tÜbitakdoganaydal.com/nesneler/makaleler/tubitak-doga-proton... · 2015-06-25 · teknigi...
TRANSCRIPT
TÜBiTAK
SERi: B
CiLT: 10 SAYi: 1
198 6
MÜHENDisLiK
VE
ÇEVRE
PROTON MANYETOMETRE YARDlMIYLA
MOSTRA VERMEYEN KROM
CEVHERLERININ ARANMASI(*)
Dogan AYDAL(**)
ÖZET: Ferromanyetik özellik gösteren cevherlerin bulundugu bir bölgede, bu cevherler ile
yan kayaçlarinin manyetik degerleri arasinda belirgin bir kontrast varsa, jeofiziksel metodlarile' o bölgedeki cevherin sinirlarini bulmak kolaydir.
Ancak kromit gibi, ferromanyetik degeri, içinde bulundugu ultrabazik, bazik kayaçlaraoranla bazen büyük, bazen esit, bazen de küçük olan cevherlerin sinirlarinin tespit edilmesiise nispeten zordur.
Yer toplam manyetik alan ölçümlerinin alinmasi için 1 gama hassasiyetinde protonmanye
tometre kullanilan bu çalismada, jeolojik bilgilerin degerlendirilmesinde ve labaratuvardaki
susebtibilite ölçümlerinin alimi esnasinda hassas davranildigi takdirde, bölgeden alinan numu
nelerin susebtibilite degerleri arasinda belirgin bir fark da mevcut ise, böyle bir jeofizikselçalismanin kromit cevheri için de mümkün olabildigi gösterilmektedir.
SEARCHING CONCEALED CHROMITE ORE (PODS) WITH A PROTON MAGNETOMETER
SUMMARY: if there is distinct total magnetic intensity value differences between {erro
magnetic are and its hostrock, it becomes rather easy to draw out probable are depositianarea and it's surraunding contour due to obvious contrast.
On the contrary, if total magnetic intensity of are has no distict value with its surraunding
hostrocks or equal to, as chramite, than it becomes more difficuU to find out probable aredepositian area.
As it is known that, chromite are total magnetic intensity is found bigger or lawer, evenequal to with its surraunding ultrabasic and basic rocks.
In this study; it was tried to show under the lights of sensitive susseptibility measurements
at the laboratory and the earth 's total magnetic intensity measurements in the {ield and with
the help of all geological knowledge, which were collected in the various ways. During theresearch, the chromite ore depasition areas can be contoured, if there is even slight total
magnetic intensity differences between the are and it 's surraunding rocks.-* -
Gelis Tarihi: 22/2/1985
(*) Bu çalismayi TüBITAK (Ankara) desteklemistir (MAG-617).
(**) A. ü. Fen Fahültesi Jeoloji Mühendisligi Bölümü, Ankara
14 Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinln Aranmasi D, AYDAL
GIRISTunceli - Pülümür ~ Bagirbaba civarinda
yapilan (Sekil 1) çalismanin amaci, ultrabazik kayaçlar içerisinde mercekler seklinde bulunabilen, Alpin tipi ve mostra verme
yen krom yataklarinin, bazi ön sartlarinsaglanmasi halinde, jeofiziksel metodlaryardimiyla da bulunabileceginin gösterilmesidir.
J 44 ai -44 ai haritalarinin birlesim yerinde olan Bagirbaba krom sahasi Tunceliili Pülümür kazasi sinirlari içinde kalmaktaolup, Pülümür bölge yatlli okulu sapagindanitibaren 38 km güney dogudadir. BölgeyeErzincan yolu ile ulasim nispeten dahakolaydir. Erzincan, Pülümür arasi i. ve ii.kalite yololup 66 km 'dir. Normalolarak2 saatte ulasim mümkündür. Pülümür sapa
gindan itibaren ise bir miktar YSE yolumevcut olmasina ve Pergini (Yelekli) köyünekadar nispeten rahat gidilmesine ragmenPergini köyü (Yelekli-Kirklar) - Maden'sahasi arasi oldukça bozuk ve çabuk bozulmaga müsait yollar oldugundan ulasim eniyi ihtimalle 3-4 saat daha sürmektedir.
Bölgede kis aylari boyunca bol miktardakar yagdigi için Ekim-Mayis aylari arasin-
Pülümür-Bagirbaba
Soviet Union
.--", ~'-
"i
[ INi\._- ..•.
ToKat Erzurum Agrt \.• c:>.., "
IiSiV:S E~:~::i~· -Bingöl ;:~~ (': '
EI '. • C:J • Lv.) Van " Iranazig • Bitlis. t• Malatya "
A • ·Siirt • Hakvaridiyaman. . __ --_ \ - .• Maras DIYar,.b}~!!/... .•.
.Gaziantep ~// :i .••,_ .••..•••••-- •••__ .....••••i
• Hatay
_/ O 100 200 300 400 km
Sekil i. Çalisilan arazinin Türkiye üzerindeki konumu
Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986
da ulasimdan bahsetmek söz konusu degildir. Yüksek bölgelerdeki karlarin bir kismiyazin ortalarina kadar erimemekte ve za
man zaman kayarak yolu tikayabilmektedir,1982-1983 yillari yaz aylarinda sürdürü
len arazi çalismalarinin degerlendirilmesive basta susebtibilite ölçümleri olmak üzerediger laboratuvar çalismalarinin yapilmasi1983-1984 yillari kis aylarinda tamamlan-mistir. __
Bilindigi üzere krom cevherleri geneldeultrabazik, harzburjitçe zengin bölgelerdedunitik bir kilif içinde bulUnurlar. Gerekultrabazik kayaçlar, gerek kromit cevherizaman zaman ferromanyetik elemanlar ihtiva edebildiklerinden, belirgin bir manyetikanomali gösterebilirler. Bu degerler arasindabelirgin bir kontrast bulunmasi halinde ise
bu kontrastdan faydalanarak çesitli yorumlar yapmak mümkün olabilmektedir. Ancakbu sekilde bir çalisma yapilmasi arzu edilenbir arazinin kayaçlarinin manyetik susebti·bilite degerlerinin öncelikle bilinmesi gerekmektedir. Bu prensipten yola çikarak,manyetik ölçüm alimlarini etkileyebilecek,özellikle sehirlesmenin yol açabilecegi her
türlü yan tesirin en aza indirilmis bulundugubir arazi seçilmis ve bu bölgenin 1 : 10000
ö~çekli bir jeolojik haritasi yapilmistir (Sekil 2). Bu arada araziden çesitli numunelertoplanmis ve bunlar mineralojik ve kimyasal açidan incelenerek bir ön detay çalisma
da yapilmistir. Daha sonraki çalismalar ise
bölgede bulunan yeralti galeri haritalarininyapilmasi ve sonuçta elde edilen bilgilerinyüzey verileri ile korelasyonlarinin saglanmasi seklinde gelismistir.
TÜBiTAK tarafindan desteklenip, sonuçta kabul edilen MAG-617 nolu projeye ekolarak verilen bütün bu detayli çalismalarimakale ile birlikte vermek, boyut ve baskiteknigi açisindan da mümkün olmadigindan
burada daha fazla deginilmeyecektir.
MATERY AL VE METOT
Laboratuvarda yapilan manyetik susebtibilite ölçümleri esnasinda kromit ve yan
15
:>ro: n Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AY DAL
DUltrabazik komplexUltrabasic rocks
p:;:r:jKristalize kireçtasil::i:'::JjCrystalized limestone
~Silis'enmjs zone~Silicified zone
r:i:iJeolojik sinirlar~Geologic boundary
r:;:'1Fay dogrultu ve egimi~Fault dip and strike
r7lHava fotograflarindan~tesbit edilen faylarFault-from air photos
~Kromit tabakalari egim~ve dogruitulariChromite layers dip and strike
r::<]Tabaka egim ve dogrultulari~Layers dip and strike
r;;;;ii sietilen kromit ocaklariL6.JMine
wKapatiian kromit ocakla~i~Abondoned mine
~Kromlt mostralari~Chromite outcrops
rjG1Gaieri giris istikameti~Gaiiery entrance
["";"7lDereL.::::W Brook
I7lSu arki~Water-way
,""pinar~Spring
~Topianan numunelerin~numaralari ve yerleriSampie numbers andtheir locatlons
~Cevher nakliye yoluI:Z::...JOre transportation route
r;iSantiyeL:.JChant
~Köy~Village
~Nirengi noktalari~Triangie points
~TaVSiye edilen sondaj~yeri ve istikametiSuggested Drilling's locationand directlon of drillings
rp:iPoligon numaralari~Polygon numbers
Sekil 2. Bölgenin 1 : 10.000 ölçekli Jeolojik Haritasi
16 Doga Bilim Dergisi, B, 10, I, 1986
------------------------------------- - ---
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi
kayaçlar arasinda belli bir deger farki görülmesi üzerine söyle bir çalisma yolu izlenmistir; Öncelikle haritasi yapilan bölgeden,halen isletilmekte olan bir kromit ocagini da(Örnek Ocak) içine alan, 1 km boyunda ve1.250 km eninde bir dar alan seçilmis vebu alan üzerinde WE istikametinde 20'sermetre aralikla 60 hat belirlenmistir.
Her bir hat üzerinde de NS istikametinde
yürünerek 20 m aralikla ölçümler alinmisve her noktada üç kez tekrar ölçüm ile bulunan ortalama deger, o noktadaki jeolojikbilgilerle beraber, önceden hazirlanan ölçüm
tablolari üzerine islenmistir. Özellikle Örnekocak üzerinde ve yakin çevresinde ölçümaraliklari 4 m'ye indirilerek h assasiy eti n artirilmasi saglanmistir (Sekil 3).
Harita üzerine ölçülen degerler islenmisve kromit cevherlerinin göründügü yerlerdeelde edilen, Yer toplam manyetik alan siddeti göz önüne alinarak jeolojik verilerin
isigi altinda muhtemel kromit cevherlerininyerlerinin tespit edilmesine çalisilmistir.
Çalisma esnasinda baslica 2 önemli teçhizat kullanilmistir. Bunlardan ilki, araziden
.~ ...
A
. ,"
;.•..
...~ \"
.~
Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986 17
\\i'
i'-.... ,"'-
'.,
-.
ii~
~-i:.
"j
"
i
--'1"!
"" ~.!
f&i_i-
_.1._- ..T.... f- ~~i
),[J1,i
u
~:J
:J
);''":J3'"'"
;;:ol!i'"<cl>
3cl>
'<cl>
:J
1\o3()ct>
<::r~
3'<ii"
"u
~o:J
;;:'":J'<~o3~cl>
-<'"o.
·.w 4ii857\(J)
~ t::I 1147'J>
Nen:i>r.f..'
',..,1 r", T(Jl~Ji(oi u' '7:
'.f..; '._~
.f..""Jlai
J.CL
.f-'--
.fOO'v
i.,
J>-,(J'<J)
'"
....•\.D
o 'Jlo
cl>
io<"
'"-
Ql~.i- ~
III
""
ol
3
.i-..,
III
~N
O:
O
o'00 :::o
~ID
io~.
Z~
rTL
.Ill
A
•..
?O
()•.. i
:l>
..,
of>
<xl
J>A
ol
""
""
ol<xl
.i-N NO
Proton Manyetornetre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerlnln Aranmasi D, AYDAL
ri o C\J
C\J C\J C\J
,...o if) •••0. ai.. qC\J •••• C\J
,... <Li o~ •..•• olo co ,...co •.•• •.••C\J if) if)C\J C\J ••••
t"') t..O " ,.... LOO c\i ,.... o::t inLO in lt) i.n L.O
O O O O O•••• ri •...• •...• ••••
(y) ("l') c'l') ri') {'l')O O O O oCO co co 00 coO O O O O....• .... ....• .... ....•
o"i (\J N en
cq, 00.. O'l.. f':qo r-l in ("!") o:t•••.• (y) O ri Nt--(J)coaiui
... ...•C\J C\J
oOOinOl.OOlDO\.OLnOOOOOCOOCOOCOao:;;t •••• or-io •...•o •...•oci""';""';N""';N..-iN""';N1"-0"0 •......0,....0,....0rriu:iMtDrri~rri""Mu:i••. ••. <t ••. <t
eowo
(iid)?i\L
(iid)
?i\L
('l:l) n~ig!IaUnWnN
('l:j) n~igz)saunWnN
IS'ON
'oN'pJoo)j 'A'/\
'ON uOASeiS!
-,_P_= !JElv'I
'";>,'">
~ ,.OI e>f 'idasns~ P!lIeZ
CD
--,P-=PlElv'i':
'S'!:)':)eo
.::I-e>f = >f'WO'idasns !>j!>leH
W4°l:l\7.= 'i:i-'i:i
I>jJe.::ln~ig
:<:i<::i
'01o>-
:;::;:
'" '".Q i'"
e>ol'"CD :<
i :i;o c01 :i~ iCTl'" o~ >-
Q;
>
<:
'" <:u '"<: <::i :ii- E
:i- Z
;;;'"Z<:
<:~'"'01'"o~<:'"."<:
'"."
iii
<:
'01."
."W
'"."
iii
.!:!
E,:iu,o
'"."
'" -> .=z ~'" ~~ '"o .r::.Q >'" '".J U
.!:!
'"<::iE:i~o.Q'"i-:<'"E:o
o:o'"i-
Zahiriyogunluk (Dm) ....
S = K ----- F (Kullanilan tupun cmHakiki olarak çapi)yogunluk (Da)
formülü yardimiyla olmus ve bu degerlertablolar halinde hazirlanmistir (Tablo 1),
Sonuçlar, arazide yapilacak olan çalismayi tesvik edici mahiyette görüldügündenbu kez de çalisma yapilan araziye tekrar
gidilerek, sensoru 2 m'lik alüminyum çubukucuna takilip yere dik vaziyette tutuldugunda 1 gama (1') hassasiyetle çalisabilen,20000 ile 100000 gamma arasina ayarlanabilen, yükselme düsme toleransi her metrede 2000 l' olabilen ve her 3 1/2 saniyedebir ölçü verebilen 3 kg agirligindaki portatifbir protonmanyetometre ile çalismalar yapilmistir.
Temelde protonca zengin bir akiskanin(kerosen, jet yakiti, heptan v,b,) manyetikalan içine getirildiginde fotonlarin manyetik alanin vektörü boyunca dizilmesi prensi-
toplanan numunelerin manyetik susebtibilite ölçümlerinin yapildigi soiltest MS-3 tipimanyetik susebtibilite köprüsü (Magneticsusebtibility Bridge), digeri, arazide, Yertoplam manyetik alan degerlerinin ölçümünde kullanilan Geometrics G 846 tipi protonmanyetometredir.
Bilindigi gibi susebtibilite, yogunluk kavrami gibi, maddenin bir özelligi olup, maddenin indükleme yolu ile manyetik halegelme kabiliyeti olarak da tanimlanabilir.Bir baska deyisle, distan olusturulan birmanyetik alan içinde kalan maddelerin geçici olarak manyetik hale gelme kabiliyeti vedereceleridir denilebilir.
Laboratuvarda yapilan ölçümlerde klasik
susebtibilite ölçüm metodu uygulanmis, numuneli ve numunesiz ölçümler arasindakifark olan R degeri, (ohm) cinsinden buluna
rak K = 3,57 10-6 R formülü yardimiylaZahiri susebtibilite degeri olan K degerinine.m.u. (electro magnetic unity) cinsindenbulunmasi saglanmistir.
Bu degerden gerçek susebtibilite degerinin bulunmasi ise;
20 Doga Bilim Dergisi, B. 10, 1, 1986
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi ::i .
binden faydalanilarak yapilan proton manyetometre ile yaklasik 4000 noktada ölçüalinmis ve her ölçüm en az üç kez kontroledilerek elde edilen degerlerde çok belirginbir sapma olup olmadigi kontrol edilmistir.Hatta, ayni noktalarda degisik günlerdeveya günün degisik saatlerinde alinan ölçümlerdeki degisiklikler de göz önüne alinarakölçümlerde belli bir düzeltme yapilmistir(time variation). Elde edilen degerler,1 : 500 ve 1 : 1000 ölçekli haritalar üzerineislenmis, sonuçta özellikle krom mostrala
rinin bulundugu yerdeki Yer toplam manyetik alan siddeti degerlerinin 46750 'Y ile47250 'Yarasinda degistigi gözlemlenmistir.
Bunun yanisira bu mostralarin etrafindakiDunit ve harzburjitlerde bu degerlerin nis·peten düstügü, buna mukabil ferro-man·
yetik opak mineralee zengin Gabro ve diabaz dayklarina yaklasildiginda,' Yer toplammanyetik alan siddetinin genelde bir artisgösterdigi görülmüstür. Bu verilerin ve dahaönceki yillarda elde edilen jeolojik bilgilerinisigi altinda 46750 'Y ile 47250 'Yarasindakidegerlerin bulundugu bölgeler kontur içinealinmis ve bunlarin muhtemel cevherlesmebölgeleri için ideal yerler oldugu savunul·mustur.
Gene,Örnek Ocak kuzeybatisindaki muhtemel cevherlesme bölgesinden baslayip
SE
Gabro Dayki
Gabro dykeGabro Dayki
(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas
Fault
D
örnek Ocakörnek Ocak Area
r-
Ultrabazik Kayaçlar
Ultrabaslc Kayaçlar ~Ultrabasic rocks ?(Generally harzburgite)
(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500
(Verticai"~aie) Düsey ölçek 1/500
'inQ)",~Q)
g~Q) c:E.2V).:t;:Q) '"
-;:0Q)o..cQ)>UQ) Q)U~_ oQ)Q)E-Q).o~'".c.o:J o~O:
NW
400 'Y Total magneticNW intensity
800
600200470008006004004630046200C80
m
70 6050403020102500C
200
48000
D
Sekil 4. ö RNEK OCAK üzerinden geçen (C-D) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik
Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986 21
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AY DAL
Örnek Ocak üzerinden geçen NW-SE
(N 40 W) dogrultulu 5 adet topografik vemanyetik kesit çikarilarak, sinirlari kesinçizilmemekle beraber Kromit-HarzburjitDunit ve Gabroca zengin bölgelerdeki de
gerlerin kesit üzerinde de görülmesi saglanmistir (Sekil 4-8).
Bu bilgilerin somut olarak desteklenebilmesi için de muhtemel cevherlesme bölgesiolarak tespit edilen 6 bölgede, 50'ser metreuzunlugunda 11 sondaj teklif edilmis, ancak mali destek saglanamamasi üzerinesondajlari gerçeklestirmek mümkün olama
m~stir.
TARTISMA VE SONUÇLAR
Proton manyetometre ile yapilan çalismada dikkat edilecek en önemli husus çali
silan bölgenin jeolojisinin ve tektonigininçok iyi bilinmesi ve bölgeden toplanankayaçlarin manyetik degerleri arasindakifarkin, çalismayi kolaylastiracak ölçüde belirgin olmasidir.
Bunun yanisira kullanilan cihazlarin bütün özelliklerinin bilinmesi de çalismayi ve
çalisma sonunda ortaya çikacak sonuçlaridegerlendirmede çok önemlidir.
SE
Gabro
Gabro Dayki
"< ....
(HOrizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(V'er~ical scale) Düsey ölçek 1/500
F
(Horizontal scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas
örnek Ocakörnek Ocak Area
örnek Ocakörnek Ocak Area
Fault~
Fay
Ultrabasic rocks(Generally harzburglte)Ultrabazik Kayaçlar
Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable ore deposltion Area
'fo
E
LO
50
30
20
40
2500
400'y
NWTotal magneticintensity200
48000800·Vi600., <il~.,
400
g~., "E.2200
V>:!::.,'"-':047000
.,D.
.e">"0800
.,.,U~_o., •.600
E-•• oc_<Il400
.e oc
::i o~O:46200 ENW
F
Sekil 5. öRNEK OCAK üzerinden geç (E F) ten - opografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik
60
70
22 Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D_ AYDAL
400 'Y NW Total magneticintensity
SE
200
48000
800
600
400
200
47000
800
600
400
46200
Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable ore deposition Area
G
(Horizontal scale) Yatay ölçek 1/500 ',?(Vertical scale) Düsey ölçek 1/500 ~
H
80
70
60
40
30
20
10
2500G
NW
örnek Ocak~örnek Ocak Area---ii
Ultrabasic rocks(Generally Harzburgite)Ultrabazik Kayaçlar
(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertical scale) Düsey ölçek 1/500
Gabro Dayki
H
Sekil 6. öRNEK DCAK üzerinden geçen (G-H) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik
Manyetik susebtibilite köprüsü ile yapilan laboratuvar çalismalarinda özelliklepirinç ve bulgur tanecikleri seklinde olmasi
gereken ögütülmüs numunelerin, tane boyuna dikkat edilmemesi halinde sonuçlaragüvenilmeyeceginin bilinmesi gerekir. Ayrica her ölçümden sonra numune konulan
tüpün temizlenmesine özen gösterilmesi gerektigi de bilinmelidir. Bunun yanisirayapilan ölçümlerde elde edilen R degerinin500 D. dan büyük olmasi halinde kullanilanformül yerine K = 8,03 1O-6.R formülününkullanilmasinin gerektigi ve ölçümlerindeiç bobin yerine dis bobin yardimiyla ölçümlerin yapilmasi gerektiginin bilinmesi de lazimdir.
Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1, 1986
Protonmanyetometre ile yapilan çalismaesnasinda da aletin, çaki, biçak, anahtar vb.gibi ferromanyetik olabilecek cisimlerdenetkilenebilecek kadar hassas oldugu bilinmeli, binalara yakin yerlerde, elektrik akimi
olan (A.C. power) yerlerde, cevher tasiyicisi ve demir raylarin bulundugu galerilerin
üzerlerinde yapilan çalismalarin, hatta yeralti su, kanalizasyon, pismis tugla bulunanbölgelerde yapilan ölçümlerin saglikli olmayacagi bilinmelidir.
Bölgenin gerçek toplam manyetik alandegerinin, Günes 'te zaman zaman meydanagelen patlamalarla geçici olarak çok yüksekdegerlere ulasabilecegi, ayrica günlük ve
gün boyu degisimlerinin de olabileceginin
23
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AYDAL
400
200
48000
800
600
400
200
47000
800
600
'Y NW Total magneticintensity
Harzburjit Zengin Bölge
örnek Ocakörnek Ocak Area-
SE
Gabro Dayki
400
46200
70
60
50
40
30
20
10
2500
Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable are deposition area
NW
Ultrabasic rocks(Generally Harburgite)
Ultrabazi k Kayaçlar
(Horizontal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertlcal Scale) Düsey ölçek 1/500
KSE
Gabro dykeGabro Dayki
. '?
(Horizonfal Scale) Yatay ölçek 1/500(Vertieal Scale) Düsey ölçek 1/500
J KSekil 7. öRNEK OCAK üzerinden geçen (J-K) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetik
siddetini gösteren grafik
bilinmesi ve degerlendirmelerin buna göreyapilmasi, çalismayi kolastirici diger önemli hususlardir.
Ancak, önemle vurgulanmasi gereken birnokta ise, sadece jeofiziksel verilere bakila
rak böyle bir çalisma yapmanin yanlis sonuçlara ulastirabileceginin bilinmesidir. Yapilan çalismada buna büyük önem verilmisbu eldeki bütün jeolojik bilgiler, jeofizikselverilerle beraber degerlendirilmistir.
Hatta, çalismalar esnasinda kromit merceklerinin, genellikle fay kenarlarinda vegabro kayaçlari ile kontakt teskil edeceksekilde bulunmasi gibi genelolusum karakterleride göz önüne alinmistir. Bilindigi gibidünyanin bir çok yerinde degisik arastirmacilarca yapilan çalismalarda, henüz sebebi
24
tam olarak bilinmemekle beraber kromit
merceklerinin (pods) genellikle yukaridabelirtilen sekilde göründügü ifade edilmektedir (1,12-17).
Daha önce de belirtildigi gibi yapilançalismalar sonucu, alti muhtemel cevherlesme bölgesi tespit edilmis ve bunlar üzerinde
11 sondaj yapilmasi teklif edilmistir.
Ayrica Örnek Ocak kuzeybatisinda bulunan muhtemel cevherlesme bölgesi üzerinden baslayip Örnek Ocak üzerinden geçen
(L-M) kesiti üzerinde (Sekil 8) belirginolarak görülen çan egrisi seklindeki degerartisina sebep olabilecek cevherin boyutlarini bulabilmek için mikro bilgisayar ile ikiboyutlu model analizleri yapilmis ve bu
Doga Bilim Dergisi, B, 10, 1. 1986
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmas .:.
400
200
48000
800
600
400
200
47000
800
600
'Y NWTotal magneticintensity
Ultrabazik Kayaçlar
Gabro
SE
....i400 Muhtemel Cevherlesme Bölgesi
Probable ore depasitian Area46200
LNW
(Harizontal scale) Yatay ölçek 1 :500(Vertical scale) Düsey ölçek 1 cm = 100 gammas
M
SE
Gabro
, Yatay ölçek 1 :500'X Düsey ölçek 1 :500,
Ultrabasic rocks(Generally Harburgite)
Ultrabazi k Kayaçlar20
50
70
40 Muhtemel Cevherlesme BölgesiProbable are deposition Area
30 -ol
10
60
2500L M
Sekil 8. ÖRNEK OCAK üzerinden geçen (L-M) topografik kesiti ve ayni yerdeki Yer toplam manyetiksiddetini gösteren grafik
çalismalar ayri bir makale olarak hazirlanmistir.
Eldeki sonuçlardan da görülecegi üzereçalisma, her açidan sondaj sathasina ulas
mistir. Gerek ekonomik destegin bulunmamasi gerek arazinin özel sahis adina kapatilmis bir arazi olmasi, sondaj çalismalariniönlemistir. Bütün bunlara ragmen eldekiveriler, genelde ferromanyetik demirce zengin cevherler üzerinde yapilan bu tip birçalismanin az da olsa ferromanyetik özellik
gösterebilen kromit cevheri için de, çevrekayaçlar ile manyetik kontrast göstermesisartiyla, mümkün olabilecegini göstermektedir.
Özellikle M.TA ve ETiBANK gibi konuyla ilgili yatirimci kuruluslarin bu tipçalismalari sondajlar ile beraber uygulamasathasina ulastirmasi ve sonuçlarini degerlendirmesi daha ileride yapilacak bu tipçalismalara isik tutacaktir.
*
Doga Bilim Dergisi, B, LO, 1, 1986 25
Proton Manyetometre Yardimiyla Mostra Vermeyen Krom Cevherlerinin Aranmasi D. AYDAL
KAYNAKLAR
1. Aydal, D., The Chromium üre Deposits of Pinarbasi-Turkey, Submitted Ph.D.Thesis, University of Leeds, Department ofMining and Mineral Sciences, Two Volumes,
173pp, 1980
2. Bozorth, R., Ferromagnetism, VanNostrand, New York, 1951.
3. Chapman, S., Bartels, J., Geomagnetism, Vol. 1 and II, Oxford University Press,London, 1940.
4. Dobrin, M.B., Introduction to Geophysical Prospecting, McGraw-HilI, NewYork, 1960.
- Geoexploration, a Ouarterly Journal,Elsevier, Amsterdam.
- Geomagnetism and Geoelectricity, aMonthly Journal, University of Tokyo.
- Geophysical Case Histories, Vol. 1 and
ll, Society of Exploration Geophysicists,Tulsa, 1984, 1956.
- Geophysical Prospecting, a OuarterlyJournal, European Association of Exploration.
- Geophysicist, The Hauge.
- Geophysics, a Bi-Monthly Journal,Society of Exploration Geophysicists, Tulsa.
5. Grant, F.S., West, G.B., InterpretationTheory in Applied Geophysics, McGrawHill, New York, 1965.
6. Heiland, C.A., Geophysical Exploration, Hafner, New York, 1940.
- Izvestia, Series Geophysics, a MonthlyJournal, Academy of Sciences of the USSR,Moscow.
7. Jakosky, J.J., Exploration Geophysics,Trija, Los Angeles, 1957.
- Mining Geophysics, Vol. i and II,
Society of Exploration Geophysicists, Tulsa,1967.
8. Landsberg, H.E., Editor, Advances inGeophysics, Vol. 1~15, Academic Press,New York.
26
9. Nagata, T., Rock Magnetism, Maruzen,Tokyo, 1961.
10. Parasnis, D.S., Principles of AppliedGeophysics, John Wiley and Sons, NewYork, 1962.
- Prospezioni Archaelogische, An AnnualJournal, Lerici Fondazioni, Rome.
11. Runcorn, S. K., Edi/or, Methods andTechniques in Geophysics, Interscience, N.Y., 1960.
- Transactions, American Institute of
Mining and Metallurgical Engineers, Geophysics, a Journal, AIME, New York.
12. Zachos, K., Chromite Deposits ofVourion (Kozani) Area, in Mineral Wealthof Greece, inst. Geo!. and SubsurfaceResearch, Vol. 3, 1954.
13. Thayer, T.P., Principal Features ol'
Origin of Podiform Chromite Deposits, and
Some Observation on the Culeman-Soridag
District, Turkey, Economic Geology, Vol.59, 1964, pp. 1497-1524.
14. Thayer, T.P., Geologic Features of
~odiform Deposits, in Methods of Prospection for Chromite, Proc. OECD Seminar
Athens, 1963. (Paris: OECD 1964), pp. 135:146.
15. Van der Kaaden, G., The Different
Concepts of the Genesis of AlpinetypeEmplaced Ultrabasic Rocks and Their
Implications on Chromite Prospection, InMethods of Prospection for Chromite,Proc. OECD Seminar Athes, 1967 (Paris,OECD, 1964), pp. 79-92.
16. Haynes, J.S., Chromite Deposits of
the Zagros Ophiolite Beli Neyriz District,
Iran, Economic Geology, Volume 68,p. 1215, Ed. Brian Skinner, The Economic
Geology Publishing Company, 1973.
17. Smirnov, V.I., Editor, "Deposits ofChromium" in üre Deposits of the USSRPitman Publishing, Volume l, pp. 179-236:London, San Francisco, Melbourne.
,'lo --
Doga Bilim Dergisi, B, io, i, ig86