tÜrk standardi...ics 91.140.90 tÜrk standardi ts en 81-70/haziran 2007 Ön söz − bu standard,...

TÜRK STANDARDITURKISH STANDARD

TS EN 81-70Haziran 2007

ICS 91.140.90

ASANSÖRLER - YAPIM VE MONTAJ İÇİN GÜVENLİK KURALLARI - YOLCU VE YÜK ASANSÖRLERİ İÇİN ÖZEL UYGULAMALAR - BÖLÜM 70: ENGELLİLER DÂHİL YOLCU ASANSÖRLERİ İÇİN ERİŞİLEBİLİRLİK Safety rules for the construction and installations of lifts -Particular applications for passenger and good passenger lifts - Part 70: Accessibility to lifts for persons including person with disability

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA

− Bugünkü teknik ve uygulamaya dayanılarak hazırlanmış olan bu standardın, zamanla ortaya çıkacak

gelişme ve değişikliklere uydurulması mümkün olduğundan ilgililerin yayınları izlemelerini ve standardın uygulanmasında karşılaştıkları aksaklıkları Enstitümüze iletmelerini rica ederiz.

− Bu standardı oluşturan Hazırlık Grubu üyesi değerli uzmanların emeklerini; tasarılar üzerinde görüşlerini

bildirmek suretiyle yardımcı olan bilim, kamu ve özel sektör kuruluşları ile kişilerin değerli katkılarını şükranla anarız.

Kalite Sistem Belgesi İmalât ve hizmet sektörlerinde faaliyet gösteren kuruluşların sistemlerini TS EN ISO 9000 Kalite Standardlarına uygun olarak kurmaları durumunda TSE tarafından verilen belgedir.

Türk Standardlarına Uygunluk Markası (TSE Markası) TSE Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin ilgili Türk Standardına uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

TSEK Kalite Uygunluk Markası (TSEK Markası) TSEK Markası, üzerine veya ambalâjına konulduğu malların veya hizmetin henüz Türk Standardı olmadığından ilgili milletlerarası veya diğer ülkelerin standardlarına veya Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olduğunu ve mamulle veya hizmetle ilgili bir problem ortaya çıktığında Türk Standardları Enstitüsü’nün garantisi altında olduğunu ifade eder.

DİKKAT! TS işareti ve yanında yer alan sayı tek başına iken (TS 4600 gibi), mamulün Türk Standardına uygun üretildiğine dair üreticinin beyanını ifade eder. Türk Standardları Enstitüsü tarafından herhangi bir garanti söz konusu değildir.

Standardlar ve standardizasyon konusunda daha geniş bilgi Enstitümüzden sağlanabilir.

TÜRK STANDARDLARININ YAYIN HAKLARI SAKLIDIR.

ICS 91.140.90 TÜRK STANDARDI TS EN 81-70/Haziran 2007

Ön söz − Bu standard, CEN tarafından kabul edilen EN 81-70 (2003) standardı esas alınarak TSE Mühendislik

Hizmetleri İhtisas Grubu’nca hazırlanmış ve TSE Teknik Kurulu’nun 21 Haziran 2007 tarihli toplantısında Türk Standardı olarak kabul edilerek yayımına karar verilmiştir.

− Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent

hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.


İçindekiler 0 Giriş.........................................................................................................................................................1

0.1 Genel ....................................................................................................................................................1 0.2 Prensipler .............................................................................................................................................1 0.3 Kabuller ................................................................................................................................................2 0.4 Görüşmeler...........................................................................................................................................2

1 Kapsam...................................................................................................................................................2 2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar .........................................................................................2 3 Terimler ve tarifler .................................................................................................................................3

3.1 Durma doğruluğu..................................................................................................................................3 3.2 Seviyeleme doğruluğu..........................................................................................................................3 3.3 Basınca çalışan butonlu kumanda sistemi ...........................................................................................3 3.4 Müşterek kumanda sistemi...................................................................................................................3 3.5 Varış kumanda sistemi .........................................................................................................................3 3.6 Geçici olarak çalıştırma kumandası .....................................................................................................4

4 Önemli tehlikeler ve erişim engelleri...................................................................................................4 5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu önlemler...................................................................................4

5.1 Genel ....................................................................................................................................................4 5.2 Girişler- Kapı açıklığı ............................................................................................................................4 5.3 Kabin boyutları, kabin içerisindeki donanım, durma/seviyeleme doğruluğu ........................................4 5.4 Kumanda cihazları ve işaretler .............................................................................................................6

6 Güvenlik kurallarının doğrulanması ve/veya koruyucu önlemler.....................................................9 7 Kullanım bilgileri .................................................................................................................................10

7.1 Genel ..................................................................................................................................................10 7.2 Asansör sahibi için bilgiler ..................................................................................................................11

Ek A (Bilgi için) - Erişilebilirlik ile ilgili genel bilgiler ..............................................................................12 Ek B - Bu standardda dikkate alınan engel sınıfları ................................................................................13 Ek C - Risk analizi .......................................................................................................................................14 Ek D (Bilgi için) - Muhtemel alerjik malzemeler .......................................................................................15 Ek E (Bilgi için) - Görme bozukluğu olan insanlar için özelliklere ilişkin kılavuz ilkeler.....................16 Ek F - Kumanda tablaları............................................................................................................................18 Ek G (Bilgi için) - Diğer cihazlar ................................................................................................................19 Ek ZA (Bilgi için) - Bu standard ile AB direktifleri arasındaki ilişki ......................................................21 Kaynaklar.....................................................................................................................................................22


1

Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri için özel uygulamalar -

Bölüm 70: Engelliler dâhil yolcu asansörleri için erişilebilirlik 0 Giriş 0.1 Genel Bu standard EN 1070’de verildiği gibi bir C tipi standarddır. Tehlikeler, tehlikeli durum ve olayların ne ölçüde yer aldığı, standardın kapsamında verilmiştir. Bu C tipi standardın hükümleri A tipi veya B tipi standardların hükümlerinden farklı olduğu takdirde, bu C tipi standardın hükümlerine göre tasarımlanmış ve imal edilmiş asansörler için, bu C tipi standardın hükümleri diğer standard hükümlerinden önce gelir. 0.2 Prensipler Bu standard hazırlanırken, aşağıdaki çalışmalardan yararlanılmıştır: a) Teknik Komite, çalışmalarında CEN/TC 10’un iş programına erişilebilirlik hususunu da ekleyen karara

(CEN/TC 10/1995/7), bir başka deyişle engelli insanlara da hizmet veren yolcu asansörlerine erişilebilirlik için bazı kuralların düzenlenmesi gerekliliğini dikkate almıştır.

Bu karar CEN’e verilen bir direktifin sonucudur. Standardın, asansör kabinlerinin, özelliklerinin engelli insanların erişimine ve kullanımına engel teşkil etmeyecek şekilde tasarımlanması ve imal edilmesini kapsaması kararlaştırılmıştır. b) Çalışma Grubu, Avrupa Engelliler Forumu, Milli Standardizasyon Enstitüleri ve asansör sanayii

temsilcilerinden oluşmaktadır. Aşağıdaki hususlar dikkate alınmıştır: - Avrupa’daki demografik gelişmeler, - Yalnız yaşama eğilimi ve bunun sonuçları, - Binaların erişilebilir olması gerekliliği, - Yere ve yöne bağlı farklı çözümler gerektiren çeşitli türde engellilerin varlığının kabul edilmesi, - Avrupa Birliğinin Amsterdam Anlaşması’nın ayrım gözetmeme maddesinde (art 6a) belirtildiği gibi

engelliliğe ve yaşa dayanan ayrımcılık ile mücadele. Avrupa nüfusu yaşlanmakta ve engellilerin, yaşlanmaya bağlı engellilik dâhil, önem derecesi artmaktadır. Avrupa Birliğinde yaşlıların ve engellilerin sayısının artarak yaklaşık 80 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir. Değişen demografik yapı Avrupa Birliğine fırsatların yanında çözüm isteyen güçlükleri de getirmektedir. Günümüzde yaşlı ve engelli insanların ekonomik, sosyal ve kültürel potansiyellerinden yeterince istifade edilmemektedir. Ancak, bu potansiyelin toplumun genel ekonomik ve sosyal yararı için kullanılmasına ilişkin toplumsal ihtiyaç git gide daha fazla önem kazanmaktadır. Bu çalışma, engelliler de dâhil yolcu asansörlerine erişilebilirlik konulu bu standardın hazırlanmasına neden olmuştur. Erişilebilirlik ile ilgili genel bilgi, Ek A’da verilmiştir. c) Bu standardda, yalnızca Asansör Direktifi’nin temel güvenlik kurallarına değinilmemekte, ayrıca engelli

insanları da taşıyan yolcu asansörlerine erişilebilirlik için asgarî kuralları da verilmektedir. Bazı ülkelerde asansörlerin uygunluk seviyeleri için göz ardı edilemeyecek düzenlemeler bulunabilir. Bu husustan gene

d) Bu standard, tekerlekli sandalyeler için farklı erişilebilirlik seviyeleri sunan üç asansör boyutu tanımlamaktadır. Erişilebilirlik ve kullanılabilirlik dereceleri, boyutlar ile mekânsal ve teknik kıstaslar ile sağlanmaktadır [kaynaklarda atıfta bulunulan Avrupa Erişilebilirlik Anlayışına (European Concept For Accessibility) bakınız].

Ayrıca, bu standard asansör ve asansörün normal çalışmada farklı kullanım aşamalarına ilişkin kullanıcı ara yüzü için tasarım öngörülerini tanımlar.


2

Not - Her bir üye ülke, sosyal ihtiyacına ve ekonomik durumuna göre, belirli bina türü için uygun asansör boyutunu Çizelge 1’den seçebilir ve uygulamayı kanunla belirleyebilir.

0.3 Kabuller Farklı sınıflardaki engeller ile ilgili tehlikelerin ve tehlikelere ilişkin risklerin belirlenmesine ilişkin yoğun çalışmalar sürdürülmektedir. 20 Aralık 1993 tarihinde Birleşmiş Milletler Genel Meclisinin 48‘inci oturumunda kabul edilen engelli insanlar için fırsat eşitliğine dair standard kurallar da bu standardda dikkate alınmıştır. Bu standarddaki kurallar buna uygun olarak düzenlenmiştir. 0.4 Görüşmeler Her bir ayrı sözleşme için müşteri ile tedarikçiler/kurucular arasında aşağıdaki konularda görüşmelerin yapıldığı varsayılmıştır: a) Asansörün amaçlanan kullanımı, b) Asansör özelliklerinin denemelerle gösterilmesi, c) Çevre şartları, d) İnşaat mühendisliğine ilişkin problemler, e) Tesis yerine ilişkin diğer hususlar. 1 Kapsam Bu standard, Ek B Çizelge B.1’de verilen engelli insanları da taşıyan yolcu asansörlerine güvenli ve bağımsız erişilebilirlik ve kullanıma ilişkin asgarî kuralları kapsar. Bu standard, Çizelge 1’e uygun asgarî kabin boyutlarındaki ve kabin ve durak kapıları güçle tahrik edilen otomatik yatay kayar kapılarla teçhiz edilmiş asansörleri kapsar. Bu standard, asgarî toplam boyutları EN 12183 ve EN 12184’te tanımlanan tekerlekli sandalyeleri kullanan insanlar için asansörlerle erişilebilirliği ele alır. Bu standard, ayrıca, Madde 4’te4’te listelenen engelli kullanıcıların erişimi için tasarımlanmış asansörlerin çalışması esnasında meydana gelen tehlikelerin en aza indirilmesi için ilâve teknik kuralları ele alır. Not - Bu standard, mevcut asansörlerin güvenirliliğini artırmak ile ilgili 8 Haziran 1995 tarihli (95/216/EC)

Avrupa Komisyonu tavsiyelerine uygun olarak mevcut asansörlerin iyileştirilmesi için bir rehber olarak da kullanılabilir.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin diğer standardlara atıf yapılmaktadır. Bu atıflar metin içerisinde uygun yerlerde belirtilmiş ve aşağıda liste hâlinde verilmiştir. Tarih belirtilen atıflarda daha sonra yapılan tadil veya revizyonlar, atıf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yapılması şartı ile uygulanır. Atıf yapılan standardın tarihinin belirtilmemesi hâlinde ilgili standardın en son baskısı kullanılır.

EN, ISO, IEC vb. No

Adı (İngilizce)

TS No1) Adı (Türkçe)

EN 81-1 Safety rules for the construction and installation of lifts - Part 1: Electric lifts.

TS 10922

EN 81-1

Asansörler- Yapım ve montaj için güvenlik kuralları- Bölüm 1: Elektrikli asansörler

EN 81 -2 Safety rules for the construction and installation of lifts - Part 2: Hydraulic lifts.

TS EN 81-2 Asansörler- Yapım ve montaj için güvenlik kuralları- Bölüm 2: Hidrolik asansörler

prEN 81 -5 Safety rules for the construction and installation of lifts - Part 5: Screw lifts.

prEN 81 -6 Safety rules for the construction and installation of lifts - Part 6: Guided chain lifts.

1) TSE Notu: Atıf yapılan standardların TS numarası ve Türkçe adı 3. ve 4. kolonda verilmiştir. ∗ işaretli olanlar bu standardın basıldığı tarihte İngilizce metin olarak yayımlanmış olan Türk Standardlarıdır.


3

EN, ISO, IEC vb. No

Adı (İngilizce)

TS No Adı (Türkçe)

prEN 81 -7 Safety rules for the construction and installation of lifts - Part 7: Rack and pinion lifts.

prEN 81-21 Safety rules for the construction and installations of lifts - Part 21: New passenger and goods passenger lifts in existing buildings.

EN 81-28 Safety rules for the construction and installations of lifts - Part 28: Remote alarms on passenger and goods passenger lifts.

TS EN 81-28 Asansörler - Yapım ve montaj için güvenlik kuralları - Yolcu ve yük asansörleri - Bölüm 28: Yolcu ve yük asansörlerinde uzaktan alârm

EN 292-22) Safety of machinery - Basic concepts, general principles for design - Part 2: Technical principles and specifications

TS EN ISO 12100-2

Makinalarda güvenlik-Temel kavramlar, tasarım için genel prensipler-Bölüm 2:Teknik prensipler

EN 1070 Safety of machinery- Terminology TS EN ISO

12100-1 Makinalarda güvenlik-Temel kavramlar,tasarım için genel prensipler-Bölüm1:Temel terminoloji,metodoloji

EN 12183 Manually propelled wheelchairs - Requirements and test methods TS EN 12183 Tekerlekli sandalyeler- El ile sürülen-

Özellikler ve deney metotları EN 12184 Electrically powered wheelchairs,

scooters and their chargers- Requirements and test methods

TS EN 12184 Tekerlekli sandalyeler - Elektrikli, skuterler ve şarj cihazları – Özellikler ve deney metotları

EN 13015 Maintenance for lifts and escalators –Rules for maintenance instructions

TS EN 13015 Asansör ve yürüyen merdivenlerin bakımı – Bakım talimatları için kurallar

ISO 7000 Graphical symbols for use on equipment – Index and synopsis TS 11060 Grafik Semboller-Fihristleme ve Kısa

Gösterim Çizelgeleri 3 Terimler ve tarifler Bu standardın amacı bakımından, EN 81-1, EN 81-2, prEN 81-5, prEN 81-6, prEN 81-7, EN 81-28, EN 13015, EN 1070’de verilen terim ve tarifler ile birlikte aşağıda verilen terim ve tarifler uygulanır. 3.1 Durma doğruluğu Kabin, kumanda sistemi ile gidilecek katta durdurulduğunda ve kabin kapıları tam açık konuma geldiğinde kabin kapısı eşiği ile durak kapısı eşiği arasındaki azamî düşey mesafe. 3.2 Seviyeleme doğruluğu Asansör dolarken veya boşalırken,p kabin kapısı eşiği ile durak kapısı eşiği arasındaki azamî düşey mesafe. 3.3 Basınca çalışan butonlu kumanda sistemi Her durakta sadece tek bir butonun bulunduğu, aynı anda tek bir kabin ve durak çağrısına hizmet eden tek kabinli asansörler için asansör kumanda sistemi. 3.4 Müşterek kumanda sistemi Tekli veya birden fazla kabinli asansörler için kullanılan, birden fazla kabin çağrısı kabul etme özelliği olan ve bu çağrıları hatırlayıp bir mantık silsilesi içinde cevaplayan, durak çağrılarını kabul etme özelliği olan ve bu çağrıları kullanıcılara en iyi hizmeti sağlamak üzere asansörlere dağıtan kumanda sistemi. 3.5 Varış kumanda sistemi Tek kabinli veya birden fazla kabinli asansörler için kullanılan, gidilecek yer talimatının (hedef kat) durakta kayıt edildiği asansör kumanda sistemi. 2) TSE Notu: EN 292-2 iptal edilip yerine EN ISO 12100-2 standardı geçmiştir.


4

3.6 Geçici olarak çalıştırma kumandası Tek bir seyir için özellikleri veya hizmetleri çalışır hâle getiren vasıtalar. 4 Önemli tehlikeler ve erişim engelleri Bu madde, bu standardda ele alındığı ölçüde, risk değerlendirmesi ile bu tip asansörler için önemli olduğu belirlenen ve riskin ortadan kaldırılması veya azaltılması için bir çaba gerektiren bütün tehlikeli durum ve olayları kapsar. Bu standardda, erişim engelleri ve engelli insanlar veya bu insanların kullandığı cihazların karşı karşıya geldikleri ilâve riskler Ek C’de tanımlanmaktadır. Not - Bu standardda insanların alerjik reaksiyonlarından kaynaklanan tehlikelere yer verilmemiştir, ancak

Ek D’de bu gibi tehlikelere ilişkin tavsiyeler verilmiştir. Ayrıca görme bozukluğu olan insanlar için belirli tasarım öngörülerine dair tavsiyeler Ek E’de verilmiştir.

5 Güvenlik kuralları ve/veya koruyucu önlemler 5.1 Genel EN 81-1, EN 81-2, prEN 81-5, prEN 81-6, prEN 81-7, pr EN 81-21, EN 81-28 ve EN 13015’teki kurallar aşağıda ayrıntılı olarak verilen değişiklikler veya ilâve kurallar ile birlikte uygulanır. 5.2 Girişler- Kapı açıklığı 5.2.1 Serbest giriş açıklığı en az 800 mm olmalıdır. Not - Millî düzenlemeler 800 mm’den daha büyük açıklığı gerekli kılabilir (Giriş). Tip 2 asansörler, EN

4190-1’e uygun 900 mm’lik serbest giriş açıklığı ile ve Tip 3 asansörler aynı standarda göre 1100 mm serbest giriş açıklığı ile teçhiz edilmelidir (Çizelge 1).

Kabin ve durak kapıları otomatik makina gücü ile çalışan yatay kayar kapı olarak imal edilmelidir. 5.2.2 Mümkün olan bütün katlarda, durak katlarına engelsiz olarak erişilebilmelidir. (Giriş, Görüşmeler). 5.2.3 Kumanda sistemi kapının açık kalma süresini asansörün tesis edildiği yerin şartlarına uygun şekilde ayarlanmasına imkân vermelidir (genelde 2 saniye ile 20 saniye arası). Bu zamanı azaltmak için vasıtalar, örneğin kabindeki kapı kapatma butonunu kullanarak, tesis edilmelidir. Ayarlama vasıtalarına kullanıcılar erişememelidir. 5.2.4 EN 81-1 Madde 7.5.2.1.1.3 ve EN 81-2 Madde 7.5.2.1.1.3 ‘te istenen koruma tertibatı giriş açıklığı, kabin kapı eşiğinden 25 mm ile 1800 mm yukarı bir mesafeye kadar kapsamalıdır (örneğin, ışık perdesi). Tertibat, kullanıcı ile kapanan kapı panel/panellerinin ön kenarları arasındaki fiziksel teması önleyecek bir algılayıcı olmalıdır. 5.3 Kabin boyutları, kabin içerisindeki donanım, durma/seviyeleme doğruluğu 5.3.1 Kabin boyutları Tek girişli veya karşılıklı çift girişli kabinlerin iç boyutları Çizelge 1’e uygun olarak seçilmelidir (Giriş, Görüşmeler). Kabin boyutları iskelet hâlindeki kabin duvarları arasında ölçülmelidir. Çizelge 1’de verilen kabin boyutlarını azaltan dekoratif duvar rötuşları 15 mm’den daha kalın olmamalıdır. Çift yönlü girişleri olan bütün kabinler, tekerlekli sandalye kullanan engelli kişilerin girip çıkmasına imkân sağlayacak uygun genişlik ve derinlikte olmalıdır.


5

Çizelge 1 - Tek girişli veya çift yönlü girişli kabinler için asgarî kabin boyutları

Asansör tipi

Asgarî kabin boyutlarıa Erişilebilirlik seviyesi Açıklamalar

1 450 kg Kabin genişliği: 1000 mm Kabin derinliği: 1250 mm

Kabin sadece bir tek tekerlekli sandalye kullanıcısını alabiliyor.

Tip 1, EN 12183’te tarif edilen elle kumandalı tekerlekli sandalye veya EN 12184’te tarif edilen Sınıf A elektrikli tekerlekli sandalye kullanıcısının erişimine imkân verir

2 630 kg Kabin genişliği: 1100 mm Kabin derinliği: 1400 mm

Kabin bir tek tekerlekli sandalye kullanıcısı ve refakatçisini alabiliyor.

Tip 2, EN 12183’te tarif edilen elle kumandalı tekerlekli sandalye veya EN 12184’te tarif edilen Sınıf A ve Sınıf B elektrikli tekerlekli sandalye kullanıcısının erişimine imkân verir. Sınıf B tekerlekli sandalyeler belirli iç ortamlarda kullanılmak üzere tasarlanmış olup, dış ortamlardaki bazı engelleri de aşma özelliğindedir.

3 1275 kg Kabin genişliği: 2000 mm Kabin derinliği : 1400 mm

Kabin bir tek tekerlekli sandalye kullanıcısı ve birkaç yolcuyu alabiliyor. Ayrıca tekerlekli sandalyenin kabin içerisinde dönmesine imkân veriyor.

Tip 3, EN 12183’te tarif edilen elle kumandalı tekerlekli sandalye veya EN 12184’te tarif edilen Sınıf A, Sınıf B ve Sınıf C elektrikli tekerlekli sandalye kullanıcısının erişimine imkân verir. Sınıf C tekerlekli sandalyeler, iç ortamlarda kullanılmak üzere tasarımlanmaları gerekli olmayıp, daha uzun mesafelere gitme ve dış ortamlardaki bazı engelleri aşma özelliğindedir. Tip 3 Sınıf A ve Sınıf B tekerlekli sandalye ve yürüme yardımcıları kullanan insanlara yeterli dönüş alanı sağlar.

a Kabin genişliği iskelet duvarların iç yüzeyleri arasındaki yatay mesafedir, ön girişe paralel olarak ölçülür. Kabin derinliği iskelet duvarların iç yüzeyleri arasındaki yatay mesafedir, genişliğe dik olarak ölçülür.

5.3.2 Kabin içerisindeki donanım 5.3.2.1 Kabinin en az bir yan duvarına tutamak monte edilmelidir. Tutamağın kavranan bölümünün en kesit boyutları, yarıçap en az 10 mm olmak üzere, 30 mm ile 45 mm arasında olmalıdır. Duvar ile kavranan bölüm arasındaki boşluk en az 35 mm olmalıdır. Kavranan bölümün üst kenarının kabin tabanından yüksekliği (900 ± 25) mm dâhilinde olmalıdır. Kumanda paneli aynı duvara yerleştirilmişse, düğme ve kumandalara mani olmaması için, tutamak kesikli olmalıdır. Yaralanma riskini en aza indirmek amacıyla tutamağın çıkıntılı uçları kapatılıp duvara doğru kıvrılmalıdır. 5.3.2.2 Katlanabilir koltuk bulunduğunda (Giriş, Görüşmeler) aşağıdaki özelliklere haiz olmalıdır: a) Koltuk yüksekliği, tabandan :(500 ± 20) mm. b) Derinlik :(300 - 400) mm. c) Genişlik :(400 - 500) mm. d) Taşıma kapasitesi : 100 kg. 5.3.2.3 Tekerlekli sandalye kullanıcısının içerisinde dönemediği Çizelge 1, Tip 1 ve Tip 2 boyutlarındaki kabinlere, kullanıcının kabinden geri geri çıkarken arkasındaki engelleri fark edebilmesi amacıyla bir cihaz (örneğin, küçük bir ayna) takılmalıdır. Ayna kullanıldığında, kırılmaz camdan olmalıdır.


6

Kabinin herhangi bir duvarı, büyük ölçüde ayna veya yansıtıcı bir yüzey ile kaplandığı takdirde, görme bozukluğu olan kullanıcıları için optik karışıklık yaratmamak için tedbirler alınmalıdır (örneğin, dekoratif cam kullanılması veya zemin ile aynanın alt kenarı arasında en az 300 mm düşey mesafe bulunması, vb). 5.3.3 Durma/ seviyeleme doğruluğu Tasarlanan kullanımda; - kabinin durma doğruluğu ± 10 mm olmalı, - ± 20 mm seviyeleme doğruluğu muhafaza edilmelidir. 5.4 Kumanda cihazları ve işaretler Kumanda cihazları ve işaretler için tasarım öngörüleri, Çizelge 2’de verilmiştir. Not - Madde 5.4’teki kuralları aşan diğer cihazlar için kılavuz bilgiler, [çok büyük (XL) kumanda

cihazlarının tasarımlanması (Giriş, Görüşmeler) gibi] Ek G’de verilmiştir. 5.4.1 Durak kumanda cihazları 5.4.1.1 Basınca çalışan butonlu kumanda sistemi kullanıldığında Çizelge 2’deki kuralları sağlamalıdır. 5.4.1.2 Kumanda tablosu sistemi kullanıldığında, (Giriş, Görüşmeler) bu sistem Ek F’deki kuralları sağlamalıdır. 5.4.1.3 Geçici olarak çalıştırma kumandası bulunduğunda (Giriş, Görüşmeler) çalıştırma cihazı uluslararası Engelliler için Önlem -Provision for the Disabled- (ISO 7000, Sembol no 0100) sembolü ile işaretlenmelidir. 5.4.1.4 Tek kabinli asansörlerde durak kumanda cihazları, durak kapılarının yan tarafına yerleştirilmelidir. Müşterek durak çağrısı yönetimine sahip birden fazla kabinli asansörlerde, asgarî kumanda cihazı sayısı aşağıdaki gibi olmalıdır: - Birbirine bakan (karşılıklı asansörler) asansörlerde, her bir yüz için bir kumanda cihazı, - En fazla dört adet komşu asansör için bir kumanda cihazı (kumanda cihazı iki asansör arasına

yerleştirilmişse). 5.4.2 Kabin kumanda cihazları 5.4.2.1 Asansörün çalıştırılması için kullanılan basınca çalışan butonlar aşağıdaki gibi tanımlanmalıdır: a) Kat butonları: -2, -1, 0, 1, 2, vb. sembollerle, b) İmdat butonu: Sarı renkli çan biçiminde sembolle, c) Kapıyı tekrar açma düğmesi : sembolü ile, d) Kapı kapatma düğmesi : sembolü ile. Not - EN 81-1 Madde 15.2.3 ve EN 81-1 Madde 15.2.3 5.4.2.2 Kabin butonları Çizelge 2’deki kuralları sağlamalı ve aşağıdaki gibi düzenlenmelidir: a) İmdat ve kapı butonlarının merkez hattı kabin tabanından en az 900 mm yüksekliğe yerleştirilmelidir. b) Çağrı butonları imdat ve kapı butonlarının üst kısmında yer almalıdır. c) Tek yatay sıra için çağrı butonlarının sıralanması soldan sağa olmalıdır. Tek düşey sıra için çağrı

butonlarının sıralanması alttan üste doğru olmalı, birden fazla düşey sıra için bu sıralama önce soldan sağa daha sonra alttan üste doğru olmalıdır.

5.4.2.3 Kabin kumanda paneli duvara aşağıdaki şekilde yerleştirilmelidir: a) Ortadan açılan kapılı asansörlerde, kabine girerken sağ tarafta, b) Yana açılan kapılı asansörlerde, kapının kapanma kenarı tarafında. Çift girişli Tip 3 asansörlerde a) ve b) bentlerinde yer alan kurallar uygulanabildiği ölçüde yerine getirilmelidir. 5.4.2.4 Kabin içerisinde çağrı kaydı için kumanda tablası kullanıldığında (Giriş, Görüşmeler), kumanda tablası Ek F’deki kuralları sağlamalıdır.


7

5.4.2.5 Varış kumanda sistemlerinde (Giriş, Görüşmeler), kullanıcı “Geçici olarak çalıştırmayı” seçtiğinde, kapının kapanma işlemi kapı kapatma düğmesine basılması ile başlatılmalıdır. Kullanılmadığı takdirde, kabin normal çalıştırmaya 30 saniye ilâ 60 saniye içerisinde geri dönmelidir. Yukarıdaki kural Madde 5.2.3’teki kural için bir seçenek oluşturur. Çizelge 2 - Kumanda cihazları - Kurallar # Konu Durak kumandaları Kabin kumandaları a) Butonların çalışan kısımlarının asgarî

alanları 490 mm2

b) Butonların çalışan kısımlarının asgarî boyutları

Yuva çapı 20 mm

c) Butonların çalışan kısımlarının tanımlanması

Yüz plâkasından veya çevresindekilerden gözle (renk zıtlığı) ve dokunma (kabartma) ile ayırt edilebilir

d) Yüz plâkası Çevresiyle zıtlık oluşturacak bir renk e) Çalıştırma kuvveti 2,5 N ilâ 5,0 N f) Çalıştırma geri beslemesi Butona basıldığında, butonun çalıştığına dair

kullanıcının bilgilendirilmesi için gereklidir. g) Kayıt geri beslemesi Görülebilir ve işitilebilir sinyaller, 35 dB(A) ile 65 dB(A)

b arasında ayarlanabilir. Sesli sinyal, çağrı kaydı daha önce yapılmış olsa bile, butona her basışta

verilmelidir. h) Binanın çıkış katını gösteren buton Uygulanamaz Diğer butonlardan (5 ± 1)

mm daha önde (tercihan yeşil renkte)

i) Sembolün konumu Butonların çalışan kısımlarının üzerinde (veya 10 mm ilâ 15 mm solunda)

j) Sembol Fonla zıtlık oluşturacak şekilde kabartma üzerinde 15 mm ilâ 40 mm yükseklikte

k) Kabartmanın yüksekliği Asgarî 0,8 mm l) Butonların çalışan kısımları arasındaki

mesafe Asgarî 10 mm

m) Çağrı buton grubu ile diğer buton grupları arasındaki mesafea

Uygulanamaz En az çağrı butonlarının çalışan kısımları

arasındaki mesafenin iki katı

n) Herhangi bir butonun merkez hattı ile zemin seviyesi arasındaki asgarî mesafe

900 mm

o) En üstteki butonun merkez hattı ile zemin seviyesi arasındaki azamî mesafe

1100 mm 1200 mm (tercihan 1100 mm)

p) Butonların düzenlenmesi Düşey Madde 5.4.2.2 q) Herhangi bir buton ile komşu duvar

köşesi arasındaki yanal asgarî mesafe 500 mm 400 mm

a Örneğin, imdat/kapı butonları ve çağrı butonları. b) Ortam şartlarına uyarlama için sınır değerler arasında ayarlanabilir.

5.4.3 Durak işaretleri 5.4.3.1 Basınca çalışan butonlu kumanda sistemlerinde, durakta, kapının açılmaya başladığı sesli bir işaret ile bildirilmelidir. Kapının kendi gürültüsü, gürültü seviyesi 45 dB(A) ve üzeri ise yeterlidir. 5.4.3.2 Kabine girmeden önce, kumanda sistemi yeni seyir yönünü belirliyorsa (müşterek kumanda) aydınlatılmış işaret okları kapının üstüne veya yakınına yerleştirilmelidir. İşaret okları zeminden 1,80 ilâ 2,50 m yukarıda, durak tarafından görüş açısı 140ο olacak şekilde konumlandırılmalıdır. Okların yüksekliği asgarî 40 mm olmalıdır.


8

Sesli işaret, okların aydınlatılması ile birlikte verilmelidir. Yukarı ve aşağı için farklı sesli işaretleri kullanılmalıdır. Örneğin; - Yukarı için bir ses, - Aşağı için iki ses. 5.4.3.3 Tek kabinli asansörlerde Madde 5.4.3.2’deki kural, kabin içerisinde bulunan durak tarafından görülebilir ve duyulabilir bir cihaz ile sağlanabilir. 5.4.3.4 Varış kumanda sistemleri bulunan asansörler (Giriş, Görüşmeler) için aşağıdaki kurallar sağlanmalıdır: a) Seçilen kat numarası görünür ve sesli bir işaret ile teyit edilmelidir. Görünür işaret, gidilecek kat

çağrısının girildiği cihazın yakınına yerleştirilmelidir. b) Her bir asansör ayrı ayrı işaretlenmelidir (örneğin, A, B, C, vb.). İşaret durak kapısının hemen üstüne

yerleştirilmelidir. Tanımlama işaretlemelerinin harfleri asgarî 40 mm olmalı ve çevresiyle renk zıtlığı oluşturmalıdır.

c) Tahsis edilen asansör görünür ve sesli bir işaret ile belirtilmelidir. Görünür işaret gidilecek kat çağrısının girildiği cihazın yakınına yerleştirilmelidir.

d) Görünür ve sesli işaretler, asansörün kolaylıkla ayırt edilmesine imkân vermelidir. e) Kullanıcılar görülebilir ve işitilebilir olarak kabine girmek üzere oldukları hakkında bilgilendirilmelidir. 5.4.3.5 Sesli işaretler 35 db(A) ile 65 dB(A) arasında, mahallî şartlara göre ayarlanabilir bir ses seviyesine sahip olmalıdır. Kullanıcılar, ayarlama düzenine erişememelidir. 5.4.4 Kabin işaretleri 5.4.4.1 Konum işareti, kabin çalıştırma panelinin üzerine veya üst kısmına yerleştirilmelidir. Göstergenin merkez hattı kabin tabanından 1,60 m ilâ 1,80 m yukarıda olmalıdır. Katları gösteren rakamların yüksekliği 30 mm ilâ 60 mm olmalıdır. İkinci bir gösterge (Giriş, Görüşmeler) başka bir yerde örneğin kabin kapısının üst kısmında veya ikinci kabin çalıştırma paneli üzerinde yer alabilir. İkinci bir gösterge yüksek bir seviyeye (örneğin kabin kapısının üst kısmına) yerleştirilmiş ise, kabin içerisinde kabin çalıştırma paneli üzerindeki gösterge, alternatif olarak zeminden 1,60 metreden daha az bir yüksekliğe yerleştirilebilir. 5.4.4.2 Kabin durduğunda, en az yerel resmî dillerden en az birinde, sözlü olarak, kabin konumu bildirilmelidir. Ses seviyesi mahallî 35 dB(A) ile 65 dB(A) arasında, mahallî şartlara göre ayarlanabilir olmalıdır. 5.4.4.3 Alârm sistemi, EN 81-28’e ve aşağıdaki kurallara uygun olmalıdır. Kumanda paneli üzerine veya panelin üst kısmına yerleştirilmiş, acil durum alârm tertibatı, aşağıdakilerden oluşan görünür ve sesli işaretlerle teçhiz edilmelidir a) Alârmın verildiğini belirtmek üzere, acil durumun iletimi için sesli işaretle birlikte sarı renkte aydınlatılmış piktogram. b) Acil durum çağrısının/alârmın kayıt edildiğini belirtmek için sesli işaretle birlikte (ses bağlantısı) yeşil renkte aydınlatılmış piktogram genellikle gereklidir. Sesli işaretin (ses bağlantısı) ses seviyesi 35 dB(A) ile 65 dB(A) arasında, mahal şartlarına göre, ayarlanabilir olmalıdır. Not - ISO 4190-5’in bir sonraki revizyonuna piktogram ile ilgili kural dâhil edilecektir. c) Duyma sorunu olana insanlar için, haberleşmeye yardımcı olmak için bir ses yükseltici cihaz (induction loop) bulunmalıdır. Acil durum alârm tertibatının basınca çalışan butonu, Madde 5.4.2’deki kurallara uygun yerleştirilmeli, boyutlandırılmalı ve tanımlanmalıdır.


9

6 Güvenlik kurallarının doğrulanması ve/veya koruyucu önlemler Bu standarddaki kurallarının doğrulanması, Çizelge 3’e uygun olarak farklı türdeki deneylerin/kontrollerin yapılmasını içerir. Çizelge 3 - Kurallara uygunluğun doğrulanması için kullanılacak metotlar.

Deney/Kontrol türü Madde Kural Mevcudiyetin gözle

muayenesia Ölçmeb Fonksiyonel

deney//kontrolc Tasarımd

Madde 5.1 Genel EN 81-1, EN 81-2, prEN 81-5, prEN 81-6, prEN 81-7, prEN 81-21, EN 81-28 ve EN 13015

Madde 5.2.1 Serbest giriş açıklığı X X Madde 5.2.2 Engelsiz erişebilirlik X Madde 5.2.3 Kapının açık kalma

süresi X

Madde 5.2.4 Koruma önlemleri X X X Madde 5.3.1.1 Kabin boyutları X Madde 5.3.2.1 Tutamak X Madde 5.3.2.2 Katlanabilir koltuk X X X Madde 5.3.2.3 Duvar aynaları, vb. X X X X Madde 5.3.3 Durma/seviyeleme

doğruluğu X X

Çizelge 2, a) Butonların alanı X Çizelge 2, b) Butonların çalışan

kısımlarının boyutları X

Çizelge 2, c) Butonların çalışan kısımlarının tanımlanması

X

Çizelge 2, d) Yüz plâkasının tanımlanması

X

Çizelge 2, e) Çalıştırma kuvveti X Çizelge 2, f) Çalıştırma geri

beslemesi X X

Çizelge 2, g) Kayıt geri beslemesi X X Çizelge 2, h) Binanın çıkış katını

gösteren buton X X

Çizelge 2, i) Sembol konumu X X Çizelge 2, j) Sembol boyutu X Çizelge 2, k) Kabartma yüksekliği X Çizelge 2, l) Çağrı butonlarının

çalışan kısımları arasındaki mesafe

X

Çizelge 2, m) Buton grupları arasındaki mesafe

X

Çizelge 2, n) Zeminden asgarî yükseklik

X

Çizelge 2, o) Zeminden azamî yükseklik

X

Çizelge 2, p) Butonların

düzenlenmesi X

Çizelge 2, q) Asgarî yanal mesafe X Madde 5.4.1.2 Kumanda tablası (Ek

F) X X X

Madde 5.4.1.3 Geçici olarak çalıştırma

X X

Madde 5.4.1.4 Durak kumanda cihazlarının tesisi

X

Madde 5.4.2.1 Butonların tanımlanması

X

Madde 5.4.2.2 Butonların düzenlenmesi

X

Madde 5.4.2.3 Kabin kumanda panellerinin yerleri

X


10

Çizelge 3’ün devamı

Deney/Kontrol türü Madde Kural Mevcudiyetin gözle

muayenesia Ölçmeb Fonksiyonel

deney//kontrolc Tasarımd

Madde 5.4.2.4 Kumanda tablası (Ek F)

X X X

Madde 5.4.2.5 Kapı kapatma butonu X X Madde 5.4.3.1 Durma anında sesli

işarete X X

Madde 5.4.3.2 Gösterge okları ve sesli işaretler

X X X

Madde 5.4.3.3 Tek kabinli asansör için kurallar

X X X

Madde 5.4.3.4 a)

Seçilen katın teyidi X

b) Asansörlerin işaretlenmesi

X

c) Asansör tahsisi X Madde 5.4.3.5 Ses seviyesie X Madde 5.4.4.1 Konum işareti X X Madde 5.4.4.2 Sese X X Madde 5.4.4.4 Acil durum alârm

tertibatı X X X

Madde F.1 Kumanda tablası (genel)

X

Madde F.2 İlk cümle

Madde 5.4.1 ve Madde 5.4.2

X X X

Madde F.2 a) Butonlar arası mesafe

X

Madde F.2 b) Kayıt geri beslemesi X X Madde F.2 c) Sembol boyutu X Madde F.2 d) 5 butonu üzerindeki

nokta X X

Madde F.2 e) İşaretlemenin konumu

X

Madde F.2 f) Binanın çıkış katını gösteren buton

X X X

a Mevcudiyetin gözle muayenesi, sağlanan bileşenlerin gözle muayenesi ile öngörülen özelliklerin doğrulanmasında kullanılır.

b Ölçme ile kuralların öngörülen sınır değerler içinde karşılanıp karşılanmadığı, ölçme cihazları kullanılarak doğrulanır. Uygun deney standardları ile birlikte uygun ölçme metotları kullanılır.

c Fonksiyonel kontrol ve deneyler ile sağlanan özelliklerin, kuralları sağlayacak şekilde işlevlerini yerine getirip getirmediği doğrulanır.

d Teknik resimlerin/hesaplamaların incelenmesi ile sağlanan bileşenlerin tasarım özelliklerinin kuralları karşılayıp karşılamadığı doğrulanır.

e Kaynaktan 1 metre uzaklıkta ölçülen dB(A) cinsinden ses basınç seviyesi. 7 Kullanım bilgileri 7.1 Genel Bütün asansörler ile birlikte, talimat el kitabı dâhil, bakım, muayene, onarım, periyodik kontroller ve kurtarma işlemlerini içeren dokümanlar verilmelidir. Bütün kullanım bilgileri, EN 292-2:1991 ve EN 292-2:1991/A1 Madde 5’e uygun olmalıdır.


11

7.2 Asansör sahibi için bilgiler Talimat el kitabında, EN 81-1, EN 81-2, prEN 81-5, prEn 81-6 prEN 81-7, EN 81-28 ve EN 13015’teki kurallara ilâve olarak tesis sahibinin dikkati aşağıdaki hususlara çekilmelidir: a) Asansöre ve asansörün duraktaki kumanda cihazlarına güvenli ve engelsiz erişimin sağlanmasının

gerekliliği. b) Kapının açık kalma süresinin ayarlanmasına ilişkin bilgi. c) Kabin içindeki ve duraktaki sesli işaretlerin gürültü seviyelerinin ayarlanmasına ilişkin bilgi. d) Acil durum alârm cihazından gelen işaretlere, kabin içerisindeki kişi cevap vermese bile, anında

müdahale etmek ve kabin içerisinde mahsur kalmış kullanıcıları kurtarmak üzere tesis sahibi tarafından yetkilendirilmiş personel (kurtarama servisi) ihtiyacı.

Not - Kabin içerisindeki kişinin duyma veya konuşma engeli olabilir. e) Madde B.1’de verilen engellere sahip engelli insanların güvenli olarak kurtarılmaları için işlemlere olan

ihtiyaç. f) Kurucu tarafından bütün kullanıcılarının güvenli kullanımını temin için gerekli olduğu düşünülen,

tasarımdan kaynaklanan, güvenlikle ilgili diğer bilgiler. Tesis sahibi tarafından kontrol edilmek üzere tasarımlanan bütün özellikler talimatlarda yer almalıdır.


12

Ek A (Bilgi için)

Erişilebilirlik ile ilgili genel bilgiler

Erişilebilirlik, imarlı çevrenin temel özelliğidir. Erişilebilirlik, evlere, kamu binalarına, iş yerlerine ulaşma ve bunları kullanma imkânıdır. Erişilebilirlik, engelliler dâhil insanların, imarlı çevrenin amacına uygun sosyal ve ekonomik faaliyetlere katılmasına olanak sağlar. Bu yaklaşım, evrensel tasarım ilkelerine dayanmaktadır. Bu ilkeler, bina, tesis, altyapı ve mamul tasarımı için geçerlidir. Hedef, engelliler dâhil bütün insanlar için uygun, güvenli ve zevk alınabilecek çevre şartlarının oluşturulmasıdır. Evrensel tasarım ilkeleri, insan popülâsyonunun sağlıklılar ve engelliler diye ayrılmasını reddeder. Evrensel tasarım ilkeleri, uygun durumlarda, tamamlayıcı önlemleri içerir. Bu standardın kapsamı dâhilinde erişilebilirlik “ Asansörün insanların (engelliler dâhil) ona erişebilmesine ve özelliklerini eşit ve bağımsız olarak kullanabilmesine imkân veren karakteristiği” olarak tanımlanmaktadır. Evrensel tasarım bu temel erişilebilirlik ile ilgilidir. Amaç, imarlı çevreyi herkesin bağımsız ve eşit şekilde kullanabilmesidir. Not - Yürüme yardımcıları kullanan insanların büyük bir bölümü, geri geri gidememektedir. Bu nedenle, bu

standardda yer alan kabin genişliği önemli bir kıstastır. Deneyler, yürüme çerçevesi kullanırken geriye dönebilmek için 1200 mm genişliğe ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymuştur; bu durumda bile kullanıcılar yürüme çerçevesini kaldırmak ve kendi etraflarında döndürmek mecburiyetindedir. Yalnızca, bu standarddaki en büyük asansörde dönüş alanı ihtiyacı tamamen hesaba katılmıştır.

- Herkes

“Herkes” terimi, kadın veya erkek her biri kendine özgü karakteristiği olan sınırsız sayıda insanı ifade etmektedir. Tabiî ki konu asansörler olunca herkesin gerçekte bu araçtan yararlanıp yararlanamayacağını bilmek imkânsızdır. Bu husus kısmen teknolojik gelişmişlik seviyesi ile alâkalıdır. Bu standarddaki kurallar, bu kıstas kapsanacak şekilde belirlenmiştir.

- Bağımsızlık Amaç, sadece soyut anlamda insanların asansörden yararlanmaları olmayıp, mümkün olduğu ölçüde bunu bağımsız, başka insanların yardımı olmadan yapabilmeleridir. Bağımsızlıkla ilgili kuralların tam anlamıyla herkesi içermesi mümkün değildir. Ancak, genel anlamda bu kurallar, bazen bir yardımcı, bazen bir refakatçi, bazen bir görevli, bazen de yakında bulunan bir kimsenin yardımı ile herkesin yararlanabilmesini garanti eder.

- Eşitlik Engelliler dâhil bütün insanların asansörü bağımsız olarak kullanmaları yeterli olmayıp, bu kullanım esnasında çeşitli sınıftaki insanlar arasında bir ayırım yapılmamalıdır. Tabiî ki eşitlik, çeşitli insanların ihtiyaçları için önlemlerin –görme bozukluğu olan insanlar için gerekli renk zıtlığını oluşturacak malzeme ve desenlerin kullanılması gibi- alınmaması anlamına gelmemektedir. Bu yaklaşım, prensipte, engelli insanların, asansörü diğer insanlarla eşit şartlarda kullanabilmesini mümkün kılmaktadır.

- Avantajlar Politikacılar, kanun koyucular, bina sahipleri, imalâtçılar ve benzerî kişiler erişilebilirlik kıstasını hesaba katarlarsa, kolay erişilebilir asansörlerden genelde herkes yararlanır; örneğin, ağır valiz, mobilya, çocuk arabası, yük arabası taşıyan insanlar, vb. Erişilmesi kolay asansörler kullanıcı tarafından tercih edilen sistemlerdir. Bu nedenle de sosyal ve ekonomik başarı için önemlidir.

Çoğulcu demokratik toplumlarda zor erişilebilir asansörler (özellikle kamu binalarındakiler) vatandaşların insan haklarıyla ters düşen ayrımcılık örnekleridir. Erişilebilirlik için hangi çeşit asansörlerin tercih edileceği yalnızca ticarî bir karar olmayıp, aynı zamanda politik bir karardır. Erişilebilirliğin önemi, diğer ülkelerle birlikte, Avrupa Birliği üyesi devletlerce, Birleşmiş Milletlerin engelli insanlar için fırsat eşitliği hakkındaki Standard Kuralların imzalanması ile tanınmıştır. Bu Standard Kuralların benimsenip uygulanması bütün asansör sanayi çalışanları için uyulması zorunlu etik bir görevdir.


13

Ek B

Bu standardda dikkate alınan engel sınıfları B.1 Engel sınıfları Çizelge B.1 ve Çizelge B.2’de tanımlanmaktadır. B.2 Çizelge B.1’de verilen engellerin, bu standardın kapsamında olduğu düşünülmüş, erişilebilirlik ve güvenlik ile ilgili analizler bu doğrultuda gerçekleştirilmiştir. Bütün engel birleşimleri kapsam dışı tutulmuştur (Çizelge B.2). Bunun sebebi, engel birleşimi için kurallarının; - ya tek tek farklı engeller için alınan önlemlerde yer alması, - ya da bu birleşimlerin, müşteri ve imalâtçı arasında görüşülmesi gereken kişiye özel tedbirlerle

karşılanabilecek asansör fonksiyonlarını gerektirmesi veya asansörün kullanımının başka bir kişinin yardımı ile yapılabilmesini gerektirmesidir.

Asansör fonksiyonlarıyla doğrudan ilişkisi olmayan kurallar gerektiren engeller hariç tutulmuştur (örneğin, klostrofobi). Çizelge B.2’ye bakınız. Çizelge B.1 - Bu standardda dikkate alınan engeller

Sınıf

Alt sınıf

Özellikler

Yürüme bozuklukları -tekerlekli sandalye,

- baston, - koltuk değneği, - yürüme çerçevesi, - yürüteç, kullanma ihtiyacı

Denge bozuklukları Yavaş hareket etme, dengesizlik

Fiziksel engeller

Beceri bozuklukları Üst uzuvların (kollar, eller, parmaklar) zayıflamış fonksiyonları

Görme bozuklukları Körlük (baston, rehber köpek), kısmî görme, renk körlüğü

İşitme bozuklukları Sağırlık, ağır işitme

Duyusal engeller

Konuşma bozuklukları Zayıflamış konuşma yetisi, konuşamama Zihinsel engeller Öğrenme zorluğu Uyarıları anlama zorluğu Çizelge B.2 - Bu standardın kapsamı dışındaki engeller

Sınıf

Alt sınıf

Özellikler

Birleşimler Dâhil olan engeller Madde B.2’deki açıklamalara bakınız. Fiziksel engeller İleri düzeyde beceri

bozuklukları Üst uzuv kayıpları veya felçler

Büyüklükle ilgili engeller 1,5 metreden kısa veya 2,0 metreden uzun boy Alerjiler Ek D Fobiler Klostrofobi


14

Ek C

Risk analizi Asansörün normal ve öngörülebilir hatalı kullanımı sırasında insanlar için risk oluşturabilecek önemli tehlikeler ve tehlikeli durumların listesi, Çizelge C.1’de verilmiştir. Çizelgede, EN 292’nin bu tehlikelere ve tehlikeli durumlara karşılık gelen maddelere ve bu tehlikelere ilişkin risklerin azaltılması veya ortadan kaldırılması için bu standarddaki ilgili maddelere atıf yapılmıştır. Tanımlanmamış derecedeki duyusal engeller tam duyu kaybı olarak kabul edilmiştir (örneğin, görme bozukluluğu, körlük olarak ele alınmıştır). Not - Risk değerlendirmesine ilişkin ilkeler için EN 1050’ye bakınız. Çizelge C.1 - Önemli tehlikeler listesi

Önemli tehlike veya tehlikeli

durum

EN 292-2 Ek-A’da karşılık gelen

madde

Bu standarddaki ilgili madde

Asansörlerin oluşturabileceği genel tehlikeler Bütün maddeler (EN 81-1, EN 81-2)

Engelliler için özel tehlikeler 1 Mekanik tehlikeler

1.1 Ezme 1.2 Kesme 1.3 İçine çekme veya yakalama 1.6 Çarpma

Madde 1,3, Madde 1.3.4, Madde 1.3.7

Madde 5.2.4, Madde 5.3.2.3, Madde 5.4.4.3

1.11 Denge kaybı Madde 1.5.4 Madde 5.3.2.1, Madde 5.3.2.2 1.12 Tökezleme, devrilme,

düşme Madde 1.6.2, Madde 4.2.3 Madde 5.3.3

2 Makina tasarımında ergonomik ilkelerin ihmal edilmesinden kaynaklanan tehlikeler.

Çizelge C.2

Erişilebilirlik için engelleri saptamak üzere ayrı bir analiz yapılmış olup sonuçları Çizelge C.2’de verilmiştir. Çizelge C.2 – Erişilebilirlik kuralları

Erişilebilirlik için önemli hususlar

Bu standarddaki ilgili madde

1. Asansöre erişim 1.1. Kabin boyutu Madde 5,3 1.2 Kapının boyutu, performansı Madde 5,2 1.3 Durma (seviyeleme doğruluğu) Madde 5.3.3 1.4 Diğerleri Madde 5.3.3 2. Kumandalar ve işaretler 2.1 Algılama (tespit etme, tanımlama, yorumlama) Madde 5,4 2.2 Çalıştırma (konum, boyut, kuvvet, teyit ) Madde 5,4 3 Diğerleri 3.1 Destek Madde 5.3.2 3.2 Haberleşme Madde 5.4.4.3


15

Ek D (Bilgi için)

Muhtemel alerjik malzemeler

D.1 Genel Kullanıcıların alerjileri olması muhtemel tipik malzemeler arasında nikel, kobalt ve doğal/ sun’î kauçuk yer alır. Alerjiye neden olacak malzemelerin butonlarda, kumandalarda, tutamak ve tutma kollarında kullanılmasından kaçınılmalıdır. D.2 Nikel Nikel hassasiyete ve temas alerjisine neden olur. Genellikle metal yüzeyler nikelle kaplanır. Paslanmaz çelikte, nikel o kadar sıkı bir alaşım oluşturmuştur ki alerjiye neden olmaz. Bununla beraber, nikel, asidik maddelere temas durumunda serbest kalabilir. Ayrıca, başka bir metal kaplamanın altında nikel bulunabilir ve aşınma sonucunda yüzeye çıkabilir. Örneğin krom kaplamanın veya altın kaplamanın altında nikel kaplama olabilir. Beyaz altında da nikel bulunabilir. Deriye (parmaklar, eller) temas edecek metal nesneler de azamî nikel miktarı, nikel kütlesinin toplam kütleye oranı olarak ifade edildiğinde % 0,05’ten daha az olmalı veya metal nesneden serbest bırakılan nikel miktarı haftada 0,5 µg/cm2’den az olmalıdır (normal kullanımda en az iki yıllık bir süre için). D.3 Krom Suda çözülen krom, metalik kromun aksine, deriye temas ettiğinde alerjiye neden olabilir. Krom kaplanmış nesneler veya krom içeren paslanmaz çelikler alerjiye neden olmaz. Kromla tabaklanmış deriler, krom kaplanmış galvanizli metaller, çinko astarlı krom kaplamalı çelik yüzeyler alerjiye neden olabilir. D.4 Kobalt Paslanmaz çelik gibi alaşımlar nikelden çok daha az kobalt içerdiğinden, kobalt bir problem oluşturmaz. Kobalt miktarı çok daha az olduğu için nikel miktarının kontrol edilmesi yeterlidir. D.5 Yüzey kaplama malzemeleri Asansör kabininde, kabartma desenli duvar tekstilleri veya plâstik duvar kâğıtları, kalın halılar gibi yüzey kaplama malzemeleri toz topladıkları için kullanılmamalıdır. Bu malzemeler, özellikle alerjik astımı olan insanlarda, alerjik reaksiyonlara neden olabilir. D.6 Kabinin temizlenmesi ve havalandırılması Kabin, kolay temizlenecek şekilde tasarımlanmalı ve kabin havalandırması ile birlikte düzenli olarak temizlenmelidir.


16

Ek E (Bilgi için)

Görme bozukluğu olan insanlar için özelliklere ilişkin kılavuz ilkeler

E.1 Genel Azalan görme duyusundan azamî ölçüde istifade etmek için, zıt renkler veya daha da önemlisi tonlar, nesnelerin tanımlanmasına yardımcı olmak ve tehlikelerden kaçınılmak için uygun şekilde kullanılabilir. Renklerlerle birlikte uygun aydınlatma esastır. Kör insanların bağımsız olarak asansörü kullanabilmeleri için dokunmaya dayalı ve sesli düzenlemelere ihtiyaç vardır. E.2 Zıt renklerin/tonlarının kullanılması ve yüzey şartları E.2.1 Renk (kroma) açısından çok farklı görünen birçok renk, yeşil ve kahverengi gibi ya da gri ve pembe gibi, ton olarak birbirine çok yakındır ve bu nedenle yeterli ölçüde zıtlık oluşturmaz. Renk düzeninin yeterli derecede zıtlık oluşturup oluşturmadığın tayini için basit bir metot, renk düzeninin siyah beyaz fotokopisini ve fotoğrafını çekmektir. İyi bir zıtlık siyah ve beyaz olarak, yetersiz zıtlık ise gri içerisinde gri olarak gözükecektir. E.2.2 Zıtlık bir yüzeyin diğer bir yüzeye karşı yansıtmadaki farkıdır. % 100 zıtlık beyaz ve siyahtır, çünkü mat siyah yüzey bütün ışığı emer (% 0 yansıtıcılık) ve beyaz yüzey bütün ışığı yansıtır (% 100 yansıtıcılık). E.3 Aydınlatma E.3.1 Yansıma ve aşırı parlaklık göz yanılmalarına ve rahatsızlığa neden olur. Parlama, yanlış yerleştirilmiş ışık kaynaklarından (özellikle görüş açısının görme hattında bir lâmba olacak şekilde olduğu durumlarda) kaynaklanabilir. Yansıtıcı olmayan iç yüzeylerin dikkatlice kullanılması ve dikkatlice tasarımlanmış ışık armatürleri parlama etkisini azaltır. Gün ışığı da parlamaya neden olabilir. E.3.2 Dolaylı aydınlatmanın, yukarı ışık veren lâmbalar gibi, dikkatlice kullanılması, göz yanılmalarının önlemesine yardımcı olur. Gölgeler genellikle göz yanılmasına neden olur ve muhtemel tehlikeleri gizler. Alandan alana aydınlatma seviyesinde büyük farlılıklardan kaçınılmalıdır. Aydınlatma seviyesindeki değişiklikler kademeli olmalıdır. E.3.3 Spot lâmbalar, bir alanda tek aydınlatma kaynağı olarak kullanılmamalıdır. Bu aydınlatma metodu açık ve koyu renk zıtlıklarından oluşan gölge çukurlukları oluşturur. Spot lâmbalar ortam aydınlatmasına yardımcı olmak için etkili bir biçimde kullanılabilir. E.3.4 Özellikleri ortaya çıkarmak için aşağıya ışık veren lâmbaların kullanılmasında gölgelerin, özellikle dudak okumayı zorlaştıracak şekilde, insanların yüzüne düşmemesine dikkat edilmelidir. E.4 Dokunmayla hissedilebilen şekiller ve semboller, görme engelli alfabesi (braille alfabesi) E.4.1 Dokunmayla hissedilebilen şekiller aynı zamanda görülebilirdir. Bu şekiller iyi bir renk zıtlığına sahip olmadır. Beyaz fon üzerinde siyah rakam veya harfin algılanması kolaydır, ancak aydınlatıldığında, aşırı parlaklıktan kaçınılması için zıtlık tam ters şekilde olmalıdır. Dokunmayla hissedilebilen şekillerin rahat algılanabilmeleri için yükseklikleri en az 15 mm olmalıdır. Kabartma şeklin profili en az yüksekliği 0,8 mm olan yuvarlatılmış ters V harfi şeklinde olmalıdır. E.4.2 Braille alfabesi, dokunmayla hissedilebilen şekiller için tamamlayıcı ve bağımsız bir özellik olarak kullanılabilir ve uzun metinlere ihtiyaç duyulduğunda faydalı olur. E.5 Durak E.5.1 Kapının yerinin kolayca bulunabilmesi için, kapı rengi ve renk tonu kendini çevreleyen duvarın rengiyle zıtlık oluşturmalıdır.


17

E.5.2 Asansör çağrı butonunun rengi ve renk tonu kendini çevreleyen yüzeyin rengiyle zıtlık oluşturmalıdır. Bu husus, zıtlık oluşturacak bir panel veya buton paneli çevresinde zıtlık oluşturacak kenar çerçevesi ile sağlanabilir. E.5.3 Kapıların dış tarafında yaklaşık 1500 mm x 1500 mm boyutlarında bölge yardım amacıyla ayırt edilebilir zemin yüzeyine sahip olmalıdır. Bu husus renk değişikliği veya döşeme farklılığıyla elde edilebilir. Döşemedeki değişmeler belirgin olmalıdır. E.6 Kabin E.6.1 İç aydınlatma, zemin seviyesinde düzgün dağılmış asgarî 100 lükslük aydınlatma seviyesi oluşturmalıdır. Spot lâmbaların kullanılmasından kaçınılmalıdır. E.6.2 İç duvarlar, yansıma yapmayan, zemin (zeminin de mat bir yüzeye sahip olması gerekir) ile zıtlık oluşturacak renk ve tonlarda mat bir yüzeye sahip olmalıdır. E.6.3 Kabin zemini durak zemini ile benzer yüzey özeliklerine sahip olmalıdır. E.6.4 Kumanda butonları, kabin duvarından birkaç milimetre dışarıda olmalıdır. E.6.5 Sesli bildirme için sözlü anlatımın kullanılması tavsiye edilir. Sözlü anlatım ile, diğerleri ile birlikte, dükkânlarının ve ofislerin hangi katta oldukları gibi bilgiler verilebilir. Görülebilir bildirim de faydalıdır.


18

Ek F

Kumanda tablaları F.1 Genel Kumanda tablaları kabin içerisine veya durağa yerleştirilebilir (Giriş, Görüşmeler). Numara tuşlarının düzenlenmesi Şekil F.1’de gösterilen standart tip telefona göre yapılmalıdır. Not - Görüşmelerde, asansörün yeri ve kullanıcılara kumanda tablası sistemini kullanma metodunu uygun

şekilde öğretilmesi için çeşitli olanaklar değerlendirilmelidir. F.2 Tasarım kuralları Madde 5.4.1 ve Madde 5.4.2’deki kurallar aşağıdaki istisnalar ve ilâve kurallar ile birlikte uygulanmalıdır: a) Kumanda tablası olarak algılanabilmesi için, butonlar arasındaki mesafe 10 mm ile 15 mm arasında

olmalıdır. Eğik kumanda tabloları için bu mesafe 5 mm ile 15 mm arasında olacak şekilde azaltılabilir. b) Kullanıcı, butonun çalışıp çalışmadığını gerek butonun algılanabilir hareketi ile gerekse sesli geri

beslemeyle anlayabilmelidir. Çağrı kaydı görünür ve sesli bir işaretle (35 dB(A) ile 65 dB(A) arasında ayarlanabilen) teyit edilmelidir. Her bir çağrı kaydı için, çağrı daha önceden kayıt edilmiş bile olsa, sesli işaret verilmelidir.

c) Kat numaralarının büyüklüğü asgarî 15 mm, azamî 40 mm olmalı ve numaralar fona zıtlık oluşturmalıdır.

d) “5” numaralı buton üzerinde, kullanıcıları yönlendirmek üzere dokunmayla hissedilebilen bir nokta bulunmalıdır.

e) Rakamlar ve şekiller butonun çalışan kısmının üzerinde yer almalıdır. f) Kabin içerisindeki kumanda tablasındaki bina çıkışını (ana kat) gösteren buton diğer butonlardan

kolaylıkla ayırt edilebilmelidir. Bu husus ya diğer buton düzlemlerinden (5 ± 1) mm dışarı doğru çıkan yeşil renkli bir buton ya da üzerinde kabartma olarak (“*”) yıldız ile işaretlenmiş bir buton kullanarak sağlanmalıdır.

Şekil F.1 - Tip sistem kumanda tablasının gösterimi


19

Ek G (Bilgi için)

Diğer cihazlar

G.1 Çok büyük (XL) kumanda cihazları G.1.1 Giriş Bu ek erişilebilirliğinin artırılması için çok büyük kumanda cihazlarının tasarımlanması için kılavuz bilgileri sağlar (Giriş, Görüşmeler). Madde G.1’de teknik özellikleri verilen kumanda cihazları XL kumanda cihazı alarak adlandırılmaktadır. Bu adlandırma şartname hazırlayanların ihtiyaçlarını kolay tanımlamasını ve tedarikçilerin kendilerinden neyin talep edildiğini kolayca anlamasını kolaylaştırmak içindir. XL kumanda cihazları, özellikle, beyan yükü 630 kg veya daha büyük yolcu asansörlerinde kullanılabilir. G.1.2 Durak kumandaları Asansörün çalıştırılması için butonların bulunduğu bütün katlarda, butonlar aşağıdaki teknik özellikleri karşılamalıdır (Madde 5.4.1’deki kurallardan ayrı veya bu maddedeki asgarî kurallara ilâve olarak): a) Butonların çalışan kısımlarının asgarî boyutları 50 mm x 50 mm veya asgarî çapı 50 mm olmalıdır. b) İşaretleme, mevcutsa, sembolün büyüklüğü, kabartma olarak butonların çalışan kısmının üzerinde,

30 mm, azamî 40 mm olmalıdır. Sembol fon ile zıtlık oluşturmalıdır. G.1.3 Kabin kumandaları Butonlarının kabin içerisinde bulunduğu durumlarda, butonlar aşağıdaki teknik özellikleri karşılamalıdır. (Madde 5.4.2’deki kurallardan ayrı veya bu maddedeki asgarî kurallara ilâve olarak): a) Madde G.1.2 a) ve b) bentlerindeki teknik özellikler. b) İki komşu butonun çalışan kısımları arasındaki mesafe 10 mm olmalıdır. c) Çağrı butonları yatay olarak, eğik konumdaki yatay plâka üzerine yerleştirilmelidir. Eğik konumdaki

plâkanın çıkıntısı 100 mm olmalıdır. Şekil G.1’deki örneğe bakınız. d) Tek sıra halindeki kat butonları plâkanın merkez hattında soldan sağa doğru yerleştirilmelidir.

Plâkanın sol tarafında kapı ve imdat butonları yer almalıdır. İmdat butonu kapıyı tekrar açma butonu üzerinde butonlarının çalışan kısımları arasında 10 mm mesafe olacak şekilde yerleştirilmelidir. Şekil G.2’deki örneğe bakınız.

İki sıra halindeki kat butonları çapraz olarak birbirinin altında ve üstünde büyüyen sırada alttan üstte doğru ve soldan sağa doğru yerleştirilmelidir. Plâkanın sol tarafında kapı ve imdat butonları yer almalıdır. İmdat butonu kapı butonunun solunda plâkanın merkez hattında yer almalıdır. Şekil G.3’teki örneğe bakınız.


20

Şekil G.1- Örnek kabin kumandası, XL tipi- Yandan görünüş.

Şekil G.2 - Kare biçimli basınca çalışan butonların tek sıra hâlinde örnek düzenlenmesi

Şekil G.3 - Daire biçimli basınca çalışan butonların iki sıra hâlinde örnek düzenlenmesi

G.2 Uzaktan çağrı kaydı Gerektiğinde veya talep edildiğinde uzaktan kumanda cihazları kullanılabilir (manyetik veya sim kartlı, kızıl ötesi verici, vb.). Bu sistemler, engelli insanlar için kişiye özel asansör ve işaret fonksiyonlarının faal hâle getirilmesini sağlayabilir.


21

Ek ZA (Bilgi için)

Bu standard ile AB direktifleri arasındaki ilişki

Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN’e verilen talimat üzerine hazırlanmış olup, Madde 5.2.2, Madde 5.3.2.1, Madde 5.3.2.2 ve Madde 5.3.2.3 hariç, aşağıda verilen AB Direktifinin/Direktiflerinin temel gereklerini desteklemektedir.

EU Directive 95/16/EC3)

Bu standardın maddelerine uygunluk, söz konusu Direktifin temel gereklerine ve bunlarla ilgili EFTA mevzuatına uygunluğu temin eder. Uyarı: Diğer gerekler ve diğer AB Direktifleri bu standardın kapsamına giren mamule/mamullere uygulanabilir.

3) TSE Notu: EU Directive 95/16/EC, 15.02.2003 tarihli ve 25021 sayılı Resmi Gazete'de 'Asansör Yönetmeliği' olarak yayımlanmıştır.


22

Kaynaklar [1] EN 10501 997, Safety of machinery - Principles for risk assessment. [2] ISO 4190-1:1999, Lift (US: Elevator) installation - Part 1: Class I, II, III and VI lifts. [3] ISO 4190-5:1987 (second edition), Lifts and service lifts (USA: Elevators and dumbwaiters) - Part 5:

Control devices, signals and additional fittings. [4] ISO/DIS 4190-5:1998 (third edition), Lifts and service lifts (USA: Elevators and dumbwaiters) - Part

5: Control devices, signals and additional fittings. [5] ISO 7176-5:1986, Wheelchairs - Pan 5: Determination of overall dimensions, mass and turning

space. [6] ISO 7193:1985, Wheelchairs; Maximum overall dimensions). [7] ISO/TR 9527:1994. Building construction - Needs of disabled people in buildings - Design

guidelines. [8] European concept for accessibility (CCPT, The Central co-ordinating Committee for the Promotion of

Accessibility), Rijswijk, The Netherlands, 1996). [9] European Blind Union (EBU) information about Iift design and visual impairment, University of

Reading, United Kingdom. [10] Council of Europe - Use and usefulness of the ICIDH for policy and planning for authorities, [11] Needs of disabled people in buildings, Design guidelines, ISO, Geneva, 1982. [12] Standard Rules on the equalisation of opportunities for persons with disabilities. Resolution 48/96,

United Nations, New York 1993. [13] Resolution of the Council of the European Union and of the representatives of the governments of

the Member States meeting within the Council on Equality of Opportunity for People with Disabilities of 20 December 1996, Brussels 97/C 12/01.

[14] Building Sight, a handbook of building and interior design solutions to include the needs of visually

impaired people, P. Barker, J. Barrick, R. Wilson, 1996, ANID, United Kingdom. [15] Elevators make life easier, Swedish Council for Building Research, 1986, Stockholm, Sweden. [16] The cost of disabled environments, a cost revenue analysis of installing elevators in old houses, AD.

Ratzka, Swedish Council for Building Research, Stockholm, 1984. [17] Designing for the Disabled, The new Paradigm, Sewyn Goldsmith, Architectural Press, Oxford, 1997. [18] Directive 95/16/EC of the European Parliament and of the Council on the approximation of the laws

of the member states relating to lifts. [19] European Commission recommendation of 8 June 1995 concerning improvement of safety of

existing lifts (95/2 16/EC).

tÜrk standardi...ics 91.140.90 tÜrk standardi ts en 81-70/haziran 2007 Ön söz − bu standard,...

Documents