Tilburg University

Economie als menswetenschap

van Damme, E.E.C.

Published in:Economisch Statistische Berichten

Document version:Publisher's PDF, also known as Version of record

Publication date:2014

Link to publication

Citation for published version (APA):van Damme, E. E. C. (2014). Economie als menswetenschap. Economisch Statistische Berichten, 99(4693),557-557.

General rightsCopyright and moral rights for the publications made accessible in the public portal are retained by the authors and/or other copyright ownersand it is a condition of accessing publications that users recognise and abide by the legal requirements associated with these rights.

- Users may download and print one copy of any publication from the public portal for the purpose of private study or research - You may not further distribute the material or use it for any profit-making activity or commercial gain - You may freely distribute the URL identifying the publication in the public portal

Take down policyIf you believe that this document breaches copyright, please contact us providing details, and we will remove access to the work immediatelyand investigate your claim.

Download date: 08. Jan. 2020

Column ESB

557Jaargang 99 (4693) 11 september 2014

Deze maand viert SEO Eco-nomisch Onderzoek zijn 65-jarig bestaan met een

symposium getiteld ‘Luistert de poli-tiek eigenlijk wel naar economen?’ Een interessante vraag. Waarom zou ze? Wat hebben economen te ver-tellen? Weten zij hoe de economie werkt, of hoe de overheid die bij moet sturen?SEO floreert als nooit tevoren. Ik weet niet of politici luisteren, maar vast staat dat de hen ondersteunende ambtenaren, en het bedrijfsleven, het SEO vaak om advies vragen. Klaarblij-kelijk doet SEO iets goed. Een quick scan laat zien dat SEO veelal kosten-batenanalyses doet. Het is paradoxaal dat daar zoveel vraag naar is, want een dergelijke analyse veronderstelt calcu-lerende burgers die alles (eendimensionaal) op geld kunnen waarderen, en is dus niet waarde-neutraal. Een KBA vervangt de politieke discussie over waarden door een technocratische over parameters. Is dat wat de politiek wil? Een KBA veronderstelt dat alleen externe prikkels (verande-ringen in kosten of baten) het individuele gedrag en de daar-uit resulterende sociale uitkomst kunnen beïnvloeden. Veel wetenschappers vinden dat te beperkt. Zij wijzen erop dat mensen vaak niet weten wat ze willen, dat preferenties te beïn-vloeden zijn en een goed verhaal daarom wellicht effectiever is dan een straf of beloning. De econoom maakt de staatsman en dominee niet overbodig.Een KBA is onderdeel van de welvaartseconomie, een gebied dat sinds de jaren vijftig stilstand kent. Sen (1987) ziet het enge mensbeeld van economen als oorzaak voor de verpaupering van het gebied. Mensen worden niet gedreven door wat ze wil-len hebben, maar door wat ze willen zijn. Zij laten zich mede leiden door ethische overwegingen, zodat economie en ethiek elkaar wederzijds beïnvloeden, en welvaartseconomie en posi-tieve economie niet gescheiden kunnen worden. Sinds kort is er weer academisch enthousiasme voor deze interactie.Ook binnen de verklarende economie worden grote stappen gezet. Milton Friedman zeurde 25 jaar geleden nog dat welis-waar de taal (wiskunde) en de methode (econometrie) veran-derden, maar dat inhoudelijk de economie weinig vooruitgang boekte: “The major issues occupying the attention of the econo-mists (...) are very much the same as those that Adam Smith dealt with more than two centuries ago. Moreover, there has not been a major sea change in our understanding of those issues.” (Friedman, 1991). Maar hij zag het verkeerd.Juist is dat we op macro-economisch gebied niet veel veran-dering zien. Er is sprake van een rat race tussen praktijk en we-

tenschap. Ons begrip neemt toe, maar de wereld wordt minstens zo snel complexer. Op micro-economisch terrein gebeurt er des te meer. Fried-man had niet voorzien dat experimen-teel onderzoek hier zo’n grote vlucht zou nemen en zo succesvol zou zijn. Bovendien verschoof, onder invloed van Gary Becker, de aandacht van de economie naar de mens. Coase had gelijk: de economie is te complex en dynamisch. De mens is minder ver-anderlijk en daarom eenvoudiger te doorgronden. De moderne micro-econoom probeert door beter begrip van de mens ook de economie beter te doorgronden. Een voorbeeld kan het succes van die indirecte aanpak illustreren. Een van de grootste inefficiënties in de econo-

mie is de onderbenutting van vrouwen. Sinds jaar en dag zijn er grote sekseverschillen betreffende beloning en inzet, maar tot voor kort hadden we geen goede verklaring. Jeroen Pauws op-merking (in het AD op 22 augustus) dat hij pas meer vrouwen in zijn programma ging uitnodigen “als ze langzamerhand iets in onze samenleving gaan betekenen”, lokte verontwaardigde reacties uit, maar hij heeft wel gelijk. Maar waarom?Vrouwen zijn gemiddeld net zo capabel als mannen. Ze zijn wat meer risico-avers, soms wat eerlijker, soms wat gemener, en in bepaalde situaties wat socialer. Het belangrijke verschil met mannen is echter hun houding ten opzichte van concur-rentie. Vrouwen houden niet van concurrentie en ze presteren ook slechter in competitieve situaties (Niederle en Vesterlund, 2011). Maar onze samenleving is op concurrentie gebaseerd. Wil je bij Pauw aan tafel komen, dan moet je interessanter zijn dan de anderen. Het gevolg: vrouwen doen zichzelf tekort, ze halen niet de top en de maatschappij benut hun schaarse middelen niet optimaal. Kennis is de eerste stap tot verbetering. Een belang-rijk mechanisme is gebrek aan zelfvertrouwen, maar dat kan getraind worden. Bovendien kan positieve discriminatie een steuntje in de rug geven. Zweden laat zien hoe het kan.Hebben economen iets zinvols te vertellen? Ja, maar voorlopig meer over sociale aspecten dan over zuiver economische.

litEratuurFriedman, M. (1991) Old wine in new bottles. Economic Journal, 101(404),

33–40.

Niederle, M. en L. Vesterlund (2011) Gender and competition. Annual Re-view of Economics, 3(1), 601–630.

Sen, A. (1987) On ethics and economics. Oxford: Blackwell.

Economie als menswetenschap

Eric van dammEHoogleraar aan de Universiteit van Tilburg

De auteur hee� verklaard dit artikel alleen te publiceren in ESB en niet elders te publiceren in wat voor medium dan ook. Het is wel toegestaan om het artikel voor eigen gebruik

en voor publicatie op een intranet van de werkgever van de auteur aan te wenden.