tjp mesozoyik triyas-jura-kretase
DESCRIPTION
TJP Mesozoyik Triyas-Jura-Kretase. M E S O Z O Y İ K ( Orta yaşam). Mesozoyik zamanı üç devirden oluşur. Üst Zaman. Zaman. Devir (milyon yıl). F A N E R O Z O Y İ K. SENOZOYİK. Neojen (23 – 0). Paleojen (65.5 – 23). MESOZOYİK. Kretase (145.5 – 65.5). - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
TJP
Mesozoyik
Triyas-Jura-Kretase
M E S O Z O Y İ KM E S O Z O Y İ K(Orta yaşam)
Mesozoyik zamanı üç devirden oluşur
KRETASEKRETASE 145.5 – 65.5 my
JURA JURA 199.6 – 145.5 my
TRİYASTRİYAS 251 – 199.6 my
Kambriyen (542 - 488.3)
Ordovisiyen (488.3 - 443.7)
Siluriyen (443.3 - 416)
Devoniyen (416 - 359.2)
Karbonifer (359.2 - 299)
Permiyen (299 - 251)
PALEOZOYİK
Triyas (251 – 199.6)
Jura (199.6 - 145.5 )
Kretase (145.5 – 65.5)MESOZOYİK
Paleojen (65.5 – 23)
Neojen (23 – 0)
SENOZOYİKFANEROZOYİK
Devir (milyon yıl)ZamanÜst Zaman
(Latince (Latince Triad Triad = üç)= üç)
T R İ Y A ST R İ Y A S
251 – 199.6 my
251 My
199.6 My
Triyas Devri
Erken
Orta
Geç
Triyas Sistemi
Alt
Orta
Üst
Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
(Latince (Latince Triad Triad = üç)= üç)
GermanyaHavzası
19. Yüzyılın ilk yarısında E. Beaumont ve F. Alberti (1834) Germanya Havzası’ nda inceledikleri istifi Triyas Sistemi olarak ayırtlamış ve adlamışlardır.
Bu havzadaki istif altta karasal, ortada denizel, üstte karasal birimlerden oluşmaktadır.
Triyas adı istifin 3 bölümden oluşmasına istinaden verilmiştir
T R İ Y A ST R İ Y A S adlama adlama
GermanyaHavzası
Bu Triyas, epikontinental tipte olup tipik olarak Suab, Frankoni, Turingen ve Hanover bölgelerini kapsayan Germanya Havzası’nda görüldüğü için GERMANYA TRİYAS’ ı denir
Triyas istifleri, Germanya Havzası’ndan kuzeye gidildikçe karasal, güneye gidildikçe denizel özelliklere geçer
Bu nedenle 3 tip Triyas ayırtlanmıştır
(Latince (Latince Triad Triad = üç)= üç)
T R İ Y A ST R İ Y A S
1.Kontinental Triyas2. Germanya Triyas’ı3.Alp Triyas’ı
3 tip Triyas :
denizel
denizel
denizel
karasal
denizel
karasal
karasal
karasal
1 2 3
KB GD
GermanyaHavzası
Germanya Havzası
GERMANYA TRİYAS’ıGERMANYA TRİYAS’ı
GERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLARGERMANYA TİPİ TRİYAS’IN GÖRÜLDÜĞÜ ALANLAR
GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TRİYAS’ıGERMANYA TRİYAS’ı
Sistem / Devir
Seri/ Devre Kat / Çağ
TTRRİİYYAASS
Üst/Geç KOYPERKOYPER(alacalı marnlar)(alacalı marnlar)
Orta/Orta MÜŞELKALKMÜŞELKALK(kavkılı kireçtaşları)(kavkılı kireçtaşları)
Alt/Erken BUNTZANTŞTAYNBUNTZANTŞTAYN(alacalı kumtaşları)(alacalı kumtaşları)
GERMANYA TRİYAS’ı GERMANYA TRİYAS’ı bölümlemebölümleme
GERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİGERMANYA TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİ
Sistem / Devir
Seri/ Devre
Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER
TT
RR
İİ
YY
AA
SS
Üst/Geç KoyperKoyper Myophoria kefersteini (bivalv)
Orta/Orta MüşelkalkMüşelkalk
Myophoria vulgaris (bivalv)
Myophoria goldfussi (bivalv)
Encrinus liliformis (krinoid)
Ceratites nodosus (ammonoid)
Ceratites semipartitus (ammonoid)
Beneckeia buchi (ammonoid)
Alt/Erken
Buntzantştayn Buntzantştayn (Bunter)(Bunter)
Myophoria tenuis (bivalv)
Gervillia murchisoni (bivalv)
Beneckeia tenuis (ammonoid)
BuntzantştaynBuntzantştaynBuntzantştaynBuntzantştayn
Alt Triyas, Permiyen üzerinde transgressif olan alacalı kumtaşlarıyla başlar. Triyas’ın sınırları tümüyle Zekştayn Denizi’nin biraz genişlemesi şeklinde görülür. Tümüyle kurak iklimde oluşmuş, sel sağnak formasyonu özelliği gösterir.
Seri Kat
Üst KoyperKoyper
Orta MüşelkalkMüşelkalk
Alt Buntzantştayn Buntzantştayn
Üstte:Üstte: lagüno-denizellagüno-denizel (transgressiyon)(transgressiyon)bazen denizel fosilli bazen de jips ve dolomitli olan lagüner-denizel kumtaşları
Ortada: Ortada: karasal karasal (regresyon)(regresyon) bitki kalıntılı, konglomeratik kumtaşları
altta:altta: Zekştayn denizinin sonuZekştayn denizinin sonu ince, benekli kumtaşları
Alt Triyas BUNTZANTŞTAYNAlt Triyas BUNTZANTŞTAYN
Linyitli marnlar. Dolomit, jips ve bitki kalıntıları kapsayan bu seviye Müşelkalk denizinin sonunu belirtir. Bu seviyenin tanıtman fosili Myophoria goldfussi’ dir.
80-100 m kalınlığında kokina (kavkılı kireçtaşı), enkrinit (krinoidlerden oluşan kçt), kireçtaşı, marn ve dolomit (asıl Müşelkalk seviyesi). Bu seviyede Encrinus liliformis, Myophoria vulgaris, Ceratites nodosus, Ceratites semipartitus gibi fosiller vardır.
jips, anhidrid, tuz ve potas. Bu seviyede hemen hemen hiç fosil bulunmaz.
Kireçtaşı-marn ardışımı (Welenkalk). Havzanın kenarlarında ise kumlu veya kırıntılı fasiyesler (Müşelzantştayn). Welenkalk içinde Myophoria vulgaris (bivalv), Beneckeia buchi (ammonoid) gibi fosiller vardır.
Orta Triyas MÜŞELKALK Orta Triyas MÜŞELKALK (kavkılı kireçtaşı)(kavkılı kireçtaşı)
altalt
üstüst
100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner 100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur. kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur.
Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur. Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur.
Üst Triyas’ın tanıtman fosili Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteiniMyophoria kefersteini’dir. Bu ’dir. Bu fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini sağlar.sağlar.
100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner 100-450 metre kalınlığa erişir. Tuzlu ve lagüner formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, formasyonlardan meydana gelmiştir. Renkli marnlar, dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları dolomitli kireçtaşları, jips, anhidrit ve bitki kırıntıları kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur. kapsayan kumtaşlarından oluşmuştur.
Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur. Almanya’nın önemli tuz yatakları bu seviyede bulunur.
Üst Triyas’ın tanıtman fosili Üst Triyas’ın tanıtman fosili Myophoria kefersteiniMyophoria kefersteini’dir. Bu ’dir. Bu fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen fosilin doğu Alplerde Raibl bölgesindeki Karniyen katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini katında da bulunuşu iki tip Triyas’ın deneştirilmesini sağlar.sağlar.
Üst Triyas KOYPERÜst Triyas KOYPER
Germanya (Almanya) Germanya (Almanya) Triyas’ı tümüyle “Tam Triyas’ı tümüyle “Tam seri” halinde görülür. seri” halinde görülür. Altta transgressif, ortada Altta transgressif, ortada denizel, üstte ise denizel, üstte ise regressif özellikler regressif özellikler dikkati çeker.dikkati çeker.
Alp Dağları bölgesinde Alp Dağları bölgesinde görülen derin denizel görülen derin denizel Triyas’a “Triyas’a “Alp Triyas’ıAlp Triyas’ı” adı ” adı verilmiştir (3) verilmiştir (3)
Katların ayırtlanması Katların ayırtlanması Germanya tipinden farklıdır.Germanya tipinden farklıdır.
Germanya ve Alp tipi Germanya ve Alp tipi Triyas’ın birbirleriyle girik Triyas’ın birbirleriyle girik olduğu yerler mevcuttur olduğu yerler mevcuttur (örn., Lysa Gora ve Balear (örn., Lysa Gora ve Balear adaları).adaları).
ALP TRİYAS’ıALP TRİYAS’ı
Sistem / Devir
Seri/ Devre
Kat / Çağ
TT
RR
İİ
YY
AA
SS
Üst/GeçNORİYENNORİYEN
KARNİYENKARNİYEN
Orta/Orta
LADİNİYENLADİNİYEN
ANİSİYENANİSİYEN
Alt/Erken SKİTİYENSKİTİYEN
SPATİYENSPATİYEN
NAMMALİYENNAMMALİYEN
GRİSBAHİYENGRİSBAHİYEN
ALP TRİYAS’ı ALP TRİYAS’ı bölümlenmebölümlenme
ALP TRİYAS’ININ TANITMAN FOSİLLERİSistem / Devir
Seri/ Devre
Kat / Çağ TANITMAN FOSİLLER
TT
RR
İİ
YY
AA
SS
Üst/Geç
NoriyenNoriyenMyophoria kefersteini (bivalv)
Monotis salinaria (bivalv)
KarniyenKarniyenTrachyceras aonoides (ammonoid)
Halobia stryaca (bivalv)
Orta/Orta
LadiniyenLadiniyenDaonella lommeli (bivalv)
Protrachyceras archelaus (ammonoid)
AnisiyenAnisiyen
Spiriferina mentzelli (brakiyopod)
Paraceratites trinodosus (ammonoid)
Paraceratites binodosus (ammonoid)
Alt/Erken SkitiyenSkitiyen
SpatiyenSpatiyen Tirolites cassianus (ammonoid)
NammaliyenNammaliyen Anasbirites pluriformis (ammonoid)
GrisbahiyenGrisbahiyen Ophiceras woodwardi (ammonoid)
İngiltere’nin orta kesimlerinde (1) Triyas, üst seviyelerdeki Resiyen tabakaları hariç, genelde kırmızı renkli konglomera, kumtaşı ve marnlardan oluşur.
Bu karasal istifin alt kesimi Almanya’daki Buntzantştayn’a, üst kesimi ise Koyper’e eşdeğerdir. Müşelkalk veya herhangibir denizel oluşuk mevcut değildir.
KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYAS
karasal
denizel
karasal
karasal
karasal
1 2
Koyper
Buntzantştayn
Müşelkalk
KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYASP
ER
MİY
EN
TR
İYA
ST
RİY
AS
Resiyen tabakaları: denizel
karasal
karasal
Geç Triyas’ta Resiyen Denizi’nin kapladığı alanlar
KONTİNENTAL TRİYASKONTİNENTAL TRİYASP
ER
MİY
EN
TR
İYA
ST
RİY
AS
Resiyen tabakaları: denizel
Yeni Kırmızı KumtaşıYeni Kırmızı Kumtaşı (New Red Sandstone)
kara üzerinde veya tuzlu, canlı yaşamına elverişli olmayan göllerde meydana gelmişlerdir. Bu birimler içinde kara bitkilerine ait kalıntılar, amphibia, reptil ve balık kalıntıları; bazı ince taneli birimlerde amphibia ve reptil ayak izleri bulunmuştur.
T R İ Y A ST R İ Y A S coğrafya coğrafya
PERMO-TRİYASPERMO-TRİYAS
Türkiye’ye ait alanlar
KÜRE OKYANUSUMELİATA OKYANUSUMALİAK OKYANUSUPİNDOS OKYANUSU
T R İ Y A ST R İ Y A S NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Mevcut Okyanuslar
PALEOTETİS OKYANUSUNEOTETİS OKYANUSU
Açılacak Okyanuslar
KÜRE OKYANUSU
KÜRE KOMPLEKSİ
T R İ Y A ST R İ Y A S
Küre Kompleksinin yüzeylediği alanKüre Kompleksinin yüzeylediği alan
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
Geç Skitiyen’deGeç Skitiyen’de Lavrasya’nın aktif güney kenarında, Paleotetis’in kuzeye doğru dalmasıyla ilişkili olarak gelişen yay ardı riftleşmeyle açılmaya başladı
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN
(LAVRASYA)
Konya
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYEN
ANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
LAVRASYA
Küre rifti
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
Karniyen’deKarniyen’de güneye doğru dalarak kapanmaya başladı
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN
NORİYENNORİYEN
NEOTETİSNEOTETİS
Paleotetis süturu
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlamasıKüre Okyanusunun açılmaya başlaması
Küre Okyanusunun güneye doğru Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlamasıdalarak kapanmaya başlaması
kk : Karakaya Kompleksiİs: İstanbul Zonu
Paleotetis süturuKonya
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
Erken TriyasErken Triyas’ ta açıldı’ ta açıldıGeç TriyasGeç Triyas’ ta güneye doğru ’ ta güneye doğru dalarak kapanmaya başladı. dalarak kapanmaya başladı.
Orta Jura’Orta Jura’ da tamamen kapandı. da tamamen kapandı.
Küre okyanusal havzasının Küre okyanusal havzasının açılıp kapanması sonucunda açılıp kapanması sonucunda gelişen birimler gelişen birimler Küre Küre kompleksikompleksi’ni oluşturdu’ni oluşturdu
Küre KompleksiKüre KompleksiKüre KompleksiKüre Kompleksi
Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden Kompleks jeolojik evrimleri farklı üç birimden oluşmaktadır:oluşmaktadır:
1. Küre Sırtı Birimi1. Küre Sırtı Birimi : Permiyen öncesine ait, : Permiyen öncesine ait, düşük dereceli metamorfizma gösteren düşük dereceli metamorfizma gösteren okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla okyanusal istifler ve bunları uyumsuzlukla örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel örten Alt-Orta Triyas yaşlı sığ denizel istiflerden oluşur istiflerden oluşur
2. Küre Okyanusal birimi2. Küre Okyanusal birimi : Küre okyanusunun : Küre okyanusunun aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta aktif güney kenarında, Orta Karniyen’den Orta Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması Jura’ya kadar oluşan yığışım prizması birimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsarbirimlerini ve Orta Jura yaşlı molasları kapsar
3. Çalça Birimi3. Çalça Birimi : Küre okyanusunun kuzey pasif : Küre okyanusunun kuzey pasif kenarında oluşan birimleri kapsarkenarında oluşan birimleri kapsar
KARAKAYA OKYANUSU (?)
KARAKAYA KOMPLEKSİ
T R İ Y A ST R İ Y A S
KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ
KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ : :Permo-Triyas Permo-Triyas yaşlı değişik yaşlı değişik tektono-stratigrafiktektono-stratigrafik birimlerden oluşur ve Sakarya zonunda birimlerden oluşur ve Sakarya zonunda bir kuşak şeklinde uzanır.bir kuşak şeklinde uzanır.
Okay & Göncüoğlu, 2004
Karakaya Kompleksi’nin çökelme ortamını ve tektonik gelişimini izah eden iki model bulunmaktadır. 1. Rift modeliRift modeli: Karakaya Kompleksi Geç Permiyen’de açılan, Geç Triyas’ta kapanan okyanusal bir havzada oluşmuştur.
2. Dalma-batma eklenme modeli:Dalma-batma eklenme modeli: Karakaya Kompleksi, Paleotetis’in Triyas’ta Lavrasya’nın altına dalması sırasında dalma-batma zonunda oluşan yığışım prizmasıdır
KARAKAYA KOMPLEKSİKARAKAYA KOMPLEKSİ
1. Rift modelindeRift modelinde, Karakaya Kompleksi kayaları Geç Permiyen yaşında bir riftte oluşmuş, bu rift daha sonra okyanusal bir kenar denize dönüşmüş ve en Geç Triyas’ta kapanmıştır.
Rift modelindeRift modelinde, (devamı)
KüreOkyanusu
KüreOkyanusu
2. Dalma-batma eklenme modelineDalma-batma eklenme modeline göre Karakaya Kompleksi, Paleo-Tetis’in Triyas’ta kuzeye doğru Lavrasya’nın aktif kıta kenarı boyunca dalma-batması ile oluşmuş bir eklenir prizmayı (yığışım prizması) temsil eder
Okay & Göncüoğlu, 2004
Stampfli
KARAKAYA KOMPLEKSİ nin Dalma-batma-eklenme modeline göre oluşum yeri
LAVRASYA
Küre rifti
SAKARYA ZONU
SAKARYA ZONU
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN
Konya
LADİNİYENLADİNİYEN
ANİSİYENANİSİYEN
NORİYENNORİYEN
NEOTETİSNEOTETİS
Paleotetis süturu
NORİYENNORİYENKARNİYENKARNİYENLADİNİYENLADİNİYENANİSİYENANİSİYENSKİTİYENSKİTİYEN Küre Okyanusunun açılmaya başlamasıKüre Okyanusunun açılmaya başlaması
Küre Okyanusunun güneye doğru Küre Okyanusunun güneye doğru dalarak kapanmaya başlamasıdalarak kapanmaya başlaması
kk : Karakaya Kompleksiİs: İstanbul Zonu
Paleotetis süturuKonya
İstanbul Zonu
Sakarya Zonu
Okay & Göncüoğlu 2004
Türkiye’nin tektonik birlikleri
JURAJURA
199.6 – 145.5 my
199.6 My
144.5 My
JURA DEVRİ
Erken
Orta
Geç
JURA SİSTEMİ
Alt
Orta
Üst
Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
J U R A J U R A adlama
Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman Jura terimini ilk kez 1795 yılında Alman jeolog A. Von Humbolt jeolog A. Von Humbolt Jura dağlarındakiJura dağlarındaki beyaz beyaz kireçtaşları için önermiştir.kireçtaşları için önermiştir. 1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu 1829 yılında Fransız paleontolog Brogniart bu terimi bir devir için kullanmıştır. terimi bir devir için kullanmıştır.
Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki Alman jeolog Von Buch Jura Dağları’ndaki formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura formasyonların üçe ayrıldığını görerek Jura Sistemini üç seriye ayırmıştırSistemini üç seriye ayırmıştır
J U R A J U R A bölümleme
Jura Sistemi üç seriye bölünmüştür:
Üstte MALM MALM ((Beyaz JuraBeyaz Jura))
Ortada DOGGER DOGGER ((Esmer JuraEsmer Jura))
Altta LİYAS LİYAS ((Kara JuraKara Jura))
HettanjiyenHettanjiyen
SinemuriyenSinemuriyen
PliyensbahiyenPliyensbahiyen
ToarsiyenToarsiyen
LİYASAlt/Erken
AaleniyenAaleniyen
BajosiyenBajosiyen
BatoniyenBatoniyen
KalloviyenKalloviyen
DOGGEROrta/Orta
OksfordiyenOksfordiyen
KimmericiyenKimmericiyen
TitoniyenTitoniyenMALMÜst/GeçJJ
UU
RR
AA
Kat / Çağ Seri/ DevreSistem / Devir
Alsanites liassicusHettanjiyenHettanjiyen
Asteroceras obtusumSinemuriyenSinemuriyen
Phricodoceras tayloriPseuduptonia micromphala
PliyensbahiyenPliyensbahiyen
Harpoceras falciferumToarsiyenToarsiyen
LİYASAlt/Erken
AaleniyenAaleniyen
BajosiyenBajosiyen
BatoniyenBatoniyen
KalloviyenKalloviyen
DOGGEROrta/Orta
Idoceras planulaEpipeltoceras bimammatum
OksfordiyenOksfordiyen
Sutneria platynotaKimmericiyenKimmericiyen
Paraulacosphinctes transitoriusHybonoticeras hybonotum
TitoniyenTitoniyen
MALMÜst/Geç
JURA
Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/DevreSis/Dev
Jura Devri’nde yaşamış canlıların Jura Devri’nde yaşamış canlıların en önemlileri ammonitlerdir en önemlileri ammonitlerdir
Jura Sistemi’nin katları ammonit Jura Sistemi’nin katları ammonit zonlarıyla belirlenmiştir.zonlarıyla belirlenmiştir.
J U R A J U R A coğrafya
Jura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslar
KÜRE OKYANUSUKÜRE OKYANUSU
MELİATA OKYANUSUMELİATA OKYANUSU
MALİAK OKYANUSUMALİAK OKYANUSU
PİNDOS OKYANUSUPİNDOS OKYANUSU
NEOTETİS OKYANUSUNEOTETİS OKYANUSU
NEOTETİSNEOTETİS
TRİYAS SONU
Jura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslarJura öncesinde varolan okyanuslar
J U R A J U R A coğrafya
Jura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslarJura’da açılmaya başlayan okyanuslar
ATLANTİK OKYANUSUATLANTİK OKYANUSU
ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU
VARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSUVARDAR OKYANUSU
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU
İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU
İntrapontid süturu: İntrapontid okyanusu’nun kapandığı kuşak
İzmir-Ankara-Erzincan süturu: İz.-Ank.-Erz. okyanusu’nun kapandığı kuşak
GÜNÜMÜZDE TÜRKİYE’NİN TEKTONİK BİRLİKLERİVE
OFİYOLİTİK KENET ZONLARI
OKYANUSLAR KAPANMADAN ÖNCE(Not: şematik olup gerçek coğrafik konumlar değildir)
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA)İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSU (IA)
Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı Küre Okyanusu’nun ve onun batıdaki devamı olan Meliata-Maliak okyanuslarının güneye olan Meliata-Maliak okyanuslarının güneye doğru dalmasıyla ilişikli olarak doğru dalmasıyla ilişikli olarak Geç Triyas-Geç Triyas-Erken Jura’Erken Jura’ da da Vardar OkyanusuVardar Okyanusu ve onun doğuya ve onun doğuya doğru devamı şeklinde doğru devamı şeklinde İzmir-Ankara-Erzincan İzmir-Ankara-Erzincan OkyanusuOkyanusu açılmaya başlamıştır açılmaya başlamıştır
NEOTETİSNEOTETİS
TitoniyenKimmericiyenOksfordiyen
KalloviyenBatoniyenBajosiyenAaleniyen
ToarsiyenPliyensbahiyen
SinemuriyenHettanjiyen
İZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUİZMİR-ANKARA-ERZİNCAN OKYANUSUTitoniyenKimmericiyenOksfordiyen
KalloviyenBatoniyenBajosiyenAaleniyen
ToarsiyenPliyensbahiyenSinemuriyenHettanjiyen
İNTRAPONTİD OKYANUSUİNTRAPONTİD OKYANUSU
İntrapontid okyanusu İntrapontid okyanusu Jura Jura başındabaşında, Sakarya Zonu’nun , Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından Lavrasya kenarından ayrılmasıyla açılmıştır ve ayrılmasıyla açılmıştır ve Vardar Okyanusu’nun doğuya Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu doğru uzanan bir koyu şeklindedir.şeklindedir.
ATLANTİK OKYANUSUATLANTİK OKYANUSU
ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU
ATLANTİK OKYANUSUATLANTİK OKYANUSU
Atlantik Okyanusu’ nun orta Atlantik Okyanusu’ nun orta kesimleri kesimleri Geç Triyas-Erken JuraGeç Triyas-Erken Jura evresinde açılmaya başlamıştırevresinde açılmaya başlamıştır
TitoniyenKimmericiyenOksfordiyen
KalloviyenBatoniyenBajosiyenAaleniyen
ToarsiyenPliyensbahiyenSinemuriyenHettanjiyen
SİNEMURİYEN
ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU
TitoniyenKimmericiyenOksfordiyen
KalloviyenBatoniyenBajosiyenAaleniyen
ToarsiyenPliyensbahiyenSinemuriyenHettanjiyen
Atlantik Okyanusu’ndaki Atlantik Okyanusu’ndaki riftleşmeler riftleşmeler Jura boyuncaJura boyunca doğuya doğru ilerleyerek doğuya doğru ilerleyerek Alpin Alpin Tetis’iTetis’i açmıştır açmıştır
TOARSİYEN
ALPİN TETİS RİFTİ
K
ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU
TİTONİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYEN
KALLOVİYENBATONİYENBAJOSİYENAALENİYEN
TOARSİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENHETTANJİYEN
ALPİN TETİS OKYANUSUALPİN TETİS OKYANUSU
TİTONİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYEN
KALLOVİYENBATONİYENBAJOSİYENAALENİYEN
TOARSİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENHETTANJİYEN
Oksfordiyen
TİTONİYENTİTONİYENKİMMERİCİYENKİMMERİCİYENOKSFORDİYENOKSFORDİYEN
KALLOVİYENKALLOVİYENBATONİYENBATONİYENBAJOSİYENBAJOSİYENAALENİYENAALENİYEN
TOARSİYENTOARSİYENPLİYENSBAHİYENPLİYENSBAHİYENSİNEMURİYENSİNEMURİYENHETTANJİYENHETTANJİYEN
GEÇ GEÇ JURAJURA
LavrasyaLavrasyaveve
GondwanaGondwana
Lavrasya
Gondwana
Orta Jura’da Kapanan Küre süturu
LAVRASYA LAVRASYA
GONDWANA GONDWANA
P A N G E A
ATLANTİK OKYANUSUATLANTİK OKYANUSU
Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla Orta Atlantik ve Alpin Tetis’in açılmasıyla PANGEAPANGEAKıta’sı ikiye ayrılmıştır:Kıta’sı ikiye ayrılmıştır:
Kuzeyde Kuzeyde LAVRASYA (LAVRASYA (Lavrensiya+Avrupa+Asya)Lavrensiya+Avrupa+Asya)
Güneyde Güneyde GONDWANA GONDWANA ((G.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+AntartikG.Amerika+Afrika+Hindistan+Avustralya+Antartikaa))
KRETASEKRETASE
145.5 – 65.5 my
145.5My
65.5 My
KRETASE DEVRİ
Erken
Geç
KRETASE SİSTEMİ
Alt
Üst
Zaman Birimi Zaman-Stratigrafi Birimi
KRETASE KRETASE adlama
(Latince (Latince CretaCreta = tebeşir) = tebeşir)
KRETASE KRETASE adlama
Kretase terimi ilk kez 1822 yılında Omalius d’Halloy tarafından Manş denizi’nin sahillerinde görülen beyaz renkli, tebeşirli, bir gurup formasyon için kullanılmıştır
Kretase istifleri her yerde beyaz renkli, tebeşirli formasyonlardan oluşmazBu güne kadar daha uygun bir terim önerilmediği için Kretase terimi korunmuştur.
KRETASE KRETASE bölümleme
Alt / Erken
Üst / Geç
K R E T A S E
Seri / DevreSistem / Devir
Beriaziyen
Valanjiniyen
Hotriviyen
Barremiyen
Apsiyen
Albiyen
Alt/Erken
Senomaniyen
Türoniyen
Koniasiyen
Santoniyen
Kampaniyen
Maastrihtiyen
Üst/Geç
K
R
E
T
A
S
E
Kat / ÇağSeri/ DevreSistem / Devir
Beriaziyen
Valanjiniyen
Hotriviyen
Barremiyen
Apsiyen
Albiyen
Alt/Erken
Senomaniyen
Türoniyen
Koniasiyen
Santoniyen
Kampaniyen
Maastrihtiyen
Üst/Geç
K
R
E
T
A
S
E
Kat / ÇağSeri/ DevreSistem / Devir
NeokomiyenNeokomiyen
SenoniyenSenoniyen
Sistem / Devir Seri/
DevreKat / Çağ Tanıtman fosiller
K
R
E
T
A
S
E
Üst/Geç
MaastrihtiyenOrbitoides apiculatus (foraminifer)Orbitoides medius (foraminifer)Globotruncana stuarti (foraminifer)
Kampaniyen Globotruncana calcarata (foraminifer)
Santoniyen Lacazina compressa (foraminifer)
Koniasiyen Globotruncana concovata (foraminifer)
Türoniyen Rotalipora turonica (foraminifer)
Senomaniyen Cyclolina cretacea (foraminifer)
Alt/Erken
Albiyen Hoplites dentatus (ammonit)Douvilleiceras mamillatum (ammonit)
Apsiyen Acanthohoplites nolani (ammonit)
Barremiyen Costidiscus recticostatus (ammonit)Macroscaphites yvani (ammonit)
Hotriviyen Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)Crioceratites (C.) nolani (ammonit)
Valanjiniyen Neocomites neocomiensis (ammonit)
BeriaziyenPseudosubplanites grandis (ammonit)Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica
Pseudosubplanites grandis (ammonit)Calpionella alpina Tintinnopsella carpatica
BeriaziyenBeriaziyen
Neocomites neocomiensis (ammonit)ValanjiniyenValanjiniyen
Crioceratites (C.) duvalii (ammonit)Crioceratites (C.) nolani (ammonit)
HotriviyenHotriviyen
Costidiscus recticostatus (ammonit)Macroscaphites yvani (ammonit)
BarremiyenBarremiyen
Acanthohoplites nolani (ammonit)ApsiyenApsiyen
Hoplites dentatus (ammonit)Douvilleiceras mamillatum (ammonit)
AlbiyenAlbiyen
Alt/Erken
Kretase
Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/ Devre
Cyclolina cretacea Cyclolina cretacea (foraminifer)(foraminifer)SenomaniyenSenomaniyen
Rotalipora turonica Rotalipora turonica (foraminifer)(foraminifer)TüroniyenTüroniyen
Globotruncana concovata Globotruncana concovata (foraminifer)(foraminifer)KoniasiyenKoniasiyen
Lacazina compressa Lacazina compressa (foraminifer)(foraminifer)SantoniyenSantoniyen
Globotruncana calcarata Globotruncana calcarata (foraminifer)(foraminifer)KampaniyenKampaniyen
Orbitoides apiculatus Orbitoides apiculatus (foraminifer)(foraminifer)Orbitoides medius Orbitoides medius (foraminifer)(foraminifer)Globotruncana stuarti Globotruncana stuarti (foraminifer)(foraminifer)
MaastrihtiyenMaastrihtiyenÜst/Geç
Kretase
Tanıtman fosillerKat / ÇağSeri/ Devre
Alpin Tetis güneye doğru dalmaya başladıAlpin Tetis güneye doğru dalmaya başladı
MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN
ALBİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN
ERKEN KRETASE (VALANJİNİYEN)
Alpin Tetis
Alpin Tetis
KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya
Pirene Okyanusu açılmaya başladı ERKEN KRETASE (APSİYEN)
KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya
MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN
ALBİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN
ALBİYENAPSİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN
MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN
Pirene Okyanusu
Güney Atlantik açılmaya başladı
Hindistan, Avustralya ve Antartika Gondwana’dan ayrılmaya başladı
ERKEN KRETASE (APSİYEN)
KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya
SANTONİYEN
MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN SANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN
ALBİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN
GEÇKRETASE
Güney Atlantik açıldı
Kuzey Atlantik açılmaya başladı
Tethiyen alanda daralma başladı
Avustralya ve Antartika ayrıldı
KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya
GEÇKRETASE
Pirene dağları
İspanya
Fransa
KRETASE CoğrafyaKRETASE Coğrafya
MAASTRİHTİYEN KAMPANİYENSANTONİYEN SANTONİYEN KONİASİYENTÜRONİYENSENOMANİYEN
ALBİYENAPSİYENBARREMİYENHOTRİVİYENVALANJİNİYEN BERİAZİYEN
Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları Pirene Okyanusu kapandı, Pirene Dağları yükseldiyükseldi
KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU
İntrapontid Okyanusu, Sakarya Zonu’nun saatin aksi yönünde dönerek Lavrasya kenarından ayrılmasıyla Jura Jura başında açılmıştır
Vardar Okyanusu’nun doğuya doğru uzanan bir koyu şeklindedir.
Hatırlatma:
Kretase’nin ortalarında, İntra-Pontid Okyanusu (İP) kuzeye, İstanbul Zonu’nun (İZ) altına doğru dalmaya başlamıştır.
İP
KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU
İstanbul Zonu’ndaki ilk yaygın kalkalkalen volkanizmanın Türoniyen Türoniyen (Geç Kretase) yaşlı olması İntra-Pontid Okyanusu’ndaki dalma-batmanın Apsiyen-Senomaniyen Apsiyen-Senomaniyen sürecinde başladığına işaret eder.
BERİAZİYEN
VALANJİNİYEN
HOTRİVİYEN
BARREMİYEN
APSİYEN
ALBİYEN
SENOMANİYEN
TÜRONİYEN
KONİASİYEN
SANTONİYEN
KAMPANİYEN
MAASTRİHTİYEN
KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU
KRETASE KRETASE Türkiye Batı Karadeniz RiftiBatı Karadeniz Rifti
İstanbul Zonu’nun kuzeyindeki Odessa şelfinde başlayan riftleşme batı Karadeniz havzası’nın açılacağı alandır.
BERİAZİYEN
VALANJİNİYEN
HOTRİVİYEN
BARREMİYEN
APSİYEN
ALBİYEN
SENOMANİYEN
TÜRONİYEN
KONİASİYEN
SANTONİYEN
KAMPANİYEN
MAASTRİHTİYEN
KRETASE KRETASE Türkiye Batı Karadeniz HavzasıBatı Karadeniz HavzasıErken Kretase sonları
Erken Kretase’ninErken Kretase’nin sonlarında başlayan riftleşmeyle, İstanbul Zonu iki büyük transform fayla sınırlanmış küçük bir kıta parçası halinde, arkasında batı Karadeniz havzasını açarak güneye doğru hareket etmeye başlamıştır.
Bununla eş zamanlı olarak doğu Karadeniz bloğu’nun saatin aksi yönünde dönmesiyle Batı Karadeniz havzasının doğu kesimi ve doğu Karadeniz havzası açılmaya, Slate-Diabase Okyanusu ise kapanmaya başlamıştır
KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU
BERİAZİYEN
VALANJİNİYEN
HOTRİVİYEN
BARREMİYEN
APSİYEN
ALBİYEN
SENOMANİYEN
TÜRONİYEN
KONİASİYEN
SANTONİYEN
KAMPANİYEN
MAASTRİHTİYEN
KRETASE KRETASE Türkiye İNTRAPONTİD OKYANUSU
KRETASE KRETASE Türkiye İntrapontidİntrapontid kenetikeneti
İstanbul Zonu’nun, Geç Geç Kretase’deKretase’de başlayıp Erken Eosen’e kadar devam eden güneye doğru kayma hareketi sonucu Erken Erken Eosen’deEosen’de kıta-kıta çarpışmasıyla İstanbul ve Sakarya zonları kenetlenmiştir.
KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu
KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu
Şengör&Yılmaz, 1981 Türkiye’nin büyük bir kesiminin üstünde bulunduğu alanı Torid-Anatolid platformu olarak adlandırmış, bu alanı Mesozoyik ve Tersiyer’de bir bütün olarak kabul etmişlerdir.
Model 1Model 1
Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
Torid – Anatolid platformu
Enine kesit yeri
KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu
Model 1Model 1
KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu
Görür ve diğerl., 1985 Kırşehir bloğu ile Torid platformunu iki ayrı parça olarak düşünmüşler ve araya Neotetis’in bir kolu olarak İç Torid Okyanusu nu, yerleştirmişlerdir
Model 2Model 2
Not: şekil sütur zonlarının genişletilmesiyle oluşturulmuştur, şematiktir
Enine kesit yeri
KRETASE KRETASE Türkiye Torid-Anatolid platformuTorid-Anatolid platformu
Model 2Model 2
KIRŞEHİR BLOĞUGünümüzdeki konumuKIRŞEHİR BLOĞUGünümüzdeki konumu
KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesi
Geç KretaseGeç Kretase,
Tüm alpidlerde olduğu gibi Türkiye’de de Neotetis tektonik gelişmelerinin meydana geldiği bir süreçtir. Hemen hemen bütün levhalarda bir yaklaşma rejiminin başladığı bu dönem, devasa ofiyolitik napların yerleşmeleriyle simgelenir.
KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesi
Torid-Anatolid platformunun hemen hemen her kesimi, Geç Kretase’deGeç Kretase’de, yaygın bir ofiyolit yerleşme dönemidir.
Platformun bütün kuzey kenarı boyunca naplarının yerleşmesi Geç Kampaniyen-Maastrihtiyen’de gelişmiştir.
BERİAZİYEN
VALANJİNİYEN
HOTRİVİYEN
BARREMİYEN
APSİYEN
ALBİYEN
SENOMANİYEN
TÜRONİYEN
KONİASİYEN
SANTONİYEN
KAMPANİYENKAMPANİYEN
MAASTRİHTİYENMAASTRİHTİYEN
KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesi
Naplar, çok geniş karbonat platformları üzerine ilerlemiş, platformlar bu üzerlemenin başlaması ile birlikte çöküp alçalmaya başlamışlardır. İlerleyen ofiyolit naplarına nazaran platformun değişik kesimlerinde, ofiyolitlerle olan mesafeye bağlı olarak, pelajik birimler veya fliş/olistostrom çökelme ortamları gelişmiştir.
Ofiyolitik napların yerleşme mekanizmasıOfiyolitik napların yerleşme mekanizması
K G
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı
SENOMANİYEN
MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
Erken SENONİYEN
BozkırOfiyolit Napı
Bitlis-PötürgeOfiyolit Napı
İPKırşehir Ofiyolit Napı
Model 2Model 2
KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesi
Platformun kuzey kıtasal şelfi üzerinde görülen ofiyolitik olistostromlar ve Maastrihtiyen fliş çökelimi napların Maastrihriyen yerleşmesinin verileridir.
Aynı esnada platformun kendi de ilerleyen ofiyolit örtülerinin altında çökmüştür
İlerleyen bindirme örtüleri altında görülen seyrek mavişist metamorfizmasının gelişimi olasılıkla ofiyolit yerleşimine bağlıdır.
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı boyunca Torid-Anatolid platformu üzerinde allokton konumlu duran metamorfik kayalardaki mavişist metamorfizması buna örnek gösterilebilir.
KRETASE KRETASE Türkiye Ofiyolitik napların yerleşmesiOfiyolitik napların yerleşmesiK G
Emirdağ-Kütahya, Eskişehir-Balıkesir kuşağı
SENOMANİYEN
MAASTRİHTİYEN-PALEOSEN
Erken SENONİYEN
MAASTRİHTİYEN
KAMPANİYEN
SANTONİYEN
KONİASİYEN
TÜRONİYEN
SENOMANİYEN
ALBİYEN
APSİYEN
BARREMİYEN
HOTRİVİYEN
VALANJİNİYEN
BERİAZİYEN
GEÇKRETASE
MAASTRİHTİYEN
Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden Kretase’de deniz düzeyi bu günkünden 100-200 metre daha yüksekti. 100-200 metre daha yüksekti.
Kuzey ve Güney kutup dairelerinde önemli buzullar gelişmedi, bu alanlarda Dinazorlar ve palmiye ağaçları mevcuttu
Global iklim bu günkünden daha sıcaktı
Volkanlar patlamakta, gökten göktaşları yağmaktaydı
Kretase sonuDünyaya göktaşları çarptıKitlesel yok olumlar meydana geldi
Kretase sonuMeksika Körfezine düşen göktaşının yeri