thuc hanh mo phoi tai ban

7/28/2019 Thuc Hanh Mo Phoi Tai Ban

1/50

MC LCTrang

M U 2

PHN I MT S KIN THC CN CHUN BI TRONG THC HNH M HOC 3

I. Cu to v cch s dng knh hin vi 3

II. Vi phng php thng thng dng trong m hc v gii phu bnh 6

PHN II NI DUNG THC TP 8

Bi 1. Biu m 8

Bi 2. M lin kt 11

Bi 3. M sn 12

Bi 4. M xng 13

Bi 5. M mu 14

Bi 6. M c 17

Bi 7. H thng thn kinh 17

Bi 8. H thng tun hon v c quan to huyt 19

Bi 9. H thng ni tit 26

Bi 10. H thng h hp 27

Bi 11. H thng tiu ha 30

Bi 12. H thng tit niu 40

Bi 13. H thng sinh dc c 42Bi 14. H thng sinh dc ci 43

Bi 15. Da 48

TI LIU THAM KHO 50

1


2/50

M U

Ti liu thc hnh M Hc ny dng cho sinh vin ngnh Chn Nui v Th Y, trng iHc Nng Lm Thnh ph H Ch Minh. Trong phng thc t p, sinh vin t hc l chnhnn gio trnh ny c mc ch hng dn cho sinh vin t trang b cho mnh phng phpquan st, t duy hnh nh, v ghi nhn li hnh nh.

Mc tiu thc t p:

1. Cng c cc kin thc a hc trong gi ging ly thuyt bng cch xem hnh minh ha vquan st tiu bn.

2. Gip cho sinh vin t rn luyn thi quen quan st, miu t, so snh cu trc m hc mtcch chnh xc v y .

3. Bit s dng, iu chnh v bo qun knh hin vi.

4. Sau kha hc, sinh vin phi c kh nng nhn dng c mt c quan v nm vng cu

to m hc ca n di knh hin vi.5. Gio trnh cng gip cho sinh vin c th so snh phn bit mt s cu trc m v cquan trn nhng loi ng vt khc nhau.

2


3/50

PHN I MT S KIN THC CN CHUN BI TRONG THCHNH M HOC

I. CU TAO V CACH S DNG KINH HIN VI

Knh hin vi l mt dng c rt hu ch trong vic hc t p v nghin cu. Phn ln cc bi thc t p

m hc u cn s dng knh hin vi, do sinh vin cn phi lm quen vi cc c cu ca knh,cc cng dng, cch iu chnh v bo qun.

1. Nhng b phn cua kinh hin vi.

S cu to ca knh hin vi quang hc

Knh hin vi gm c cc phn chnh nh sau:

1. knh

2. Thn knh

3. Bn mang vt, gia c l nh sng chiu ln.

4. Ke p gi tiu bn, nm trn bn mang vt, gip gi cht tiu bn ti ch.

5. c iu chnh bn mang vt.

6. c iu chnh t quang.

7. c vi cp v c vi cp .

8. ng knh c mang cc th knh (c 2 hoc 1 ng knh).

9. Vng mang vt knh c gn cc vt knh vi nhiu phng i khc nhau.

3

8

2

4

7

1

12

1110

3

9

56


4/50

Vt knh c phng i ln di v nh, vt knh c phng i nh ln v ngn.

10. Thu knh hi t nh sng.

11. Mng chn sng dng iu chnh cng nh sng.

12. n hoc gi mang gng nh sng.

13. c iu chnh cng nh sng ca n hoc tt m n.

2. Cng dng.

Mc tiu chnh ca knh hin vi l phng i hnh nh ca vt hay tiu bn kho st gip tanghin cu c cu trc chi tit ca cc t bo, m, c quan m khng th thy c bngmt thng.

phng i ca knh ty thuc vo cc thu knh ca th knh v vt knh.

Thu knh ca th knh thng c phng i l: 6X, 8X, 10X, 12X

Thu knh ca vt knh thng c phng i l: 4X, 10X, 40X, 63X, v 100X.

Khi ta gi th knh 10X nghia l vt xem c phng i kch thc gp 10 ln. phng i catiu bn hay chi tit thy c qua s kt hp gia cc thu knh c biu din nh sau:

Th knh Vt knh phng i (ln)

6X 10X 60

8X 10X 80

10X 10X 100

10X 40X 400

10X 100X 10003. Cch iu chinh nh sng.

S chiu sng thch hp vo vt cn quan st rt quan trng. Vt khng c chiu sngng c th a ti kt qu v kt lun khng chnh xc cng nh lm cho mt mau mi.Nhng kt qu thch hp ty thuc vo vic s dng gng sng v nht l s dng mngchn sng iu chnh cng nh sng i qua. Gng chiu sng thng c hai mt:mt lm v mt phng. Khng c dng ngn tay chm vo mt gng v se lm gng.

Anh sng phn chiu qua gng, xuyn qua tiu bn v cc thu knh n mt. Khi xem ngoi tri v lm vic ngoi dng mt cong hay mt phng cng khng nh hng ti

chiu sng. Khi dng nh sng n trong phng th nghim phi lun lun s dng gnglm, che bt nh sng khi cn xem vi phng i nh v tng nh sng khi xem vi phng i ln.

V thng s dng mng chn sng nn ta cn phi hiu r cu trc ca mng. Trc ht nnxc nh hng di chuyn ca cn iu khin lm tng v gim nh sng. Khng nn ycn iu khin ti st mc gii hn trnh h hng.

Cn iu chnh hnh nh th no mi lin h gia cc thu knh i vi vt xem cho tt v qua thknh, nhn thy c nh ca vt r rng. Anh ca vt se khng thy c nu vt knh cch vt

4


5/50

mt khong khng thch hp. Do ta phi vn c iu chnh vt knh. Khng vt knh chmvo tiu bn v c th lm h tiu bn, h thu knh hoc c hai.

4. Thc hnh iu chinh kinh hin vi xem tiu bn.

1. t knh hin vi ngay ngn trc mt, tay cm hng v pha sinh vin (mt s knh hinvi c tay cm quay v pha trc).

2. Xoay vt knh c phng i nh (10 X) vo v tr ngay gia bn mang vt. Nhn mtbn vt knh vn c iu chnh vt knh h thp vt knh xung cch bn mang vtkhong 1.25 cm.

3. M mn chn sng.

4. Hng mt lm ca gng v ngun pht nh sng v nhn qua th knh, iu chnhgng cho ti khi thy c mt th trng r. Trng hp knh hin vi s dng in th mcng tc n v iu chnh cng dng in tng dn cho n khi thy r th trng.

5. t tiu bn ln mm, dng ke p gi cht tiu bn v tr c nh. iu chnh vt knhcho ti khi nhn thy r nh trong tiu bn. Nu mun quan st ky mt b phn no ca tiu

bn di phng i ln, ta x dch bn mang vt phn nm ngay th trng ta quanst.

6. Xoay sang vt knh c phng i ln, iu chnh nh sng v vn c vi cp thy rhnh nh tuyt i. Khng nn vn c iu khin vt knh v d lm v tiu bn. B phncn quan st i khi lch sang tri hay sang phi ca th trng do phi iu chnh lyli hnh.

7. Nu knh hin vi ch c mt th knh th khi nhn ta vn phi m c hai mt. Mt nhm likhi dng xem khng thy r hnh nh v mau mt. bt mt khi xem knh nn i mttrong trng hp knh c mt th knh. Tuy nhin hai mt khng hon ton ging nhau. Khimt ny nhn r th mt kia nhn li m. Thng thng nn dng mt tri xem v mt

phi nn dng ve hnh hay lm vic khc.Nu knh c hai ng nhn, ta phi nhn tiu bn bng c hai mt. Mt bn th knh ta thy csi tc, bt mt li, nhn vo ng kia v iu chnh tm nhn ca knh n khi mt hoacng nhn thy r si tc. Lc ta nhn nh vt c hai mt rt r.

8. Trc tin nn quan st tiu bn qua mt thng bit cc iu cn ch y, xong minghin cu qua knh hin vi v cn phi quan st trn tiu bn vi ng knh c phng ithp v phm vi quan st trn tiu bn se rng, phng i cao vng quan st se he p hn,nhng di nhin l ta se thy chi tit t bo r hn.

Mt s sinh vin vn thng quan st vi phng i ln ngay, y l im khng tt v

rt kh xc nh v tr m mnh mun quan st so vi vic s dng ng knh c phng inh. Hn na li rt d lm v tiu bn.

Ch dng vt knh du (100X) khi cn thit v ch nh mt hai git du soi knh (immersionoil) ln ng phn mun xem trn tiu bn. Dng xong lau du ngay bng giy lau knh tmvi git dung dch lau knh, sau lau phn du cn li trn tiu bn.

Sau khi xem xong, ly tiu bn ra v t vo h p cha tiu bn.

5


6/50

5. Bo qun kinh hin vi

1. Knh hin vi l mt dng c chnh xc c cc b phn tinh xo, phi c gi gn cnthn, khng c mnh tay i vi bt c b phn no. Khi di chuyn knh th sinh vin nncm knh hin vi cn thn, mt tay nm cht tay cm, tay kia di knh.

2. Nu knh c trc trc ky thut, nn nh ngi ph trch phng th nghim xem v iuchnh.

3. Khng c cc cht lng, nht l acid v alcool tip xc vi bt c b phn no caknh, nht l thu knh.

4. Lun lun s dng phin knh mng khi kho st cc vt hay vi sinh vt trong nc hoctrong cc cht lng khc.

5. Lau cc thu knh bng giy lau knh hin vi c bit v cc b phn cn li bng vimm sch.

6. Khng bao gi dng ngn tay chm vo thu knh. Mt t m hi trn tay c th lm hng thuknh.

II. VI PHNG PHAP THNG THNG DUNG TRONG M HOC V GIIPHU BNH

Mun nghin cu v m hc hay bnh hc th tiu bn vi th (vi mu) l ct tr chnh cavn .

Vy tiu bn vi th l g? l mt ming ct mng gn nh trong sut t mt mu nhca m t ln trn knh dy c nhum mu thch hp, cho thm cht lng c chit suttng t, cui cng l mt phin knh mng c p cht ln hn keo xung quanh ra. Vitiu bn, chng ta kho st c c cu to vi th ca m.

Phng php tiu bn vi th ny cng p dng c trong c th bnh hc nhm mc ch xc nh

phn no nguyn nhn gy ra bnh hoc cht, nht l cc loi tn bo c.MT S PHNG PHAP CT MONG MU M

Lm sao c th ct c mt ming m mm v ch mng vi micrometre (m) (1m = 1/1000mm). Vi my ct lt mng (microtome) vn a c gii quyt bng hai phng php, mt llm ng c cc m mm vi dung dch c nh, sau ngm vi cht thm vo m v lm ncng ct thnh lt mng. Hai l lm ng lnh phn m mun ct.

1. KY THUT PARAFFIN

y l phng php thng dng nht trong phng th nghim. Ky thut ny gm cc giai on:

1. Ly mu: Nn ly ngay sau khi th cht hay ngay khi c quan c ly khi c th trnh s bin ha sau khi cht. B dy ca mu m khng qu vi mm vi mc ch lm chocht c nh ngm vo nhanh.

2. C inh mu: giai on ny c tc dng:

a. Ngn chn s thoi ha ca t bo.

b. Lm cho mu m cng rn d ct thnh ming mng

c. Tiu dit vi khun hay tc nhn gy bnh cha trong mu.

6


7/50

C th c nh mu bng nhit (v d luc chn trng vi nc nng) hay bng ha cht nh dungdch cha formol 10% v cc ha cht khc (dung dch Bouine).

3. Lm mt nc: Nc chim khong 65% thnh phn ca m do lm mt nc segip cho paraffin lng ngm vo m d hn trong giai on vi mu. Thc hin bng cchngm mu m vo dch cn c nng 70% ri tng dn nng cn, sau cng chuynsang cn nguyn cht, cn se thay th nc trong m.

4. Lm trong mu: giai on ny cn vi ha cht t bit ha tan c trong cn v paraffinnng chy nh xylene va thay th cn v se c paraffin thay th.

5. uc khun mu: Tip theo em mu ngm vo paraffin nng chy v cht ny se ngmvo m thay cho xylene. Ly mu m t vo khun v paraffin nu chy lng vo c thnh khi.

6. Ct mu: sau khi paraffin ngui v cng li ly ra khi khun, a vo ct tng mingtht mng bng microtome.

7. Dn vi mu ln phin kinh dy: tch ri cc ming m ct mng v t li trn phinknh dy, trnh khng gp np, nhn nheo v dng lng trng ht ga hay keo gelatin dn dnh n vo knh.

8. Nhum mu: Trc tin phi kh paraffin trong vi mu v n khng ha tan trong ncnn nhum mu khng thm vo ming m ct mng c. Mun lm mt paraffin th lmngc li cc giai on 4 v 3 trn, nghia l ngm vo xylene, cn tinh cht dung dch cnpha nc v cui cng l nc. Vi mu c lm kh v nhum ha phm thch hp vi cuto ca m. Nu em quan st vi mu va ct xong, s tng phn gia cc nhng phn tca m se khng thy r di knh hin vi quang hc. S dng ha cht mu nhum vimu gip cho s quan st r rng hn.

Hu ht vi mu dng ging dy c nhum ln lt vi thuc nhum base v thuc nhumacid. V d nh nhum hematoxylin v eosin. Nu cu trc ca t bo bt mu eosin th se c mut hng n v nu bt mu thuc nhum hematoxylin th se c mu xanh chm n tm.

9. Hon thnh tiu bn: sau khi nhum xong li ngm vo cn tng dn tinh v xylene lm mt cn i, cui cng t ln mt ming knh mng (lammel, ch y trnh nht btkhng kh v dn kn bng keo Canada (baume de Canada).

2. KY THUT NG LANH:

Dng my ct c bit trang b dng c cha v xt tuyt CO2 di p sut cao vo mu mv lm ng lnh mu y. Phng php ny nhanh v trnh c s ha tan cht bo nu

dng cn v xylene, tuy vy phng php ny bt li v vi mu dy, khng quan st r diknh hin vi.

3. KY THUT CELLOIDIN:

Phng php ny tng t nh ky thut dng paraffin thng dng ct cc c quan ckch thc ln nh nao hoc c quan cng nh sn, gn v vi mu t nhn nheo. Bt li llm lu hn v vi mu ct dy hn.

7


8/50


9/50

Hnh 3. Biu m tr n

3: T bo tr 4: Vi nhung mao 5: T bo i

Biu m kpBiu m kp c nhiu hn mt lp t bo. Ngi ta xp loi cn bn ch da vo hnh dngca lp t bo trn cng.

Biu m lt kp (hnh 4 5)

Trong hnh l mt lt ct ngang thc qun mo, phng i 100 ln. Biu m l dng ltkp khng ha sng (1), v ch c lp t bo y mi tip xc vi mng y. Gia hai lpbiu m l lng thc qun (Lu).

Hnh 5 minh ha cho biu m lt kp ha sng (2), vi lp t bo trn cng (3) tr nn cng,cht i v bong ra.

Hnh 4. Biu m lt kp khng ha sng Hnh 5. Biu m lt kp ha sng

1: Biu m lt kp khng ha sng 2: Biu m lt kp ha sng

Lu: Lng thc qun 3: Lp sng

9


10/50


11/50

Bi 2. M LIN KT

M m (hnh 10 11)

Chc nng chnh l d tr m, t bo cha y nhng git lipid. C 2 dng m trng v mnu.

Trong hnh l m m trng vng khu ci b. Nhng git lipid cha trong cc t bo mn thy (1), nhn nm vng ngoi vi nn i khi rt kh phn bit vi nhn ca cc tbo lin kt khc xung quanh.

Quan st mt ct ngang vng chn b gang bn chn g phng i thp. y l loim nu, nm ri rc, rt thng gp trn nhng loi gm nhm ng ng. Chng l nhng tbo m a thy (2), mt nhn trung tm v cha nhiu khng bo lipid.

Hnh 10. M m Hinh 11. M m

1: T bo m n thy 2: T bo m a thy

Cc t bo lin kti thc bo (hnh 12)

Trong hnh l mt on vch ng kt trng heo phng i 250 ln. Bn cnh nhng tbo m (1) l cc i thc bo lang thang c dng hnh oval (4). T bo cht thng chanhng ht khng tiu ha c v c v d. Bao bn ngoi l m lin kt ch yu l sicolagen (3).

Tng bo (hnh 13)

Rt thng gp trong m lin kt. Quan st phng i 625 ln lp m vch khngtrng ch, ta thy c nhiu tng bo (5), mt s bch cu lympho (6) v cc t bo si (7).

Tng bo l thnh phn thng gp nht trong nim mc d dy rut. T bo cht btmu kim, nhn ln vi nhim sc th d bt mu.

T bo Mast (hnh 14)

Cc ht trong bo tng i mu v bt mu tm vi toluidine xanh (8). Rt kh quan stthy chng khi nhum H&E bnh thng. Trong tiu bn ta cn thy c mt s t bo sinon (7).

11


12/50

Hnh 12. T bo lin kt Hnh 13. T bo lin kt

1: T bo m 3: Si colagen 5: Tng bo 6: Lympho bo

4: i thc bo 7: T bo si

Hnh 14. T bo lin kt

8: T bo Mast 7: T bo si

Bi 3. M SN

Sn trong (hnh 15)

Quan st mt ct ngang ca kh qun. Phn mu tm gia cha cc t bo sn (1), chng c

th ng ring l hay thnh nhm trong cht cn bn (2). T bo nh, c mt hoc hai nhnhnh trng. Phn bt mu hng m ngoi vi l mng sn, gm hai lp: lp ngoi (3) chyu l cc t bo si v mch mu, lp trong (4) hay cn gi l lp sinh sn.

Sn n hi (hnh 16)

Quan st tiu bn sn tiu thit phng i 250 ln, ta thy ngoi cc t bo sn (1) thn ch khc sn trong bn cht ca loi si trong cht cn bn. l nhng si n hi (5)bt mu hng chy khp xung quanh cc t bo sn.

12


13/50

Sn si (hnh 17)

Trong hnh l mt ct ngang phn hm di g. Cc t bo sn (1) nm ri rc xen gia ccsi to keo(6). Cht cn bn xanh nht xung quanh mt s t bo sn.

Hnh 15. Sn trong Hnh 16. Sn n hi

1: T bo sn 2: Cht cn bn 5: Si n hi

3: Lp ngoi 4: Lp trong

Hnh 17. Sn si

6: Si collagen

Bi 4. M XNG

Quan st tiu bn mng xng mi ch phng i thp. Cc t bo xng (1) c hnh

thoi, nm trong cht cn bn (2). To ct bo (3) l nhng t bo c nhn bt mu tm m,nm dc theo ra ca cht cn bn. Trong hnh ta cng quan st thy hy ct bo (4) lnhng t bo a nhn khng l.

13


14/50

Hnh 18. M xng

1: T bo xng 2: Cht cn bn

3: To ct bo 4: Hy ct bo

Bi 5. M MAU

Yu cu: sinh vin phi bit nhn dng v ve li cc thnh phn t bo trong mu gia sc,gia cm.

Mu loi c vu (nga, bo, tho) (hnh 19 - 24)

Trong tiu bn m mu ta c 3 loi t bo: hng cu, bch cu v tiu cu:

- Hng cu hnh trn, kch thc trung bnh, khng c nhn, n mu hng, chim a s

trong tiu bn.- Tiu cu kch thc rt nh, thng t thnh m (mi tn).

- Bch cu l loi t bo ln nht v c phn chia thnh nhiu loi khc nhau da vo ctnh ca nhn v loi ht c trong t bo cht.

+ Bch cu a nhn c nhiu ht trong t bo cht v nhn c nhiu thuy.

Trong s ny, bch cu a acid (E) c ht ln mu , bch cu a base (B) c cc htnhum mu tm m, kch thc khc nhau, nhn chia t thy nht, bch cu trung tnh (N)c cc ht mn n mu ta hng.

+ Bch cu n nhn: trong t bo cht ca bch cu n nhn ch c t hay khng c ht vc mt nhn trn hay hnh qu thn. Bch cu n nhn gm 2 loi chnh: lympho bo (L)v bch cu n nhn ln (M).

+ Lympho bo c hnh trn hoc hnh trng, nhum mu m, t bo cht n mu kim,thng khng c ht.

+ Bch cu n nhn ln c nhn hnh trn, trng hoc hnh qu thn, nhum mu lthn. T bo cht hi n mu kim v c nhiu ht mn, kch thc ln hn lympho bo.

14


15/50

Hnh 19. Mu gia suc Hinh 20. Mu gia suc

N: Bch cu trung tnh N: Bach cu trung tnh

L: Bch cu lympho E: Bch cu a acid (i toan)

M: Bch cu n nhn ln

Hnh 21. Mu gia suc Hinh 22. Mu gia sucN: Bch cu trung tnh E: Bach cu a acid (i toan)

L: Bch cu lympho

Hnh 23. Mu gia suc Hinh 24. Mu gia suc

B: Bch cu a base (i kim) Mui tn: Tiu cu

15


16/50

Mu G (hnh 25 - 28)

Quan st cc hng cu hnh bu dc, c nhn, bo tng bt mu cam lt hay hng lt.Bch cu trung tnh (3) ca gia cm c gi l bch cu d nhim hay bch cu gi toan vcha nhng ht bt mu acid ging nh bch cu a acid (2). Tuy nhin ht ca bch cu dnhim c hnh que hoc hnh thoi, bo tng trong sut trong khi bch cu a acid c hnhtrn, bo tng bt mu xanh dng nht. Bch cu a base (1), lympho bo (5) v bch

cu n nhn ln (6) ging nh ca gia sc. Trong tiu bn cn quan st c cc hng cucha trng thnh (4) hay bch cu b v (7).

Hnh 25. Mu gia cm Hinh 26. Mu gia cm

5: Bch cu lympho 2: Bach cu a acid

2: Bch cu a acid 7: Bach cu trung tnh b v

3: Bch cu trung tnh

Hnh 27. Mu gia cm Hinh 28. Mu gia cm

6: Bch cu n nhn ln 6: Bach cu n nhn ln

3: Bch cu trung tnh 1: Bach cu a base

4: Hng cu cha trng thnh

16


17/50

Bi 6. M C

M c vn (hnh 29)

Trong hnh c th thy mt bp c vn b ct ngang, trong cha vi b c ngn cch nhaubi m lin kt (CT). Trong mi b c cha cc si c bt mu hng (S) nm song song

nhau b ct ngang. Gia cc si c c cc mao mch nh (mi tn). Trong m lin kt c ththy r cc t bo si (F) nm xa nhau. Cng c th quan st thy mt ng mch nh b ctdc (A).

M c tim (hnh 30)

Trong hnh l mt lt ct c tim theo chiu dc, phng i 344 ln. C th quan st r ccsi c tim c hnh tr di, hai u si c ni nhau theo cch gy khc to thnh vn bcthang (I). Nhn (N) ca t bo c tim c hnh trng v nm gia si c, cc tiu si c cngsp xp theo chiu song song to thnh vn ngang (S) rt r.

Hnh 29. M c vn Hinh 30. M c tim

S: Si c vn F: T bo si S: Vn ngang I: Vn bc thang

CT: M lin kt A: ng mch N: Nhn

Mi tn: Mao mch

Bi 7. H THNG THN KINH

Tiu nao (hnh 31-32)

Tiu nao gm 2 lp, lp cht trng (15) trong v cht xm ngoi, bc pha ngoi cmng nao ty (10 & 14). Cht trng c cu to ng nht gm cc si thn kinh c myelin,phn nhnh lm cho tiu nao c nhiu np nhn. Cht xm l vng v tiu nao, phn lm 3lp:

+ Lp chm (lp phn t) (7): tng i c t t bo v c nhiu si chy nm ngang. Ta cth thy c thn cc t bo hnh sao v mt s th trng ca t bo Purkinje (3).

+ Lp t bo Purkinje (11): nhng t bo Purkinje hnh ging tri o v c nhiu th trngmc xuyn vo trong lp chm.

17


18/50

+ Lp ht (5): c rt nhiu t bo ht nh ca tiu nao, mt s t bo hnh sao ln hn v cnhiu t bo cht hn, c nhng vng t bo thn kinh tha hoc khng c, l ni tiphp ca thn kinh.

Hnh 31. Tiu nao

7: Lp chm 5: Lp ht

11: Lp t bo Purkinje 15: Cht trng

10,14: Mng nao ty

Hnh 32. Tiu nao

3: Th trng

18


19/50

Vo nao (hnh 33 34)

Hnh 33 l lt ct ngang ca bn cu nao, phng i 200 ln. a s nhng t bo tronghnh l nhng t bo thn kinh chnh thc hnh thp (mi tn ln), ri rc c th quan stc cc t bo thn kinh m (mi tn nh).

Bo tng ca t bo thn kinh chnh thc thng cha rt nhiu li ni bo c ht(ribosome) nn thng bt mu tm ca thuc nhum. Trong khi bo tng ca t bothn kinh m rt t, v c phn b thnh cc nhnh nn thng ch quan st thy nhnca n.

Hnh 34 ( phng i 400 ln) cho thy mt t bo thn kinh a cc tiu biu trong v nao. mt cc ca t bo ta c th thy mt si trc (A), pha i din l mt nhnh bo tngi v hng khc, y l mt phn ca si gai, sau se chia nhnh thnh th trng.

Nhn ca t bo thn kinh chnh thc thng rt trong. pha tri v bn di ca si trcta c th thy s tch t ca nhng ht mu m, l cc ht lipofuscin (L), thng g p phn ln t bo thn kinh vi nhng mc khc nhau. Bn cnh l ht nhn kh r (Nu).

Hnh 33. Vo nao Hinh 34. Vo naoMi tn ln: T bo thn kinh hnh thp A: Si trc Nu: Nhn L: Ht lipofucin

Mi tn nh: T bo thn kinh m

Bi 8. H THNG TUN HON V C QUAN TAO HUYT

ng mch - tinh mch - dy thn kinh - m m (hnh 35 37)

Trong tiu bn, ta thy c mt nhnh ng mch c trung bnh, 1 tinh mch trung bnh v 1dy thn kinh. Ngoi ra cn thy m m mt gc ca tiu bn.

ng mch trung bnh (MA) cn gi l ng mch c. Tri vi tinh mch, ng mch cthnh tng i dy, lng nh, trn u. Mt ng mch thng c cc lp sau y k ttrong ra ngoi:

+ Lp o trong (I) : gm c lp ni mc, l loi biu m lt n, k l mt lp lin kt,rt mng, kh quan st v bn ngoi l lp n hi trong mu tm (IEL), thng un khcquanh lng mch mu.

19


20/50

+ Lp o gia (M) : gm phn chnh l cc si c trn (Sm), n mu hng sm, c nhn tmbao vng quanh. Xen ke cc si c trn l m lin kt cha nhiu si n hi.

+ Lp o ngoi (A) : cu to bi m lin kt dy c, trong c thn kinh v mch mu. Ccmch mu ny c gi l mch mu nui mch mu (vasa vasorum) nhim v ch yu l nui mch mu ln.

Gia o ngoi v o gia c mt lp n hi ngoi (EEL).

Cc ng mch c khong 25 lp c vng hay hn trong lp gia, ta gi l ng mch ctrung bnh, cc si n hi nhiu hn nhng vn dng cc si mng v h thng chm.

Trong tiu bn cn c mt tinh mch trung bnh (MV). Tinh mch c vch tng i mng,lng rng v khng trn u bn trong cn st li mt t mu a ng.

- Tinh mch c cu to nh sau:

+ Lp o trong: ch gm mt lp ni mc thuc loi biu m lt n (mi tn). i khi lptrong ca tinh mch cng c mt lp mng cc si to keo v si n hi.

+ Lp o gia(M): gia gm mt lp mng cc si c trn bao quanh.

+ Lp o ngoi(A): l lp m lin kt rng.

Ngoi ra cn c mt dy thn kinh b ct ngang (N), m m (F), mt s tiu ng mch (A)v tiu tinh mch (V).

Hnh 35. Mach mau

MA: ng mch trung bnh

MV: Tinh mch trung bnh

N: Dy thn kinh

20


21/50

A: ng mach nho

V: Tinh mach nho

F: M m

Hnh 36. ng mch Hnh 37. Tinh mch

I: Ao trong I: Ao trong

M: Ao gia M: Ao gia

A: Ao ngoi A: Ao ngoi

Sm: C trn Sm: C trn

IEL: Lp n hi trong Mui tn: Biu m lt n

EEL: Lp n hi ngoi

Tuyn c (hnh 38 40)

Trong hnh l mt lt ct ca tuyn c, phn nhu m tm m nm pha ngoi vi l phn v(Co), phn hng lt pha trong l phn ty (M). Phn v tuyn c cha phn ln cclympho bo T cc giai on pht trin khc nhau, nm xen ln i thc bo (M). Vng tycha ch yu t bo biu m tuyn c (mi tn), l nhng t bo c nhn ln, nht mu, botng bt mu hng. Nhng t bo biu m tuyn c to thnh mt sng chng cho cc

21


22/50

lympho T bm vo. N cng c vai tr trong vic chn dng lympho T. Vng ty c rt t tbo lympho T v phn ln chng a di chuyn vo dng mu.

Hnh 38. Tuyn c Hinh 39. Tuyn c

Cortex: Vng v Medulla: Vng ty Lymphocytes: T bo lympho

Macrophage: i thc bo

Hnh 40. Tuyn c

Mi tn: T bo biu m tuyn c

Hch bch huyt (hnh 41 43)

Hch bch huyt cu to bi mt khi lympho bo trng thnh v lympho bo non chenln vi cc xoang bch huyt v bn ngoi c bc bng mt bao m lin kt (mi tn, C).Trong vng v (Co) ca hch, cc t bo lympho to thnh cc nt nh. Trong cc nt nyc nhng trung tm nhum mu lt, l cc trung tm sinh trng (G).

Trong vng ty (M) ca hch, cc t bo lympho hp thnh hnh chui gi l dy bchhuyt (Mc). Nhng xoang bch huyt vng ty (Ms) bao quanh cc chui t bo k trn.Ngay di bao lin kt ta c cc xoang vng v (Ts). Cc nhnh m lin kt (T) t v linkt tri rng vo nm xen ke gia cc nt bch huyt nh vng v. Trong vng ty, ccvch ny phn nhnh v ni nhau quanh cc chui t bo lympho v cc xoang. Pha ngoihch bch huyt l mt vng m lin kt lng lo (C) trong c mch mu v m m.

Bn tay tri, gn vng trung tm ca hch bch huyt l rn hch (H). Ti y c mch bchhuyt mang bch huyt ra khi mch. Tinh mch v ng mch (V) cung cp mu cho hch

22


23/50

cng thng t vng rn hch.

Hnh 41. Hch bch huyt

Co: Vng vo Mui tn: Bao m lin kt

M: Vng ty H: Rn hch

Pc: Vng cn v G: Trung tm sinh trng

Mc: Dy bch huyt min ty

Hnh 42. Hch bch huyt Hnh 43. Hch bch huyt

C: Bao m lin kt Ms: Xoang bch huytG: Trung tm sinh trng Mui tn: Dy bch huyt min ty

Pc: Vng cn v V: Mch mu

Lch (hnh 44 47)

T v m lin kt (C) bc bn ngoi, cc vch m lin kt (T) phn nhnh i lan vo trongnhu m ca lch to thnh cc vt ct ngang. Cc vch ny l nhng khi m lin kt c

23


24/50

mu hng. Vch ny lan vo trong v c cha cc ng mch v tinh mch. Phn tn khplch l cc nt bch huyt, cn gi l th lch hay th Malpighi (N), to thnh ty trng calch. th non, chng c cha cc trung tm sinh trng (G). Mi th lch u c cha mttiu ng mch (mi tn) i xuyn qua v nm hi lch v pha ra ca th lch.

Bm quanh cc nt bch huyt v ln vi vch lin kt l mt khi cc t bo tn mc, phihp li to thnh vng ty (R). Khi ty c cha cc xoang tinh mch (S) v dy lch

(C ). Cc dy ny to nn mt h thng tha tri rng trn mt li cc si mng, thngkhng thy r khi nhum mu. Xung quanh ng mch, cc t bo lympho thng t p trungdy c to thnh chui lympho quanh ng mch (PALS).

Hnh 44. Lch Hinh 45. Lch

C: Bao m lin kt R: Tuy

R: Ty o N: Tuy trng

N: Ty trng G: Trung tm sinh trng

G: Trung tm sinh trng PALS: Chui lympho quanh ng mch

Mi tn: Tiu ng mch

Hnh 46. Lch Hinh 47. Lch

24


25/50

C: Dy lch C: Dy lach

S: Xoang tinh mch S: Xoang tinh mch

Tui Fabricius (hnh 48 50)

Khi ct ngang, ti Fabricius to thnh cc np gp li vo xoang (1). nh ca cc np gpche ph bi biu m tr n cao (4), cc ch khc biu m ny c thay bng biu m tr

gi kp c lng rung (10). Lp m (6) ca cc np gp cha y cc nt bch huyt (5),mi nt gm c 2 vng: vng ngoi vi (3) v vng trung tm sinh trng (7). Vng ngoi vicha cc lympho bo trng thnh bt mu m. Vng trung tm cha cc lympho bo nonnhum mu nht. Xen gia vng ngoi vi v vng trung tm sinh trng c mt lp t bobiu m cha bit ha (13), v mt mng li mao mch (2). Trong hnh cng thy lp cnim (8) nm y ca np gp.

Hnh 48. Tui Fabricius Hinh 49. Tui Fabricius

1: Np gp 4: Biu m tr n

10: Biu m trgi kp c lng rung 7: Trung tm sinh trng

5: Nt bch huyt 6: Lp m8: C nim

Hnh 50. Tui Fabricius

13: Lp biu m cha bit ha

2: Mao mch

25


26/50

3: Vng ngoi vi

Bi 9. H THNG NI TIT

Tuyn thng thn (hnh 51 52)

Mi tuyn thng thn c bao trong m lin kt (C), trong c nhiu mch mu v sithn kinh khng c myelin. Nhu m tuyn thng thn c chia thnh vng v (Co) vvng ty (M). Trong vng v ta thy c ba lp xp chng ln nhau. Lp ngoi cng l vngcu (G). Nhn ca t bo thng c khuynh hng nh v n mu m. T bo cht chacc ht m nh nhn vo trng ging cc khng bo. K l vng du (F), trong lp ny ccc t bo xp thnh tng ct v cc khng bo trong t bo rt r nn cn c gi l ccbt bin. Gia cc tr t bo c cc xoang mao mch. Trong cng l vng li (R), cc tbo ny xp thnh tng dy, chy theo mi chiu hng v ni tip nhau. Nhng t bothng mang sc t mu hi vng.

T bo trong vng ty (M) n mu lt v nm thnh tng cm. Vng ty cng cha cc tbo thn kinh giao cm nm ring l hay t thnh m n mu sm hn. Vng ty thngcha cc tinh mch (V) kh ln.

Hnh 51. Tuyn thng thn Hinh 52. Tuyn thng thn

C: Bao m lin kt G: Vung cu

Co: Vng vo F: Vung du

M: Vng ty R: Vung li

V: Mch mu

Tuyn gip trng (hnh 53 54)

Tuyn gip trng c bc trong mt v lin kt (C ) cha mch mu v m m.

26


27/50

Nhu m ca tuyn gip trng gm ch yu cc nang tuyn (F). Nhng nang tuyn c ltbi biu m khi n hay tr n thp. Cht keo nm y trong cc xoang ca tuyn, btmu hng. Trong cht keo c th thy mt s khng bo hp th, khng bt mu hoc btmu hng rt lt. Mt nhm t bo dy c nm gia cc bao nguyn l vch ca bao b ctxuyn qua. Mch mu v m lin kt nm chen gia cc nang tuyn. Xen ke cc nang tuyncn quan st c t bo C (C).

Hnh 53. Tuyn gip trng Hinh 54. Tuyn gip trng

C: Bao m lin kt F: Nang tuyn

C: T bo CBi 10. H THNG H HP

Khi qun (hnh 55 57)

Trong hnh l mt kh qun b ct ngang. ng kh qun c lt bng mt lp nim mc(M), bn trn c biu m tr gi kp c lng rung v c nhiu t bo i (mi tn, E). nhca cc t bo tr thy r lng rung (C) nu c quan st phng i cao. y ca bium c mt loi t bo y (B) c kh nng sinh sn cao.

Trong lp m (LP) c nhiu nang tit cht nhn (M), nang tit cht trong (SM) v mch

mu (V). ng dn (D) ca cc tuyn ny m vo lng kh qun v lt bng biu m khin. Lp m chng kh qun c cu to bi sn trong (HC) xp thnh hnh ch U nuct ht vng kh qun. Sn kh qun c bao quanh bng mt mng sn (PC) l m lin ktc mch mu, m m (F), v dy thn kinh. mt gc ca tiu bn c th thy mt ntbch huyt (L).

27


28/50

Hnh 55. Khi qun

M: Nim mc SM: Lp di nimHC: Lp sn PC: Mang sn L: Nt bch huyt

Hnh 56. Khi qun Hnh 57. Khi qun

E: Biu m tr gi kp c lng rung C: Lng rung B: T bo y

LP: Lp m SM: Nang tit cht trong

M: Nang tit cht nhn D: ng dn

Phi gia suc (hnh 58 62)

Trong tiu bn phi, quan st cc cu to sau: ph qun bc 2, tiu ph qun, tiu ph qun

tn cng, tiu ph qun h hp, ng ph nang, v ph nang .Ph qun bc 2 hay ph qun tiu thy: biu m (E) thuc loi tr gi kp c lng rung (mitn), bn di l lp m m lin kt (LP) rt mng, c mt lp c trn (SM) de p, lp dinim c vi tuyn (Gl), cc tm sn trong (C) v lp o ngoi. Thng c nhiu mch mu(V) i km theo ph qun.

Tiu ph qun: biu m thuc loi tr gi kp hay tr n c lng rung v mt t t bo i(G). Mng nim thng xp np v lng ng c hnh sao khi ct ngang.

28


29/50

Tiu ph qun tn: biu m ca l loi tr n c lng rung nhng khng c cc t bo i.Loi ny vn c lp m, lp c trn v lp ngoi.

Tiu ph qun h hp: l nhng ng nh, ni trc tip vi ng ph nang v ph nang. Bium loi tr n thp hay khi n, c rt t m lin kt, cc day c trn di v cc si nhi ca lp m.

Mi tiu ph qun h hp ni vi 2 hay nhiu ng ph nang, tuy nhin trong tiu bn t khita thy c cu to ny.

Vch cc ng ph nang c cu to bi mt lot ph nang nm cnh nhau. Cc ph nangto nn 1 khi m chnh ca phi trng nh vin ng ten. Nu phng i ln ta thy s linquan ca ph nang i vi mao qun. Cc mao qun nm trong vch ph nang.

cc u ph nang vch thng dy ln v c cc vng c trn.

Hnh 58. Phi gia suc Hinh 59. Phi gia suc Hinh 60. Phi gia suc

E: Biu m LP: Lp m G: T bo i

SM: Lp c trn V: Mch mu Mui tn: Lng rung

GL: Tuyn C: Lp sn

Hnh 61. Phi gia suc Hinh 62. Phi gia suc

E: Biu m Mui tn: Lp c trn

CT: Lp m lin kt LP: Lp m

29


30/50

Phi gia cm (hnh 63 65)

Trong hnh l mt nhnh ph qun ca gia cm MB ( phng i 20 ln), ngoi lp bium tr gi kp th n cng c nhng mnh sn trong (C) v cc b c trn (SM) chy vng.Ph qun dn khng kh vo n vng gia ca phi v chia nhnh to thnh ph qun bcII (SB). Ph qun bc II tng ng vi tiu ph qun ca cc loi gia sc, vch ch yucu to bi c trn.

Ph qun bc II to nhng nhnh ph qun nh PB (cn gi l ph qun bc III) chy songsong theo hnh xng c vi n. Vch ca ph qun nh phng ra to thnh cc ph nang(AV), ni xy ra s trao i kh.

Hnh 65 cho thy ph qun nh c m rng thnh cc ph nang. Ming ca cc ph nangc cc b c trn rt pht trin. Trn vch ph nang c mt mng li mao mch rt di do.

Hnh 63. Phi gia cm Hnh 64. Phi gia cm Hinh 65. Phi gia cm

MB: Ph qun SB: Ph qun bc II AV: Ph nang

Cartilage: Lp sn Parabronchus: Ph qun nh SM: C trn

Bi 11. H THNG TIU HOA

Thc qun (hnh 66 67)

Thc qun ging nh mt cu trc hnh ng vi lng ng thng gp np li vo trong.Vch thc qun gm cc lp:

- Mng nim thc qun (M) gm mt lp biu m lt kp khng ho keratin (SS), bn dil lp m lin kt (LP) v lp c nim(MM). Trong lp m c cc mch mu nh. Lp cnim cu to bi cc si c trn chy dc.

- Lp di nim mc (SM) c nhiu nang tuyn tit dch nhn (GL) thuc tuyn thc qun.Cc ng bi xut (D) se dn cht tit t tuyn ln b mt ca thc qun. Trong lp dinim mc c nhiu mch mu v t bo m.

- Ngay cnh lp di nim mc l lp c dy (ME) gm 2 lp r rt: trong l lp c vng vngoi l lp c dc, thng l c vn b ct ngang nn nhn thng thy nm st ra.

- Lp ngoi cng l m lin kt bao bc(A), trong ta thy cc mch mu, thn kinh vm.

30


31/50

Hnh 66. Thc qun Hinh 67. Thc qun

M: Nim mc LP: Lp m

SS: Biu m lt kp khng ha keratin MM: Lp c nim

SM: Lp di nim GL: Tuyn

ME: Lp c D: ng bi xut

A: Lp o ngoi

D dy n (hnh 68 70)

+ Vng trung gian gia thc qun v vng thng v.

Trong tiu bn ta quan st thy nhng ranh d dy (GP), tuyn d dy vng thng v (CG),tuyn thc qun - thng v (ECG), c nim (mi tn) v lp di nim(SM).

+ Vng thn v

Trong hnh l vch ca d dy vng thn v, ch yu ch quan st c lp nim mc. Cclp khc (lp di nim, lp c ngoi v lp lin kt ngoi=mng tng) khng nm trongvi trng.

Biu m lt mt trong d dy l loi tr n. Biu m ny chy lin tc v lt c nhng lchm kim = ranh d dy(P) n su vo lp nim mc khong 1/3 hay 1/4 b dy nim. y ca l chm kim ny l cc tuyn d dy v lp tuyn tri di xung di ti lp cnim. Lp m l phn m lin kt nng cho nim mc. Lp c nim phn nhnh cc sic trn i vo gia lp m v cc tuyn d dy.

Cc tuyn d dy vng ny gm 2 loi t bo, t bao chinh (C) nhum mu hng lt vinhn tm m v cc t bao vin (mi tn) c hnh trn, nhum mu sm nm ra ccng tuyn hay chng ln cc t bo chnh. vng c tuyn c nhng t bao phu (MN) .

+ Vng h v.

Trong vng h v, cc np un d dy (P) su hn l thn v. H v cng c cc lp nh thn v.

Cc tuyn (GL) h v ch c mt loi t bo. Mi t bo tuyn c t bo cht n mu hngv nhn de p nm st y. B su np un so vi nim mc l 1/1.

31


32/50


33/50

Hnh 71. D t ong Hinh 72. D l sch

1: Np gp chnh 6: Biu m lt kp ha keratin2: Np gp ph 3: Lp m

MM: Lp c nim 5: Lp c nim

7: Lp di nim

4: Lp o c

+D dy gia cm (hnh 73 76)

Hnh 73 74: d dy tuyn gia cmTrong hnh l lt ct d dy tuyn gia cm phng i thp (20 x). B mt d dy tuync nhng np gp ging nh hnh ngn tay. Nhng np gp ny bao quanh ming ca mtng bi xut ca cc tuyn nm bn di. Biu m ca np gp thuc loi tr n. Bn dicc np gp c lp m (LP). Trong lp ny c nhng nang lympho nm ri rc. Phn thytuyn nm trong lp di nim, cha y cc nang tuyn (adenomer). Mi nang tuyn lmt n v tch bit, cch nhau bi m lin kt.

Hnh tip theo cho thy d dy tuyn phng i ln hn (40X). Ta c th quan st rmt knh (C) dn cht tit t nang tuyn ra lng ca d dy tuyn (Lu). Trong hnh cng cth quan st r cc np gp ca nim mc (P), c chiu cao v hnh dng tng t nhau.

Phn di ca hnh bc l cu trc ct ngang ca mt nang tuyn (A). Mi nang c mtxoang, c bao ph bi nhng t bo biu m vin hnh tr n.

33


34/50

Hnh 73. D dy tuyn Hinh 74. D dy tuynLP: Lp m Lu: Long d dy

L: Nang lympho C: Knh dn

Adenomer: Nang tuyn P: Np gp nim mc

A: Nang tuyn

E: Biu m tr n

Hnh 75 76: d dy c gia cm

Trong hnh ta c th thy xoang ca d dy c ( Lu ) lp trn cng vi phng i thp(20). D dy c c vin bi mt lp sng dy ( P ), lp ny c tit ra bi nhng t botuyn nm trong lp nim mc l loi biu m khi n (secretory region of mucosa). Lpnim mc gp np to thnh nhng ranh hnh ng.

Pha di vng ch tit ca nim mc l lp di nim ( SM ), y l m lin kt tha khngcha tuyn.

Phn ln tiu bn c chim bi lp o c rt dy ( TM ), c t nht 2 lp. Pha ngoi cao c c mt lp m lin kt si nhng ta khng thy c trong tiu bn.

34


35/50

Hnh 75. D dy c Hinh 76. D dy cLu: Xoang d dy P: Lp sng SM: Lp di nim

TM: Lp o c

Rut non (hnh 77 82)

Rut non l mt c quan hnh ng vi nim mc c gp np to thnh van (P) v s hindin ca cc lng nhung (V). Hnh dng v chiu cao ca van v cc lng nhung thay ity on rut non.

Biu m lt rut non l biu m tr n, c rim ht (vi nhung mao) v dnh st nhau tothnh mt mm kha v c cha cc t bo i tit cht nhn.

Lp m ngay di cc lng nhung cha cc tuyn Lieberkuhn (mi tn), thng b ctngang v bt mu tm m. Nm bn di nim mc l 2 lp c vng v c dc (ME). Bnngoi l mng tng, thng pht trin thnh mng treo rut (M).

T trng (hnh 77 78)

Lng nhung ca t trng cao v gp np nhiu. c im ca t trng l c cc tuynBrunner (B). Nang tit ca tuyn ny c to bi nhng t bo nhn v trong n mu hngrt lt. Cc tuyn ny c rt nhiu lp di nim (S). Chng cng c tm thy phn

su ca lp m ngay trn lp c nim. Lp c nim vng ny i khi phn nhnh.

35


36/50

Hnh 77. T trng Hinh 78. T trngP: Van rut B: Tuyn Brunner S: Lp di nim

V: Lng nhung ME: Lp o c Mi tn: Tuyn Lieberkuhn

M: Mng treo rut

Khng trng (hnh 79 80)

khng trng, biu m sp xp gn ging nh t trng, nhng cc lng nhung khng nhnbng, cc nt bch huyt bt u t nhiu lp m. Tuyn Brunner bin mt.

Hnh 79. Khng trng Hinh 80. Khng trng

V: Lng nhung M: Mng treo rut S: Lp di nim

ME: Lp o c Mui tn: Tuyn Lieberkuhn36


37/50

Hi trng (hnh 81 82)

hi trng, cc lng nhung cn rt t, mng nim rut thp v tng i bng phng, ccnt bch huyt t li rt nhiu , ni tip nhau to thnh mng Peyer (L). Cc cu to khcging cc on khc ca rut non.

Hnh 81. Hi trng Hinh 82. Hi trng

P: Van rut L: Mang Peyer

V: Lng nhung Mi tn: Tuyn Lieberkuhn

ME: Lp o c S: Lp di nim

M: Mng treo rut

Gan (hnh 83 85)

Phn chnh to nn gan l cc tiu thy gan v nhng m lin kt. Ranh gii gia cc tiuthy rt r rt, ni c 2-3 tiu thy ch p li to thnh khong lin kt tiu thy hay khongKiernan (T). Ngoi khong Kiernan, vng m lin kt (CT) ni lin 2 cnh ca tiu thy gan

rt kht nhau gi l khe Kiernan. vi vng ranh gii gia cc tiu thy khng r, cc tiuthy gan nm k cn trng nh dnh vo nhau. Trong m lin kt ca khong Kiernan ta cth thy nhnh ca cc ng mt gian thy (D), nhnh ca cc ng mch gan (A) v tinhmch gan (V). Gia mi tiu thy ta thy c mt khong trng, i khi cn 1 s huyt cu l tinh mch gia tiu thy (C). T trung tm mi tiu thy ta thy tia ra cc day t bogan vi cc xoang mao mch nm gia (S).

T bo gan hnh nhiu cnh v c nhn trn gia. Mt s t bo gan cha 2 nhn.

Trong khong Kiernan c nhiu ng mt gian thy, cc ng mt ny c lt bi biu mkhi n v mt lp lin kt mng. Ngoi ra ta cn thy 1 s t bo Kupffer nm ra cc

xoang gan.

37


38/50

Hnh 83. Gan Hinh 84. Gan Hinh 85. Gan

T: Khong Kiernan A: ng mch gan S: Mao mch

CT: M lin kt V: Tinh mch gan

C: Tinh mch trung tm D: ng mt

Tuyn ty (hnh 86 88)

Tuyn ty cu to bi cc nhm nang tit lng sp xp thnh cc thy nh r rt, cc snm lin kt trong tiu thy v gian tiu thy, h thng ng bi xut v cc o Langerhans.

Quan st mt nang tit nc lng (A) ca tuyn ty, ta thy cc t bo tit bao chung quanh,nhn trn mu tm m v bn trong l cht tit c ht mn, trong lng nang c t bo trungtm tuyn nang, i khi c th thy cc t bo vin nm gia t bo tuyn v mng y canang.

ng Boll (D) cu to bi nhiu biu m khi n thng gm t 6 t bo. Cc ng gian tiu

thy ln hn v c lt bng biu m tr n.o Langerhans (I) l nhng cu to dng trn, n mu hng, kch thc ln nh khc nhau,nhng thng ln hn cc nang tit nc lng. Vi ng knh c phng i ln ta thyo c cu to bi cc ct t bo ni nhau v ln ln bn trong l cc mao mch.

Mch mu v thn kinh thng nm m lin kt trong vng gia tiu thy. Xen gia ccnang c th thy cc t bo m (F) c kch thc tht ln v mt s mch mu (V).

38


39/50

Hnh 86. Ty

A: Nang tit nc lng

I: o Langerhans D: ng Boll

Hnh 87. Ty Hinh 88. Ty

V: Mch mu F: T bo m

39


40/50


41/50

Hnh 90. Thn

G: Qun cu thn U: Xoang Bowmann

P: ng ln gn D: ng ln xa

Hnh 91. Thn Hinh 92. Thn

CT: ng gp CD: ng thng

41


42/50

Hnh 93. Thn Hinh 94. Thn

A: ng ln E,EC: Biu m chuyn tip

D: ng xung C: Bn thn

T: ng gp V: Mch mu

Bi 13. H THNG SINH DC C

Tinh hon (hnh 95 96)Ton th dch hon c bc trong mt bao lin kt si dy c gi l mng trng (tunicaalbuginea). Trong tiu bn ta thy c nhiu ng sinh tinh. Cc ng sinh tinh cu to binhiu lp t bo nm trn mt mng y mng, bc ngoi bi nhng t bo c - biu m(M).

Gia cc ng ny l m lin kt (CT) gi l m k cha t bo si non (F), mch mu thn

kinh v mt loi gian bo c bit (t bo Leydig) (L). T bo Leydig thng nm thnhtng nhm hay c th nm n c. Cc t bo ny thng ln trn hay c nhiu cnh, nmu sm v c 1 nhn hnh trng nm gia.

Mi ng sinh tinh c bao quanh bi mt mng y mng, mng ny l mt tng biu msinh tinh gm 2 loi t bo: cc t bo dng tinh v t bo Sertoli(Sc). c tnh sp xp ccloi ny c thy r nht mt ng sinh tinh ct ngang.

Cc t bo Sertoli l nhng t bo chng , thng mng manh, di chim t mng baongoi ti gn st lng ng. T bo cht thng c cc kha di. Nhn hnh trng, hi c vtam gic, nhum mu lt.

Cc t bo dng tinh gm nhiu loi. Cc tinh bo nguyn thy (Sg) thng nm st mngy. l nhng t bo hnh trn vi nhn hnh cu n mu tm sm. Cc t bo ny c khnng phn bo to ra cc tinh bo nguyn thy mi. Sau mt thi gian tng trng, mts se bin thnh tinh bo bc I (Ps) nm ngay trn lp t bo nguyn thy. Nhn ca chngc nhiu dng khc nhau v nhim sc cht nhiu trng thi pht trin. Mi tinh bo I segin phn gim nhim to ra tinh bo II.

Tinh bo II thng nh hn tinh bo I, chng phn bo ngay khi c thnh l p v do thng rt t thy trong tiu bn m dch hon. Mi tinh bo II se phn ra thnh 2 tin tinhtrng (St). Tin tinh trng l nhng t bo rt nh thng nm tng nhm st lng ca ng

42


43/50

sinh tinh v sau se bin hnh thnh tinh trng (Lst). Tinh trng thng thy lng ng,u n mu sm v ui hng vo lng ng. C th thy cht cn ba do cc tinh bo thoiha st bn tinh trng.

Hnh 95. Tinh hon Hinh 96. Tinh hon

Sg: Tinh nguyn bo L: Gian bao Leydig

Ps: Tinh bo bc 1 Sc: T bo Sertoli

St: Tinh t M: T bo c-biu m

Lst: Tinh trng F: T bo si

Bi 14. H THNG SINH DC CAI

Bung trng (hnh 97 102)

th tr, b mt bung trng c ph bi biu m khi n (mi tn, E), lp biu m nyse de p li khi th gi. Di lp biu m l mng trng (A). Nhu m bung trng gm 2vng:

Sn v (C) l loi m lin kt cha cc t bo si non c hnh thoi, gia cc t bo ny lvng dy c cc si li v si keo. Sn ca vng ty (M) l m lin kt tha cha nhiumch mu (V) , c bit vng cung bung trng.

Nhiu noan bao cc giai on pht trin khc nhau nm trong sn ca bung trng.Nhiu nht l noan bao nguyn thuy (P) nm vng v, thng t p trung thnh chm. Ccnoan bao ny c c cu nh nht v n gin nht. phng i ln, ta thy mi noanbao nguyn thuy gm mt noan bo v c bc bng mt lp t bo phng. Mi noan bo

43


44/50

c mt nhn ln nm hi lch v mt pha. Xung quanh noan bo c mt mng trong sut(mi tn) bt mu hng nht.

Nhng noan bao c kch thc trung bnh l noan bao bc I. Chng c th c mt lp t bonang (UF) hay nhiu lp t bo nang (MF) bao quanh mt noan bo (O). Nhng ci ln hnloi ny l noan bao bc II hay noan bao tng trng. Nhng ci nh khng c xoang,nhng ci ln c xoang (A) ln nh ty mc pht trin nn cn c gi lnoan bao co hc

hay bao noan tng trng(SF). Cc noan bao ny nm phn su ca v v ngn cch visn m chung quanh bng mt mng bao gi l mng bao noan (TF).

Loi noan bao ln nht c mt xoang rng cha y cht nc mu hng (A), l nangGraaf trng thanh (GF). T bo noan trng thnh c bc bi cc t bo nang nh votrong dch nang to nn mt vng gi l ia trng . Cc t bo nang bao quanh noan bo tothnh mt lp mng ht (CR).

Mt s noan bao khng trng thnh, b thoi ha v c gi lbao noan chai.

Hnh 97. Bung trng

Mi tn: Biu m khi n A: Mang trng

C: Vng vo M: Vung ty

F: Nang noan V: Mach mu

44


45/50

Hnh 98. Bung trng

E: Biu m khi n Mui tn: Mng trong sut

P: Nang noan nguyn thy O: Noan bo

UF: Nang noan bc 1 MF: Nang noan bc 1

Hnh 99. Bung trng Hinh 100. Bung trng

45


46/50

Hnh 101. Bung trng Hinh 102. Bung trng

SF: Nang noan bc 2 GF: Nang noan trng thnh

A: Xoang CR: Mang ht

T cung trc giai on tin ng dc (hnh 103 105)

Trong hnh l mt phn ca vch t cung ct ngang v gia l xoang ca t cung (L). Vchca t cung gm ba lp: mng tng ngoi cng (ch thy c khi ta ct y cc phnca vch), lp c t cung (M) v lp trn l mng nim (nim mc) (E) ca t cung. Mngnim c th c phn thnh hai lp: lp he p di gi l lp cn bn (B) v lp rng trnmt gi l lp chc nng (F).

Nim mc cu to bi biu m tr n nm bn trn lp m m lin kt. Tuyn t cung(tuyn ng) nm bn trong lp m. b mt t cung, cc tuyn ny thng thng v khngun o, nhng su d lp nim mc th cc tuyn ny xon li. phn sau ca mngnim, ta cn thy cc ng mch xon, phn trn ch c tinh mch v mao qun. M lin kt

gia cc tuyn c nhiu hn biu m tuyn t cung.Cu to chnh ca lp c t cung l nhng si c trn, cch nhau bi m lin kt nm theo mi chiu hng. Trong lp c cng c nhiu mch mu.

Hnh 103. T cung Hinh 104. T cung Hinh 105. T cung

L: Xoang t cung F: Lp chc nng M: Lp c

E: Lp ni mc B: Lp cn bn

46


47/50

T cung luc tin ng dc v ng dc (hnh 106)

Trong lc th ng dc, c nhng bin i xy ra hu ht vng chc nng ca nim mc.Lc ny lp chc nng c th c chia thnh hai vng:

- vung rn, he p, nm ngay di lp biu m, ni ny t c ph thng, cc tuyn khnh v thng.

- bn di l lp xp rt rng v c cc bin i nh sau: lp m lin kt nim mcdy ln, phn ln l do lng dch cht tit tng v cc tuyn t cung ln ra, uncong queo. Lng tuyn dan ra v cha y cht tit. Nhng t bo tuyn thp v lnchiu ngang. giai on ny, cc ng mch xon thy xut hin khp vng nimmc.

T cung giai on sau ng dc (hnh 107)

Trong giai on ny tuyn t cung dan ra, mch mu gim xung huyt , nim mc c cu tothnh 2 lp: m c (C ) v m xp (S).

Hnh 106. T cung Hinh 107. T cungF: Lp chc nng C: Lp m c

B: Lp cn bn S: Lp m xp

47


48/50

Bi 15. DA

Da (hnh 108 112)

Bn ngoi da l lp biu m lt kp ha sng rt mnh (E). C th thy vt tch ca mtlng b ct ngang (H). Lp biu m thng lng vo m lin kt to thnh nh biu b (EP)

v nh chn b (DP).Tn cng ca biu m l lp mm (B) gm nhng t bo tr hay khi n nm trn mngy. K l lp t bo gai (S) , lp t bo de p (G) v nhng t bo sng ho. Lp sng (C)pha trn dy hay mng ty v tr ca da.

Lp b (D) ngay st di biu m to bi m lin kt tha v dy c nhiu mch mu,mch bch huyt, dy thn kinh.

Lp h b (Hy) cu to bi m lin kt tha v mt s t bo m bn trong.

Cc nang lng nhiu v nm san st nhau. Cc tuyn ba (S) c hnh ti, t p hp cc t bobt mu lt v c ng dn.

C dng lng (APM) l c trn, bt ngun t lp b v i vo trong lp bao lin kt canang lng.

Cc t bo tit v ng dn ca tuyn m hi (Sg) nm vng m lin kt chung quanh. Cct bo tit ln hn v bt mu lt hn t bo ng dn.

Cng c th quan st thy cc dy thn kinh (N).

Hnh 108. Da Hinh 109. Da

D: Lp b APM: C dng lngS: Tuyn ba nhn Sg: Tuyn m hi

Hy: H b

48


49/50

Hnh 110. DaC: Lp sng G: Lp t bo de p

S: Lp t bo gai B: Lp t bo y

EP: Nh biu bi DP: Nhu chn b

Hnh 111. Da Hinh 112. Da

E: Biu m lt kp ha sng Sg: Tuyn m hi

H: Nang lng Sg: Tuyn m hi S: Phn ch tit

S: Tuyn ba nhn N: Dy thn kinh D: Phn bi xut49


50/50

TI LIU THAM KHO

1. Irwin Birman, 1993. Color Atlas of Basic Histology. Nh xut bn Appleton & Lange,Norwalk, Connecticut, USA.

2. William J. Bacha & Linda M. Bacha, 2000. 2nd edition. Nh xut bn LippincottWilliams & Wilkins, USA

3. Ownby C, 1999. Histology, http://www.cvm.okstate.edu

4. http://www.calnet/vetrep

5. http://udel.edu
http://www.calnet/vetrephttp://udel.edu/http://www.calnet/vetrephttp://udel.edu/

thuc hanh mo phoi tai ban

Documents