tolstoy, lev nikolayeviç; günlükler (1847-1910), Çev. İbrahim...

Tolstoy, Lev Nikolayeviç; Günlükler (1847-1910), Çev. İbrahimKapaklıkaya

Anka yayınları, Birinci basım, Ekim 2005, İstanbul, 749s.

Takdim, R.F. Christian, s. 5-18

*

Tolstoy, Sofiya; Günce (1862-1910), Çev. Muzaffer Kuşuloğlu

Düşün yayınları, Birinci basım, 1985, İstanbul, 717s.

Önsöz, Tania Albertini Sukhotin Tolstoy, s. 5-29

Tolstoy’la Sofiya’nın güncelerini koşutlu okudum. Öyle de gerekiyor bana kalırsa. Dahaanlamlı oldu. Yazıda, yorumda da aynı koşutluğu kurmak istiyorum. Bu Sofiya’yı değil(çünkü Dünya onunla ilgili değil kuşkusuz) ama Tolstoy’u anlamak için önemli bir girişimolacak. Ama önce sunuları kısaca değerlendirmek istiyorum.

Tolstoy günceleri, İngilizce baskıdan Türkçeleştirilmiş. İngilizce baskının editörü R.F.Christian, aynı zamanda sunumu da yazmış.

Bu sunuma göre, Tolstoy’un doksan ciltlik 1928-1958 toplu yapıtları baskısının onüçcildi günlük ve defterlerinden oluşuyor. Dolayısıyla genellikle yapılan iş bir seçme, ayıklamabaskısı oluyor ister istemez. Batı dillerinde tam çeviri yok bilindiği kadarıyla.

Christian, yazısında günlüklerin tarihsel bölümleme mantığını açıklıyor. Daha öncemektuplarını yayınladığını da bu arada öğreniyoruz. Günceler için temel aldığı Rusça baskıyı(1965, 19-20.ciltler) belirtiyor. Günlükler için, ‘…paha biçilmez bir bilgi madeni’, deyiminikullanıyor ki, ben de katılıyorum. İçtenliklerine, cilasızlıklarına işaret ediyor. İlkgünlüklerinde evrenin odak noktasında duran Tolstoy, günlükler ilerledikçe odaktan kaymaçabası içine girmiş, bu kez çevresi onu odağa doğru itelemiştir.

Sofiya 1862’de Tolstoy’la evlendikten sonra günlük tutmaya başlıyor. Birbirleriningünlüklerini ilk yıllarda birbirlerine açıyorlar. Tolstoy’un günlükleri bir noktadan sonra(Tolstoy’un Rusya ve dışarıda yazarlığının teslim edilmesinden ve ünlenmesinden sonra) artıkbelgelik metinlere dönüşüyor ve daha da sonra Tolstoy’da bunları öyle görüyor. ZatenSofiya’nın nevrozunun kaynaklarından biri de son yılların güncelerinin sahibinin kim olduğu.Artık Tolstoy’un her sözcüğü para demektir.

Sofiya Tolstoy güncesinin sunuşu ise torunu Tanya Albertini Sukhotin Tolstoy’a ait.Büyükannesinin dramına serinkanlı bir tanıklık yapıyor torun Tanya, nesnel ve yansız kalmayaçalışıyor diyebilirim. Sanırım ABD yurttaşı.

Tanya, çiftin anormal davranışlarından biri olarak, birbirlerinin güncelerini okumalarınıgösteriyor (8) Sofiya’nın Tolstoy’u kıskanması üzerinde durarak, Sonia Behrs’in kimolduğuna kısaca değiniyor. Büyükannesi, doğurduğu on üç çocuğundan yedisinin ölümünügördü. Dördü daha küçücükken ölmüşlerdi. Hele 1895’te Vaneçka’nın ölümünden çoketkilendi. Yaşamı boyu da yıkımının izini taşıdı benliğinde. Beniçinci ama bencil olmadığınısöylüyor Tanya büyükannesinin. Ben de katılıyorum bu yargıya. Davası, daha çok içgüdüselbir soy savunması gibiydi. 1910’da Sofiya’nın güncesi torunu Tanya’yla ilgili bir not içeriyor:‘Bütün günümü, torunum Taneçka ile birlikte geçiridim. Birbirimizi çok seviyoruz’ (21)

Büyükannesi ‘Benim Yaşantım’ projesini gerçekleştiremedi. Bu çalışkan kadın,yeterince zaman bulamadı belki de bunun için. Son yılları acılar içinde, yoksunluklar içindegeçti. Mülk dağıldı, bölündü. Ekim Devriminin rüzgarı Yasnaya Poliyana’yı sarstı. 1919’daöldü. ‘Sızlanmadan, inlemeden, herkese elveda dedi.’(29) Birkaç ay önce ölümünden, sevdiğitorununa; ‘Elveda güvercinim… Mutlu ol… Sevgine ve sevecenliğine teşekkür ederim. Seniseven Babuşka’nı unutma… S.Tolstoy.’, dediği bir mektup yazmıştı.

Tostoy 1847’de 21 yaşındadır. Doğum tarihi 22 Ağustos 1826. Kazan, 17 Mart’dırgüncesinin ilk sayfası. Klinikte yatmaktadır (Firengi). Geleceğe ilişkin büyük tasarıları olduğuanlaşılır, çünkü katı kuralları olan yaşam izlenceleriyle doludur güncesi.

Aşağıda Tolstoy’u anlamada yararlı olacağı düşünülerek, izleksel bir günlük dökümüyapılmıştır.

1847-1855

LEV NİKOLAYEVİÇ TOLSTOY

(Yaş: 21-29. Beş kardeşin dördüncüsü. 2 yaşında, 1830’da annesi Prenses MaryaVolkonskaya’nın ölümü. Babası Emekli yarbay Kont Nikolay Tolstoy’un 1837’de ölümü.Teyzeler. Kazan. Sefih ve frengili gençlik dönemi. Hukuk fakültesinden ayrılma. Puşkin,Gogol, Turgenyev, Rousseau, Dickens, Sterne, Schiller hayranlığı. 1852’de düzenli orduyakatılma. 2 yıl Kafkas ordusunda Kazak köyü yaşamı.

Yapıt: Dünün Öyküsü, Çocukluk, Baskın, Gençlik, Aralıkta Sivastopol, Mayısta Sivastopol,Ağaç Kesme, Ağustosta Sivastopol)

1856-1862


(Yaş: 30-36, Bekar. Yurtdışı geziler. Köylüsü bir kadından yasadışı oğul. Turgenyev’letartışma. Moskovalı hekimin kızı Sofya Behrs’e aşk.

Yapıt: Ağustosta Sivastopol, Birlikte Moskovalı Bir Tanıdığa Rastlamak, Bir ToprakSahibinin Sabahı, Aile Mutluluğu, Lucerne ile Albert, Polikuşka )

1863-1887


(Yaş: 37-61, Evlilik. Oniki çocuk. İkisi bebekken öldü.

Yapıt: Savaş ve Barış, Anna Karenina, Kafkaslarda Bir Tutsak, Tanrı Gerçeği Görür veBekler, O Zaman Ne Yapmalıyız?, Sevgi Neredeyse Tanrı Oradadır, İvan İliç’in Ölümü )

SOFİYA TOLSTOY

(1844 doğumlu. Yaş: 18-43. 1862’de evlendiğinde 18 yaşındaydı.)

1888-1894


(Yaş: 62-68, Rusya’da kıtlık ve Tolstoy’un çabaları. 1881: Sofiya’ya rağmen tüm telifhaklarından vazgeçme. Et yeme, içki ve tütünü terk. Sansür. 3.Aleksanadr’ın kişisel ricaüzerine Kreutzer Sonata sansürünü kaldırması.

Yapıt: Kreutzer Sonata, Aydınlanmanın Meyveleri, Karanlığın Gücü, Tanrının İçimizdekiKrallığı, İnsanlar Neden Kendi Kafasını Karıştırır?, İlk Adım, Hristiyanlık veVatanseverlik)

SOFİYA TOLSTOY

(Yaş: 44-50)

1895-1902


(Yaş: 69-76. Dini baskı kurbanı Duhoborların Kanada’ya yerleştirilmeleri. Sofiya’nınTaneyev’le ilişkisi ve kıskançlık. Tula Köylülerine açlık kampanyası. Hastalık ve Kırım’daMaksim Gorki, Anton Çehov’la geçirilen dinlence. Hacı Murat, Işık Karanlıkta Parlarüzerinde çalışmalar. Çar II. Nikola’ya mektup.

Yapıt: Baba Sergey, Diriliş, Şeytan, Sanat Nedir?, Kutsal Sinodun Kararına Bir Cevap,Din Nedir ve Dinin Temel Doğası Nedir?)

SOFİYA TOLSTOY

(Yaş: 51-60)

1903-1910


(Yaş: 77-84. Japonya savaşı. Kanlı Pazar. 1905 Devrimi. Potemkin isyanı. İlk Duma. Dünyaçapında tanınmışlık. Gözdesi, kızı Maşa’nın 1906’da ölümü. Sofiya’nın artan histeri krizleri.Evi terk. Astapova Tren İstasyonu ve ölüm.

Yapıt: Shakespeare ve Drama, Sessiz Kalamam)

SOFİYA TOLSTOY

(Yaş: 61-68)

KADIN

16 Haziran 1847 güncesi: ‘Kadınlar toplumunu toplumsal yaşamın gerekli birsevimsizliği olarak gör ve onlardan olabildiğince kaçın. Gerçekten de onlardan tensellik,kadınsılık, her şeyde hafiflik ve daha bir çok kötülük alıyoruz, öyle değil mi? Cesaret,kararlılık, sağduyu, adalet vb. gibi içsel duygularımızı yitirmemizden kadınları sorumlututmazsak, kimi sorumlu tutacağız?’. Bu yazı Tolstoy’un delişmen döneminin, kadınlarıtutkuyla aradığı ve frengi vb. hastalıklara yakalandığı dönemin geçici pişmanlıklarıyla ilgiliolsa gerek. Çünkü Tolstoy çok ileri yaşlarına değin bu ikilemi yaşayacak, bunun acısınıçekecektir. Başlık atar: Sevgi duygusunu isteme bağlı kılma kuralları. Altına düştüğü not şu:‘Birinci kural: Kadınlardan uzak dur. İkinci kural: sıkı çalışarak arzularını öldür.’ (29)

25 Haziran 1853: ‘Şaraptan ve kadınlardan uzak dur. Zevki çok az ve son derecebulanık; oysa pişmanlığı son derece yüksek.’(100)

19 Eylül 1855, Kermençik: ‘Kadınlar konusunda hiçbir umut yok gibi görünüyor.’(149)

20 Eylül 1855: ‘Birçok güzel kız ve tensellik bana işkence ediyor.’(149)

8 Haziran 1856: Bahçede dolaştım. Harika bir güzelliğe sahip çok hoş bir köylü kadıngördüm. Dayanılmaz bir kötülük arzusuyla dolup taşıyorum. Kötülüğün kendisi bile bundaniyidir.’(167)

23 Kasım 1856: ‘Aleksandra Petrovna’yı düşünürken, bir yandan da Valeriya hiçaklımdan çıkmadı.’(180)

26 Mart/7 Nisan 1857: ‘Prenses oradaydı. Ondan çok hoşlanıyorum ve onunlaevlenmeye çalışmadığım için aptal olduğumu düşünüyorum. Eğer çok iyi bir adamla evlenirseve çok mutlu olurlarsa, umutsuzluğa düşebilirim.’(190)

18/30 Mayıs 1857, Interlaken: ‘Hizmetçi canımı sıkıyor. Utangaçlığımdan dolayıTanrı’ya şükrediyorum. Şaşa beni sıkıyor.’(195)

20 Mayıs/1 Haziran 1857, Grindelwald: ‘Hizmetçi birkaç kez koşarak geçti ve ben benibeklediğini düşündüm; zira herkes yatağındaydı.’(195)

7/19 Haziran 1857, Gressoney: ‘Bir kadına beş frank teklif ettim; ne yazık ki fahişedeğilmiş. Aptal bir yaratıktı; ama onu çok istedim. Kazaklar’dan iki sayfa yazdım.’(197)

11/23 Haziran 1857, Evionnaz: ‘Kahveden şikayet ettiğim için garson kız ağladı… Çillibir güzel. Şiddetle bir kadın arzuluyorum. Ama güzel bir kadın.’(197)

27 Haziran/9 Temmuz 1857, Lucerne: ‘Pansiyonda korkunç derecedeutangaçlaşıyorum; birçok güzel kadın var.’(199)

17 Eylül 1858: ‘Öğle yemeğini Behrs’lerde yedim. Ne kadar tatlı kızlar!’(216)

1 Ocak 1859, Moskova: ‘Bu yıl evlenmeliyim- ya da bir daha asla.’(218)

31 Ağustos 1884: ‘Ve aniden kadınların güçlü noktalarının ne olduğunu buludum:soğukkanlılık ve bundan dolayı sorumlu tutulamazlar, çünkü düşünce güçleri çok zayıf;aldatma, hile ve yağcılıkla dolu.’(306)

1 Eylül 1884: ‘Tanya ile kadınların nadiren ya da hiç aşık olmadığı –yani yaşamgörüşlerini sevgililerine teslim etmedikleri- konusunda konuştuk. Kadınlar daima soğuk.Benim, hilelerini açığa çıkarmamdan dolayı gerçekten utandı.’(307)

3 mart 1889, Moskova: ‘Evet, kadınlar alemi bir felakettir. Yalnızca kadınlar (o vekızları) böylesine aptalca ve pis işi bu kadar temiz ve hoş bir tarzda yapıp, tamamen tatminolabilirler. Başkalarının kendi kafalarında kuşku uyandırabilecek fikirlerine hiçbir saygıgöstermiyorlar.’(325)

4 Temmuz 1889, Yasnaya Polyana: ‘Evet, dün köylüler kızların değil, yalnızcakadınların histeri nöbetine yakalandığını ileri sürdüler. Bu yüzden bunun cinsel aşırılığınsonucu olduğu doğru.’(342)

4 Temmuz 1890, Yasnaya Polyana: ‘Bir kadın için az para ya da şeker olması çokönemliyken, hakikatın olup olmaması pek önemli değil. Zira kadın samimiyetle bununönemsizliğine inanır.’(379)

13 Haziran 1891, Yasnaya Polyana: ‘Kadınları yüceltmenin entelektüel modası, onlarınmanevi kapasiteleri bakımından erkeklerle yalnızca eşit olduklarını değil, onlardan çok dahayüksek olduklarını söylemek. Bu çok kötü ve zararlı bir moda (…) Kadınları oldukları gibigörmek –manevi bakımdan daha zayıf yaratıklar olarak görmek- kadınlara karşı bir zülumdeğildir. Asıl onları eşit olarak görmek bir zulümdür. Zayıflık ya da daha az manevi güçlebedenin ruha daha az itaat etmesi ve özellikle aklın emirlerine daha az güvenmenin kadınınana karakteristiği olmasını kastediyorum.’(407)

12 Ağustos 1891, Yasnaya Polyana: ‘Yaşamlarımızın absürdlüğü kadınların gücününsonucudur; ama kadınların gücü erkeklerin kendisini tutamamasının sonucudur, bu yüzdenyaşamın aptallığının nedeni erkeklerin kendisini tutamamasıdır.’(409)

18 Temmuz 1893, Begiçevka: ‘İnsanlık daima kadınların erkekler tarafındanyönetildiği düşüncesiyle yaşadı; sonra aniden kadınların yönetilmediği, yönetenlerin onlarolduğu ortaya çıktı.’(423)

5 Ekim 1893, Yasnaya Polyana: ‘Kocaların nefret ettiği aslında karılarıdır. Lessing’indediği gibi: tek kötü kadın vardır, o da benim karım.” Bunun suçlusu kadınların kendileridir;çünkü bunun nedeni onların aldatmacılığı ve samimiyetsizliğidir. Hepsi de diğerlerininönünde bir komedi oynarlar; ama bu oyunu sahnenin ardında kocalarının önündesürdürmezler. Böyle yaptıkları için de koca, kendi karısı hariç bütün kadınların iyi ve makulolduğunu düşünür. Hepsi bu.’(427)

22 Aralık 1893: ‘Kadın ressamlar, kadın müzisyenler. Kadınlar her şeyi yapabilir. Vetıpkı maymunlar gibi her şeyi erkeklerden kopya ediyorlar. Kadınların yapamayacağı tek şeyahlaki itiş gücü sağlamak.’(429)

2 Haziran 1894, Yasnaya Polyana: ‘Bir husus (1) Kadınlar, cinsel organları kalplerininüzerinde olan insanlardır.’(436)

24 Eylül 1894, Yasnaya Polyana: ‘Bütün zor işleri, kadın işi deyip ona veriyorum vekendim avlanmaya gidiyorum. Hatamı anladığıma memnunum.’(443)

6 Nisan 1895, Moskova: ‘Kadınlarla erkeklerin birlikteliğinden doğan ıstıraplarınbüyük bir kısmı, bir cinsin diğerini tamamen yanlış anlamasından kaynaklanmaktadır. Çok azsayıda erkek, çocukların kadın için ne anlama geldiğini, onun yaşamında nasıl bir yer işgalettiğini anlayabilir. Daha az sayıda kadın, topluma ya da dine karşı görevlerinin bir erkekiçin ne anlama geldiğini anlayabilir.’(462)

25 Nisan 1895, Moskova: ‘Bir annenin durumu korkunç derecede trajik: Doğa onudayanılmaz bir arzu ile donatmış (erkeği de benzer şekilde donatmış; ancak erkek aynı ağırsonuçları yaşamıyor); bunun sonucu olarak çocuklar dünyaya geliyor. Kadın çocuklarınakarşı çok daha güçlü bir sevgiyle, fiziksel bir sevgiyle donatılmış. Zira çocuk taşımak, onlarıbeslemek ve onlara bakmak fiziksel bir olay. Bir kadın, iyi bir kadın bütün ruhunu çocuklaraverir; kendisini tamamen onlara adar. Ruhunda yalnız onlar için ve onlarla birlikte yaşamaalışkanlığı (herkesin yalnızca onaylamakla kalmayıp, övmesi nedeniyle en şiddetli ayartmabudur) kazanır. Yıllar geçer ve sevginin karşılığı öfkeyle verilir. Bu öfke, boyunlarında birdeğirmen taşı gibi gördükleri, yaşamlarına müdahele ettiklerini düşündükleri anneyekarşıdır. İkinci hal –ölüm yoluyla ayrılık ise-, anında korkunç bir sancıya neden olur vegeriye bir boşluk bırakır. Kadının mutlaka yaşaması gerekir, ama yaşamak için tutunacak birşey kalmamıştır. Kadın manevi bir yaşam alışkanlığından ve hatta bir yaşamın gerektirdiğigüçten yoksundur. Çünkü bütün gücünü, artık yanında olmayan çocuklarına harcamıştır. İştebir anneye dair olarak yazacağım romanda bundan söz edeceğim.’(463)

5 Ağustos 1895, Yasnaya Polyana: ‘İyi bir aile yaşamının kadınlarda (her şeyde, elbetteruhsal sorunlar –dini sorunlar hariç- sürekli itaat etme ihtiyacının bilinçli olarak beslenmesihalinde mümkün olacağını söyledim (…) Peki kadın daima erkekten aşağıda mıdır? Hayır,hiç değil! Her ikisi de bakire oldukları sürece eşittirler. Peki kadınların şimdi yalnızca eşitlikdeğil, üstünlük talep etmesinin anlamı nedir? Aile gelişiyor ve bu yüzden eski aile formudağılıyor. Cinsiyetler arasındaki ilişkiler yeni bir form arıyor ve eski formparçalanıyor.’(472)

4 Şubat 1897, Nikolskoye: ‘(1) Son tahlilde daime hükmedenler zulmün kurbanı olaninsanlar, yani direnememe prensibine uyan insanlardır. Kadınlar hak istiyorlar; halbukiyönetenler onlar. Çünkü güce tabi olmak zorunda bırakılanlar onlar –eskiden de öyleydi,hala öyle-. Kurumlar erkeklerin elinde, ama kamuoyu görüşü kadınların elindedir. Vekamuoyu her türlü yasa ve ordudan milyonlarca kez daha güçlüdür. Kamuoyunun kadınlarınelinde olduğunun kanıtı, yalnızca evlerin ve gıdanın örgütlenmesinin kadınların elinde olması–parayı harcıyorlar ve böylelikle erkeğin emeğini kontrol altında tutuyorlar- değil, aynızamanda sanat eserlerinin ve kitapların başarısı, hatta iktidarın atanmasının onların elindeolmasıdır. Kamuoyu görüşünü de kadınlar belirler. Birisinin gayet güzel bir şekilde dilegetirdiği gibi, kadınların erkeklerin egemenliğinden değil, erkeklerin kadınlarınegemenliğinden kurtulma yolları araması gerekir.’(499)

16 Şubat 1897, Nikolskoye: ‘Kadınlar, aklın taleplerinin kendilerini bağladığınıdüşünemiyorlar ve bu yüzden ilerleme kaydedemiyorlar. Bu yelken onlara açılmamış.Dümensiz seyrediyorlar.’(499)

8 Haziran 1897: ‘Kreutzer Sanat’nın provalarını, hep aynı acı duygu içinde düzelttim:insan yaradılışının kötü yönünün gerçek sergilenişi ve hayasızlık simgesi bu. Pozdnişev heryerde açıklama yapıyor: biz, biz hayvansal isteklerin tutsağıyız, biz doyum tecrübemiz var,her yerde bu “biz”. Oysa, kadın değişik bir yaradılıştadır ve cinsel de olsa, duygularıdeğerlendirme konusunda, bir erkekle kötülük bulaşmamış bir kadın arasında büyük birfarklılık vardır.’(273)

14 Ekim 1897, Yasnaya Polyana: ‘Bir kadına, bir şeyi anlamadığı için ya da anladığıama aklının söylediğini yapmadığı için kızarsınız. O bunu yapamaz. Tıpkı bir mıknatısındemiri çekmesi ve ağacı çekmemesi gibi, aklın vardığı sonuçlar da Sonya’yı bağlamaz; onlarmotivasyon gücü oluşturmazlar.’(506)

18 Şubat 1898: ‘İşte dün, kadının uğraşısı –eğitim, tıp, sanat- ne olursa olsun onun birtek amacı vardır: cinsel aşk; ona ulaştığı zaman, geri kalan her şey kendiliğinden çözümlenir,dedi.

‘Bu inanç beanim çok gücüme gitti ve bana çok acı veren, L.N.’nin kadın hakkındaki busürekli ve hayasız görüş ve değerlendirmesi nedeniyle, ona sitemde bulundum ve kadını bubiçimde değerlendirmesinin, otuzdört yaşına kadar, değerli bir tek kadın tanıma olanağıbulamamasından ileri geldiğini söyledim. Ruhsal dostluk ve sevgi noksanlığı, sadece benimbedenimi sevmesi, ruhsal ve zihinsel yaşantıma ilgi göstermemesi ve bu durumun zamanlayoğunlaşıp açığa çıkmasının yaşantımı zehir ettiğini ve bu durumun beni düşkırıklığınauğratarak kendisini daha az sevmeme neden olduğunu da açıkladım.’(382)

18 mart 1898: ‘L.N. kadın eşitsizliğinde söz etmezden önce genel olarak, insanlararasındaki eşitsizlikten söz etmenin gerektiğini öne sürdü. Eğer bir kadın bu problemi kendisiortaya atıyorsa orada uygunsuz, kadınlığa karşıt ve saygısızca bir şeyler var demektir, dedi.Ona hak veriyorum. Biz kadınların özgürlüğe değil, yardıma ihtiyacımız var.’(392)

21 mart 1898, Moskova: ‘Peşkova ile kadın sorunları hakkında bir konuşma yaptım.Kadın sorunu yok. Bütün insanlar için özgürlük ve eşitlik sorunu var. Ama kadın sorunu çoksinir sozucu bir husus.’(518)

22 Haziran 1898: ‘Bugün L.N.’nin not defterinde kadınlarla ilgili, şu satırları okudum:“Eğer bir kadın Hristiyan değilse, korkunç bir yırtıcı hayvandır.” (…) Kocam her yerdehayvanca kabalık görüyor. Oysa, gerçek hayvanca davranış bencillikle, karılarının,çocuklarının, dostlarının ve önlerine çıkan herkesin yaşantısını çekilmez hale getirenerkeklerde vardır.’(409)

3 Ağustos 1898, Prigovo: ‘Efsaneler kadının şeytanın aleti olduğunu söylerler. Kadıngenelde aptaldır; ama şeytan kendisi için çalıştığı sürece kadına beynini ödünç verir. Veböylece Tanrı korusun, kadın kötü bir şeyler yapmak için mucizeler yaratır, ileri görüşlülük

ve sebat gösterir; ama en basit şeyi anlayamaz, mevcut anın ilerisini düşünemez ve tahammülya da sabrı yoktur (çocuklara bakmak ve onları yetiştirmekten başka.)’(523)

20 Kasım 1899, Moskova: ‘Yetmiş yıldır kadınlar hakkındaki görüşüm gittikçe alçalıyorve daha da alçaltmam gerekecek. Kadın sorunu! Elbette bir kadın sorunu var! Yalnızcakadınların yaşamımızı mahvetmeyi durdurma sorunu var.’(536)

1 Ocak 1900, Moskova: ‘Havva, Adem’i ayarttı ve daima böyle olur. Her şeye kadınkarar verir.’(538)

6 Nisan 1900, Moskova: ‘Bir kocanın, özellikle de karısı kendisinden çok genç olan birkocanın karısını eğitebileceği ve şekillendirebileceği yolunda naif, popüler bir görüş var. Butam bir aldanış. Kadınların kendi gelenekleri, onları kontrol etmenin kendisine ait metotlarıve kendi dilleri vardır ve bu yüzden hiçbir kadın onun kendisini cezp etme arzusu hariç hiçbirşekilde bir kadını etkileyemez. Kadınlar, erkeklerin manevi yaşamından tamamen bağımsızyaşarlar (elbette çok nadir de olsa bunun istisnaları vardır) ve hiçbir zaman erkeklerinnüfuzuna teslim olmazlar. Bu arada kadınlar ısrarları ve hileleriyle bütün yaşamın üzerindedolaylı bir etkiye –erkekler kadınların dilinden anlamadığı için dolaylı bir etki değil-sahiptirler.’(541)

19 Mart 1901, Moskova: ‘Toplumdan din duygusu kaybolduğu anda kadınların gücüartar. Tamamen dindar bir dünyada kadınlar güçsüzdür; bizimki gibi dinsiz bir dünyadabütün güç onların elindedir.’ (556)

29 Kasım 1901, Gaspra: ‘Kadınların cesaret ve güzelliği sevdiği ya da bunları seveninsanları sevdiği söylenir. Bu gerçeğe aykırıdır. Kadınlar kendilerini, ne yapacaklarındanemin olanlara teslim ederler. Ve kendilerini teslim ederken, kendilerini teslim ettikleri kişilerisevmekle haklı olduklarını kanıtlamak isterler.’(561)

7 Aralık 1901: ‘Biz kadınlar, karşılık görmeden ve yoğun bir yaşamı tadamadan,sevebilme yeteneğine sahibiz.’(490)

26 Eylül 1902, Yasnaya Polyana: ‘(3) İlya sordu: Kadınlar zeki midir? Cevapveremedim, ama sonra anladım: Kadınlar çok zeki olabilir; genel olarak erkeklerden dahazeki olabilir ya da onlar kadar aptal olmayabilir. Ama akılları doğru yerde değil. Tıpkıçatının altına konulması gerekirken üzerine konulmuş kiriş gibi. Erkek ise; aklı nasıl olursaolsun, onun eylemlerini yönlendirir. Kadın aklı ise bir oyuncak, bir süstür. Kadının yaşamınısiz ne isterseniz o yönlendirir –kibir, annelik, açgözlülük, aşk- ama asla akıl değil.’(566)

1 temmuz 1903: ‘Eğer L.N., Rousseau’nun, doktorlar hep kadınlarla birleşerek tuzakhazırlarlar sözlerini eklemeseydi, ben sesimi çıkarmayacaktım. Bu demektir ki, ben dedoktorlarla birlik olup tuzak hazırlıyorum. Bu beni isyan ettirdi.’(559)

19 Aralık 1903, Yasnaya Polyana: ‘Kendisine bahşedilen annelik fedakarlık gücününtamamını, Tanrının ve erkeğin hizmetine adayan gerçek anlamda erdemli evlenmemiş kadınen iyi ve en mutlu insandır (Teyzem Tatyana Aleksandrovna.)’(578)

10 Ağustos 1905, Yasnaya Polyana: ‘Erkek ile kadın arasındaki fark şudur: Erkekdaima şehvet hisseder, ama onu bastırabilir. Bir kadın ise –ancak zaman zaman- şehvethisseder, ama onu bastıramaz.’(602)

12 Nisan 1908, Yasnaya Polyana: ‘Eğer erkekler bütün kadınları, kocaların karılarınıtanıdıkları gibi tanısalardı, hiçbir zaman onlarla tartışmayacak ve hiçbir zaman onlarınfikirlerine değer vermeyeceklerdi.’(638)

2 Ağustos 1909: ‘Kadınlarla birlikte bulunmak, onlar gibi olmamanız gerektiğinigörmeniz açısından yararlıdır.’(680)

20 Temmuz 1910: ‘Evet, kamuoyu görüşünün kadınlar tarafından değil, erkeklertarafından belirlendiğini bu olaydan daha iyi hiçbir şey gösteremez. Erkek hiçbir olumsuzsonuçla karşılaşmazken, günahının sonuçlarının –çocuk doğurma, utanç- bütün yükünüüstlenmiş olması nedeniyle, kadınlar erkeklerden daha fazla suçlanmaz. “Eğeryakalanmamışsan, hırsız değilsin.”’(712)

28 Ağustos 1910: ‘Tam bu sırada L.N. şu ürkünç sözleri söyleyerek kapıya fırladı:“Bırak beni, Tanrım, gidiyorum…” “Senin yaptığın gibi, insanlığın yarısından nefretedilirse, mutlu olmak olanaksızdır.” Şu sözleri onu ele verdi: “Yarısından söz ederkenyanıldım.”’(675)

14 Eylül 1910: ‘(6) Bir kadın için annelik en yüce çağrı değildir.’(718)

AŞK

25 Ocak 1851: ‘Aşka düştüm ya da öyle olduğunu sanıyorum. Bir partiye gittim veusumu yitirdim. Hiç gereği yokken bir at satın aldım.’ (40)

29 Kasım 1851, Tiflis: ‘Genellikle kadınları çok kıskanırdım. İdeal aşkı, kişininsevdiğine karşı tam bir özveri içinde bulunması olarak anlıyorum. Ve ben de böyleyapıyorum.’(62)

13 Ekim 1852: ‘Aşk yok. Yalnızca cinsel ilişkiye yönelik fiziksel bir gereksinim ve biryaşam arkadaşına duyulan rasyonel gereksinim var.’(90)

1 Ekim 1856, Yasnaya Polyana: ‘Ama Tanrıya şükür Valeriya’yı daha az düşündüm.Ona aşık değilim; ama bu ilişki yaşamımda daima bir yer tutacak. Ve eğer aşkı tanımıyorolsaydım, şimdi hissettiğim küçük başlangıçlardan yargıya vararak, çok şiddetli bir aşkyaşayabilirdim ve Tanrı korusun aşık olduğum kişi Valeriya olabilirdi. Son derece sığ,prensipleri yok ve buz kadar soğuk. Bu yüzden de dikkati hep başka yerde.’(174)

23 Kasım 1856: ‘Aleksandra Petrovna’yı düşünürken, bir yandan da Valeriya hiçaklımdan çıkmadı.’(180)

29 Nisan/11 Mayıs 1857, Cenevre: ‘Aşık olmaya son derece hazırım. Bu korkunç birşey!’(194)

12/24 Mayıs 1857, Clarens: ‘Aşk –hem de fiziksel aşk- beni boğuyor. MariyaYakovlevna çok çekici bir kadın. Aşırı derecede kendimle ilgileniyorum. Hatta kendimeaşığım bile diyebilirim; çünkü içinde başkaları için çok fazla aşk var.’(194)

17 Eylül 1858: ‘Öğle yemeğini Behrs’lerde yedim. Ne kadar tatlı kızlar!’(216)

22 Eylül 1861, Moskova: ‘Liza Behrs (Sofiya’nın ablası) beni ayartıyor; ama bundanbir şey çıkmayacak. Yalnızca hesaplarla olmuyor ve aramızda bir duygu yok.’ (228)

23 Ağustos 1862, Moskova: ‘Kendimden korkuyorum –ya bu aşk değil, yalnızca aşkarzusu ise? Onun (Sofiya Behrs) yalnızca zayıf yönlerine bakmaya çalışıyorum; Ama yinede… Bir çocuk! Neden olmasın!’(230)

24 Ağustos 1862: ‘Sonya’yı daha az düşünüyorum; ama düşündüğüm zaman mutluoluyorum.’(230)

12 Eylül 1862: ‘Aşık olmanın mümkün olacağına hiç inanmadığım halde aşık oldum.Çılgına döndüm; eğer böyle giderse kendimi vuracağım… Evet Dublitski’yim ama aşk benigüzelleştiriyor.Evet, yarın evlerine gideceğim.’(235)

8 Ekim 1862: ‘Dünden beri benim aşkıma inanmadığını söylediğinden buyanagerçekten korktum: Sevgime neden inanmadığını biliyorum.’ (31)

11 Kasım 1862: ‘Ben kendiliğimden bana tutkun olduğunu ama beni sevmediğiniöğrendim. Tutkunluğunun cezasının kendisine pahalıya malolacağını anlayamadı mı acaba?Çünkü sevilmeyen bir kadınla nasıl uzun süre bir arada olunabilir, nasıl bir ömür birliktesürdürülebilir? Herkesin sevdiği bu adamı, bu seçkin adamı ben niye yıktım?’ (36)

13 Kasım 1862: ‘Onu (LN) deli gibi seviyorum, ama henüz etkisini pek az duyuyorum:ne tuhaf… Ama gene öyle bir uykuya daldım ki…beni canlandıracak, beni uyaracak çareyibilmeyi çok isterdim.’(37)

8 Ocak 1863: ‘Beni sevmekten vazgeçecek. Bundan neredeyse eminim. Beni kurtaracaktek şey onun başkasını sevmemesi; ama bunun nedeni ben değilim. Benim nazik olduğumusöylüyor. Bunu işitmek istemiyorum; belki de yalnızca bu nedenle beni sevmektenvazgeçecek.’(246)

9 Ocak 1863: ‘Bana inanmamakta direniyor, oyalanmam için eğlence gerektiğinidüşünüyor.’(42)

24 Nisan 1863: ‘Bana olan sevgisi kurulmuş makinadan farksız: elimi öpmesi ve banaiyi davranmasından ibaret.’(53)

29 Nisan 1863: ‘V.V.’nin bir zamanlar bana aşık olduğunu anımsayınca hoşuma gitti.Bugün gene birisi bana aşık olsaydı hoşuma gider miydi? Ne bayağılık, ne iğrenç…Güngeçtikçe Liova benden uzaklaşıyor. Onun anlayışına göre, aşkın bedensel yönü önemli.’(54)

8 Mayıs 1863: ‘Sevilmek istenen bir köpeğe bile acınır, kovulmaz.’(55)

22 Mayıs 1863: ‘Ne aptalmışım…ona inandım ve kısmetime de sadece pişmanlık düştü.Herşey bana öyle kaygı verici geliyor ki… Köpek bile hüzünlü, oda hizmetçim Donaşamutsuz, ihtiyarlar acımaklı ve her şey ölü.

Eğer Liova…’(57)

3 Ağustos 1863: ‘”Sonya, küçük sevgilim benim, ben suçluyum çünkü kötüyüm, amabende zaman zaman uyuklayan bir iyi insan da var. Onu sev ve onu azarlayıp sitem etmeSonya.”’[Sofiya’nın Güncesine Liova’nın düştüğü nottan] (61)

10 Eylül 1863: ‘Piyano çalarken, Liova’nın bakışı hiç aklımdan çıkmıyor. Hiç böylebakmamıştı, ne düşünüyordu acaba? Anılar mı, kıskançlık mı? Seviyor…’ (63)

12 Eylül 1867:’ Bende bir şeyler eksik, sevgi ve açık yüreklilik. Yalnızlıktan da, onunlabaş başa kalmaktan da korktuğumun farkındayım… Bunların en önemlisi gene desevmemektir. Ben bu denli çok sevmekle ne elde ettim, nereye ulaştım? Bu sevgi, bundansonra ne işe yarayacaktır? Acı çekeceğim ve onurumun kırıldığını hissedeceğim.’(88)

16 Eylül 1866:’Ben, gerçekten sevilmeyi istiyor ama, sevilmeyi istemesinibilmiyorum.’(89)

17 Eylül 1857: ‘”Niçin cezalandım, niçin?” “Neden bu denli sevdim?” demektenkendimi alamıyorum. Mutluluğum yok oldu ve aşk coşkumu L. Gene baskı altına aldı diyesinirleniyorum.’(102)

9 Aralık 1890: ‘Dans la Revue de deux Mondes’ta bir roman okudum: Bir genç kız,sevdiği erkeğin evine gidiyor ve onun yaşadığı ortam ve eşyalar arasında bulunmaktanmutluluk duyuyor. Nasıl da gerçeğe uygun… Ama ya bu “eşyalar” çizme, bot, su dolu leğenve çöp gibi, kunduracı alet ve malzemesi ise o zaman ne olacak? Hayır, aslaalışamayacağım.’(146)

14 Aralık 1890: ‘L.’nin güncelerini kopya ederken, şunları kaydettiğini gördüm: “Aşkdiye bir şey yoktur, sadece cinsel ilişkiler gereksenmesi ve anlayışlı bir kadına ihtiyaçvardır.” Bu açıklamayı ben yirmidokuz yıl önce okusaydım, hiç kuşku yok ki, asla onunlaevlenmezdim.’(149)

27 Aralık 1890: ‘Birden cesaretimi toplayıp, L.nin beni bunaltan öğütleri dışında,kendi öz ruhsal yaşantımı yaratabileceğimi anladım (…) Odama gittim, pencereyi açtım vesoğuk ama açık ve yıldızlı gökyüzüne bir göz attım ve olacak şey değil ama, ölen U.’yu (PrensLeonid Urusov) düşündüm. O öldüğü ve bu tür ilişkilerden bundan sonra yoksun kalacağımiçin çok, çok üzüldüm. Onunla ilişkilerim saygılı, temiz ve ölçülü ama kesin olarak, dostçaolmaktan daha ileriydi; o ilişkiler, bana en ufak bir pişmanlık duyurmadığı gibi, yaşamımınçok yıllarını mutlulukla doldurdu. Benim yaşamama, şimdi kimin ihtiyacı var? İlgi vesevecenliği ben nerede bulabilirim? Belki sadece Vaneçka’nın yanında (ölen kızı). Bu dagüzel ve Tanrıya şükrediyorum.’(155)

7 Ocak 1891: ‘Anladığım kadarıyla L.’nin günceleri hiçbir aşkı içermiyor. Görünüşegöre, bu duyguyu hiç tanımıyor.’(162)

12 Şubat 1891: ‘Ben de ona karşılık verdim ve, eğer üzülüyorsa, benim kendisineacımayacağımı ve eğer güncelerini yakmak istiyorsa yakabileceğini, yaptığım çalışmaya hiçönem vermediğimi, kimin kimi üzdüğüne gelince, son yapıtı Kreutzer Sonata’yla beni,herkesin yanında küçük düşürdüğünü ve bu durumu düzeltmenin de zor olduğunu söyledim(…) Ben bu öykünün beni hedef aldığını, doğrudan doğruya beni yaraladığını, beni herkesingözünde alçalttığını ve karşılıklı sevgimizden arta kalanını da yok ettiğini, kendim hissettim.Ve bunların tümü, evlilik yaşantım süresince, kocama karşı beni suçlu duruma düşürecek birdavranışta bulunmadığım ve herhangi bir kişiye ne bir bakış, ne bir hareketle, böyle bir kanıuyandırmadığım halde… Yüreğimde, başka birisini sevme olasılığı bulunmuş da olsa, bendebir iç mücadele geçmiş de olsa, bu başka bir sorun, bu benim, işim, yüreğim, benim kutsalyerim, ben saf ve temiz kaldığıma göre, kimsenin ona dokunmaya, sözetmeye hakkıolamaz.’(174)

21 Mart 1891: ‘L. Şaşılacak derecede sevimli, sevecen ve neşeli. Ama ne yazık ki bunlarhep, tek ve aynı nedenden… Kreutzer Sonata’yı hayranlıkla okuyanlar, L.nin aşk yaşantısınabir göz atabilseydiler, onu neşeli ve iyi yürekli yapanın sadece aşk yaşantısı olduğunuanlarlar ve taptıkları kişiyi, çıkardıkları bu yüksek yerden hemen aşağı atarlar, ona değervermezlerdi. Ama ben onu olduğu gibi seviyorum, normal, alışkanlıklarında zayıf ve iyi.Hayvan olmamak gerek, ama ne pahasına olursa olsun, insanın kendinde bulunmayangerçekleri de öğütlememesi gerek…’(184)

23 Nisan 1891: ‘Prens Urusov’u düşündüm (…) Benim, mutlu olmaya hak kazandığımı,giriştiğim her işte başarıya ulaşacağımı, yaptığım her şeyin kusursuz olduğunu banainandırarak ve sürekli olarak ilgilenerek beni öylesine şımartırdı ki… Bizimkiler ise sadeceilgisizlik, bencillik ve kıskançlıklarını belirtiyor ve beni hor görüyorlardı.’(202)

15 ağustos 1891: ‘Bizimki nasıl geçti? Sürekli bir soğukluğun takipettiği tutku alevleri.Yeni bir tutku ve yeni bir soğukluk. Arasıra da sakin ve tatlı bir dostluk gereksinmesi vekarşılıklı bir sevecenlik duyulur (…) Nasıl Hristiyanca bir yaşantıdır ki bu, ne çocuklarına, nebana ve ne de kendinden başka kimseye bir parçacık sevgi duymaz.’(227)

4 Temmuz 1895, Yasnaya Polyana: ‘Sevgi ancak nesnesi çekici olmadığındagerçektir.’(470)

25 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Sonya ve Şaşa yeni ayrıldılar. Sonya arabaya bindiğianda ona karşı korkunç bir acıma hissettim; ayrıldığı için değil, onun için, ruhu için.Gözyaşlarımı tutmakta zorlandım. Keyifsiz, mutsuz ve yalnız olmasına üzülüyorum.Tutunabileceği tek insan benim ve kalbinin derinliklerinde benim onu sevmediğimdenkorkuyor. Bunun nedeni de dünya görüşlerimizdeki farklılık. Onu sevmediğimi, çünkükendisinin bana yakınlaşmadığını düşünüyor. Böyle düşünmemelisin, seni çok seviyorum veseni anlıyorum. Biliyorum ki sen bana gelemezsin ve bu yüzden yalnız kaldın. Ama yalnızdeğilsin. Ben seninleyim, tıpkı senin benimle olduğun gibi. Seni seviyorum, seni sonsuzakadar büyük bir aşkla seveceğim.’(478)

5 Haziran 1897: ‘Evde fazla konuk ve hareket yok. Ben özellikle Taneyev’iözlüyorum.’(270)

7 Haziran 1897: ‘Ah bu romanslar, birisi gerçekten yüreğimde iz bıraktı.’(273)

21 haziran 1897: ‘Bu gürültü yerine, geçen yaz yaşadığım tatlı müzik sesini duymak(Taneyev) için neler vermezdim. Evet, o zaman yaşam bir şenlikti. Bu anılar için de kadereteşekkürler.’(284)

21 Temmuz 1897: ‘Kocama ve çocuklarıma karşı, yeni doğmuş bir çocuk kadar saf vetemizim. Hiç kimseyi, L.N.’yi sevdiğim kadar sevmediğimi, sevemeyeceğimi biliyorum.Onunla karşılaştığımda içime sevinç doluyor ve onu her şeyiyle seviyorum: boyunu posunu,gözlerini, gülüşünü, tatlı konuşmasını (kızdığı zamanlar hariç, ama bundan söz etmeyelim) vesabırlı olgunluk esinini seviyorum.’(298)

13 temmuz 1897: ‘Taneyev konusunda da beni çok eleştirdiler. Ne yapalım… Buadamın, bana verdiği zevk yaşantımı renklendirdi. O bana müzik dünyasının kapılarını açtı veben o sayede avunmayı öğrendim. Taneyev’in müziği, Vaneçka’nın ölümünden sonra, benitümüyle terk eden yaşama kavuşturdu. Tatlı ve neşeli varlığı, ruhumun sıkıntısınıhafifletiyordu. Şimdi bile, onu ne zaman görsem, kendimi rahat ve sakin hissediyorum.Bunların hepsi, beni Taneyev’e aşık sanıyorlar.’(300)

1 Ağustos 1897: ‘Tüm sanat yapıtlarında aşka çok büyük pay ayrıldığını (“şehvetmanisi”) hoşnutsuzluk ve öfkeyle eleştiriyor. Bu sabah Saşa “Babam bugün çok neşeli, oneşeli olunca bizler de neşeli oluyoruz,” dedi. Babasının kabul etmek istemediği ve öfkeyleeleştirdiği bu aşk yüzünden neşeli olduğunu bilebilseydi…’(307)

19 Eylül 1897: ‘Seven hep bir kişidir, öteki ise sevilmesine izin verir.’(330)

22 Ocak 1898: ‘O (Lev N. Tolstoy) bana ne denli acımasız davranırsa davransın,yüreğim hala onun sevgisiyle dolu.’(371)



19 Mayıs 1898: ‘Ben kocamın kişiliğinde coşkulu bir aşık veya acımasız bir yargıçbuldum ama hiçbir zaman bir dost bulamadım. Hala da bulamıyorum…’(403)

28 Haziran 1898, Yasnaya Polyana: ‘Aşık olmak tamamen iffetli kalmayı başaramayangençlere uygundur; evlilikten önce gelmeli ve gençleri onaltı yaşından yirmi ya da daha ileriyaşlara kadar uzanan çok kritik yıllarda kurtarmalıdır. İşte aşık olmanın yeri burasıdır. Amaeğer evlilikten sonra insanların yaşamlarında patlak verirse, yanlış yerde ortaya çıkmış olurve iğrençtir.’(521)

20 Haziran 1898: ‘Arasıra bana, boş yere sıkıntılar çektirdi ama gene de o sadece benisevdi –yalnız çocuklarıma karşı da olsa- o benim dayanağım ve koruyucumdu. Ama oolmayınca? Durum çok güç ve çok hüzünlü olacak…’(408)

30 Ağustos 1898: ‘Taneyev sabahleyin gitti. Hastalığım L.N.’yi öyle korkuttu ki…Benimnazik ve sevgili ihtiyar kocam… Bana ihtiyacı olan kocamdan başka kim beni sevebilir?İçtenlikli davranışı gözlerimi yaşarttı ve yattığım yerde, benim için çok değerli olan buyaşantımızın uzun sürmesi için Tanrıya dua ettim.’(417)

15 Eylül 1898: ‘Söylediğim acı sözler için özür dilediğimi, beraber ve dost olmakistediğimi açıkladım. İkimiz de ağlamaya başladık ve dıştan görünen tüm uyuşmazlıklararağmen, otuzaltı yıldır birbirimize içten ve sevgimizle bağlı olduğumuzu ve bunun her şeydenönemli ve değerli olduğunu anladık.’(421)

23 Eylül 1898: ‘Başkalarını bir başka biçimde sevebilirim ama, bu dünyada hiç kimseyikocamla ölçüştüremem bile. Yaşantım boyunca o, benim yüreğimde çok önemli bir yere sahipolmuştur.’(423)

22 Ekim 1898: ‘Bugün L.N.’nin fotoğrafını seyrettim, beni çok kez okşayan ve sık sıköptüğüm, zayıf ihtiyar ellerine baktım ve onu düşünerek hüzün duydum. O ellerin beniokşamasını istedim ama aşık olarak değil, yaşlı olarak.’(426)

30 Mayıs 1899: ‘Ölümü göze aldığına göre, T…’yi çılgınca kıskanıyor demektir. Zavallısevgilim…başka birini onun kadar sevebilir miyim sanki? Ve bu delice kıskançlık yüzünden,ömrüm boyunca az mı acı çektim, az şeyden mi yoksun kaldım? İnsanların en iyileriyle ilişkikurmaktan, seyahat etmekten, kafaca gelişme, ilginç ve değerli, bilgi ve görgü arttıran herşeyden yoksun kaldım.’(449)

26 Mart 1901: ‘Bana karşı sevecen ve tutkulu. Ne yazık ki genellikle, bunlardan biriöteki olmadan olmuyor.’(475)

3 Temmuz 1901: ‘Çok sevdiğim ellerini öptüm ve onun bakımını yapmanın ne büyük birmutluluk verdiğini, onu yeterince mutlu edemediğim için ne denli kendimi suçlu bulduğumu,kendisine vermeyi bilmediklerim için beni bağışlamasını rica ettim. Birbirimize sarılarakağlaştık, uzun süredir gönlümün beklediği, otuzdokuz yıllık evlilik hayatımızda hissettiğimizyoğun duyguların içten ve gerçek bir itirafıydı bu…’(482)

26 Ocak 1902: ‘Benim Liovoçkam ölüyor… İnancım o ki, yaşamımı onsuz sürdüremem.Kırk yıldır onunla ve onun yayında yaşıyorum. Başkaları ve herkes için, o bir ünlü kişidir,benim için ise tüm yaşantımın simgesidir o, yaşamımız içiçe geçti, geçti ama aman Tanrım, nekadar çok kusur, pişmanlık ve vicdan azabı yığılı kaldı aramızda!.. Ben onu pek çok sevdim ve

o denli de sevecen davrandım ama gene de çok sayıda zaaflarımla ona pek çok acı çektirdim.Beni bağışla Tanrım… Değerli kocam, sevgili eşim beni bağışla…’(506)

4 Kasım 1902: ‘Pek çok sevdiğim bu ünlü adam öyle yaşlı, öyle zayıf ve öyle acınacakdurumda ki…’(543)

8 Kasım 1902: ‘Genel olarak ben erkekleri sevmiyorum, onlara yakınlık duymuyor veonlardan tiksiniyorum. Benim için değerli olmadan ve onu sevmeye başlamadan önce ve uzunbir süre bir adamın ruhuna ve yeteneğine hayran olmam gerek.’(544)

18 Aralık 1902: ‘Onu bir deri bir kemik kalmış yüzünü, ellerini sevecenlik ve kaygıylaseviyor ve öpüyorum ama o bana ilgisiz ve soğuk bir biçimde bakıyor.’(551)

19 Ocak 1903: ‘Dün Taneyev’i de görüp onunla tartıştım ve sonuç olarak onu niçin çokbeğendiğimi ve sevdiğimi anladım. Şaşılacak derecede iyi ve yüce gönüllü bir adam.’(554)

21 Ocak 1903: ‘Ona karşı öylesine bir sevgi ve saygı duydum ki ellerini öperekağlamaya başladım; ona karşı duyduğum ve şimdi beni kaçınılmaz bir yola sürükleyen obilinçsiz suçluluk duygusu gene etkisi altına aldı beni.’(554)

17 Kasım 1903: ‘Onun ağzından avutucu veya tatlı bir sözün artık hiç çıkmayacağınıbiliyorum.

‘Önceden tahmin ettiğim şey oldu: sevdalı koca öldü; dost koca hiçbir zaman olmadı, ohalde şimdi nasıl olabilirdi?

‘Kocalarının dostluk ve sempatilerini sonuna dek tadabilen kadınlar nasıl damutlulardır… Bencillerin, büyük adamların eşleri, gelecek kuşakların acımasız ve hoşgörüsüzolarak niteleyecekleri kadınlar da ne denli mutsuzdurlar…’(563)

14 Ocak 1905: ‘Briukov’a her koşulda yanından ayrılmayıp ona yardımcı olmamın,kendisine düşünemeyeceği kadar büyük bir aile mutluluğu verdiğini ve beni sevdiği kadar hiçkimseyi sevmediğini söylemiş… Bunu Briukov bana anlattığı zaman engin bir sevinçduydum.’(575)

9 Mayıs 1910: ‘Ve sonra sözlerimi yumuşatmak için, onu sessizce öptüm. Bu dildengayet iyi anlıyor.’(705)

4 Temmuz 1910: ‘Basit ve dünyasal insanlar olan bizleri L.N.’nin kısman terk ettiği birgerçek; bunu asla unutmamamız gerek. Ona yaklaşmayı, yaşlanmayı, coşkulu ve karmakarışık ruhumu yatıştırmayı, onunla birlikte dünya yaşamının hiçliğini anlamayı öyleösterdim ki…’(602)

7 Temmuz 1910: ‘Tüm üzüntülerim, ona karşı duyduğum ateşli aşkın tüm gücü, birkaçgündür aramızda meydana gelen buzları kırmayı başardı. Yüreklerimizi birleştiren bağıhiçbir şey koparamaz. Biz birbirimize, uzun bir yaşam ve güçlü bir sevgiyle sımsıkıbağlanmışız. Odasına yatmaya gittiğinde yanına vardım ve: “Bir daha gizlice beni bırakıpgitmeyeceğine dair söz ver,” dedim. “Öyle bir niyetim yok, yemin ederim ki seni asla

terkemeyeceğim, seni seviyorum,” yanıtını verdi; sesinin titrediğini hissettim. Gözyaşlarımıtutamadım ve onu kaybetmekten korktuğumu, onu pek çok sevdiğimi ve –yaşamımdaki saf vesaçma tutkularıma rağmen- dünyada en çok onu sevmekten asla vazgeçmediğimi ve bununhep böyle sürüp gideceğini söyleyerek onun boynuna sarıldım. L.N., durumun kendisi için deaynı olduğunu, korkmam için bir neden bulunmadığını ve bizi birbirimize bağlayan bağınkopmayacak kadar sağlam olduğunu söyledi. Gerçeği söylediğini anladım ve engin bir sevinçduydum. Dışarı çıktım ama tekrar yanına giderek, beni, yüreğimi ezen ağır bir yüktenkurtardığı için kendisine teşekkür ettim.’(606)

10 Temmuz 1910:

‘Ben bahçeye çıkıp bir meşe ağacının altına uzanmak istiyordum; orada, odamdakindendaha rahat olacağımı sanıyordum. Sonunda L.N.’nin elinden tutarak, gidip yatmasınısöyledim; onu odasına götürdüm ve gene odama döndüm; ama onunla konuşmak istiyordumve bu nedenle gene odasına gittim. Kendi elimle ördüğüm yatak örtüsünü üstüne çekmiş vebaşını duvara çevirmişti. İçimde engin bir acıma ve sevecenlik duygusu kabardı ve çoksevdiğim avuçlarınının içini öperek beni bağışlamasını söyledim. Aramızdaki buzlar çözüldü,ikimiz de ağlamaya başladık ve sonunda onun sevgisine kavuştum.’(611-613)

24 Temmuz 1910: ‘Kendisine en yakın olan yaratığı, öz karısını hoyratça ve acımasızcakıvrandırırken, AŞK ve SEVGİ konusunda yazı yazmaya nasıl cüret edebiliyor?’(635)

15 Ağustos 1910: ‘Bizim aile cehennemimizin aksine, burada birsürü saygılı veiçtenlikli insan var. Sinsiliği nedeniyle, kocama karşı duyduğum sevginin azaldığını anlamayabaşladım. Bana karşı sürekli olarak beslediği ve bana belirtmeye başladığı bu kötü niyetiniher hareketinden, yüzünden ve gözlerinden okuyorum; tüm dünyaya sevgi sözcükleri haykıranbu ihtiyarın bu duygusu özellikle çirkin ve çekilmez oluyor. Güncesinin beni tasalandırdığınıbiliyor ve bunda direniyor. Tanrı beni bu anlamsız bağlılıktan kurtarsaydı, hiç değilse ozaman benim için yaşam çok kolay olur ve kendimi çok özgür hissederdim. O zaman Şaşa veÇerkov’u büyücülükleriyle baş başa bırakırdım.’(658)

20 Ağustos 1910: ‘At gezintisine çıktım ve bu toprak sahibi görüntüsü beni sıkıyor.Uzaklara kaçmayı ve saklanmayı düşünüyorum.

‘Bugün evliliğimi ve bunda vahim bir yön olduğunu düşündüğümü anımsadım. Hiçbirzaman aşık olmadım. Ama evlenmekten de geri durmadım. [GG]’(737)

28 Ağustos 1910: ‘Soyfa Andreyevna ile ilişkilerim gittikçe daha fazla güçleşiyor. Buaşk değil; nefrete yakın bir aşk talebi ve gittikçe nefrete dönüşüyor.

Evet, egoizm çılgınlıktır. Eskiden çocuklar onu kurtarıyordu –hayvani bir sevgi, amayine de diğerkam bir sevgi. Ama bu sevgi sona erdiğinde, geriye kalan yalnızca bir egoizmdi.Ve egoizm en anormal haldir –çılgınlık.[GG]’(739)

30 Ağustos 1910: Onsuz mutsuzum. Onun için korkuyorum. Sükunet bulamıyorum.Yollarda yürüdüm.’(716)

2 Eylül 1910: ‘Schopenhauer: “İnsanları sevmeye zorlamak nefreti tahrik eder, buyüzden…”[GG]’(739)

10 Eylül 1910: ‘Kötü niyeti ve bağırmaları beni perişan etti. Gidip onun odasınauzandım ve bitkin ve umutsuz öylece kaldım. L.N. masasına oturdu ve yazı yazmaya başladı.Biraz sonra kalktı, iki elimden tutarak ısrarla bana bakmaya başladı. Tatlılıkla bana güldü vehıçkırarak ağlamaya başladı. Ben kendi kendime :”Şükür sana Tanrım, geçmişte kalanaşkının kıvılcımı hala yüreğinde yanıyor…” dedim.’(684)

15 Eylül 1910, Koçeti: ‘(11) Bana karşı duyduğu, şimdi izi bile kalmaşı sevgiye ihtiacıolmadığı gibi, benim ona duyduğum sevgiye de ihtiyacı yok. Tek ihtiyacı olan şey,başkalarının benim onu sevdiğimi düşünmesi. Ve bu son derece korkunç bir durum.’(718)

16 Ekim 1910: ‘L.N. kötü yüreklilikle bağırmaya başladı: “Senin kaprislerine boyuneğmek istemiyorum, özgür olmak istiyorum; sekseniki yaşında bir çocuk gibi olmak, karımınelinde kişiliksiz bir oyuncak durumuna düşmek istemiyorum…” dedi. Çok acı ve onur kırıcıöyle şeyler söyledi ki, pek çok üzüldüm. Ben de dedim ki: “Sorun o değil, sen her şeyi tersyorumluyorsun. Bir insanın en önemli işi, önem verdiği kişinin acı çekmesini önlemek içinsevgisini feda etmesidir””(707)

21 Ekim 1910: ‘Kocamın bu gönül tutkusunu yok etmesi ve sevgisini karısı olan banageri vermesi için Tanrıya içtenlikle yalvarıyorum.’(712)

KISKANÇLIK

3 Mayıs 1865: ‘ Kızkardeşime kızdım, çünkü L.nin yaşantısına burnunu fazla sokuyor.Nikolskoye’de, avda, at ve yaya gezmelerinde L.nin yanından hiç ayrılmıyor. Dün ilk kezkıskançlığım patlak verdi. Bugün atımı Tanya’ya verdim. İkisi ormana, ağaç kesiminigörmeye gittiler. Aklımdan geçenleri Tanrı biliyor…’(79)

17 Eylül 1876: ‘Yazmayı tasarladığım yaşamöyküsünü (Tolstoy’un) beceremeyeceğimianladım çünkü tarafsız olamayacağım. Güncesinin sayfalarını karıştırırken, doymazcasına,bir aşk ilişkisiyle ilgili bir anıştırma arayıp durdum, kıskançlıktan kıvrandım ve kafam karıştı.Ama arayacağım.’(101)


2 Haziran 1897: ‘L.N. beni gerçekten tasalandırıyor çünkü zayıflıyor, başı ağrıyor…veşu marazi kıskançlık… Suç bende mi? Bilemiyorum. Taneyev ile birlikte olduğum zamanlar,yaşamımın bu son günlerinde, onun gibi bir dostumun olması, böyle sakin, yetenekli ve iyilikdolu bir dosta sahip olmak ne iyi diyordu (...) Ayışığı, nem, soğuk… ve ne hasret…’(268)

25 Haziran 1897: ‘Makalesi hoşuma gitmiyor ve üzülüyorum. Bu makalede, hiç hoşumagitmeyen bir tür kötü niyetli kızgınlık buluyorum. Gerçek dışı bir düşmana (bu kıskandığıTaneyev olabilir) kızdığını ve tek amacının onu yok etmek olduğunu hissediyorum.’(286)

16 Ocak 1898: ‘Evet, genel kural olarak bir despotla yaşamak, onun buyruğu altındaolmak, zaten yeterince zordur, ama özellikle kıskanç bir despotla yaşamak isekorkunçtur.’(368)

12 Şubat 1898: ‘Ama ölmüş insanlara karşı duyduğum sevgi bile, L.N.nin onlara karşınefret duymasına neden oluyor.’(379)

2 Nisan 1898: ‘Ben böyle olduğum için kocam, canlı, neşeli ve mutlu!.. Ben sanat, müzikveya birisiyle ilgili ve canlı olduğum zaman, kocamın mutsuz, endişeli ve öfkeli olduğunukimse anlamayacaktır.’(393)

30 Mayıs 1899: ‘Ölümü göze aldığına göre, T…’yi çılgınca kıskanıyor demektir. Zavallısevgilim…başka birini onun kadar sevebilir miyim sanki? Ve bu delice kıskançlık yüzünden,

ömrüm boyunca az mı acı çektim, az şeyden mi yoksun kaldım? İnsanların en iyileriyle ilişkikurmaktan, seyahat etmekten, kafaca gelişme, ilginç ve değerli, bilgi ve görgü arttıran herşeyden yoksun kaldım.’(449)

26 Haziran 1910: ‘Arazi konusunda, ben Henry George’un ilkesini anlamıyorum, hepsibu kadar; çocuklarımız varken topraklarımızı bağışlamak bence haksızlık. Din sorununagelince, aramızda bir düşünce ayrılığı olamaz, çünkü ikimiz de Tanrıya inanıyoruz, iyiliğe veTanrı iradesine boyun eğmek gerektiğine de inanıyoruz. Savaştan ve ölüm cezasıuygulanmasından, ikimiz de nefret ediyoruz. Yaşadığımız kırsal yaşantıyı seviyoruz. Ne o, nede ben lükse düşkün değiliz… Tek anlaşmazlık noktamız, benim Çerkov’u sevmeyip L.N.(yisevmem, onun ise beni sevmeyip Çerkov’u gözbebeği gibi sevmesi.’(595)

1 Temmuz 1910: ‘Çerkov’u selamladım ve :”Gene benimle ilgili bir entrika mıçeviriyorsunuz?” dedim. Çok güç durumda kalmışlardı. L.N. ve Çerkov birbiriyleyarışırcasına günce konusunda, birbirini tutmayan ve anlaşılması güç sözler söylediler ama,hiçbiri ben içeri girmezden önce ne konuştuklarını söylemedi. Şaşa’ya gelince sadece sıvışıpgitti.’(…) Çerkov, L.N.’nin TİNSEL GÜNAH ÇIKARAN PAPAZ (?) olduğunu ve bu gerçeğikabul etmem gerektiğini söyledi (…)Şunları ekledi: “Yaşamını, kocasını mahvetmekle geçirenbu kadını anlayamıyorum.” (…)L.N.’ye öyle acıyorum ki despot Çerkov’un boyunduruğualtında mutsuz, halbuki benimle mutluydu.’(598/9)

5 Temmuz 1910: ‘L.N. kanapeye, Çerkov da hemen onun yanına oturdu. Ben deküskünlük ve kıskançlıktan allak bullak oldum.’(603)

19 Temmuz 1910: ‘Kocamın şu andaki Çerkov’a karşı duyduğu büyük tutku konusundagözlerimi açtı; sonsuza dek gönlüm tiksinti ve kötü düşüncelerle dolu olacak. [Sofiya,Tolstoy’un 29 Kasım 1851 yılında bir kağıda yazdığı şu sözleri anıştırıyor-DİPNOTU: “Benhiç aşık olmadım… Erkeklere ise çok sık gönlümü kaptırdım (…) Bana göre, sevginin enönemli belirtisi, sevdiğin kişiyi üzmek ya da onu gücendirmek korkusudur, sadece korkudur.]’(629)

21 Temmuz 1910: ‘Benden başka hepsi onun yanında olmaktan yararlanıyorlar;yaşamımızın sonuna geldiğimiz halde, son günlerimi onun yanında geçirmek olanağına bilesahip değilim (…) Ama bin kez daha fazla acı çekmeye hazırım, yeter ki Liovoçka’m iyileşsinve bana kızmasın.’(631)

27 Temmuz 1910: ‘Bir köpek birisinin ardından havlıyor, onun ardından koşuyor veöteki köpekler kurbanı parçalıyorlar. Benim başımdan geçen de bunun gibi bir şey. Tümübirden beni L.N. den ayırmayı denediler. Ama amaçlarına ulaşamayacaklar.’(639)

28 Temmuz 1910: ‘Hayır Bay Çerkov, artık L.N.’nin benden uzaklaşmasına ve sizinolmasına izin vermeyeceğim.’(640)

5 Ağustos 1910: ‘Çerkov bana karşı kaba davrandığında, kocamın beni korumamışolması beni pek çok üzdü ve gururumu kırdı. Bu adamdan öyle çok çekiniyor ki… Öylesinesöz dinler ve boyun eğmiş bir duruma gelmiş ki… Ne ayıp ve ne acınacak şey…(…) Gece olduama uyuyamıyorum. Diz çöküp uzun süre dua ettim. L.N.’nin Çerkov’u sevmekten

vazgeçirmesi, bana geri döndürmesi ve bana karşı soğuk davranmaması için Tanrıyayalvardım.’(648)

26 Eylül 1910: ‘Geri döndüğümde Sofiya Andreyevna’yı öfke içinde buldum. Çerkov’unfotoğrafını yakmıştı.’(720)

21 Ekim 1910: ‘Kocamın bu gönül tutkusunu yok etmesi ve sevgisini karısı olan banageri vermesi için Tanrıya içtenlikle yalvarıyorum.’(712)

24 Ekim 1910: ‘Her sabah, L.N. günlük gezintisine çıktığında, kuşku içinde ona pusukurup gözetliyorum, çünkü Çerkov’u görmeye gitmesinden korkuyorum ve bu korku daçalışmama engel oluyor.’(715)

CİNSELLİK

19 Haziran 1850’de şöyle yazıyor: ‘Yalnız bir şeyden memnun olmadım: Şehvetimiyenemiyorum. Bu tutku bende bir alışkanlık durumuna gelmeye başladığından bu yana busavaşımım daha da güçleşiyor.’ (34)

13 Haziran 1851: ‘Tensellik dışında, kendimden hoşnut olmakla birlikte…’ (55)

20 Eylül 1855: ‘Birçok güzel kız ve tensellik bana işkence ediyor.’(149)

6 Haziran 1856: ‘Fiziksel ağrı düzeyine varacak derecede korkunç bir şehvet.’(166)

8 Haziran 1856: Bahçede dolaştım. Harika bir güzelliğe sahip çok hoş bir köylü kadıngördüm. Dayanılmaz bir kötülük arzusuyla dolup taşıyorum. Kötülüğün kendisi bile bundaniyidir.’(167)

5 Temmuz 1856: ‘Geceleyin saat 2’ye kadar belirsiz bir tensel arzu içinde yürüyüpdurdum.’(171)

5 Eylül 1856: ‘Sağlığım hala kötü. Neredeyse iktidarsız olma düşüncesi benimahvediyor.’(173)

27 Kasım 1856: ‘Tensel amaçlarla dolaşıp durdum. Nevski’de sarhoş bir fahişe buldum.Hamama gittim.’(180)

12 Aralık 1856: ‘Çok üzgünüm. Rüyamda yerde kan gölü vardı. Ayrıca göğsüme esmerbir kadın oturmuş, çıplak bir şekilde bana doğru eğilmiş bir şeyler fısıldıyordu.’(181)

20 Mayıs/1 Haziran 1857, Grindelwald: ‘Hizmetçi birkaç kez koşarak geçti ve ben benibeklediğini düşündüm; zira herkes yatağındaydı.’(195)

2/14 Haziran 1857, Chambery: ‘Yanımda oturan kadına teklif etmek istedim; amareddetmesinden korktum.’(196)


11/23 Haziran 1857, Evionnaz: ‘Kahveden şikayet ettiğim için garson kız ağladı… Çillibir güzel. Şiddetle bir kadın arzuluyorum. Ama güzel bir kadın.’(197)

8 Ekim 1862: ‘Kocamın (Tolstoy) tüm geçmişi bana çok iğrenç görünüyor. Buduygudan hiç kurtulamayacağım sanırım…Benim geçmişimde de kötü şeyler var amaonunkiler kadar değil. ’(31/32)

16 Aralık 1862: ‘L. Öylesine akıllı, faal ve yetenekli ama geçmişi iğrenç. Benimgeçmişim ise küçücük ve anlamsız…Onun ilk yapıtlarını okudum ve aşk ve kadının sözkonusuedildiği her bölümde iğrenti ve eziklik duyuyorum. Bunları, bunların tümünü yakmakisterdim. Yeterki onun geçmişini bana anımsatacak bir şey, asla bir şey kalmasın. Kıskançlıkbeni korkunç bir bencil durumuna soktuğu için, yapıtlarının yokolmasına ben üzülmezdim.

Onu öldürüp de tam benzerini tekrar hemen yapabilseydim, bu işi kıvançlayapardım.’(41)

13 Kasım 1863: ‘Onun, karşısına çıkan ilk güzel kadına uyguladığı idealinikıskanıyorum… Ben, onun cinsel doyum aracı, çocuk dadısı, evin bir eşyası, bir kadınımben… Çok önemsiz bir kişiliği olan bir insanım. Onun ise dopdolu bir yaşamı, bir uğraşısı,yeteneği ve ölümsüzlüğü var. Gene ondan korkmaya ve onda, genel bir uzaklaşma sezmeyebaşladım. Beni bu duruma o getirdi. Acaba sorumlusu ben miyim? Hırçın ve huysuz oldum,eskisi gibi bana değer vermediğini, bir kenara attığını fark ediyorum.’(67)

22 haziran 1884: ‘Ben de kendi hatalarımı söylemek istedim, ama söyleyemedim.Karıma ve Seryoja’ya karşı kötülük ve kadınlara masum olmayan bakışlar.’(299)

4 Temmuz 1889, Yasnaya Polyana: ‘Evet, dün köylüler kızların değil, yalnızcakadınların histeri nöbetine yakalandığını ileri sürdüler. Bu yüzden bunun cinsel aşırılığınsonucu olduğu doğru.’(342)

24 Eylül 1889, Yasnaya Polyana: ‘Yemekte Sonya yaklaşan bir treni nasıl seyrettiğini vekendisini onun altına atmak istediğini anlattı. Onun için üzüldüm. Esas husus, kendimi nekadar çok suçlamam gerektiğini bilmem. Örneğin; Saşa doğduktan sonraki lanet şehvetduygumu hatırlıyorum. Evet, günahlarımı mutlaka hatırlamalıyım.’(350)

6 Temmuz 1890, Yasnaya Polyana: ‘Evet, tıpkı bir hastalık gibi cinsel arzuyu daöldürmek gerekir. Aynı şekilde kibiri öldürmek için de aşağılanma ve utanç gerekir.’(380)


9 Haziran 1891: ‘Ben onu sevecen, ilgili ve dost görmekten mutluluk duyacağım ama oya kaba bir biçimde kösnülü ya da ilgisiz.’(213)


7 Kasım 1897: ‘L.N. yatağı kendi yaptı ve bu yorucu at yolculuğundan sonra,istekliliğini bana kanıtlamak için, oldukça dinç göründü… Bunu ben, onun olağanüstügücünün bir kanıtı olması için not ediyorum ve de yetmiş yaşında.’(344)



16 Ocak 1900, Moskova: ‘Cinsel arzuya en iyi yaklaşım (1) Onu tamamen bastırmaktır.Sonraki en iyi ise (2) yalnızca tek kadınla ilişki kurmak, iffet ve iman ve hep birlikte çocukyetiştirip birbirine yardım etmektir. (3) Bundan sonraki kötü yaklaşım, cinsel arzuzorladığında geneleve gitmektir; (4) Birlikte yaşamaksızın çeşitli kadınlarla olağan işilkilerkurmaktır. (5) Bir kadınla ilişki yaşayıp sonra onu terk etmektir. (6) Hepsinden kötüsü kendisadakatsiz ve ahlaksız karınızla yaşamaya devam etmektir.’(540)

26 Mart 1901: ‘Bana karşı sevecen ve tutkulu. Ne yazık ki genellikle, bunlardan biriöteki olmadan olmuyor.’(475)

10 Ağustos 1905, Yasnaya Polyana: ‘Erkek ile kadın arasındaki fark şudur: Erkekdaima şehvet hisseder, ama onu bastırabilir. Bir kadın ise –ancak zaman zaman- şehvethisseder, ama onu bastıramaz.’(602)

9 Temmuz 1908: ‘Bu istenmeyen yoksulluğun ve ihtiyacın ortasında, içinde yaşadığımçılgınca lüksün adaletsizliği. Her şey gittikçe daha da kötüleşiyor. Gittikçe daha sıkıntılı halegeliyor. Bunu unutamam ve bunu görmezden gelemem.

‘Hepsi de benim biyografimi yazıyor –büyük biyografilerde durum aynı. Benim yedinciemre karşı yaklaşımım konusunda hiçbir şey yer almıyor. Mastürbasyonun korkunç kirliliğiya da daha kötüsü (on üç mü, on dört mü, on beş mi yoksa on altı yaşında mı başladığımıhatırlamıyorum) yer almayacak. Ve hepsi de köylü kadın Aksinya ile –hala hayatta- ilişkiyekadarki bölüm itibarıyla aynı. Sonra evliliğim. Evliliğim esnasında karıma hiçbir zaman

sadakatsizlik yapmamışsam da, Aksinya’ya karşı korkunç bir arzu hissettim. Bunların hiçbiribiyografilerde yer almıyor ve almayacak. Ve bu çok önemli.’(652)

10 Mart 1909, Yasnaya Polyana: ‘Eğer hem cinsel ilişkilerin kendilerini hem de onlarınyol açtığı duyguları ve ayrıca evliliği, özellikle güzel ve mutluluk getiren bir şey [aslındaevlilik, kişinin bütün yaşamını daima olmasa da, on bininden dokuz bin dokuz yüz doksandokuzunda mahveden bir olaydır] olarak şiirleştirmeseydik, cinsel arzuyla mücadele etmekyüz kez daha kolay olabilirdi. Keşke insanlara çocukluğunda ve sonra da tamamenolgunlaştığında; cinsel eylemin (kişi yalnızca bu eyleme teslim olmayı seven bir kişi hayaletmelidir) ancak her iki taraf da onları çocuk yetiştirme ve onları mümkün olduğunca eğitmegüç ve karmaşık sorumluluğuna götürecek sonuçları olduğunun bilincinde olmaları halindeinsani bir anlam kazanan iğrenç, hayvani bir eylem olduğu aşılansa.’(663)

28 Ağustos 1910: ‘L.N. insan bir hayvandır ama düşünen bir hayvan olduğu için usuniçgüdüden daha güçlü olması gerekir yanıtını verdi ve şunları ekledi: Tinsel olarakesinlenmesi ve insan neslinin sürekliliğini düşünmemesi, bunu görev bilmemesi gerekir.İnsanın hayvandan farkı da budur. Eğer L.N. bir keşiş, kendini dine adamış bir kişi olsaydı vede bekar olsaydı, bu dedikleri çok yerinde olurdu. Ama gerçek şu ki, kocamın istek veiradesiyle ben onaltı kez gebe kaldım ve onüç çocuk doğurdum.’(674)

BEDEN

12 Haziran 1851: ‘Beden, yaşamın çirkin yanı yeniden üste çıktı … Sesin neredengeldiğini biliyordum… o sese karşı savaştım ve teslim oldum. Ün ve kadın düşleri görerekuykuya daldım. Ama bu benim hatam değildi, benim yapabileceğim bir şey yoktu.’(54)


10 Temmuz 1890, Yasnaya Polyana: ‘İnsanlar yiyor ve berbat bir kokuyayıyorlar.’(380)



22 Ağustos 1910: ‘Bugün doğum yıldönümüm, altmışaltı yaşındayım ve hala abartılmışbir duygusallık ve büyük bir tutku sahibiyim; bunların yanı sıra da hep gençgörünüyorum.’(666)

[Böyle düşünmesine rağmen genç Tolstoy huzurlu değildir. Durumun birden çokaçıklamasına yatkın olacaktır yaşamı boyu. Kendini aldatmak, kandırmak mı, dürüst olmakmı?-ZK]

HASTALIK


23 Eylül 1861: ‘Yine tüberkülozum; ama aratık buna alıştım.’(228)

11 Temmuz 1881:’Sonya bir kriz geçirdi. Bu kez daha iyi karşıladım; ama yine dekötüydü. Onun hasta olduğunu anlamalı ve ona acımalıyım. Ama insanın bir kötülüğe sırtınıdönmesi imkansız.’(276)

3 Mayıs 1884: ‘Karımdan bir mektup aldım. Zavallı kadın, benden ne kadar da nefretediyor. Tanrım, bana yardım et! (…) Depresyondayım. Yararsız, tuhaf, gereksiz bir yaratığımve üstelik bencilim. Tek iyi şey, ölmek istemem.’ (290)

21 Haziran 1887: ‘Ruhsal yönden de, bedensel olarak da çok bitkinim, kendimi çokgüçsüz buluyorum. Anılar ve özlemler bitiriyor beni ve en kötüsü de bu.’(137)

26 Ekim 1890, Yasnaya Polyana: ‘Öylesine huzursuzluk, ajitasyon ve lüzümsuz bir telaşvar ki; beni depresyona soktu.’(388)

2 Haziran 1897: ‘L.N. beni gerçekten tasalandırıyor çünkü zayıflıyor, başı ağrıyor…veşu marazi kıskançlık… Suç bende mi? Bilemiyorum. Taneyev ile birlikte olduğum zamanlar,

yaşamımın bu son günlerinde, onun gibi bir dostumun olması, böyle sakin, yetenekli ve iyilikdolu bir dosta sahip olmak ne iyi diyordum.’(268)

27 Kasım 1900: ‘O neşeli ve canlı, çünkü ben hasta ve hareketsizim. Benim canlılığımıhiç sevmez ve hep ondan korkar.’(457)

7 Aralık 1902: ‘Zavallı yorgun gözleri, çok sevdiğim o değerli ve akıllı gözleri banaacılı olarak bakıyor ama, iyileşmesi ve yaşaması için canımı seve seve verebilirdim ancak onayardımcı olamıyordum. Şeytanlarla ilgili menkıbeyi yazdığı için Tanrının onu cezalandırıpyaşatmayacağı düşüncesi aklıma takıldı. Acaba ne olacak?’(547)

18 Aralık 1902: ‘Onu bir deri bir kemik kalmış yüzünü, ellerini sevecenlik ve kaygıylaseviyor ve öpüyorum ama o bana ilgisiz ve soğuk bir biçimde bakıyor.’(551)

11 Temmuz 1910: ‘Hayattayım, hemen hemen…(…) Hala hastayım. Sonya, zavallıkadın, sakinleşti. Zalim ve moral bozucu bir hastalık.’(711)

26 Ağustos 1910: ‘Şimdi herkes benimle, sanki anormal, histerik ve yarı deliymişim gibikonuşuyor ve söz ve davranışlarımın tümünün hastalığımdan kaynaklandığını sanıyor. Amabu konudaki kararı insanlar ve daha adaletle Tanrı verecektir.’(671)

İKİLEM, ÇELİŞKİ

29 Aralık 1850: ‘Akşamları ise-kurallar ya da Çingeneler.’(38) Burada Çingeneler,eğlence ve kadın (cinsellik) demek.

18 Nisan 1851: ‘Geri duramam. Uzaktan bana çok hoş görünen pembe silüete işaretettim ve arka kapıyı açtım. İçeri girdi. Kendisini göremedim. İğrenç ve iticiydi.’ (45)‘Korkunç bir pişmanlık.’ (45)

20 Mart 1852, Starogladkovskaya: ‘Tensellik tamamen çelişkili bir temele dayanır: nekadar uzak durursan, arzu o kadar güçleniyor. Bu tutkunun iki nedeni var: beden vehayal.’(67)

30 Mart 1852: ‘Sıkıntıdan aklımı kaçıracağım. Bütün tutkuları küçümsüyorum; yaşamıküçümsüyorum. Ama yine de küçük tutkulara kapılıp gidiyorum ve yaşam dikkatimidağıtıyor.’(74)

21 Ekim 1857, Moskova: ‘Ve Tanrım, ne kadar yaşlıyım! Her şey beni sıkıyor; hiçbirşeyden iğrenmiyorum; hatta neredeyse kendimden memnunum. Ama hiçbir şey beni

etkileyemiyor. Hiçbir şeyi arzulamıyorum. Ve bu tatasız varoluşa gücüm yettiğincekatlanmaya hazırım. Yalanızca neden olduğunu bilmiyorum. Tuhaf olan, Tanarı’nın birekmek parçasının Kendi Oğlunun teni olmasını emretmesi değil; ondan yüz bin kat daha tuhafolanı yaşamamız, ama neden olduğunu bilmememiz. İyiliği seviyoruz; ama hiçbir yerde şöyleyazmıyor: “Bu iyidir, şu kötüdür”.’(206)



11 Ocak 1863: ‘Okudu mu günceyi bilmiyorum.’(43)

24 Mart 1863: ‘Ona sahip değilim; çünkü buna cüret edemem. Kendimi ona layıkhissetmiyorum. Sinirli ve alınganım; tam anlamıyla mutlu değilim. Beni üzen bir şeyler var.Ona tam olarak layık olabilecek adamı kıskanıyorum. Ben ona layık değilim.’(249)



7 Ekim 1863: ‘Zeka, erişilmez yetenek, erdem ve fikirleri kişiliğinde toplamış birkocanın yanında olmak mutluluk değil mi? Ama gene de sıkılıyorum…”Gençlik”[Tolstoynotu]’(65)


19 Aralık 1863: ‘Onun işi başından aşkın ve yaşlı, halbuki ben, bugün kendimi çok gençhissediyor ve delilikler yapmak istiyorum… Gidip yatacağıma boğuşmak ve teklalar atmakisterdim… Ama kiminle?’(68)


13 Şubat 1873: ‘Oysa ben, suçlu, budala, cansıkıcı bir insanım. Her konuda en doğru,en açık düşüncelere sahip olan ve çok sevilen sabırlı ve namuslu dayanağım L. Olmasaydı,ben ne hallere düşerdim? Arasıra, bakışlarımı ruhumun derinliklerine çevirerek soruyorum:“Peki, sen ne istiyorsun?” Ve büyük bir ürküntüyle şu yanıtı veriyorum: “Ben eğlence,gevezelik ve şık giysiler istiyorum; hoşa gitmek, herkesin benim güzelliğimi övmesiniistiyorum. L.nin de bu istekleri görüp duymasını ve kendisinin de içine kapanık yaşantısındansıyrılıp, benimle birlikte normal insanların yaşantısını sürdürmesini istiyorum. Ama birden,içimden gelen bir çığlıkla, Havva’yı kandırdığı gibi, Şeytanın önerdiği bu yasak ve kötüeğilimlerimi reddediyor ve kendimden iğreniyorum. Güzel olduğumu söyleyenlerden tiksintiduyuyorum. Güzel olduğumu ben hiç düşünmedim, şimdi ise çok geç. Üstelik ne işime yarardıki?’(96)

9 Nisan 1884: ‘Aptalca. Bu pis, aylakça yaşam yine beni yakalıyor.’(287)

11 Nisan 1884: ‘Gittikçe daha fazla batağa saplanıyorum ve çırpınışlarımın faydasıyok. Batmadıkça tepki göstermiyorum. Kızgın değilim. Herhangi kibir de duymuyorum. Ancakbu günlerde tam bir zayıflık, ölümcül bir zayıflık duyuyorum. Gerçek ölümü arzuluyorum.Umudumu kesmedim. Yaşamak istiyorum ve yaşamımın nöbetçisi olmak istemiyorum.’(288)


30 Ocak 1889, Moskova: ‘Fet’lere gittim ve öğle yemeğini orada yedim. Her şeykorkunç derecede aptalcaydı. Durmaksızın yedik, içtik ve şarkı söyledik. İğrençti.’(322)


17 Haziran 1890, Yasnaya Polyana: ‘Yani Tanrı’ya; Onun hakikatını yalnızca sözlerledeğil fiillerle, fedakarlıkla ve fedakarlık örneği göstererek, yurtdışında yayarak hizmet etmekistiyorum. Ama bir sonuç alamıyorum. Tanrı bunu yapmama izin vermiyor. Bunun yerinekarımın eteğine tutunmuş, ona esir olmuş halde yaşıyorum. Ben ve çocuklarım, sevgiyi yokedemeyeceğim sahte bahanesine sığınarak haklı çıkarmaya çalıştığım soysuz ve firavunca biryaşam sürüyoruz. Fedakarlık ve zafer örneği yerine, beni İsa’nın dinine yabancılaştıran kötü,soysuz ve firavunca bir yaşam sürüyorum. Ama Sen kalbimde ne olduğunu ve ne istediğimibiliyorsun. Eğer benim kaderim bu değilse, eğer Sana hizmet etmemi istemiyorsan; yalnızcabir pislik gibi yaşamamı istiyorsan, o zaman Sen nasıl istersen öyle olsun.’(376)

17 Haziran 1890, Yasnaya Polyana: ‘Yani Tanrı’ya; Onun hakikatını yalnızca sözlerledeğil fiillerle, fedakarlıkla ve fedakarlık örneği göstererek, yurtdışında yayarak hizmet etmekistiyorum. Ama bir sonuç alamıyorum. Tanrı bunu yapmama izin vermiyor. Bunun yerinekarımın eteğine tutunmuş, ona esir olmuş halde yaşıyorum. Ben ve çocuklarım, sevgiyi yokedemeyeceğim sahte bahanesine sığınarak haklı çıkarmaya çalıştığım soysuz ve firavunca biryaşam sürüyoruz. Fedakarlık ve zafer örneği yerine, beni İsa’nın dinine yabancılaştıran kötü,

soysuz ve firavunca bir yaşam sürüyorum. Ama Sen kalbimde ne olduğunu ve ne istediğimibiliyorsun. Eğer benim kaderim bu değilse, eğer Sana hizmet etmemi istemiyorsan; yalnızcabir pislik gibi yaşamamı istiyorsan, o zaman Sen nasıl istersen öyle olsun.’(376)


15 aralık 1890: ‘Biraz önce İlya’ya gitmeyi, herkese veda edip, kendimi tren raylarınınüstüne yavaşça bırakmayı düşündüm ama uygulaması kolay olduğu için korku veriyor:’(150)

12 Ağustos 1891: ‘Gerisi önemli değil: yaşantımız ayrıldı: ben çocuklarımla yaşıyorum,o ise düşünceleri ve bencilliğiyle. Kırılan bir daha tamir edilemez.

Tanrıdan umudumu kesmedim, karar verme anı gelince bene yol gösterecektir. Hepkendimi oyalamaya zorluyorum, aksi halde yaşamıma son verme ve bu ikili yaşantıyı bitirmeve yükümlülüklerden kurtulma isteği, beni etkisi altına alıverecek.’(226)

22 aralık 1893: ‘Kahramanca bir şeyler yapmak istiyorum. Yaşamımın geri kalankısmını Tanrı’nın hizmetine adamak istiyorum. Ama O beni istemiyor. Ya da benim istediğimyola gitmemi istemiyor. Ve yakınıp duruyorum. Bu lüks. Bu kitapların satışı. Bu ahlaki birpislik. Bunlar bahane. Asıl melankolimi yenemiyorum. Yapmak istediğim asıl husus, ıstırapçekmek. İçimi yakan hakikatı haykırmak istiyorum.’(427)

24 Ocak 1894, Grinyovka: ‘Beni sıkı sıkıya saran bütün bu kötülük ağlarını yırtıpatamıyorum. Ve bunun nedeni gücüm olmaması değil; ahlaken bunu yapamayacak durumdaolmam. Bu ağları ören örümcekler için üzgünüm. Hayır, asıl husus benim iyi olmamam:Tanrı’ya karşı gerçek imana ya da sevgiye sahip olmamam. Hakikat bu. Peki eğer Tanrı’yısevmiyorsam, neyi seviyorum? Hakikatı mı?’(431)

1/2 Ocak 1895: ‘Neden acaba, hasta ve normal yaşantıdan sapmış kişiler, neden zayıfve budalalar L.N.’nin doktrinlerine dört elle sarılıyor ve şöyle ya da böyle… ama geri dönüşüolmayan bir biçimde kendilerini yitiriyorlar? (…) O, insanların mutluluğu için vaazlar verip,onları mutlu kılmak için uğraşırken, benim yaşamımı o denli güçleştiriyor ki, yaşantımgitgide zorlanıyor (…) Tanya’yı –kızı-, eskisine göre daha az seviyorum. Popov ve Koklovgibi siliklerin aşkıyla onun lekelendiği kanısındayım.’(250)

5 Ocak 1895: ‘Her yerde sıkılıyorum. Benim yapım böyle, ya faaliyet, ya duygulanmaistiyor, aksi halde bitkin oluyorum. Şu anda, hasta olan çocuklarımın yanında kalmak benisıkıyor, en kötüsü de bu. N L.yi ne de Tanya’yı özlemiyorum.’(252)

26 Temmuz 1896, Yasnaya Polyana: ‘Ve karı koca Trofim ve Khalyavka ölüyorlar;çocukları da aynı şekilde. Ve biz Beethoven’i tartışıyoruz. Tanrı’ya beni bu yaşamdan azadetmesi için yalvardım; yine yalvarıyorum ve acılar içinde ağlıyorum. Yolumu kaybettim vesaplanıp kaldım; kendimden ve yaşamımdan nefret etmekten başka hiçbir şeyyapamıyorum.’(489)

15 Temmuz 1897: ‘Yaşamım boyunca oılduğu gibi, başkalarının işiyle uğraşmak yerine,kendime ait bir iş, özel yaşantı ve kişisel zevkler istiyorum. İşte o zaman cesaretimi yitiripfena oluyorum.’(294)

8 Mart 1898: ‘Ben yaşantımın neşeli olmasını değil, bir içeriği olmasını ve huzurlugeçmesini istiyorum. Halbuki huzursuz, kararsız ve güç bir yaşankım var.’(389)

2 Nisan 1898: ‘Kocamın mutluluğu uğruna, bende canlı olan her şeyi içime atmak,coşkulu mizacımı yatıştırmak, yaşamamak ama yaşantıya dayanmak zorundayım.’(394)

21 Haziran 1898: ‘Dün akşam L.N.’nin beni merak ettiğini ve tasalandığını öğrenincehoşuma gitti. Aniden bir fırtına çıktığında, ben dışarıdaydım. L.N. aekşam yemeğini yememişve bana araba ve giysi gönderilmesini söylemiş. İşte, o ölünce kimse benimle ilgilenmeyecekve bu da bana zor gelecek.’(409)

1 Ocak 1899: ‘L.N. dahil oyunlar oynadık. Bunlar neşeli şeyler ama benim gönlümbaşka şeyler istiyor, ruhumun başka özlemleri var ve bu beni üzüyor ne yazık.’(440)

23 Haziran 1900, Yasnaya Polyana: ‘Daima şükreden ve neşeli olmak nasıl mümkünolabilir?’(542)

18 Mayıs 1901: ‘Çok acı çektim, L.N.’nin gücünün azaldığını görüyorum, iç yaşantımkarma karışık ve her şey üzüntü ve sıkıntı; bana öyle geliyor ki, bir şey sona eriyor. Amadiğer taraftan enerji, daha yaşamak, daha çalışmak ve hareket etmek isteğim ve duygularımındeğişik oluşundan kaynaklanan, büyük bir ruhsal karışıklığın da kurbanıyım. Ve bunlarıntümü uyanıyor ve ölüyor, fışkırıyor ve sönüyor. L.N.’nin tükenişi, beni de birlikte sürüklüyor;benim de onunla beraber ihtiyarlamam gerek, ama yapamıyorum ve istesem bilebeceremezdim…’(478)

7 Aralık 1901: ‘Benim görevim bu, her zamanki görevim; görevimi yapabilmek için tümenerjimi bitiriyor ve kişiliğimi yok ediyorum.’(490)

26 Ocak 1902: ‘Benim Liovoçkam ölüyor… İnancım o ki, yaşamımı onsuz sürdüremem.Kırk yıldır onunla ve onun yayında yaşıyorum. Başkaları ve herkes için, o bir ünlü kişidir,benim için ise tüm yaşantımın simgesidir o, yaşamımız içiçe geçti, geçti ama aman Tanrım, nekadar çok kusur, pişmanlık ve vicdan azabı yığılı kaldı aramızda!.. Ben onu pek çok sevdim veo denli de sevecen davrandım ama gene de çok sayıda zaaflarımla ona pek çok acı çektirdim.Beni bağışla Tanrım… Değerli kocam, sevgili eşim beni bağışla…’(506)

5 Ağustos 1902: ‘Hayret verici bir şey: Kendimin ne kadar kötü ve aptal birisi olduğunubiliyorum; ama yine de insanlar beni bir dahi olarak görüyorlar. Peki o zaman diğer insanlarnasıl?’(565)


‘Hepsi de benim biyografimi yazıyor –büyük biyografilerde durum aynı. Benim yedinciemre karşı yaklaşımım konusunda hiçbir şey yer almıyor. Mastürbasyonun korkunç kirliliğiya da daha kötüsü (on üç mü, on dört mü, on beş mi yoksa on altı yaşında mı başladığımıhatırlamıyorum) yer almayacak. Ve hepsi de köylü kadın Aksinya ile –hala hayatta- ilişkiyekadarki bölüm itibarıyla aynı. Sonra evliliğim. Evliliğim esnasında karıma hiçbir zamansadakatsizlik yapmamışsam da, Aksinya’ya karşı korkunç bir arzu hissettim. Bunların hiçbiribiyografilerde yer almıyor ve almayacak. Ve bu çok önemli.’(652)

6 Aralık 1908,Yasnaya Polyana: ‘Benden nefret eden insanlar yıkıp dağıttığım yarı dinigörüşleri yüzünden nefret ediyorlar; beni sevenler de kendileri için çok önemli görünen Savaşve Barış gibi önemsiz eserler için beni seviyorlar.’(648)

2 Ağustos 1909: ‘Dün yağmurda d’une humeur de chien (asabi bir ruh hali içine)yürüdüm. Kötü bir şey yapmadım, ama kalbim acıyor ve hiçbir sevgi hissetmiyorum.’(680)

10 Mart 1910: ‘Akşam yemeği, satranç, dedikodu, iskambil, gramofon; bunlardan büyükbir utanç ve iğrenme hissettim. Bunu bir daha yapmayacağım. Okuyacağım.’(701)

27 Mayıs 1910: ‘Neden benim gibi böylesine açık, sade, rasyonel ve iyi bir adam;böylesine karmaşık, kafası karışık, çılgın, kötü bir dünyada yaşıyor? Neden?’(706)






27 Eylül 1910: ‘İçinde yaşadığım çelişki ne kadar da komik. Sahte bir tevazuasığınmaksızın çok önemli ve ciddi fikirler idrak ediyor ve dile getiriyorum. Aynı zamanda birkadının kaprisleriyle uğraşıyor ve vaktimin bir kısmını onlarla mücadele etmeye harcıyorum.[GG]’(743)


26 Ekim 1910: ‘Çektiğim acıları, geçirdiğim deneyleri dile getiren bu korkunç Günceyişu anda bitiriyor ve mühürlüyorum. Tanrı beni bağışlasın, ama çektiklerime neden olanÇerkov’a lanet olsun.’(716)

26 Ekim 1910: ‘Özel hiçbir şey olmadı. Yalnızca utanç duygum ve bir adım atmaihtiyacım arttı.’ [GG]’ (748)

ÖZELEŞTİRİ, KİŞİLİK

8 Aralık 1850’de artık kendi usuna saltık bir biçimde güvenemediğini, ortak toplumsalkanıları küçümsememeyi öğrendiğini yazıyor. Sıkılganlık duygusunu artık bırakmıştır,kendine daha güvenlidir.

20 Mart 1851: ‘Kendimde dikkat çeken iki ana tutku, kumar ve kibir. En tehlikelisikibir.’ (43) Moskova’ya üç amaçla gelir: Kumar oynamak, evlenmek, makam elde etmek.

Kendisiyle ilgili olarak belirlediği birçok kuralın ortak paydası: kibirli olmamak,önemsiz şeyleri horgörmek.

23 Mart 1851: ‘Bir biçem oluşturmaya çalış: Sohbette, yazıda.’ (44)

Mart-Mayıs 1851: ‘Gülünç olmak korkusundan kurtulmak kesinlikle bir nimettir.’ (48)

2 Haziran 1851: ‘Sorun, yaşamımda ciddi işlere çok erken başladım. Henüz bu işler içinyeterince olgunlaşmadan daldım. Ama anlıyor ve hissediyorum ki, bu yüzden dostluğa,sevgiye ve güzelliğe güçlü bir inancım yok…’ (49)

20 Mart 1852, Starogladkovskaya: ‘Artık kendimi tanıyorum. Bana üç kötü tutku egemengibi görünüyor: kumar, tensellik (şehvet), kibir.’ (67)

20 Mart 1852, Starogladkovskaya: ‘Şan, şöhret sevgisi. Bu tutkudan çok çektim.’ (68)

30 Mart 1852: ‘Bütün tutkuları küçümsüyorum; yaşamı küçümsüyorum. Ama yine deküçük tutkulara kapılıp gidiyorum ve yaşam dikkatimi dağıtıyor.’(74)

8 Temmuz 1853: ‘Evet, benim başlıca talihim muhteşem zekamdır.’(101)

18 Temmuz 1853: ‘Neden hiç kimse beni sevmiyor? Ben aptal, tipi bozuk, kötü bir adamdeğilim; cahil de değilim. Bunu anlayamıyorum.’(102)

2,3 Kasım 1853: ‘Benim bir istisna olduğum fikrine tamamen alışmam gerekiyor. Benya çağımın ilerisindeyim ya da hiçbir zaman tatmin olmayan bağdaşmaz, rahatına düşkünmizaca sahip olanlardan biriyim.’(109)

28,29,30,31 Ocak, 1,2 Şubat 1854, Yasnaya Polyana: ‘Hatalarım şunlardı: 1. Diğeryolcular karşısında zayıflığım, 2.Yalan söylemem, 3. Korkaklığım, 4. İki kez çoksinirlenmem.’(119)

7 Temmuz 1854: ‘Dürüstüm; yani iyiliği severim ve iyiliği sevmek huyum haline geldi…Ama iyilikten daha fazla sevdiğim şeyler vardır; örneğin şan ve şöhret. O kadar hırslıyım vebu duygum o kadar az tatmin edildi ki; eğer şan ve şöhretle erdem arasında bir tercihyapmam gerekse, sanırım genellikle ilkini seçerdim. Evet alçakgönüllü değilim ve bu yüzdeniçimden gururlu olsam da, toplum içinde utangaç ve çekingenim.’(124)

13 Temmuz 1856: ‘Evlilikten ve sıradanlıktan korkuyorum. Yani kendimi onunlaeğlendiriyorum; ama onunla evlenmeyeceğim. Çok şeyin değiştirilmesi gerek ve kendiüzerimde çok çalışmama ihtiaç var.’ (172)

4 Ocak 1857: ‘Turgenyev’e bir mektup yazdım. Sonra sofada oturdum ve nedensizce,ama mutluluk dolu şiirsel gözyaşları içinde ağladım. Ahlaki ilerlememim hızından sarahoşoldum.’(184)

26 Mart/7 Nisan 1857: ‘Prenses oradaydı. Ondan çok hoşlanıyorum ve onunlaevlenmeye çalışmadığım için aptal olduğumu düşünüyorum. Eğer çok iyi bir adamla evlenirseve çok mutlu olurlarsa, umutsuzluğa düşebilirim.’(190)

12/24 Mayıs 1857, Clarens: ‘Aşk –hem de fiziksel aşk- beni boğuyor. MariyaYakovlevna çok çekici bir kadın. Aşırı derecede kendimle ilgileniyorum. Hatta kendimeaşığım bile diyebilirim; çünkü içinde başkaları için çok fazla aşk var.’(194)


15 Eylül 1858: ‘Hızla yaşlandım ve bu yaz yaşamdan bıktım. Zaman zaman kendimedehşet içinde şu soruyu soruyorum: neyi seviyorum? Hiçbir şeyi. Kesinlikle hiçbir şeyi. Buhastalıklı bir durum. Yaşamda mutluluk ihtimali yok.’(215)

8 Ekim 1862: ‘”Kedi fareyle oynuyor ama fare ağlıyor…” Bana yavaş yavaş işkenceedilmesi ve tedirgin edilme düşüncesine dayanamam… Eskiden ben iyi olan güzel olan herşeye o kadar tutkundum ki, bu durumdan bütün benliğim hayran kalırdı. Şimdi ise her şeydondu sanki. (LN’nin) Neşe kaçırıcı bir şey yapması için benim bir parça keyifli olmamyeterli.’(34)

9 Ekim 1862: ‘Sanki istesem de uyanamadan uyuklar gibiyim…Moskova’ya yerleşiryerleşmez tekrar uyudum ve o zamandan beri hemen hemen hiç uyanmadım. İçimde hep sankibiraz sonra ölecekmişim gibi bir duygu var. Evli olduğum şu sırada bu halin çok tuhaf. O(LN) uyuyor ve ben korkuyorum tek başıma. Beni sırdaş oçlarak kabul etmiyor ben iseüzülüyorum. Bu fiziksel belirtiler beni öylesine iğrendiriyor ki…’(34)

13 Kasım 1862: ‘Geçmiş, geçen ve gelecek zaman arasında kararsız durumdayım…Yeniden uyanacağım, o zaman o (LN) da, ben de, benden hoşnut olacağız.’(38)

23 Kasım 1862: ‘L.’ye kızmak istemiyordum ama birden ikimizin karşıt dünyalardabulunduğumuzu sezinledim..Benimle konuşmuyor. Onunla birlikte yaşamak ürkütücü.’(39/40)

16 Aralık 1862: ‘L. Öylesine akıllı, faal ve yetenekli ama geçmişi iğrenç. Benimgeçmişim ise küçücük ve anlamsız… Onun ilk yapıtlarını okudum ve aşk ve kadının sözkonusuedildiği her bölümde iğrenti ve eziklik duyuyorum. Bunları, bunların tümünü yakmakisterdim. Yeterki onun geçmişini bana anımsatacak bir şey, asla bir şey kalmasın. Kıskançlıkbeni korkunç bir bencil durumuna soktuğu için, yapıtlarının yokolmasına ben üzülmezdim.


3 Ocak 1863, Moskova: ‘Hiç kimseye gereksinim duymadığımı görmekten şaşkınım;yalnızlık şaşırtıyor beni, ancak ket vurmuyor. Ama Sonya daima vakit boşa geçiyormuş gibihissediyor.’(245)

14 Ocak 1863: ‘Bütün yaşantım onda ve onun için. Bense onun için her şeydeğilim.’(45)


24 Nisan 1863: ‘Liova ile ilişkilerimden hoşnut değilim. Kişiliğimle ilgili konular benitedirgin ediyor ve utandırıyor, acaba neden? Pişmanlık duyacak bir şey yapmadım, ona karşısuçlu da değilim… Ama bu satırları onun okuyacağını düşününce de tedirgin oluyorum.Benim istediğim nedir?.. Açıklanamaz bu.’(53)

29 Nisan 1863: ‘V.V.’nin bir zamanlar bana aşık olduğunu anımsayınca hoşuma gitti.Bugün gene birisi bana aşık olsaydı hoşuma gider miydi? Ne bayağılık, ne iğrenç…Güngeçtikçe Liova benden uzaklaşıyor. Onun anlayışına göre, aşkın bedensel yönü önemli.’(54)



2 Haziran 1863: ‘Düşünüyorum da, hiç güçlü ilgilerim ya da tutkularım olmadı…Hiçbir şeyi sevememenin korkunçluğunu düşünüyordum. Kendim ve yalnızca para ya da rezilbir zenginliğe ilgi duyduğum gerçeği karşısında dehşete düştüm. Bu bir kış uykusuydu.Sanıyorum şimdi uyandım.’(250)

18 Haziran 1863: ‘Yine delilik sınırında bir gece. İstemediğim halde, onu üzecek birşeyler arıyorum.’(251)




3 Kasım 1864: ‘Oysa, onu mutlu etmek yeteneğinden yoksun olduğumu biliyorum, ziraben çok iyi bir çocuk dadısıyım, hepsi o kadar. Ne zeka, ne eğitim, ne yetenek hiçbiri yokbende…’(71)

6 Mart 1865: ‘O, yaşam ve güç, ben ise yerde sürünen bir solucanım.’(73)

9 Mart 1865: ‘Sık sık kusurlarımı yüzüme vurmaya başladığı için Liova beni korkutuyor.Yetenekli ve değerli olmadığıma inanmaya başladım.’ (75)


13 Şubat 1873: ‘Oysa ben, suçlu, budala, cansıkıcı bir insanım. Her konuda en doğru,en açık düşüncelere sahip olan ve çok sevilen sabırlı ve namuslu dayanağım L. Olmasaydı,

ben ne hallere düşerdim? Arasıra, bakışlarımı ruhumun derinliklerine çevirerek soruyorum:“Peki, sen ne istiyorsun?” Ve büyük bir ürküntüyle şu yanıtı veriyorum: “Ben eğlence,gevezelik ve şık giysiler istiyorum; hoşa gitmek, herkesin benim güzelliğimi övmesiniistiyorum. L.nin de bu istekleri görüp duymasını ve kendisinin de içine kapanık yaşantısındansıyrılıp, benimle birlikte normal insanların yaşantısını sürdürmesini istiyorum. Ama birden,içimden gelen bir çığlıkla, Havva’yı kandırdığı gibi, Şeytanın önerdiği bu yasak ve kötüeğilimlerimi reddediyor ve kendimden iğreniyorum. Güzel olduğumu söyleyenlerden tiksintiduyuyorum. Güzel olduğumu ben hiç düşünmedim, şimdi ise çok geç. Üstelik ne işime yarardıki?’(96)

17 Şubat 1874: ‘Boşu boşuna geleceği düşündüm. Benim için gelecek yok ki. Petya’nınküçük mezarının üstündeki otlar daha yeşermeden, o mezar tekrar ve benim için açılacak.Benim sürekli ve karamsar önsezim bu.’(98)

12 Ekim 1875: ‘Issız köy yaşamı çekilmez oldu. Herşeye bu uyuşukluk, tasalı birilgisizlik var bende. Bugün, yarın, aylar ve yıllar hep aynı olacak. Sabah uyanıyorum,yataktan kalkmaya cesaret edemiyorum. Beni kim bekliyor? (…) Beni bu uyuşuk ve tasalı hali,onun soktuğunu biliyorum.’(99)

9 Ekim 1878:’Her şey bana tiksinti veriyor: kendi benliğim, yaşantım ve sözdemutluluğum… Her şey beni sıkıyor ve midemi bulandırıyor.’(107)

10 Kasım 1878: ‘Dönen bir makine gibiyim, kişisel bir yaşamım olsun isterdim, ama yokki… Bu konuda söylenecek tek söz yok… Sus…’(115)

16 Kasım 1878: ‘Akşam, balkonlu odada, karı koca ve altı çocuk toplandık. Birden,birgün ayrılacağımız ve sadece bu anın anısının kalacağı düşüncesiyle üzüldüm.’(116)

19 Kasım 1878: ‘Benim, hastalık derecesindeki, sonbahar melankoli sürem genebaşladı. Hiç ses çıkarmadan ya iş işliyorum ya da kitap okuyorum: herkese karşı soğuk veilgisizim; cansıkıntısı, bitkinlik ve karamsarlık var.’(117)

4 Nisan 1884: ‘Aile içindeki hava çok sıkıcı. Sıkıcı, çünkü onlarla duygularımıpaylaşamıyorum. Onların bütün neşelerini, sınavlarını, sosyal başarılarını, müziklerini,eşyalarını, alışverişlerini onlar için bir talihsizlik ve bir kötülük olarak değerlendiriyorum;ama bunu onlara söyleyemem. Aslında söyleyebilirim ve söylerim de:; ancak benim sözlerimkimseye tesir etmiyor. Benim sözlerimin anlamını bilmiyor gibi görünüyorlar; ah keşkeonların anlayacağı biçimde konuşma kötü huyuna birazcık sahip olsaydım. Zayıf anlarda –şimdi onlardan birisi- onların kabalığı karşısında şaşırıyorum. Üç yıldır sadece acı çekmeklekalmayıp, yaşamdan da koparıldığımı kesinlikle biliyor olmalılar. Bana dırdırcı adam rolüverildi ve onların gözünde bu rolden kurtulamıyorum. Eğer onların yaşamına katılırsam,hakikatı terk edeceğim ve bunu ağzımdan ilk duyan onlar olacak. Eğer şimdi olduğu gibi,onların çılgınlıkları nedeniyle üzgün görünürsem –ben dırdırcı bir adamım, tıpkı bütün yaşlıadamlar gibi.’(285)

5 Nisan 1884: ‘Bütün akşam yemeği boyunca alışveriş ve bize hizmet edenlerdenşikayetten başka bir şey konuşulmadı. Her şey gittikçe daha sıkıntı verici hale geliyor.Etrafımdakilerin körlüğü şaşırtıcı.’(286)

11 Nisan 1884: ‘Gittikçe daha fazla batağa saplanıyorum ve çırpınışlarımın faydasıyok. Batmadıkça tepki göstermiyorum. Kızgın değilim. Herhangi kibir de duymuyorum. Ancakbu günlerde tam bir zayıflık, ölümcül bir zayıflık duyuyorum. Gerçek ölümü arzuluyorum.Umudumu kesmedim. Yaşamak istiyorum ve yaşamımın nöbetçisi olmak istemiyorum.’(288)


29 Mayıs 1884: ‘Ben de yozlaştım ve düzelemiyorum. Daha iyi olmaya çalışıyorum;ama bu çok yavaş oluyor. Sigara içmeyi bırakamıyorum; karıma, onu gücendirmeyecek veonu mutlu edecek şekilde davranmanın bir yolunu bulamıyorum. Arıyorum. Deniyorum.Seryoja (oğlu) geldi. Onunla ilişkilerim de iyi değil. Tıpkı karımla olduğu gibi. Benimıstırabımı görmüyorlar ve bilmiyorlar.’(296)

4 Haziran 1884: ‘Seryoja’ya, bütün insanların kendi sorumluluklarını taşımalarıgerektiğini ve onun bütün argümanlarının, tıpkı diğer birçok insanın argümanları gibi,muğlak ve kaçamaklı olduğunu söyledim. “Başkaları taşıdığında ben de taşırım.” (…) Yanisorumluluğunu üstlenmemek için her şeyi söylüyordu. Sonra dedi ki, “bu sorumluluğuüstlenen kimseyi görmüyorum.” Bu arada benim de sorumluluğu üstlenmediğimi, yalnızcakonuştuğumu söyledi. Bu beni çok incitti. O da tıpkı annesi gibi kötü niyetli ve duygusuz. Çokincindim. Hemen oradan ayrılıp uzaklara gitmek istedim. Ama bu bir zayıflık; çünkübaşkalarına bir şey kanıtlamak için değil, Tanrı’nın rızasını kazanmak için çabagöstermeliyim. Kendin için en iyi bildiğini yap ve hiçbir şeyi kanıtlamaya çalışma. Ama böylesözler beni derinden yaralıyor. Elbette eğer yaralıyorsa bu benim hatam. Mücadeleediyorum; içimdeki yangını söndürmeye çalışıyorum (…) Sonra gittim ve akşamın geçsaatlerine kadar çizme diktim. Sigara içmedim. Etrafımdaki aynı parazit yaşam olanca hızıylasürüyor.’(296)


25 Ekim 1886: ‘Yaşamaktan, uğraşmaktan ve acı çekmekten bıktım Tanrım…Yakınlarımın bilinçsiz hınçları ve bencillikleri öylesine korkunç ki…’(125)

21 Haziran 1887: ‘Ruhsal yönden de, bedensel olarak da çok bitkinim, kendimi çokgüçsüz buluyorum. Anılar ve özlemler bitiriyor beni ve en kötüsü de bu.’(137)

3 Temmuz 1887: ‘…Fırtınadan sonra, hava tatlı ve sıcak, sevgili çocuklarımla biraradayım. Biraz sonra tatlım ve sevgilim L. Yanımıza gelecek. Zevk ve mutluluklarımı bilinçliolarak bulduğum ve bu nedenle Tanrıya şükrettiğim benim yaşantım bu işte.’(138)

24 Ocak 1889, Moskova: ‘Sevdiğim ve merhamete sahip olduğum sürece gerçekyaşamın sakin coşkusunu hiçbir şeyin bozamayacağı gerçeğinin sıcaklığınıhissediyorum.’(321)

11 Haziran 1889, Yasnaya Polyana: ‘Whitman, bazı aptal şiirler ve De Quincey. Geçyattım. Yaşamın baskısı çok ağır geliyor.’(338)


3 Ocak 1890, Yasnaya Polyana: ‘Bir peygamberin, gerçek bir peygamberin ya da dahaiyisi bir öncü şairin, ben dahil insanların hissettiklerini önceden düşünen ve anlayan birisiolması gerekir. Ben böyle bir peygamberim. Daime kimsenin henüz hissetmediğini,zenginlerin yaşamlarındaki adaletsizliği, sıkı çalışmanın gerekliliğini vb. ben öncedenhissetmeye başlarım.’(364)


27 Aralık 1890: ‘Birden cesaretimi toplayıp, L.nin beni bunaltan öğütleri dışında,kendi öz ruhsal yaşantımı yaratabileceğimi anladım (…) Odama gittim, pencereyi açtım vesoğuk ama açık ve yıldızlı gökyüzüne bir göz attım ve olacak şey değil ama, ölen U.’yu (PrensLeonid Urusov) düşündüm. O öldüğü ve bu tür ilişkilerden bundan sonra yoksun kalacağımiçin çok, çok üzüldüm. Onunla ilişkilerim saygılı, temiz ve ölçülü ama kesin olarak, dostçaolmaktan daha ileriydi; o ilişkiler, bana en ufak bir pişmanlık duyurmadığı gibi, yaşamımınçok yıllarını mutlulukla doldurdu. Benim yaşamama, şimdi kimin ihtiyacı var? İlgi vesevecenliği ben nerede bulabilirim? Belki sadece Vaneçka’nın yanında (ölen kızı). Bu dagüzel ve Tanrıya şükrediyorum.’(155)


1 Haziran 1891: ‘Petersburg yolculuğumun gerçek nedenini kimse bilmiyor. Gerçekneden Kreutzer Sonata. Bu öykü bana gölge düşürdü. Bazıları, bu öykünün bizimyaşantımızdan alındığını sanıyor, bazıları da bana acıyor. Hükümdar bile: “Onun zavallı

karısına acıyorum,” dedi. Moskova’da Kostia amca benim bir kurban olduğumu ve herkesinbu kanıyı paylaştığını söyledi. İşte bunun içindir ki, hiç de kurban durumunda olmadığımıgöstermek ve herkese kendimden sözetmek istedim: bunu, nedenini bilmeden ve içgüdüselolarak yaptım. Çarla yapacağım görüşmede önceden başarılı olacağımı biliyordum. İnsanlarıetkileme gücümü kaybetmemiştim ve esinlediğim sempati ve konuşma biçimimle onuetkiledim. Ama en önemli konu, bu öyküyü (Kreutzer Sonata) halka ulaştırmak. Bunuyapmam gerekiyor çünkü izni hükümdardan benim istediğimi herkes biliyor. Halbuki bu öykübenimle ve bizim evlilik ilişkilerimizle ilgili olsaydı, kuşkusuz yayınlanmasını istemezdim.Herkesin bunu düşünmesi ve anlaması gerek (…) Bunların tümü, benim kadınlık gururumupekiştirmek için bir fırsat, bir Tanrı lütfü ve aynı zamanda, sosyal yönden beni yükselteceğiyerde tam tersi, beni alçaltmaya uğraşan kocamdan öçalıyorum. Onun bana böyledavranmasının nedenini hiç anlayamadım.’(208)



8 Ekim 1891: ‘Bir yere gizlenip saatlerce ağlıyorum. Son günlerde başıma gelenlereağlıyorum. Birisi çıkıp da üzüntümün nedenini sorsaydı, sadece beni anlamayıp işkenceetmekle yetinmeyen ve beni asla sevmemiş olan L. Yüzünden derdim. Bu durum, ailesineilgisizliğinden, çocuklarının yaşantı ve öğrenimlerinden, ilişkilerimizden, kısacası herdavranışından anlaşılıyor.’(235)

5 Mayıs 1893, Yasnaya Polyana: ‘Ama birçok açıdan, özellikle de dünyanınkötülüklerinde rol almama kararım açısından, çok daha azimli bir hale geldim (…) Genelifadeyle ülkemizde Hristiyanlık’la dinsizlik arasında bir mücadele başladığını, patlakverdiğini görüyorum. Bunu bilmek ve buna hazır olmak gerek.’(420)


6 Temmuz 1894, Yasnaya Polyana: ‘Gençlik dönemi sefahatım, lüks, oburluk ve aylaklıkbeni yozlaştırmıştı. Eğer böyle olmasaydı, şimdi bu altmışbeş yaşımda genç ve diri olacaktım.Ama bu yozlaşma kesinlikle boyuna değil. Bütün ahlaki taleplerim bu yozlaşmadandoğdu.’(438)

19 Temmuz 1894, Yasnaya Polyana: ‘Tanrı’nın nazarı altında yaşadığımı süreklianımsıyorum; ama hayatım inandırıcı değil. Tamamen bir hileden ibaret. Keşke safolsaydı.’(439)

5 Ocak 1895: ‘Her yerde sıkılıyorum. Benim yapım böyle, ya faaliyet, ya duygulanmaistiyor, aksi halde bitkin oluyorum. Şu anda, hasta olan çocuklarımın yanında kalmak benisıkıyor, en kötüsü de bu. N L.yi ne de Tanya’yı özlemiyorum.’(252)

9 Ocak 1895: ‘Ve ona adadığım duygularıma kaç kez acımasız darbeler indirmişti. Artıkneşeli değilim, sevmekten yorulduğum, her şeyi yoluna koymaktan, herkese yaranmaktan,herkes için acı çekmekten yorulduğum için neşeli değilim.’(254)

21 Şubat 1895: ‘Üzüleceğimi sanmıyorum ve intihar düşüncesi gittikçe benliğimisarıyor. Tanrım bana yardımcı olsun ve bu büyük günahı işlemekten beni korusun. Az dahabugün evi terk edip gidiyordum (…) Kendime hakim olamıyorum, çektiğim acılar son kerteyegeldi ve bu acıların tümünün tek nedeni var: L.’nin beni ve çocuklarını sevmeyişi (…) Aklımailk gelen başka bir kadın oldu. Tüm kontrolümü kaybettim ve onun benden önce gitmesiniönlemek için dışarı fırladım ve evin önündeki yolda koşmaya başladım. O da arkamdan koştu.Ben sabahlık o ise pantolon ve yelekle koşuyorduk. Geri dönmem için bana yalvarıyor, bense,şu ya da bu şekilde ölmek istiyordum. Hışkırarak ağlıyordum (…) Beni içimden, benliğimdeöldürdü, şimdi ben yaşamıyorum, yokum artık.’(261-264)

27 Mart 1895, Moskova: ‘Ama eğer eserlerimi araştırmak istiyorlarsa, içinde Tanrı’nınkudretinin benim aracılığımla konuştuğunu bildiğim pasajları dikkatle okusunlar veonlarıkendi yaşamları için kullansınlar. Tanrı’nın iradesinin halifesi haline geldiğimi hissettiğimanlar oldu. Çoğu zaman kusurlu, kişisel tutkularla dolu idim ve hakikatın ışığı benimkaranlığımla gizlendi. Yine de bu hakikat bazen benden geçmeyi başardı ve bunlar benimyaşamımın en mutlu anlarıydı. Tanrı bu hakikatlerin benim vasıtamla ulaşmasını nasip etti veinsanlar, benim onlara verdiğim yapay ve kusurlu biçime rağmen, bu hakikatlerlebeslenebilirler.’(461)

14 Nisan 1895, Moskova: ‘Aylak ve kötü olmaya devam ediyorum. Hiçbir duygu ya dadüşüncem yok.’(463)


24 Haziran 1897: ‘Ve ben, yaşamım boyunca olduğu gibi, kendimi onun yanında yalnızhissediyorum. Onun bana, gece ihtiyacı var ama gündüz değil, ne üzücü, ve elimde olmadangeçen yılki sevimli yoldaşım ve konuşma arkadaşımın (Taneyev) özlemini çekiyorum.’(285)

15 Temmuz 1897: ‘Yaşamım boyunca oılduğu gibi, başkalarının işiyle uğraşmak yerine,kendime ait bir iş, özel yaşantı ve kişisel zevkler istiyorum. İşte o zaman cesaretimi yitiripfena oluyorum.’(294)

17 Temmuz 1897: ‘Yaşamdan çok az zevk aldım ve şimdi bu daha da azalıyor.’(295)

18 Temmuz 1897: ‘Bir isteğim kalmadı artık.’(295)

22 temmuz 1897: ‘Ben tüm gücümü aileme, kocamın ve çocuklarımın isteklerineharcamaya mecbur edildim.’(299)

4 Eylül 1897: ‘Yakınlarının neşe ve tasalarına ailenin çıkar ve yaşamına katılmadan,sevgisiz, bencil ve düzensiz yaşantısı her gün sürer gider. Beni yitiren işte bu soğukluktur.Tinsel yaşamımı nasıl dolduracağımın arayışı içersine girdim. Kendimi müzik ve müzikkonulu kitapları okuma tutkusuna kaptırdım. Özellikle, müzikte gizlenmiş olan karmaşıkinsancıl duyguları açıklamaya ve daha doğrusu sezmeye koyuldum. Oysa benim müziğe karşıolan tutkumu, bizim evde baltalamakla kalmayıp, herkese öfkeyle karşı çıktı; ben de kendimianlamsız ve boş bir yaşantı içinde buldum. Boyun eğerek, saatlerce ve sekiz on kez şucansıkıcı sanat denemesini kopya ettim. “Görevimi” zevkle yapmak için bir formül arıyorumama dayanıklı yapım isyan ediyor ve kişisel bir yaşantı ve uğraşı istiyor.’(324)

20 Ekim 1897: ‘Kocam bana karşı iyi ve sevecen davrandı; ağrıyan omzuma kompresyaptı, kopyalar için teşekkür etti ve hatta, uzun zamandır yapmadığı bir şey, veda ederkenelimi öptü.’(337)

10 Kasım 1897: ‘”Seni düşündüm, seni anladım(?) ve sana acıdım” diyor. Önce: beninasıl anlamış? Beni hiçbir zaman anlamaya çalışmadı ve beni hiç tanımıyor (…)Ve şimdibirden bire beni anlıyor ve bana acıyor… Onun acıması benim onurumu kırıyor, istemiyorum.Benim için dostça ve temiz bir sevgi duymuyorsa, başka bir şey istemiyorum. Ben güçlendimartık, mutluluğu da, yaşantının anlamını da tek başıma bulabileceğim.’(346)

7 Mart 1898: ‘Ben çalışmayı seviyorum ama, kocam ve çocuklarım tarafındandüzenlenen yaşantımı sevmiyorum.’(387)

8 Mart 1898: ‘Ben yaşantımın neşeli olmasını değil, bir içeriği olmasını ve huzurlugeçmesini istiyorum. Halbuki huzursuz, kararsız ve güç bir yaşankım var.’(389)

2 Nisan 1898: ‘Kocamın mutluluğu uğruna, bende canlı olan her şeyi içime atmak,coşkulu mizacımı yatıştırmak, yaşamamak ama yaşantıya dayanmak zorundayım.’(394)

21 Haziran 1898: ‘Dün akşam L.N.’nin beni merak ettiğini ve tasalandığını öğrenincehoşuma gitti. Aniden bir fırtına çıktığında, ben dışarıdaydım. L.N. aekşam yemeğini yememişve bana araba ve giysi gönderilmesini söylemiş. İşte, o ölünce kimse benimle ilgilenmeyecekve bu da bana zor gelecek.’(409)

30 Ağustos 1898: ‘Taneyev sabahleyin gitti. Hastalığım L.N.’yi öyle korkuttu ki…Benimnazik ve sevgili ihtiyar kocam… Bana ihtiyacı olan kocamdan başka kim beni sevebilir?İçtenlikli davranışı gözlerimi yaşarttı ve yattığım yerde, benim için çok değerli olan buyaşantımızın uzun sürmesi için Tanrıya dua ettim.’(417)

15 Eylül 1898: ‘Söylediğim acı sözler için özür dilediğimi, beraber ve dost olmakistediğimi açıkladım. İkimiz de ağlamaya başladık ve dıştan görünen tüm uyuşmazlıklararağmen, otuzaltı yıldır birbirimize içten ve sevgimizle bağlı olduğumuzu ve bunun her şeydenönemli ve değerli olduğunu anladık.’(421)

10 Aralık 1898: ‘L.N. ile ilişkilerimiz daha iyi ama, ben onun ne saflığına ne desağlamlığına inanmıyorum artık.’(434)

1 Ocak 1899: ‘L.N. dahil oyunlar oynadık. Bunlar neşeli şeyler ama benim gönlümbaşka şeyler istiyor, ruhumun başka özlemleri var ve bu beni üzüyor ne yazık.’(440)

30 Mayıs 1899: ‘Ölümü göze aldığına göre, T…’yi çılgınca kıskanıyor demektir. Zavallısevgilim…başka birini onun kadar sevebilir miyim sanki? Ve bu delice kıskançlık yüzünden,ömrüm boyunca az mı acı çektim, az şeyden mi yoksun kaldım? İnsanların en iyileriyle ilişkikurmaktan, seyahat etmekten, kafaca gelişme, ilginç ve değerli, bilgi ve görgü arttıran herşeyden yoksun kaldım.’(449)

1 Ocak 1900, Moskova: ‘Erişkinliğimi, özellikle ilk ve sonraki gençlik dönemimianımsadım. Bana hiçbir ahlak kuralı aşılanmamıştı-hiç. Etrafımdaki yetişkinler kendilerinegüven içinde sigara içiyorlar, içki içiyorlar ve (özellikle sonraki gençlik döneminde)ahlaksızca bir yaşam sürüyor, insanları dövüyor, onlardan güç işler istiyorlardı. İstemedenbirçok kötü şey yaptım –ben yalnızca büyükleri taklit ediyordum.’(538)

7 Ağustos 1900, Yasnaya Polyana: ‘Sanıyorum yapmam gerekeni ve yapabileceğimiyaptım.’(543)

29 Aralık 1900, Moskova: ‘Üzüntü Tanrı’nın seni ziyaret ettiğini ve hatırladığınıgösterir.’(551)

12 Şubat 1901: ‘Olga, kendini yalnız hissediyor. Ama bu dünyada kim yalnız değilki?’(469)

14 Haziran 1901: ‘Genellikle herkes beni güzel bulur, ama ne gariptir ki, resim, heykelve fotoğraflarda çirkinim. Neden olarak da yüzümün düzgünlüğü, gözlerimin parlaklığı verengimin güzelliğinin belirlenemediğini söylüyorlar’(479)

3 Temmuz 1901: ‘Çok sevdiğim ellerini öptüm ve onun bakımını yapmanın ne büyük birmutluluk verdiğini, onu yeterince mutlu edemediğim için ne denli kendimi suçlu bulduğumu,kendisine vermeyi bilmediklerim için beni bağışlamasını rica ettim. Birbirimize sarılarakağlaştık, uzun süredir gönlümün beklediği, otuzdokuz yıllık evlilik hayatımızda hissettiğimizyoğun duyguların içten ve gerçek bir itirafıydı bu…’(482)

7 Aralık 1901: ‘Benim görevim bu, her zamanki görevim; görevimi yapabilmek için tümenerjimi bitiriyor ve kişiliğimi yok ediyorum.’(490)

12 Ocak 1902: ‘Şu yaşlılık günlerim çok sıkıntılı geçiyor. Ama gene de, ruhumunderinliklerinde birsürü istek var; daha üst düzeyde, daha tinsel ve zengin bir şeylerin özleminiduyuyorum. O özlemini çektiğim şeylere ne zaman ulaşacağım? Kuşkusuz ötekidünyada.’(501)

26 Ocak 1902: ‘Benim Liovoçkam ölüyor… İnancım o ki, yaşamımı onsuz sürdüremem.Kırk yıldır onunla ve onun yayında yaşıyorum. Başkaları ve herkes için, o bir ünlü kişidir,benim için ise tüm yaşantımın simgesidir o, yaşamımız içiçe geçti, geçti ama aman Tanrım, ne

kadar çok kusur, pişmanlık ve vicdan azabı yığılı kaldı aramızda!.. Ben onu pek çok sevdim veo denli de sevecen davrandım ama gene de çok sayıda zaaflarımla ona pek çok acı çektirdim.Beni bağışla Tanrım… Değerli kocam, sevgili eşim beni bağışla…’(506)

13 Mart 1902: ‘Ve bu yakınlar gençliklerini, güzelliklerini ve güçlerini –bunlarıntümünü o dahilere hizmet etmek için- harcadıkları zaman da, bu kişiler büyük adamlarıanlayamamakla suçlanırlar; büyük adamlar ise, kendilerine özdeksel yaşamlarını,gençliklerini ve namuslarını vermekle kalmayıp aynı zamanda, geliştirme olanağınıbulamadıkları zihinsel yeteneklerini de feda edenlere teşekkür bile etmezler (…)

‘Bana denecek ki. “Sen önemsiz kadının birisin, neden düşünsel bir yaşam istiyordun?”Buna bir tek yanıt verebilirim: “Bilmiyorum ama, şunu söyleyebilirim ki, bir dahinin özdekselyaşamıyla uğraşabilmek için bu düşünsel ve artistik özlemi sürekli olarak baskı altındatutmak büyük bir üzüntü, dayanılmaz bir acıdır.” Herkesin dahi kabul ettiği bu adamı boşunasevmek, yaşamını çocuk doğurmakla geçirmek, onları büyütmek, dikiş dikmek, yemek işiyleuğraşmak, lavman yapıp kompresler koymak, özdeşsel gereksinimlerini yerine getirmek içinçağırılmak üzere sesini çıkarmadan oturmak –bunların tümü korkunç derecede zor şeyler veüstelik karşılığında basit bir teşekkür edilmediği gibi sık sık azarlanmak da var. Bu acımasızçalışmaya ben dayandım ve dayanıyorum da, ama yoruldum artık.’(527)

5 Ağustos 1902: ‘Hayret verici bir şey: Kendimin ne kadar kötü ve aptal birisi olduğunubiliyorum; ama yine de insanlar beni bir dahi olarak görüyorlar. Peki o zaman diğer insanlarnasıl?’(565)

23 Haziran 1903, Yasnaya Polyana: ‘Birçok kötü niteliği olan, iyiliği çok zor anlayan,tam bir serseme dönüşmemek için büyük çaba sarfetmek zorunda olan birisiyim. YuriSamarin, bir zamanlar kendisinin matematiği çok geç anladığı için mükemmel bir matematiköğretmeni olduğunu söylemişti. Ben de matematikte aynen onun durumundayım; ama daha daönemlisi, iyi olan her şeyde öyleyim –çok yavaşım- ve hiç de kötü bir öğretmen değilim –hayır, cesur olacağım ve iyi bir öğretmen olduğumu söyleyeceğim.’(575)

1 temmuz 1903: ‘L.N. son günlerini kendi inanç ve isteği doğrultusunda yaşasın.Paravana rdlü oynamaktan yoruldum, bana zorla kabul ettirilen rolümü bırakıyorum.’(560)

14 Ocak 1904, Yasnaya Polyana: ‘Kendi kötülüğü ve değersizliğimin, şimdi ve geçmişteyaşadığım kötü yaşamın ağır bilinci altında eziliyorum.’(580)

3 Şubat 1904: ‘L.N.’nin inançlarının olumlu yönlerinin tümünü sevdiğimi, ama olumsuzyönünü, onu hep karşıt olmaya iten huyuna hiç katlanamadığımı anladım.’(567)

17Ağustos 1904, Pirogovo: ‘Uğruna fedakarlık yapacağım tek şey vardı: Arzular; hattabir hayvanca yaşam arzusu (bir savaş ya da düello için kendimi daima hazırlıyordum) veyalnızca bir tek şey vardı. Aksi halde her şey mümkündü. Ve elli yaşına kadar böyle sürdü.İnsanları bundan kurtarmayı ne kadar çok istiyorum.’(590)

10 Mart 1906: ‘Böylesine sarılabileceğim hangi varlık var? Sevdiğim bütün insanlarıgözden geçirdim –hiç kimse bu işlevi üstlenemez. Kime sarılabilirim? Yeniden küçüklüğümedönmek ve anımsadığım gibi anneme sarılmak istiyorum.’(611)

11 mart 1906: ‘Özel bir şeyler istediğimden değil; ama bir şeylerden şiddetle rahatsızımve bunun ne olduğunu bilmiyorum. Sanıyorum rahatsızlık veren şey yaşam; ölmekistiyorum.’(611)

24 Ağustos 1906, Yasnaya Polyana: ‘Anarşistler arasında sayılıyorum; ama ben biranarşist değilim, Hristiyanım. Benim anarşizmim yalnızca Hristiyanlığın insan ilişkilerineuygulanmasından ibaret. Aynısı anti militarizm, komünizm ve vejeteryanlık için degeçerli.’(617)

29 Aralık 1906, Yasnaya Polyana: ‘İnsanlara onların iyiliği (sevmeye yönelik bir içselçabayı tatmin etmek) için mi yoksa onlardan minnettarlık ve övgü görmek için hizmet ettiğiniayırt etmek güçtür.’(625)

14 Ocak 1907, Yasnaya Polyana: ‘Oğullarımda kınadığım her şeyi kendimin yaptığınıgayet canlı bir şekilde anımsadım: Kumar tutkusu, avcılık, kibir, sefahat, zalimlik… Esashusus benim ahlak, zayıflık, zeka ve özellikle bilgi açısından ortalamanın altında bir adamolduğumu anlamaktır. Hem de zihinsel yetenekleri güçsüzleşen ve bunu unutmayan bir adamolduğumu anlamak. İşte o zaman yaşam çok kolay olacak. Tanrı’nın ölçüsüne değer ver,insanlarınkine değil. İnsanların bana verdiği düşük değerin adaletini kabul et.’(627)

3 haziran 1908, Yasnaya Polyana: ‘Her zaman manevi “benliğime” uygunyaşamıyorum. Ve bu şekilde yaşayamadığım zamanlarda, her şey beni rahatsız ediyor. Tek iyişey kendimden memnun değilim ve utanıyorum; ama bundan dolayı gururduymamalıyım.’(641)

8 Eylül 1908: ‘Bana öyle geliyor ki günler boşu boşuna uçup gidiyor ve bu da beniüzüyor. Çok değerli bir şeyleri kaybettiğim duygusu içindeyim, kaybettiğim bu değerli şeyzaman, benim ve yakınlarımın yaşamının son yılları.’(581)

30 Eylül 1908: ‘Yüreğim üzgün ve yalnız, kimse beni sevmiyor. Bu duruma üzüldüğümkuşku götürmez. Bende başkalarına karşı pek çok coşku ve içgüdüsel bir acıma var amaiyiliğim yeterli değil. Benim en önemli özelliklerim analık duygusuyla görev anlayışım.’(586)

8 Aralık 1908: ‘Bizi hırsızlık tehdidi altında yaşatan halktan nefret ediyorum, ama hepsihükümetin tutarsızlığından kaynaklanan uygulamalardan da nefret ediyorum.’(587)



‘Hepsi de benim biyografimi yazıyor –büyük biyografilerde durum aynı. Benim yedinciemre karşı yaklaşımım konusunda hiçbir şey yer almıyor. Mastürbasyonun korkunç kirliliğiya da daha kötüsü (on üç mü, on dört mü, on beş mi yoksa on altı yaşında mı başladığımıhatırlamıyorum) yer almayacak. Ve hepsi de köylü kadın Aksinya ile –hala hayatta- ilişkiyekadarki bölüm itibarıyla aynı. Sonra evliliğim. Evliliğim esnasında karıma hiçbir zamansadakatsizlik yapmamışsam da, Aksinya’ya karşı korkunç bir arzu hissettim. Bunların hiçbiribiyografilerde yer almıyor ve almayacak. Ve bu çok önemli.’(652)

4 Şubat 1909, Yasnaya Polyana: ‘ Başka insanlarla seni ilgilendiren konulardakonuşmayıp, onların ilgi duyduğu alanları tespit etmek ve eğer varsa o konuda konuşmakgerektiğini anladım.’(659)

20 Mayıs: ‘Roosevelt’in benim hakkımda yazdığı bir makaleyi okudum. Makale aptalca,ama ben memnun oldum. Gururumu okşadı. Dün daha iyiydim.’(669)

2 Ağustos 1909: ‘Dün yağmurda d’une humeur de chien (asabi bir ruh hali içine)yürüdüm. Kötü bir şey yapmadım, ama kalbim acıyor ve hiçbir sevgi hissetmiyorum.’(680)

4 kasım 1909: ‘Ancak konuşurken kendimi kontrol edebilirim. Ama kalbimde rancune(küskünlük) var.’(692)

4 Ocak 1910: ‘Çok mutsuzum. Etrafımdakiler bana tamamen yabancı. Dünyamızıninsanlarıyla, dinsiz insanlarıyla olan ilişkilerimi düşündüm. Bunlar tıpkı hayvanlarla olanilişkilerim gibi. Onları sevebilir ve onlara acıyabilirim; ama onlarla manevi bir ilişkiyegiremem.’(698)

10 Mart 1910: ‘Akşam yemeği, satranç, dedikodu, iskambil, gramofon; bunlardan büyükbir utanç ve iğrenme hissettim. Bunu bir daha yapmayacağım. Okuyacağım.’(701)

27 Mayıs 1910: ‘Neden benim gibi böylesine açık, sade, rasyonel ve iyi bir adam;böylesine karmaşık, kafası karışık, çılgın, kötü bir dünyada yaşıyor? Neden?’(706)



15 Temmuz 1910: ‘Yüreğim acıyor çünkü beni kocam öldürüyor.’(621)


27 Temmuz 1910: ‘Bir köpek birisinin ardından havlıyor, onun ardından koşuyor veöteki köpekler kurbanı parçalıyorlar. Benim başımdan geçen de bunun gibi bir şey. Tümübirden beni L.N. den ayırmayı denediler. Ama amaçlarına ulaşamayacaklar.’(639)

5 Ağustos 1910: ‘Çerkov bana karşı kaba davrandığında, kocamın beni korumamışolması beni pek çok üzdü ve gururumu kırdı. Bu adamdan öyle çok çekiniyor ki… Öylesinesöz dinler ve boyun eğmiş bir duruma gelmiş ki… Ne ayıp ve ne acınacak şey…(…) Gece olduama uyuyamıyorum. Diz çöküp uzun süre dua ettim. L.N.’nin Çerkov’u sevmektenvazgeçirmesi, bana geri döndürmesi ve bana karşı soğuk davranmaması için Tanrıyayalvardım.’(648)

6 Ağustos 1910: ‘(1) Benim kadar bütün kötü huylarla donatılmış bir insana nadirenrastlıyorum: şehvet, bencillik, kötülük, kibir ve hepsinden öte kendini sevme. Tanrı’ya şükür,böyle olduğumu biliyorum ve kendimdeki bütün bu kötülükleri gördüm ve görmeye devamediyorum. Hala bu halimle mücadele ediyorum. Eserlerimdeki başarının sırrı budur.’(715)

11 ağustos 1910: ‘Bugün bana L.N. bir mektup yazdırdığı için çok sevinçliyim.’(655)



22 Ağustos 1910: ‘Bugün doğum yıldönümüm, altmışaltı yaşındayım ve hala abartılmışbir duygusallık ve büyük bir tutku sahibiyim; bunların yanı sıra da hep gençgörünüyorum.’(666)

28 Ağustos 1910: ‘Oyalanacağı bir şey olmazsa canı sıkılıyor ve gene de bir kulübedeyaşamaktan sözediyor, ama bu sadece bana kızması, yazarlık ustalığıyla karısıyla uyuşmazlıkiçinde olduğunu açıklaması ve bir fikir kurbanı, bir ermiş süsü vermek için birbahanedir.’(675)

12 Eylül 1910: ‘Çok ama çok yorgunum. Akşamleyin kitap okudum. Karım içinkaygılanıyorum.’(718)

22 Eylül 1910: ‘Yasnaya’ya gidiyorum ve orada beni bekleyenleri düşündükçekorkuyorum. Yalnızca fais ce que dois (yapman gerekeni yap)… Asıl husus sessiz kalmak veonun da bir ruha sahip olduğunu, Tanrı’nın onun içinde olduğunu unutmamak.’[GG]’(741)

27 Eylül 1910: ‘İçinde yaşadığım çelişki ne kadar da komik. Sahte bir tevazuasığınmaksızın çok önemli ve ciddi fikirler idrak ediyor ve dile getiriyorum. Aynı zamanda bir

kadının kaprisleriyle uğraşıyor ve vaktimin bir kısmını onlarla mücadele etmeye harcıyorum.[GG]’(743)

16 Ekim 1910: ‘L.N. kötü yüreklilikle bağırmaya başladı: “Senin kaprislerine boyuneğmek istemiyorum, özgür olmak istiyorum; sekseniki yaşında bir çocuk gibi olmak, karımınelinde kişiliksiz bir oyuncak durumuna düşmek istemiyorum…” dedi. Çok acı ve onur kırıcıöyle şeyler söyledi ki, pek çok üzüldüm. Ben de dedim ki: “Sorun o değil, sen her şeyi tersyorumluyorsun. Bir insanın en önemli işi, önem verdiği kişinin acı çekmesini önlemek içinsevgisini feda etmesidir””(707)

18 Ekim 1910: ‘Onun için gerekli olan tüm özveride bulunmaya ve hatta Çerkov’lagörüşmesine bile izin vermeye hazırlandım.’(710)



26 Ekim 1910: ‘Bu tımarhanede aşırı depresyon içindeyim. Yatmaya gidiyorum.’(727)


28 Ekim 1910: ‘Belki kendimi haklı görmede hatalıyım; ama kurtarmaya çalıştığımkendim, Lev Nikolayeviç değil, bir şey, içimdeki küçük bir şeydi.’(728)

BİRBİRLERİ HAKKINDA(LEV/SOFİYA)


23 Ocak 1863: ‘Zaman zaman onun çok genç olması dolayısıyla beni anlayamayacağıve beni çok sevemeyeceğinden; ama benim hatırıma duygularını bastıracağındankorkuyorum. Ve bilinç altında bütün bu fedakarlıklarını benim adıma borç yazdığınıdüşünüyorum… Teyzemlere ve Gorçakov’lara gittim (Helene harika.)’ (248)

3 Mart 1863: ‘Ya yazıyor ya da düşünüyor. Onu kızdırmaktan korkuyor ve her zaman veher yerde kendisini kaygılandırdığımı unutmasını istiyorum.’(49)



18 Haziran 1863: ‘Yine delilik sınırında bir gece. İstemediğim halde, onu üzecek birşeyler arıyorum… Birisinin onu duyabileceğini anladığında inliyor, halbuki şimdi huzuriçinde horluyor. Ve sabahleyin benim ona haksızlık ettiğime ve benim vefasız kaprislerimin –bebeğin beslenmesi ve bakımı konusunda- talihsiz kurbanı olduğuna katiyetle inanmış haldeuyanacak… Hayır, o beni asla sevmedi ve sevmiyor. Şimdi buna çok üzülmüyorum; ama bukadar zalimce aldatılmak için ben ne yaptım ki?’(251)

31 Temmuz 1863: ‘İlişkilerimiz tüyler ürpertici, ben ise sıkıntıdan patlıyorum. Kocamöylesine çekilmez oldu ki, ondan kaçıyorum.’(60)

3 Ağustos 1863: ‘Ben ise acı çekmediği ve yazı yazdığı için, artık onu görmekistemiyordum. İşte kocaların tiksinç bir görünüşü daha.’(61)

17 Ağustos 1863: ‘Budala kocam ise kıskanıyor, hey Tanrım, kıskançlığının sanki enküçük bir nedeni varmış gibi.’(62)

10 Eylül 1863: ‘Piyano çalarken, Liova’nın bakışı hiç aklımdan çıkmıyor. Hiç böylebakmamıştı, ne düşünüyordu acaba? Anılar mı, kıskançlık mı? Seviyor…’ (63)




24 Aralık 1863: ‘Yavaş yavaş L.’yi bana sadece baskı yapan, beni engelleyen bir insanolarak görmeye başladım. Bu baskının sonucu olan çeginlenlik, her tür sevgi gösteri veatılımına da engel oluyor. Tüm tutum ve davranışlar ölçülü, dingin ve akılcı olunca nasılsevmeli? Monoton bir yaşam, hem de sevgisiz.’ (68)

22 Nisan 1864: ‘Onun ne yaptığına gelince, düşünmek istemiyorum ama kuşkusuz, canısıkılmıyor ve benim gibi ağlamıyordur. Bunları yazarken utanmıyorum, çünkü benyalnızım.’(70)

6 Mart 1865: ‘O, yaşam ve güç, ben ise yerde sürünen bir solucanım.’(73)

9 Mart 1865: ‘Sık sık kusurlarımı yüzüme vurmaya başladığı için Liova beni korkutuyor.Yetenekli ve değerli olmadığıma inanmaya başladım.’ (75)

10 Mart 1865: ‘Biraz önce L. Bana sevgi gösterisinde bulundu ve uzun zamandıryapmadığı bir şey yaptı, beni öptü. Elyazmalarını kopya ediyorum ve bir konuda ona yararlıolduğum için mutluluk duyuyorum.’(75)

20 Mart 1865: ‘Ben bir bitiş, bir sona erişim, oysa onun yaşamı, gençliği ve aşkı, gençKazaklara ve öteki kadınlara adanmıştı.’(76)

26 Mart 1865: ‘O beni az seviyor, benim bağlılık ve sevgime de alıştı, ya ben de onakarşı soğuk davransam acaba ne yapardı?’(77)

15 Ekim 1865:’Dün Sonya ile konuştum. Hiçbir yararı yok. Sonya hamile.’(263)

19 Nisan 1872: ‘Bütün gece, şafak sökene dek L. Yıldızları seyretti.’(94)

13 Şubat 1873: ‘Oysa ben, suçlu, budala, cansıkıcı bir insanım. Her konuda en doğru,en açık düşüncelere sahip olan ve çok sevilen sabırlı ve namuslu dayanağım L. Olmasaydı,ben ne hallere düşerdim? Arasıra, bakışlarımı ruhumun derinliklerine çevirerek soruyorum:“Peki, sen ne istiyorsun?” Ve büyük bir ürküntüyle şu yanıtı veriyorum: “Ben eğlence,gevezelik ve şık giysiler istiyorum; hoşa gitmek, herkesin benim güzelliğimi övmesiniistiyorum. L.nin de bu istekleri görüp duymasını ve kendisinin de içine kapanık yaşantısındansıyrılıp, benimle birlikte normal insanların yaşantısını sürdürmesini istiyorum. Ama birden,içimden gelen bir çığlıkla, Havva’yı kandırdığı gibi, Şeytanın önerdiği bu yasak ve kötüeğilimlerimi reddediyor ve kendimden iğreniyorum. Güzel olduğumu söyleyenlerden tiksintiduyuyorum. Güzel olduğumu ben hiç düşünmedim, şimdi ise çok geç. Üstelik ne işime yarardıki?’(96)

12 Ekim 1875: ‘Issız köy yaşamı çekilmez oldu. Herşeye bu uyuşukluk, tasalı birilgisizlik var bende. Bugün, yarın, aylar ve yıllar hep aynı olacak. Sabah uyanıyorum,yataktan kalkmaya cesaret edemiyorum. Beni kim bekliyor? (…) Beni bu uyuşuk ve tasalı hali,onun soktuğunu biliyorum.’(99)

11 Temmuz 1881:’Sonya bir kriz geçirdi. Bu kez daha iyi karşıladım; ama yine dekötüydü. Onun hasta olduğunu anlamalı ve ona acımalıyım. Ama insanın bir kötülüğe sırtınıdönmesi imkansız.’(276)

23 Mart 1884: ‘Ata binmek sıkıcı. Aptalca ve gereksiz. Akşam yemeğinden sonrakarımla konuşmaya çalıştım. İmkansız. Bu beni üzen tek şey. Tek diken ve canımı yakan birdiken. Ayakkabıcıya gittim. İnsanın ruhu sıkılınca yapması gereken tek şey, bir işçinin evinegitmek; gider gitmez insanın ruhu açılıyor. Saat 10’a kadar ayakkabı diktim. Tekrar karımlakonuşmaya çalıştım, ancak yine kinliydi –aşktan yoksun…’(283)

31 Mart 1884: ‘Kendisi akıl bakımından ciddi anlamda hasta. Her şeyden önemlisi dehamile. Büyük günah ve utanç.’(284)


26 Mayıs 1884: ‘Bütün bunlar saçma. Tek neden, seven ve sevilen bir eşiminbulunmayışı. Her şey on dört yıl önce, bende şafak atıp yalnızlığımın farkına varmamlabaşladı. Ama bu da bir neden sayılmaz. Mutlaka Sonya’nın içindeki kadını bulmalıyım.Bulmam gerek, bulabilirim ve bulacağım. Tanrım bana yardım et!’(294)



26 Ağustos 1884: ‘Mantar toplamaya gittik (…) Karım beni izlemedi (…) Tıpkı bütünyaşamımız boyunca olduğu gibi benim ardımda değildi.’(306)

5 Eylül 1884: ‘…Dırdır etti (Sofiya). Hiçbir şey söylemedim ve hiçbir şey yapmadım;ama çok üzüldüm. Histeri içinde fırlayıp gitti. Ardından koştum. Çok yorgunum.’(307)

25 Ekim 1886: ‘Bana ihtiyacı kalmadığını belli etti ve işte gene yararsız bir eşya gibiatıldım (…) Arasıra kendi kendime, hiçbir suç işlemediğim halde, neden L., sürekli olaraksuçlu durumuna sokuyor diye sorarım? Öyle sanıyorum ki, benim rahat yaşamamı değil,yoksulluk, hastalık ve mutsuzluklar görüntüsü karşısında acı çekmemi, bu kötü şeyler yoksada onları aramamı istiyor. Çocuklardan da aynı şeyi istiyor. Buna ne gerek var? Sağlıklı birinsanın hastaneye gidip, hastaların acı çekmelerini seyretmesi, iniltilerini dinlemesi gereklive yararlı mı? İnsan, yaşantısı içinde bir hasta ile karşılaşırsa, ona acıması ve yardımdabulunması gerekir ama durup dururken neden arasın?’(126)

18 Haziran 1887: ‘Çerkov, Feinerman ve benzerleri gibi etrafını saran “Havariler”olmayınca, L. Eskisi gibi sevimli, neşeli ve aile babası oldu.’(135)


24 Ocak 1889: ‘Zavallı, eziyeti seven Sonya geldi ve beni incitecek bir şeylersöyledi.’(320)

29 Ağustos 1889, Yasnaya Polyana: ‘Bir süreliğine uzanmıştım. Sonya içeri girdi vededi ki: “Çok sıkıldım!” Onun için üzgünüm, hem de çok üzgün.’(348)

30 Ağustos 1889, Yasnaya Polyana: ‘Biraz düşündüm, başkalarıyla birlikte olmuyor.Yalnız olmayı tercih ediyorum. Ama Sonya benimleyken yalnız değilim.’(348)


18 Mart 1890, Yasnaya Polyana: ‘Sonya geldi ve yeni eserlerin satışından söz etmeyebaşladı ve ben kızdım. Utanıyorum.’(369)

17 Haziran 1890, Yasnaya Polyana: ‘Yani Tanrı’ya; Onun hakikatını yalnızca sözlerledeğil fiillerle, fedakarlıkla ve fedakarlık örneği göstererek, yurtdışında yayarak hizmet etmekistiyorum. Ama bir sonuç alamıyorum. Tanrı bunu yapmama izin vermiyor. Bunun yerinekarımın eteğine tutunmuş, ona esir olmuş halde yaşıyorum. Ben ve çocuklarım, sevgiyi yokedemeyeceğim sahte bahanesine sığınarak haklı çıkarmaya çalıştığım soysuz ve firavunca biryaşam sürüyoruz. Fedakarlık ve zafer örneği yerine, beni İsa’nın dinine yabancılaştıran kötü,soysuz ve firavunca bir yaşam sürüyorum. Ama Sen kalbimde ne olduğunu ve ne istediğimibiliyorsun. Eğer benim kaderim bu değilse, eğer Sana hizmet etmemi istemiyorsan; yalnızcabir pislik gibi yaşamamı istiyorsan, o zaman Sen nasıl istersen öyle olsun.’(376)

24 Ekim 1890: ‘Yatacağım. Mutsuzum. Tek neşe veren husus Sonya’ya karşı hissettiğimgüzel sevgi. Karakterini ancak yeni yeni anlamaya başladım.’(388)

20 Kasım 1890, Yasnaya Polyana: ‘Aramızda, azıcık olsun bir birlik, ruhsal ve içten biranlaşma oluşturmayı çok istedim ve tüm gücümle uğraştım. Güncelerini gizlice okuyarak, bizi

tekrar birleştirebilecek bir şey bulabilir miyim diye can atıyordum ama günceler beni dahaçok umutsuzluğa düşürdü. Onları okuduğumu anlamış olacak ki, şimdi güncelerini bendensaklıyor. Bana da bir şey söylemedi (…) Onda, nefis düşkünlüğünden başka bir şeybulunmadığını çok geç anlamışım. Şimdi gözüm açıldı ve yaşantımın boşa gittiğini, yokolduğunu görüyor ve anlıyorum (…) Birbirimize tek bir söz söylemeden günler, haftalar veaylar geçiyor. Eskiden olduğu gibi ilgilendiğim şeylerden, düşüncelerimden, çocuklardan, birkitaptan, herhangi bir şeyden sözetmek istiyorum ama sanki bana, “Saçmalıklarınla canımısıkmaya geliyorsun, hala bir şey mi umuyorsun?” demek ister gibi, bir tersleme ve ürkütenbir bakışla karşılaşıyorum (…)Oysa suçsuz olmama, ömrüm boyu onu sevip onurunukorumama karşın, bir cani gibi ondan korkuyorum. Hakaret ve dayaktan daha etkili olan,sessiz, sert ve kin dolu bitemlerden korkuyorum. Genç yaşlarından bu yana sevmeyibilememiş, öğrenememiş ve alışmamış.’(142-43)

16 Aralık 1890: ‘İşin en şaşırtıcı yönü, beni kendisine acındırmaya çalışıyordu. Amaboşuna uğraştı, çünkü içten gelen hiçbir davranışta bulunmadı, kendini benim yerime koyup,onu kırmak ve hırsız mujiklere de bir kötülük yapmak niyetinde olmadığımı anlamak istemedi.

Kendine hayranlığı, tüm güncelerinde açıkça görülüyor. Onun gözünde, kişilerin,sadece onu ilgilendirdiği oranda, varoluşlarını saptamak, çok şaşırtıcı (…) Güncelerindebugün beni etkileyen başka bir şey var: Serseri yaşantısına karşın, L. Her gün iyi bir işyapmaya uğraşıyordu.’(151)

3 Ocak 1891: ‘Onun dini ve felsefi yazılarını anlama yeteneğim yok. Ben onu hepsanatkar yönüyle seveceğim.’(159)

18 Ocak 1891: ‘L.’nin günceleri çok ilginç; Kırım ve Sivastopol savaşları dönemi.Defterin arasında, ikiye katlanmış ayrı bir kağıt, sefilliğin, sapıklığın ve edep kurallarını hiçesayma saygısızlığının belirtisi olarak, beni çok şaşırttı.’(167)

4 Şubat 1891: ‘Hiç kimsenin piyano çalışı beni L.’ninki kadar etkilemiyor. Engin birduyguya sahip ve seslerin akışını doğru ve tempolu çıkarıyor.’(171)


2 Haziran 1891, Yasnaya Polyana: ‘Sonya yüzünden çok sıkılıyorum. Bütün kaygısı parave mal; beni anlamada tam manasıyla başarısız.’(405)

1 Haziran 1891: ‘Petersburg yolculuğumun gerçek nedenini kimse bilmiyor. Gerçekneden Kreutzer Sonata. Bu öykü bana gölge düşürdü. Bazıları, bu öykünün bizimyaşantımızdan alındığını sanıyor, bazıları da bana acıyor. Hükümdar bile: “Onun zavallıkarısına acıyorum,” dedi. Moskova’da Kostia amca benim bir kurban olduğumu ve herkesin

bu kanıyı paylaştığını söyledi. İşte bunun içindir ki, hiç de kurban durumunda olmadığımıgöstermek ve herkese kendimden sözetmek istedim: bunu, nedenini bilmeden ve içgüdüselolarak yaptım. Çarla yapacağım görüşmede önceden başarılı olacağımı biliyordum. İnsanlarıetkileme gücümü kaybetmemiştim ve esinlediğim sempati ve konuşma biçimimle onuetkiledim. Ama en önemli konu, bu öyküyü (Kreutzer Sonata) halka ulaştırmak. Bunuyapmam gerekiyor çünkü izni hükümdardan benim istediğimi herkes biliyor. Halbuki bu öykübenimle ve bizim evlilik ilişkilerimizle ilgili olsaydı, kuşkusuz yayınlanmasını istemezdim.Herkesin bunu düşünmesi ve anlaması gerek (…) Bunların tümü, benim kadınlık gururumupekiştirmek için bir fırsat, bir Tanrı lütfü ve aynı zamanda, sosyal yönden beni yükselteceğiyerde tam tersi, beni alçaltmaya uğraşan kocamdan öçalıyorum. Onun bana böyledavranmasının nedenini hiç anlayamadım.’(208)

9 Haziran 1891: ‘Ben onu sevecen, ilgili ve dost görmekten mutluluk duyacağım ama oya kaba bir biçimde kösnülü ya da ilgisiz.’(213)

19 Eylül 1891: ‘Gözyaşlarım onu şaşırttı. Kitaplarında çok güçlü olarak belirttiği,insan ruhunu anlama yeteneğinin küçük bir izi kendisinde kalmışsa eğer, benim kederimi ve oanda duyduğum umutsuzluğun derecesini anlayacaktır.

“Sana acıyorum, ne denli acı çektiğini görüyor ve sana nasıl yardımcı olabileceğimibilmiyorum,” dedi. –“Ben, bir neden olmadan bir aileyi ikiye bölmenin ahlaka aykırıolduğunu biliyor ve bunu o şekilde değerlendiriyorum (…) Ayın 16’sında, L. İle,Tümyapıtların XII. Ve XIII. Ciltleriyle ilgili haklarından vazgeçtiğine dair, gazeteleregönderdiği mektup konusunu görüştük. Bunların tümü aynı duygudan kaynaklanıyor:öğünme, durmadan nükseden ünlü olma isiteği ve olabildiğince kendinden söz ettirmegereksinmesi. Hiçkimse bana bunun aksini kanıtlayamaz (…) “Sakın kendimden söz ettirmekiçin böyle davrandığımı sanmamanı rica ederim; sadece gönül rahatlığıylayaşayamayacağım için yapıyorum,”dedi.

‘Gerçekten bunu, açlıktan kırılanları düşündüğü için içi kan ağlayarak yapsaydı, onunönünde diz çöker ve ona her şeyi verirdim.’(230)

8 Ekim 1891: ‘Bir yere gizlenip saatlerce ağlıyorum. Son günlerde başıma gelenlereağlıyorum. Birisi çıkıp da üzüntümün nedenini sorsaydı, sadece beni anlamayıp işkenceetmekle yetinmeyen ve beni asla sevmemiş olan L. Yüzünden derdim. Bu durum, ailesineilgisizliğinden, çocuklarının yaşantı ve öğrenimlerinden, ilişkilerimizden, kısacası herdavranışından anlaşılıyor.’(235)

5 kasım 1893: ‘Ben iyi ve kötü ruhlara (meleklere ve cinlere) inanıyorum. Kötü ruhlar,benim sevdiğim adamı egemenliği altına almışlar, ama o, hiç de bunun farkında değil. Etkisiuğursuzluk getiriyor. Oğlu, kızları ve onunla ilişki kuran öteki kişilerin tümümahvoluyorlar.’(246)

21 Nisan 1894, Moskova: ‘Sonya ile ilişkilerim iyi. Dün onun Andriyuşa ve Mişa’yakarşı davranışını gözlemlerken şöyle düşündüm: Ne kadar harika bir anne ve bir yönüyle nekadar iyi bir eş. Sanıyorum Fet, herkesin hak ettiği eşi bulduğunu söylerken haklıydı.’(434)

14 haziran 1894, Yasnaya Polyana: ‘Sonya kasıtlı olarak benim otoritemi yıkıyor veonun yerine kendi komik görgü kurallarını koyuyor. Bunları yerine getirmek de çocuklar içinçok kolay. Hem çocuklar hem de Sonya için üzülüyorum. Son zamanlarda özellikle onun içinüzülüyorum. Yaptığı her şeyin yanlış olduğunu görüyor, ama iyi olan hiçbir şeye izinvermiyor. Ama beni izlememekle bir hata yaptığını itiraf etmek onun için neredeyse imkansız.Pişmanlığı korkunç olacak.

‘Öğretilerimin tanıtımı konusunda düşünmeye devam ediyorum.’(437)

4 Ağustos 1894: ‘Çocukları, malikane işlerini, halkla ilişkileri, ev ve kitap konularını,her şeyi omuzlarıma yükleyen ve tüm bu yaptıklarıma karşılık olarak eleştirici ve bencil birilgisizlikle benden nefret eden kocamın, uzun süredir benim yanımda olmayışı, bitiriyor beni.Ya o nasıl bir yaşam sürdürüyor? Geziyor, ata biniyor, biraz yazıyor, hoşuna giden yerde veistediği gibi yaşıyor. Kızlarının hizmetinden, konfordan, etrafındakilerin dalkavukluğundan,benim gücümden ve kendisine karşı olan bağlılığımdan yararlanıyor ama, ailesi için ciddihiçbir şey yapmıyor. Hiç doymak bilmeyen o ünü için ise, elinden gelen her şeyi yaptı veyapmaya da devam ediyor. Sadece yüreksiz yaratıklar böyle yaşayabilirler.’(248)

½ Ocak 1895: ‘Kocam buradan ayrıldığı , bir yere gittiği zaman hemen rahatlıyor vekendimi Tanrı karşısında yalnız buluyorum.’(250)

8 Ocak 1895: ‘Bana çok iyi davrandı ama, ilke gereği, yazdıklarında asla açık yüreklive iyi olamadığı güncesinde, beni ayıplayacaktır.’(254)

9 Ocak 1895: ‘Ve ona adadığım duygularıma kaç kez acımasız darbeler indirmişti. Artıkneşeli değilim, sevmekten yorulduğum, her şeyi yoluna koymaktan, herkese yaranmaktan,herkes için acı çekmekten yorulduğum için neşeli değilim.’(254)

10 Ocak 1895: ‘Gece, siliklerin gurup fotoğrafının negatiflerini kırdım; önce elmas birküpeyle, L.N.’nin fotoğraftaki yüzünü kesmeye çalıştım ama sonuç alamadım. Sabahın üçündeyattım.’(255)

20 Ocak 1895: ‘Bunun içindir ki kocamın düşüncelerini paylaşamıyorum. O, ne samimine de gerçekci. Onda, her şey yapay, uydurulmuş, zorla yapılmış ve dayandığı temel kötü, herdavranışında özellikle bir gurur ve zafer susamışlığı ve ününü daha çok, daha çok arttırmakiçin önüne geçilmez bir istek var. Kimse buna inanmayacak ve ben bile anlamakta güçlükçekiyorum ama, bu duruma üzülüyorum, halbuki başkaları, hiçbir şeyin farkında değiller veüstelik bu durum onları ilgilendirmiyor bile (…) Ey Tanrım, bize karşı hiç de iyi davranmıyor.Sert ve ilgisiz. Ama ileride, yaşam öyküsünde, kapıcısı yerine kendisinin kuyudan su taşıdığıyazılacak, ama çocuğuna su vermediğini, karısına nefes aldırmadığını ve otuziki yıldır, benimuyumam, dinlenmem, gezinmem ve daha açıkcası işlerimden biraz başımı kaldırmam için,hasta çocuğunun başında beş dakika bile beklemediğini, hiç kimse ve asla bilmeyecek.’(259)

15 Şubat 1895: ‘Ondan sonraki günlerde işler kötüye gitti. Sonya kararlı bir şekildedelirmeye ve intihara kalkıştı.’(453)


134 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Nehludov’un Sonya’ya dokunaklı bir biçimde nasılveda edeceğini düşündüm (…) Şimdi bunu bir kez daha bu günlüklere rastlayacak herkes içintekrarlıyorum. Sıklıkla onun aceleci, düşüncesiz asabiyeti yüzünden çileden çıkıyordum. AmaFet’in eskiden hep söylediği gibi, her koca layık olduğu eşi bulur. O –ve şimdi bunu birşekilde görebiliyorum- benim ihtiyacım olan eşti.’(476)

25 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Sonya ve Şaşa yeni ayrıldılar. Sonya arabaya bindiğianda ona karşı korkunç bir acıma hissettim; ayrıldığı için değil, onun için, ruhu için.Gözyaşlarımı tutmakta zorlandım. Keyifsiz, mutsuz ve yalnız olmasına üzülüyorum.Tutunabileceği tek insan benim ve kalbinin derinliklerinde benim onu sevmediğimdenkorkuyor. Bunun nedeni de dünya görüşlerimizdeki farklılık. Onu sevmediğimi, çünkükendisinin bana yakınlaşmadığını düşünüyor. Böyle düşünmemelisin, seni çok seviyorum veseni anlıyorum. Biliyorum ki sen bana gelemezsin ve bu yüzden yalnız kaldın. Ama yalnızdeğilsin. Ben seninleyim, tıpkı senin benimle olduğun gibi. Seni seviyorum, seni sonsuzakadar büyük bier aşkla seveceğim.’(478)

10 Haziran 1897: (Bu yüzden benim evrenim boş. Çünkü L.N.’yi putluk tahtındanindirdim. Ona büyük bir bağlılığım var, onsuz yaşayamam. Nerede olsa, ne yapsa hemen gelipbeni arar ve her seferinde, onu görmek benim için bir zevktir ama artık bana mutluluğu,gerçek mutluluğu veremez.’(274)

26 Haziran 1897: ‘Maria Schmidt L.N.’yi Tanrılaştırıyor: L.N.’ye gelince, onun herşeyden çok sevdiği ve üstün tuttuğu şey ün…’(287)

21 Temmuz 1897: ‘Kocama ve çocuklarıma karşı, yeni doğmuş bir çocuk kadar saf vetemizim. Hiç kimseyi, L.N.’yi sevdiğim kadar sevmediğimi, sevemeyeceğimi biliyorum.Onunla karşılaştığımda içime sevinç doluyor ve onu her şeyiyle seviyorum: boyunu posunu,gözlerini, gülüşünü, tatlı konuşmasını (kızdığı zamanlar hariç, ama bundan söz etmeyelim) vesabırlı olgunluk esinini seviyorum.’(298)

29 Temmuz 1897: ‘Bu zihinsel yıkıcılıktan, bu yadsımadan, gerçeği değil de –ki bu iyibir şey olurdu- insanlığın henüz duymadığı, yazılmamış, şaşırtıcı ve olağanüstü şeylerinaranmasından bıktım. Usanç verici bir şey bu. Acı çeken insanların, kendileri için gerçeğiaramaları, saygın ve güzel bir şey, ama bu, başkalarını şaşırtmak için yapıldığında sonderece gereksiz. Herkes gerçeği kendisi için aramalı…’(305)


13 Ağustos 1897: ‘Kendisiyle konuştum ve onu öğretecek uzmanlaşmış okullarolmadan, sanatın nasıl varolabileceğini sordum. O bunları kabul etmiyor. Ama onunlakonuşulamaz ki, hemen sinirlenir ve bağırır.’(314)

16 Ağustos 1897: ‘Arasıra bir yerlere kaçıp gitmeyi düşünüyorum, yaşamaktanyoruldum. Korkunç derecede yoruldum. Ama öyle anlaşılıyor ki, bu çok zor işin yükünüsonuna dek taşımam gerek –evet bu sadece çok zor bir iş. Kopya işine koyulmam gerekirdiama şu anda gücüm yok. Yaşantımı tutsaklığa çevirdiği, ne benim, ne de çocukları için hiçtasalanmadığı ve özellikle, onun bin türlü işine yarayacak ve uğraşacak gücüm olmadığıhalde hala bana tutsak gibi davrandığı için, L.N.’ye karşı büyük bir hınç duyuyorum. Bütüngece Maşa’ya baktım ve beşinci bölümün tümünü kopya ettim.’(316)

4 Eylül 1897: ‘Tümümüz L.N.’nin hizmetinde yaşamaktan yorulduk… İki kızım ve ben,üç kadını köle gibi kullanmaktan mutluluk duyuyordu. Onun için yazıyor, onunla ilgilenipuğraşıyorduk, özellikle hasta olduğu zaman, güç ve karmaşık otoburluk rejimini uygulamakiçin bütün gayretimizle uğraşıyorduk; hiçbir zaman ve hiçbir yerde onu yalnız bırakmıyorduk.İşte şimdi ve birdenbire hepimiz kişisel bir yaşam hakkı istiyoruz.’(323)

19 Eylül 1897: ‘Ve kocam, ölçüştürelemeyecek kadar daha yetenekli; insanlarınpsikolojisi ve yaşayışı konusunda, ne akıl almaz bir anlayış (yazılarında) ve kendisine enyakın olan insanlara karşı da, ne anlayışsızlık ve ilgisizlik. Ne beni, ne çocuklarını, nedostlarını ve hatta ne de diğer yakınlarını anlamıyor ve tanımıyor.’(329)

22 Eylül 1897: ‘Gürültü patırtı çıkarmaya, kendini göstermeye ve tehlikeye atılmaya çokheveslidir. Onun ne iyiliğine ne de hümanistliğine inanıyorum. Onu tanıyorum vedavranışının nedenini biliyorum: ün…sınırsız, doymak bilmez ve çoşkulu ün. Ne çocuklarını,ne torunlarını ne de ailesinden hiç kimseyi sevmeyen L.N.’nin sevgi ve aşkına nasıl inanılır?Ama bakın, birden Dubokhor ve Molokan’ın çocuklarını sevmeye başladı….’(330)

14 Ekim 1897, Yasnaya Polyana: ‘Bir kadına, bir şeyi anlamadığı için ya da anladığıama aklının söylediğini yapmadığı için kızarsınız. O bunu yapamaz. Tıpkı bir mıknatısındemiri çekmesi ve ağacı çekmemesi gibi, aklın vardığı sonuçlar da Sonya’yı bağlamaz; onlarmotivasyon gücü oluşturmazlar.’(506)

20 Ekim 1897: ‘Kocam bana karşı iyi ve sevecen davrandı; ağrıyan omzuma kompresyaptı, kopyalar için teşekkür etti ve hatta, uzun zamandır yapmadığı bir şey, veda ederkenelimi öptü.’(337)

7 Kasım 1897: ‘L.N. yatağı kendi yaptı ve bu yorucu at yolculuğundan sonra,istekliliğini bana kanıtlamak için, oldukça dinç göründü… Bunu ben, onun olağanüstügücünün bir kanıtı olması için not ediyorum ve de yetmiş yaşında.’(344)

7 Kasım 1897: ‘Ona göre de evren, dehasını, yaratıcılığını saran bir şey; etrafınıkuşatan şeylerden sadece yetenek ve çalışmasına yarayacak olanları alıyor ve geri kalanınıatıyor. Örneğin, benim kopye etme işimi, yaşantısının fiziksel yönleri için ilgimi, bedenimialıyor… Benim ruhsal yönüm ise onu hiç ilgilendirmiyor, buna ihtiyaç duymuyor ve bununiçindir ki, o yönümü tanımayı, öğrenmeyi denemedi bile (…) Bunlar bizi üzüyor ama tümdünya, onun gibiler önünde eğiliyor.’(345)

10 Kasım 1897: ‘”Seni düşündüm, seni anladım(?) ve sana acıdım” diyor. Önce: beninasıl anlamış? Beni hiçbir zaman anlamaya çalışmadı ve beni hiç tanımıyor (…)Ve şimdibirden bire beni anlıyor ve bana acıyor… Onun acıması benim onurumu kırıyor, istemiyorum.Benim için dostça ve temiz bir sevgi duymuyorsa, başka bir şey istemiyorum. Ben güçlendimartık, mutluluğu da, yaşantının anlamını da tek başıma bulabileceğim.’(346)

16 Ocak 1898: ‘Evet, genel kural olarak bir despotla yaşamak, onun buyruğu altındaolmak, zaten yeterince zordur, ama özellikle kıskanç bir despotla yaşamak isekorkunçtur.’(368)

12 Şubat 1898: ‘Ama ölmüş insanlara karşı duyduğum sevgi bile, L.N.nin onlara karşınefret duymasına neden oluyor.’(379)

2 Nisan 1898: ‘Ben böyle olduğum için kocam, canlı, neşeli ve mutlu!.. Ben sanat, müzikveya birisiyle ilgili ve canlı olduğum zaman, kocamın mutsuz, endişeli ve öfkeli olduğunukimse anlamayacaktır.’(393)

5 Nisan 1898: ‘Bilmem hangi gerçekleri, tüm dünyaya anlatmaya çalışan kocam, herzaman olduğu gibi, çocuklarına bir şey söylemek veya karısına yol gösterip yardım etmekyeteneğine sahip değildi.’(395)

15 Nisan 1898: ‘Örneğin, L.N.’nin benim yanımda, Moskova’da, hatırım için yaşadığınıoysa onun için bir işkence olduğunu söyleyip durması zor bir durum değil mi? Şu halde onaben işkence ediyorum. Halbuki, Yasnaya Polyana’da daha çok tasalı oluyor, şehir yaşantısıise ona daha ilginç ve eğlendirici geliyor ve daha az yoruluyor.’(397)

19 Mayıs 1898: ‘Ben kocamın kişiliğinde coşkulu bir aşık veya acımasız bir yargıçbuldum ama hiçbir zaman bir dost bulamadım. Hala da bulamıyorum…’(403)

20 Haziran 1898: ‘Arasıra bana, boş yere sıkıntılar çektirdi ama gene de o sadece benisevdi –yalnız çocuklarıma karşı da olsa- o benim dayanağım ve koruyucumdu. Ama oolmayınca? Durum çok güç ve çok hüzünlü olacak…’(408)

28 Haziran 1898: ‘Çalışma odasında tek başına oturup, sürekli olarak her yeremektuplar yazarak gelecekteki ününün ağlarını özenle örüyor.’(410)

13 Eylül 1898: ‘Nehlüdov’un kişiliğinde L.N.’nin kendisini görmem de bana acı veriyor.Ama, tüm bu kurtuluşları, kitaplarında çok güzel anlatmasına karşın, kendi yaşantısına hiçbirzaman uygulamamıştır (…) Daha önce düşündüğüm gibi, bu romanda genel olarak dahiceayrıntı ve anlatımlar var ama, kadın ve erkek “kahraman” konusunda, ölçüsüz ve batıcı birsahte durum da var.

‘Bu roman beni üzdü. Ve birden Moskova’ya gitmeye karar verdim, çünkü kocamın buyapıtını sevemezdim ve aramızdaki düşünce birliği gitgide azalıyordu (…) L.N. tümyaşantısını bana yabancı olan kişi ve tasarılara adadı, ben ise her şeyimi ailemeverdim.’(420)

23 Eyül 1898: ‘Başkalarını bir başka biçimde sevebilirim ama, bu dünyada hiç kimseyikocamla ölçüştüremem bile. Yaşantım boyunca o, benim yüreğimde çok önemli bir yere sahipolmuştur.’(423)

6 Ekim 1898: ‘L.N. yine eski alışkanlığına döndü ve yazınsal eserler yazıyor ve büyükparalar kazanmak istiyor.’(424)

22 kasım 1898: ‘Onun yardımına, yaşama ve kendime karşı beni korumasına öyleihtiyacım vardı ki… O, insanlığa karşı haklı; büyük bir yazar o, ama onun büyük yazarlığınınbana yarar ve yardımı olmayacak: o, yardım edecek bir koca değil ve özellikle yeni yetmeçocukları için bir baba değil, oysa bir ana için korkunç bir şey bu…’(431)

25 Kasım 1898, Yasnaya Polyana: ‘BİR DİYALOG: (…) O: Diğer insanlar kocalarınasadık kalmıyorlar; ama benim kadar işkence görmüyorlar. Peki bunun nedeni ne? Çünkümüziği seviyorum. İnsanları eylemlerinden dolayı paylayabilirsin, ama duygularından dolayıdeğil. Bunlar bizim kontrolümüzde değil. Ve ortada herhangi bir eylem yoktu (…)

‘Yarı isterik bir hale geldi. Uzun süre sessiz kaldım ve sonra Tanrı’yı hatırladım. Duaettim ve şöyle düşündüm: “Duygularını terk edemez; duygularını etkilemek için aklınıkullanamaz. Bütün kadınlarda olduğu gibi, onda da duygular zirvede ve duygulardaki hertürlü değişim akıldan bağımsız olarak gerçekleşir… (…)

‘Ben: Ama dua ettim ve sana yardım etmek istedim.

‘O: Bütün bunlar yalan, ikiyüzlülük, aldatmaca. Sen diğer insanları kandırabilirsin,ama ben senin içini görebiliyorum.

Ben: Senin derdin ne? Ben yalnızca iyilik yapmak istedim.

‘O: Senin içinde iyilik yok. Sen kötüsün, sen bir canavarsın. İyi ve seçkin insanlarıseveceğim, ama seni sevmeyeceğim.’(529)

30 Ocak 1899: ‘Yaşamı boyunca aşırı derecede çelişkiler içinde bulunmaktan, nasıloluyor da L.N. hiç utanç duymuyor diye, arasıra kendi kendime soruyorum.’(445)

27 Kasım 1900: ‘O neşeli ve canlı, çünkü ben hasta ve hareketsizim. Benim canlılığımıhiç sevmez ve hep ondan korkar.’(457)

14 Ocak 1901: ‘Ben öylesine onun için yaşadım ki, o ölecek olursa, yaşamda kaybolurgiderim, gözlerim de gittikçe az gördüğü için yazılarıyla uğraşma olasılığını dahi kaybetmetehlikesiyle karşı karşıyayım.’(465)

2 Aralık 1901, Gaspra (Kırım): ‘Onu ilgilendiren ve tasalandıran tek bir şey var:özdeksel alanda-ÖLÜM; tinsel ve ruhsal alanda ise- çalışması ve yazması.’(488)

8 Aralık 1901: ‘Üzülerek saptıyor ve anlıyorum ki, kocamla ben, yabancılar gibiyaşıyoruz.’(491)

12 Mart 1902: ‘Kocamın güncesini okuduğum zaman onun güç ve etkinliğinianladım; kendi ününü korumak için durmadan bana sövüp saydığını o zaman gördüm;şatafatlı yaşamını şu ya da bu biçimde haklı çıkarmak, bana kabul ettirmek ihtiyacınıduyuyordu. Vaneçka’mın öldüğü yıldı; çok perişandım, kocama yaklaştım ama yüreğim veumutlarım kırılmıştı.’ (527)

13 Nisan 1902: ‘Şimdi dehşetle izliyor ve görüyorum ki dindarlıkla ilgili hiçbir iz yokonda.’(529)

4 Kasım 1902: ‘Pek çok sevdiğim bu ünlü adam öyle yaşlı, öyle zayıf ve öyle acınacakdurumda ki…’(543)

8 Kasım 1902: ‘Bu deha sahibi adam yapıtlarında, kendi yaşantısına oranla öylesineçok daha iyi ki…’(545)

12 Aralık 1902: ‘Kendi özyaşamımdan üstün tuttuğum ve yüzünü avuçlarımın arasınaalarak öptüğüm bu acınacak durumdaki insana tüm dünya hayranlık duyuyor.’(548)

1 temmuz 1903: ‘Eğer L.N., Rousseau’nun, doktorlar hep kadınlarla birleşerek tuzakhazırlarlar sözlerini eklemeseydi, ben sesimi çıkarmayacaktım. Bu demektir ki, ben dedoktorlarla birlik olup tuzak hazırlıyorum. Bu beni isyan ettirdi.’(559)

10 Temmuz 1903: ’23 Şubat 1895 de kaybettiğim Vaneçka’cığımın öldüğü yıldı (…) İşte[yazdığım] mektup (…)Esas mektubun müsvettesi:

“(…)Gelecek kuşakların, beni düşüncesiz, kötü niyetli ve kocasını mutsuz eden bir eşolarak tanımalarını neden istiyorsun?

(…)

“İkimiz de bu dünyadan göçtükten sonra, herkes bu uydurukluğu kendine göredeğerlendirecek ve karına çamur atabilecek, çünkü sen öyle olmasını istedin ve bu durumusen kendi söylerinle yarattın ve kışkırttın (…)’’(561)




14 Ocak 1905: ‘Briukov’a her koşuluda yanından ayrılmayıp ona yardımcı olmamın,kendisine düşünemeyeceği kadar büyük bir aile mutluluğu verdiğini ve beni sevdiği kadar hiç

kimseyi sevmediğini söylemiş… Bunu Briukov bana anlattığı zaman engin bir sevinçduydum.’(575)

7 Temmuz 1908: ‘Onda bütün manevi yükümlülük duygularının kaybı derecesine varanvücut sevgisinin, benlik sevgisinin bütün dehşetini açıkça görmek mümkün. Hem başkalarıiçin hem de kendisi için kötü bir şey. Ona acımalıyım. Bunu yazabildiğim kadar yazmayaçalışacağım-bunları ona söyleyeme (…) Ama kuşkonmaz konusunda haklı [SofiyaAndreyevna’nın, Tolstoy’un kuşkonmaz yerken sadelik vaaz etmesini eleştirmesinegönderme]’(652)

14 temmuz 1908: ‘Hiç kimse ona hiçbir şey söylemiyor; o da mükemmelliğin zirvesindeolduğunu sanıyor.’(653)

16 Eylül 1908: ‘L.N. hep daha aklı başında ve daha şanslı oldu. Zorunlulukla değilzevkle çalıştı. Canı isteyince yazı yazıyor canı isterse tarla sürüyordu.; kendine çizme dikmeyiaklından geçirdiyse, oturup özenle yapıyordu. Çocuklara ders öğretmeyi tasarladıysa onlaraders veriyor, canı sıkılınca da bırakıyor ve bir daha onları düşünmüyordu. Ben onun gibiyaşayıp onun gibi davranmayı deneyebilir miydim acaba? O zaman çocukların ve hattaL.N.’nin hali ne olurdu?’(583)

17 Eylül 1908: ‘Yeni, yabancı ve uzak bir şeyler fark ediliyor onda; yaşamında, benimleve başkalarıyla ilişkilerinde neyin kaybolduğunu düşünerek arasıra çok üzülüyorum.Başkaları bu durumun farkında mı acaba?’(584)

30 Eylül 1908: ‘L.N. için çiçek topladım ama onun artık hiçbir şeye ve hiç kimseyeihtiyacı yok. Bunun nedeni ne, niçin böyle oldu? Onu eve bağlayan ve etkileyen hastalık,yaşlılık mı, yoksa Tolstoycuların ve özellikle sürekli olarak bizde kalan ve hemen hemenL.N.’yi hiç yalnız bırakmayan Çerkov’un ördüğü duvar mı? Bilmiyorum ama hem bana, hemde ötekilere karşı yabancı ve hatta kötü davranır oldu. Dün kızkardeşi Marya’dan çok güzelve duygusal bir mektup aldık. L.N. o mektubu okumadı bile (…)Hiçkimse onu ne tanıyor, nede anlıyor. Onun karakterini ve düşünce ve amacını ben, herhangi bir kimseden daha iyitanıyor ve biliyorum. Ama ne yazarsam yazayım kimse bana inanmayacak. L.N. büyük birzeka, engin bir yetenek adamı; imgeleme yetisi, duygusallığı, alışılmamış derecede inceliğiolan bir adam onda yürek, gerçek iyi yüreklilik yok. Onda bir İLKE iyiliği var, amaZORLAMASIZ değil’(585)

14 Ocak 1909: ‘Kuşkusuz, Hristiyanlığı öne sürerek L.N. bu devrime sarılır; iktidardantiksiniyor (…) Daha nazik olsaydı, kadın kahramanına Aksinya [Tolstoy’un ilişki kurduğuköylüsü] adını vermezdi.’ (588)

22 Ocak 1909, Yasnaya Polyana: ‘Bu yüzden burada belirtiyorum ya da sanıyorumtekrarlıyorum ki; ölmeden önce tamamıyla müstehcen sözler söylemek veya müstehcenresimlere bakmak gibi bir şey ve bu yüzden insanların benim ölüm yatağımda tövbe ettiğimve kutsal şarablı ekmeği yediğime dair söyleyecekleri hiçbir şey doğru değil.’(657)

10,11 Mayıs 1909: ‘(5) Karısına [Sonia] şunları yazıyor: “Beni affet. Seni affettim,ama bunu ancak öldükten sonra söyleyebilirim; hayattayken söyleyip sana yardım etme

imkanını ebediyen kaybetmek istemiyorum: Kötü bir yaşam sürüyorsun, kendin için kötübir yaşam sürüyorsun; kendine ve başkalarına işkence ediyorsun ve kendini en büyükiyilikten –sevgiden- yoksun bırakıyorsun. Halbuki sen en iyiyi yapma yeteneğine –hem deçok- sahipsin. Sende bunun çekirdeklerini defalarca gördüm. Kendine yardım et sevgilim.Yalnızca başla –ve o zaman kendinin, senin en iyi ve gerçek- benliğinin sana yardımedeceğini göreceksin.’(667)

26 Mayıs: ‘Zavallı kadın. Onu sevdiğinizde ilginç bir yaratık; sevmediğinizde ise sonderece basit. Bu herkes için gerekli.’(670)

12 Temmuz: ‘Keşke yaşamımın son saatlerini, günlerini, aylarını tek başınazehirlediğini bilse ve anlasaydı! Ama bunu söyleyemem ve hiçbir sözün onun üzerinde etkiyaratmayacağını biliyorum.’(674)

17 Eylül 1909: ‘Onu tamamen sakinleştiremedim, ama sonra son derece nazik veyumuşak konuştu, merhamet etti ve beni affettiğini söyledi. Çok mutlu oldum ve derindenetkilendim.’(686)

9 Mayıs 1910: ‘Ve sonra sözlerimi yumuşatmak için, onu sessizce öptüm. Bu dildengayet iyi anlıyor.’(705)

26 Haziran 1910: ‘Belli bir yöntemle ve azar azar, bu durumu Çerkov yarattı. Zavallıihtiyarı avucunun içine aldı, L.N.’nin artistik kıvılcımını söndürdü, bu sevimsiz ve saçmaadamın etkisiyle yazdığı son yıllardaki makalelerinde sezilen kin ve yadsımayı körükledi (…)L.N. akıllı, benden kurtulma yöntemini biliyordu ve dostu Çerkv’un yardımıyla yavaş yavaşbeni öldürüyor; artık benim sonum yakın(…)

‘Ona karşı bir kin duydum ve :”Şu anda gördüğüm senin gerçek kişiliğindir,” dedim.Bu sözüm üzerine hemen sakinleşti.

‘Ertesi gün benim söz dinlemez ve önüne geçilemez aşkım geldi. L.N. beni görmeye geldive ben onun boynuna sarılarak beni bağışlamasını, bana acımasını ve sevecen davranmasınırica ettim. Beni kollarının arasında aldı ve ağlamaya başladı. Bundan böyle her şeyindeğişmesine, ve birbirimizle ilgilenmeye karar verdik. Ama bu, ne kadar sürecek?’(590)


11 Temmuz 1910: ‘Hayattayım, hemen hemen…(…) Hala hastayım. Sonya, zavallıkadın, sakinleşti. Zalim ve moral bozucu bir hastalık.’(711)

24 Temmuz 1910: ‘Kendisine en yakın olan yaratığı, öz karısını hoyratça ve acımasızcakıvrandırırken, AŞK ve SEVGİ konusunda yazı yazmaya nasıl cüret edebiliyor?’(635)

25 Temmuz 1910: ‘Zaten çok tuhaftı ve söylediklerimi daha anlamadan, sadeceÇerkov’un adını duyar duymaz ürkünç bir havaya giriyordu.’(637)

27 Temmuz 1910: ‘Kötülüğe karşı direnmemek boş bir laftı ve böyle olması dabeklenmeliydi.’(638)

31 Temmuz 1910: ‘L.N.’nin değişik kişilere yolladığı mektupları tekrar okudum ve onuniçtenlik eksikliği beni şaşırttı.’(643)

2 Ağustos 1910: ‘Ve zavallı Tolstoy, ermiş bir kişi iken, Çerkov tarafından, durumunapek uymayan bir hale sürüklendi. L.N. ile Çerkov her şeyi herkesten saklamak zorundaysalar,davranışlarında kötü ve kötü niyetli bir şeyler var demektir.’(646)

6 Ağustos 1910: ‘Sürekli saklanma ve ona karşı duyduğum korku çok rahatsız edici.[GG]’(734)


16 Ağustos 1910: ‘Teselli edilmek istiyor ve acınması gereken birçok yönü var.[GG]’(736)

17 Ağustos 1910: ‘Güzellik, nefis düşkünlüğü, değişkenlik, sonu gelmez bir dindarlık vegerçek arayışı, işte benim kocamın özellikleri. Bana karşı büyüyen soğukluğunun, benimkendisini anlamamamdan kaynaklandığını, kocam sinsi sinsi kanıtlamaya çalışıyor. Oysa tamaksine, onu rahatsız eden, benim kendisini birden bire ve çok iyi anlamış olmam ve şimdiyedek görmediklerimi gereğinden çok anlamış olmamdı (…) Okumak için Tanya’dan, basit birFransızca roman istedi. Dindar düşünür, inanç yayıcı rolünden bıktı, bu onu çokyoruyor.’’(660)

22 Ağustos 1910: ‘Benim kocam gerçek bir dahi sanatçı. Eğer Çerkov ve onun kötüetkisi olmasaydı ve onu, Gereksinmeleri Karşılamak İçin Birleşmek Gerek ya da bunabenzer broşürleri yazmaya itmeseydi, Leon Tolstoy’un yazdığı yazınsal yapıtlar bu sonyıllarda çok değişik olurdu.’(667)

26 Ağustos 1910: ‘Şimdi herkes benimle, sanki anormal, histerik ve yarı deliymişim gibikonuşuyor ve söz ve davranışlarımın tümünün hastalığımdan kaynaklandığını sanıyor. Amabu konudaki kararı insanlar ve daha adaletle Tanrı verecektir.’(671)

28 Ağustos 1910: ‘Soyfa Andreyevna ile ilişkilerim gittikçe daha fazla güçleşiyor. Buaşk değil; nefrete yakın bir aşk talebi ve gittikçe nefrete dönüşüyor.

Evet, egoizm çılgınlıktır. Eskiden çocuklar onu kurtarıyordu –hayvani bir sevgi, amayine de diğerkam bir sevgi. Ama bu sevgi sona erdiğinde, geriye kalan yalnızca bir egoizmdi.Ve egoizm en anormal haldir –çılgınlık.[GG]’(739)

28 Ağustos 1910: ‘Oyalanacağı bir şey olmazsa canı sıkılıyor ve gene de bir kulübedeyaşamaktan sözediyor, ama bu sadece bana kızması, yazarlık ustalığıyla karısıyla uyuşmazlıkiçinde olduğunu açıklaması ve bir fikir kurbanı, bir ermiş süsü vermek için birbahanedir.’(675)

29/30 Ağustos 1910: ‘Dün sabah korkunçtu; ama hiç nedensiz yere. Bahçeye gitti veorada uzandı. Sonra sakinleşti. Güzel bir konuşma yaptık. Ayrılırken çok dokunaklı birşekilde benden af diledi. [GG]’(739)


10 Eylül 1910: ‘Kötü niyeti ve bağırmaları beni perişan etti. Gidip onun odasınauzandım ve bitkin ve umutsuz öylece kaldım. L.N. masasına oturdu ve yazı yazmaya başladı.Biraz sonra kalktı, iki elimden tutarak ısrarla bana bakmaya başladı. Tatlılıkla bana güldüve hıçkırarak ağlamaya başladı. Ben kendi kendime :”Şükür sana Tanrım, geçmişte kalanaşkının kıvılcımı hala yüreğinde yanıyor…” dedim.’(684)

8/9/10 Eylül 1910: ‘Sabahleyin bunlara katlanamayacağımı ve onu terk edeceğimidüşündüm. Onunla birlikteyken hayat yok. Yalnızca işkence var. Ona söylediğim gibi:”Benimtalihsizliğim farklı birisi olmam.”[GG]’(740)

12 Eylül 1910: ‘Çok ama çok yorgunum. Akşamleyin kitap okudum. Karım içinkaygılanıyorum.’(718)

16 Ekim 1910: ‘Meselenin aslı Çerkov’lara gitmemi önerdi ve gitmem için yalvardı.Ben gitmeyi kabul ettiğimde ise çılgına dönüp bağırmaya başladı. Çok ama çok güç birdurum… Tanrım bana yardım et![GG]’ (746)

17 Ekim 1910: ‘Tüm insanlık onu, davranış ve yaşantısına bakarak değil, kitaplarına(sözcüklere) göre sevip değerlendiriyor. İyi ki öyle.’(709)

25 Ekim 1910: ‘Sofya Andreyevna için hem üzülüyor hem de ondan dayanılmazderecede iğreniyorum. [GG]’ (748)

7 Kasım 1910: ‘L.N. bu sabah saat altıda öldü.’(716)

KAÇIŞ

1881: ‘Asıl arzum her şeyi başkalarına dağıtmak ve kendi kendime yetmek. Yaniihtiyaçlarımı mümkün olduğu kadar sınırlamak ve aldığımdan çok vermek. Bütün gücümü buamaca yönlendirmek ve bunu yaşamımın maksadı ve neşesi olarak görme (…) Yaşama, yemeiçme ve giyinme gayet sade. Yapay olan her şeyi –piyano, mobilya, arabalar, arabalar- sat yada birilerine ver. Yalnızca herkesle paylaşılabilecek bilim ve sanat üzerinde çalış. Validensokaktaki dilenciye kadar herkese aynı şekilde davran. Tek amaç mutluluk –kendinin veailenin mutluluğu. Bu mutluluğun çok az şeyle yetinmek ve başkalarına iyilik etmektenoluştuğunu bil.’(277)

4 Haziran 1884: ‘Seryoja’ya, bütün insanların kendi sorumluluklarını taşımalarıgerektiğini ve onun bütün argümanlarının, tıpkı diğer birçok insanın argümanları gibi,muğlak ve kaçamaklı olduğunu söyledim. “Başkaları taşıdığında ben de taşırım.” (…) Yani

sorumluluğunu üstlenmemek için her şeyi söylüyordu. Sonra dedi ki, “bu sorumluluğuüstlenen kimseyi görmüyorum.” Bu arada benim de sorumluluğu üstlenmediğimi, yalnızcakonuştuğumu söyledi. Bu beni çok incitti. O da tıpkı annesi gibi kötü niyetli ve duygusuz. Çokincindim. Hemen oradan ayrılıp uzaklara gitmek istedim. Ama bu bir zayıflık; çünkübaşkalarına bir şey kanıtlamak için değil, Tanrı’nın rızasını kazanmak için çabagöstermeliyim. Kendin için en iyi bildiğini yap ve hiçbir şeyi kanıtlamaya çalışma. Ama böylesözler beni derinden yaralıyor. Elbette eğer yaralıyorsa bu benim hatam. Mücadeleediyorum; içimdeki yangını söndürmeye çalışıyorum (…) Sonra gittim ve akşamın geçsaatlerine kadar çizme diktim. Sigara içmedim. Etrafımdaki aynı parazit yaşam olanca hızıylasürüyor.’(296)

18 Haziran 1884: ‘Oradan ayrıldım ve bir daha dönmemek üzere ayrıldım; amaSonya’nın hamileliği Tula’nın yarı yolundan döndürdü.’(298)

14 Temmuz 1884: ‘Çekip gitmemekle hata yaptım. Sanıyorum bunu yapmak zorundakalacağım. Ama çocuklar için çok üzülüyorum. Onları gittikçe daha fazla seviyorum veonlara acıyorum.’(303)


21 Temmuz 1891: ‘İçimde bir şeyler hüzünlü, acımasız ve sert bir biçimde kırıldı.“Beni öldürün, yeter ki işimi çabuk bitirin.” İşte böyle düşünüyorum.

Benim peşimi bırakmayan gene Kreutzer Sonata. Bugün L.’ye artık kendisiyle karı kocaolarak yaşayamayacağımı bildirdim, o da aynı şeyi isteğini belirtti ama bunainanmıyorum.’(223)




21 Ağustos 1892, Yasnaya polyana: ‘Ama bir öfke anında değil, son derece sakin biranımda: evden ayrılabilirim ve muhtemelen ayrılacağım’.


134 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Nehludov’un Sonya’ya dokunaklı bir biçimde nasılveda edeceğini düşündüm’(476)

16 Ağustos 1897: ‘Arasıra bir yerlere kaçıp gitmeyi düşünüyorum, yaşamaktanyoruldum. Korkunç derecede yoruldum. Ama öyle anlaşılıyor ki, bu çok zor işin yükünüsonuna dek taşımam gerek –evet bu sadece çok zor bir iş. Kopya işine koyulmam gerekirdiama şu anda gücüm yok. Yaşantımı tutsaklığa çevirdiği, ne benim, ne de çocukları için hiçtasalanmadığı ve özellikle, onun bin türlü işine yarayacak ve uğraşacak gücüm olmadığıhalde hala bana tutsak gibi davrandığı için, L.N.’ye karşı büyük bir hınç duyuyorum. Bütüngece Maşa’ya baktım ve beşinci bölümün tümünü kopya ettim.’(316)

2 temmuz 1908, Yasnaya Polyana: ‘Zaman zaman kendime soruyorum: Ne yapmalıyım–herkesten kaçmalı mıyım? Nereye? Tanrı’ya, ölmeye. Ölümü günahkar bir tarzdaarzuluyorum.’(650)

11 Haziran 1909: ‘Sonra akşam yemeğinde Sverbeyeva ile Fransızca konuşmak vetenisten söz ettik. Aç, üstübaşık dökülen, çalışmanın altında ezilen kalabalıklarla yan yana.Kaçmak istiyorum.’(673)

21 temmuz 1909: ‘İmkansızlığı, makul ve sevgi dolu bir ilişkinin imkansızlığınıhissediyorum. Halen tek istediğim her şeyden çekilmek ve hiçbir şeye katılmamak. Başkahiçbir şey yapamam ve şimdiden uzaklara kaçma konusunda ciddi ciddi düşünüyorum.Öyleyse göster Hristiyanlığını. C’est le moment ou jamais (Ya şimdi ya da hiçbir zaman!)Ama uzaklara gitmeyi şiddetle istiyorum. Buradaki varlığımın kimseye pek yararı yok. Benzavallı bir kurban ve herkese zararlı bir insanım.’(675)

28 Ağustos 1909: ‘Uzaklara gitmeli miyim? Bu soruyu kendime daha sık sormayabaşladım.’(684)

13 Nisan 1910: ‘Saat 5’te uyandım ve nasıl kaçacağımı, ne yapacağımı düşünmeyekoyuldum. Ve bilmiyorum. Yazmayı düşünüyorum. Ama bu tür bir yaşamı sürdürürkenyazmak iğrenç bir iş. Onunla konuşmalı mıyım? Uzaklara gitmeli miyim?’(703)

26 Haziran 1910: ‘”İki ihtiyar, biz şimdi nereye gidebiliriz?” dedim –“Paris, Yalta,Odoyev…nereye olursa. Tabii ikimiz gideceğiz,” dedi (…) L.N. ile birlikte sade bir yaşamsürdürmek istediğimi ve buna hazır olduğumu ve bu nedenle nerede yaşamayı istediğinisordum kendisine. Bana “güneyde, Kırım ya da Kafkasya’da,” yanıtını verdi. “Pekala,

gidiyoruz, ama acele etmemiz gerek,” dedim. Bu işe girişmezden önce İYİ OLMAK gerek,dedi. ‘(594)

4 Temmuz 1910: ‘Basit ve dünyasal insanlar olan bizleri L.N.’nin kısmen terk ettiği birgerçek; bunu asla unutmamamız gerek. Ona yaklaşmayı, yaşlanmayı, coşkulu ve karmakarışık ruhumu yatıştırmayı, onunla birlikte dünya yaşamının hiçliğini anlamayı öyleösterdim ki…’(602)

12 Ağustos 1910: ‘Gidişi, benden kurtulmak isteğinden başka bir şey değil. Ama ben,ondan uzakta yaşayamam ve yaşamak istemiyorum.’(655)

12 Ağustos 1910: ‘Gidişi, benden kurtulmak isteğinden başka bir şey değil. Ama ben,ondan uzakta yaşayamam ve yaşamak istemiyorum (…) Güncemi tekrar okudum ve kendi özyaşantım ve kocamınki karşısında dehşete kapıldım. Bu tür yaşamayı sürdürmemolanaksız’(655)



28 Ağustos 1910: ‘Tam bu sırada L.N. şu ürkünç sözleri söyleyerek kapıya fırladı:“Bırak beni, Tanrım, gidiyorum…” “Senin yaptığın gibi, insanlığın yarısından nefretedilirse, mutlu olmak olanaksızdır.” Şu sözleri onu ele verdi: “Yarısından söz ederkenyanıldım.” (…) Oyalanacağı bir şey olmazsa canı sıkılıyor ve gene de bir kulübedeyaşamaktan sözediyor, ama bu sadece bana kızması, yazarlık ustalığıyla karısıyla uyuşmazlıkiçinde olduğunu açıklaması ve bir fikir kurbanı, bir ermiş süsü vermek için birbahanedir.’(675)


8/9/10 Eylül 1910: ‘Sabahleyin bunlara katlanamayacağımı ve onu terk edeceğimidüşündüm. Onunla birlikteyken hayat yok. Yalnızca işkence var. Ona söylediğim gibi:”Benimtalihsizliğim farklı birisi olmam.”[GG]’(740)

11 Eylül 1910: ‘Kaçmaya çok yaklaştım. Sağlığım iyi değil.’[GG]’(741)

16 Ekim 1910: ‘Meselenin aslı Çerkov’lara gitmemi önerdi ve gitmem için yalvardı.Ben gitmeyi kabul ettiğimde ise çılgına dönüp bağırmaya başladı. Çok ama çok güç birdurum… Tanrım bana yardım et![GG]’ (746)


1910: “Gidişim, sana acı verecek, üzgünüm, bana inan ve başka türlüyapamayacağımı anla. Benim evdeki durumum çekilmezdi ve çekilmez oldu. Ötekinedenlerin yanı sıra, şatafatlı koşullar içinde, eskiden olduğu gibi, yaşamayı

sürdüremedim ve benim yaşımdaki ihtiyarların göreneğine uyarak, dünyayı terk edip,yaşantımın son günlerini sessizlik ve yalnızlık içinde geçirmek istedim (…)

“Bunu anlamanı ve nerede olduğumu öğrenecek olursan gelip beni aramamanıyalvararak rica ediyorum. Senin gelişin sadece ikimizin de durumunu kötüleştirir amabenim kararımı değiştiremez.

“Benimle birlikte namusluca geçirdiğin kırksekiz yıllık yaşam yaşam için sanateşekkür ederim ve sana yapılan ve bana yüklenen suçlamalar için beni bağışlamanıdilerim, senin bana karşı yaptığın haksızlıkları da benim bağışladığımı bilmeni isterim.Benim gidişimle, senin için oluşacak değişiklikleri kabullenmeni öğütlerim. Bana birhaber iletecek olursan Şaşa’ya söyle, o beni nerede bulacağını bilecek ve gerekeniiletecektir. Ama benim nerede olduğumu açıklayamaz, çünkü bulunduğum yeri hiçkimseye söylememek konusunda bana söz verdi.”(717)

28 Ekim 1910, Optima Manastırı: ‘Burada yatmaya devam edemem ve aniden ayrılmakararı verdim.’(728)

ÖZKIYIM (İNTİHAR)








15 Şubat 1895: ‘Ondan sonraki günlerde işler kötüye gitti. Sonya kararlı bir şekildedelirmeye ve intihara kalkıştı.’(453)


21 haziran 1897: ‘Kendimi iyi hissetmiyorum. Buraya geldiğimden beri içimde birşeyler kırıldı ve hala o duygu içerisindeyim. Sanki kendimi öldürmek için bir gerekçeararmışım gibi, içimde garip bir duygu var. Uzun süredir, bu duygu içimde gelişiyor vegittikçe de olgunlaşıyor. Delirmekten korkuyormuşum gibi ürkünç bir baskı duyuyorum, amagene de ona bağlıyım, ama boş inanç ve daha doğrusu, din duygusu bana engel oluyor.Günah olduğuna inanıyorum ve intiharın ruhumu Tanrıyla ve onun sonucu olan melekruhlarla ve de Vaneçka ile buluşmama engel olacağından korkuyorum (…) Ve kafamda öyledokunaklı bir itiraf taslağı hazırladım ki, içimden kendime ağlayasım geldi.’(283)

6 Haziran 1898: ‘Akrabaları, genç bir kadın olan Tulibevia sinir krizi geçirip kendinisuya atmış ve boğulmuş. Cesaretini kıskandım. Yaşam çok, çok zor.’(405)

29/30 Temmuz 1898: ‘Beni görmeye geldiler ama ölümden başka bir şeyi istemiyor vesevmiyordum.’(413)

1 Aralık 1898: ‘Kendimi, trenin altına atmaktan alıkoyan düşünce, sadece benimsaplantım olan, Vaneçka’nın yanına gömmemeleri endişesiydi.’(433)

26 Haziran 1910: ‘Hayır bu böyle sürüp gidemez, yaşamıma son vermem gerek. L.N.’ye,“Benim neyimle savaşacaksın?” dedim. “Bizim tüm anlaşmazlığımıza neden olan her şeyle;dinsel sorunlardan tut da, toprak konularına kadar, her şeyle.,” dedi.’(593)

10 Temmuz 1910: ‘Zaten hasta olan ben, umutsuzluğa kapıldım. Balkonun çıplaktahtaları üzerine uzandım ve bundan tam kırksekiz yıl önce ve bu aynı yerde, genç bir kızolarak L.N.’nin aşkını ilkkez tattığımı anımsadım. Gece soğuktu ve aşkı bulduğum bu aynıyerde ölümü de bulabileceğim düşüncesi hoşuma gitti. Ama görünüşe göre henüz onu haketmedim.

‘Kımıldadığımı duyunca, L.N. dışarı çıkarak uyumasına engel olduğumu ve buradangitmem gerektiğini bağırmaya başladı. Bunun üzerine bahçeye çıktım ve sırtımda ince bir

entariyle nemli toprakta iki saat yattım. Çok üşüyordum ama ölmek istiyordum; gene deistiyorum(…)

‘Ben bahçeye çıkıp bir meşe ağacının altına uzanmak istiyordum; orada, odamdakindendaha rahat olacağımı sanıyordum. Sonunda L.N.’nin elinden tutarak, gidip yatmasınısöyledim; onu odasına götürdüm ve gene odama döndüm; ama onunla konuşmak istiyordumve bu nedenle gene odasına gittim. Kendi elimle ördüğüm yatak örtüsünü üstüne çekmiş vebaşını duvara çevirmişti. İçimde engin bir acıma ve sevecenlik duygusu kabardı ve çoksevdiğim avuçlarınının içini öperek beni bağışlamasını söyledim. Aramızdaki buzlar çözüldü,ikimiz de ağlamaya başladık ve sonunda onun sevgisine kavuştum.’(611-613)

13/14 Temmuz 1910 gecesi: ‘Ölümümü dünyaya açıkladıkları zaman, onun gerçeknedenlerini söylemeyeceklerdir. Histeriden, sinir krizinden, karakter bozukluğundan sözedecekler ama hiç kimse, kocamın öldürdüğü bedenimi görünce, muşamba kaplı dört beşdefteri kocamın çalışma odasına koyarak beni kolaylıkla kurtarabileceğini söylemeye cesaretedemeyecektir (…) Bu iki inatçıo adam, kocam ve Çerkov beni ezmek, beni öldürmek içinbirleşmişler. Beni korkutuyorlar, demir elleri yüreğimi sıkıştırıyor. Bu mengeneden kurtulmakve nereye olursa olsun kaçıp gitmek isterdim. Ama korkuyorum… (…) Eğer defterleri banavermezlerse, Çerkov onları saklama hakkına, ben ise yaşamak ya da ölmek hakkına sahipolacağım.

‘Kendimi öldürmek düşüncesi gittikçe güç kazanıyor. Çok şükür… Yakında acılarımsona erecek.’(617)



14 Temmuz 1910: ‘L.N. beni görmeye geldi. Ona, terazinin bir kefesinde defterler,ötekinde ise benim yaşamım var dedim. Güncenin defterlerine karşılık benim yaşamım,ikisinden birini seç, dedim.’(618)

12 Ağustos 1910: ‘Gidişi, benden kurtulmak isteğinden başka bir şey değil. Ama ben,ondan uzakta yaşayamam ve yaşamak istemiyorum (…) Güncemi tekrar okudum ve kendi özyaşantım ve kocamınki karşısında dehşete kapıldım. Bu tür yaşamayı sürdürmemolanaksız’(655)

19 Ağustos 1910: ‘Hiç kuşku yok, onlar bana işkence etmeyi sürdüreceklerdir, ama benL.N.’yi Çerkov’a bırakmamak için intihar etmek istiyorum.’(664)

29/30 Ağustos 1910: ‘Dün sabah korkunçtu; ama hiç nedensiz yere. Bahçeye gitti veorada uzandı. Sonra sakinleşti. Güzel bir konuşma yaptık. Ayrılırken çok dokunaklı birşekilde benden af diledi. [GG]’(739)


27 Eylül 1910: ‘Bana oyuncak tabancayı gösterdi ve ateşledi ve yere uzandı.[GG]’(743)

9 Kasım 1910: ‘L.N.’nin kaçtığını, bana yazdığı mektuptan ve Şaşa’dan öğrenince,derin bir umutsuzluğa düştüm ve kendimi göle attım. Yazık ki, Şaşa ve Bulgakov gelip benisudan çıkardılar. Beş gün, ağzıma bir lokma yiyecek koymadım. 31 Ekim sabahı saat 7.30’daRuskoye Slovo’dan şu telgrafı aldım: “Leon Nikolayeviç Astapovo’da hastalandı, ateşi kırk.”Çocuklarım Tanya, Andrey ve ben, özel bir trenle Tula’dan Astapovo’ya gittik. Beni L.N.’ninyanına sokmadılar, beni zorla tuttular, kapısını yüzüme kapadılar, bana işkence edipyüreğimi parçaladılar. Leon Nikolayeviç 7 Kasım sabahı altıda öldü. 8 Kasımda, YasnayaPolyana’da toprağa verildi.’(716)

ÇOCUK

11 Kasım 1873: ‘Onu (Petya) dün gömdük, şimdi her yer boşmboş. Ölü Petya ile diriPetya’yı birleştiremiyorum; ikisi de bana yakın ama öylesine farklı ki… Işıl ışıl, seven bircanlı ve hüzün verici soğum bir ceset. Bana çok düşkündü, beni bırakıp gittiğine üzgün müacaba?’(97)

18 Aralık 1879: ‘Bir yıldan fazla geçti. Akşama sabaha, yeni bir doğum bekliyorum,gecikti. Yeni bir çocuk, çok zor, beni bunaltır… Ufkum daraldı, bu yaşantı sıkıcı ve sıkıntılı.Çocuklar ve tüm ev halkı sinirli. Yortular yaklaştı, doğum belli değil. Her taraf don, ısı sıfırınaltında 20.’(119)

19 Haziran 2008: ‘Oğlum Seryoja, bunları bir gün okuyacaksın. O zaman kendinin çokama çok kötü birisi olduğunu anlayacaksın ve kendini düzeltmek, her şeyden önce tevazukazanmak için çok çalışmalısın.’(299)


14 Temmuz 1884: ‘Çekip gitmemekle hata yaptım. Sanıyorum bunu yapmak zorundakalacağım. Ama çocuklar için çok üzülüyorum. Onları gittikçe daha fazla seviyorum veonlara acıyorum.’(303)


6 Şubat 1891: ‘Çocukların hepsiyle oyalanıyor ama hiç biriyle ilgilenmiyor.’(172)

22 Nisan 1891: ‘Bizim çocuklar, köylü çocuklarına, oyun arkadaşı gibi değil, aynıdüzeydeki çocuk gibi davrandılar: hoş değil, tuhaf ve yazık…’(189)

14 haziran 1894, Yasnaya Polyana: ‘Sonya kasıtlı olarak benim otoritemi yıkıyor veonun yerine kendi komik görgü kurallarını koyuyor. Bunları yerine getirmek de çocuklar içinçok kolay. Hem çocuklar hem de Sonya için üzülüyorum. Son zamanlarda özellikle onun içinüzülüyorum. Yaptığı her şeyin yanlış olduğunu görüyor, ama iyi olan hiçbir şeye izinvermiyor. Ama beni izlememekle bir hata yaptığını itiraf etmek onun için neredeyse imkansız.Pişmanlığı korkunç olacak.

‘Öğretilerimin tanıtımı konusunda düşünmeye devam ediyorum.’(437)

23 Şubat 1895: ‘Sevgili yavrum, küçük Vaneçka’m, bu akşam saat onbirde öldü. EyTanrım ve ben hala yaşıyorum…’(266)

30 Haziran 1897: ‘Tanya gitmiş, babasına gelince…çocuklarım, uzun süredirbabasız.’(288)

17 Mart 1898: ‘Ama çocuklara fazla bağlanmamak gerek, çünkü ölümle onlarıkaybetmek zor ve acı oluyor.’(391)

10 Ekim 1902: ’18 eylülde yüreğim sızlayarak Tanya ve kıcasını Montreux’ye İsviçre’yeuğurladım. Smolensk garında bagajları ve hasta kocasıyla uğraşan kızım çok üzgün vebitkindi.’(540)

17 Ekim 1910: ‘Yalnızca tek şey yazacağım: Şaşa benim neşe kaynağım; çok tatlı vebenim için çok değerli.’ [GG]’ (747)

TOPLUMSAL İLİŞKİLER VE ELEŞTİRİ

15 Aralık 1850: ‘Toplumsal kabalığı, alayı hoşgörme, iki katıyla geri ver’

7,8,9,10,11,12,13,14,15 Kasım 1853, Starogladkovskaya: ‘Bu sabah o kadar iğrenç birşey yaptım ki; aklım başıma geldi.’(110)


13 Temmuz 1856: ‘Evlilikten ve sıradanlıktan korkuyorum. Yani kendimi onunlaeğlendiriyorum; ama onunla evlenmeyeceğim. Çok şeyin değiştirilmesi gerek ve kendiüzerimde çok çalışmama ihtiaç var.’ (172)



1 Ocak 1859, Moskova: ‘Bu yıl evlenmeliyim- ya da bir daha asla.’(218)

16 Ağustos 1881: ‘İnsanlar güvende olduğu sürece, makinelerin canı cehenneme.’(276)

22 Ağustos 1881: ‘Pis koku, taşlar, lüks, yoksulluk, israf. İnsanları soyan bir grupsoyguncu. Askerleri ve yargıçları da kendileri alem yaparken mallarını korusunlar diyetutuyorlar. Bu insanların bütün yaptığı insanların tutkularından yararlanmak ve onlardançaldıklarını geri almak. Erkekler bu işte daha usta. Kadınlar evde oturuyor; erkekler yerlerisiliyor; hamamlarda telalık ve taksicilik yapıyorlar.’(277)

5 Nisan 1884: ‘Bütün akşam yemeği boyunca alışveriş ve bize hizmet edenlerdenşikayetten başka bir şey konuşulmadı. Her şey gittikçe daha sıkıntı verici hale geliyor.Etrafımdakilerin körlüğü şaşırtıcı.’(286)

10 Nisan 1884: ‘Devrimcilerin faaliyetinin de bir imgesel, dışsal faaliyet olduğunuanladım.’(287)

27 Mayıs 1884: ‘Pavlus’un, Augustine’in, Luther’in ve Radstock’un tövbe öğretilerinin–kişinin kendi acziyetinin farkına varması ve mücadeleden vazgeçmesi –ne kadar önemliolduğunu düşündüm. Mücadele –yani kişinin kendi gücüne güvenmesi- bu gücüazaltıyor.’(294)

28 Mayıs 1884: ‘Sanki delilerle dolu, delilerin yönettiği bir evdeki tek akıllıyım.’(295)


26 Haziran 1884: ‘Kriketten sonra herkes çay malzemelerini kaldırmaya yardım etti vebu durum hizmetkarları güldürdü. Sanki gayet iyi beslenen, sıkıntıdan patlayan insanlarınoturup vakitlerini önemsiz şeylere harcamaları gülünç değilmiş gibi.’(300)

18 Haziran 1887: ‘Çerkov, Feinerman ve benzerleri gibi etrafını saran “Havariler”olmayınca, L. Eskisi gibi sevimli, neşeli ve aile babası oldu.’(135)

19 Temmuz 1887: ‘L.N.nin doktrinine bağlanan bu kişiler ne kadar da az sempatikinisanlar. İçlerinde tek bir normal kişi yok. Kadınların ise çoğunluğu isterik (…) Bunların

tümü çok gürültücü, zahmetli ve usanç verici… Ailemle birlikte olmayı, yaşantımız veeğlencemizde tehlikeli şeylerin bulunmamasını isterdim. Konuklar her zaman tüm zamanımızıalıyorlar.’(139)

27 Ocak 1889, Moskova: ‘Kölelerden kurtuldular –belgeler sizin köle sahibi olmanızaizin verdiği halde. Ama buna karşın her gün iç çamaşır değiştirmeye, duş almaya, arabalarlagezmeye, akşam yemeğinde beş çeşit yemek yemeğe devam ediyoruz –biz on odalı evdeyaşıyoruz. Bütün bunlar kölesiz yapılamaz. Bu şaşırtacak derecede aşikar; ama hiç kimsebunu görmüyor.’(322)

30 Ocak 1889, Moskova: ‘Fet’lere gittim ve öğle yemeğini orada yedim. Her şeykorkunç derecede aptalcaydı. Durmaksızın yedik, içtik ve şarkı söyledik. İğrençti.’(322)

15 Eylül 1889, Yasnaya Polyana: ‘Çalışmayı –sıkı çalışmayı- bir erdem olarak görendünyamız ne büyük bir aldanış içinde! Halbuki sıkı çalışma bir erdem değil, kötülüktür. İsasıkı çalışmadı. Bunun açıklanması gerekir.’(350)

22 Mayıs 1891, Yasnaya Polyana: ‘Ve birden bütün bu zavallı insanlar, paçavralariçindeki inisanlar, yangın kurbanları, dullar ve yetimler ortaya çıkıyor ve onlarınvarolmasına rağmen yokmuş gibi devam edemem. Utanıyorum.’(404)

24 Ekim 1891, Yasnaya Polyana: ‘Her şey için nezaket ne kadar gerekli bir baharat. Eniyi erdemler nezaket olmaksızın hiçbir değer taşımıyor. Buna karşın nezaketle en ağırkötülükler affediliyor.’(411)


14 haziran 1894, Yasnaya Polyana: ‘Öğretilerimin tanıtımı konusunda düşünmeyedevam ediyorum.’(437)

1/2 Ocak 1895: ‘Neden acaba, hasta ve normal yaşantıdan sapmış kişiler, neden zayıfve budalalar L.N.’nin doktrinlerine dört elle sarılıyor ve şöyle ya da böyle… ama geri dönüşüolmayan bir biçimde kendilerini yitiriyorlar? (…) O, insanların mutluluğu için vaazlar verip,onları mutlu kılmak için uğraşırken, benim yaşamımı o denli güçleştiriyor ki, yaşantımgitgide zorlanıyor (…) Tanya’yı –kızı-, eskisine göre daha az seviyorum. Popov ve Koklovgibi siliklerin aşkıyla onun lekelendiği kanısındayım.’(250)

5 Kasım 1895, Yasnaya Polyana: ‘Anladım ki köylülerin yaşamı ile başlamalıyım.Anladım ki onlar özne, olumlu unsur ve geri kalanlar ise gölge, negatif unsur. Ve aynıhususun Diriliş için de geçerliği olduğunu anladım. Mutlaka onunla başlamalıyım.’(479)

5 Haziran 1897: ‘Evde fazla konuk ve hareket yok. Ben özellikle Taneyev’iözlüyorum.’(270)

4 Eylül 1897: ‘Tümümüz L.N.’nin hizmetinde yaşamaktan yorulduk… İki kızım ve ben,üç kadını köle gibi kullanmaktan mutluluk duyuyordu. Onun için yazıyor, onunla ilgilenip

uğraşıyorduk, özellikle hasta olduğu zaman, güç ve karmaşık otoburluk rejimini uygulamakiçin bütün gayretimizle uğraşıyorduk; hiçbir zaman ve hiçbir yerde onu yalnız bırakmıyorduk.İşte şimdi ve birdenbire hepimiz kişisel bir yaşam hakkı istiyoruz.’(323)

10 Kasım 1897, Yasnaya Polyana: ‘Kanları emilmiş ve yok edilmiş insanların, kendi kanemicilerini hararetle savunduklarını ve onlara karşı çıkanlara saldırdıklarını görüyorsunuz.Bizde Çarla ilgili tavır böyledir.’(508)

25 Kasım 1897: ‘Hayattayım.

‘”İstakozlar canlı haşlanmayı sever.” Bu bir şaka değil. Bunu çok sık işitmiş ya dasöylemişsinizdir. İnsan görmek istemediği ıstırapları görmeme yeteneğine sahiptir. Ve insankendi neden olduğu acıları görmek istemez. Sık sık bekleyen arabacılar, aşçılar, uşaklar yada köylüler hakkında “işlerinden ne kadar memnun oldukları”nın söylendiğini duyarız.Istakozlar canlı haşlanmayı severler.’(510)

3 Şubat 1898: ‘Güç emekçilerin elindedir. Eğer baskıya tahammül ediyorlarsa, bununnedeni hipnotize olmuş olmalarıdır. Meselenin özü budur-mutlaka bu hipnozun yok edilmesigerekir.’(516)

20 Şubat 1898: ‘L.N. iki mujiği kabul etti onlarla konuşuyor, onlarla ne konuşabilirki…’(383)

19 Ocak 1901, Moskova: ‘En iyi insan; temelde kendi düşünceleri ve başka insanlarınduygularıyla yaşayandır. En kötü insan ise başkalarının düşünceleri ve kendi duygularıylayaşayandır. İnsanlar arasındaki bütün farklılık; yaptıkları işlerin bu dört esası ve motifininçeşitli kombinasyonlarından kaynaklanmaktadır.’(553)

22 Temmuz 1901: ‘Bugün Romanya Kraliçesi Elizabeth’ten, çok akıllıca ve kibarcayazılmış bir mektup aldık. Kısa bir süre de olsa, bu kitaba “ustanın eli” değerse mutluolurum, diyerek de L.N.’ye bir broşür göndermiş.’(485)

10 Nisan 1902, Gaspra: ‘Geçmişte dinsizler toplumun düşmanları idi; şimdi ise liderlerioldular.’(563)

20 Şubat 1903, Yasnaya Polyana: ‘Sosyalizmin destekçileri, daha çok kentli nüfusu gözönüne alan insanlar. Kırsal yaşamın ne güzellik ve şiirselliğini ne de ıstıraplarınıbiliyorlar.’(572)

18 Temmuz 1904, Yasnaya Polyana: ‘Aylaklık korkunç bir felakettir. İnsanlar çalışmaküzere yaratıldılar; ama kendileri için köleler yarattılar ve kendilerini ağır işlerdenkurtardılar. Şimdi ise ıstırap çekiyorlar; hem de yalnızca aylakça konuşmalar ve sıkıntıdandeğil, aynı zamanda kasların ve kalbin dumura uğramasından, sıkı çalışma alışkanlığınıkaybetmekten, sakarlıktan, korkaklıktan, cesaretsizlikten ve hastalıktan da ıstırapçekiyorlar.’(588)

24 temmuz 1904, Yasnaya Polyana: ‘İnsanların bilmediğini söylemek ve doğru yoldansaptıklarını bildirmek gerçekten de benim görevim. Bunu mümkün olduğu kadar kısa ve basitbir şekilde yapacağım.’(588)

29 Haziran 1905, Yasnaya Polyana: ‘Fransızların 1790 yılında yeni bir dünya yaratmaçağrısı yapmaları gibi, Ruslar da 1905 yılında aynı görev için çağrı yaptılar.’(601)

31 Temmuz 1905, Yasnaya Polyana: ‘Aldığım not şu: Rusya’da pasif bir devrim başladı(…) Şimdi Rus devrimini yapan insanlar da bir ideale sahip değil; ekonomik idealler idealdeğildir (…) Tek devrim, sonuç veren devrim; durdurulamayandır.’(601)

18 Aralık 1905, Yasnaya Polyana: ‘Devrimin ana motiflerinden birisi, çocuklarınoyuncaklarını kırmasına neden olan duygu, yıkma duygusu.’(607)

29 Aralık 1906, Yasnaya Polyana: ‘Her türlü politikacı, sosyalist ve devrimcinin,toplumun daha iyi örgütlenmesine ilişkin kanaatleri beyhude olduğu gibi, benim kanaatlerimde beyhude. Kendi yetkin olduğun alanda kendin için yapabileceğini yap ve sonuçlarıbunların dayandığı güce bırak.’(624)


10 Mart 1909, Yasnaya Polyana: ‘Bir köylü kendi aklıyla neyi düşünmeye ihtiyacı varsaonu düşünür. Bir aydın ise başkasının aklıyla kendisinin hiç düşünmesine ihtiaç olmayanşeyler hakkında düşünür. Ama bir köylü ancak kendi evinde, kendi ortamındayken böyledüşünür. Entelijensiya ile ilişkiye girdiği anda, oldukça farklı bir kişinin aklıyla düşünür veyine başkasının sözleriyle konuşur.’(663)

28 Temmuz 1909: ‘Bu yaratıklar hayret vericidir. Bu yaratıklara insan adıverilir.’(679)

4 Ocak 1910: ‘Çok mutsuzum. Etrafımdakiler bana tamamen yabancı. Dünyamızıninsanlarıyla, dinsiz insanlarıyla olan ilişkilerimi düşündüm. Bunlar tıpkı hayvanlarla olanilişkilerim gibi. Onları sevebilir ve onlara acıyabilirim; ama onlarla manevi bir ilişkiyegiremem.’(698)

26 Haziran 1910: ‘Belli bir yöntemle ve azar azar, bu durumu Çerkov yarattı. Zavallıihtiyarı avucunun içine aldı, L.N.’nin artistik kıvılcımını söndürdü, bu sevimsiz ve saçmaadamın etkisiyle yazdığı son yıllardaki makalelerinde sezilen kin ve yadsımayı körükledi (…)L.N. akıllı, benden kurtulma yöntemini biliyordu ve dostu Çerkv’un yardımıyla yavaş yavaşbeni öldürüyor; artık benim sonum yakın.’(590)

1 Temmuz 1910: ‘Çerkov’u selamladım ve :”Gene benimle ilgili bir entrika mıçeviriyorsunuz?” dedim. Çok güç durumda kalmışlardı. L.N. ve Çerkov birbiriyleyarışırcasına günce konusunda, birbirini tutmayan ve anlaşılması güç sözler söylediler ama,hiçbiri ben içeri girmezden önce ne konuştuklarını söylemedi. Şaşa’ya gelince sadece sıvışıpgitti.’(…) Çerkov, L.N.’nin TİNSEL GÜNAH ÇIKARAN PAPAZ (?) olduğunu ve bu gerçeği

kabul etmem gerektiğini söyledi (…)Şunları ekledi: “Yaşamını, kocasını mahvetmekle geçirenbu kadını anlayamıyorum.” (…)L.N.’ye öyle acıyorum ki despot Çerkov’un boyunduruğualtında mutsuz, halbuki benimle mutluydu.’(598/9)

KURUMLAR: YÖNETİM POLİTİKA İDEOLOJİ

25 Kasım 1888: ‘Kennan’ın Rus hükümetine ilişkin resmi açıklamaları çok eğitici: Çarıkorumak için, onaltı yaşındaki kızlar dahil, binlerce insanı Sibirya’ya sürme dışında bir yolunbulunmadığı bir ülkenin çarı olmaktan utanırdım.’(314)

27 Ocak 1889, Moskova: ‘Kölelerden kurtuldular –belgeler sizin köle sahibi olmanızaizin verdiği halde. Ama buna karşın her gün iç çamaşır değiştirmeye, duş almaya, arabalarlagezmeye, akşam yemeğinde beş çeşit yemek yemeğe devam ediyoruz –biz on odalı evdeyaşıyoruz. Bütün bunlar kölesiz yapılamaz. Bu şaşırtacak derecede aşikar; ama hiç kimsebunu görmüyor.’(322)

26 Şubat 1889, Moskova: ‘Sosyal sistemde siyasal bir değişiklik yapılamaz. Tekdeğişiklik, kadınlar ve erkeklerde gerçekleştirilecek ahlak değişimidir.’(325)

10 Nisan 1890, Yasnaya Polyana: ‘Ve alt sınıfların, zenginleri mallarını onlarlapaylaşmaya zorlamak için yapacakları her hareket (devrimler, grevler) çatışmadoğurmaktadır ve çatışma zenginliğin lüzümsuz yere israf edilmesidir.’(371) [Tolstoy’unsosyalizm hakkında düşünceleri son derece çocuksu. Doğal sınıf konumuyla bunu açıklamayakalkmaksa ahmaklık olur. O kapitalizmin doğanın ırzına geçme zorunluluğunu sosyalizminhedefi olarak algılıyor. Sosyalizmin üretimcilik indirgenmesine oturtuyor eleştirisini. Oysasosyalizm üretimci mantiğin kırılabilmesinin kaynaklarına işaret etmektedir gerçekte-ZK.](…) Yalnızca tek çözüm vardır: İnsanlara gerçek iyiliği ve zenginliğin iyi olmadığını, onlarıgerçek iyilikten uzaklaştıran bir oyalama vasıtası olduğunu göstermektir. Tek bir çözümvardır: Bütün dünyevi arzular deliğini tıkamak. Ancak bu halde düzenli bir ısı sağlanabilir.Ve sosyalistler, verimliliği ve böylece genel mal birikimini artırmaya çalışmakla bunun tamtersini söylüyorlar ve yapıyorlar.’(373)

16 Eylül 1894, Yasnaya Polyana: ‘Bir devlet, mahkemeler ve ordu vs. olmaksızınyönetimin nasıl mümkün olacağı sorusuna hiçbir cevap verilemez. Çünkü soru kötü sorulmuş.Soru, hangi devlet biçimi olması gerektiği değil, mevcut yönetimi mi yoksa yenisi mi sorusu.Ne ben ne de başka birisi bu soruyu çözecek bir konumda değiliz. Ama ben bunu çözebilecekyetkinliğe sahibim.’(442)

7 Şubat 1895, Moskova: ‘Geriye tek şey kalıyor: Hükümete karşı fikir, söz ve yaşamtarzıyla mücadele etmek; bundan ödün vermemek. Ne hükümetin saflarına katılmak ne dekendi gücünü arttırmak.’(452)

5 Mayıs 1896: ‘Daha fazla sermaye, daha fazla karlılık, daha az masraf demektir. Amabunlar Marx’ın söylediği gibi kapitalizmin sosyalizme götüreceği tezini desteklemiyor. Belkigötürecektir, ama ancak güç kullanarak. İşçiler hep birlikte çalışmaya mecbur edilecekler;

daha az çalışacaklar ve daha fazla ücret alacaklar. Ama aynı kölelik düzeni sürecek. İnsanlarınhep birlikte özgürlük içinde çalışması, birbirleri için çalışmayı öğrenmeleri gereklidir. Amakapitalizm onlara bunu öğretmez. Aksine onlara kıskançlığı, açgözlülüğü –egoizmi-öğretir.’(484)

31 Ağustos 1897: ‘L.N.’nin saygısızca ve kışkırtıcı bir biçimde Rus Hükümetinesaldırdığını ve bunu zamansız ve uygunsuz bir biçimde ve sadece kışkırtma zevki içinyaptığını öğrenmeseydim, bu mektuba hiç karşı çıkmazdım.’(321)

10 Kasım 1897, Yasnaya Polyana: ‘Kanları emilmiş ve yok edilmiş insanların, kendi kanemicilerini hararetle savunduklarını ve onlara karşı çıkanlara saldırdıklarını görüyorsunuz.Bizde Çarla ilgili tavır böyledir.’(508)

3 Şubat 1898: ‘Güç emekçilerin elindedir. Eğer baskıya tahammül ediyorlarsa, bununnedeni hipnotize olmuş olmalarıdır. Meselenin özü budur-mutlaka bu hipnozun yok edilmesigerekir.’(516)

7 Mart 1898: ‘Bugün açık ve seçik olarak anladım ki, L.N. nin son yıllardaki tümyapıtları, kesin bir karşı koyma ve karşıt olma özelliği taşıyor. Bütün insanlığa, tüm kuruludüzene karşı çıktığına göre, zavallı ve zayıf bir kadın olan bana, neden karşı çıkmasın?’(387)

21 Mart 1898, Moskova: ‘Sosyalistler hiçbir zaman yoksulluk ve adaletsizliği,yeteneklerin eşitsizliğini yok edemeyecekler. En zeki ve en güçlüler daima en aptal ve enzayıflar olacaklar. Adalet ve iyilerin eşitliği ancak Hristiyanlıkça sağlanabilir. Yani kişininkendisinden feragat etmesi ve kişinin yaşamının anlamının başkalarına hizmet olduğunuanlaması.’(517)

3 Ağustos 1898, Prigovo: ‘Marx’ın öngörüleri gerçekleşecek olsa bile, olacak tek birşey var; o da despotizmin transfer edilmesi olacak. Şimdi kapitalistler iktidarda, o zamanişçilerin patronları iktidarda olacak.

‘Marksistlerin hatası (yalnızca onların değil, sosyalizm ekolüne mensup olanlarınhatası) insanoğlunun yaşamının; ekonomik nedenlerle değil, bilincin gelişimiyle, diningelişimiyle ve yaşam anlayışın daha genel ve daha fazla gelişmesiyle ilerleyeceğinigörmemeleridir.

‘Marx’ın temel yanlış yargısı, ana hatası; sermayenin özel bireylerin elindeinhükümetin eline, hükümetin elinden halkın temsilcilerinin eline, emekçilerin eline geçeceğinivarsaymasıdır. Hükümet halkı temsil etmiyor; iktidara sahip olan, güce sahip olan,kapitalistlerden bir şekilde farklı ama kısmen de onlarla çakışan özel bireyler egemen olacak.Ve hükümet hiçbir zaman sermayeyi emekçilere devretmeyecek. Hükümetin halkı temsil ettiğifikri bir hayal, bir aldatmadır.’(522)

20 Şubat 1903, Yasnaya Polyana: ‘Sosyalizmin destekçileri, daha çok kentli nüfusu gözönüne alan insanlar. Kırsal yaşamın ne güzellik ve şiirselliğini ne de ıstıraplarınıbiliyorlar.’(572)

20 Ağustos 1904, Pirogovo: ‘Sivil vatandaşlar, asla hükümetler yani öldürme ve soymahakkını elinde bulunduranlar tarafından öldürülen ve soyulanların binde biri kadar insanısoymaz ya da öldürmez. Belki de Fransız toplumu o zaman böyle bir devrime hazır değildi;belki de şimdi bile hazır değil. Ama bu devrimin gerçekleşmesi gerektiğinden bir kuşku yok.Ama insanoğlu kendisini bu devrime gittikçe daha iyi hazırlıyor ve insanoğlunun devrimehazır olduğu bir zaman gelecektir.’(590)

29 Haziran 1905, Yasnaya Polyana: ‘Fransızların 1790 yılında yeni bir dünya yaratmaçağrısı yapmaları gibi, Ruslar da 1905 yılında aynı görev için çağrı yaptılar.’(601)

31 Temmuz 1905, Yasnaya Polyana: ‘Aldığım not şu: Rusya’da pasif bir devrim başladı(…) Şimdi Rus devrimini yapan insanlar da bir ideale sahip değil; ekonomik idealler idealdeğildir (…) Tek devrim, sonuç veren devrim; durdurulamayandır.’(601)

18 Aralık 1905, Yasnaya Polyana: ‘Devrimin ana motiflerinden birisi, çocuklarınoyuncaklarını kırmasına neden olan duygu, yıkma duygusu.’(607)

29 Aralık 1906, Yasnaya Polyana: ‘Her türlü politikacı, sosyalist ve devrimcinin,toplumun daha iyi örgütlenmesine ilişkin kanaatleri beyhude olduğu gibi, benim kanaatlerimde beyhude. Kendi yetkin olduğun alanda kendin için yapabileceğini yap ve sonuçlarıbunların dayandığı güce bırak.’(624)

14 Ocak 1909: ‘Kuşkusuz, Hristiyanlığı öne sürerek L.N. bu devrime sarılır; iktidardantiksiniyor.’ (588)

21 Ekim 1910: ‘L.N.’nin yeni baskıya eklenecek yazılarını okuyorum; benim kanımagöre sıkıcı ve monoton. Savaşa, şiddet eylemlerine ve ölüm cezalarına karşı oluşunakatılıyorum ama devleti benimsememesini anlamıyorum. İnsanların Şeflere, yetkililere veyöneticilere öyle çok ihtiyacı var ki, onlar olmadan hiçbir sosyal yapı olamaz. Yeter ki baştakiakıllı, adil ve uyruğundakilerin yararına özverili olabilsin.’(712)

KURUMLAR: YARGI

25 Mart/6 Nisan 1857: ‘7’de kendimi hasta hissederek uyandım ve bir idam cezasınıninfazını seyretmeye gittim. İriyarı bir adam, beyaz, güçlü bir boyun ve göğüs. Kutsal Kitap’ıöptü ve sonra öldü. Ne kadar anlamsız! Bu olay bende çok güçlü bir etki yarattı ve bu etkiboşa gitmedi. Ben bir politikacı değilim. Ahlak ve sanat adamıyım. Biliyorum, seviyorum vesevilebilirim. Kendimi kötü ve depresyonda hissediyorum.’(190)

KURUMLAR: EVLİLİK VE AİLE

13 Temmuz 1856: ‘Evlilikten ve sıradanlıktan korkuyorum. Yani kendimi onunlaeğlendiriyorum; ama onunla evlenmeyeceğim. Çok şeyin değiştirilmesi gerek ve kendiüzerimde çok çalışmama ihtiyaç var.’ (172)

8 Ocak 1863: ‘Beni sevmekten vazgeçecek. Bundan neredeyse eminim. Beni kurtaracaktek şey onun başkasını sevmemesi; ama bunun nedeni ben değilim. Benim nazik olduğumusöylüyor. Bunu işitmek istemiyorum; belki de yalnızcva bu nedenle beni sevmektenvazgeçecek.’(246)


18 Haziran 1863: ‘Yine delilik sınırında bir gece. İstemediğim halde, onu üzecek birşeyler arıyorum.’(251)

23 Temmuz 1863: ‘Evleneli on ay oldu. Korkunç biçimde düşkırıklığına uğradım.Çocuğumun meme araması gibi, hiç düşünmeden bir destek aradım. Acı beni iki büklüm etti.Liova’nın durumu çok acıklı. Malikanesini yönetmeyi beceremiyor: sen bu iş içinyaratılmamışsın dostum… Ona neyin gerekli olduğunu biliyorum ama, çırpınmasına rağmen,vermeyeceğim. Hiçbir şey bseni ilgilendirmiyor. Bir köpek gibi, onun okşamalarına alıştımama bana karşı soğuk davranıyor… Sabır.’(59)

31 Temmuz 1863: ‘İlişkilerimiz tüyler ürpertici, ben ise sıkıntıdan patlıyorum. Kocamöylesine çekilmez oldu ki, ondan kaçıyorum.’(60)

2 Ağustos 1863: ‘Aslına bakılırsa ben burada ne yapıyorum? Buralardan gitsen iyiedersin Sofiya Andreyevna… Beni huzursuz ve mutsuz etmek için, acımasızca hırpalıyor.’(60)

3 Ağustos 1863: ‘Ben ise acı çekmediği ve yazı yazdığı için, artık onu görmekistemiyordum. İşte kocaların tiksinç bir görünüşü daha.’(61)


26 Ekim 1865: ‘Ama genellikle, neden kocalar başlangıçta sevip de, yıllar geçinceeşlerinden soğuyorlar? Bunun nedenini biraz önce anladım: çünkü her kadın, ancakevlendikten yıllar sonra gerçek kişiliğini buluyor.’(81)

10 Kasım 1878: ‘Dönen bir makine gibiyim, kişisel bir yaşamım olsun isterdim, ama yokki… Bu konuda söylenecek tek söz yok… Sus…’(115)

18 Aralık 1879: ‘Bir yıldan fazla geçti. Akşama sabaha, yeni bir doğum bekliyorum,gecikti. Yeni bir çocuk, çok zor, beni bunaltır… Ufkum daraldı, bu yaşantı sıkıcı ve sıkıntılı.Çocuklar ve tüm ev halkı sinirli. Yortular yaklaştı, doğum belli değil. Her taraf don, ısı sıfırınaltında 20.’(119)

26 Ağustos 1882: ‘Evlilik yaşantımızda ilk kez L. Kaçtı ve çalışma odasına yatmaya gitti(…) Asıl neden…bana ve çocuklara karşı isteksizlik ve ilgisizliği. Bugün en büyük isteğinin,

evi ve aileyi bırakıp gitmek olduğunu bağırarak söyledi. İçten gelen ve yüreğimi parçalayanbu haykırışını, ömrüm oldukça unutamayacağım (…) Bana yardım et Tanrım, aklım karmakarışık, kendimi öldürmek istiyorum. Satt dördü çalıyor… (…) Ancak yirmidört saat sonrabarıştık. İkimiz de ağladık ve mutlulukla anladım ki o korkunç gece boyunca yok oldu diyeağladığım aşk ölmemiş. Uykusuz geçen gecenin bu pırıl pırıl ve soğuk sabahını hiçunutamayacağım. Banyo yaptığımız yere giden orman yolunu takip ettim. Uzun süredindoğayı böyle güzel, böyle utkulu görmemiştim. Soğuk alıp ölmek amacıyla, uzun süre soğuksuyun içinde kaldım, ama bir şey olmadım. Eve döndüm ve beni görünce mutlu olanAlyoşa’ya meme verdim.’(121)

23 Mart 1884: ‘Ata binmek sıkıcı. Aptalca ve gereksiz. Akşam yemeğinden sonrakarımla konuşmaya çalıştım. İmkansız. Bu beni üzen tek şey. Tek diken ve canımı yakan birdiken. Ayakkabıcıya gittim. İnsanın ruhu sıkılınca yapması gereken tek şey, bir işçinin evinegitmek; gider gitmez insanın ruhu açılıyor. Saat 10’a kadar ayakkabı diktim. Tekrar karımlakonuşmaya çalıştım, ancak yine kinliydi –aşktan yoksun…’(283)

4 Nisan 1884: ‘Aile içindeki hava çok sıkıcı. Sıkıcı, çünkü onlarla duygularımıpaylaşamıyorum. Onların bütün neşelerini, sınavlarını, sosyal başarılarını, müziklerini,eşyalarını, alışverişlerini onlar için bir talihsizlik ve bir kötülük olarak değerlendiriyorum;ama bunu onlara söyleyemem. Aslında söyleyebilirim ve söylerim de:; ancak benim sözlerimkimseye tesir etmiyor. Benim sözlerimin anlamını bilmiyor gibi görünüyorlar; ah keşkeonların anlayacağı biçimde konuşma kötü huyuna birazcık sahip olsaydım. Zayıf anlarda –şimdi onlardan birisi- onların kabalığı karşısında şaşırıyorum. Üç yıldır sadece acı çekmeklekalmayıp, yaşamdan da koparıldığımı kesinlikle biliyor olmalılar. Bana dırdırcı adam rolüverildi ve onların gözünde bu rolden kurtulamıyorum. Eğer onların yaşamına katılırsam,hakikatı terk edeceğim ve bunu ağzımdan ilk duyan onlar olacak. Eğer şimdi olduğu gibi,onların çılgınlıkları nedeniyle üzgün görünürsem –ben dırdırcı bir adamım, tıpkı bütün yaşlıadamlar gibi.’(285)

21 Mayıs 1884: ‘Konuşmak olanaksız. Anlamıyorlar. Ve benim için de suskun kalmakolanaksız. Sigara içtim, hem de çok.’(293)

28 Mayıs 1884: ‘Sanki delilerle dolu, delilerin yönettiği bir evdeki tek akıllıyım.’(295)


4 Haziran 1884: ‘Seryoja’ya, bütün insanların kendi sorumluluklarını taşımalarıgerektiğini ve onun bütün argümanlarının, tıpkı diğer birçok insanın argümanları gibi,muğlak ve kaçamaklı olduğunu söyledim. “Başkaları taşıdığında ben de taşırım.” (…) Yanisorumluluğunu üstlenmemek için her şeyi söylüyordu. Sonra dedi ki, “bu sorumluluğuüstlenen kimseyi görmüyorum.” Bu arada benim de sorumluluğu üstlenmediğimi, yalnızcakonuştuğumu söyledi. Bu beni çok incitti. O da tıpkı annesi gibi kötü niyetli ve duygusuz. Çok

incindim. Hemen oradan ayrılıp uzaklara gitmek istedim. Ama bu bir zayıflık; çünkübaşkalarına bir şey kanıtlamak için değil, Tanrı’nın rızasını kazanmak için çabagöstermeliyim. Kendin için en iyi bildiğini yap ve hiçbir şeyi kanıtlamaya çalışma. Ama böylesözler beni derinden yaralıyor. Elbette eğer yaralıyorsa bu benim hatam. Mücadeleediyorum; içimdeki yangını söndürmeye çalışıyorum (…) Sonra gittim ve akşamın geçsaatlerine kadar çizme diktim. Sigara içmedim. Etrafımdaki aynı parazit yaşam olanca hızıylasürüyor.’(296)



5 Nisan 1885: ‘Bugün mutsuz ailemi düşündüm: Karım, oğullarım ve kızlarım benimleyaanyana yaşıyor; ama kasıtlı olarak benimle kendileri arasına hakikati ve iyiliği görmemekiçin bariyerler koyuyorlar. Çünkü bu hakikatler yaşamlarının sahteliğini onlara gösterecek;ama aynı zamanda onları ıstıraptan kurtaracaktır.’(309)

19 Ağustos 1887: ‘L.’nin ünü ve yeni fikirleri adına katlanılan bir tutsaklık bu.’(140)

24 Ocak 1889: ‘Zavallı, eziyeti seven Sonya geldi ve beni incitecek bir şeylersöyledi.’(320)

29 Ağustos 1889, Yasnaya Polyana: ‘Bir süreliğine uzanmıştım. Sonya içeri girdi vededi ki: “Çok sıkıldım!” Onun için üzgünüm, hem de çok üzgün.’(348)

30 Ağustos 1889, Yasnaya Polyana: ‘Biraz düşündüm, başkalarıyla birlikte olmuyor.Yalnız olmayı tercih ediyorum. Ama Sonya benimleyken yalnız değilim.’(348)

24 Ekium 1890: ‘Yatacağım. Mutsuzum. Tek neşe veren husus Sonya’ya karşıhissettiğim güzel sevgi. Karakterini ancak yeni yeni anlamaya başladım.’(388)

20 Kasım 1890, Yasnaya Polyana: ‘Aramızda, azıcık olsun bir birlik, ruhsal ve içten biranlaşma oluşturmayı çok istedim ve tüm gücümle uğraştım. Güncelerini gizlice okuyarak, bizitekrar birleştirebilecek bir şey bulabilir miyim diye can atıyordum ama günceler beni dahaçok umutsuzluğa düşürdü. Onları okuduğumu anlamış olacak ki, şimdi güncelerini bendensaklıyor. Bana da bir şey söylemedi (…) Onda, nefis düşkünlüğünden başka bir şeybulunmadığını çok geç anlamışım. Şimdi gözüm açıldı ve yaşantımın boşa gittiğini, yokolduğunu görüyor ve anlıyorum (…) Birbirimize tek bir söz söylemeden günler, haftalar veaylar geçiyor. Eskiden olduğu gibi ilgilendiğim şeylerden, düşüncelerimden, çocuklardan, birkitaptan, herhangi bir şeyden sözetmek istiyorum ama sanki bana, “Saçmalıklarınla canımısıkmaya geliyorsun, hala bir şey mi umuyorsun?” demek ister gibi, bir tersleme ve ürkütenbir bakışla karşılaşıyorum (…)Oysa suçsuz olmama, ömrüm boyu onu sevip onurunukorumama karşın, bir cani gibi ondan korkuyorum. Hakaret ve dayaktan daha etkili olan,

sessiz, sert ve kin dolu bitemlerden korkuyorum. Genç yaşlarından bu yana sevmeyibilememiş, öğrenememiş ve alışmamış.’(142-43)

1 Haziran 1891: ‘Petersburg yolculuğumun gerçek nedenini kimse bilmiyor. Gerçekneden Kreutzer Sonata. Bu öykü bana gölge düşürdü. Bazıları, bu öykünün bizimyaşantımızdan alındığını sanıyor, bazıları da bana acıyor. Hükümdar bile: “Onun zavallıkarısına acıyorum,” dedi. Moskova’da Kostia amca benim bir kurban olduğumu ve herkesinbu kanıyı paylaştığını söyledi. İşte bunun içindir ki, hiç de kurban durumunda olmadığımıgöstermek ve herkese kendimden sözetmek istedim: bunu, nedenini bilmeden ve içgüdüselolarak yaptım. Çarla yapacağım görüşmede önceden başarılı olacağımı biliyordum. İnsanlarıetkileme gücümü kaybetmemiştim ve esinlediğim sempati ve konuşma biçimimle onuetkiledim. Ama en önemli konu, bu öyküyü (Kreutzer Sonata) halka ulaştırmak. Bunuyapmam gerekiyor çünkü izni hükümdardan benim istediğimi herkes biliyor. Halbuki bu öykübenimle ve bizim evlilik ilişkilerimizle ilgili olsaydı, kuşkusuz yayınlanmasını istemezdim.Herkesin bunu düşünmesi ve anlaması gerek (…) Bunların tümü, benim kadınlık gururumupekiştirmek için bir fırsat, bir Tanrı lütfü ve aynı zamanda, sosyal yönden beni yükselteceğiyerde tam tersi, beni alçaltmaya uğraşan kocamdan öçalıyorum. Onun bana böyledavranmasının nedenini hiç anlayamadım.’(208)


Benim peşimi bırakmayan gene Kreutzer Sonata. Bugün L.’ye artık kendisiyle karı kocaolarak yaşayamayacağımı bildirdim, o da aynı şeyi isteğini belirtti ama bunainanmıyorum.’(223)

15 ağustos 1891: ‘Bizimki nasıl geçti? Sürekli bir soğukluğun takipettiği tutku alevleri.Yeni bir tutku ve yeni bir soğukluk. Arasıra da sakin ve tatlı bir dostluk gereksinmesi vekarşılıklı bir sevecenlik duyulur.’(227)

23 Mayıs 1893, Begiçevka: ‘Hatırlamaya çalıştım: Evlilik bana ne verdi? Söylemesikorkunç. Belki de herkes için aynı.’(421)

5 Ekim 1893, Yasnaya Polyana: ‘Kocaların nefret ettiği aslında karılarıdır. Lessing’indediği gibi: tek kötü kadın vardır, o da benim karım.” Bunun suçlusu kadınların kendileridir;çünkü bunun nedeni onların aldatmacılığı ve samimiyetsizliğidir. Hepsi de diğerlerininönünde bir komedi oynarlar; ama bu oyunu sahnenin ardında kocalarının önündesürdürmezler. Böyle yaptıkları için de koca, kendi karısı hariç bütün kadınların iyi ve makulolduğunu düşünür. Hepsi bu.’(427)


22 Temmuz 1897: ‘Ben tüm gücümü aileme, kocamın ve çocuklarımın isteklerineharcamaya mecbur edildim.’(299)

13 Temmuz 1897: ‘Aile ilişkilerim bana çok acı çektirdi:’(300)

4 Eylül 1897: ‘Tümümüz L.N.’nin hizmetinde yaşamaktan yorulduk… İki kızım ve ben,üç kadını köle gibi kullanmaktan mutluluk duyuyordu. Onun için yazıyor, onunla ilgilenipuğraşıyorduk, özellikle hasta olduğu zaman, güç ve karmaşık otoburluk rejimini uygulamakiçin bütün gayretimizle uğraşıyorduk; hiçbir zaman ve hiçbir yerde onu yalnız bırakmıyorduk.İşte şimdi ve birdenbire hepimiz kişisel bir yaşam hakkı istiyoruz.’(323)

13 Ekim 1899, Yasnaya Polyana: ‘Ailevi mutsuzluğun ana nedeni, insanların evliliğinmutluluk getireceğini düşünerek yetiştirilmiş olmalarıdır. Cinsel cazibe evliliği teşvikniteliğindedir ve mutluluk vaadi ya da umudu biçimini alır. Onu kamuoyu ve literatürdestekler. Halbuki evlilik yalnızca mutsuzluk değil, aynı zamanda daima ıstıraptır; cinselarzunun tatmininin bedeli olarak çekilen ıstıraptır (…) Ve insanlar evlilikten daha fazlamutluluk bekledikiçe, daha çok ıstırap çekerler.

‘Bu ıstırapların ana nedeni aslında beklenenin olmaması ve daima beklenmeyeninolmasıdır. Ve bu yüzden bu ıstıraplardan tek kaçış yolu evlilikten mutluluk beklememek,aksine kötü olan beklemek ve buna katlanmaya hazırlanmaktır.’(536)

8 Aralık 1901: ‘Üzülerek saptıyor ve anlıyorum ki, kocamla ben, yabancılar gibiyaşıyoruz.’(491)

8 Kasım 1902: ‘L.N. öyleyse, dedi, evlilik Kilisenin yasadışı ilişkilere bir markakoymasından ibarettir. Bu sadece kötü niyetli insanlar için geçerlidir, dedim. Acımasızcakarşılık vererek herkes için geçerlidir, dedi ve ekledi: “Evlilik nedir? Bir kadına ilkkez sahipolmak, evlilik budur işte.” Evliliğimizi L.N.’nin nasıl değerlendirdiğini içim sızlayarakanladım; başka bir sorumluluk sözkonusu olmadan bir erkekle bir kadının cinsel birleşmesi,L.N. için evliliğin anlamı işte bu ve bu ilişkiler dışında, eşi olan kadını anlamak, tanımak onuilgilendirmiyor. L.N. insanın bir kez evlenmesi gerektiğini ve bunun da kızlığını bozduğu ilkkadın olmasını söyledi ve bu sözü de benim canımı sıktı.’(544)





‘Hepsi de benim biyografimi yazıyor –büyük biyografilerde durum aynı. Benim yedinciemre karşı yaklaşımım konusunda hiçbir şey yer almıyor. Mastürbasyonun korkunç kirliliğiya da daha kötüsü (on üç mü, on dört mü, on beş mi yoksa on altı yaşında mı başladığımı

hatırlamıyorum) yer almayacak. Ve hepsi de köylü kadın Aksinya ile –hala hayatta- ilişkiyekadarki bölüm itibarıyla aynı. Sonra evliliğim. Evliliğim esnasında karıma hiçbir zamansadakatsizlik yapmamışsam da, Aksinya’ya karşı korkunç bir arzu hissettim. Bunların hiçbiribiyografilerde yer almıyor ve almayacak. Ve bu çok önemli.’(652)

30 Haziran 1910: ‘Hata mı? Sanki evlilik zihinsel yaşama bir engelmiş gibi buna bir“hata” diyor.’(597)

14 Temmuz 1910: ‘Bu sabah bana verdiği mektubu (…) İyi ki bu mektubun birkaçkopyası var. Tanya’da da bir suret var:

“Ben beni sevdim ve soğukluk yaratarak bir sürü nedenlerin söndüremediği bu aşklaseni eskisi gibi seviyorum. Gerçek bir aşkın aldatıcı gösterilerini yok edebilen evlilikilişkilerimizin kesilmesinden burada söz etmek istemiyorum. Bu soğukluğun nedenleriilkin benim özdeksel yaşamdan ve onun uğraşı ve kaygılarından aşamalı olarakkopmamdan kaynaklanmaktadır. Ben özdeksel uğrasışalır sevmiyor, sen ise onlardanayrılmak istemiyor ve ayrılamıyordun., tinsel ilke yoksunluğundan kaynaklanan bu durumbeni bazı düşüncelere götürdü, bu da çok doğaldı ve bu konuda sana hiçbir sitemdebulunmuyorum. (…)

“Ne senin, ne benim sorumlu olmadığım kaçınılmaz ve esaslı üçüncü neden, yaşamınanlam ve amacını taban tabana zıt anlamamızdan oluşuyor. Yaşam anlayışımızda her şeytam anlamıyla karşıt: yaşam biçimimiz, insanlara karşı davranışımız, yaşantı olanaklarınıdeğerlendirmemiz, benim bir günah, senin ise onsuz hiçbir şeyin olamayacağı koşul kabulettiğin mal mülk… Yaşam biçimimizde, senden ayrılmamak için, benim için çok zor olankurallara uydum: oysa sen bu durumu, düşüncelerine bir ödün verme olarak gördün vesonuç olarak aramızdaki anlaşmazlık arttı.”(619)

7 Ağustos 1910: ‘Biz Çerkov’suz nice onyıllar yaşadık ve mutluyduk. Bugün ne oldu?Biz hep aynıyız, bununla beraber oğlan ve kızkardeşler kavga ediyorlar, baba oğullarınadüşman, kızlar annelerine karşı kötü yürekli, koca karısından nefret ediyor, karısı da Çerkovve onunla ilgili her şeyden nefret ediyor, çünkü bu budala, can sıkıcı ve kaba kişi, yaşlı adamıtatlı sözlerle tavlamak, mutluluğumu ve yaşantımı altüst etmek için yaşamımıza burnunusoktu…’(651)




KURUMLAR: EĞİTİM

23 Kasım-1 Aralık 1853: ‘Bir askeri sınıfın varolması için disiplin gerekli ve disiplininvarlığı için de eğitim gerekli. Eğitim insanları küçük tehditler yoluyla mekanik olarak itaateder hale getirme aracıdır. Bunun sonucu olarak eğitim alışkanlığının ürettiği itaati, enzalimce cezalar bile sağlayamaz.’(113)

6 Mart 1905, Yasnaya Polyana: ‘Tarih. Tarihle, hiçbir şey yapmamış çeşitli krallar,imparatorlar, diktatörler ve komutanların kötü yaşamlarının anlatılması yani hakikatinsaptırılması anlaşılıyor.’(597)

PARA, MALVARLIĞI (MÜLKİYET)

11 Aralık 1852: ‘Para ya da aptalca bir yazınsal ünün (şan) ne yararı var? İnanç vecoşkuyla iyi ve yararlı bir şeyler yazmak daha iyi değil mi?’(92)


9 Mart 1887: ‘Bugün benim yanımda, üçüncü kişilerden sözederek ama kasıtlı olarak,para ve mülkün kötülüklerini açıkladı ve benim her şeyi çocuklarım için saklamak isteğimeanıştırmada bulundu.’(132)

26 Şubat 1889, Moskova: ‘Sözleşmeler ve mülkiyet bir yalan. Ama bunlardan nasılkaçabiliriz ki?’(324)

18 Mart 1890, Yasnaya Polyana: ‘Sonya geldi ve yeni eserlerin satışından söz etmeyebaşladı ve ben kızdım. Utanıyorum.’(369)

2 Haziran 1891, Yasnaya Polyana: ‘Sonya yüzünden çok sıkılıyorum. Bütün kaygısı parave mal; beni anlamada tam manasıyla başarısız.’(405)

14 Temmuz 1891, Yasnaya Polyana: ‘Sonya anlamıyor ve çocuklar da anlamıyor.Kitaplardan elde edilen ve onlar tarafından harcanan her ruble bir utanç ve bana ıstırapveriyor. Utencı bir yana bırakın; peki ama neden hakikatin yayılmasının etkisini azaltalım?Kaçınılmaz olarak böyle olacak. Ve hakikat işini bensiz görecek.’(408)





19 Haziran 1897: ‘İçimden ağlamak geldi ve isteğime ayakırı da olsa, malikaneyiyönetmeye zorlandığım ve başka bir deyimle ormanlarımızı korumak ve bunun için deacınacak durumdaki köylüleri cezalandırmak zorunda olduğum için (kime olduğunu kesinolarak bilmiyorum) kızıyordum. Bir malikane yönetmeyi hiçbir zaman ne istedim ne deöğrendim, bu iş, yaşantımız için sürekli halkla savaşmayı gerektiriyordu. Ben ise savaşa, hiçde elverişli ve yetenekli değildim.’(281)

27 Nisan 1898, Grinyovka: ‘Para alemi, yani paranın herhangi bir şekilde kullanımı birgünah.’(519)

23 Temmuz 1909: ‘Arazilerimi dağıtmaya karar verdim. Dün İvan Vasileviç’legörüştüm. Bu rezil, bu günahkar mallardan kurtulmak ne güç. Yardım et, yardım et, pardımet!’(676)

SAVAŞ, ASKERLİK

6 Ocak 1853, Grozni: ‘Savaş öylesine adaletsiz ve kötü bir olay ki; savaşanlariçlerindeki vicdanın sesini boğmaya çalışıyorlar. Ben doğru mu yapıyorum. Ah Tanrım! Banadoğru yolu göster ve eğer hata yapıyorsam affet!’(94)

30 Nisan 1889, Moskova: ‘Geri dönerken bir başçavuşun “yasak” dediğini duydum. Nekadar korkunç bir söz! Çünkü burada Tanrı’nın kelamını değil, anlamsız derecede zalim vesaçma askeri kuralları ifade ediyor.’(334)

13 Eylül 1890, Yasnaya Polyana: ‘Birisinin emriyle birbirlerini öldürebilecek düzeydeolan insanlar merhamete değmez; aklı başında insanlar merhamet edemez. Bu birteselli.’(386)

28 Ocak 1904, Yasnaya Polyana: ‘Savaşa ilişkin olarak ne yapmalıyız? Din hariçmevcut olan hiçbir şeyin kötülüğe çare olamayacağının en iyi ve en açık göstergesi buolaydır.’(581)

4 Haziran 1904, Yasnaya Polyana: ‘(2) Savaş despotizmin ürünüdür. Eğer despotizmolmasa, savaş olmazdı. Kavgalar olabilirdi, ama savaş olmazdı. Savaşı despotizm üretir vesavaş despotizmi destekler.

‘Savaşa karşı mücadele etmek isteyenler, yalnızca despotizme karşı mücadeleetmeliler.’(585)

8 Ağustos 1904: ‘Bir sopayla karınca yuvası altüst edilirse karıncalar ölür,yumurtalarını ve tozları başka yerlere götürürler ama, ne sopayı, ne eli ve ne de yuvalarınınyıkılmasına neden olan insanı görmezler. Bunun gibi biz de, savaş denilen suçu işleyen gücügörmüyoruz.’(574)

14 temmuz 1909: ‘Eğer askerleri alır ve onlara öldürmeyi öğretirsek, barış lehinesöyleyebileceğimiz her şeyi çürütürüz.’(674)

ÜN

11 Aralık 1852: ‘Para ya da aptalca bir yazınsal ünün (şan) ne yararı var? İnanç vecoşkuyla iyi ve yararlı bir şeyler yazmak daha iyi değil mi?’(92)


17 Eylül 1855: ‘Ben tatlısu yazarı olamam ve boş şeyler, fikirsiz ve her şeyden önceamaçsız eserler yazamam (…) Edebiyat benim esas ve tek mesleğim; bütün diğer eğilimler veuğraşılarımın önünde yer alıyor. Amacım edebi bir ün kazanmak. Ve eserlerimle

yapabileceğim iyilik. Yarın Karalez’e gideceğim ve terhisimi isteyeceğim. Sabahleyin iseGençlik’e devam edeceğim.’(149)

19 Ağustos 1887: ‘L.’nin ünü ve yeni fikirleri adına katlanılan bir tutsaklık bu.’(140)

26 Haziran 1899, Yasnaya Polyana: ‘Askeri sınıf hiçbir yararı olmayan bir kalıntıdan –bir kör bağırsaktan- ibaret.’(533)

AHLAK

Mart-Mayıs 1851: ‘Kötülük kaynağı her insanın ruhundadır.’ (48)

29 Haziran 1852: ‘Vicdan bizim en iyi ve en emin rehberimizdir. Peki vicdanın sesinidiğer seslerden ayırt edecek işaretler nerede? Kibirin sesi de aynı güçte çıkıyor.’ (83)

26 Ekim 1853: ‘İyiliğin nedenlerine bakmak kötülüğün nedenlerini aramaktan dahadoğal ve asildir.’(106)


17 Eylül 1855: ‘Ben tatlısu yazarı olamam ve boş şeyler, fikirsiz ve her şeyden önceamaçsız eserler yazamam (…) Edebiyat benim esas ve tek mesleğim; bütün diğer eğilimler veuğraşılarımın önünde yer alıyor. Amacım edebi bir ün kazanmak. Ve eserlerimleyapabileceğim iyilik. Yarın Karalez’e gideceğim ve terhisimi isteyeceğim. Sabahleyin iseGençlik’e devam edeceğim.’(149)

4 Ocak 1857: ‘Turgenyev’e bir mektup yazdım. Sonra sofada oturdum ve nedensizce,ama mutluluk dolu şiirsel gözyaşları içinde ağladım. Ahlaki ilerlememim hızından sarhoşoldum.’(184)

3 Mart 1863: ‘Sözde özveri ve erdem, yalnızca kişinin ölesiye eğilim duymaya başladığıtatmin yollarıdır. İdeali uyumdur. Bunu yalnızca sanat hissettirir. Ve yalnızca gerçek şusloganı benimser: dünyada suçlu insan yoktur. Mutlu olan haklıdır! Özveride bulunan kimisediğerlerinden daha kör ve daha zalimdir.’(249)



26 Şubat 1889, Moskova: ‘Sosyal sistemde siyasal bir değişiklik yapılamaz. Tekdeğişiklik, kadınlar ve erkeklerde gerçekleştirilecek ahlak değişimidir.’(325)

15 Eylül 1889, Yasnaya Polyana: ‘Çalışmayı –sıkı çalışmayı- bir erdem olarak görendünyamız ne büyük bir aldanış içinde! Halbuki sıkı çalışma bir erdem değil, kötülüktür. İsasıkı çalışmadı. Bunun açıklanması gerekir.’(350)

11 Ekim 1889, Yasnaya Polyana: ‘Soru şuydu: Kişi büyük ve çok muhtemel bir hayıruğruna, küçük ama kesin bir kötülüğü yapabilir mi? Hayır!’(351)

13 Eylül 1890, Yasnaya Polyana: ‘Birisinin emriyle birbirlerini öldürebilecek düzeydeolan insanlar merhamete değmez; aklı başında insanlar merhamet edemez. Bu birteselli.’(386)

21 Ağustos 1892, Yasnaya Polyana: ‘Müzik hakkında konuştuk. Yine müziğin yemekyemeden biraz daha üstün bir zevk olduğunu söyledim. Müziği gücendirmek istemiyorum;ama durumun berraklaşmasını istiyorum. Ve insanların muğlak ve şüpheli bir biçimdekonuşmasını; yani müziğin bir şekilde ruhu yücelttiğini söylemesini hazmedemiyorum.Buradaki husus, müzieğin bir ahlak meselesi olmadığıdır. Ve yemek yemeden daha ahlaksızbir şey de değil. Yansız, ama ahlaklı değil. Bu konuda direniyorum. Ve eğer müzik bir ahlakmeselesi değilse, kişinin ona yaklaşımı oldukça farklı olacaktır.’(417)

1 Ekim 1892, Yasnaya Polyana: ‘Yaşamın maksadının insanlara ve hatta Tanrıyahizmet kadar neslimizin devamı, bize benzer insanların üretilmesi olduğunu düşünme vesöyleme ne kadar korkunç bir şey. Bize benzer insanların üretilmesi. Neden? İnsanlara hizmetetmek için. Peki insanlara hizmek etmek için ne yapacaklar? Tanrı yapmak istediğini zatenbize ihtiyaç duymaksızın yapabilir. Tanrı’nın hiçbir şeye ihtiyacı olamaz. Eğer bizi kendisinehizmet etmeye çağırıyorsa, bu yalnızca bizim iyiliğimiz içindir. Yaşamın iyilik ve mutluluktanbaşka bir maksadı olamaz (…) Güzellik, mutluluk –iyilikten bağımsız, sadece mutlulukyalnızca iğrençtir. Bunu keşfettim ve terk ettim. Güzelliksiz iyilik de acı vericidir.’(418)

28 Mayıs 1896, Yasnaya polyana: ‘(1) Ne kadar çok insanın kötülükte çözülemez birsorun gördüğünü görmek şaşırtıcı. Ben hiçbir zaman kötülükte bir sorun görmüyorum.Kötülük olarak adlandırdığımız olayın, henüz etkilerini bizim görmediğimiz iyilik olduğukonusunda kanaatim gayet berrak.’(486)

1 Ocak 1900, Moskova: ‘Erişkinliğimi, özellikle ilk ve sonraki gençlik dönemimianımsadım. Bana hiçbir ahlak kuralı aşılanmamıştı-hiç. Etrafımdaki yetişkinler kendilerinegüven içinde sigara içiyorlar, içki içiyorlar ve (özellikle sonraki gençlik döneminde)ahlaksızca bir yaşam sürüyor, insanları dövüyor, onlardan güç işler istiyorlardı. İstemedenbirçok kötü şey yaptım –ben yalnızca büyükleri taklit ediyordum.’(538)

15 Aralık 1900, Moskova: ‘Benim için çok önemli ve değerli bir düşünce: İnsanlargenellikle ahlakın, tıpkı bir çiçek gibi, kültürden beslendiğini düşünür. Halbuki durum tamtersinedir. Kültür ancak din olmadığından ve dolayısıyla ahlak olmadığında gelişir. (Yunan,Roma, Moskova.) Tıpkı gür bir ağaç gibi. Cahil bahçıvan bol bol dalı olmasından dolayıondan çok fazla meyva bekler. Halbuki meyvesi olmadığı ve olmayacağı için birçokmükemmel dalı vardır. Ya da kısır bir inek gibi.’(550)


8 Şubat 1901, Moskova: ‘Eğer insanlara ölümsüz bir manevi özü öğretiyorsam; kişininbaşkalarına karşı, onların kendisine karşı davranmasını isteyeceği tarzda davranmasıgerektiğini öğretiyorsam, baskı mı yapıyorum?’(554)

10 Ekim 1901, Gaspra: ‘İnsanların yargılarında yaptıkları en yaygın ve ciddihatalardan birisi; hoşlandıkları şeylerin iyi olduğunu düşünmeleridir.’(559)


17 Nisan 1906, Yasnaya Polyana: ‘Makul, ahlaklı bir yaşam ancak herkes tarımlameşgul olduğunda mümkündür. Tanrı neyin en gerekli, neyin de az gerekli olduğunu gösterir.Makul bir yaşamın rehberidir. İnsanın toprakla teması olmak zorundadır.’(613)


17 Mart 1907, Yasnaya Polyana: Başkalarının sana yapmalarını istediklerini onlarayap.’(628)

20 Temmuz 1907, Yasnaya Polyana: ‘(15) Bir kimseye rastladığında, bir şakaylakonuşmaya başlamak ne kadar kötü bir alışkanlıktır. Tanrı o kişinin içindedir ve Tanrı’ylaşaka yapmamalısın. Bir kişiye rastladığında, onunla daima bütün ciddiyetinle konuş.’(630)

15 Kasım 1908, Yasnaya Polyana: ‘Bir adam adam gibi davranmalıdır. Ve adam için ilkve en doğal olan tevazudur, mütevazi olmayı dilemektir.’(647)

Tolstoy’u yaşamı boyu kıvrandıracak kuşku virüsü için örnek. O kendinden emingöründüğü anlarda bile dilemma (ikilem) içinde oldu. Yaşamının son saniyeleri bile.

YALAN

19,20,21,22 Kasım 1853: ‘Benim başlıca ve en rahatsız edici kötü yanlarımdan birisiyalan söylemek. Motifi genellikle övünmek- kendini göstermek arzusu.’(111)

17 Aralık 1853: ‘Yalnızca doğrudan yalan söylememek yeterli değil; aynı zamanda kişidolaylı olarak da yani sessiz kalarak da yalan söylememelidir.’(114)

26 Şubat 1889, Moskova: ‘Sözleşmeler ve mülkiyet bir yalan. Ama bunlardan nasılkaçabiliriz ki?’(324)

DÜNYA GÖRÜŞÜ

28 Şubat 1852: ‘Güvenilebilecek tek şey gerçekten yaşanmış olanlardır.’ (65)

25 Ocak 1863: ‘Yaşamdaki ve bütün insan ilişkilerindeki her şeyin temeliçalışmaktır.’(248)

23 Mart 1884: ‘Ata binmek sıkıcı. Aptalca ve gereksiz. Akşam yemeğinden sonrakarımla konuşmaya çalıştım. İmkansız. Bu beni üzen tek şey. Tek diken ve canımı yakan birdiken. Ayakkabıcıya gittim. İnsanın ruhu sıkılınca yapması gereken tek şey, bir işçinin evinegitmek; gider gitmez insanın ruhu açılıyor. Saat 10’a kadarayakkabı diktim. Tekrar karımlakonuşmaya çalıştım, ancak yine kinliydi –aşktan yoksun…’(283)


25 Ekim 1886: ‘Bana ihtiyacı kalmadığını belli etti ve işte gene yararsız bir eşya gibiatıldım (…) Arasıra kendi kendime, hiçbir suç işlemediğim halde, neden L., sürekli olaraksuçlu durumuna sokuyor diye sorarım? Öyle sanıyorum ki, benim rahat yaşamamı değil,

yoksulluk, hastalık ve mutsuzluklar görüntüsü karşısında acı çekmemi, bu kötü şeyler yoksada onları aramamı istiyor. Çocuklardan da aynı şeyi istiyor. Buna ne gerek var? Sağlıklı birinsanın hastaneye gidip, hastaların acı çekmelerini seyretmesi, iniltilerini dinlemesi gereklive yararlı mı? İnsan, yaşantısı içinde bir hasta ile karşılaşırsa, ona acıması ve yardımdabulunması gerekir ama durup dururken neden arasın?’(126)

30 Ekim 1886: ‘Bu olaydan sonra da, L.nin zorla kabul ettirmek istediği: “Herkesherkesi sevmeli,” formülünün uygulanıp uygulanmayacağını, kendi kendime sordum, örneğin,köyde eşyasını çalmadığı kimse kalmayan, iğrenç bir hastalığı olan ve üstelik korkunçderecede antipatik olan şu hırsız Ganya’yı sevmeli mi?’ (128)

6 Mart 1887: ‘Tüm dünya adına, tüm dünyaya adanmış bir sevgi adına, dünyadan eletek çekmekte, benim görüşüme göre, aklın kabul etmeyeceği ve adaletsiz bir şeyler var. Banagöre, Tanrı tarafından verilen ve hiç kimsenin geri çevirmeye hakkı olmayan ve eleştiri kabuletmeyen görevler vardır. Bu görevler, tinsel yaşamı engellemediği gibi, ona katkıda dabulunur.’(131)

7 Aralık 1888: ‘Tek yararlı ve gerekli olan şey; bir kimseye iyi yaşamasını öğretmek.Peki bunu nasıl yapacağız? Tek yolu, kişinin kendisinin iyi yaşaması…’(315)

5 Ocak 1889, Moskova: ‘Zverev’in çılgınlığı korkutucu. Homo homini lupus (insaninsanın kurdudur); Tanrı yok, ahlak ilkeleri yok, yalnızca değişim var. Korkunç ikiyüzlüler,kitap kurtları ve bu yönleriyle zararlılar.’(319)

20 Mayıs 1889, Yasnaya Polyana: ‘Evet sanatın saygı görebilmesi için mutlaka iyiyi öneçıkarması gerekir. Neyin iyi olduğunu bilmek için de kişinin mutlaka bir dünya görüşüne, birinanca sahip olması gerekir. İyilik gerçek sanatın işaretidir.’(336)

1 Temmuz 1889, Yasnaya Polyana: ‘Eğer Tanrı’ya hizmet edeceksek, o zaman lüksü vemedeniyeti terk etmeli, onu yarın bütün insanlar için eşit olarak yeniden inşa etmeye hazırolmalıyız.’(341)

14 Temmuz 1891, Yasnaya Polyana: ‘Sonya anlamıyor ve çocuklar da anlamıyor.Kitaplardan elde edilen ve onlar tarafından harcanan her ruble bir utanç ve bana ıstırapveriyor. Utencı bir yana bırakın; peki ama neden hakikatin yayılmasının etkisini azaltalım?Kaçınılmaz olarak böyle olacak. Ve hakikat işini bensiz görecek.’(408)



4 Temmuz 1895, Yasnaya Polyana: ‘Sevgi ancak nesnesi çekici olmadığındagerçektir.’(470)

28 Mayıs 1896, Yasnaya Polyana: ‘(1) Ne kadar çok insanın kötülükte çözülemez birsorun gördüğünü görmek şaşırtıcı. Ben hiçbir zaman kötülükte bir sorun görmüyorum.Kötülük olarak adlandırdığımız olayın, henüz etkilerini bizim görmediğimiz iyilik olduğukonusunda kanaatim gayet berrak.’(486)

26 Ekim 1896, Yasnaya Polyana: ‘Hakikat iyidir …Güzellik de iyidir; ama iyinin güzelolduğu (genellikle güzel değildir) ya da doğru olduğu (daima doğrudur) söylenmemelidir.

‘Yalnızca bir iyi –iyi ve kötü- vardır; ama hakikat ve güzellik belli nesnelerin iyisıfatlarıdır.’(491)

29 Temmuz 1897: ‘Bu zihinsel yıkıcılıktan, bu yadsımadan, gerçeği değil de –ki bu iyibir şey olurdu- insanlığın henüz duymadığı, yazılmamış, şaşırtıcı ve olağanüstü şeylerinaranmasından bıktım. Usanç verici bir şey bu. Acı çeken insanların, kendileri için gerçeğiaramaları, saygın ve güzel bir şey, ama bu, başkalarını şaşırtmak için yapıldığında sonderece gereksiz. Herkes gerçeği kendisi için aramalı…’(305)

14 Ekim 1897, Yasnaya Polyana: ‘Bizler yeryüzünün yaşamını bilmiyoruz ve onun içinde onu ölü kabul ediyoruz.’(507)

11 Aralık 1897, Moskova: ‘Hristiyan olmayan bütün insanlar gibi zihinsel olarakhasta…’(512)

20 Şubat 1898: ‘L.N. iki mujiği kabul etti onlarla konuşuyor, onlarla ne konuşabilirki…’(383)

21 Mart 1898, Moskova: ‘Yalnızca bir araç vardır: İnsanların düşüncelerinde dini birdeğişim.’(518)

28 Eylül 1899, Yasnaya Polyana: ‘Bir çiçek kopardım ve fırlatıp attım. Onlardan okadar çok var ki buna üzülmedim. Canlıların taklit edilemez güzelliğinin değerini bilmiyoruzve acımaksızın yok ediyoruz. Yalnızca bitkileri değil, hayvanları ve insanları da… Ziraonlardan çok var. Kültür, medeniyet, bu güzel şeylerin ve onların yerine gelenlerin yokedilmesinden başka bir şey değil. Peki ne ile? Meyhane ile, tiyatro ile…’(534)

7 Eylül 1900, Yasnaya Polyana: ‘İleri bakmak ve zihninizde geleceği düşünerekçalışmak kötülüğün kaynağıdır. Ama aynı zamanda yaşam için böyle bir bakışgereklidir.’(544)

22 Eylül 1900, Yasnaya Polyana: ‘Bana öyle geliyor ki, bir kritik cinsel yaş olması ve oyaşta çok şeye karar verilmesi gibi, bir de kritik manevi yaş var –yaklaşık elli yaş. Bu yaşta

kişi yaşam hakkında ciddi olarak düşünmeye başlar ve yaşamın anlamı sorununu çözmeyeçalışır. Genellikle bu anda verilen karardan dönülemez. Verilen bu kararın yanlış olması kötübir şeydir.’(545)


8 Şubat 1901, Moskova: ‘Eğer insanlara ölümsüz bir manevi özü öğretiyorsam; kişininbaşkalarına karşı, onların kendisine karşı davranmasını isteyeceği tarzda davranmasıgerektiğini öğretiyorsam, baskı mı yapıyorum?’(554)

10 Ekim 1901, Gaspra: ‘İnsanların yargılarında yaptıkları en yaygın ve ciddihatalardan birisi; hoşlandıkları şeylerin iyi olduğunu düşünmeleridir.’(559)

10 Nisan 1902, Gaspra: ‘Geçmişte dinsizler toplumun düşmanları idi; şimdi ise liderlerioldular.’(563)

29 Nisan 1903: ‘Kendimize, emeğe ihtiyacı azaltan bu icadın mutluluğumuzu arttırıparttırmadığını, güzelliği yok edip etmediğini sormuyoruz.’(573)

13 Haziran 1904, Yasnaya Polyana: ‘Yoksulluktan hoşlanmıyorum; özellikle de diğerinsanların yoksulluğundan hoşlanmam imkansız. Ama zenginliği getiren şeyden daha fazlanefret ediyorum: toprak sahipliği, bankalar ve faiz. Kötülük beni öylesine tuzağına düşürdüki, bütün yoksulluk sıkıntılarını gözlerimin önünde görebiliyorum; ama insanları kendisindenkurtaracağım adaletsizlikleri göremiyorum. Bütün bu adaletsizlikler gizli ve hepsi deçoğunluk tarafından onaylanıyor. Eğer soru doğrudan sorulsa, beni ne kadar incitirseincitsin, yoksulluğun lehinde olduğumu söylerdim.’(585)

18 Temmuz 1904, Yasnaya Polyana: ‘Aylaklık korkunç bir felakettir. İnsanlar çalışmaküzere yaratıldılar; ama kendileri için köleler yarattılar ve kendilerini ağır işlerdenkurtardılar. Şimdi ise ıstırap çekiyorlar; hem de yalnızca aylakça konuşmalar ve sıkıntıdandeğil, aynı zamanda kasların ve kalbin dumura uğramasından, sıkı çalışma alışkanlığınıkaybetmekten, sakarlıktan, korkaklıktan, cesaretsizlikten ve hastalıktan da ıstırapçekiyorlar.’(588)


29 Ocak 1905, Yasnaya Polyana: ‘Ve neşenin kutsal niteliğini açıkça hissettim. Neşe vemutluluk –bunlar Tanrı’nın iradesinin yerine getirilmesi araçlarından birisidir.’(596)

6 Haziran 1905, Yasnaya Polyana: ‘Rousseau’ya çok şey borçluyum ve onu seviyorum;ama aramızda büyük bir fark var. Bu fark; ben yarı Hristiyan medeniyeti reddederken, o hertürlü medeniyeti reddediyor. İnsanların medeniyet olarak adlandırdığı şey insanlığıngelişimidir. Gelişim gereklidir ve hiç kimse gelişimin iyi ya da kötü olduğundan söz edemez.

Vardır ve yaşam ondan oluşur. Bir ağacın gelişimiyle aynıdır. Ama dallar veya dallarıngeliştirdiği yaşam gücü, eğer büyümenin gücünü emerlerse kötü ve zararlıdırlar. Yarımedeniyetimizle ilgili durum budur.’(600)

18 Şubat 1906, Yasnaya Polyana: ‘Aksine ileri yaşta yaşamı hem kendisi hem debaşkaları için yaşamak çok değerli ve gereklidir. Yaşamın değeri ölümle ters orantılıdır. Eğeryaşlıların kendileri ve yakınları bunu anlayabilirlerse çok iyi olur.’(610)

17 Nisan 1906, Yasnaya Polyana: ‘Makul, ahlaklı bir yaşam ancak herkes tarımlameşgul olduğunda mümkündür. Tanrı neyin en gerekli, neyin de az gerekli olduğunu gösterir.Makul bir yaşamın rehberidir. İnsanın toprakla teması olmak zorundadır.’(613)

24 Ağustos 1906, Yasnaya Polyana: ‘Anarşistler arasında sayılıyorum; ama ben biranarşist değilim, Hristiyanım. Benim anarşizmim yalnızca Hristiyanlığın insan ilişkilerineuygulanmasından ibaret. Aynısı anti militarizm, komünizm ve vejeteryanlık için degeçerli.’(617)

24 Eylül 1906: ‘Yazmaktan çok daha değerli ve önemli olan konu yaşamaktır –insanlarla doğrudan ilişki kurmaktır. Bu durumda insanlar üzerinde doğrudan bir etkiyesahip olabilirsiniz, başarı ya da başarısızlığı görebilirsiniz; hatalarınızı görebilir vedüzeltebilirsiniz. Ama yazarken hiçbir şeyi bilmiyorsunuz. İnsanlar üzerinde bir etkinizolabilir ya da olmayabilir. Belki de sizi anlamadılar, belki yanlış bir şey söylediniz. Bunlarınhiçbirini bilemezsiniz.’(618)

9 Kasım 1906, Yasnaya Polyana: ‘Ancak kendisini hür hisseden kimse başkalarına tabiolabilir. İstediğini yapabilen kimse kendisini hür hisseder; halbuki her istediğini yapan kimseher şeyin kölesidir. Hür olan tek kişi, kendisini Tanrı’nın kulu olarak gören ve ancakTanrı’nın istediğini yapan kimsedir ve bu yaptığını hiç kimse ve hiçbir şey önleyemez (Hayırlıişler) (…) Aslında fikirleri değiştirmemek utanç vericidir. Çünkü yaşamın anlamı kişininkendisi ve dünyayı gittikçe daha iyi anlamasında yatar. Bu yüzden kanaatleri değiştirmemekutanç vericidir.’(620)


8 Ağustos 1907, Yasnaya Polyana: ‘Zeka ancak tevazudan doğar. Aptallık isealdatmadan. Mütevazi bir kimse zekası ne kadar mükemmel olursa olsun, hiçbir zaman ondanhoşnut olmaz –daima arayış içindedir. Kendine güvenen kimse ise, her şeyi bildiğini sanır vedaha derinlere inmeye çabalamaz.’(631)

7 Eylül 1907, Yasnaya Polyana: ‘(4) İnsanlara şunu söylemek istiyorum.

‘Sevgili kardeşlerim! Niye kendinize ve diğer insanlara işkence ediyorsunuz? Niyeinsanların yaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye, insanların kendilerini değiştirmeye veiyileştirmeye çalışıyorsunuz? Bunu ne siz, ne de başkası yapabilir. Ama insanlarınyaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye çalışmak, hem size hem de diğer insanlara

zulümdür; sizin ve onların yaşamlarına zarar verir. Dünyadaki hiçbir insan diğer insanlardareform yapmak için görevlendirilmedi ve bu yüzden hiç kimse bunu yapamaz. Herkestenyalnızca kendisinde reform yapması ve kendisini iyileştirmesi beklenmektedir. Herkes bunuyapabilir ve yapmalıdır.’(632)


10 Mart 1909, Yasnaya Polyana: ‘Çok büyüdüğümüz için sırtımızdaki kazak bütün dikişyerlerinden patladı; ama onu çıkarıp atmaya, bize uyan birisiyle değiştirmeye cesaretedemiyoruz. Onun yerine, altın çağların aşkından neredeyse çıplak bir dille sözediyoruz.’(662)

23 Ekim 1909: ‘Entelektüel dünyamızdaki insanların dargörüşlülüğünün ananedenlerinden birisi, çağdaşlığı yakalama çabaları; son zamanlarda neler yazıldığınıöğrenme ya da en azından bu konuda bir fikir sahibi olma çabalarıdır. “Hiçbir şeyikaçırmamalıyız.” Halbuki her alanda kitap dağları yazılıyor. Ve iletişim kolaylığı nedeniylebütün bunlara ulaşmak mümkün. Kişi hangi konuda konuşursa konuşsun, insanlar şöyle der:“Peki, Chelpanov, Kun, Breding’i okudun mu? Eğer okumamışsan bu konudakonuşamazsın.” Ve acele etmeli, onları okumalısın. Halbuki kitaplar dağ gibi. Ve bu acele,kişinin kafasını çağdaş, önemsiz ve karmaşık şeylerle doldurması yüzünden; ciddi, gerekli,gerçek bilgiyi alma imkanını ortadan kaldırmaktadır. Bunun ne kadar aşikar bir hataolduğunu düşünebilirsiniz. Bizler binlerce yıl boyunca milyarlarca insan arasından sıyrılanen büyük düşünürlerin sonucuyuz. Ve bu en büyüklerin düşüncelerinin sonuçları zamanıneleğinde elenmektedir. Bütün sıradanlık elenip gider ve yalnızca orijinal, derin, gerekli olankalır. Geriye kalanlar Vedalar, Zerdüşt, Buda, Lao-Tzu, Konfüçyüs, Mani, İsa, Muhammed,Sokrat, Marcus Aurelius, Epictetos ve modernler: Rousseau, Pascal, Kant, Schopenhauer vebirçok diğerleri. Ve çağdaşlara yetişmeye çalışanlar bunlardan hiçbirini tanımıyor; amayetişmeye çalışıp duruyor ve kafalarını çer çöple dolduruyorlar. Bunların hepsi eleğin altınageçecek ve hiçbirisi kalmayacak.’(691)

26 Haziran 1910: ‘Arazi konusunda, ben Henry George’un ilkesini anlamıyorum, hepsibu kadar; çocuklarımız varken topraklarımızı bağışlamak bence haksızlık. Din sorununagelince, aramızda bir düşünce ayrılığı olamaz, çünkü ikimiz de Tanrıya inanıyoruz, iyiliğe veTanrı iradesine boyun eğmek gerektiğine de inanıyoruz. Savaştan ve ölüm cezasıuygulanmasından, ikimiz de nefret ediyoruz. Yaşadığımız kırsal yaşantıyı seviyoruz. Ne o, nede ben lükse düşkün değiliz… Tek anlaşmazlık noktamız, benim Çerkov’u sevmeyip L.N.(yisevmem, onun ise beni sevmeyip Çerkov’u gözbebeği gibi sevmesi.’(595)

14 temmuz 1910: ‘Bu sabah bana verdiği mektubu (…) İyi ki bu mektubun birkaçkopyası var. Tanya’da da bir suret var:

“Ben beni sevdim ve soğukluk yaratarak bir sürü nedenlerin söndüremediği bu aşklaseni eskisi gibi seviyorum. Gerçek bir aşkın aldatıcı gösterilerini yok edebilen evlilikilişkilerimizin kesilmesinden burada söz etmek istemiyorum. Bu soğukluğun nedenleri

ilkin benim özdeksel yaşamdan ve onun uğraşı ve kaygılarından aşamalı olarakkopmamdan kaynaklanmaktadır. Ben özdeksel uğrasışalır sevmiyor, sen ise onlardanayrılmak istemiyor ve ayrılamıyordun., tinsel ilke yoksunluğundan kaynaklanan bu durumbeni bazı düşüncelere götürdü, bu da çok doğaldı ve bu konuda sana hiçbir sitemdebulunmuyorum. (…)


27 Temmuz 1910: ‘Kötülüğe karşı direnmemek boş bir laftı ve böyle olması dabeklenmeliydi.’(638)



YAŞAM/ÖLÜM

17-18 Şubat 1858: ‘Ölümün yaklaştığı düşüncesi bana ıstırap veriyor. Aynada songünlerini yaşayan kendimi seyrediyorum. İsteksizce çalışıyorum.’(210)

15 Eylül 1858: ‘Hızla yaşlandım ve bu yaz yaşamdan bıktım. Zaman zaman kendimedehşet içinde şu soruyu soruyorum: neyi seviyorum? Hiçbir şeyi. Kesinlikle hiçbir şeyi. Buhastalıklı bir durum. Yaşamda mutluluk ihtimali yok.’(215)

11 kasım 1873: ‘Onu (Petya) dün gömdük, şimdi her yer bomboş. Ölü Petya ile diriPetya’yı birleştiremiyorum; ikisi de bana yakın ama öylesine farklı ki… Işıl ışıl, seven bircanlı ve hüzün verici soğum bir ceset. Bana çok düşkündü, beni bırakıp gittiğine üzgün müacaba?’(97)

14 Mart 1887: ‘Çocuklarla kayak yerine gittim ama kaymadım. Gençlik zevklerimintümü yavaş yavaş kayboluyor.’(133)

7 Aralık 1888: ‘Tek yararlı ve gerekli olan şey; bir kimseye iyi yaşamasını öğretmek.Peki bunu nasıl yapacağız? Tek yolu, kişinin kendisinin iyi yaşaması…’(315)

29 Haziran 1889, Yasnaya Polyana: ‘Ölmeye hazırım. Geceleyin rüyamda insan kadarbüyük bir fare fördüm ve çok korktum. Asıl korktuğum ölüm gibi görünüyor. Ama hayır,korktuğum şey saf ve basit terördü.’(340)

8 Ocak 1891: ‘Genel olarak şu anda her şey eksiksiz bir düzen içinide. Bu, benimölümümün önsezisi olmasın sakın?’(162)

23 Mart 1894, Moskova: ‘İnsanları kaybetmek mi? Öldüklerinde, “Karımı, kocamı yada babamı kaybettim” deriz. Ama aslında genellikle kaybettiklerimiz henüz ölmemişinsanlardır: Onlardan koparız ve bu onların ölmesinden kötüdür. Ve tam tersi; ancakinsanlar ölürken onları bulur ve onlara yakınlaşırız.’(433)

23 Şubat 1895: ‘Sevgili yavrum, küçük Vaneçka’m, bu akşam saat onbirde öldü. EyTanrım ve ben hala yaşıyorum…’(266)

26 Şubat, Moskova: ‘Vaneçka’yı defnettik. Korkunç-hayır, korkunç değil büyük- birmanevi olay. Sana şükürler olsun, Babam! Sana şükürler olsun!’ (455)

12 Mart 1895, Moskova: ‘Vaneçka’nın ölümü, benim için tıpkı Nikolenka’nın ölümügibi –hayır, hayır ondan çok daha ileri derecede- Tanrının bir tezahürü, O(na daha fazlayakınlaşma idi. Ve yalnızca üzücü, acı veren bir olay değil; aynı zamanda kesin olanaksöyleyebilirim ki, sevinçli bir olaydı- hayır, sevinçli değil, bu kötü bir sözcük, ama rahmetdolu bir olaydı. Tanrı’dan gelen, yaşamın yalanlarından kurtaran ve beni Tanrı’yayaklaştıran bir olaydı.’(455)

29/30 Temmuz 1898: ‘Beni görmeye geldiler ama ölümden başka bir şeyi istemiyor vesevmiyordum.’(413)

28 Eylül 1899, Yasnaya Polyana: ‘Bir çiçek kopardım ve fırlatıp attım. Onlardan okadar çok var ki buna üzülmedim. Canlıların taklit edilemez güzelliğinin değerini bilmiyoruzve acımaksızın yok ediyoruz. Yalnızca bitkileri değil, hayvanları ve insanları da… Ziraonlardan çok var. Kültür, medeniyet, bu güzel şeylerin ve onların yerine gelenlerin yokedilmesinden başka bir şey değil. Peki ne ile? Meyhane ile, tiyatro ile…’(534)

22 Eylül 1900, Yasnaya Polyana: ‘Bana öyle geliyor ki, bir kritik cinsel yaş olması ve oyaşta çok şeye karar verilmesi gibi, bir de kritik manevi yaş var –yaklaşık elli yaş. Bu yaştakişi yaşam hakkında ciddi olarak düşünmeye başlar ve yaşamın anlamı sorununu çözmeyeçalışır. Genellikle bu anda verilen karardan dönülemez. Verilen bu kararın yanlış olması kötübir şeydir.’(545)

26 Ocak 1902: ‘Benim Liovoçkam ölüyor… İnancım o ki, yaşamımı onsuz sürdüremem.Kırk yıldır onunla ve onun yayında yaşıyorum. Başkaları ve herkes için, o bir ünlü kişidir,benim için ise tüm yaşantımın simgesidir o, yaşamımız içiçe geçti, geçti ama aman Tanrım, nekadar çok kusur, pişmanlık ve vicdan azabı yığılı kaldı aramızda!.. Ben onu pek çok sevdim veo denli de sevecen davrandım ama gene de çok sayıda zaaflarımla ona pek çok acı çektirdim.Beni bağışla Tanrım… Değerli kocam, sevgili eşim beni bağışla…’(506)

19 Şubat 1904, Yasnaya Polyana: ‘Ölümü hoş karşılayamam. Korkum yok, ama yaşamdoluyum ve bu yüzden hoş karşılayamam. Kant’ı okudum ve çok etkilendim.’(581)

27 Ağustos 1905, Yasnaya Polyana: ‘Yaşamak ölmektir. İyi yaşamak iyi ölmek anlamınagelir. İyi ölmeye çalış.’(603)

18 Ocak 1906, Yasnaya Polyana: ‘Ölümü ve ölmeyi görevimin sona ermesi olarak değil,görevin kendisi olarak görmeye alışıyorum.’(610)

18 Şubat 1906, Yasnaya Polyana: ‘Aksine ileri yaşta yaşamı hem kendisi hem debaşkaları için yaşamak çok değerli ve gereklidir. Yaşamın değeri ölümle ters orantılıdır. Eğeryaşlıların kendileri ve yakınları bunu anlayabilirlerse çok iyi olur.’(610)

10 Mart 1906: ‘Böylesine sarılabileceğim hangi varlık var? Sevdiğim bütün insanlarıgözden geçirdim –hiç kimse bu işlevi üstlenemez. Kime sarılabilirim? Yeniden küçüklüğümedönmek ve anımsadığım gibi anneme sarılmak istiyorum.’(611)

11 mart 1906: ‘Özel bir şeyler istediğimden değil; ama bir şeylerden şiddetle rahatsızımve bunun ne olduğunu bilmiyorum. Sanıyorum rahatsızlık veren şey yaşam; ölmekistiyorum.’(611)

23 Kasım 1906, Yasnaya Polyana: ‘Evet, geçmiş yaşamıma bir çizgi çekip, yeni, çokkısa ama saf bir son bölüm yaşamak istiyorum.’(622)

19 Nisan 1908, Yasnaya Polyana: ‘Ölmek geldiğin yere dönmektir. Orada ne var?Oradan gelen harika yaratıklara, çocuklara bakılırsa, iyi bir şeyler olmalı.’(638)

2 temmuz 1908, Yasnaya Polyana: ‘Zaman zaman kendime soruyorum: Ne yapmalıyım–herkesten kaçmalı mıyım? Nereye? Tanrı’ya, ölmeye. Ölümü günahkar bir tarzdaarzuluyorum.’(650)

26 Haziran 1910: ‘Belli bir yöntemle ve azar azar, bu durumu Çerkov yarattı. Zavallıihtiyarı avucunun içine aldı, L.N.’nin artistik kıvılcımını söndürdü, bu sevimsiz ve saçmaadamın etkisiyle yazdığı son yıllardaki makalelerinde sezilen kin ve yadsımayı körükledi (…)L.N. akıllı, benden kurtulma yöntemini biliyordu ve dostu Çerkv’un yardımıyla yavaş yavaşbeni öldürüyor; artık benim sonum yakın.’(590)



7 Kasım 1910: ‘L.N. bu sabah saat altıda öldü.’(716)

9 Kasım 1910: ‘L.N.’nin kaçtığını, bana yazdığı mektuptan ve Şaşa’dan öğrenince,derin bir umutsuzluğa düştüm ve kendimi göle attım. Yazık ki, Şaşa ve Bulgakov gelip benisudan çıkardılar. Beş gün, ağzıma bir lokma yiyecek koymadım. 31 Ekim sabahı saat 7.30’daRuskoye Slovo’dan şu telgrafı aldım: “Leon Nikolayeviç Astapovo’da hastalandı, ateşi kırk.”Çocuklarım Tanya, Andrey ve ben, özel bir trenle Tula’dan Astapovo’ya gittik. Beni L.N.’nin

yanına sokmadılar, beni zorla tuttular, kapısını yüzüme kapadılar, bana işkence edipyüreğimi parçaladılar. Leon Nikolayeviç 7 Kasım sabahı altıda öldü. 8 Kasımda, YasnayaPolyana’da toprağa verildi.’(716)

FELSEFE

19 Ocak 1858, Moskova: ‘Çiçerin’in felsefesi de dahil olmak üzere, tüm felsefe yaşamınve şiirin düşmanıdır. İçine ne kadar çok gerçek girerse, o kadar genelleşiyor vesoğuklaşıyor.’(208)


26 Ekim 1896, Yasnaya Polyana: ‘Hakikat iyidir …Güzellik de iyidir; ama iyinin güzelolduğu (genellikle güzel değildir) ya da doğru olduğu (daima doğrudur) söylenmemelidir.

‘Yalnızca bir iyi –iyi ve kötü- vardır; ama hakikat ve güzellik belli nesnelerin iyisıfatlarıdır.’(491)

9 Ağustos 1897: ‘Estetik ve etik ayanı kaldıracın iki koludur. Bir taraf uzadığı veağırlaştığında, diğer taraf kısalır ve hafifler. Bir kimse ahlak duygusunu yitirdiğinde,özellikle estetiğe cevap verir hale gelir.’(504)

3 Ağustos 1898, Prigovo: ‘Marx’ın öngörüleri gerçekleşecek olsa bile, olacak tek birşey var; o da despotizmin transfer edilmesi olacak. Şimdi kapitalistler iktidarda, o zamanişçilerin patronları iktidarda olacak.

‘Marksistlerin hatası (yalnızca onların değil, sosyalizm ekolüne mensup olanlarınhatası) insanoğlunun yaşamının; ekonomik nedenlerle değil, bilincin gelişimiyle, diningelişimiyle ve yaşam anlayışın daha genel ve daha fazla gelişmesiyle ilerleyeceğinigörmemeleridir.

‘Marx’ın temel yanlış yargısı, ana hatası; sermayenin özel bireylerin elindeinhükümetin eline, hükümetin elinden halkın temsilcilerinin eline, emekçilerin eline geçeceğinivarsaymasıdır. Hükümet halkı temsil etmiyor; iktidara sahip olan, güce sahip olan,kapitalistlerden bir şekilde farklı ama kısmen de onlarla çakışan özel bireyler egemen olacak.Ve hükümet hiçbir zaman sermayeyi emekçilere devretmeyecek. Hükümetin halkı temsil ettiğifikri bir hayal, bir aldatmadır.’(522)

15 Aralık 1900, Moskova: ‘Çağımızın en kötü iki belası: Kilise Hristiyanlığı, dahadoğrusu, insanlara çocukluklarında aşılanan ve hipnozla yaşamları boyunca etkisisürdürülen doğmatik, doğaüstü Hristiyanlık ile materyalizm; psikolojik, antropolojik ve herşeyden önce tarihsel materyalizmdir, yani her şeyin mekanik, fizik, kimya, biyoloji ve hatta(materyalist psikoloji anlamında) psikoloji kurallarına göre otomatik olarak geliştiği, buyüzden bütün iyi olma ya da iyilik yapma çabalarının boşuna ve anlamsız olduğu kanaatidir.İnsanlar Kilisenin ahlaksız yalanlarından kurtulur kurtulmaz, materyalizmin daha kötüyalanlarının kucağına düşmektedirler.’(550)

29 Aralık 1900, Moskova: ‘Nietzsche’nin Zarathustra (Zerdüşt)’sını ve kızkardeşininonu nasıl yazdığına ilişkin notlarını okudum. Kesinlikle kanaat getirdim ki; Nietzsche bu eseriyazdığında tamamen deliydi; ama metafizik anlamda bir deli değil, doğrudan ve tamanlamıyla deli. Tutarsızlık, bir fikirden diğerine atlama, neyin karşılaştırıldığına ilişkin

herhangi bir işaret olmaksızın yapılan karşılaştırmalar, başı olan ama sonu olmayan fikirler,kontrast ya da benzerlik için bir fikirden diğerine geçme ve bütün bu deliliğin pointe’si (en uçnoktası), idee fixe’si: insan yaşamının ve düşüncesinin bütün yüksek prensiplerini inkarederek, kendisinin insanüstü bir dahi olduğunu kanıtlaması. Böyle bir deli ve kötü bir deliadam öğretici olarak kabul edilirse, onun eğiteceği toplum nasıl bir şey olur?’(552)

21 Mart 1902: ‘Hatırlayabildiğim üç rağbet gören filozof var: Hegel, Darwin ve şimdiNietzche. İlki varolan her şeyi gerekçelendirmeye çalıştı; ikincisi insanı hayvanlarla aynısınıfa koymaya ve mücadeleyi, yani insanın içindeki kötülüğü haklı çıkarmaya çalıştı;üçüncüsü ise insanın içinde kötülüğe direnen mizacın yalnızca yanlış yetiştirilmenin sonucuve bir hata olduğunu ileri sürmektedir. Bundan daha ileri nasıl gidilebilir,bilemiyorum.’(563)

19 Şubat 1904, Yasnaya Polyana: ‘Kant’ı okudum ve çok etkilendim.’(581)

6 Haziran 1905, Yasnaya Polyana: ‘Rousseau’ya çok şey borçluyum ve onu seviyorum;ama aramızda büyük bir fark var. Bu fark; ben yarı Hristiyan medeniyeti reddederken, o hertürlü medeniyeti reddediyor. İnsanların medeniyet olarak adlandırdığı şey insanlığıngelişimidir. Gelişim gereklidir ve hiç kimse gelişimin iyi ya da kötü olduğundan söz edemez.Vardır ve yaşam ondan oluşur. Bir ağacın gelişimiyle aynıdır. Ama dallar veya dallarıngeliştirdiği yaşam gücü, eğer büyümenin gücünü emerlerse kötü ve zararlıdırlar. Yarımedeniyetimizle ilgili durum budur.’(600)

19 Eylül 1905, Yasnaya Polyana: ‘Kant’ı okuyorum. Çok güzel.’(603)

9 Kasım 1906, Yasnaya Polyana: ‘Ancak kendisini hür hisseden kimse başkalarına tabiolabilir. İstediğini yapabilen kimse kendisini hür hisseder; halbuki her istediğini yapan kimseher şeyin kölesidir. Hür olan tek kişi, kendisini Tanrı’nın kulu olarak gören ve ancakTanrı’nın istediğini yapan kimsedir ve bu yaptığını hiç kimse ve hiçbir şey önleyemez (Hayırlıişler).’(620)


‘Sevgili kardeşlerim! Niye kendinize ve diğer insanlara işkence ediyorsunuz? Niyeinsanların yaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye, insanların kendilerini değiştirmeye veiyileştirmeye çalışıyorsunuz? Bunu ne siz, ne de başkası yapabilir. Ama insanlarınyaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye çalışmak, hem size hem de diğer insanlarazulümdür; sizin ve onların yaşamlarına zarar verir. Dünyadaki hiçbir insan diğer insanlardareform yapmak için görevlendirilmedi ve bu yüzden hiç kimse bunu yapamaz. Herkestenyalnızca kendisinde reform yapması ve kendisini iyileştirmesi beklenmektedir. Herkes bunuyapabilir ve yapmalıdır.’(632)

26 Mart 1909: ‘Kant’ı okudum: Yalnızca Aklın Sınırları İçinde Din. Bana çokyakın.’(663)

2 Eylül 1910: ‘Schopenhauer: “İnsanları sevmeye zorlamak nefreti tahrik eder, buyüzden…”[GG]’(739)

17 Ekim 1910: ‘Sri Sankara’yı okudum (…) Ama bir bütün olarak öğretisi bir batak,benimkinden daha kötü. [GG]’ (746)

SANAT


5 Kasım 1889, Yasnaya Polyana: ‘Bilim ve sanatın nasıl şer olgubsu olduğunugöstermeliyim: Bilim enfeksiyonlar teorisi, kalıtım teorisi, hipnotizma teorisidir; sanat iseşehvet arzularını ateşlemektir. Yeni defterime, düzeltmesiz makaleler yazmayla başlamakistiyorum. Sigarasız bir defter.’(355)

7 Kasım 1889, Yasnaya Polyana: ‘Sanat yoluyla aldanmış bir adamın kontrolünü elegeçirir, toparlar ve gitmesi gereken asıl yöne yönlendirebilirsiniz. Bir fikirden akli muhakemeyoluyla yeni sonuçlar çıkarabilirsiniz; ama asla tartışmamalı ve çürütmemelisiniz, yalnızcafikri cazip hale getirebilirsiniz.’(356)


22 Aralık 1893: ‘İlk kez sanatın, hatta drama sanatının gerçek önemi kafamdaberraklaştı.’(428)

24 Eylül 1894, Yasnaya Polyana: ‘Eğer bütün insanlar iyi olsaydı, her şey güzelolacaktı. Çirkinlik günahın bir işareti, güzellik ise günahsızlığın göstergesidir. Tabiata veçocuklara bakın! Bu yüzden güzelliği sanatın gayesi yapmak yanlıştır.’(443)

7 Aralık 1895, Moskova: ‘Sanat bir oyun olarak başladı ve hala yetişkinler içinoyuncak olma işlevini sürdürüyor. Bunu sık sık işittiğim müzik doğruluyor. Bu müzik hiçbiretki yapmıyor. Aksine eğer ona genelde yapıldığı gibi hak etmediği bir önem verilirse, kişiyioyalıyor.’(480)

28 Mayıs 1896, Yasnaya Polyana: ‘Müziğin yolunu kaybetmesine neden olan kişi harikamüzisyen Beethoven oldu. Şurası çok önemlidir: Sanatı, estetik duygusundan yoksunyetkililire ve insanlar yargılıyor. Goethe? Shakespeare? Onların adını taşıyan her şey iyiolmak zorundadır ve bu yüzden insanlar aptal ve başarısızda güzeli bulmak için on se bat lesflancs (elinden gelenin en iyisini yapıyor). Böylece zevk tamamen yoldan çıkıyor. Ama bütünbu büyük yetenekler –Goethe’ler, Shakespeare’ler, Beethoven’ler, Michelangelo’lar- çok

güzel eserlerin yanı sıra yalnızca sıradan değil, aynı zamanda itici eserler de ürettiler.Sıradan sanatçılar sıradan kalitede eserler üretirler; ama asla çok kötü bir şey üretmezler.Ama tanınmış dahiler ya gerçekten büyük eserler üretir ya da mutlak anlamda süprüntüler:Shakespeare, Goethe, Beethoven, Bach,vs.’(487)

19 Haziran 1896, Yasnaya Polyana: ‘Güzellik bizim sevdiğimizdir. Onu güzel olduğuiçin sevmiyorum. Ben onu sevdiğim için güzel. Asıl problem şudur: O neden seviliyor? Bizneden seviyoruz? Bir şeyi güzel olduğu için sevdiğimizi söylemek, tıpkı hava hoş olduğu içinnefes aldığımızı söylemek gibidir. Havayı hoş buluruz, çünkü nefes almak zorundayız. Vebenzer şekilde sevmek zorunda olduğumuz için güzelliği keşfederiz.’(487)

19 Temmuz 1896, Pirogovo: ‘Şiirler, romanlar ve müzik genel olarak insanlar içinönemli ve gerekli olmaları anlamında sanat değil; yalnızca yaşamla ortak hiçbir yönübulunmayan soyguncular ve asalakların arsız oyunlarından ibaret: Kötü aşk ilişkilerine dairromanlar ve öyküler; aynı konuda ya da sıkıntıdan patlayan insanlar hakkında yazılan şiirler.Ayrıca müzik de aynı konuları işliyor. Ama yaşam, bütünüyle yaşam; gıda, barınma, iş, inanç,insanlar arasındaki ilişkilere dair kendi problemleriyle kaynaşıyor… Bu utanç verici birdurum. Babam, bana yardım et; bu yalanı ortaya koyarak Sana hizmet etmeme yardımet!’(488)


13 Ağustos 1897: ‘Kendisiyle konuştum ve onu öğretecek uzmanlaşmış okullarolmadan, sanatın nasıl varolabileceğini sordum. O bunları kabul etmiyor. Ama onunlakonuşulamaz ki, hemen sinirlenir ve bağırır.’(314)

27 Ekim 1900, Koçeti: ‘Masalların şiiri, yaşamdaki gerçek olayların ve efsanelerinşiiri. Hayvanların güzelliğinin, emeğin ürünlerinin, şekilli panjurların ve yelkovanların,şarkıların ve dansların sanatı. Ve bir de gerçek Hristiyanlık dini var.’(547)

3 Aralık 1909: ‘Söz sanatçısı olmak için, kişinin ruhsal bakımdan zirvelere yükselme vederinliklere düşme yeteneğine sahip olması gerekir. Sonra bütün ara aşamalar bilinir ve kişihayal içinde, çeşitli basamaklarda duran insanların yaşamlarını yaşayabilir.’(695)

BİLİM

26 Mart 1858: ‘Jeoloji ölümcül bir bilim.’(212)

16 Ağustos 1881: ‘İnsanlar güvende olduğu sürece, makinelerin canı cehenneme.’(276)

5 Kasım 1889, Yasnaya Polyana: ‘Bilim ve sanatın nasıl şer olgubsu olduğunugöstermeliyim: Bilim enfeksiyonlar teorisi, kalıtım teorisi, hipnotizma teorisidir; sanat iseşehvet arzularını ateşlemektir. Yeni defterime, düzeltmesiz makaleler yazmayla başlamakistiyorum. Sigarasız bir defter.’(355)

3 Mayıs 1894, Yasnaya Polyana: ‘Yani bilim yalnızca ne olduğunu tanımlıyor ve buyüzden aslında bilim değil. Çünkü şu ya da bu şekilde hepimiz ne olduğunu biliyoruz ve hiçkimsenin onun tanımına ihtiyacı yok. İnsanlar şarap ve tütün içiyor; bilim de şarap ve tütünkullanımını psikolojik olarak haklı çıkarma görevini üstleniyor. İnsanlar birbirini öldürüyor;bilim ise tarihsel olarak bunu haklı çıkarma görevini üstleniyor. İnsanlar birbirini aldatıyor

ve çok sayıda insanın uğruna bütün diğer insanlar topraktan ve emek aracından yoksunbırakılıyor; bilim ise bunu ekonomik olarak haklı çıkarıyor. İnsanlar saçmalığa inanıyor veteoloji bilimi bu davranışı haklı çıkarıyor.

‘Bilimin görevi ne olması gerektiğine dair bilgi olmalıdır; yoksa ne olduğuna dair değil.Ama günümüz bilimi, aksine kendisine ana görev olarak insanların dikkatini olmasıgerekenden saptırıp olana çeviriyor ve bu yüzden hiç kimsenin bilime ihtiyacı yok.’(435)

28 Temmuz 1909: ‘(…) Herkes için daha iyi ulaşım yollarından çok, nasıl yalnızca çokaz sayıda insanın mümkün olduğu kadar hızlı seyahat etmeleri ve uçmalarıylailgilendiklerinden (…)’(679)

MÜZİK

4 Şubat 1891: ‘Hiç kimsenin piyano çalışı beni L.’ninki kadar etkilemiyor. Engin birduyguya sahip ve seslerin akışını doğru ve tempolu çıkarıyor.’(171)

21 Ağustos 1892, Yasnaya Polyana: ‘Müzik hakkında konuştuk. Yine müziğin yemekyemeden biraz daha üstün bir zevk olduğunu söyledim. Müziği gücendirmek istemiyorum;ama durumun berraklaşmasını istiyorum. Ve insanların muğlak ve şüpheli bir biçimdekonuşmasını; yani müziğin bir şekilde ruhu yücelttiğini söylemesini hazmedemiyorum.Buradaki husus, müzieğin bir ahlak meselesi olmadığıdır. Ve yemek yemeden daha ahlaksızbir şey de değil. Yansız, ama ahlaklı değil. Bu konuda direniyorum. Ve eğer müzik bir ahlakmeselesi değilse, kişinin ona yaklaşımı oldukça farklı olacaktır.’(417)

7 Aralık 1895, Moskova: ‘Sanat bir oyun olarak başladı ve hala yetişkinler içinoyuncak olma işlevini sürdürüyor. Bunu sık sık işittiğim müzik doğruluyor. Bu müzik hiçbiretki yapmıyor. Aksine eğer ona genelde yapıldığı gibi hak etmediği bir önem verilirse, kişiyioyalıyor.’(480)

20 Aralık 1896, Moskova: ‘Kilise müziği kitlelerin anlayabilmesi nedeniyle iyiydi.Yalnızca herkesin anlayabildikleri inkar edilemez derecede iyidir. Ve bu yüzden ne kadar çokanlaşılabilirse o kadar iyi olduğu doğrudur.’(494)

4 Eylül 1897: ‘Yakınlarının neşe ve tasalarına ailenin çıkar ve yaşamına katılmadan,sevgisiz, bencil ve düzensiz yaşantısı her gün sürer gider. Beni yitiren işte bu soğukluktur.Tinsel yaşamımı nasıl dolduracağımın arayışı içersine girdim. Kendimi müzik ve müzikkonulu kitapları okuma tutkusuna kaptırdım. Özellikle, müzikte gizlenmiş olan karmaşıkinsancıl duyguları açıklamaya ve daha doğrusu sezmeye koyuldum. Oysa benim müziğe karşıolan tutkumu, bizim evde baltalamakla kalmayıp, herkese öfkeyle karşı çıktı; ben de kendimianlamsız ve boş bir yaşantı içinde buldum. Boyun eğerek, saatlerce ve sekiz on kez şucansıkıcı sanat denemesini kopya ettim. “Görevimi” zevkle yapmak için bir formül arıyorumama dayanıklı yapım isyan ediyor ve kişisel bir yaşantı ve uğraşı istiyor.’(324)

4 Ocak 1899: ‘Ama, yaşamım boyunca hep nefret ettiğim bu akordeonu, gerçektenistemiyorum.’(440)

3 Ekim 1910: ‘Hiçbir şey sanatın gerçek önemini empatik olarak müzikten daha fazlagösteremez: Başka insanlara nüfuz ediyorsunuz ve onlar aracılığıyla hissetmekistiyorsunuz.’(722)

AV

25 Ağustos 1852: ‘Bir su çulluğu vurdum.’(87)

26 Ağustos 1852: Ava gittim. Beş suçulluğu vurdum.’(87)

DİN

17 Mart 1890, Yasnaya Polyana: ‘Ama Hristiyanlar hem o zaman hem de şimdi devletinyalnızca düşmanı değil, aynı zamanda devletle başğdaşmayan bir doktrinin savunucularıdır.En korkunç ve tehlikeli aldanmalardan birisi; Constantine, Charlemagne ya da Vladimirtarafından vaftiz edilen insanların, kendilerinin Hristiyan olduğuna inanmasıdır. Bunlarhiçbir zaman Hristiyan halklar olmadı ve olmayacak. Bu inisanlar ancak Türkler, Çinliler veHintliler arasında bulunabilir.’(368)

3 Ağustos 1890, Yasnaya Polyana: ‘Eğer kilise mensupları Hristiyan iseler, benHristiyan değilim; eğer onlar değilse ben Hristiyanım.’(382)

25 Aralık 1890, Yasnaya Polyana: ‘Bu son günlerde rahatsız edici mektuplar alıyorum.Yasnaya Polyana sahte dindarlığı.’(393)


20 Şubat 1897, Nikolskoye: ‘Otoriteyi tanımaktan –yani insanların, kitapların ya dasanat eserlerinin sarsılmaz hakikat olduğunu kabul etmekten- daha büyük bir hata ve fikirlerikarıştıran neden yoktur… Bu hatanın en çarpıcı örneği ve en korkunç sonuçlarından birisi,asırlar boyu Hristiyanların ilerlemesine ket vuran Kutsal Kitapların ve İnciller’inotoritesidir.’(500)



27 Ekim 1900, Koçeti: ‘Masalların şiiri, yaşamdaki gerçek olayların ve efsanelerinşiiri. Hayvanların güzelliğinin, emeğin ürünlerinin, şekilli panjurların ve yelkovanların,şarkıların ve dansların sanatı. Ve bir de gerçek Hristiyanlık dini var.’(547)

15 Aralık 1900, Moskova: ‘Çağımızın en kötü iki belası: Kilise Hristiyanlığı, dahadoğrusu, insanlara çocukluklarında aşılanan ve hipnozla yaşamları boyunca etkisisürdürülen doğmatik, doğaüstü Hristiyanlık ile materyalizm; psikolojik, antropolojik ve herşeyden önce tarihsel materyalizmdir, yani her şeyin mekanik, fizik, kimya, biyoloji ve hatta(materyalist psikoloji anlamında) psikoloji kurallarına göre otomatik olarak geliştiği, buyüzden bütün iyi olma ya da iyilik yapma çabalarının boşuna ve anlamsız olduğu kanaatidir.İnsanlar Kilisenin ahlaksız yalanlarından kurtulur kurtulmaz, materyalizmin daha kötüyalanlarının kucağına düşmektedirler.’(550)

19 Mart 1901, Moskova: ‘Toplumdan din duygusu kaybolduğu anda kadınların gücüartar. Tamamen dindar bir dünyada kadınlar güçsüzdür; bizimki gibi dinsiz bir dünyadabütün güç onların elindedir.’ (556)

9 Ağustos 1902: ‘Papazlar bana hep, tinselliği işleyen ve L.N.’ye hakaret eden kitaplargönderiyorlar. L.N. haksız ama papazlar da haksız; hepsi aşırılığa kaçıyor, olumlu vesağduyulu bir davranış izine rastlanmıyor.’(538)

6 Ocak 1906, Yasnaya Polyana: ‘Yahudilik en din dışı inanç. Ortak paydası sonsuzlukolan bir din. Mensuplarının, kendilerini Tanrı’nın seçilmiş halkı olduklarına inandığı gururlubir din.’(609)

22 Ocak 1909, Yasnaya Polyana: ‘Bu yüzden burada belirtiyorum ya da sanıyorumtekrarlıyorum ki; ölmeden önce tamamıyla müstehcen sözler söylemek veya müstehcenresimlere bakmak gibi bir şey ve bu yüzden insanların benim ölüm yatağımda tövbe ettiğimve kutsal şarablı ekmeği yediğime dair söyleyecekleri hiçbir şey doğru değil.’(657)

3 aralık 1909: ‘Hristiyan olmak istemiyorum: aynı şekilde insanlara Brahmancı,Konfüçyüscü, Taocu, Müslüman vs. olmalarını tavsiye etmeyeceğim ve istemeyeceğim gibi.Herkes kendi dininde hepimiz için ortak olan yönleri bulmalı ve kendisine münhasır olanı terkedip, ortak olana sarılmalıdır.’(696)

7,8 Mart 1910: ‘Kişinin kendi dinini benimseyip, başkalarının dinini mahkum etmesinindışsal görünümünün ne kadar tehlikeli ve inandırıcılıktan uzak olduğunu hissettim.’(700)

İNANÇ

2 Temmuz 1852: ‘Tanrı dualarımızı yanıtlar mı ve bu dua etme gereksinimi bütüninsanlarda var mıdır? Duanın yararına ilişkin işte size iki kanıt ve tersi yönde hiçbir kanıtyoktur. Yararlıdır; çünkü zararlı değildir ve manevi inzivadır.’ (85)

Tolstoy sıkça pragmatik akla güvenmiştir, kuramsal akla rağmen. Bunları karşı karşıyagetirmekten de çekinmeyecek kadar donanımsızdı (bunu açmalıyım-ZK)

28 Mart 1884: ‘Aklım ve kalbim dolu, ama Tanrı’dan kesin bir emir işitemiyorum.’(283)

31 Mart 1884: ‘Kendisi akıl bakımından ciddi anlamda hasta. Her şeyden önemlisi dehamile. Büyük günah ve utanç.’(284)




5 kasım 1893: ‘Ben iyi ve kötü ruhlara (meleklere ve cinlere) inanıyorum. Kötü ruhlar,benim sevdiğim adamı egemenliği altına almışlar, ama o, hiç de bunun farkında değil. Etkisiuğursuzluk getiriyor. Oğlu, kızları ve onunla ilişki kuran öteki kişilerin tümümahvoluyorlar.’(246)

11 Aralık 1897, Moskova: ‘Hristiyan olmayan bütün insanlar gibi zihinsel olarakhasta…’(512)



30 Ağustos 1900, Yasnaya Polyana: ‘Ve bu soruya kesin olarak inanmadığım cevabınıvermeye zorlandım. “Peki ben neye inanıyorum?” diye sordum kendime. Ve bunasamimiyetle, iyi olması gerekene inandığım cevabını verdim: mütevazı olmaya, affetmeye vesevmeye. Bunlara bütün varlığımla inanıyorum.’(544)

13 Nisan 1902: ‘Şimdi dehşetle izliyor ve görüyorum ki dindarlıkla ilgili hiçbir iz yokonda.’(529)

24 Ağustos 1906, Yasnaya Polyana: ‘Anarşistler arasında sayılıyorum; ama ben biranarşist değilim, Hristiyanım. Benim anarşizmim yalnızca Hristiyanlığın insan ilişkilerine

uygulanmasından ibaret. Aynısı anti militarizm, komünizm ve vejeteryanlık için degeçerli.’(617)

9 Kasım 1906, Yasnaya Polyana: ‘Ancak kendisini hür hisseden kimse başkalarına tabiolabilir. İstediğini yapabilen kimse kendisini hür hisseder; halbuki her istediğini yapan kimseher şeyin kölesidir. Hür olan tek kişi, kendisini Tanrı’nın kulu olarak gören ve ancakTanrı’nın istediğini yapan kimsedir ve bu yaptığını hiç kimse ve hiçbir şey önleyemez (Hayırlıişler).’(620)


‘Sevgili kardeşlerim! Niye kendinize ve diğer insanlara işkence ediyorsunuz? Niyeinsanların yaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye, insanların kendilerini değiştirmeye veiyileştirmeye çalışıyorsunuz? Bunu ne siz, ne de başkası yapabilir. Ama insanlarınyaşamlarını değiştirmeye ve iyileştirmeye çalışmak, hem size hem de diğer insanlarazulümdür; sizin ve onların yaşamlarına zarar verir. Dünyadaki hiçbir insan diğer insanlardareform yapmak için görevlendirilmedi ve bu yüzden hiç kimse bunu yapamaz. Herkestenyalnızca kendisinde reform yapması ve kendisini iyileştirmesi beklenmektedir. Herkes bunuyapabilir ve yapmalıdır.’(632)

17 Ağustos 1910: ‘Okumak için Tanya’dan, basit bir Fransızca roman istedi. Dindardüşünür, inanç yayıcı rolünden bıktı, bu onu çok yoruyor.’’(660)

TANRI

1 Şubat 1860, Yasnaya Polyana: ‘Zihinsel gelişimin fiziksel olarak yüksek bir derecesiolduğunu öğrendim. Ben o düzeye aitim. Mekanik olarak dua etmeyi düşünüyorum. Peki kimeyakaracağım? O’ndan açıkca bir şey isteyebileceğim ve O’nunla iletişim kurabileceğim birTanrı’yı nasıl hayal edebilirim? Ve eğer O’nun böyle bir varlık olduğunu düşünürsem; ozaman da benim için bütün yüceliğini kaybedecek. Kendisinden bir şeyler istenebilen vekendisine hizmet edilebilen bir Tanrı, aklın zayıflığının ifadesidir. Halbuki Tanrı benimO’nun bütün varlığını hayal edememem nedeniyle Tanrı’dır. Bunun yanı sıra O bir Varlıkdeğildir; O bir yasa ve kudrettir. Bırakalım bu sayfa benim aklın gücüne olan inancımın biranısı olarak kalsın.’(220)

28 Mart 1884: ‘Aklım ve kalbim dolu, ama Tanrı’dan kesin bir emir işitemiyorum.’(283)

17 Haziran 1890, Yasnaya Polyana: ‘Yani Tanrı’ya; Onun hakikatını yalnızca sözlerledeğil fiillerle, fedakarlıkla ve fedakarlık örneği göstererek, yurtdışında yayarak hizmet etmekistiyorum. Ama bir sonuç alamıyorum. Tanrı bunu yapmama izin vermiyor. Bunun yerinekarımın eteğine tutunmuş, ona esir olmuş halde yaşıyorum. Ben ve çocuklarım, sevgiyi yokedemeyeceğim sahte bahanesine sığınarak haklı çıkarmaya çalıştığım soysuz ve firavunca biryaşam sürüyoruz. Fedakarlık ve zafer örneği yerine, beni İsa’nın dinine yabancılaştıran kötü,soysuz ve firavunca bir yaşam sürüyorum. Ama Sen kalbimde ne olduğunu ve ne istediğimi

biliyorsun. Eğer benim kaderim bu değilse, eğer Sana hizmet etmemi istemiyorsan; yalnızcabir pislik gibi yaşamamı istiyorsan, o zaman Sen nasıl istersen öyle olsun.’(376)




27 Mart 1895, Moskova: ‘Ama eğer eserlerimi araştırmak istiyorlarsa, içinde Tanrı’nınkudretinin benim aracılığımla konuştuğunu bildiğim pasajları dikkatle okusunlar veonlarıkendi yaşamları için kullansınlar. Tanrı’nın iradesinin halifesi haline geldiğimi hissettiğimanlar oldu. Çoğu zaman kusurlu, kişisel tutkularla dolu idim ve hakikatın ışığı benimkaranlığımla gizlendi. Yine de bu hakikat bazen benden geçmeyi başardı ve bunlar benimyaşamımın en mutlu anlarıydı. Tanrı bu hakikatlerin benim vasıtamla ulaşmasını nasip etti veinsanlar, benim onlara verdiğim yapay ve kusurlu biçime rağmen, bu hakikatlerlebeslenebilirler.’(461)

12 temmuz 1895, Yasnaya Polyana: ‘Benim kararım; insanlarla ilişkilerim zayıflamayabaşladığında, daima Tanrı’yla ilişkimi gözlemlemekti. Hala bunu yapmaya çalışıyorum. Vebazen yardımı oluyor.’(470)

29 Aralık 1900, Moskova: ‘Üzüntü Tanrı’nın seni ziyaret ettiğini ve hatırladığınıgösterir.’(551)

6 Haziran 1906, Yasnaya Polyana: ‘Tanrı’yla doğrudan ilişki kurmaya çalışıyorum.Nadir hallerde bunu yapabiliyorum.’(615)

30 Temmuz 1906, Yasnaya Polyana: ‘Tanrı var mı? Bilmiyorum. Benimn manevibenliğimi yöneten bir yasa olduğunu biliyorum. O yasanın kaynağı ve nedenini Tanrı olarakadlandırıyorum.’(616)

20 Temmuz 1907, Yasnaya Polyana: ‘(15) Bir kimseye rastladığında, bir şakaylakonuşmaya başlamak ne kadar kötü bir alışkanlıktır. Tanrı o kişinin içindedir ve Tanrı’ylaşaka yapmamalısın. Bir kişiye rastladığında, onunla daima bütün ciddiyetinle konuş.’(630)

17 Eylül 1908: ‘Tanrıyı kavrayış ne denli derinse, ondan söz ediş o denli azalır, böyleoluşu ise hem daha sağlam, hem daha iyi bir inanç olur.’(584)

5 Temmuz 1909, Yasnaya Polyana: ‘(2) Tanrı’nın insanlarla konuşmak için nedenbenim gibi itici bir yaratığı seçmesine hayret etmekten kendimi alamadım.’(673)

DİL

5 Temmuz 1854: ‘Kendimi Fransızca ifade etmek ve yazmak günden güne güçleşiyor.Peki kötü konuştuğum bir dilde konuşma ve yazma aptalca adetine neden ihtiyaç duyuyor? Vebu adetten dolayı ne kadar çok sorun, zaman israfı, düşünce bulanıklığı ve kişinin kendi anadilinde kusurlar doğuyor.’(123)

YAZIN, YAZMA, OKUMA

7 Mart 1851: ‘Yapacak bir çok şey varken, roman okudum.’(41)

27 Mart 1851: ‘Mutlaka tenselliği yazmalıyım.’ (44)

10 Ağustos 1851: ‘İmgeleye başladığımda, hiçbir zaman kafamda tek bir geçerlidüşünce bulgulayamıyorum. Tersine imgelemime doluşup duran bütün düşünceler her zaman

en önemsiz olanlar. Kesinlikle dikkat çekmeyecek olanlar. Ama bir düşünceyiaydınlattığımızda bu bir dizi başka düşünceye götürüyor.’ (59)

2 Ocak 1852: ‘Her yazarın usunda, her yapıt için özel bir ideal okuyucu kategorisivardır. Bu ideal okuyucuların isteklerini açıkca belirlemek ve eğer dünyada o türde ikiokuyucu varsa bile, yalnızca onlar için yazmak gerekir (…) Yazar asla olağan karakter vekişileri gözden uzak tutmamalıdır- onları esas almalı ve tuhaf olanlar, onlarla karşılaştıraraktanımlamalıdır.’(64)

1 Nisan 1852: ‘Olaylara onları kaleme dökme niyetiyle bakan insanın gözünde her şeysahte bir ışık altında görünüyor. Bunu kendimde yaşadım.’(75)

28 Kasım 1852: ‘Kesinlikle bir amaç ya da yararlı olma umudu olmaksızınyazamam.’(91)

29 Haziran 1853: ‘Eğer yazarsanız, bunun doğrudan bir avantajı olmasa bile, enazından sizi çalışmaya alıştırır ve tarzınızı biçimlendirir. Ama eğer yazmazsanız, dikkatinizdağılır ve aptalca şeyler yaparsınız.’(101)

24 Ekim 1853: ‘Bir eseri, özellikle de tamamen edebi bir eseri okurken, asıl ilgiduyduğum yazarın esere yansıyan karakteridir. Ama içinde yazarın kendine ait bir bakışaçısını vurguladıktan sonra, onu birkaç kez değiştirdiği eserler var. En kabul edilebilir olanı;yazarın kendi kişisel görüşlerini gizlemeye çalışması, ama gereken her yerde kendigörüşlerine sadık kalmasıdır. En tatsız olanlar ise, içinde görüşlerin çok sık değişmesinedeniyle hangisinin gerçek görüş olduğunu bulmanın imkansız olduğu eserlerdir.’(106)

19,20 Aralık 1853: ‘Bir eserin çekici olması için yalnızca tek bir düşüncenin egemenolması yetmez; aynı zamanda tamamıyla tek bir duygunun etkisinde olması gerekir. İlkGençlik’te böyle olmadı.’(115)

17 Eylül 1855: ‘Ben tatlısu yazarı olamam ve boş şeyler, fikirsiz ve her şeyden önceamaçsız eserler yazamam (…) Edebiyat benim esas ve tek mesleğim; bütün diğer eğilimler veuğraşılarımın önünde yer alıyor. Amacım edebi bir ün kazanmak. Ve eserlerimleyapabileceğim iyilik. Yarın Karalez’e gideceğim ve terhisimi isteyeceğim. Sabahleyin iseGençlik’e devam edeceğim.’(149)

18 Ağustos 1857: ‘Kafkasya Masalı’ndan hiç memnun değilim. Bir fikir olmaksızınyazamam. İyi olan heryerde iyidir; her yerde aynı tutku vardır ve ilkel devlet iyidir fikriyeterli değil.’(204)

19 Ocak 1858, Moskova: ‘Çiçerin’in felsefesi de dahil olmak üzere, tüm felsefe yaşamınve şiirin düşmanıdır. İçine ne kadar çok gerçek girerse, o kadar genelleşiyor vesoğuklaşıyor.’(208)

23 Mart 1865: ‘Düşünceleri ve yazarlık planları konusunda benimle de konuşuyor ve bukonuşmalar beni mutlu ediyor. Onu anlıyor ve çok seviniyorum ama, bunlar bana nekazandırır? Romanı ben yazmıyorum ki…’(77)

3 Ekim 1865: ‘Hevesim kırılıyor. Okuma ve hayal görme volupte (tutkumu)engellemeliyim. Bu güçlerimi yazmak için kullanmalı, onların yerine fiziksel çalışmayıkoymalıyım.’(263)

17 Eylül 1876: ‘Yazmayı tasarladığım yaşamöyküsünü (Tolstoy’un) beceremeyeceğimianladım çünkü tarafsız olamayacağım. Güncesinin sayfalarını karıştırırken, doymazcasına,bir aşk ilişkisiyle ilgili bir anıştırma arayıp durdum, kıskançlıktan kıvrandım ve kafam karıştı.Ama arayacağım.’(101)

15 Mart 1884: ‘Son kitabımın (Neye İnanıyorum?) iğneleyiciliğinden iğrendim.’(281)

23 Kasım 1888: ‘Hala yazmıyorum. Beni masamın başına oturtacak bir nedenim yok vebu durumda kendimi zorlamıyorum.’(313)

25 Kasım 1888: ‘İyi değilim. İyi uyuyamadım. Hapgood geldi. Hapgood sordu:”Nedenyazmıyorsun?” Ben:”Boşu boşuna meşguliyet” dedim. Hapgood; “Neden?” dedi. Ben:”Çokfazla sayıda kitap var ve bugün ne tür kitaplar yazılırsa yazılsın, dünya aynı şekilde sürüpgidecek. Eğer İsa gelse ve Kutsal Kitap’ı bastırsa, bayanlar yalnızca onun imzasını almayaçalışacak ve başka bir şeyle ilgilenmeyecekler. Yazmayı, okumayı ve konuşmayı bırakmalıyız;harekete geçmeliyiz.’(314)

1 Aralık 1888: ‘Gazete ve roman okumak, tıpkı tütün içmek gibi- her şeyi unutma aracı.Boş sohbetler de aynı şekilde. Kişi bunları yapmamalı; bunların yerine sessizce oturupdüşünebilmeli ya da bir çocukla oynayıp onu rahatlatmalı ya da birisiyle samimi bir şekildekonuşup ona yardım etmelidir.’(315)

5 Ocak 1889, Moskova: ‘Zverev’in çılgınlığı korkutucu. Homo homini lupus (insaninsanın kurdudur); Tanrı yok, ahlak ilkeleri yok, yalnızca değişim var. Korkunç ikiyüzlüler,kitap kurtları ve bu yönleriyle zararlılar.’(319)

10 Şubat 1889, Moskova: ‘Gerçekten hem bir çağrı yapmalı, hem de bir roman [Diriliş]yazmalıyım. Yani düşüncelerimi ifade edeceğim ve kendimi yaşamın akışına teslimedeceğim.’(323)

29 Mayıs 1889, Yasnaya Polyana: ‘Yazmak istediğim ve yazmaya ihtiyaç duyduğum çokşey var; ama gücüm yok.’(337)

29 Ağustos 1889, Yasnaya Polyana: ‘Mükemmel derecede tamamlanmış bir öykü, benimargümanlarımı daha inandırıcı kılmayacak. Ben eserlerimde de kutsal aptal (yurodivi)olmalıyım.’(348)

18 Temmuz 1893, Begiçevka: ‘Roman formu kalıcı değildir; şimdiden ölmeye başladı.Kişi yalanları yazmaktan, olmayan bir şeylerin olduğunu söylemekten utanıyor. Eğer bir şeysöylemek istiyorsan, bunu dürüstçe söyle.’(423)

26 Eylül 1895: ‘Yazma işinde de bir ilerleme kaydedemedim. Çok fazla değişiklikyaptım ve her şey karıştı. Ve bütün bu uydurmaları yazmaktan utanıyorum.’(475)

21 mart 1898, Moskova: ‘İnsanın değişen doğasını; aynı kişinin şimdi bir melek, şimdibir bilge kişi, şimdi bir aptal, şimdi bir güçlü kişi ve şimdi dünyanın en aciz yaratığı olduğunuaçıkca ifade eden bir sanat eseri yazmak ne kadar güzel olurdu.’(518)

26 Haziran 1899, Yasnaya Polyana: ‘Bir yazarın, bir sanatçının insanların ıstırapçektiğini gördüğünde, onlara sempati göstermeyip yalnızca bu ıstırapları anlatabilmek içingözlemlemesi tuhaf ve ahlaksızca görünüyor. Ama bu ahlaksızlık değil. Sanat eserinin –eğeriyi bir eserse- manevi etkisiyle karşılaştırıldığında, bir kimsenin ıstırabı çok önemsizgörünecektir.’(533)

7 Mayıs 1901, Moskova: ‘Tiplerin birbiri üstüne cesurca bindirilmiş gölgelerdenkazandığı gücü ilk kez açıkça anladım. Bunu Hacı Murat ve Marya Dimitriyevna’dayapacağım.’(557)

13 Haziran 1902: ‘Şimdiye dek yazdıklarını bugün kopye ettim ama mantıksız, anlamsızve soyut bir sürü şey var.’ (534)

13 Aralık 1902: ‘Eleştirmenler entelijensiyası halk kitlelerine rehberlik edebilecek birhareket olarak görerek hata yapıyorlar (Milyukov). Bir yazarın, eserleriyle kitlelere bilinçlibir şekilde rehberlik edebileceğini düşünmesi daha da yanlıştır.’(567)

24 Eylül 1906: ‘Yazmaktan çok daha değerli ve önemli olan konu yaşamaktır –insanlarla doğrudan ilişki kurmaktır. Bu durumda insanlar üzerinde doğrudan bir etkiyesahip olabilirsiniz, başarı ya da başarısızlığı görebilirsiniz; hatalarınızı görebilir vedüzeltebilirsiniz. Ama yazarken hiçbir şeyi bilmiyorsunuz. İnsanlar üzerinde bir etkinizolabilir ya da olmayabilir. Belki de sizi anlamadılar, belki yanlış bir şey söylediniz. Bunlarınhiçbirini bilemezsiniz.’(618)

6 Aralık 1908, Yasnaya Polyana: ‘Edebi bir şey yazmak istiyorum; ama başlangıçyapamıyorum. Çünkü beni yazmaya itecek, yazmadan duramayacağım bir şey yok.’(647)

21 Ekim 1909: ‘Evet, edebi çalışma yapmak istiyorum. Kişinin hiç kimseyisuçlamaksızın her şeyi ifade edebileceği ve yükünden kurtulabileceği bir çalışma.’(690)

23 Ekim 1909: ‘Entelektüel dünyamızdaki insanların dargörüşlülüğünün ananedenlerinden birisi, çağdaşlığı yakalama çabaları; son zamanlarda neler yazıldığınıöğrenme ya da en azından bu konuda bir fikir sahibi olma çabalarıdır. “Hiçbir şeyikaçırmamalıyız.” Halbuki her alanda kitap dağları yazılıyor. Ve iletişim kolaylığı nedeniylebütün bunlara ulaşmak mümkün. Kişi hangi konuda konuşursa konuşsun, insanlar şöyle der:“Peki, Chelpanov, Kun, Breding’i okudun mu? Eğer okumamışsan bu konudakonuşamazsın.” Ve acele etmeli, onları okumalısın. Halbuki kitaplar dağ gibi. Ve bu acele,kişinin kafasını çağdaş, önemsiz ve karmaşık şeylerle doldurması yüzünden; ciddi, gerekli,gerçek bilgiyi alma imkanını ortadan kaldırmaktadır. Bunun ne kadar aşikar bir hataolduğunu düşünebilirsiniz. Bizler binlerce yıl boyunca milyarlarca insan arasından sıyrılanen büyük düşünürlerin sonucuyuz. Ve bu en büyüklerin düşüncelerinin sonuçları zamanıneleğinde elenmektedir. Bütün sıradanlık elenip gider ve yalnızca orijinal, derin, gerekli olankalır. Geriye kalanlar Vedalar, Zerdüşt, Buda, Lao-Tzu, Konfüçyüs, Mani, İsa, Muhammed,

Sokrat, Marcus Aurelius, Epictetos ve modernler: Rousseau, Pascal, Kant, Schopenhauer vebirçok diğerleri. Ve çağdaşlara yetişmeye çalışanlar bunlardan hiçbirini tanımıyor; amayetişmeye çalışıp duruyor ve kafalarını çer çöple dolduruyorlar. Bunların hepsi eleğin altınageçecek ve hiçbirisi kalmayacak.’(691)

3 Aralık 1909: ‘Söz sanatçısı olmak için, kişinin ruhsal bakımdan zirvelere yükselme vederinliklere düşme yeteneğine sahip olması gerekir. Sonra bütün ara aşamalar bilinir ve kişihayal içinde, çeşitli basamaklarda duran insanların yaşamlarını yaşayabilir.’(695)

6 Ağustos 1910: ‘(1) Benim kadar bütün kötü huylarla donatılmış bir insana nadirenrastlıyorum: şehvet, bencillik, kötülük, kibir ve hepsinden öte kendini sevme. Tanrı’ya şükür,böyle olduğumu biliyorum ve kendimdeki bütün bu kötülükleri gördüm ve görmeye devamediyorum. Hala bu halimle mücadele ediyorum. Eserlerimdeki başarının sırrı budur.’(715)

11 Ekim 1910: ‘Bizim kitaplık tam bir rastlantı sonucu oluştu: dünyanın dört biryanından ithaflı, imzalı ve kuşkusuz bedava kitaplar gönderildi; bunların içinde iyileri olduğugibi, hiçbir değeri bulunmayanlar da vardı. L.N. kendisi çok az kitap satın aldı, çoğu onagönderildi; bu durum, belirli bir özelliği ve yönlendirici görüşü olmayan bir kitaplıkoluşturdu.’(700)

BELGE

22 Nisan 1891:

Haşmetli İmparator

Kocam kont L.N.Tolstoy ile ilgili bir dilekçeyi Majestelerine, kendim sunmak üzere,Majestelerinden bir görüşme istemek cesaretimden ötürü beni bağışlayın. Majestelerininiliyik sever ilgisi bana, eşimin eski yayınsal çalışmalarına dönmesini sağlayacak koşullarıaçıklamak ve onun çalışmasına yönelik bazı suçlamaların zaten sağlığını kaybeden amayapıtlarıyla vatanının onuruna yararlı işler yapabilecek bir Rus yazarının son ruhsal gücünüyok ettiğini ortaya koymak olasılığını verecektir.

Haşmetli İmparatorun sadık ve saygılı uyruğu

Kontes Sofiya Tolstoy

14 temmuz 1910: ‘Bu sabah bana verdiği mektubu (…) İyi ki bu mektubun birkaçkopyası var. Tanya’da da bir suret var:

“Ben beni sevdim ve soğukluk yaratarak bir sürü nedenlerin söndüremediği bu aşklaseni eskisi gibi seviyorum. Gerçek bir aşkın aldatıcı gösterilerini yok edebilen evlilikilişkilerimizin kesilmesinden burada söz etmek istemiyorum. Bu soğukluğun nedenleriilkin benim özdeksel yaşamdan ve onun uğraşı ve kaygılarından aşamalı olarakkopmamdan kaynaklanmaktadır. Ben özdeksel uğrasışalır sevmiyor, sen ise onlardan

ayrılmak istemiyor ve ayrılamıyordun., tinsel ilke yoksunluğundan kaynaklanan bu durumbeni bazı düşüncelere götürdü, bu da çok doğaldı ve bu konuda sana hiçbir sitemdebulunmuyorum. (…)


1910: “Gidişim, sana acı verecek, üzgünüm, bana inan ve başka türlüyapamayacağımı anla. Benim evdeki durumum çekilmezdi ve çekilmez oldu. Ötekinedenlerin yanı sıra, şatafatlı koşullar içinde, eskiden olduğu gibi, yaşamayısürdüremedim ve benim yaşımdaki ihtiyarların göreneğine uyarak, dünyayı terk edip,yaşantımın son günlerini sessizlik ve yalnızlık içinde geçirmek istedim (…)

“Bunu anlamanı ve nerede olduğumu öğrenecek olursan gelip beni aramamanıyalvararak rica ediyorum. Senin gelişin sadece ikimizin de durumunu kötüleştirir amabenim kararımı değiştiremez.

“Benimle birlikte namusluca geçirdiğin kırksekiz yıllık yaşam yaşam için sanateşekkür ederim ve sana yapılan ve bana yüklenen suçlamalar için beni bağışlamanıdilerim, senin bana karşı yaptığın haksızlıkları da benim bağışladığımı bilmeni isterim.Benim gidişimle, senin için oluşacak değişiklikleri kabullenmeni öğütlerim. Bana birhaber iletecek olursan Şaşa’ya söyle, o beni nerede bulacağını bilecek ve gerekeniiletecektir. Ama benim nerede olduğumu açıklayamaz, çünkü bulunduğum yeri hiçkimseye söylememek konusunda bana söz verdi.”(717)

GÜNCE


24 Nisan 1863: ‘Liova ile ilişkilerimden hoşnut değilim. Kişiliğimle ilgili konular benitedirgin ediyor ve utandırıyor, acaba neden? Pişmanlık duyacak bir şey yapmadım, ona karşısuçlu da değilim… Ama bu satırları onun okuyacağını düşününce de tedirgin oluyorum.Benim istediğim nedir?.. Açıklanamaz bu.’(53)

18 Haziran 1863: ‘Onun benim omuzlarımın üzerinden bunları okuduğu düşüncesiyazdıklarımdaki gerçeği azaltıyor ve lekeliyor.’(259)

26 Mart 1865: ‘Şu anda sanırım o da kendi güncesini yazmaktadır. Onun güncesiniartık hiç okumuyorum. Birbirimizin yazdığını okuyunca açık yüreklilik ve içtenlikkalmıyor.’(78)


20 Kasım 1890, Yasnaya Polyana: ‘Aramızda, azıcık olsun bir birlik, ruhsal ve içten biranlaşma oluşturmayı çok istedim ve tüm gücümle uğraştım. Güncelerini gizlice okuyarak, bizitekrar birleştirebilecek bir şey bulabilir miyim diye can atıyordum ama günceler beni dahaçok umutsuzluğa düşürdü. Onları okuduğumu anlamış olacak ki, şimdi güncelerini bendensaklıyor. Bana da bir şey söylemedi (…) Onda, nefis düşkünlüğünden başka bir şeybulunmadığını çok geç anlamışım. Şimdi gözüm açıldı ve yaşantımın boşa gittiğini, yokolduğunu görüyor ve anlıyorum (…) Birbirimize tek bir söz söylemeden günler, haftalar veaylar geçiyor. Eskiden olduğu gibi ilgilendiğim şeylerden, düşüncelerimden, çocuklardan, birkitaptan, herhangi bir şeyden sözetmek istiyorum ama sanki bana, “Saçmalıklarınla canımısıkmaya geliyorsun, hala bir şey mi umuyorsun?” demek ister gibi, bir tersleme ve ürkütenbir bakışla karşılaşıyorum (…)Oysa suçsuz olmama, ömrüm boyu onu sevip onurunukorumama karşın, bir cani gibi ondan korkuyorum. Hakaret ve dayaktan daha etkili olan,sessiz, sert ve kin dolu bitemlerden korkuyorum. Genç yaşlarından bu yana sevmeyibilememiş, öğrenememiş ve alışmamış.’(142-43)

16 Aralık 1890: ‘İşin en şaşırtıcı yönü, beni kendisine acındırmaya çalışıyordu. Amaboşuna uğraştı, çünkü içten gelen hiçbir davranışta bulunmadı, kendini benim yerime koyup,onu kırmak ve hırsız mujiklere de bir kötülük yapmak niyetinde olmadığımı anlamak istemedi.

Kendine hayranlığı, tüm güncelerinde açıkça görülüyor. Onun gözünde, kişilerin,sadece onu ilgilendirdiği oranda, varoluşlarını saptamak, çok şaşırtıcı (…) Güncelerindebugün beni etkileyen başka bir şey var: Serseri yaşantısına karşın, L. Her gün iyi bir işyapmaya uğraşıyordu.’(151)

7 Ocak 1891: ‘Anladığım kadarıyla L.’nin günceleri hiçbir aşkı içermiyor. Görünüşegöre, bu duyguyu hiç tanımıyor.’(162)

18 Ocak 1891: ‘L.’nin günceleri çok ilginç; Kırım ve Sivastopol savaşları dönemi.Defterin arasında, ikiye katlanmış ayrı bir kağıt, sefilliğin, sapıklığın ve edep kurallarını hiçesayma saygısızlığının belirtisi olarak, beni çok şaşırttı.’(167)

12 Şubat 1891: ‘Ben de ona karşılık verdim ve, eğer üzülüyorsa, benim kendisineacımayacağımı ve eğer güncelerini yakmak istiyorsa yakabileceğini, yaptığım çalışmaya hiçönem vermediğimi, kimin kimi üzdüğüne gelince, son yapıtı Kreutzer Sonata’yla beni,herkesin yanında küçük düşürdüğünü ve bu durumu düzeltmenin de zor olduğunu söyledim(…) Ben bu öykünün beni hedef aldığını, doğrudan doğruya beni yaraladığını, beni herkesingözünde alçalttığını ve karşılıklı sevgimizden arta kalanını da yok ettiğini, kendim hissettim.Ve bunların tümü, evlilik yaşantım süresince, kocama karşı beni suçlu duruma düşürecek birdavranışta bulunmadığım ve herhangi bir kişiye ne bir bakış, ne bir hareketle, böyle bir kanıuyandırmadığım halde… Yüreğimde, başka birisini sevme olasılığı bulunmuş da olsa, bendebir iç mücadele geçmiş de olsa, bu başka bir sorun, bu benim, işim, yüreğim, benim kutsal

yerim, ben saf ve temiz kaldığıma göre, kimsenin ona dokunmaya, sözetmeye hakkıolamaz.’(174)

6 Şubat 1898: ‘Günce defterini nereye sakladığını bilemiyorum, belki de Çerkov’agöndermiştir. Kendisine sormaktan da çekiniyorum.’(377)

19 Şubat 1898: ‘L.N. güncesini bilmediğim bir yerde ve özenle saklıyor. Eskiden desaklardı ama, sakladığı yeri bilir ya da bulurdum. Şimdi ise bilmiyor ve bulamıyorum.’(383)

12 Mart 1902: ‘Kocamın güncesini okuduğum zaman onun güç ve etkinliğinianladım; kendi ününü korumak için durmadan bana sövüp saydığını o zaman gördüm;şatafatlı yaşamını şu ya da bu biçimde haklı çıkarmak, bana kabul ettirmek ihtiyacınıduyuyordu. Vaneçka’mın öldüğü yıldı; çok perişandım, kocama yaklaştım ama yüreğim veumutlarım kırılmıştı.’ (527)

3 Ocak 1909, Yasnaya Polyana: ‘[Günlüğüm, onu okuyan insanlara karşı yaklaşımımbana zarar veriyor. Lütfen okumayın.]’(654)

26 haziran 1910: ‘Günce defterlerinde L.N., beni hep iyi davranarak savaşılmasıgereken bir zorba gibi gösteriyor. Kendisi ise yüce gönüllü, büyük, sevgi dolu ve dindargörünüyor.’(593)




14 Temmuz 1910: ‘L.N. beni görmeye geldi. Ona, terazinin bir kefesinde defterler,ötekinde ise benim yaşamım var dedim. Güncenin defterlerine karşılık benim yaşamım,ikisinden birini seç, dedim.’(618)

18 Temmuz 1910: ‘Güncesini bana vermesini istemiyorum; ölünceye dek onu saklasın.Ben sadece, onu okumamı önlemek için Şaşa’da, Sergeyenko’da, Çerkov’da ve nerede olursaolsun saklamış olmalarına ve yalnızca karısının okuma hakkı olmamamısan üzüldüm veonuruma dokundu…’(628)

12 Ağustos 1910: ‘Güncemi tekrar okudum ve kendi öz yaşantım ve kocamınkikarşısında dehşete kapıldım. Bu tür yaşamayı sürdürmem olanaksız’(655)

15 Ağustos 1910: ‘Bu demektir ki, daha önce söylediğim gibi kocamın şimdiki güncesiBay Çerkov için yazılıyor ve içeriğinde hiçbir açık yüreklilik yok. Gizlilikleri, aldatmacalarıve gizleme meraklarıyla canları cehenneme. Zaman, gerekli açıklamayı yapacaktır (…) BenL.N.’nin Günceyi benden sakladığı için kuşkulanmıyorum; bu usa yakın ve tümüyle haklı veonu herkesten saklamak gerekirdi. Hayır, beni tasalandıran bu değil ama Çerkov ve Şaşa onuokuyabildiği halde, karısının, benim bu hakka sahip olmamam. Öyleyse, Çerkov ve kızımıyargıç yerine koyarak L.N. benim hakkımda atıp tutuyor, kötü niyetli ve acımasız olan dabu.’(658)



İMGE(LEM):

11,12,13,14,15,16 Aralık 1853: ‘Bazı nedenlerden dolayı güç fikri bende kendiliğindenel şekliyle –özellikle de güzel bir elle- özdeşleşmiştir. Bazen güzel bir ele bakarken şöyledüşünülebilir: “Acaba şu adama bağlı olsaydım, ne olurdu?”(114)

3 Ekim 1865: ‘Hevesim kırılıyor. Okuma ve hayal görme volupte (tutkumu)engellemeliyim. Bu güçlerimi yazmak için kullanmalı, onların yerine fiziksel çalışmayıkoymalıyım.’(263)

DÜŞ

12 Aralık 1856: ‘Çok üzgünüm. Rüyamda yerde kan gölü vardı. Ayrıca göğsüme esmerbir kadın oturmuş, çıplak bir şekilde bana doğru eğilmiş bir şeyler fısıldıyordu.’(181)

11/23 Ağustos 1860: ‘Rüyamda bir köylü gibi giyindiğimi ve annemin beni tanımadığınıgördüm.’(223)

29 Haziran 1889, Yasnaya Polyana: ‘Ölmeye hazırım. Geceleyin rüyamda insan kadarbüyük bir fare fördüm ve çok korktum. Asıl korktuğum ölüm gibi görünüyor. Ama hayır,korktuğum şey saf ve basit terördü.’(340)

7 Mart 1904, Yasnaya Polyana: ‘Ben genellikle kendimi asker olarak görürüm; sık sıkkarıma ihanet etmiş olarak görürüm ve bu beni dehşete düşürür.’(582)

29 Kasım 1908, Yasnaya Polyana: ‘Dün gece rüyamda İsa dramasını kısmen yazıyor vebesteliyor, kısmen de oynuyordum. Ben İsa ve bir askerdim. Kılıcını çektiğini gayet iyianımsıyorum. Hem de çok canlı.’(647)

YAPITI

19,20 Aralık 1853: ‘Bir eserin çekici olması için yalnızca tek bir düşüncenin egemenolması yetmez; aynı zamanda tamamıyla tek bir duygunun etkisinde olması gerekir. İlkGençlik’te böyle olmadı.’(115)

18 Ağustos 1857: ‘Kafkasya Masalı’ndan hiç memnun değilim. Bir fikir olmaksızınyazamam. İyi olan heryerde iyidir; her yerde aynı tutku vardır ve ilkel devlet iyidir fikriyeterli değil.’(204)

9 Nisan 1859, Moskova: ‘Anna’yı (Aile Mutluluğu) bitirdim; ama güzel olmadı.’(218)



12 Kasım 1866: ‘Arasıra L. İle birlikte, bu yapıttan (Savaş ve Barış) söz ediyoruz venedenini bilmiyorum (ama gurur duyuyorum) bana güveniyor ve eleştirilerime önemveriyor.’(86)

10 Şubat 1889, Moskova: ‘Gerçekten hem bir çağrı yapmalı, hem de bir roman [Diriliş]yazmalıyım. Yani düşüncelerimi ifade edeceğim ve kendimi yaşamın akışına teslimedeceğim.’(323)

2 Temmuz 1889, Yasnaya Polyana: ‘Kreutzer Sonat’a devam ettim. Kötü gitmiyor.Hepsini bitirdim. Ama şimdi başından itibaren gözden geçirmeliyim. Onun çocuk sahibiolmasının yasaklanması ana konu yapılmalı. Çocuksuz başarısız olmaya mahkum bir haleindirgeniyor. Annenin egoizminden daha fazla söz edilmeli. Annenin fedakarlığı ne iyi nekötü. Yalnızca çalışmaktan ibaret. Her ikisi de sevgi ve anlayış olduğunda iyi. Ama kişininkendisi için çalışması ve yalnızca kendi çocukları için fedakarlık yapması kötü. Erkenyattım.’(341)

24 Temmuz 1889, Yasnaya Polyana: ‘Kreutzer Sonata ve Sanat Üzerine’yi yazıyorum.Ama her ikisi de negatif ve kötü. İyi bir şeyler yazmak istiyorum (…) Biraz Kreutzer Sonataüzerinde çalıştım. Onu kabaca tamamladım. Şimdi tamamını nasıl yeniden düzenleyeceğimi,kadın için şefkat ve sevgiyi nasıl dahil edeceğimi buldum.’(344)

10 Ekim 1889, Yasnaya Polyana: ‘Bütün bu eserden [Kreutzer Sonata] iğrendiğimihissediyorum. Büyük depresyon yaşıyorum.’(351)

6 Aralık 1889, Yasnaya Polyana: ‘Kreutzer Sonata’yı baştan sona gözden geçirdim;bazı yeri çıkardım; düzeltmeler ve eklemeler yaptım. Bu işten korkunç derecede bıktım. Esashusus, bu eserin sanatsal açıdan yanlış ve sahte oluşu. Koni’nin öyküsü (Diriliş) konusundasihnim gittikçe daha çok berraklaşıyor.’(361)

18 Ocak 1890, Yasnaya Polyana: ‘Butkeviç’le sohbet ettik. Bana birçok insanınKreutzer Sonata’dan nefret ettiğini, onu bir seks manyağının öyküsü olarak gördüklerinianlattı. Bu beni ilik başta rahatsız etti; ama sonra en azından insanlarda uyandırılmasıgereken bir duyguyu uyandırdığını düşünerek memnun oldum. Elbette daha iyisi olabilirdi;ama ben yapabileceğimin en iyisini yaptım.’(365)

9 Mayıs 1890, Pirogovo: ‘Örneğin Kreutzer Sonata’nın temel fikri ya da duygusu birkadına, bir Slav’a (bir manastırdan Tolstoy’a imzasız mektup yazan bir Çek kadın) ait. Banakadınların cinsel taleplerle baskı altına alınması konusunda dili bakımından komik, amaiçeriği önemli bir mektup yazmıştı. Sonra beni ziyarete geldi ve üzerimde güçlü bir izlenimbıraktı.’(374)

3 Ocak 1891: ‘Onun dini ve felsefi yazılarını anlama yeteneğim yok. Ben onu hepsanatkar yönüyle seveceğim.’(159)

6 Ocak 1891: ‘Ama yazınsal olmayan, dinisel ve belli bir amaç güden bu tür makaleleribeğenmiyorum: bende bir şeyleri yıkıyor, anlamsız bir korku uyandırıyor ve benisıkıyor.’(161)

25 Ocak 1891: ‘Kreutzer Sonata’nın, genç kadınla ilgili bölümleri yanlıştır. Bu ilkgençlik yaşlarında, kadının cinsel tutkusu yoktur, özellikle çocuk doğuruyor ve emziriyorsa,zira ancak iki yılda bir kadın olabilir. Tutku, otuz yaşlarına doğru uyanabilir.’(170)

26 Ocak 1891, Yasnaya Polyana: ‘Evet, şimdi çok anlamlı bir roman yazmayabaşlayacağım. İlk romanlarım bilinçsiz üretimlerdi. Anna Karenina’dan bu yana on yıldanfazla bir süredir ayrıntılı olarak inceliyorum; analiz ediyorum. Şimdi neyin ne olduğunubiliyorum ve her şeyi tekrar karıştırabilir ve bu karışımın üzerinde çalışabilirim. Tanrım banayardım et!’(395)


10 Mart 1891: ‘M.de Vogue’nin, Kreutzer Sanat’yla ilgili makalesini okudum, çokakıllıca kaleme alınmış ve değerli. Tolstoy’un, tüm kişisel ve yazınsal yaşamı yok eden,didikleyici bir analize ulaştığını ve buna benzer şeyler yazmış.’(182)

1 Haziran 1891: ‘Petersburg yolculuğumun gerçek nedenini kimse bilmiyor. Gerçekneden Kreutzer Sonata. Bu öykü bana gölge düşürdü. Bazıları, bu öykünün bizimyaşantımızdan alındığını sanıyor, bazıları da bana acıyor. Hükümdar bile: “Onun zavallıkarısına acıyorum,” dedi. Moskova’da Kostia amca benim bir kurban olduğumu ve herkesinbu kanıyı paylaştığını söyledi. İşte bunun içindir ki, hiç de kurban durumunda olmadığımıgöstermek ve herkese kendimden sözetmek istedim: bunu, nedenini bilmeden ve içgüdüselolarak yaptım. Çarla yapacağım görüşmede önceden başarılı olacağımı biliyordum. İnsanlarıetkileme gücümü kaybetmemiştim ve esinlediğim sempati ve konuşma biçimimle onuetkiledim. Ama en önemli konu, bu öyküyü (Kreutzer Sonata) halka ulaştırmak. Bunuyapmam gerekiyor çünkü izni hükümdardan benim istediğimi herkes biliyor. Halbuki bu öykübenimle ve bizim evlilik ilişkilerimizle ilgili olsaydı, kuşkusuz yayınlanmasını istemezdim.Herkesin bunu düşünmesi ve anlaması gerek (…) Bunların tümü, benim kadınlık gururumupekiştirmek için bir fırsat, bir Tanrı lütfü ve aynı zamanda, sosyal yönden beni yükselteceğiyerde tam tersi, beni alçaltmaya uğraşan kocamdan öçalıyorum. Onun bana böyledavranmasının nedenini hiç anlayamadım.’(208)

9 Ağustos 1894: ‘Yeni bir Tom Amcanın Kulübesi yazmalıyım.’(440)

30 Ağustos 1894, Yasnaya Polyana: ‘Romanlar baş kahraman ile kızın evlenmesiylesona erer. Halbuki evlenmeleriyle başlamalı ve boşanmalarıyla, yani özgürleşmeleriyle sonaermeli.’(441)

25 Nisan 1895, Moskova: ‘Bir annenin durumu korkunç derecede trajik: Doğa onudayanılmaz bir arzu ile donatmış (erkeği de benzer şekilde donatmış; ancak erkek aynı ağırsonuçları yaşamıyor); bunun sonucu olarak çocuklar dünyaya geliyor. Kadın çocuklarınakarşı çok daha güçlü bir sevgiyle, fiziksel bir sevgiyle donatılmış. Zira çocuk taşımak, onlarıbeslemek ve onlara bakmak fiziksel bir olay. Bir kadın, iyi bir kadın bütün ruhunu çocuklaraverir; kendisini tamamen onlara adar. Ruhunda yalnız onlar için ve onlarla birlikte yaşamaalışkanlığı (herkesin yalnızca onaylamakla kalmayıp, övmesi nedeniyle en şiddetli ayartmabudur) kazanır. Yıllar geçer ve sevginin karşılığı öfkeyle verilir. Bu öfke, boyunlarında birdeğirmen taşı gibi gördükleri, yaşamlarına müdahele ettiklerini düşündükleri anneyekarşıdır. İkinci hal –ölüm yoluyla ayrılık ise-, anında korkunç bir sancıya neden olur vegeriye bir boşluk bırakır. Kadının mutlaka yaşaması gerekir, ama yaşamak için tutunacak birşey kalmamıştır. Kadın manevi bir yaşam alışkanlığından ve hatta bir yaşamın gerektirdiğigüçten yoksundur. Çünkü bütün gücünü, artık yanında olmayan çocuklarına harcamıştır. İştebir anneye dair olarak yazacağım romanda bundan söz edeceğim.’(463)

9 Ekim 1895: ‘Nehludov’un (Diriliş) çifte kişiliği hakkında düşündüm. Bunu daha açıkifade etmeliyim.’(476)

134 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Nehludov’un Sonya’ya dokunaklı bir biçimde nasılveda edeceğini düşündüm.’(476)

24 Ekim 1895: ‘Yeniden Diriliş’i ele aldım ve tamamen kötü olduğuna karar verdim.Çekim merkezi olması gereken yerde değil; toprak sorunu dikkatleri dağıtıyor ve zayıflıkoluşturuyor. Eserin kendisi de zayıf olarak ortaya çıkacak. Sanıyorum, onu bırakacağım.Eğer yazmaya devam edersem, başından itibaren tekrar başlayacağım.’(477)

28 Ekim 1895, Yasnaya Polyana: ‘Ve Diriliş’te yapmaya başladığım ebebi saçmalığadevam etmek için vakit yok.’(478)

5 Kasım 1895, Yasnaya Polyana: ‘Anladım ki köylülerin yaşamı ile başlamalıyım.Anladım ki onlar özne, olumlu unsur ve geri kalanlar ise gölge, negatif unsur. Ve aynıhususun Diriliş için de geçerliği olduğunu anladım. Mutlaka onunla başlamalıyım.’(479)

19 temmuz 1896, Pirogovo: ‘Dün kara bir topraktan, nadasa bırakılmışken yenisürülmüş bir tarladan geçtim. Gözlerin görebildiği yerde kara topraklardan başka hiçbir şeyyoktu –tek bir yeşil çimen bile yoktu. Ve tozlu gri yolun kenarında üç dallı bir Tatar devedikeni. Bir dalı kırılmış ve üzerinde kirli beyaz bir çiçek sallanıyor. İkincisi de kırık ve siyahçamura bulanmış; çizgili ve kirli izler var üzerinde. Üçüncüsü ya doğru yatmış; o da siyahama hala canlı ve orta kısmı kırmızı. Bu bana Hacı Murat’ı hatırlattı. Bu konuda yazmakistiyorum. Koca bir tarlanın ortasında tek başına sonuna kadar yaşamı için mücadele ediyorve bir şekilde mücadeleyi kazanıyor.’(488)

5 Ocak 1897, Moskova: ‘Diriliş’i yeniden okumaya başladım ve başkahramanınevlenme kararı verdiği yere kadar gelince tiksinerek bıraktım. Hepsi gerçek dışı uydurma vezayıf. Kusurlu olan bir şeyi düzeltmek çok güç. Ama bu kitabı düzeltmek gerekecek1)Kadının ve erkeğin duyguları ve yaşamını nöbetleşe olarak anlatmak gerekli. Ve kadınıolumlu ve ciddi; erkeği ise olumsuz ve alaycı bir biçimde. Bu kitabı bitirebileceğimdenkuşkuluyum. Her tarafı kusurlu.’(497)

4 Nisan 1897, Moskova: ‘Dün Hacı Murat’a dair bazı güzel fikirler geldi aklıma. Esashusus, güvene ihanet edilmesini bu eserde ifade etmeliyim. Eğer ihanetler olmasaydı, HacıMurat çok başarılı olabilirdi.’(501)

8 Haziran 1897: ‘Kreutzer Sanat’nın provalarını, hep aynı acı duygu içinde düzelttim:insan yaradılışının kötü yönünün gerçek sergilenişi ve hayasızlık simgesi bu. Pozdnişev heryerde açıklama yapıyor: biz, biz hayvansal isteklerin tutsağıyız, biz doyum tecrübemiz var,her yerde bu “biz”. Oysa, kadın değişik bir yaradılıştadır ve cinsel de olsa, duygularıdeğerlendirme konusunda, bir erkekle kötülük bulaşmamış bir kadın arasında büyük birfarklılık vardır.’(273)

25 Haziran 1897: ‘Makalesi hoşuma gitmiyor ve üzülüyorum. Bu makalede, hiç hoşumagitmeyen bir tür kötü niyetli kızgınlık buluyorum. Gerçek dışı bir düşmana (bu kıskandığıTaneyev olabilir) kızdığını ve tek amacının onu yok etmek olduğunu hissediyorum.’(286)

28 Ağustos 1897: ‘Dün hep onun Sanat denemesini düşündüm. Bu makale benim aklımıkurcalıyor, çünkü öylesine çok gerçekdışı, karşıt ve kışkırtıcı fikirler içermeseydi çok başarılıolurdu.’(320)

7 Mart 1898: ‘Bugün açık ve seçik olarak anladım ki, L.N. nin son yıllardaki tümyapıtları, kesin bir karşı koyma ve karşıt olma özelliği taşıyor. Bütün insanlığa, tüm kuruludüzene karşı çıktığına göre, zavallı ve zayıf bir kadın olan bana, neden karşı çıkmasın?’(387)

10 Mart 1898: ‘L.N.’nin yeni Kafkasyalısı ‘Hacı Murat”ı zevkle kopye ediyorum. Buöykünün çok güzel olacağını sanıyorum. Destan biçiminde bir yapıt; kanımca hiçbir gizlipolemik ve tahrik içermeyecek.’(389)

21 mart 1898, Moskova: ‘”Peepshow” adı verilen bir İngiliz oyuncağı var. Bir camınaltından önce bir şey, sonra başka bir şey görünüyor. Hacı Murat’ı göstermenin yolu bu. Birkoca, bir fanatik vs. olarak.’(518)

11 Ağustos 1898: ‘L.N.’nin makalesinin tümünü kopye ettim. O ise, nefret ettiğim birroman olan Diriliş üzerinde çalışıyor, belki değişiklik yapar.’(414)

28 Ağustos 1898: ‘Sabahleyin L.N. “Diriliş”e çalıştı ve yazdıkları çok hoşuna gitti.Bana: “Onunla evlenmeyecek, bugün hepsini bitirdim, yani olduğu gibi kalmasının iyiolacağı kanısına vardım…” dedi. Ben de: “Onunla evlenmemesi doğaldır, bunu sana dahaönce söyledim; o kadınla evlenseydi, yapmacık ve uygunsuz olacaktı,” dedim.’(416)

12 Eylül 1898: ‘Nehlüdov (Diriliş) ile hapsedilen sokak kadını arasındaki ilişkiler,yazarın bir kadına karşı olan tutumu bende, gerçek olmayan yapmacık ve tumturaklıduygularla, bir tür duygusal oyun izlenimi bırakıyor.’(419)

13 Eylül 1898: ‘Nehlüdov’un kişiliğinde L.N.’nin kendisini görmem de bana acı veriyor.Ama, tüm bu kurtuluşları, kitaplarında çok güzel anlatmasına karşın, kendi yaşantısına hiçbirzaman uygulamamıştır (…) Daha önce düşündüğüm gibi, bu romanda genel olarak dahiceayrıntı ve anlatımlar var ama, kadın ve erkek “kahraman” konusunda, ölçüsüz ve batıcı birsahte durum da var.

‘Bu roman beni üzdü. Ve birden Moskova’ya gitmeye karar verdim, çünkü kocamın buyapıtını sevemezdim ve aramızdaki düşünce birliği gitgide azalıyordu.’(420)

2 Kasım 1898: ‘Ben tamamen Diriliş’e dalıp gittim; bütün enerjimi tasarruf ediyor veDiriliş için kullanıyorum. Oldukça iyi olacağını düşünüyorum. İnsanlar övüyor; ama benonlara inanmıyorum.’(524)

26 Haziran 1899, Yasnaya Polyana: ‘Diriliş üzerinde çalıştım ve hala da çalışıyorum.İçinde çok iyi şeyler var. Zaten bu roman o iyiler uğrunda yazıldı.’(533)

23 Haziran 1900, Yasnaya Polyana: ‘Şiddetle edebi bir şeyler yazmak istiyorum.Dramatik değil, epik bir eser –Diriliş’in devamı: Nehludov’un köylü olarak yaşamı.’(542)

15 aralık 1900, Moskova: ‘Kreutzer Sonata’yı, Karanlığın Gücü’nü ve hatta Diriliş’iinsanlara vaaz etmeyi düşünmeksizin, onlara yararlı olacağını düşünmeksizin yazdım. Amahepsi de, özellikle de Kreutzer Sonata çok yararlı oldu. Aynı şey Ceset’de de olacakmı?’(550)

7 Mayıs 1901, Moskova: ‘Tiplerin birbiri üstüne cesurca bindirilmiş gölgelerdenkazandığı gücü ilk kez açıkca anladım. Bunu Hacı Murat ve Marya Dimitriyevna’dayapacağım.’(557)

23 Ekim 1902: ‘Hacı Murat’ı bitirdi ve bugün okuduk: bu yapıtın destansı özelliğiinkar edilemez, birçok artistik bölümler var ama heyecanlandırıcı bir şey yok. Yarısına kadarokuduk, yarın bitireceğiz.’(542)

6 Mart 1903: ‘Anna Karenina’nın provalarını ikinci kez okuyup bitirdim. Onun ruhhalini adım adım izleyerek kendi benliğimi anladım ve bu beni korkuttu. Birisinden öç almakiçin intihar edilmez. Hayır, artık yaşama gücü kalmayınca insan canına kıyar. Önce çatışıpkavga edilir, sonra yalvarılır, yazgıya boyun eğilir, umutsuzluğa düşülür ve sonunda iradezayıflığı ve ölüm gelir.’(557)


22 Ağustos 1910: ‘Benim kocam gerçek bir dahi sanatçı. Eğer Çerkov ve onun kötüetkisi olmasaydı ve onu, Gereksinmeleri Karşılamak İçin Birleşmek Gerek ya da buna

benzer broşürleri yazmaya itmeseydi, Leon Tolstoy’un yazdığı yazınsal yapıtlar bu sonyıllarda çok değişik olurdu.’(667)

26 ağustos 1910: ‘Akşam; baskıya gönderilecek Diriliş üzerinde çok çalıştım. Bu yapıtısevmiyorum, çünkü insanlarla ilgili sinsice söylenmiş yalan ve kötülüklerle dolu.’(671)

RUS YAZINI

27 Temmuz 1853: ‘Turgenyev’den (Bir Avcının Notları) sonra yazmak biraz güçgeliyor.’(102)

25 Temmuz 1856: ‘Ölü Ruhlar’ı (Gogol) büyük bir zevkle okudum.’(172)

8 Eylül 1857: ‘Gogol’den yakın dönemde aldığım mektupları okudum. İnsan olarakyalnızca süprüntü. Korkunç bir süprüntü.’(205)

16 Mayıs 1895, Yasnaya Polyana: ‘Bütün bu büyük adam makamına terfi etmişGranovski’ler, Beliniski’ler, Çernişevski’ler ve Dobrolyubov’ların hükümete ve sansüreteşekkür etmeleri gerek. Zira onlar olmasaydı, en önemsiz magazin sayfası müdavimleriolacaklardı.’(485)

11 Mayıs 1901, Yasnaya Polyana: ‘Gorki bu yüzden insanların ilgisini çekiyor. Hepimizdilencilerin insan olduğunu ve kardeşlerimiz olduğunu biliyoruz; ama bunu yalnızca teorikolarak biliyoruz. O ise bize onları her yönüyle gösterdi ve onları sevmemizi sağladı ve bize buaşkı aşıladı.’(557)

2 Temmuz 1904, Yasnaya Polyana: ‘Nehludov’un [Diriliş] ikinci kısmını yazmakistiyorum. İşi, yorgunluğu, yeni büyük toprak ağalığı, kadınların ayartması, düşüş, hatalar vebütün hepsi bir Robinson topluluğu arka planında gerçekleşiyor.’(587)

9,10 Kasım 1909: ‘Akşam evde Gorki’yi okumayı tamamladım. Tamamen hayali, doğalolmayan ve muazzam derecede kahramanca duygular ve sahtelik. Ama büyük bir yetenek. Vetıpkı Andreyev gibi söyleyecek hiçbir şeyi yok. Şiir ya da –Andreyev’in yapmayı seçtiği gibi-tiyatro oyunu yazmalı. Şiirde makul görülen muğlaklık, dramada ise sahne ve aktörler onlarıkurtarabilir. Aynı şey Çehov için de geçerli. Ama onda komik bir yan var.’(693)

14 Ekim 1910: ‘Dostoyevski’nin Karamazov Kardeşler’ini okudu ama hoşuna gitmedi.Anlatımlar güzel ama konuşmaları yansıtan bölümler gerçekten kötü. Çünkü konuşan,romanın kahramanları değil, hep Dostoyevski. Kişilerin anlatım biçimlerinin hiçbir özellikğiyok.’(705)

18 Ekim 1910: ‘Dostoyevski’yi okudum ve onun üstünkörü tarzı, yapaylığı veuydurmacılığı karşısında hayrete düştüm.’(725)

19 Ekim 1910: ‘Dostoyevski’nin Karamazov Kardeşler’ini ilgiyle okudu ve :”HalkınDostoyevski’yi neden sevdiğini anladım, çünkü çok görkemli düşünceleri var.” Dedi. Sonra

da eleştirerek, romandaki kişilerin tümünün Dostoyevski’nin ağzıyla konuştuklarını birkezdaha vurguladı ve o kişilerin düşünme düzenlerinin uzun olduğunu belirtti.’(710)


DÜNYA YAZINI

8 Nisan 1852: ‘Sabahleyin Sterne’den bir bölüm çevirdim.’(76)

31 Mayıs 1855: ‘Gecenin 11’i. Sabahleyin Faust’u okumayı bitirdim.’(145)

16 Kasım 1856: ‘Henry IV’ü (Shakespeare) okudum. Hayır!’ (179)

3/15 Nisan 1857: ‘Geç kalktım –Hamama gittim. Orada Comedie Humaine’i (Balzac)okudum: saçma ve küstahça.’(192)

12,13 Ekim 1859: ‘Rabelais’i okudum.’(219)

23 Ekim 1878: ‘Dickens’ın Martin Chuzzlewitz yapıtını okuyarak dinyeniyor. Ben iyicebiliyorum ki L., İngiliz romanları okumaya başladığı zaman, yazmaya da başlayacakdemektir.’(111)

28 Ağustos 1884: ‘Akşamleyin Maupassant’ı okudum. Renkler konusundaki ustalığınahayran oldum. Ama yazacak konusu yok; zavallı adam.’(306)

7 Şubat 1889, Moskova: ‘Ben Hur’u (Lewis Wallace) okuyorum. Zayıf.’(323)

11 Haziran 1889, Yasnaya Polyana: ‘Whitman, bazı aptal şiirler ve De Quincey. Geçyattım. Yaşamın baskısı çok ağır geliyor.’(338)

27 Ekim 1889, Yasnaya Polyana: ‘Whitman’ı yeniden okudum. Tantanalı ve boş birçokşey var.’(352)

19 Şubat 1904, Yasnaya Polyana: ‘Kant’ı okudum ve çok etkilendim.’(581)

19 Eylül 1905, Yasnaya Polyana: ‘Kant’ı okuyorum. Çok güzel.’(603)

31 Ocak 1908, Yasnaya Polyana: ‘Shaw’ı okuyordum. Saçmalığı beni şaşırtıyor. Kentselkitlelerin saçmalıklarının üzerine çıkabilen, kendisine ait tek bir fikri olmadığı gibi, aynızamanda geçmişin büyük düşünürlerinin görüşlerinden birini bile anlamıyor. Onun tek özelyanı, en banal saçmalıkları çok zarif bir şekilde saptırılmış, yeni bir tarzda, sanki yeni veorijinal bir şey söylüyormuş gibi ifade edebilmesi. Ana karakteristiği korkunç derecedekendine güvenmesi. Bu güven onun felsefi cehaletini tamamlıyor.’(635)

26 Mart 1909: ‘Kant’ı okudum: Yalnızca Aklın Sınırları İçinde Din. Bana çokyakın.’(663)

20 Mayıs: ‘Roosevelt’in benim hakkımda yazdığı bir makaleyi okudum. Makale aptalca,ama ben memnun oldum. Gururumu okşadı. Dün daha iyiydim.’(669)

23 Ekim 1909: ‘Entelektüel dünyamızdaki insanların dargörüşlülüğünün ananedenlerinden birisi, çağdaşlığı yakalama çabaları; son zamanlarda neler yazıldığınıöğrenme ya da en azından bu konuda bir fikir sahibi olma çabalarıdır. “Hiçbir şeyikaçırmamalıyız.” Halbuki her alanda kitap dağları yazılıyor. Ve iletişim kolaylığı nedeniylebütün bunlara ulaşmak mümkün. Kişi hangi konuda konuşursa konuşsun, insanlar şöyle der:“Peki, Chelpanov, Kun, Breding’i okudun mu? Eğer okumamışsan bu konudakonuşamazsın.” Ve acele etmeli, onları okumalısın. Halbuki kitaplar dağ gibi. Ve bu acele,kişinin kafasını çağdaş, önemsiz ve karmaşık şeylerle doldurması yüzünden; ciddi, gerekli,gerçek bilgiyi alma imkanını ortadan kaldırmaktadır. Bunun ne kadar aşikar bir hataolduğunu düşünebilirsiniz. Bizler binlerce yıl boyunca milyarlarca insan arasından sıyrılanen büyük düşünürlerin sonucuyuz. Ve bu en büyüklerin düşüncelerinin sonuçları zamanıneleğinde elenmektedir. Bütün sıradanlık elenip gider ve yalnızca orijinal, derin, gerekli olankalır. Geriye kalanlar Vedalar, Zerdüşt, Buda, Lao-Tzu, Konfüçyüs, Mani, İsa, Muhammed,Sokrat, Marcus Aurelius, Epictetos ve modernler: Rousseau, Pascal, Kant, Schopenhauer vebirçok diğerleri. Ve çağdaşlara yetişmeye çalışanlar bunlardan hiçbirini tanımıyor; amayetişmeye çalışıp duruyor ve kafalarını çer çöple dolduruyorlar. Bunların hepsi eleğin altınageçecek ve hiçbirisi kalmayacak.’(691)

tolstoy, lev nikolayeviç; günlükler (1847-1910), Çev. İbrahim...

Documents