bao gio" la du. Tren con ducyng hoc v i n , nhOng ngucyi c6 thi>a tri thong minh cho rang moi thiF deu den that d§ dang, do do de dang thoa man val hien tai. Nhung nhCVng ngucyi dya vao hoc lye lai biet khong du, khong di>ng lal vai hien tai. Hoc lye cang cao, cang biet la con thieu. Biet con thieu thi phai doc sach. Lau nay, doc sach da tro- thanh mot noi dung khong the thieu trong cuoc song cua Tong Phac.

Nh^c nho' kinh dien Einstain ti>ng noi, mot vong tron Ian tycyng truing cho tri

thipc ma toi hoc du'ac nhu'ng phia ngoai vong tron thi con qua nhieu cho trong, doi vai toi do c6 nghla la nhOng tri thtpc chu-a hoc du'O'c. Ma vong tron cang Ian thi du'cyng vanh cua no cang dai, no tiep xuc vai cho trong cua the giai ben ngoai cang nhieu, do do c6 the thay nh&ng cho ma toi thay khong hieu con nhieu l l m .

Con ngiFm quy trong o" ch6 CO tai nang hoc vin thtpc s y

Thai ki hu^ng thjnh cua trieu Lycng, con chau vycng cong quy toe phan nhieu khong c6 tai nang hoc van thye sy. Ngan ngO thai do noi: "Chi can biet noi nhyng cau dai loai nhu' len xe khong bj nga, thi da du'cyc liet vao hang tac gia; chi can Viet du'gc dao nay co khoe khong thi co the lam hang thu-ki". NhOng con chau quy toe nay mac du ao gam lu-at la nhu'ng tai hen, hoc it.

Den ki thi thi nha ngu^ai den dap thi; khi di tham gia yen tiec thi nha ngu'ai thay minh i>ng tha. Trong xa hoi thi la ke v6 dung.

Con nh&ng ngu'ai co hoe van, tai nghe, b i t luan den nai dau deu song du-ac. Nhu' co nhan da noi: cho du muon dai ngheo hen d§n dau, chi can thong hieu "Luan ngij" va "hieu kinh" d§u co t h i tra thanh thay cua ngu'ai khae. Trai lai.

1

Thien tai tie dau tai

du CO sinh trong nha quyen quy nhu'ng neu khong doc sach thi chi CO nu-ac "con trau di tru'ac, cai cay di sau" thoi!

Day tre: "S6ng den gia, hoc den gia"

Theo quan niem truyen thdng, ni>a cupe dai tru'ac cua con ngu'oi la giai doan hoc tap, nija cupe dai sau la giai doan lam viec. Quan niem truyen thong con cho r ing, neu mot ngu'ai co du'pc mot tam bang anh ta co the song du'p'c ca dai. Nhu'ng quan niem nay kho ma thich hp-p du'p'c vai xa hoi hien tai va tu'ong lai. Xa hpi hien tai la xa hpi su6t dai hpc tap "song den gia, hpc d§n gia". Hpc tap da tra thanh mot bp phan khong the thieu du'gc trong cupe s6ng cua chung ta, tra thanh con du'ang phat trien nang lye tiem an ban than, thye hien gia tri cua chinh minh, tra thanh tieu tri do lu'ang chat lu'p'ng cupe song cao thap cua moi ngu'ai.

Cung vai sy Ian manh vu'p't bac cua thcyi buoi khoa hpc cong nghe thong tin vai dae tru'ng so lieu hoa mang hoa, tri thLPC mai cung dang co xu the phat trien khong ngijng. Lu'p'ng tri thLPC tang manh me ma ehu ky doi mai tri thiPC lai ngay cang ngan. Theo tinh toan, toan bp tri thiPC cua nhan loai CLP nam nam lai d6i mot l4n. Theo thong ke, trong cupe dai con ngu'ai, giai doan hoc dai hpc chi co the dat du'p'c khoang 10% tri thiFc can dung, 90% con lai phai khong ngC^ng hpc tap trong khi lam viec mai co du'p'c. Tu' tu'ang tot nghiep dai hpc roi di tim viec de mot Ian vat va ca dai nhan nha da tra thanh qua khip. Moi ngu'ai muon minh thich Cpng du'p'c vai nhu'ng doi hoi cua xa hpi thi phai hpc tap suot dai.

Chu'a bao gia sy thay doi phat trien cua the giai lai nhanh nhu' ngay nay. Trong qua Vh\y phai mat may thai dai thay doi mai hoan thanh, gia day tham chi chi can vai nam. Trong xa hpi bien doi nhanh chong nay, nhu'ng tu' tu'ang quan niem, phu'ang thi>c tu" duy... du'p'c hinh thanh tu" nho cua con ngu'ai luon khong theo kjp nhOng thay doi cua thai dai. Hien thye yeu cau con ngu'ai phai khong ngC^ng c6 nhOng nhan thiFc va phan doan mai, nhanh chong c6 dugc nang lyc nhan

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCrc

thLFC va giai quyet cac van de thai dai. Khong kien tri hoc tap thi kho ma theo kjp bwoc phat trien cua thai dai.

Ngay nay nen kinh te thi tru'ang theo djnh htpang xa hoi chu nghla dang ti>ng bwdc hoan thien, cong nghe mai, san pham mai, cac hang muc mai, xuat hien tang tang lap lap, tieu chuan danh gia nang lye lam viec cua ngu'oi lao dpng khong ngCfng nang cao. Mot mat so ngu'ai that nghiep gia tang, mat khac lai c6 rat nhieu dan vi khong tuyen du'p-c ngu-ai lao dong thich hp-p. Con dyang duy nhat tranh that nghiep la phai khong ngCrng hpc tap, khong ngi>ng nang_cao de qua trinh lam viec tra thanh qua trinh hpc tap vTnh vien, qua trinh nang cao doi mai minh.

Day tre phiFcyng phap hoc tap ccy ban

Khoa hpc c6 rat nhieu nganh, nhu'ng phu'ang phap ca ban de hpc tap tam gpi c6 3 loai: mot la th6ng nhat gi&a tu" duy va hpc tap; hai la thong nhat giu'a tri th iFC va hanh dpng; ba la thong nhat gi&a hpc thuat va thao tac.

Khong TLP da noi: "Hpc ma khong nghT thi cung nhu-khong, nghT ma khong hpc thi lai cang nguy hiem". Hpc la tiep thu nhOng k i ln thCpc da c6, nghT la dpc lap tu" duy. Hpc ma khong nghT, chi biet tiep thu nhOng tri thu-c da c6 ma khong tien hanh dpc lap tu' duy thi se me mupi di va khong thu du'p'c gi. NghT ma khong hpc, khong tiep thu nhijng tri thCrc da c6 thi se pham sai lam. Nghien CLPU kien thi>c mot mat phai ke thu^a thanh qua cua ngu-ai di tru^ac, mat khac phai dpc lap tu" duy, di xa han ngu^ai tru'ac nham dat nhu^ng thanh qua mai. Hpc tap la ca sa, tu- duy la dya tren ca sa hpc tap do ma tien hanh suy nghT, de dat den mCpc dp ma ngu'ai di tru'ac v i n chu-a dat tai du'p'c.

Nha tri§t hpc dai Minh - Vu^ang Du'ang Am tijng noi den "tri hanh hp'p nhat", tri la nhan thCrc, hanh la thyc tien. Tri hanh hp'p nhat la sy thong nhat giu'a nhan thi>c va thyc tien.

Thien tai tir 6au t&i -87-

Thyc ti§n la ca sa cua nhan thipc, cung la tieu chuan phan doan CO phai nhan thijc dung hay sai. Nghien CLPU kien thCrc xuat phat ti> thyc te, cang phai l l y thyc tien kiem nghiem. Khoa hpc ty nhien lay nhiJng thi nghiem trong phong thi nghiem lam can CLP, thi nghiem cua khoa hpc xa hpi lai phCpc tap han nhieu. Nhu'ng thyc ti§n la tieu chuan duy nhat kiem tra Chan li, la chan li khong gi pha va noi.

Sy thong nhat giOa hpc thuat va thao tac lai la sy thong nhat giCpa kl-thCpa va sang tao cai mai. Sy phat then cua van hoa hpc thuat khong the tach rai viec sang tao ra cai mai. Doi vai nhOng chan li ma ngu'ai di tru'ac da phat hien thi nhat dinh phai ke thi>a. Sang tao ra cai mai la du'a ra nhOng quan diem mai va c6 sy phat then mai. Van vat trong vu tru phCrc tap r i c roi, nhOng hien tu'p'ng mai, nhOng tinh hinh mai xuat hien tang tang lap lap. Nghien CLPU nhOng van de mai, du'a ra nhipng quan diem mai, day la con du'ang sang tao cai mai cua hpc van. Sang tao cai mai la mau chot cua phat then hpc van.

D§ tre phat trien khoe manh toan dien

Ke chuyen danh nhan Ngay 29/1/2001, Thu'gng nghi vien MTbieu quyet thong

qua bau Trieu Tieu Lan lam Bp tru'ang Bp lao dpng MT; Ngay 18/1/2002 thj tru'ang thanh pho New York Bodley tuyen bo em gai cua Trieu Tieu Lan - Trieu Tieu MT la tru'ang phong bao hp ngu'ai tieu dung thanh pho New York, tra thanh ngyai Hoa c6 chiFc vu cao nhat trong chinh quyen thanh ph6 NewYork. Ngu'ai Hoa tai MT mot lan nOa cam thay ty hao va kieu hanh.

Khi Trieu Tieu Lan la mot trong 6 phu nu' kiet xuat toan nu'ac MT va la mot trong 10 thanh nien kiet xu l t toan nu'ac MT du'ac de cu' lam Bp tru'ang Bp lao dpng lien bang, Tong thdng Bush tCpng danh gia the nay: "Ban ch i t cua c6 da du;p'c mpi ngu'O'i biet den va kinh trpng: tai nang quan ly xuat s ic , long

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thOc -88- AT

thu'cng ngiFai sau sac, va quyet tarn giup d a mpi ngipcyi song tot han". Bao ngu-ai Hoa 6- New York da binh luan viec c6 dam nhiem chLFC Bo t r y i n g "la niem vinh quang cua ngLFcyi Hoa a nwac Ml, va cung la niem vinh quang cua nhan dan Trung Hoa", tan du'ong c6 la "mot ngu-cyi con lam cho t i t ca ngu'O'i Hoa trong thien ha 6ku cam thay vinh hanh". Gio-i Hoa kieu cang ton sung h§t mipc each giao due trong gia tpc ho Trieu, ho cho r i n g thanh tich cua chj em ho Trieu c6 cong rat Ian cua s i / thanh cong trong giao due gia dinh. Giai truyen thong MT cung khong khci tan du'cng "Trieu Tieu Lan khong kieu ngao cung khong tip ti, mang khi c h i t than trong vCra phai va ton dung cua ngu'o'i Hoa, du'p'c hu-ang sie giao due dac biet trong gia dinh cua c6" khi noi ve thanh cong cua Trieu Tieu Lan.

Bo cua Trieu Tieu Lan - Trieu Tich Thanh tot nghiep Dai hoc Giao thong Thu'p-ng Hai, me cua Trieu Tieu Lan - ba Chu Mgc Lan khi con tre de con cai hoc du-gc tot, ba tinh nguyen a nha cham soc con cai, den khi hen 50 tuoi ba mai hoc hoc vj thac sT.

Khi Tr i^u Tieu Lan ma i den MT, c6 ghi ten hoc lap 3, mot ti> dan tieng Anh c6 cung khong biet, moi ngay di hoe eo phai Viet tat ca noi dung tren bang vao va , toi ve bo iai djch sang tieng Trung cho c6, sau do ong b i t d i u day c6 ti> bang chLF cai. Trieu gia l l y ton chi "Tri thipc la SLPC manh" day d6 con cai, day eon hoe tap va giai quyet cong viec. Moi sang day s a m , Tieu Lan du-a em gai Jen xe nha tru'ang di hoe; ben ngoai chi tieu the nao, b i t ke la bao nhieu, khi ve cung phai bao cao Iai. Nhu-ng bo me c6 cung quy djnh r i t ro: "Chi can la nhO-ng thip thiet t hye phue vu cho hoe tap thi khong du'ge tiet kiemi". Sau bOa an toi, Trieu gia rat it xem tivi ma me cung cac eon hoc bai. Do Tieu Lan hoc hanh cham chi, nam 1997, C O da dat hoc vi thac sT cua Hoe vien thu^ang mai Harvart.

Bo me Tieu Lan thu'ang eo vu s a thich cua con cai. Chinh dieu do da lam cho hoc v i n va tai nang cua Tieu Lan

Thien tai tie dau t&i

du'gc phat trien toan dien. Co khong chi danh golf, cu-ai ngya , tru'gt bang, ma con chai du-gc ca pi-a-no nOa.

Trong nha mac du eo quan gia nhyng bo me van yeu cau eon cai phai t y giat quan ao va don dep phong, nhOng ngay nghi con phai dam du-ang cac viec vat. M6i ngay tru^ae khi len lap, eo deu phai kiem tra thiet bi cua be bai , don rac dong. Cu6i tuan, c6 phai e l t c6 dai trong san rong 800 m^. Hai chi em eon t y tay trai nhya du'ang tren 36 m du^ang xe tru'oc cOa nha, bai vl hp nha ky Iai me noi: " D i t la cua ca nha, moi ngu^ai deu phai c6 trach nhiem!"

Bo me cua Tieu Lan r I t chu y boi du^ang y thtpc dan chu va nang lye doc lap sinh t6n cua con cai. M5i chu nhat, hp tp chLHC mot i l n hpp gia dinh, de eon cai noi ra y k i l n , thu hoach cua minh, nh&ng ky nghi cho ca nha, Iai di du lieh, tat ca moi viec trong chuyen di d§u do con cai dam nhiem.

Nh^c nhd" kinh dien Cha me deu mong "con trai thanh rong", "con gai thanh

phu'gng". Nhu^ng trpng tarn cua ky vpng nay da tCp tai dipc ven toan chuyen sang "coi trpng thanh t ich hpc tap". Ngay nay nhieu bac cha me chi chu trpng s y phat trien tri lye cua cpn ma bo qua giao due pham c h i t dao dCpc, chi chu y v§ dinh du'ang ma quen di hu'ang dan ve t h i m ml . Dieu nay r I t d i dan d i n tre "phat trien dj dang".

Ben canh viec quan tam ta i SLPC khoe cua tre va coi trpng viec hpc tap tri thiPC cua tre thi cung phai dac biet chu y giao due tu- tu-ang, pham chat dao diPC cho chung; khi h y a n g d i n con cai hpc tap, phai hu^ang dan con di vao c a s a cua khoa hoc xa hoi va khoa hpc t y nhien. Cung va i viec n i m b i t tot m a mang tri tue, con phai chu y nang cao to c h i t cac mat cua tre, tang cu'ang phan t ich van de va nang lye tham gia canh tranh cua chung.

bl (a i l

Co vu tre tim toi va hoc hoi kien thCec -90-

Oi vao sai lam ve nhan thipc / '

Xung quanh chung ta c6 khong it tre em thong minh. S y tru'ang thanh ve the xac va tinh thin cua nhOng dipa tre thong minh thu'cyng mot ph in nao do do phat trien b i t thu-ang ma d i n den mi t can b ing. S y mat can b ing nay neu khong du-cyc cha me thau hieu thi se khong c6 each nao ap dung du'P'c phu'cng thu-c thich ho-p bao ve sy phat trien khoe manh ve the ch i t va tinh thin cua tre, dong thai cung khong the gay dyng du'P'c c c so" tot dep cho tri tue u'u viet cua tre.

Cha me d i n d i t con cai phat then khoe manh thi phai khac phuc du'P'c mot vai sai l lm ve nhan thipc.

Co cha me cho ring, con cang dac biet xuat sac thi cang phai the hien hen h i n tren mpi phu'cng dien phat then tri ILPC. Vi nhu': con da gioi mon toan, cha me lai con hy vpng con cung phi thu'O'ng xult chung ca ve mon doc, hpi hoa, vu dao, dien kich...

Thyc te, nhu'ng dipa tre thong minh thi tri li/c phat then khong deu. Co tre em 5 tuoi, ve mot phu'cng dien nao do tri tue CO the dat tai trinh dp cua tre em 9 tuoi, nhu'ng a cac mat khac v i n chi 6" dp tuoi thyc te. Neu cha me yeu c l u cac em phai the hien du'gc s i j vu'p't bac tren t i t ca cac nganh khca hpc, t i t ca hoat dpng thi se lam cho cac em sinh ra met moi, qua SLFC chiu dyng, c6 the mIt di nhQ'ng nang lye tri tue tiem an, khong b ing tre em binh thu'O'ng.

Mpt vai cha me cho r ing: con cai da c6 mot tri tue tot roi, vay thi sir phat trien tam li cung nen di tru'O'c tre em binh thu'O'ng. Hp khong hieu r ing con cai minh cung chi nhu' nhu'ng tre em binh thu'O'ng ngay the hieu dpng khac. Vi nhu': hp cam th iy ki quae: tre em cung vai ngyai Ian thao luan nhOng vIn de khoa hpc phCpc tap lai ccn sa vao long me, muon me 6m, tham mpt cai.

Cha me nen biet r ing, nhOng tre em thong minh tru'O'c nhit cung chi la tre em. Cac em c6 nhu'ng nang lye phi thu'O'ng khong eo nghla la s y phat then ve tinh cam cung han-

Thien tai tCe dau t&i -91-

han. Cac em cung giong nhu' tre em binh thu'O'ng cung tuoi khac, cung eo s y hu'ng phan tinh cam, sy hu'ang ngoai va nhOng nhu c l u du'P'c thoa man tinh than.

S y phat trien tinh cam cua tre eo dac diem neng cua no, khong he eo quan he trye tiep nao vai nang lye thien phu cua tre ca. Neu cha me khong thoa man nhOng nhu c l u tinh cam cua eon cai, tre em se thu'O'ng vi long da tha ngay cua minh khong du'P'c thiu hieu ma cam thIy b i t an. Cha me nen de con cai bpc 16 sy ngay tha, cam hi>ng cua minh de tinh sang tao tro-i ban cua tre phat huy dyp'c d l y du trong nhOng hoan canh thich hp'p.

Khong du'O'c coi nhe dipc due va the due

C P nhOng bac phu huynh chi coi trpng thanh tich ma xem nhe s y phat then toan dien cua tre, lam cho tre hinh thanh tu' tu'O'ng va thoi quen khong tot, nhu' tre chi biet den doc sach, kh6ng biet den van vat xung quanh; chi coi minh la tren het, kh6ng biet quan tam to'i ngu'O'i khac; thieu di cam hu'ng cupe spng. C P bac cha me ki vpng vao thanh tich hpc tap cua con qua cao, d§n mpt l l n kiem tra nho cung phai dCpng d i u nen v6 hinh chung da tao cho con nhOng ap lye tam ly nang n§, lam con ghet hpc, bo hpc, tham chi ty sat.

Nu6i du'O'ng eon cai dIu tien phai day eon each lam ngu'O'i, lam mpt ngu'O'i c6 ich cho xa hpi, chp quoc gia. Day eon thiet lap the gio'i quan, nhan sinh quan, gia tri quan dung d in , vi sy phat trien toan dien cua con.

Cung nen chu y tang cu'O'ng ren luyen the lye cho eon. Ren luyen cho con tinh th in chju kho chiu kho, tao the lye kien cu'O'ng va y chi vO-ng vang, dung cam du'ang dIu vai thach thiFC va ch ip nhan mpi ap lye. Tue ngu' c6 cau: "SLFC khoe la von quy nhIt", kh6ng c6 mpt than the khoe maph thi kh6ng the cong hien tot cho qu6c gia, cho xa hpi. >j

ChiFcng IV

De tre hiFang thu tiF do ve tarn hon

M6i tre em nhw mot hat giong sinh menh, mang nhCpng dieu bi an cua sinh menh minh d§n vai the gicci. Nhiem vu quan trpng cua cha me la dung t i m long cam nhan nhO-ng dau hieu va quy lugt v l sy tru'o-ng thanh cua con cai, kheo leo khai thac nhOng dieu tot dep ti> trong sau th im tam h6n tre the, va kip tho-i dung phu-cng phap khoa hoc kho-i day su- tru-ing thanh cua no.

NhOng dieu tot dep tu' trong sau tham tarn h6n tre tha la nhOng ihiy do thien nhien ban tang cho loai ngu'o-i, c6 Ip-i cho ban nang va thien tinh trong su- irwdng thanh cua tre va an giau trong nao cua tre. La nhOng bac cha me neu chung ta khong hieu ro thien tinh cua con, khong tim toi nhOng nang ILFC tiem an cua con, ma muon day con tot thi chi la mot cau noi suong.

Gan gui vo-i thien nhien, yeu qui dpng vat la thien tinh cua tre, cha me phai nhe nhang cham s6c tre, c6 the tre mo-i tra thanh ngu'ai c6 tam long nhan ai.

Sang tao ra (fai mai cung la thien tinh cua tre. Nhu^ng gia day, chung ta thu'ang nghe noi tre em thieu tinh t h i n sang tao cai mai. Si/ nay sinh sang tao cai mai cua tre m§t di nhw the nao? Cac em hoc sinh lap mot tra lo-i cau hoi thu^ang gia tay cao vi cac em muon noi deu la nhOng lo-i tCf day long

De tre hw&ng thu tie do ve tam hon

minh. Vi nhu-, thay giao hoi hoa tai sao lai na, c6 em tra lai: no to qua, vi>a sa thi na ngay; c6 em noi a ben trong t6i qua, no mu6n xem the giai ben ngoai; nhu'ng dap an cua thay lai la mua xuan den roi. Tre em phat hien ra nhOng dap an dung hoa ra lai la do thay noi ra, lau dan, cuoi cung cac em deu theo su' chi huy cua thay giao ngoan ngoan thu minh vao "v6 boc".

Co khi si/ nay sinh sang tao cai mai cua tre cung giong nhu" xuc tu cua con 6c sen, rat man cam, vCfa cham vao lien thu ve ngay. Co mot thay giao ti>ng noi, trong mot tiet mT thuat, mot hoc sinh ve ong mat trai mau xanh, thay hoi sao em lai ve ong mat trai mau xanh, em tra lai: "Mua he nong, neu mat trai mau xanh thi khong nong nu'a a". Hoc sinh da dung tranh ve de dien dat tu- tu'ang sang tao cai mai cua minh, luc nay neu thay giao khong tan du'ang em, ma lai phe binh em den mat trai ma cung khong biet ve, thi ve sau em se khong dam suy nghT ki cue nOa.

Do do, cha me phai kheo leo khai thac nhOng thien tinh va ban nang t6t dep an trong sau th Im tam hon tre tha, phai bpi phan tran trpng no, khong ngi>ng nuoi du^ang no, bao ve no, du-a no tra thanh thoi quen tu" duy tot dep chip khong phai la bop ngat no, vui dap no.

Trach nhiem cua chung ta doi vai dai sau khong chi a ch5 chi biet day tre biet bao nhieu chO va n i m b i t nh^ng ban ITnh nao, quan trpng han la vun d i p cho cac con mot tinh each an toan, hoan ml. Co mot tam long khoe manh, c6 y chi vC^ng vang, c6 nang li/c thich i/ng vai hoan canh va cupc song xa hoi; dung cam theo duoi, sang tao cai mai. Co t i t ca dieu nay, tre em se tra thanh ngu-ai c6 ich cho quoc gia va cho xa hoi.

Thieii taitCrdau tdi -94

< Cho tre nhCFng nam thang tuoi the on tiup ngap tran ty do

Ke chuyen danh nhan Vien sT Vien khoa hoc Trung Quoc Dam Gia Trinh hoi

nho da di du hoc 6- MT, thay la ngucyi di tien phong trong nganh di truyen hoc hien dai, la ngiFcyi da dat duac giai thuang Nobel - giao su- Morgen. Sau khi ve niFac ong da Ian lycyt day hoc a dai hoc Triet Giang, dai hoc Phuc Dan. Trong ITnh vyc di truyen hoc ong c6 phat hien dac biet va c6 cong hien to Ian trong viec ren luyen chlnh nganh di truyen hoc Trung Quoc ma ong da vinh hanh nhan "Giai thu-o-ng nha khoa hoc kiet xuat". Ong du'O'c coi la "Morgen cua Trung Quoc". Ong con la Vien sT Vien khoa hoc MT, Vien sT Vien khoa hoc the giai. To chtpc thien van the giai lay mot hanh tinh mang so hieu "3542" dat ten la "hanh tinh Dam Gia Trinh".

Ti> nho Dam Gia Trinh rat hieu dong, boat bat, thong minh. Cau rk yeu thich thien nhien. Cau da ti>ng nap tren cay de nghe chim hot the nao, nam bo du'ai dat rat lau de xem kien chuyen nha. Ham muon tim hieu kien thipc a cau rat manh me, day long hieu ki, cai gi cung muon ty tay minh lam lay. Nha ong ngoai cua cau ma mot xu'ang moc, may ngu'ai cau deu bi§t lam moc. Dam Gia Trinh xem nhOng cue g5 tho sa qua doi tay cac cau chat, got thanh nhOng tac pham nhin bong dep de, trong long rat ngu'&ng mo, the la cau cung cam riu len che che chat chat, khong nga chat vao ngon cai tay trail Th§ nhu'ng cau khong sg, sau khi khoc mot tran v in doi hoc ngu-ai Ian lam nghe moc. Sau nay cung c6 the ty minh "thiet k l " ra nhOng tac pham cua nghe mpc. Thua nho dygc tiep xuc rpng rai vai thien nhien, cau dan dan than thiet vai dat dai, sinh vat, dieu nay c6 y nghTa dac biet quan trpng doi vai sy tru'ang thanh cua cau. Chinh vi ti> nho cau ti mi quan sat, cam nhan cac hien tu'p'ng thien nhien ma din dan cau nay sinh quan niem tim kiem bi mat cua cupc song.

£)e tre hw&ng thu tip do ve tarn hon -95-

Cuoi dai, hoi tu'ang nhOng chuyen da qua, vien sT Dam Gia Trinh noi: "Hoi nho toi rat thich treo cay. Nui non song nyac Giang Nam, ve keu vu'gn hot da lu'u lai In tu'gng sau sic trong dau toi. NhO-ng dieu nay khong the khong noi c6 nhyng anh hu-ang ty nhien doi vai sy nghien CLfu sinh vat hoc cua toi sau nay". Khi nho toi thu-ang dipng tru'ac gu-ang ty hoi: "Minh lam the nao ma bi§n ra du'gc", "con ngu'ai ti> dau chui ra?"- NhOng manh nha mang long hieu ki nhan thipc ban than nay, tCpng cai, tu'ng cai bpc 16 tu'ang tygng cua toi".

Nhac nho' kinh dien Cha me phai tao cho con cai sy ty do thoai mai nhat,

khong nen thu'ang xuyen han che sy boat dpng cua con. Tri tue cua con cai chu yeu la phat then tu" trong boat dong, nang lyc boat dpng la tieu chi danh gia trinh dp tri tue cao thap cua tre. Han che tre boat dpng c6 nghTa la ban che sy phat then tri tue cua tre. Thien tinh cua tre la boat bat, hieu dpng, chi can nhyng thu' tre c6 the cam dygc bay di chuyen du'gc deu tra thanh do chai cua tre. Tre c6 the cam cay gay nho elm vao dat, ty gpi la "trong cay"; cho muoi vat vao trong be khuly khuly gpi la "vat ca". Nhieu bac cha me cho day la "lam loan", bai vi nbOng cha me nay chi yeu cau con cai phai sach se, ngoan ngoan nghe lai va tuan thu quy t ic. Ket qua la lam cho tre tra len nhat gan, ngoc nghech. Cach giao due qua ban che tre boat dpng nay la eye ky eo hai.

Tai sao tre khong vui

Co mot be gai r i t thich ve tranh, gily ve chu^a du em lien dung biit sap ve len bCpc tu^ang tring a phong khach. Bo tLFc gian, djnh dung roi vpt de giai quyet. Nhu'ng me em da ngan lai: "De eon ve di anh, khach eo the uong tra a phong doc du'gc ma." Co be thich dpc sach lien bo bpc, dpc nhOng quyen sach minh thich. Me dju dang nhic nha: "Me khong tan

Thien taitifdau tdi

thanh viec con bo hoc, me hi vong con blet chi>ng myc, ma me cung khong the thay con bao doi xin thay nghi dugc."

"Bi§t chu-ng myc"- mot ti> ma da kich dgng c6 be, c6 khong che nhQ'ng Ian tron hoc vao hai tuan mot Ian, luon duy tri ket qua thi trong 10 ngu-o-i dipng dau lap. Cha khong viia long vai thanh tich thi cua be. Nhu-ng me noi: "So vai diem thi, em cang mong con c6 mot thai nien thieu thanh than, phong phu."

Me lien cho xuat ban va ve he thong nhu-ng ten trom cua con gai, tac pham du^ac nhieu bao va tap chi truyen dang tai.

Chung ta thu-ang nghe cac bac cha me noi, tre em bay gia khong phai lo an lo mac, muon gi c6 nay, that la c6 phuc ma khong biet hu'ang! Nhu-ng tre em lai noi, bo me thu'ang b§t toi phai hoc cai nay, phai hoc cai kia, mot chut ty do cung khong c6, that chang c6 nghla li gi. Tai sao tre em ngay nay d-u'ac sung ai ma lai khong cam thay vui ve? Tai sao cha me tiet kiem an tieu vl con cai ma lai khong nhan du'ac sy cam thong cua con?

Nguyen nhan chu yeu la a cho cha me thu'ang dat het nguyen vong cua minh vao con cai, coi nhe khat vpng doc lap ty chu, nhu c§u ty do sang tac cua tre. Thoa man nhOng nhu cau nay mai c6 the giup tre thyc sy cam nhan du'ac vui ve va hanh phuc.

Tre khong di di.nh hinh sorn

Khi cha me phat hien con cai c6 chut tai nang ve phu-ang dien nao do thi rat de c6 g^ng du-a con di theo hu-ang nay. Nha vat 11 hoc noi tieng Hu'ang Than Ninh trong Ian noi chuyen v§ con du-ang tru'ang thanh cua minh nha lai, khi cha me phat hien c6 c6 thien phu ve mon s6 hoc thi cha me lai mai gia su' on tap "Manh TLP", cho c6 chiF khong phai la nhan manh so hoc.

£)e tre hw&ng thu tie do ve tarn hon -97-

Cac chuyen gia nghien CLPU tam li cho bi§t, thai dai tre neu van d l la thai dai "thu hoach the giai ben ngoai". Tre luc nay r i t c6 cam hipng vai the giai ben ngoai, deu muon nghien cyu mot each sauhan. Cha me phai theo xu the phat then cua con cai ma d i n dat, tich eye tao dieu kien de tre nghe nhi§u, biet nhi§u, khong nen qua sam "dinh hu'ang" cho con, tim va chuan bi khoa lap cho nhQ'ng cho yeu cua con, tien hanh bo sung cai mai c6 Igi cho con hinh thanh n i n tri thi jc tot dep va khong gian tu' duy rong rai cua tre.

Khong nen tu'O'c di quyen lo-i cua tre

Tre em thong qua hoat dong, chai dua ma cam nhan the giai va nhan thipc chinh minh. Nhu'ng khong it bac cha me lai tu'ac di each hoc tap va quyen Igi vui chai nay cua tre, ho s i p x§p cac loai hinh hoc tap ehi lm ITnh het thcyi gian va khong gian hoat dong cua tre. Cha me ty cho r ing minh c6 each ty day con nhu'ng hp khong biet rang nhu' the rat c6 hai cho sy phat trien cua tre.

Co mot em be d6i vai cha me rat lanh nhat, d§n mot cau goi b6, me cung khong gpi. Thi ra la c6 mot Ian, ti vi dang phat mot chu-ang trinh em thich, khi do em da lam xong bai tap roi nen em xin b6 me cho minh xem mot luc nhu'ng lai bj ty Choi. Noi ve nhiJng chuyen da qua, tre em va cha me nhu' hai phe binh sT dang tren mat tran giao chien, chien d l u do mat tia tai. Nhu' the chi to lam ngupi lanh long nhiet thanh cua cha me trong qua trinh nuoi day con cai.

Cac nghien CLPU cho th iy, nhOng tre em bj cha me trach mang qua nhieu, ap lyc hoc tap qua Ian thi nang lyc ty khich le se y§u di, sy phat then cua nang lyc sang tao va SLPC tu'ang tu'gng chiu LPC che, long hi§u ki cung bj da kich, cac em kho ma thay du-gc gia tri cua chinh minh. TLP sam da mat di niem vui cua tre tha, 6\hu nay se anh hu'ang tai nang lyc giao

Thien tai tCfdau tdi -98-

tiep xa hoi va sy phat trien cac nang ILFC khac cung nhu SLF trLfang thanh v§ tarn 11 cua tre.

» Tao cho tre mot moi triFO-ng vui chci 6- nha

Hoan canh gia dinh c6 anh hiFO-ng rat Ian tai SLF phat then nang li/c tri tue cua tre. Hoan canh gia dinh bao gom hoan canh hoc tap sang tao, moi tru'o-ng s6ng va moi tru'ang vui chai cua tre.

Thich vui chai la ban tinh cua tre. Phat trien trf tue va sy vui chai cua tre la each hay nhlt . Ngay nay rat nhieu tre khi ve den nha la phai doi mat vai s i j Ian ti§ng, si/ don dep, nghe thay a day khong du'ac phep lam, a kia khong du'ac phep chuyen,,khi vui chai lam logn phong len, khong may hong do thi se bj mot tran trach ming . Do do, khi vui chai tre thu'ang th ip thom lo ngay ngay.

Nhu' vay can phai thiet k l cho tre mot moi tru'ang vui chai, de tre thoai mai cu'ai dua, khong phai lo nghT gl trong the giai nho be cua mlnh.

Lam the nao de tan dung nhCrng di§u kien hien c6 bo tri moi tru'ang vui chai cho tre?

* Gia dinh phai hoa hgp, vui ve, cha me phai cung cap, CO vu sy vui chai cua tre, cung hifng thu vui dua vai con.

* NhCrng gia dinh c6 nha rong thi c6 the de rieng mot "phong vui chai" cho con, chia thanh cac khu gia dinh, khu kien true, khu thu' vien, khu tri tue... d^ tre no dua.

* NhOng gia dinh tu'ang doi chat c6 g^ng gianh cho tre mot goc, dung vai ngan ra lam the giai nho cua tre, de tre du'ac chai trong chinh the giai nho do eua minh.

* Lgi dung nhu'ng vat lieu cu bo tri cho tre mot moi tru'­ang vui chai dac biet. Vi nhu': dung hop g i ly dyng tivi Ian lap cho tre mot ngoi nha, khoet mot cai ci>a, ma may cu'a so, trong nha bay nhOng vat pham tre dung khi chai, xung quanh

£)e tre hw&ng thu tir do ve tarn hon

ngoi nha nho c6 the de tre ty trang tri. Nha tuy nho nhu'ng cung r i t thu vi day.

* Oat mot mieng vai hoac t i m tham vao trong the giai nho do cua tre de tre tien chai dua.

* Nen thu'ang xuyen cung cap va thu thap dung cu do chai cho con, lam phong phu noi dung chai dua.

* Nen day con cai bi§t ty s ip xep khong gian nho cua minh, giao due cho con c6 tinh trach nhiem va thoi quen yeu lao dong.

Moi tru'ang song cua tre phai c6 mau sac tu'ai sang, nhOng bCrc tranh phong canh ml le, ching han nhu'ng tac pham thu' phap dep de, c6 may moc luyen tap.

SIP tim toi c6 chip

Ke chuyen danh nhan ^ Einstain la mot trong nhOng nha khoa hoc vT dai nhat

cua th§ ky XX. Thuyet tu'ang doi ma ong sang lap c6 anh hu'ang sau s ic doi vai sy phat trien vat li hoc li luan, tham chi CO the noi, no c6 y nghTa "cai tien th§ giai".

Einstain thu'ang thich ngoi yen tinh a phong khach nghe nhOng Ian dieu am nhac tuyet vai phat ra tCr phong me. Ong thich ngoi mot minh a goc phong khach chai bp do chai xep hinh, va thu'ang chai rat lau, sau do thi thoa thich nglm kiet tac cua chinh minh.

Bo cua Einstain thu'ang ho hai du'a ca nha di vui chai da ngoai. Cau be Einstain rat thich nhOng hoat dpng nay. Canh non nu-ac lam say d i m long ngu'ai, nhOng cay dai thu choc trai, tieng thong reo nhu' lai chuc tung, anh nang sang vang... tat ca deu lam cau ngay ngat.

Trong cai dau be nho cua cau be Einstain luon chipa day nhOng to mo d6i vai cai the giai la l lm nay. Khi 4 tuoi, cha tang cau mot do chai nho - chiec la ban. Cau lap tCrc bi cuon hut ngay. Cau lat qua lat lai chide la ban, trong long day nghi

Thien tai tCrdau tdi -100-

hoac cai kirn chi nam CLP chi hiFang Bac nay. Ni§m say me cua tuoi tha nay d i n d i n khac sau trong tri 6c cau. Phai Chang , chiec la ban do cho-i la khd\n de sau nay Einstain di sau n gh i en CLFU dien ti> tru'ang va cam Cpng cua no?

Khi 6 tuoi, Einstain da yeu thich am nhac, cau b i t d i u hoc du'cng cam, nhOng Ian dieu am nhac du-gc t l u ra tCr chi§c du'cng cam da du'a cau vao mot the giai tu'ci dep. Nhu^ng ma, khi luyen tap du'cng cam, nhOng cung bac va each luyen ngon tay may moc, lap lai da lam cau sinh chan ngan met moi. Nhu' the, cau be Einstain thai tieu hoc da vung ve hen may phin so vai cac ban cung trang lipa khac.

Khi Einstain vao trung hoc, niem say me lai chuyen sang mon toan. Toan hoc da tra thanh niem yeu thich Ion nhat thai trung hoc cua cau. Chu cua Einstain la mot ky su', chu cung rat thich toan hoc. Co mot l ln chu ve len giay mot hinh tam giac vuong va viet AB^ + BC^ = AC^, roi bi an noi vai Einstain: "Day la djnh li cua dai danh l ly lu'ng Pitago, ngu'O'i hen 2 000 nam tru'oc da chijng minh du-gc roi, chau cung den thi>di".

12 tuoi Einstain van chu'a hieu hinh hoc la gi, nhu^ng cau da bj djnh li nay me hoac, mi t ba tuan l ien lao tam kho ttp tim each chipng minh, d§n ngay cuoi cung cua tuan thtp ba thi cau da chi^ng minh du'p'c djnh li. Lan dau tien cau cam nhan du'gc niem vui su'ang cua sang tao, tai nang sang tao cua cau da b i t d i u n ly sinh. 12 tuoi, Einstain nhan du'p'c mot quyen sach giao khoa hinh hoc bia CLPng. Cau vi>a hu-ng ph in vi>a hoi hop mo" sach ra, ngay ti> trang dIu doc djnh li thiF nhit cua Qclit, cang doc cang me, doc mot mach h§t ca quyen sach, d i n d i n bj sy chinh xac, ro rang va nghiem chinh cua nhOng djnh li hinh hoc thuyet phuc. Vai mot vai djnh li khac cung vay, cau het l ln nay den l l n khac cam nhan du'gc niem vui su-ang to Ian khi phat hien ra chan li. NhOng hieu ki thai tuoi tha cua Einstain d i n d i n phat trien, dong thai SLF ty tin cung manh me them. Khong lau sau, cau da t i / hoc toan hoc cao c lp . Thanh tich trong vu'ang quoc toan hoc cua Einstain

£)e tre hw&ng thu tif do ve tam hon - 101 -

noi bat han han, nhu'ng ket qua a cac mon khac thi lai r i t kem khien cac thiy khong tan dong vai thai dp hoc l e ch nay cua c a u .

Mot l ln, cha hoi thIy g i a o chu nhiem con minh tu'ang lai se di theo nghe gi, thIy thing than noi: "Con trai ngai se khong l am nen tro trong gi dau!" ThIy cho ring cau la mot khuc g6 muc, khong the kh ic du^gc nOa va yeu c l u cau nen nghi hoc. Nhu" the, nam 15 tuoi Einstain bj thoi hoc, den bang tot nghiep cung khong c6. The nhu'ng dieu nay cung ching the anh hu-ang tai y chi quyet tam ty hoc cua cau. Cau ty minh ren luyen thoi quen doc sach. Co mot thai ky, cau rIt say me vai quyen sach k h o a hoc pho thong "Tap sach khoa hoc vat li dai chung". B i t ke di dau cau cung mang no ben minh. Quyen sach khong ch i giup Einstain thoat khoi sy me tin cua quyen uy ton giao ma con dan cau di tim sy huyen bi cua thien nhien. Einstain thai nien thi lu con luon mang ben minh mot cuon so ghi chep nho ghi lai nhOng y tu'ang chgt den.

Nhic nho" kinh dien Theo thong tin cua Tho-i bao tin tu'c, c6 hoc sinh da bo

tien tui ra nha ngu^ai viet bai hp de i j n g pho vai bai tap m u a dong. Mot vai hpc sinh u'u tu cung nha each nay ma kiem ti ln. Mot thanh n ien chi mai hpc d i n lap mot cung da ma "djch vu" nay va keo dai du'gc ni>a nam, ma moi thang cung kiem du'gc 400000 tien lu-ang.

Khi Chung ta con k inh n g a c tre em lam sao c6 the tra nen tinh ranh nhu' v a y thi tru'ac het hay hoi chinh minh: Tre em sao khong con dan thuin nOa?

Bai vi, nhIt cu' nhIt dong cua cha me, khIc sau trong tri nha tre tha. NhOng d i lu th im vao cac em se lu'u lai rIt l au trong tiem thCrc cua tre, lam cho tre ty giac hoac v6 tinh chuyen hoa nhOng each nay v a o the giai c u a chinh minh.

3 fcV 0Vfi1 V 6'

Bạn đang xem miễn phí một phần cuốn sách. Để đọc toàn bộ cuốn sách

vui lòng truy cập http://www.thuvienso24h.tk/ để Download.

Chúng tôi hỗ trợ bạn download mọi tài liệu từ 5 thư viện số :

http://thuvienso.hcmutrans.edu.vn

http://thuvien.hcmutrans.edu.vn/

http://www.vnulib.edu.vn:8000/dspace/

http://catalog.vnulib.edu.vn/primo_library/libweb/action/search.do

?page=azbooks

http://tvs.vinhuni.edu.vn/Default.aspx