top 200- chien luoc phat trien cua cac dn o vn
TRANSCRIPT
-
Chin lc cng nghip ca
cc doanh nghip ln nht Vit Nam
Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc
O 2OO
-
Bn quyn 2007 Chng trnh Pht trin Lin Hp Quc ti Vit Nam
Giy php xut bn s: 772-2007/CXB/23-12/H
Nh Xut Bn Hng c cp ngy 21.09.2007
nh ba: Jago Penrose, Nguyn Th Thanh Nga/ UNDP Vit Nam
Thit k m thut: ng Hu C/UNDP Vit Nam
In ti Vit Nam
-
O 2OOChin lc cng nghip ca cc
doanh nghip ln nht Vit Nam
Scott Cheshier v Jago Penrose
-
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam vn nh so vi cc doanh nghip ln cc nc
khc. Tuy nhin, s pht trin ca nn kinh t t nc vn gn cht vi kh nng tn ti v
pht trin ca cc doanh nghip ny. Cc doanh nghip ny chim mt phn ng k tng
lao ng, ti sn, doanh thu v thu thu Vit Nam.
Trong giai on i mi my, cc doanh nghip hng u ca Vit Nam hc thch nghi
vi mi trng quc t v trong nc cnh tranh hn, v cng ng thi iu chnh theo
nhng thay i chnh sch v khun kh lut php.
Bo co i thoi chnh sch ny ca UNDP l kt qu ca cuc iu tra v cc doanh nghip
hng u ca Vit Nam. Mc tiu ca chng ti l bit thm v nhng chin lc ca cc
cng ty ln ca Vit Nam thnh cng trn th trng quc t v trong nc.
Chng ti nhn thy rng rt nhiu doanh nghip ln chp nhn thch thc ca th
trng, chuyn sang sn xut cc sn phm c cht lng cao hn v phc tp hn, thm
nhp vo cc th trng mi, xy dng thng hiu v pht trin cc knh phn phi. Nhng
cng c cc ri ro. Mt s cng ty ph thuc nhiu vo li nhun t cc hot ng u c trn
th trng t ai v chng khon. Vic tip nhn nhng cng ngh mi cho thy y l
mt qu trnh rt tn km v c nhiu ri ro. S thiu ht cc k nng cn thit cng ni ln l
mt hn ch chnh, thm ch cc cng ty ln.
Ging nh cc nghin cu khc trong mt lot nghin cu ny, Bo co i thoi chnh sch
ny mong mun ng gp vo nhng cuc tho lun chnh sch chnh Vit Nam thng qua
vic nghin cu v phn tch cht ch tnh hnh pht trin ca Vit Nam. Mc ch chnh ca
chng ti n gin l nhm khuyn khch s tho lun v tranh lun c y thng tin thng
qua vic trnh by cc thng tin v bng chng c thu thp mt cch khch quan v c th
c khai thc cho cc nghin cu sau ny.
Mc d quan im trong bo co ny khng nht thit phn nh quan im chnh thc ca
UNDP, bo co ny th hin mt phn mc tiu ca chng ti khuyn khch s tho lun
chnh sch Vit Nam v nhng vn pht trin. Ti mun nhn c hi ny khen ngi
nhm nghin cu v Bo co i thoi chnh sch c nghin cu cn thn v gi m
nhiu suy ngh ny, v cm n cc cng ty sn sng chia s thng tin v quan im ca h
vi chng ti.
Setsuko Yamazaki
Gim c Quc gia
Chng trnh Pht trin
Lin Hp Quc ti Vit Nam
Li ni u
-
Ti liu i thoi chnh sch ny c vit bi Scott Cheshier v Jago Penrose. Nguyn Th
Thanh Nga, Kinh t gia trong nc, UNDP Vit Nam, c ng gp quan trng vo chng
trnh nghin cu. D n ny s khng thc hin c nu khng c ch. Nghin cu c
thc hin bi Phng Kinh t Vit Nam ca UNDP, di s ch o ca Jonathan Pincus.
Chng ti xin c bit cm n Ngc Hunh, Trng Nhm T vn Chnh sch B Ti
chnh c nhng bnh lun v xut hu ch; Martin Gainsborough, Perran Penrose,
L Thu Ngc Scott Robertson, Michael Coleman v Richard Jones cho kin bnh lun v
gip ci tin cc bn tho trc.
Nghin cu da trn iu tra lun c mt danh sch cm n di, v d n ny cng vy.
Chng ti xin c cm n cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam tham gia iu tra, tr
li bng hi rt di ca chng ti v cho php chng ti quy qu thm bng nhng cu hi
tip ni v mt din rng cc ch . Chng ti rt cm n cc nh qun l ca nhng doanh
nghip ny sn lng chia s thng tin v lch s, chin lc, cc u i v kh khn ca
doanh nghip. Chng ti c bit cm n B K hoch & u t, y ban Nhn dn v S K
hoch & u t cc tnh gip lin h vi cc doanh nghip, b tr phng vn v thu li cc
bng hi. Tr l nghin cu ca chng ti, Nguyn Mai Trang lm vic rt kin nhn v
y k nng. Trong nhng ngy u ca d n, chng ti c s h tr ca Nguyn nh
Kin. Chng ti cng xin cm n Phm Th Vit Anh, Hong Th Anh Nga, Phm Thu Lan v
V Th Quyn ca UNDP. Cui cng chng ti xin cm n cc phin dch: Trng Th Thy
Nga, Hong Thanh H, Nguyn Th Diu Linh v V Mai Trang.
C quan Pht trin Quc t Anh (DFID) h tr ti chnh cho nghin cu ny thng qua Sng
kin i tc Chin lc DFID-UNDP.
Cc tc gi chu trch nhim hon ton v nhng sai st c trong bo co. D y l ti liu
i thoi chnh sch, nhng quan im trnh by y thun ty l quan im ca cc tc gi
v khng nht thit phn nh quan im ca UNDP hay cc nc m t chc ny i din.
Li cm n
-
Cc t vit tt.......................................................................................................................i
Tm tt...............................................................................................................................iii
Gii thiu............................................................................................................................1
1 Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam......................................................................3
1.1 Tng quan................................................................................................................3
1.2 Lch s cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam......................................................8
1.3 Cc Tng Cng ty...................................................................................................10
1.3.1 Ci cch..............................................................................................................15
2 Chin lc....................................................................................................................17
3 Thc hin chin lc: Vn, Cng ngh, K nng.......................................................23
3.1 Vn v Ti chnh.....................................................................................................23
3.2 Tip thu cng ngh v tip cn th trng................................................................25
3.2.1 Hp tc...............................................................................................................28
3.2.2 Yu cu ca th trng.........................................................................................29
3.2.3 Tip cn th trng...............................................................................................30
3.3 Lao ng v K nng..............................................................................................30
4 Cc vn chnh sch..................................................................................................37
Kt lun.............................................................................................................................41
Ti liu tham kho............................................................................................................43
Ph lc
Ph lc 1: Danh sch Top 200 Vit Nam..............................................................................45
Ph lc 2: Danh sch Top 200 Trong Nc ca Vit Nam....................................................49
Ph lc 3: So snh Top 200 v Top 200 Trong Nc............................................................53
Ph lc 4: Cc bng b sung...............................................................................................55
Ph lc 5: Ci cch cc Tng Cng ty..................................................................................57
Bng
Hnh
Khung
Bng 1: T l ca Top 200 so vi iu tra doanh nghip xt theo hnh thc s hu.............6
Bng 2: T l ca Top 200 so vi iu tra doanh nghip xt theo ngnh.......................7
Bng 3: Cc Tng Cng ty trong Top 200 Trong Nc.........11
Bng 4: Quan h trc thuc b ca cc doanh nghip nh nc v cng ty c phn
nh nc trong Top 200 Trong Nc....................................................12
Bng 5: Thay i v ngnh ca 41 doanh nhghip khc nhau gia danh sch Top 200
v danh sch Top 200 Trong Nc.................................................................53
Bng 6: Cc ngnh theo Phn loi Cng nghip Tiu chun Vit Nam (VSIC)..............55
Bng 7: Hnh thc s hu Categories......................................................56
Hnh 1: T l ca Top 200 trong iu tra doanh nghip.............................................4
Hnh 2: Hnh 2: Cc doanh nghip ch to trong Top 200 theo hnh thc s hu.........8
Khung 1: Ln n mc no th c coi l ln?...................................................................3
Khung 2: Bn Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam u?...................................3
Mc lc
-
Khung 3: Mt doanh nghip dn u tt c cc doanh nghip, hin thi Vit X Petro..4
Khung 4: Bn ngn hng thng mi quc doanh...........................................6
Khung 5: 'FPT' l vit tt ca ch g?.....................................................................................9
Khung 6: Cc cng ty thnh vin ca cc Tng Cng ty..............................11
Khung 7: Mt s lch s cng ty khng tiu biu...........................12
Khung 8: B ny sang b khc Ai kim sot sa?...............................................................13
Khung 9: Cc ch tiu quc phng.....................................................................14
Khung 10: Cc tng cng ty ang thay i...............................................16
Khung 11: Tc ng ca thu chng bn ph gi ca M ln cc doanh nghip ch bin
thy sn Vit Nam....................................................................................18
Khung 12: Phn phi, to s khc bit v xy dng thng hiu Vit Nam...........19
Khung 13: Geruco, Vinachem v sn xut cao su......................................20
Khung 14: Ai cn th chp?................................................................................................24
Khung 15: Tin kiu g l?...................................................................................................25
Khung 16: Khi no 'mi' l tt nht?.............................................................................26
Khung 17: Cng ngh lp.....................................................................................27
Khung 18: n by hc tp..........................................................................................29
Khung 19: Gio dc l hng ha cng cng......................................................32
Khung 20: Lng bng cc doanh nghip nh nc..................................33
Khung 21: Kt hp hon ho gia tr v gi?......................................................................34
Khung 22: Gii..........................................................................................35
Khung 23: Ci by ca cng ty m........................................................................59
Khung 24: Geruco vi t cch nh u t.........................................................60
Khung 25: Vinatex chi may ri.....................................................................61
-
Lu : Ph lc 2 cung cp danh sch tn y v vit tt ca cc doanh nghip.
BoM Hi ng Qun tr (Board of Management)
DWT Tn khng ti (Dead Weight Tonne)
GC Tng Cng ty (General Corporations)
GSO Tng Cc Thng k (General Statistics Office)
HCMC Thnh ph H Ch Minh (Ho Chi Minh City)
ISIC Phn loi Cng nghip Tiu chun Quc t (International Standard Industrial Classification)
IZ Khu Cng nghip (Industrial Zone)
JSC Cng ty C phn (Joint Stock Company)
JV Lin doanh (Joint Venture)
MFA Hip nh a Si (Multi-Fibre Agreement)
MoA B Nng nghip (Ministry of Agriculture)
MoD B Quc phng (Ministry of Defence)
MoFD B Lng thc (Ministry of Food)
MoI B Cng nghip (Ministry of Industry)
NIC Nc Mi Cng nghip ha (Newly Industrialised Country)
SCIC Tng cng ty u t Vn Nh nc (State Capital Investment Corporation)
SME Doanh nghip Va v Nh (Small and Medium Sized Enterprise)
SOCB Ngn hng Thng mi Quc doanh (State Owned Commercial Bank)
SOE Doanh nghip Nh nc (State Owned Enterprise)
VSIC Phn loi Cng nghip Tiu chun Vit Nam (Vietnam Standard Industrial Classification)
WTO T chc Thng mi Th gii (World Trade Organisation)
i
Cc t vit tt
-
ii
-
Tm tt
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam l
ln so vi cc doanh nghip khc Vit
Nam, nhng so vi quc t th ging cc
doanh nghip va v nh hn. D sao th
200 doanh nghip ln nht chim mt t l
ln v lao ng, ti sn, doanh thu v thu
trong mi hnh thc s hu (nh nc, t
nhn, nc ngoi) v mi ngnh Vit
Nam. Trong mt s trng hp, nhng
doanh nghip ln nht chim ton ngnh.
Trong 200 doanh nghip ln nht, gn mt
na cc doanh nghip ch to l doanh
nghip 100% vn nc ngoi.
Lin X sp khin cc doanh nghip Vit
Nam phi i tm th trng mi v sn xut
cc hng ha dch v mi. Thng mi t
do ha cho php cc doanh nghip m
rng v tng trng. Hn mt na cc
doanh nghip ln nht ca Vit Nam l
thnh vin ca cc Tng Cng ty. Trong
nhng nm 90, phn ln cc cng ty thnh
vin khng phi chu s gim st qun l
cao m c hng quyn t quyt
nhiu hn thc hin cc hot ng ca
doanh nghip mnh so vi thi gian trc
. Tuy nhin, i khi cc doanh nghip
c yu cu thc hin nhng 'trch nhim
x hi' nh cu gip cc cng ty thnh vin
lm n thua l bo v vic lm.
Ci cch doanh nghip nh nc ang lm
thay i iu ny. Nhng hng ro gia cc
doanh nghip nh nc ang c d b
v cnh tranh ang gia tng gia cc doanh
nghip. Khi tin hnh c phn ha cc cng
ty thnh vin, mt s tng cng ty ang mt
i s kim sot chnh thc. Cng vi thi
gian, ngha chnh xc ca t 'tng cng ty'
Vit Nam tr nn km r rng hn.
Trong qu trnh chuyn i thnh m hnh
cng ty m - con v tp on kinh t, nhiu
tng cng ty tin vo cc lnh vc bt
ng sn, du lch, chng khon v thnh
lp ra cc cng ty bo him v ngn hng
ca ring mnh.
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam
chng t rng h c nng lc i ph
vi s cnh tranh gia tng. H ang chuyn
dch sang nhng sn phm phc tp hn
v c cht lng cao hn, a dng ha
sang cc sn phm lin quan v tin vo
nhng lnh vc kinh doanh mi. H ang
thit lp thng hiu, m rng cc knh
phn phi v thm nhp cc th trng mi.
Cc doanh nghip ln cng ang a ra
quyt nh v tng lai ca mnh. Mt s
doanh nghip ln nht ang u t vi mc
tiu khai thc thm gi tr t cc hot ng
kinh doanh hin ti. Mt s ang hng
u t vo nhng lnh vc t c li ch x hi
nhng em li nhiu li nhun (hin ti).
Nhiu doanh nghip ang kt hp c hai
iii
-
loi u t trn. Phong tro u t bt ng
sn v chng khon cn c xem xt
trong bi cnh kinh t rng hn trong cc
chin lc kinh doanh khc t ra ri ro v
kh thc hin. Nu ngnh kinh doanh ct li
khng c nhiu li nhun cho lm, th s
dng li nhun t vic u c cp vn
cho vic m rng v nng cp ngnh ngh
ct li c th l mt chin lc kh quan.
Tuy nhin, da vo cc khon u t mang
tnh u c nh l ngun li nhun chnh
cng cha ng nhiu ri ro.
Nng cp sn phm khng ch l ng thi
ca ring cc doanh nghip thuc cc
ngnh 'cng ngh cao'. Mt s doanh
nghip c phng vn thuc ngnh dt
may v thy sn u t to thm gi
tr trong ngnh sn xut ct li ca mnh.
Vi nhng doanh nghip ny, h c th tm
c li nhun khi pht trin k nng v
cng ngh. Tuy nhin, qu trnh ny c th
khng km phn ri ro so vi vic u t
vo t ai v chng khon gi cao. Cng
ngh th tn km v kh nm bt, cng
nhn cn phi c o to v th trng
cn phi c hiu r. Thng th ngi ta
xoay sang xy khch sn, chung c, khu
cng nghip v thnh lp cng ty con
chuyn mua bn chng khon.
Chnh ph c th khuyn khch cc doanh
nghip u t vo nhng lnh vc kinh
doanh ct li bng cch hn ch u c trn
th trng bt ng sn v th trng ti
chnh. C th bc khi u l thu t v
thu li vn c thit k mt cch ph hp.
Ngoi ra, chnh ph c th h tr cho cc
doanh nghip c c lao ng k nng
bng cch ci thin cht lng ca cc
trng i hc v trng dy ngh. Hai lnh
vc chnh sch ny ni ln nh l nhng
vn ch cht trong cc cuc phng vn.
X l c nhng vn ny s gip cc
doanh nghip ln nht ca Vit Nam tng
trng v pht trin gp phn duy tr tc
tng trng ca c nn kinh t.
iv
-
Ci tin nng sut v nng cao hiu qu
ca cc doanh nghip ln trong nc c
ngha quyt nh ti nng lc cnh tranh
ca nn kinh t Vit Nam. Cc doanh
nghip v tp on ln ng vai tr i
u trong s tng trng ca nhng nc
pht trin sm v nhng nc mi cng
nghip ha (NICs), m ng ch l Nht
Bn, Hn Quc, i Loan v Thi Lan. Cc
doanh nghip ln c th t c hiu qu
kinh t theo quy m v phm vi gp phn
nng cao nng lc cnh tranh quc t. H
cng u t tip th v pht trin cc
cng ngh v sn phm, nh vy i tin
phong thm nhp vo cc hot ng c gi
tr gia tng cao hn. Nhu cu ca cc doanh
nghip ln v c s h tng, vn v lao
ng c k nng thng to ra tc ng lan
ta tch cc sang cc phn cn li ca nn 1
kinh t. Ch vi nhng doanh nghip c
quy m ln, c nng lc cnh tranh, v lun
tng trng th Vit Nam mi c th tr
thnh mt nc cng nghip ha vo nm
2020.
Cc doanh nghip ln Vit Nam ang
phi i din vi s cnh tranh ln trong
qu trnh dch chuyn sang nn kinh t th
trng m ca. c th thnh cng trong
mi trng cnh tranh ton cu ca th k
XXI, cc doanh nghip phi a ra s la
chn c tnh sng cn. Tuy nhin, nghin
cu v cc doanh nghip ln nht ca Vit 2
Nam hin cn t. Nghin cu v cc doanh
nghip Vit Nam trc nay u tp trung
vo cc doanh nghip va v nh (SMEs)
v ng gp ca chng vo s pht trin
ca khu vc t nhn v to vic lm. Tt
nhin khng ai ph nhn ng gp ca cc
doanh nghip nh vo s pht trin chung,
nhng vic ch quan tm ti doanh nghip
nh Vit Nam khin ngi ta b qua
tm quan trng c tnh lch s ca doanh
nghip ln i vi s pht trin v tng
trng kinh t bt c nc no trn th
gii tng thnh cng trong vic t c
v duy tr v th mt nc c thu nhp cao.
Mc tiu nghin cu ca chng ti l nhm
tm hiu xem cc doanh nghip v cc tp
on ca Vit Nam ang thch ng ra sao
vi mi trng kinh doanh bin i. Chng
ti tm cch xc nh cc doanh nghip ln
ca Vit Nam, h n t u, chin lc
Gii thiu
1
2
xem tho lun v tm quan trng ca cc doanh nghip ln trong nc, xin mi c Amsden (2004).Webster v Taussig (1999) v Packard (2004) l hai ngoi l.
1
-
tng trng ca h l g v nhng hn ch
m h gp phi. Cc bng hi c gi ti
doanh nghip bt u t thng Tm nm
2006 v chng ti tin hnh phng vn
62 cng ty, ch yu l cc cng ty ch to
trong khong thi gian t thng 11 nm 3
2006 ti thng 5 nm 2007.
Cc cuc phng vn a chng ti n
nhiu min trn khp t nc, ti nhng
phng hp m mt khi thuc ni chng ti
c xem nhng on bng qung b v
lch s cng ty, cc sn phm mi, v m
hnh cc d n u t bt ng sn treo.
Chng ti c nghe v vic chi ph nhin
liu tc ng ra sao ti quyt nh la
chn cng ngh mt c s c nt ti trung
tm mt thnh ph ln. Trong mt ta cao
c vn phng mi tinh vi ni tht hin i
khng ch vo u c, chng ti li ngc
nhin pht hin ra mt doanh nghip hon
ton khng hay bit g v cc i th ln
trong nc ang xm nhp vo lnh vc
kinh doanh chnh ca doanh nghip. Chng
ti c ging gii v cc chi tit thit k ti
chnh trong k nguyn mi v c phiu v
tri phiu trong nc bi mt n k ton
trng y nhit huyt, ngi lm
cng ty c ba mi nm. Chng ti
n thm cc nh my ch bin tm cho
nhiu th trng nc ngoi khc nhau v
cc xng may, ng gi v dn nhn sn
phm cho cc ca hng ln M.
Phn tip theo trnh by m t chung v cc
doanh nghip ln nht Vit Nam v im
nhanh nhng s kin chnh trong qu trnh
pht trin ca h trong nhng nm 1980 v
1990. Phn ny kt thc vi vic tho lun
m hnh Tng Cng ty (GC), y l m hnh
c tc ng ln n nh hng pht trin
ca cc doanh nghip ln Vit Nam.
Chng ti tho lun bn cht ca ci cch
Tng Cng ty v cc kt qu c th c t
qu trnh ny, nhn mnh tnh a dng ca
cc Tng Cng ty Vit Nam. Mt s Tng
Cng ty vn rt mnh v lin quan nhiu ti
cc cng ty thnh vin, nhng c nhng
doanh nghip khc to cho mnh mt
khng gian vi quyn t quyt nhiu hn.
Phn 2 trnh by kt qu ca cc cuc
phng vn doanh nghip, v m t cch
thc m cc doanh nghip ln ca Vit
Nam ang phn ng trc s cnh tranh
gia tng trn th trng trong nc v th
gii. N phc tho nhng chin lc ca
cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam.
Mt s doanh nghip ang chuyn sang
nhng sn phm phc tp v c gi tr cao
hn c th tn ti. Tuy nhin, mt s
doanh nghip li cng ngy cng tham gia
su hn vo vic u c bt ng sn v
chng khon. Li nhun cao ca vic u
c thu ht mt s doanh nghip xa ri
khi lnh vc kinh doanh ct li ca h,
trong khi c nhng doanh nghip khc
cng lc theo ui c hai chin lc.
Phn 3 m t cch cc doanh nghip quyt
nh u t nng cp lnh vc kinh doanh
ct li ca h i tm vn v tm cng ngh v
trang thit b nh th no. N cng bn ti
tm quan trng ca k nng v o to
thc hin qu trnh ny.
Phn 4 rt ra mt s gi chnh sch t cc
pht hin ca nghin cu, cp ti nhng
cng c tim nng c th s dng nhm
gim bt sc hp dn ca u c v ri ro
ca vic u t cho sn phm, quy trnh v
cng ngh mi. N cng cp ti cc la
chn chnh sch nhm h tr cc doanh
nghip tip th cng ngh v lao ng k
nng. Cui cng l phn kt lun.
3
Con s ny ch cp ti cc cng ty trong doanh sch cc doanh nghip ln nht. C tt c 88 cuc phng vn
c tin hnh vi cc doanh nghip, vn phng Tng Cng ty v hip hi ngnh. Ai quan tm v cc chi tit ca
phng php c s dng xc nh ra cc doanh nghip ln nht, xin mi xem ph lc ring trn trang web ca
UNDP: www.undp.org.vn.
2
-
1Cc chin lc kinh doanh ca cc doanh
nghip ln nht ca Vit Nam cn phi
c t trong bi cnh kinh t ca chng
th mi c th hiu ng c. Phn ny
trnh by v bi cnh , bt u bng vic
so snh cc doanh nghip ln nht vi cc
doanh nghip khc ca Vit Nam, ri im
li lch s v nhng ci cch gn y nh
hng ti nhng la chn ca doanh
nghip. Bn thn nhng chin lc ny, v
nhng hn ch m cc doanh nghip Vit
Nam phi i mt khi thc hin chng,
c tho lun trong Phn 2 v Phn 3.
1.1 Tng quan
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam l
ln so vi cc doanh nghip khc Vit
Nam, nhng so vi quc t th ging cc
doanh nghip va v nh hn. iu ny ph
thuc nhiu vo nh ngha doanh nghip,
nht l nh ngha Tng Cng ty Vit Nam.
Trong a s trng hp, iu tra doanh
nghip ca Tng Cc Thng k khng tnh
Tng Cng ty nh mt doanh nghip, m
thay vo tnh cc n v ph thuc. 4
Nghin cu ny cng p dng chun .
200 doanh nghip ln nht (Top 200) chim
mt t l ln v lao ng, ti sn, doanh thu
v thu trong mi hnh thc s hu (nh
nc, t nhn, nc ngoi) v mi ngnh
Vit Nam. Trong mt s trng hp, nhng
doanh nghip ln nht chim ton ngnh.
Khung 1: Ln n mc no th c
coi l ln?
Chng ti so snh 200 doanh nghip ln nht
Vit Nam vi cc doanh nghip Vit Nam
khc. Tuy nhin, nhng doanh nghip ny
khng c v g l ln so vi th gii. Doanh
nghip c s lao ng t nht trong danh sch
Top 200 s dng 767 lao ng cn vi danh
sch Top 200 Trong Nc th con s ch l
672. Mt yu t trong nh ngha quc t v
doanh nghip va v nh l mt doanh
nghip c 300 lao ng tr xung. 15 doanh
nghip nh nht v lao ng trong Top 200
mi doanh nghip c cha y 1.000 lao
ng, 146 doanh nghip c t hn 5.000 lao
ng v ch c 93 doanh nghip c hn 3.000
lao ng. Trong Top 200, 30 doanh nghip ln
nht chim gn 40% lao ng v hn hai
phn ba s thu ng bi Top 200.
4
Phng php lun v c s l lun xc nh ra cc doanh nghip ln nht c ng trn trang web ca
UNDP: www.undp.org.vn.
Khung 2: Bn Cc doanh nghip ln
nht ca Vit Nam u?
Nm 2005, 112.947 doanh nghip c
a vo iu tra doanh nghip. Trong khi ch
chim mt t l khim tn v lao ng l 15%,
200 doanh nghip ln nht chim ti hn
40% v ti sn, hn 25% v doanh thu v
gn 45% v np thu. V thu v ti sn, mt
s doanh nghip rt ln chim phn ln ng
gp ca Top 200 vo tng s thu v ti sn
c ghi nhn trong iu tra doanh nghip.
3
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam
-
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Thu
Doanh thu
Ti sn
Lao ng
Top 200
Cn li
Vit X Petro xp th 5 trong Top 200. Ring
Vit X Petro chim 15% tng thu ngn sch 5
ca chnh ph trong nm 2005. Doanh nghip
ny chim 20% thu ng trong ton b iu
tra doanh nghip. Vit X Petro cng ng th
nht v doanh thu, chim 3% tng doanh thu
trong iu tra doanh nghip.
Thnh lp nm 1981 vi t cch lin doanh
vi Zarubezhneft ca Russia, Vit X Petro
bt u sn xut du vo nm 1986. N l
cng ty thnh vin ca Petro Vit Nam, hot
ng m Bch H, Rng v i Hng. Nm
1995 Vit X Petro dn kh vo b t m Bch
H, gp phn pht trin ngnh cng nghip
kh t Vit Nam. N chim a s v sn
xut du th, tnh khim tn ra th sn lng
ca Vit X Petro chim khong hai phn ba
tng sn lng Vit Nam, ch yu l t m
Bch H (USCS 2004).
Lin doanh s ht hn vo nm 2011 v khng
r c c gia hn khng (Blagov 2006). Cho
d c c Petro Vit Nam tip qun, sn
lng m Bch H ang gim. c tnh tui
th cn li ca m Bch H l khong t 3 ti
13 nm. Cc m khc cn t hn. Sn lng
gim ca Bch H c b li nh cc ngun
trong nc v nhp khu du th t Trung
ng. Tuy nhin, c tin rng Vit X Petro ang
tn dn: mt nhn vin m khng tm c
ngi thay th, nhn vin ngi Vit v ngi
Nga ang b i tm vic lm n nh hn.
iu ny ang xy ra ti mt thi im m Vit
Nam tip tc b gim ngun thu thu khi thc
hin cc cam kt WTO. Liu 15% ngun thu
ngn sch chnh ph c th tip tc da vo
mt lin doanh khng chc chn vi mt m
du chnh th ang cn dn cn nhn vin th
khng gi c?
4
Hnh 1: T l ca Top 200 trong iu tra doanh nghip
Khung 3: Mt doanh nghip dn u tt c cc doanh nghip, hin thi Vit X Petro
5
Con s v tng ng gp ngn sch v vin tr khng hon li ly t IMF 2006, Bng 14.
-
5Bc Kn
Bc Ninh
Ha Bnh
Ninh Bnh
H Nam
Nam nh
Thi Bnh
Hi Phng
Vnh PhcPh Th Bc Giang
H Giang
Tuyn Quang
Cao Bng
Lng Sn
Lai Chu Lo Cai
Yn Bi Thi Nguyn
Sn La
Qung Ninh
Thanh Ha
Ngh An
H Tnh
Qung Bnh
Qung Tr
Nng
Qung Nam
Qung Ngi
Bnh nh
Ph Yn
Kon Tum
Gia Lai
k Lk
Lm ng
Khnh Ho
Ninh Thun
Bnh Thun
Ty Ninh
ng Nai
B Ra-Vng Tu
Long AnAn Giang
Tin Giang
ng Thp
Vnh Long Bn Tre
Tr Vinh
TP. H Ch Minh
Sc Trng
Kin Giang
C Mau
Bc Liu
H NiH Ty
Hu Giang
in Bin
k Nng
Cn Th
54
45
23
16
14
5
4
4
4
3
3
2
2
2
2
2
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
1
Cc tn gi v cch trnh by t liu tn bn ny khng hm th hin bt c quan im no ca
ban th k LHQ hay ca UNDP v t cch php l ca bt k quc gia, lnh th, thnh ph, khu vc
no ca cc nh chc trch nhng ni hay v vic xc nh bin gii, gianh gii ca chng.
Cc doanh nghip ln nht ca Vit Nam u?
-
Khung 4: Bn ngn hng thng mi
quc doanh
Bn ngn hng thng mi quc doanh
(SOCBs) trong Top 200 l:
Ngn hng Nng nghip v Pht trin
Nng thn (Agribank)
Ngn hng u t v Pht trin (BIDV)
Ngn hng Ngoi Thng (Vietcombank)
Ngn hng Cng Thng (Incombank)
Th t trn l theo quy m ti sn, bn ngn
hng ny chim ti 20% tng ti sn trong
ton b iu tra doanh nghip.
C hai danh sch doanh nghip c lp:
Top 200 v Top 200 Trong Nc. Danh
sch trong nc da trn danh sch Top
200 nhng loi bt cc doanh nghip 100%
s hu nc ngoi tp trung vo cc 6
doanh nghip Vit Nam. Danh sch Top
200 ch yu l cc doanh nghip nh nc
v nc ngoi. Danh sch Top 200 Trong
Nc ch yu l cc doanh nghip nh
nc. Doanh nghip nh nc trong Top
200 chim gn 30% s lao ng ca cc
doanh nghip nh nc c trong iu tra
doanh nghip. Ni cch khc. 3% s doanh
nghip nh nc chim gn 30% lao ng,
gn hai phn ba ti sn, hn 40% doanh
thu v hn 40% thu ng ca tt c cc
doanh nghip nh nc c trong iu tra
doanh nghip. Tnh hnh cng tng t vi
doanh nghip nc ngoi. Khu vc t nhn
trong nc khng xut hin nhiu trong c
hai danh sch Top 200 ny, mc d 22
doanh nghip t nhn ln nht chim gn
15% tng ti sn ca khu vc t nhn, ch
yu l trong tay cc ngn hng ngoi quc
doanh.
Trong ngnh ch to, 110 doanh nghip
ch to ln nht chim hn 15% lao ng,
gn 25% ti sn, hn 25% doanh thu v
gn 30% thu ng ca tng s 23.469
doanh nghip ch to trong iu tra. Trong
Top 200, h chim ti mt na s lao ng
v hn mt phn ba doanh thu. Mi lm
doanh nghip giy dp chim hn 40% lao
ng. Hn 60% lao ng ch to trong Top
200 lm vic trong 42 doanh nghip giy
dp, dt may v ch bin thy sn. Tm
cng ty trong lnh vc cc sn phm thuc
l, bia v mch nha, xe c ng c v xe
my chim 65% s thu ng ca ngnh
ch to trong Top 200.
6 t n
Ph lc 1 cung cp danh sch Top 200. Ph lc 2 cung cp danh sch Top 200 rong c v Ph lc 3 xem xt s
khc bit gia hai danh sch.
6
Top 200
4,083
122
Nh nc
29.6%
65.5%
41.9%
41.5%
105,167
22
T nhn
1.9%
13.7%
4.8%
4.6%
3,697 56 Nc ngoi 15.9% 10.1% 24.3% 67.8%
Bng 1: T l ca Top 200 so vi iu tra doanh nghip xt theo hnh thc s hu
S doanh
nghip
trong iu
tra doanh
nghip
T l so vi iu tra doanh nghip
xt theo hnh thc s hu
S
doanh
nghip
Hnh thc s hu Lao ng Ti sn Doanh thu Thu
-
Cc cng ty nc ngoi ln chim a s
trong ngnh ch to v c vai tr c bit
quan trng v to vic lm. Trong s cc
doanh nghip ch to trong Top 200, cc
doanh nghip nc ngoi chim gn mt
na v s lng doanh nghip, gn hai
phn ba lao ng, hn mt na ti sn, gn
60% doanh thu v 45% thu ng. Mt
cng ty giy dp s hu 100% vn nc
ngoi, Pouyen Vit Nam, chim hn 13%
s lao ng ch to trong Top 200. Cng ty
ny cng chim ti 20% s lao ng ch
to lm cho cc cng ty nc ngoi. S lao
ng ca Pouyen Vit Nam ln th nh
trong Top 200, ch sau Tng Cng ty Bu
chnh Vin thng Vit Nam (VNPT).
Cc doanh nghip nc ngoi l nhng
doanh nghip duy nht hot ng trong
nhng tiu ngnh ch to sau:
Du thc vt v ng vt,
Ch bin thc n chn nui,
Cc thc phm lm t bt,
X phng bt git,
ng c v tua-bin,
gia dng,
My mc vn phng,
My tnh,
ng c in, my pht in, bin th,
Dy cp cch in,
Cc thit b in khc,
My pht sng ti-vi v radio, my in
thoi in tn,
My thu sng ti-vi v radio, my ghi m
ghi hnh,
Xe c ng c,
Xe my,
Xe p,
g.
Nhng doanh nghip nc ngoi ny c xu
hng hoc nhp khu phn phi hoc
nhp khu, lp rp, xut khu. Mi lin h
vi nh cung ng trong nc yu, nhng
cn ty tng ngnh (VDF 2006).
Top 200
S doanh
nghipNgnh M t Lao ng Ti sn Doanh thu Thu
1,013
6
A
Nng nghip, lm
nghip v cc hot
ng lin quan
24.4%
14.2%
29.7% 52.2%
1,173 15 C Khai thc khong sn 41.1% 59.7% 62.9% 96.3%
23,469 110 D Ch to 15.8% 24.4% 27.2% 29.7%
208
2
E
in, kh t v nc
50.1%
84.4%
85.5% 58.3%
14,523
12
F
Xy dng
4.9%
8.4%
9.5% 9.8%
45,822
20
G
Bn bun v bn l;
sa cha xe c ng
c, xe my v hng
ha gia dng v
c nhn
6.6%
9.3%
13.3% 17.1%
4,655
1
H
Khch sn & nh hng
3.6%
4.6%
9.0% 11.7%
6,609
17
I
Vn ti, kho bi v
vin thng
38.9%
62.6%
54.9% 68.9%
1,096 16 J Ti chnh, tn dng 75.6% 78.6% 63.5% 21.6%
8,598 1 LPht trin, cho thu v
kinh doanh bt ng sn0.5% 4.7% 7.7% 18.4%
* Cc ngnh khng c doanh nghip no lt vo danh sch Top 200 th khng c nu y. Danh sch y
v cc ngnh c cung cp trong Ph lc 4.
7
S doanh
nghip
trong iu
tra doanh
nghip
T l so vi iu tra doanh nghip
xt theo ngnh
Bng 2: T l ca Top 200 so vi iu tra doanh nghip xt theo ngnh
-
1.2 Lch s cc doanh nghip
ln nht ca Vit Nam
By mi trong s cc doanh nghip Top
200 c thnh lp sau nm 1995. Trong
s cc doanh nghip cn li, 27 doanh
nghip c thnh lp trc nm 1975. 25
doanh nghip min Nam khc, mc d t
nhn l thnh lp nm 1975 hoc sau ,
nhng thc ra l s ti cu trc ca nhng
doanh nghip t nhn hoc chi nhnh ca
cc cng ty a quc gia c t trc 1975.
Cc doanh nghip c thnh lp di thi
Vit Nam Dn ch Cng ha nhm phc v
mt trong ba mc ch: nui khng chin,
xy dng c s h tng hoc sn xut
hng ha cho nn kinh t trong nc. l
nhng xng sn xut, nh my hoc
xng ng tu quy m nh c xy dng
vi s h tr ca Trung Quc hoc Lin X
c vi cng ngh cha kha trao tay. Cng ty
ng tu Nam Triu c thnh lp nm
1965 sn xut tu thy ng sng cho
thy qun. Cng ty Cao su Sao Vng (SRC)
0%
20%
40%
60%
80%
100%
Thu
Doanh thu
Ti sn
Lao ng
Doanh
nghip
nh nc
t nhn
nc ngoi
c thnh lp nm 1960 chuyn sn xut
lp cho xe qun i. Cng ty C kh Thng
Long c thnh lp nm 1969 cung
cp l t v cc sn phm khc cho th
trng trong nc. Tng t nh vy, cc
doanh nghip min Nam cng sn xut
phc v cho qun i hoc nn kinh t min
Nam trc y.
Nm 1975, Chnh ph bt tay vo nhim v
kt hp nn kinh t min Bc v min Nam.
Cc doanh nghip pha nam c 'quc
hu ha' v bin thnh doanh nghip nh
nc (SOEs) theo m hnh ca min Bc.
Mt s doanh nghip tip tc c hnh thc
gn nh khng thay i. Cng ty s 28
(Agtex) v Cng ty Dt Phong Ph sn xut
qun phc cho qun i min Nam c vn
tip tc sn xut phc v qun i sau nm
1975. May Nh B v ng Qung Ngi
cng chuyn thnh s hu nh nc m t
c thay i v cu trc. Cc doanh nghip
khc l cc n v ca cc cng ty nc
ngoi c quc hu ha. Mt nh my
sn xut lp ca Michelin tr thnh Cng ty
Cng nghip Cao su min Nam
8
Hnh 2: Cc doanh nghip ch to trong Top 200 theo hnh thc s hu
-
(Casumina) v mt c s sn xut ca
Nestl c kt hp vi cng ty ca H lan
v cng ty ca Trung Quc tr thnh 7
Cng ty Sa Vit Nam (Vinamilk). Cn c
nhng s kt hp tng t ca nhng cng
ty min Nam trc y khng lin quan g
vi nhau nh Cng ty Phn bn min Nam
(SFC) v Cng ty Dy Cp Vit Nam
(Cadivi), mt s kt hp mi nh my t
nhn li vi nhau.
Lin X sp y nhanh tc ci cch
nhng cng to ra mt cuc khng hong
kinh t v m trn din rng. Chng trnh
tht lng buc bng nm 1989 v nhng n
lc Vit Nam c th tn ti m khng c
vin tr ca Lin X c tip ni bi ci
cch hi u 1990 v Lut Doanh nghip,
khi doanh nghip nh nc v cc iu
khon cho php cc doanh nghip c
tham gia xut nhp khu.
Thng mi vi Lin X c chim mt t l
ln trong tng thng mi ca Vit Nam
(Van Arkadie v Mallon 2003). Hng ha do
cc doanh nghip nh nc ln sn xut ra
c chuyn qua cc doanh nghip xut-
nhp khu i ly hng nhp khu v 8
thanh ton n. Theo mt nh qun l ca
7
Tn ca nhiu doanh nghip c th thay i trong thi gian qua. tin tra cu, tn y hin ti ca doanh
nghip s c s dng trong ln u cp ti doanh nghip. Cc ln cp sau s dng tn rt gn.8
Cng ty Thc phm min Bc (Vinafood 1) v Cng ty Thc phm min Nam (Vinafood 2) u c ngun gc ban
u t cc cng ty xut nhp khu go v cc thc phm khc t nhng nm 1980s.
Nm 1988, 13 ngi Vit Nam tt nghip t
Nga v thnh lp mt cng ty. H hc ton,
cng ngh thng tin v nhng ngnh tng
t. Khi cn Nga, h thy rng Vit Nam nh
b v cn pht trin. H mun kt ni Vit Nam
vi Nga v 'bt u kim tin'. Cng ty h
thnh lp c tn Cng ty Ch bin Thc phm
(Food Processing Technology -FPT).
Khi cng ty bt u i vo hot ng, mt
thnh vin rt khng hi lng. c o to
tr thnh k s phn mm, anh ta thy
chn v but ming than vn thnh ting. Mt
ngi hng xm t m trn gc quyt nh
xung xem c chuyn g. Anh k s phn mm
ny, by gi l ngi ng u cng ty phn
mm FTP, than rng cng ty ch bin thc
phm mi ny chng c cng vic IT th v.
Ngi hng xm hi 'cu c lm c phn
mm khng?'. Th l bt u mt trong nhng
d n IT u tin a cng ty vo qu o.
Khng c g l l tn gi ban u khng cn
ph hp na. Nm 1990 cng ty i tn thnh
Cng ty u t v Pht trin Cng ngh
(Corporation for Financing and Promoting
Technology - FPT).
Agtex, doanh nghip tng chuyn xut
khu sang Lin X qua mt cng ty xut-
nhp khu th:
Ti thi im ch cc doanh nghip
nh nc ln mi c php xut khu
Chnh ph tr n. Doanh nghip nh
khng c php xut khu nn h sn
xut cho chng ti. Chng ti xut khu
sn phm ca h ri tr cho h bng tin
ngn sch nh nc phn b cho
chng ti thanh ton hng ha.
Sau nm 1987 Agtex vn tip tc xut khu
sang Lin X v sn xut qun phc. Tuy
nhin, t c cc mc tiu ca mnh
doanh nghip ny bt u m sang cc
nh hng mi:
Lc by gi, B Quc phng u t
nhiu cho cng ty ny m chng ti li
ch s dng c khong 80-90% cng
sut sn xut phc v qun i. Vy
nn chng ti phi tm cc c hi kinh
doanh khc c thm li nhun.
Lin X sp c ngha l nhng doanh
nghip nh Agtex cn tm cc i tc
thng mi mi. Cng ty May 10 (Garco
9
Khung 5: 'FPT' l vit tt ca ch g?
-
10) trc cng xut khu sang Lin X qua
mt cng ty thng mi nh nc. N bt
u xut khu trc tip sang EU vo nm
1992 khi mt cng ty c ang tm nh
cung ng chi ph r cung cp cho Garco 10
k thut vin v cho cng ty ny vay sn
xut o s-mi. Phi mt tm nm cng ty
mi tr xong khon n ny. Li ch ca vic
c trao i thng mi trc tip khng
cn qua trung gian c mt nh qun l
ca mt cng ty thy sn hng u m t:
Trc nm 1993, tt c cc cng ty thy
sn phi xut khu thng qua
Seaprodex [Cng ty Xut Nhp khu
Thy sn Vit Nam]. V sau c chnh
sch mi cho php cc cng ty c t
xut khu. Trc Seaprodex c li
nhun cao hn nhiu so vi cc cng ty
ch bin thy sn. V sau cc chi nhnh
ca Seaprodex cng ngy li cng t v
mt s chi nhnh cn b l.
Cng ty chng ti bt u xut khu
sang Nht. Cc cng ty Nht bn bit v
cng ty chng ti thng qua Seaprodex
v lin h trc tip vi chng ti t
hng xut khu.
Nm 1993 Seaprodex ch xut khu c
hn 6% thy sn cn cc cng ty xut-nhp
khu nh nc xut khong 70% tng s
xut khu thy sn (Fforde 1994).
Thng Chp nm 1992 Vit Nam k kt hip
nh thng mi dt may vi Cng ng
Chu u v ci thin c cc iu khon
thng mi vi cc nc trong khu vc
gm c Nht. Nhu cu tm i tc thng
mi mi trong ngnh dt may l khn thit
nht. Mt s cc cng ty may mc ln nht
xut sang Lin X hoc sn xut cho Chnh
ph Vit Nam. Lin X, cng vi Trung
Quc, l ngun duy nht cung cp trang
thit b v cng ngh. Cng ty May Vit Tin
(Vtec) l trng hp tiu biu. Nh my ny
c quc hu ha vo nm 1975 v sau
khng lu sn xut theo n t hng
ln cho Lin X vi cng ngh ng u v
chuyn mn k thut t mt cng ty may
min Bc. Nhng nm 1980, Vit Tin pht
trin quan h vi mt cng ty Hungary v
c h tr my mc v cng ngh. Vit
Tin sn xut o s-mi theo thit k ca cc
nhn hiu quc t m cng ty Hungary ny
c php s dng. Nm 1989 quan h
ny b sp . Tuy nhin, nm 1991 Vit
Tin t mua li quyn s dng chnh nhng
nhn hiu v pht trin thnh cng
cc khch hng trn th trng phng
Ty.
Khi nn kinh t Vit Nam tng trng trong
nhng nm 1990 cc doanh nghip m
rng hot ng trn khp nc, thit lp
cc lin doanh, xy dng nh my mi v
m cc im phn phi. Hai trong s cc
nh sn xut hng tiu dng ln nht Vit
Nam: Cng ty Sn xut Hng Tiu dng
Bnh Tin (Bitis) v Vinamilk, nm trong s
cc doanh nghip i u v vic m rng
trn ton quc. Bitis tn dng vic d b
ro cn thng mi trong nc nm 1987,
v l mt trong nhng cng ty u tin xy
dng thng hiu Vit Nam:
Chng ti nhn thy rng Vit Nam l
mt th trng trong nc rt ln vi 80
triu dn. [Lc by gi] ch c sn phm
ca Thi Lan v Trung Quc nn chng
ti quyt nh u t vo th trng
trong nc. Tt nhin, cn u t nhiu
pht trin thng hiu, lao ng v
h thng phn phi Chng ti phi
mt 5 nm ginh li th phn t cc
sn phm ca Thi Lan.
Vinamilk xy dng nh my H Ni vo
nm 1994 v thit lp lin doanh min
trung vo nm 1996. Cng nh Bitis h bt
u phn phi sn phm trn ton quc khi
cc ro cn thng mi trong nc c
d b: 'Trc nm 1986, cc cng ty
thng mi chuyn lm phn phi sn
phm cho chng ti. Vinamilk cung cp sn
phm cho h, ri h phn phi'. Sau nm
1988, tt c cc cng ty c th va sn xut
va lm thng mi. Vy l bt c nhn
vin no ca Vinamilk mun bn sn phm
u c th tr thnh i l, bn bun hoc
bn l.
10
-
1.3 Cc Tng Cng ty
Trong danh sch Top 200 Trong Nc, c
120 doanh nghip l thnh vin ca cc
Tng Cng ty, mt hnh thc tp on
doanh nghip trong mt t chc cao nht
bao qut gim st hot ng ca cc cng
ty thnh vin. Tng Cng ty l hnh thc k
tha m hnh Lin hip x nghip ca thi k 9
k hoch ha tp trung. Trong nhng nm
1970 cc lin hip x nghip c thit lp
v t di s qun l ca v k hoch ca
cc b ch qun (Fforde 1988). Trong
nhng nm 1980 cc nh qun l doanh
nghip nh nc c trao quyn t ch
nhiu hn, v th cu trc lin hip x nghip
mt i ngha ca n. Khun kh php l v
Tng Cng ty c ban hnh nm 1994 v
trong hai nm tip theo cc Tng Cng ty
c thit lp trong mt lot cc ngnh.
Trong mt s trng hp, cc Tng Cng
ty chim ton ngnh. V d, nm 1997 Tng
Cng ty Than chim 100% ngnh than
(Marukawa 1999). Nm 2005 Tng Cng ty
Than v cc thnh vin vn chim ti 95% 10
ngnh. iu ny l kt qu ca v th c
quyn dnh cho cc lin hip x nghip sau
chuyn thnh cc Tng Cng ty c giao
nhim v pht trin lnh vc ngnh ca h.
H qu l to ra nhng 'l ct' tch bit:
than, du kh, in, ng tu, bu chnh
vin thng, v.v.
Gn ba phn t cc doanh nghip trong danh sch Top 200 Trong Nc l cc doanh nghip nh
nc, phn ln l thnh vin ca cc Tng Cng ty (GCs).
Tng cng ty Tn vit ttS doanh
nghip
Tp on Cng nghip Than v Khong sn Vit Nam
Vinacomin 15
Tp on Dt May Vit Nam
Vinatex
11
Tng Cng ty Xi-mng Vit Nam
VNCC
9
Tp on Cao su Vit Nam
Geruco
8
Tng Cng ty Ha cht Vit Nam
Vinachem 8
Tng Cng ty Hng hi Vit Nam
Vinalines 5
Tp on Cng nghip ng Tu Vit Nam
Vinashin 5
Tp on Bo him Vit Nam
BaoViet
4
Tp on Du Kh Vit Nam
PetroVietnam 4
Tp on Bu chnh Vin thng Vit Nam
VNPT
4
Tng Cng ty Xy dng H Ni
HACC
3
Hng Khng Vit Nam
Vit Nam Airlines 3
Tng Cng ty Xut Nhp khu Xng Du
Petrolimex 3
Tng Cng ty Giy Vit Nam
Vinapaco 3
Tng Cng ty Xy dng Cng trnh Giao thng 5
Cienco 5 2
in lc Vit Nam
EVN
2
Tng Cng ty in t H Ni
Hanel
2
Tng Cng ty Xy dng Sng Song Da 2
Tng Cng ty ng c My Nng nghip Vit Nam VEAM 2
Tng Cng ty Xy dng Cng nghip Vit Nam Vinaincon 2
ng St Vit Nam VNR 2
Tng Cng ty Thp Vit Nam VSC 2
Cc Tng Cng ty khc 19
Tng 120
9
Chng ti s khng c gng tm tt s lng ln sch v vit v lch s ci cch Vit Nam. Ai quan tm, xin mi
c Van Arkadie v Mallon (2003). UNDP (2006a) cung cp danh sch ti liu tham kho v ch ny.10
Cc con s v th phn ly t bng hi ca UNDP.
11
Khung 6: Cc cng ty thnh vin ca cc Tng Cng ty
Bng 3: Cc Tng Cng ty trong Top 200 Trong Nc
-
B S doanh nghip
4
4
3
2
1
1
1
4
Tng 20
B Quc phng c hai cng ty xy dng,
mt cng ty may v mt cng. Bng ny
da trn iu tra doanh nghip v c gi tr
cho nm 2005. Nm 2007 th n khng cn
cp nht na. Mt phn ca qu trnh ci
cch doanh nghip nh nc bao hm vic
chuyn vn s hu nh nc t cc b
sang cho Tng Cng ty u t v Kinh
doanh Vn Nh nc (SCIC) sau khi thc
hin c phn ha. V d, vn nh nc
trong cng ty Vinamilk thuc B Cng
nghip gi y c chuyn sang SCIC
qun l.
Mt doanh nghip u t v xut-nhp khu
c thnh lp vi t cch gn ging cng ty
c phn trong Hoa kiu Vit Nam cung
cp vn, chuyn mn v tip cn mng li 11
khu vc cn nh nc cp t. Hi ng qun
tr gm 3 doanh nhn a phng v 3 cn b
qun l Hoa kiu. Cng ty ny cung cp u
vo v xut khu u ra cho cc cng ty a
phng. Phn ln hng nhp khu ca cng ty
vn ly t ngun nh trc nm 1975. M hnh
ny chng bao lu sau c bt chc trn
khp thnh ph. Mc d s t do m cng ty
ny c hng thc y nn kinh t a
phng, nhng n cng lm suy yu h thng
k hoch ha v gi c. Cng ty ch yu trao
i hng i hng, nhng cng c bn hng
trc tip cho ngi tiu dng a phng. Nm
1982 H Ni kim sot cht cc hot ng phi
k hoch ha v nm 1983 cng ty ny giao
np quyn xut nhp khu cho mt doanh
nghip nh nc mi thnh lp, Imexco.
mt ni khc trong thnh ph mt i v
chng tr ngi Vit Nam thnh lp hai xng
sn xut nh lm dp cao su. Mi nm sau,
hai xng ny c i tn thnh Cng ty Sn
xut Hng Tiu dng Bnh Tin (Bitis) v tr
thnh doanh nghip t nhn u tin ca Vit
Nam trc tip xut khu v thnh lp lin
doanh vi mt i tc nc ngoi.
Bnh Dng mt cn b mt cng ty chn
nui gia sc s hu nh nc vay 4 triu ng
t qu phc li ca cng ty thit lp mt
doanh nghip sn xut cao su s hu nh
nc. Khon vay c tr li sau 4 nm.
Trong hai mi nm tip theo, Cng ty Sn
xut v Xut-Nhp khu Bnh Dng
(Protrade) a dng ha, thit lp lin doanh
vi cc i tc nc ngoi trong c Dutch
Lady v hin l mt trong nhng doanh
nghip thnh cng nht Vit Nam.
11
Doanh nghip ny ng th 216 theo danh schTop 200 Trong Nc.
12
Quc phng
Thng mi
Giao thng vn ti
Xy dng
Nng nghip v Pht trin Nng thn
Cng nghip
Bu chnh Vin thng
Ngn hng Thng mi Quc doanh
Bng 4: Quan h trc thuc b ca cc doanh nghip nh nc v cng ty c phn
nh nc trong Top 200 Trong Nc
Khung 7: Mt s lch s cng ty khng tiu biu
-
C kin cho rng cc Tng Cng ty l mt
n lc bt chc m hnh chaebol ca Hn 12
Quc. Nhng tr mt im chung ch
u l cc tp on doanh nghip ln, th
cc Tng Cng ty ca Vit Nam v cc
chaebol ca Hn quc t c im tng t.
V d, cc Tng Cng ty khng c cc ngn
hng ca ring tp on v khng tham gia
vo nhiu lnh vc nh cc tp on Hn
quc. Nhiu Tng Cng ty a dng ha
cc hot ng kinh doanh, nhng thng
ch cung cp u vo cho cc cng ty
thnh vin. Cng ty Than Vit Nam v Tp
on Cng nghip Than v Khong sn
(Vinacomin) xy dng mt chi nhnh sn
xut xe ti t cung cp xe ti nh ch
khng bn ra bn ngoi. Tng Cng ty Giy
Vit Nam (Vinapaco) thit lp cng ty ha
cht ring s dng u vo t nh my
giy ln cung cp cho cc thnh vin
ca Vinapaco. Do khng s dng ht cc
sn phm ha cht nn n bn cho cc
cng ty bn ngoi tng cng ty. Hiu ng 'l
ct' dn ti tnh trng c a dng ha bn
trong cc Tng Cng ty nhng khng c s
cnh tranh gia cc Tng Cng ty.
Vinamilk c thnh lp vi tn gi ban u l
Cng ty Sa v C-ph Phng Nam vo
nm 1976 sau khi quc hu ha ba nh my:
Sa Thng Nht, trc thuc mt cng ty Hoa
kiu, Sa Trng Th, trc thuc Friesland,
v Dielac, lc by gi ang c xy dng v
nguyn thuc s hu ca Nestl. Cng ty hot
ng di Tng Cc Thc phm.
Nm 1982 c s kt hp cc b thnh
B Cng nghip Thc phm. Vinamilk c
chuyn v b ny v i tn thnh Cng ty
Sa C-ph Bnh Ko 1. Qua vic ti c cu
ny, mi cng ty sn xut thc phm u c
chuyn v B Cng nghip Thc phm. Hai
nh my trc y c lp c chuyn v
Vinamilk: Cng ty Bnh Ko Lubico ca thnh
ph HCM v Nh my Bt Dinh dng Bch
Chi ca ng Thp.
Nm 1989 li c thay i. B Cng nghip
Thc phm c tch thnh B Thc phm
v B Cng nghip. B Nng nghip cng
c thnh lp. Vinamilk v cc sn phm
sa thuc quyn qun l ca B Cng nghip
cn c-ph thuc B Nng nghip. Th l
Lubico li c tr v thnh ph HCM v Bch
Chi v ng Thp, c hai thuc B Thc
phm. C-ph Bin Ha c tr v ng 13
Nai, thuc B Nng nghip. Vinamilk li ch
c ba nh my nh ban u.
Trong mt thi gian ngn, Vinamilk thuc B
Nng nghip. c k hoch kt ni tri b
sa vi c s ch bin sa nhng khng
thnh hin thc. L l a ra l 'sa th lin
quan ti b, c ngha l nng nghip'. Th l
Vinamilk v vi B Nng nghip, nhng khng
lu.
Nm 1992, Cng ty Sa C-ph Bnh Ko 1
i tn thnh Cng ty Sa Vit Nam
(Vinamilk), thuc B Cng nghip Nh trong
mt t t chc li b mi khc. Theo
Vinamilk, h 'khng thy c khc bit g' gia
cc b.
12
C th xem Marukawa (1999) v Fforde (1995). L thuyt ny c tin cy nht nh v cc quan chc cao cpQ
chnh ph va tr v t mt chuyn cng du sang Hn uc.13
Khng r Bin Ha c giao v Vinamilk khi no.
13
Khung 8: B ny sang b khc Ai kim sot sa?
-
Mt s Tng Cng ty ng vai tr quyt
nh trong vic pht trin ngnh. Trong s
tt c cc Tng Cng ty m chng ti phng
vn th c l Vinashin c mc tiu tham
vng nht: a Vit Nam tr thnh nc 14
ng tu ng th t vo nm 2018. 5 nh
my ng tu c mt trong danh sch Top
200 Trong Nc u l thnh vin ca
Vinashin v c hng cc n t hng
quc t v trong nc m Vinashin k
c. Ngoi vic tm khch hng, Vinashin
cn gip cc thnh vin v cng ngh, t
vn qun l v ti chnh. S pht trin ln
mnh ca Nam Triu l mt minh ha. Nm
1996 nh my ng tu ny ch s dng
300 lao ng v ch sn xut tu i sng.
By gi Nam Triu ng tu c trng ti
54.000 tn (dwt) v s dng trn 2.000 lao
ng.
Khng phi mi cng ty thnh vin ca
Tng Cng ty u ph thuc vo vn phng
tr s chnh, v ch mt s cng ty thnh
vin m chng ti phng vn ni rng Tng
Cng ty ng vai tr thit yu trong s pht
trin ca h. Nhiu cng ty thnh vin t
mnh theo ui nhng chin lc a dng
ha t u nhng nm 1990s. Do cc ch
tiu doanh thu ca cc thnh vin khng
phn bit gia ngnh kinh doanh ct li v
cc lnh vc kinh doanh khc, nn cc
doanh nghip tham gia mt lot cc hot
ng khc nhau t c ch tiu. Mc
14
Trong t ri qung co ca mnh Vinatex xc nh mt trong cc mc tiu l 'tn ti'.15
Ngh nh 388 nm 1991 l t hp l ha u. T nm 1991 ti nm 1994 c khong 3.000 doanh nghip nh
nc c thanh l v 2.000 c sp nhp vi cc doanh nghip nh nc khc. Lm nh vy l nhm mc ch
gim s doanh nghip nh nc rt nh lm n thua l a phng. Xin mi xem UNDP (2006a, trang 6-7) c
thm thng tin. Ngh nh 388 khng c tc ng ln ln cc doanh nghip c phng vn trong iu tra ny v
phn ln h u l thnh vin ca cc tng cng ty.
Phn ln cc doanh nghip cho bit l cc ch
tiu c th thng lng c, linh hot v c
th iu chnh ch khng phi l tha thun
rng buc to cho doanh nghip ng lc v
ch phi t bng c. Tuy nhin, khng phi
lc no cng nh vy vi mi doanh nghip
hay Tng Cng ty. Cng ty 28 (Agtex), mt
cng ty may mc thuc B Quc phng, c
mt ci nhn hon ton khc. H ni rng 'v
chng ti l doanh nghip qun i, chng ti
chu s gim st kim sot cht ch t B
Quc phng. Nu khng t c ch tiu v
c li th chng ti [gim c] s b cch chc,
nn chng ti c ng lc mnh m. Doanh
nghip nh nc khc th gim st lng lo
hn nn d hn'.
quan trng ca vic t ch tiu c s
khc bit ng k, v trong mt s trng
hp ch tiu khng h c ngha g.
Mt vn c th vi cu trc Tng Cng
ty l tnh trng quyn s hu thiu r rng
cc cng ty thnh vin (Marukawa 1999).
Tng cng ty l i din cho vn nh nc
u t cc cng ty thnh vin v thay mt
nh nc qun l vn ny. Nhim v ct li
ca Tng Cng ty l trnh tht thot vn
nh nc, cn lm cho vn tng l nhim
v th cp. Tuy quyn s hu c trao
cho Tng Cng ty to cho n mt c ch
gy nh hng i vi cc cng ty thnh
vin, nhng tn ch nhim v ca n li cn
tr vic Tng Cng ty bn hoc ng ca
cc thnh vin lm n thua l. Tng Cng ty
phi khc phc nhng thnh vin yu km
hoc khng kh thi v mt kinh t ch
khng dm thanh l ti u t vo ch
khc. Phng php ch yu t c
iu ny l yu cu mt cng ty thnh vin
khc ln hn v kh quan hn sp nhp vi
cng ty thua l h tr. Mi quan tm ch
o l ngn chn thua l v duy tr vic 15
lm.
Nm 1995 mt cng ty may mc c yu
cu h tr mt cng ty sn xut khn mt
gn (mt trong ba nhim v m cng ty
ny c giao trong vng vi nm) ang
trn b vc ph sn:
14
Khung 9: Cc ch tiu quc phng
-
H chng c th trng v n ngn hng
rt nhiu. V vy chng ti phi chia s
vn v th trng cho h, c th trng
trong nc v xut khu. Chng ti phi
cho h tin tr n v gi cc cn b
qun l ca chng ti sang t chc li
sn xut. Chng ti khng c nh
nc h tr g v lc bn thn chng
ti cng ang gp kh khn.
B Cng nghip yu cu Vinatex [Tp
on Dt May Vit Nam] chn chng ti,
v chng ti c coi l cng ty hng
u trong khu vc.
Mt cng ty may mc na c yu cu
sp nhp vi mt cng ty yu km vo nm
2003. H xoay chuyn c tnh hnh
cng ty bng cch 'cho h n t hng
sn xut, gi my mc v cn b qun
l, cn b k thut cho h'. Cng cng ty
ny c B Cng nghip yu cu thnh
lp nh my vng nng thn to vic
lm cho ngi dn a phng. Mc d nh
my ny ch va thu hi chi ph, cng ty
cng khng ng ca nh my v 'khng
dm' v v 'trch nhim x hi' Rt t doanh
nghip c phng vn ni rng h vn s
quyt nh nh vy nu nh khng c yu
cu ch th.
1.3.1 Ci cch
Ci cch doanh nghip nh nc ang lm
bin i quan h gia cc Tng Cng ty v
gia cc Tng Cng ty v cc cng ty
thnh vin. Cc 'l ct' Tng Cng ty ang
c d b v cc Tng Cng ty ang ln
sn nhau v cc lnh vc kinh doanh truyn
thng ca nhau. Vinacomin v Petro Vit
Nam ang tin vo lnh vc sn xut in,
a ht trc y c coi l dnh ring
cho in lc Vit Nam (EVN). Vinashin v
Petro Vit Nam ang tin vo lnh vc vn
ti bin, tng c xem l a ht ca
Vinalines. Viettel v mt s doanh nghip
khc tham gia vin thng cnh tranh
vi VNPT. S d b cc 'l ct' l mt phn
ca cc qu trnh rng ln hn v hi nhp
quc t v ci cch doanh nghip nh 16
nc. Cc cng ty thnh vin ca Tng
Cng ty ang tr thnh cc cng ty c phn
v cng ty trch nhim hu hn ng thi
h cng ang c phn ha cc n v thnh
vin ca chnh mnh, b bt nhng
mng kinh doanh m h khng mun hoc
khng cho rng kh thi. Qu trnh c phn
ha ang khin mt s Tng Cng ty tan r.
Mt khi c phn ha, nhiu cng ty
thnh vin c t l s hu ca Tng Cng
ty (nh nc) thp hn 50%. Cc Tng
Cng ty ang tr thnh 'ch l mt c ng
nh cc c ng khc' theo li mt nh 17
qun l cng ty thnh vin.
Mt con ng ci cch khc cho cc
Tng Cng ty l gi c phn a s v chi
phi cc hot ng ct li ca cc cng ty
thnh vin. V d, cc cng ty thnh vin
ca Vinacomin ch c th bn than cho
Vinacomin v tt c cc nh my ng tu
ca Vinashin u phi c Tng Cng ty
ph chun m bo s nht qun v chi
ph v nh gi. Nhng tp on kinh t ny
khng b cc lnh vc kinh doanh ct li,
m ang ro rit m rng v a dng ha.
H ang u t vo nhng lnh vc kinh
doanh ct li v ngoi ct li. Vinacomin
ang tin vo lnh vc khai thc b-xt v
sn xut nhm, v ang tng cng u t
vo cc nh my in chy bng than.
Vinashin ang hp tc vi Posco ca Hn
quc lp t c s sn xut thp ng
tu. Vinashin cn phi hp vi cc doanh
nghip Hn quc v Nht bn tham gia
thit k tu, cp li-xng cng ngh ng c
Wartsila v thnh lp lin doanh sn xut
cc thit b hng hi. Vinashin gn y
vay c mt khon xy nh my bia.
PetroVietnam ang tin vo lnh vc lc
du, trm xng v nh my in chy bng
kh t nhin ng thi bt u xy dng
16
Theo Lut Doanh nghip 2005, tt c cc doanh nghip nh nc s c chuyn i thnh cc cng ty chu s
iu chnh ca lut ny (thay v Lut Doanh nghip Nh nc 2003) vi hn cui l nm 2010. 17
Ph lc 5 tho lun k hn v vic chia tch cc tng cng ty thng qua c phn ha v qu trnh ci cch cc tng
cng ty.
15
-
Cc tng cng ty nh nc ang tri qua s
chuyn i tr thnh cc t chc hot ng
theo Lut Doanh nghip trong khun kh ci
cch doanh nghip nh nc. M hnh hin ti
l Tng Cng ty gm hai loi: cc Tng Cng
ty 90 trc thuc cc b v y ban Nhn dn
tnh v cc Tng Cng ty 91 trc thuc Th
tng. Chng s bin i thnh g?
Cng ty m - cng ty con
Phn ln cc Tng Cng ty s hot ng theo
cu trc ny. Cng ty m khng thun ty ch
l n v hnh chnh nh trc. N s l thc
th kinh doanh kim sot cc cng ty con ty
theo mc u t ca n. Vic nm gi c phn
a s s cho php cng ty m duy tr s kim
sot i vi cc chin lc v k hoch ca
cc cng ty con cng nh quyn ch nh cn
b qun l cp cao. Tt c mi cng ty con
phi hot ng theo Lut Doanh nghip. Cng
ty m c th vn l doanh nghip nh nc
nu n hot ng trong mt ngnh chin lc
(xem UNDP 2006a). Qu trnh chuyn i
ang din ra v thut ng 'tng cng ty' s
cp ti c cc Tng Cng ty v cc cng ty
theo m hnh m-con.
Tp on
Mt s cc Tng Cng ty ang chuyn i
thnh cc Tp on Kinh t, l cc tp on
doanh nghip a dng ha gim st mt s
cng ty m hnh m-con. Cc tp on s c
u t ring ca tp on trong cc cng ty
thnh vin gm cc hnh thc cng ty c phn,
trch nhim hu hn v lin doanh. S kim
sot ca tp on i vi thnh vin cng s
cn c theo mc u t m n nm gi trong
cc cng ty thnh vin.
Khi cc cng ty thnh vin c c phn ha,
tin thu c s c gi li trong tng cng ty
hoc tp on. Khi bn thn cng ty m c
phn ha, tin thu c s chuyn ln chnh
ph v quyn qun l i vi phn vn cn li
ca nh nc trong cng ty m s c
chuyn giao cho Cng ty u t Vn Nh nc
(SCIC). Cn cha bit l liu SCIC s qun l
vn nh nc trong cc tp on kinh t hay
khng nu cc tp on ny c phn ha.
16
mt t hp khch sn 5-sao, vn phng v
cn h.
C phn ha v ci cch cu trc Tng
Cng ty c ngha l nhiu doanh nghip c
tn trong danh sch Top 200 Trong Nc
s c hng quyn t quyt nhiu hn
trong vic hnh thnh v theo ui cc
chin lc ca doanh nghip. Vi nhng
doanh nghip ny, lm long t l s hu
ca nh nc thng qua vic bn bt c
phn l mt phn ca chin lc .
Nhng doanh nghip khc vn cn b hn
ch nhiu bi cc t chc kim sot.
Khung 10: Cc tng cng ty ang thay i
-
Chin lc2
Cc nh qun l cc doanh nghip v cc
tp on Vit Nam phi quyt nh lm
cch no c th p ng tt nht trc
nhng thay i chnh sch a n s
gia tng cnh tranh v thiu chc chn,
nhng ng thi l quyn t ch v c hi
nhiu hn. Nhng chin lc m h chn
c da trn quan nim ca h v mc li
nhun tim nng trn cc th trng khc
nhau v nng lc ca h cnh tranh,
gim chi ph, tng quy m v ci tin cht
lng. Cc doanh nghip m chng ti
phng vn m t ba chin lc ch cht:
nng cp hot ng kinh doanh ct li, m
rng th trng xut khu v a dng ha
sang cc lnh vc kinh doanh mi, thng
l bt ng sn, du lch v u t vo th
trng vn mi ni ln Vit Nam. Nhng
chin lc ny khng loi tr ln nhau v
nhiu doanh nghip cng lc theo ui c
ba chin lc.
Doanh nghip nc ngoi chim gn mt
na ngnh ch to Vit Nam. Cc doanh
nghip ch to ln ca Vit Nam tp trung
trong cch ngnh ch bin thy sn, dt
may, phn bn, cao su, xi-mng v ng
tu. Cc doanh nghip c phng vn
thuc tt c cc ngnh tr ngnh xi-mng.
Cc chin lc m cc doanh nghip theo
ui v c bn l ging nh nhng chin
lc hi u nhng nm 1990 khi Lin X
sp buc cc doanh nghip Vit Nam
phi i tm th trng mi v sn xut hng
ha dch v mi. Cc doanh nghip ln
ang chuyn sang cc sn phm lin quan,
sn phm cht lng cao v cc mng kinh
doanh mi. H tip tc pht trin thng
hiu, m rng knh phn phi v tin vo
cc th trng mi. Mt v tng gim c
ht thuc lin tc ca mt cng ty ngi
ang gia chng cuc phng vn nhn mt
c in thoi m ng p bng ting Hoa
tm tt vn mt cch xc tch: 'ch
quan t mn l nguy him'. L do ch yu l
cnh tranh gia tng.
Nm 2000 Vit Nam k kt hip nh
thng mi song phng vi M v nm
2007 gia nhp T chc Thng mi Th
gii (WTO). Theo nhng hip nh ny, Vit
Nam t c tip cn vi th trng
ton cu ng thi vi vic gim bo h
cho cc ngnh cng nghip trong nc.
Ci cch doanh nghip nh nc xa b
hng ro gia cc doanh nghip nh nc
to thm cnh tranh, ngay c trong cc
ngnh chin lc. u t nc ngoi
vo Vit Nam, ch trng s dng Vit Nam
nh l a bn sn xut xut khu cng
nh bn sn phm cho th trng trong
nc. Cnh tranh gia tng buc cc
doanh nghip Vit Nam phi iu chnh v
p ng.
17
-
Cnh tranh t Trung Quc khin cc nh
xut khu Vit Nam nng cao cht lng
sn phm. Mt s cng ty may ca Vit
Nam cp n s cnh tranh ca Trung
Quc, kt hp vi vic d b quota Hip
nh a Si (MFA) theo khun kh WTO,
nh l nhng ng lc chnh thc y h
chuyn sang cc sn phm cht lng cao
hn. May 10 ni rng v Trung Quc nn
khng th cnh tranh trong cc 'sn phm
thng thng', tc l qun o d sn xut,
ly s lng nhiu b li t. c th tn ti
May 10 chuyn sang o s-mi v vt
cht lng cao hn i hi cng ngh tin
tin hn, u t nhiu hn v lao ng c
k nng cao hn. Cc cng ty may ln khc
ca Vit Nam cng c nhng bc i
tng t v l do tng t. Ti nh my
ng tu Hyundai Vinashin, mt k s cp
cao nu cnh tranh vi Trung Quc nh l
ng lc chnh khin h tm cch rt ngn
thi gian hon thnh d n, kim sot chi
ph, v nng cao cht lng.
Cc doanh nghip Vit Nam cng phi i
ph vi cnh tranh t nhng ngun khc
trn th trng nc ngoi. Viet Foods hin
l nh cung ng s mt v mt mt hng
kh sn xut l tm lm sushi, chim ti
gn 40% ton b s tm sushi c tiu
dng Nht. Doanh nghip ny gi y c
k hoch dng n by chuyn mn ny
tin vo nhng th trng t i hi hn
a dng ha v gim s ph thuc vo th
trng Nht. Hu ht cc doanh nghip
xut khu ln ca Vit Nam u nu m
rng v a dng ha th trng xut khu l
mc tiu ch cht. Nhng v kin bn ph
gi gn y chng li cc doanh nghip
Vit Nam khin h nhn thy cn phi theo
ui mt chin lc nh vy.
Cc doanh nghip Vit Nam tm cch a dng
ha th trng tri u ri ro, v d trnh
cc c sc tiu cc t cc v kin bn ph gi.
Cc v kin bn ph gi gn y chng li cc
nh xut khu thy sn Vit Nam cho thy
chin lc thch nghi ca nhng doanh
nghip ny. Mt doanh nghip ch bin thy
sn ni rng cch h i ph vi thu chng
bn ph gi l gim chi ph sn xut b li 18
mc thu trng pht. Ngi ta khng tnh ti
chuyn lm nh th c th ch to ra thm cc
co buc mi v bn ph gi. V Vit Nam b
xem l nn kinh t phi th trng nn cc th
trng ln nc ngoi c cho rng cc
doanh nghip Vit Nam ang c hng h
tr ca nh nc, v rng iu ny l gii chi
ph thp v tnh canh tranh v gi ca doanh 19
nghip Vit Nam.
Mt doanh nghip ch bin thy sn khc
ang trong qu trnh xy dng mt c s ch
bin phc v th trng M v th trng
Nht th xy ra v kin bn ph gi. H vi thit
k li ngay c s ch tp trung vo th
trng Nht.
Cng ty Pht trin Ng nghip Ven Bin
(Cofidec) ang c k hoch u t mt khch
sn th M p thu bn ph gi i vi thy sn 20
Vit Nam. Cng ty phi cho 700 trong s
2.400 lao ng thi vic v quyt nh tp
trung vo sn xut. H mi cc chuyn gia
Nht n o to li cho cng nhn v cch
trng rau qu sch ch bng my bay sang
Nht. Khng c doanh nghip no khc Vit
Nam hin ang hot ng trong lnh vc ny.
H ang tnh thnh lp lin doanh vi mt i
tc Nht v sn phm ha sinh phc v th
trng trong nc v xut khu.
18 Doanh nghip ny xp th 235 theo danh sch Top 200 trong nc.19 iu ny c xem xt chi tit hn trong UNDP (2006b).
20 Cofidec xp th 275 theo danh sch Top 200 trong nc.
18
Khung 11: Tc ng ca thu chng bn ph gi ca M ln cc doanh nghip ch bin
thy sn Vit Nam
-
Nhiu doanh nghip hng vo th trng
trong nc dnh nhiu thi gian v ngun
lc pht trin h thng phn phi v
thng hiu trong nc vng mnh. C
Vinamilk v Cng ty Bng n Phch Nc
Rng ng u trin khai phn phi ton quc
t u nhng nm 1990s. Cc doanh nghip
cn da vo cc cng ty thng mi s
dng mng li phn phi v bn l sn c
ca h nh Cng ty Thng mi H Ni
(Hapro), Tp on Thng mi Si Gn
(Satra) v Metro Cash and Carry.
Vi cc cng ty thnh vin ca Tng Cng ty, c
yu t phn mng theo a l. V d, Cng ty
Phn Bn Ha cht Lm Thao (Lafchemco)
min Bc, Cng ty Phn Bn min Nam (SFC)
min Nam; hay Cng ty May 10 (Garco 10) v
cc cng ty may khc min Bc, May Vit Tin
(Vtec) v May Nh B (Nhabeco) min Nam.
Nhabeco ang m rng sang min Trung v
cha c i th cnh tranh ln no. H s
m cc xng may v thit lp h thng phn
phi phc v th trng trong nc v xut
khu. Vic dch chuyn sang min Trung s
gip gim chi ph vn chuyn v cho php
Nhabeco tn dng li th lao ng r y so
vi cc xng may thnh ph H Ch Minh.
Vtec pht trin mt s thng hiu to
s khc bit cho mnh, gm Viettien, Vee
Sendy v TT-up. Nhng thng hiu ny c
thit k dnh cho cc phn khc th trng
khc nhau nh gii tr, gio vin v nhn vin
vn phng. Vtec ang trong qu trnh thit lp
thng hiu Vee Sendy -xtry-li-a.
Cng ty Cng nghip Cao su min Nam
(Casumina) c nh to s khc bit cc sn
phm ca h bng cch ci thin dch v hu
mi trong lnh vc lp xe.
Khi c hi v l do ng sau nhng n lc
chuyn sang sn phm v dch v mi, mt s
doanh nghip tr li rng 'khng c doanh
nghip no khc Vit Nam ang lm nh
vy'. iu ny th hin n lc tp trung vo
vic to khc bit nhm ci thin nng lc
cnh tranh nhng cha x l c tc ng
ca nhng thay i ang din ra trong nn
kinh t. Vit Nam v ang tip tc m rng
sang th trng ton cu ng thi m ca th
trng trong nc cho nc ngoi cnh tranh
nhiu hn. Cc i th cnh tranh khng cn
ch l cc doanh nghip Vit Nam khc, m
cn c c cc doanh nghip nc ngoi sn
xut Vit Nam hoc xut khu vo th trng
Vit Nam.
Phn ln cc doanh nghip thy pht trin
thng hiu Vit Nam l kh thi, nhng tt
c u ni rng thit lp thng hiu nc
ngoi va tn km va kh khn. Nhiu
doanh nghip Vit Nam tip cn th trng
quc t thng qua cc doanh nghip phn
phi ton cu s hu thng hiu ca ring
h. Nhng cng ty phn phi ny khng chp
nhn vic cc doanh nghip Vit Nam thit lp
cc thng hiu c lp. D sao chng na,
lm nh vy vn cn l iu vt qu nng lc
v ngun lc ca phn ln cc doanh nghip
ln ca Vit Nam.
Cc doanh nghip tip cn th trng xut
khu theo nhiu cch. Thng th bn mua
nc ngoi lin h vi doanh nghip. Cc
cng ty nc ngoi bn thit b cho cc
doanh nghip Vit Nam, v trong mt s
trng hp cc cng ty gim st vic nng
cp cc doanh nghip ny cng c nhng
mi lin h quc t hu ch. Cc doanh
nghip Vit Nam cng k kt hp ng sn
xut di mt thng hiu nc ngoi
xut khu. Vai tr ca nh nc trong vic
thm nhp th trng mi cn ty thuc.
Phn ln cc doanh nghip tin vo cc th
trng mi sau nhng chuyn cng du cp
nh nc hoc sau hip nh thng mi.
Mt s Tng Cng ty thm ch cn thp
tng cc on ca chnh ph, tranh th thit
lp lin h trc tip. Sau khi thit lp
c lin h chnh thc, bn thn cc
doanh nghip ch ng thit lp vn phng
chi nhnh v i din th trng nc
ngoi. Bc i ny t c s h tr ca nh
nc, bi v phn ln cc nh xut khu
khng cm thy i din thng mi cc
19
Khung 12: Phn phi, to s khc bit v xy dng thng hiu Vit Nam
-
s qun Vit Nam hu ch lm. Cc doanh
nghip thuc B Quc phng tn dng s
hin din ca ty vin qun s s qun
ti cc nc kim lun chc nng i
din thng mi cho h. Cc cng ty xut-
nhp khu cng c s dng, i khi c
kt hp vi cc c quan nh nc, v d n
lc ca Vinamilk tin vo th trng
Trung ng.
Mc d mt s doanh nghip ch chuyn
xut khu, a s cc doanh nghip ch to
ca Vit Nam bn c trn th trng trong
nc na. T l gia bn trong nc v
xut khu khc nhau ty ngnh. Cc cng
ty sn xut giy, sn phm kim kh in
my, sa v phn bn ban u l phc
v th trng trong nc. Tuy nhin, a s
bt u xut khu vo cui nhng nm
1990s v hin nay hu nh tt c u xem
th trng xut khu nh l ngun tng thu
nhp ch cht. Nh mt nh qun l cp
cao ca Cng ty Kim kh Thng Long pht
biu, i mi l 'a dng ha sn phm
p ng nhu cu trong nc v xut khu'.
Mt s doanh nghip ni xut khu l cch
tng thu nhp b p doanh s trn th
trng trong nc b mt i do hng nhp
khu cnh tranh.
M rng th trng xut khu v chuyn
sang sn phm cht lng cao hn khng
phi l nhng chin lc duy nht m ra
cho cc doanh nghip ln ca Vit Nam.
Khng phi doanh nghip no cng u
theo ui chin lc tm ngch cht lng.
Mt s doanh nghip ch n gin a dng
ha sang cc sn phm tng t, v d t
tm sang c da trn. Nhng doanh nghip
khc ang thy kh chuyn sang sn phm
c gi tr gia tng cao hn, v d cc n
in cao su tm cch chuyn sang sn xut
cao su. Trong khi mt s doanh nghip
ang tch cc theo ui chin lc nng
cp, nhng doanh nghip khc cho rng
y ch l k hoch ngn hn. Xt nhng
kh khn v thi gian hc hi di cn b ra
t c cc sn phm cht lng cao
hn, nh c trnh by chi tit hn
nhng phn sau, cng cha r l liu
nhng doanh nghip ny c thnh cng
hay khng.
Chin lc tm ngch cht lng bn thn
n ch l s khi u. l mt chin lc
tuyt vi i ph vi thch thc v hng
Trung Quc s lng ln, li t v th hin
mc nng ng v lc quan v tng lai.
Chn n in cao su c trong danh sch Top
200 Trong Nc, trong tm n in l
thnh vin ca Tp on Cao su Vit Nam
(Geruco). H ang theo Geruco pht trin n
in Lo v Cam-pu-chia v Vit Nam thiu
t. H cng c chnh ph giao nhim v
chuyn ln nhng sn phm cao su c gi tr
cao hn. iu ny ang t ra kh thc hin.
Cc doanh nghip nc ngoi ang thit lp
cc c s sn xut cao su. Ba cng ty thnh
vin ca Tng Cng ty Ha cht Quc gia Vit
Nam (Vinachem) ang hot ng trong lnh
vc ny. Cc n in ny bn cao su cho cc
nh sn xut nc ngoi v Vinachem nhng
khng c h h tr nng cp.
Mt n in tm cch hp tc vi mt doanh
nghip pht trin chun dng cho dt may.
Tuy nhin, quan h i tc ny khng thnh
cng do mc tiu hai bn khng tng thch.
n in mun hp tc h tr di hn xut
khu, cn pha ch tm cch bn thit b my
mc. Cng chnh doanh nghip ny pht biu
'c l v chng ti l nng dn nn chng ti
khng gii kinh doanh'.
Phn ng trc nhng kh khn khi nhy vo
sn xut cao su cng phn nh ng thi
chung ca cc doanh nghip ln khc Vit
Nam. Mt s n in ang u t vo cng ty
thit b th thao lm t cao su ca Geruco. Mt
s ang chuyn sang sn xut g cao su v
mt s chuyn sang nhng lnh vc khng lin
quan nh thy sn. Hu nh tt c h u
tham gia pht trin bt ng sn v khu cng
nghip.
20
Khung 13: Geruco, Vinachem v sn xut cao su
-
Tuy nhin, s an ton c c t vic
chuyn t o s-mi sang vt khng cao
v c th ch mang tnh tm thi. Mt du
hiu tch cc l cc doanh nghip thc hin
chin lc ny ang ch ng n thch
thc v tm cch thch nghi v m rng
i ph vi cnh tranh ngy cng gay gt.
Nhiu nh qun l m chng ti ni
chuyn cng tin rng s tn ti v thnh
vng lu di ca h ph thuc vo kh
nng tip tc a dng ha hot ng v ci
thin hiu qu, cht lng quy trnh sn
xut.
Mt tnh hnh ng lo ngi hn l chin lc
cui cng ni ln t cc cuc phng vn.
Nhiu doanh nghip ang chuyn sang
nhng lnh vc khng lin quan g, nht l
bt ng sn, du lch v ti chnh. Mt v d
cc oan l Cng ty Sn phm Nng
nghip v Gia sc Cn Th (Cataco). L
mt doanh nghip nh nc a phng
c thnh lp nm 1978, doanh nghip
ny bt u a dng ha vo nm 1992
sang ch bin v xut khu thy sn, xy
dng bt ng sn, khch sn, nh hng
v du lch. Cataco hin c ngun thu nhp
ch cht t thy sn nhng li ang b cc
n v kinh doanh khi h c phn ha ly
tin u t cho cc d n tp trung vo
khch sn v nh hng.
Nhiu doanh nghip khng b cc lnh vc
kinh doanh ct li, mc d nhiu lnh vc
kinh doanh khng c li nhun. Mt s
doanh nghip ni rng h cm thy c
ngha v phi tip tc hot ng trong lnh
vc kinh doanh truyn thng gi vic lm
cho lao ng. Nhng doanh nghip ny
ang va m rng v ci tin sn phm
hin ti va tin vo nhng ngnh kinh
doanh c li nhun hn. i khi cc chin
lc an xen ln nhau. V d, mt doanh
nghip buc phi chuyn v tr ra ngoi khu
th ln v tn dng lun c hi xy c
s sn xut mi v pht trin khu cng
nghip cho chnh mnh v nh u t nc
ngoi.
Cng ty s 28 (Agtex) l mt cng ty dt
may thuc B Quc phng ang chuyn
sang bt ng sn, pht trin khu cng
nghip v mua bn xng. Mi quan tm
hng u ca ban qun l cng ty l m
bo li nhun cho cng ty v vic lm cho
lao ng. Li nhun t hng dt may c
d kin l s gim, nht l t khi Vit Nam
gia nhp WTO, ti mc 'li thp hn li tin
gi ngn hng'. Hot ng trong ngnh dt
may s to vic lm nhng khng to c
li nhun, v Agtex hy vng s kim c
li nhun cao hn t cc hot ng v bt
ng sn, ti chnh v xng du.
Cng ty Dt Phong Ph thuc Vinatex gn
y k kt c hp ng lin doanh tr gi
80 triu USD vi Tp on ITG v mt
'thnh ph chui cung ng' dt may
Nng, d kin i vo hot ng vo cui
nm 2007. Nm 2003 cng ty xy mt s
khu ngh dng c li nhun. Lnh vc kinh
doanh ct li ca Phong Ph vn l dt
nhng n cng ang m rng sang c bt
ng sn v trung tm thng mi. Theo
k hoch, 60% thu nhp l t dt cn bt
ng sn, du lch v cc hot ng kinh
doanh khc s em li phn ln li nhun.
Li nhun ny s c u t m rng
sn xut dt hn na.
Cng ging nh Phong Ph, Cng ty
TNHH Sn phm Tiu dng Bnh Tin
(Bitis) l in hnh cho cc doanh nghip
ln chuyn sang cc lnh vc kinh doanh
mi. Bitis l mt doanh nghip quan trng
trong lnh vc giy dp v ang xy cc nh
my mi cho cc sn phm hin ti v
tng lai. Nm 2003 Bitis thnh lp mt
trung tm o to ci thin k nng v
nng lc thit k cho lao ng. Nm 2006
Bitis pht trin thng hiu Vosto bn
giy dp cht lng cao hn, gi cao hn.
Ch cn i trn bt c con ph ln no
Vit Nam cng s thy c sc mnh h
thng phn phi ca Bitis. Cc ca hng
Bitis c khp mi ni v cng ty ang ro
rit m rng Trung Quc v tin vo Lo
v Cam-pu-chia. ng thi, Bitis cng
ang a dng ha sang pht trin bt ng
sn, khch sn, du lch, vn phng cho
thu. Nm 2004 Bitis thnh lp lin doanh
u t xy dng vi mt i tc Trung
Quc. Bitis gn y thnh lp chi nhnh
21
-
22
Lo Cai hot ng v thng mi, khch
sn v du lch. Cng ty c k hoch nhn
rng cch lm ny 5 a im khc Vit
Nam, xy dng cc khu t hp a chc
nng gm trung tm thng mi, vn
phng v khch sn.
Cng ty Thy sn Minh Ph l v d cui
cng. Cng ty ny c k hoch pht trin
'quy trnh khp kn' v thy sn, t pht trin
ngun u vo, thu hoch, ch bin n
xut khu. Lm nh th s d kim sot
cht lng, m bo ngun cung ng n
nh, gim chi ph sn xut v tng kh
nng cnh tranh v gi. Nm 2004 cng ty
thnh lp M Seafood M phn phi
sn phm v qun l dng tin. Trong khi
theo ui chnh sch tch hp theo chiu
dc, Minh Ph cng c k hoch m rng
sang bt ng sn, cng, ngn hng, qu
u t v u t chng khon.
Nhng v d trn th hin mt lot cc
chin lc m cc doanh nghip ln nht
ca Vit Nam theo ui i ph v thch
nghi vi cnh tranh gia tng. Ba chin lc
tng qut ni ln t cc cuc phng vn:
nng cp lnh vc kinh doanh ct li sang
cc sn phm phc tp hn c gi tr cao
hn, m rng th trng xut khu, v a
dng ha lnh vc kinh doanh, thng l
sang bt ng sn v ti chnh. Nhng
chin lc ny thng lin quan vi nhau
v phn ln cc doanh nghip thc hin
nhiu hn mt chin lc, c doanh nghip
cng lc theo ui c ba. ngha tc ng
ca vic a dng ha sang bt ng sn v
ti chnh v l do v sao ng lo ngi c
tho lun trong Phn 4. Phn tip theo trnh
by cc pht hin v cch thc doanh
nghip nng cao v m rng th trng, tp
trung vo vai tr ca vn, cng ngh v lao
ng trong vic quyt nh chin lc cng
nh cch thc hin chin lc.
-
3Chin lc ca doanh nghip thng i
hi u t vn, tip thu c cng ngh,
thit b, k nng mi v kh nng tin vo
th trng mi hoc m rng trn cc th
trng hin ti. Mc d nhiu doanh nghip
chng ti ni chuyn l tng i ln v
trong mt s phng din kh kinh nghim
v sn xut v tip th, vic m rng vn l
mt thch thc. c th cnh tranh trong
nhng lnh vc m h chn, cc doanh
nghip cn c kh nng sn xut quy m
cn thit. Mc d nn kinh t Vit Nam ang
tng trng, thu nhp trn u ngi vn
cn thp, v th cu trong nc cng c hn
v nhiu hip nh thng mi m Vit
Nam k kt c ngha l cc doanh nghip
Vit Nam phi cnh tranh khng ch vi
nhau m cn vi cc i th nc ngoi
tin tin hn. V d, mt nh sn xut lp
xc nh quy m hiu qu ti thiu phi l 3
triu sn phm mi nm. Hin ti, n ch
bn c mt phn mi s . Chin
lc ca doanh nghip l 'hon thin cng
ngh, gim chi ph sn xut v u t cho
tip th'. Nhng doanh nghip phi thc
hin vic ny trong bi cnh cnh tranh t
cc i th trong nc (tt c u trc
thuc mt Tng Cng ty), i th nc
ngoi Vit Nam v c lp nhp khu, loi
tt nht c sn xut vi cng ngh tin
tin hn nhiu.
Quy m cho php cc doanh nghip bin
minh cho chi ph u t, tha mn c
nhu cu ca cc khch hng ln, v c li
nhun. Tuy nhin, sn xut quy m nh
vy i hi phi t chc sn xut, tip th,
tip nhn v trin khai cng ngh v thit b.
Tt c nhng iu ny li i hi k nng v
kinh nghim. Sn phm cng tin tin th
quy trnh sn xut, tip th v cng ngh
cng kh hn. Cc phn sau tho lun mt
s thch thc m cc doanh nghip Vit
Nam phi i mt trong qu trnh hnh
thnh v thc hin cc chin lc cng
nghip ca h.
3.1 Vn v Ti chnh
Kh c th xc nh xem liu thiu vn c
lm chm s pht trin ca cc doanh
nghip ln nht ca Vit Nam khng. Mt
na cc doanh nghip m chng ti iu
tra nu vn thiu vn l mt tr ngi
trong vic tip cn cng ngh v thit b
mi. Tuy nhin, a s doanh nghip cng
ni rng vay by gi d hn so vi 5 nm
trc. Trong cc cuc phng vn, mt li
gii thch ph bin cho cu tr li ny l c
thm nhiu ngn hng trn th trng trong
nc, thm vo ngn hng thch cho
cc doanh nghip thnh cng vay v ngn
hng t c c hi u t kh d. C qu
23
Thc hin chin lc:
Vn, Cng ngh, K nng
-
nhiu tin ui theo qu t c hi u t tt.
V d, mt doanh nghip ni rng khi h yu
cu vay 50 t ng, ngn hng mi h vay
lun 120 t. Cng doanh nghip ni rng
ngn hng ca h rt bun khi doanh
nghip tr n trc k hn.
iu ny nht qun vi mt l do ph bin
khc c nu gii thch tip cn vn d
hn: thu nhp tt v uy tn vng vng. Cc
ngn hng bit rng mt s cc doanh
nghip c dng thu nhp ng tin cy v
quan st c iu ny cng vi thi gian.
H cng bit doanh nghip no tr c n.
Doanh nghip t nhn c bit lu iu
ny, ni rng khi h mi thnh lp th rt kh
i vay. H phi cung cp ti sn th chp v
phi mt lu mi bo m c khon vay.
Gi y, sau khi pht trin c doanh
nghip, th khng cn kh vay na.
Vi nhng doanh nghip ln nht, tip cn
vay d dng hn khng phi l iu c
quyt nh bi hnh thc s hu. Cc
doanh nghip nh nc ang lm n kh
khn ni rng h kh c th vay c trong
khi cc doanh nghip t nhn thnh cng
khng ni nh vy. Mt cng ty may ca
nh nc ngh rng nu thay th cng ngh
c ca Trung Quc t nhng nm 1960s
bng cng ngh hin i ca h s xoay
chuyn c tnh hnh. Khng may l
doanh nghip khng tin thay th tt
c thit b v khng th thu hi chi ph thit
b mua. Nm 2006 chnh ph ng ra tr
n bn ngn hng quc doanh h cho 21
doanh nghip ny. Thiu vn v my mc
21 Khng c g l l doanh nghip ny tt hng khi danh sch Top 200 trong nc.
c k cng cn tr s pht trin ca mt
cng ty dt khc ca nh nc. Duy nht
mt dy chuyn sn xut mi nht trong ba
dy chuyn ca h t nm 1979, 1996 v
2002 l c th sn xut si t chun xut
khu v h ang vt ln tm vn cp nht
cc dy chuyn cn li.
Vn th chp rt phc tp. Trc y,
cc doanh nghip nh nc khng cn bo
m khon vay bng th chp. Sau c
phn ha, iu ny i khi thay i
nhng cn ty vo doanh nghip v ngn
hng c th. C ngn hng i hi th chp
c ngn hng khng. C doanh nghip vn
khng cn phi a th chp, c doanh
nghip trc phi c th chp by gi
khng cn phi lm th na. C doanh
nghip trc khng cn phi th chp by
gi li phi c th chp. Mt doanh nghip
ni rng nu c th chp th h s c
hng li sut thp hn nhng vic a
th chp ch 'mang tnh th tc'. Ch c mt
doanh nghip ni rng ngn hng s tch
bin ti sn th chp tr n nu doanh
nghip khng tr c n.
Li sut cao i vi khon vay di hn ni
ln nh l mt lnh vc quan ngi, ngay c
i vi cc doanh nghip d tip cn vn.
iu ny khin cho nhiu doanh nghip
kh c th u t ln, nht l xy nh my
mi. Mt chin lc trnh vn ny l
vay vn lu ng ngn hn li sut thp v
dng li nhun gi li cho cc u t di
hn. Vic tch bch cc ngun ti chnh
khng cng nhc. Mt doanh nghip c th
ni vi ngn hng rng khon vay l
dng lm vn lu ng ri em v u t c
bn trnh li sut cao. Mt s cng ty
buc phi xy dng d n thnh tng giai
an, giai on u dng vn vay ri sau
dng li nhun gi li ca giai on u
trang tri cho giai on hai. iu ny t
ra cu hi v nng lc thc hin d n ln
ca doanh nghip. Khng phi d n no
cng c th chia thnh tng giai on ring,
hay nh ti mc c th dng khon vay
dnh cho vn lu ng ti tr.
24
Khung 14: Ai cn th chp?
Mt nh my tinh luyn ng tha nhn
rng 'trc khi Lut Doanh nghip Nh nc
c hiu lc nm 1999 chng ti c th mua
thit b ca nc ngoi theo li tr chm. Lc
d v chng ti c coi l doanh nghip
nh nc ch khng phi cng ty trch nhim
hu hn, nu chng ti khng tr n th c
chnh ph tr thay'.
-
hiu r hn cch thc m cc doanh
nghip ln nht ca Vit Nam ti tr cho
u t c bn, chng ti yu cu h xp
hng mc quan trng ca cc phng
n ti chnh khc nhau trong vng 5 nm
ti. Hn 50% doanh nghip cho rng vn
c phn v vn vay nh nc s l quan
trng. Gn 50% doanh nghip cho rng li
nhun gi li s l quan trng. Mt phn ba
doanh nghip cho rng cc ngn hng
thng mi t nhn trong nc s l quan
trng v 20% cho rng tri phiu v vay
nc ngoi s l quan trng.
V cc ngn hng c nhn nhn nh l
ngun ti chnh quan trng cho u t c
bn, nn c l n di hn khng phi l hn
ch qu ln. N cng nu bt tm quan
trng ca th trng chng khon ang ni
ln, va vi t cch ngun li nhun v vi
t cch ngun ti chnh dnh cho u t.
iu tit mt cch thch hp i vi th
trng vn cn phi tr thnh mt u tin
hng u ca Chnh ph.
3.2 Tip th cng ngh v
tip cn th trng
Nng cp cc hot ng kinh doanh, sn
phm v quy trnh sn xut thng i hi
s kt hp ca cng ngh, thit b v k
nng mi. Kt hp c th m doanh nghip
la chn ph thuc vo nng lc ca
doanh nghip v yu cu ca th trng m
doanh nghip ang tm cch thm nhp.
Nng lc doanh nghip v c im th
trng v th t ra gii hn cho chin lc
Mt doanh nghip mi c phn ha 30% vn
nh nc v chun b nim yt trn th trng
chng khon. Ti thi im phng vn, c
phiu ca doanh nghip ang giao dch mc
gp 30 ln so vi gi ban u. 126 triu USD
c phiu by gi c gi trn giy tt tn 3,7 t
USD. Ai cng bit c yu t 'bong bng u c'
trn th trng chng khon Vit Nam. Mi
lin quan gia gi c phiu v nhng yu t
nn tng ca doanh nghip rt yu v nhiu
nh u t tin rng th trng b i gi qu
cao. D vic nim yt thm cng ty c th gip
pht trin th trng v dp bt u c nh to
thm c hi u t, nhng cc doanh nghip
ln nht ca Vit Nam ang tm cch da vo
th trng chng khon ti mt thi im c
nhiu bt trc.
ca doanh nghip. c vt qua nhng
gii hn ny nhiu doanh nghip hnh
thnh chin lc ca mnh trong s hp tc
vi cc t chc khc nh cc doanh nghip
khc, Tng Cng ty hoc vin nghin cu.
Phn ny nu mt s cch tip th cng
ngh, v a ra cc v d v hnh vi hp
tc. Chng ti cng xem xt cch m th
trng xut khu nh hng ti quyt nh
ca cc doanh nghip.
Qu trnh pht trin sn phm mi p
ng cc c hi th trng khng phi l
iu mi l vi nhiu doanh nghip m
chng ti phng vn. V d, hi u nhng
nm 1990, cc doanh nghip phi i ph
vi vic m ca nn kinh t v s tan r ca
Lin X. Chng hn, hot ng ch cht
ca Cng ty C kh -t 1-5 l 'sa cha v
bo dng'. Tn dng li th ca s t do
mi c i Mi em li v phong tro
xy dng mi bt u, Cng ty 1-5 quyt
nh sn xut v bn trc ln hi nc:
Cng vic ca chng ti l sa cha v
bo dng v chng ti tng lm
vic vi nhiu loi ng c. Chng ti
nghin cu th trng v nhn thy c
nhu cu cho sn phm ny v chng ti
bit mnh c kh nng sn xut c.
Th l chng ti xut ln b v c
chp thun.
Tuy nhin, sng to kiu ny l him. Tt c
cc doanh nghip chng ti phng vn cn
cch xa gii hn cng ngh ton cu ca
tng ngnh, nn phn ln cng ngh h ch
25
Khung 15: Tin kiu g l?
-
c th mua trn th trng quc t. Thng
th cng ngh nm ngay trong thit b m h
mua hoc kh d nm bt. Gi du cao
khin mt cng ty quyt nh b thit b c
khng hiu qu u t thit b mi ca
Nht t gp i nhng t tn nhin liu hn
nhiu. Doanh nghip c th nng cp cng
ngh qua vic mua my mi. Mt cng ty
khc phn bit gia cng ngh mua t cc
nc trong khu vc vi cng ngh chu
u, ni 'hp ng chuyn giao cng ngh
lun c mc ph cao hn'. bn trn th
trng khu vc, doanh nghip ny ch cn
mua nhng thit b d kt hp vo dy
chuyn sn xut hin ti. Tuy nhin, yu
cu ca th trng chu u c ngha l
doanh nghip ny phi mua c thit b v
cng ngh. Nguyn tc chung l cng ngh
cng tin st 'gii hn' hn th cng tn km
v cng phc tp nm bt 'b quyt' s
dng n mt cch hiu qu.
Mt s doanh nghip kt hp cng ngh
tin tin vi thit b c. H mi chuyn gia
nc ngoi v nghin cu k hc cch
lm th no t c mc tiu mt cch tt
nht. V d, Vinashin cm thy rng 'mt
nh my thp mi v hin i ca EU l qu
t v chi ph u t qu cao'. Th l h mi
cc chuyn gia thp EU t vn cho, v ri
da vo nhng g h hc c, h t mua
thit b Trung Quc. Mt cng ty khc c c
hi c chuyn giao cng ngh t lin
doanh vi Nht. Tuy nhin, khi tm hiu k
hn th thy rng kt hp cng ngh Trung
Quc v cng ngh Malaysia p ng
c mc tiu li va d hn v t tn km
hn cng ty hc cch s dng.
26
Mt cng ty may s dng thit b cng ngh ti
tn ca c cho dy chuyn sn xut u tin
ca mnh. H lp dy chuyn th hai xut
khu sang Nht. Khch hng Nht thuyt
phc h rng thit b s dng ri l phng
n tt v r hn, v c k thut vin gip lp
t dy chuyn sn x