Slajd 1

TOPIKI PRAWNICZEprof. Jerzy Stelmachprof. Bartosz Broekks. prof. Franciszek Longchamps de BerierCzy mamy szans tylko na sprawiedliwo proceduraln?wykad 4AUDIATUR ET ALTERA PARS

O BRAKUJCEJ KOLUMNIE PAACU SPRAWIEDLIWOCI

kolumnada Paacu Sprawiedliwoci

dwie polskie inskrypcje: neminem captivabimus nisi iure victum - nikogo nie uwizimy, o ile nie zostanie pokonany prawem iustitias vestras iudicabo - osdz wasz sprawiedliwobudynek Sdu Najwyszego

bis de eadem re agi non potest (nie mona procesowa si dwa razy o to samo), nemo est iudex in propria causa (nikt nie moe by sdzi we wasnej sprawie)ei incumbit probatio qui dicit non qui negat (ciar dowodu spoczywa na tym, kto twierdzi, a nie na tym, kto przeczy).

non omne quod licet honestum est (nie wszystko, co dozwolone, jest uczciwe), summum ius summa iniuria (najwysze prawo [bywa] najwyszym bezprawiem)hominum causa omne ius constitutum sit (wszelkie prawo winno by stanowione ze wzgldu na czowieka).

prawo nie jest tylko wol prawodawcy czy owocem pozytywistycznej wykadni sdwprofesor Lech Gardocki, Pierwszy Prezes Sdu Najwyszegoiustitias vestras iudicabo

sowa te przypominaj sdziom, e sprawowanie przez nich wadzy sdowniczej zawsze podlega spoecznej ocenielibera matrimonia esse antiquitas placuit (z dawna ju postanowiono, e maestwa s wolne)

nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agituraudiatur et altera pars audiatur et altera pars (niech bdzie wysuchana take druga strona)jedynie w prawie karnym?wyraa czysto proceduralne prawido?zupenie oczywista?Rozmowy w Redakcji. Z Profesorem Witoldem Woodkiewiczem rozmawia Wojciech Dajczak, CPH 62, 2010 z. 1, s. 379WW: audiatur et altera pars. Uwaam, e paremia ta jest w zasadzie zwrotem retorycznym, a nie prawniczym. Umiecilimy za to wiele paremii dotyczcych rozkadu ciaru dowodu, czy obecnoci w procesie pozwanego i powoda. Do czsto spotykaem si z zarzutem, i nie umiecilimy na gmachu Sdu Najwyszego reguy nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur. Gdyby j umieci w caoci, byaby za dugane quis absens puniatur - nieobecny niech nie bdzie karany satius enim esse impunitum relinqui facinus nocentis quam innocentem damnari - lepiej pozostawi bezkarnym wystpek zoczycy ni skaza niewinnegoD.48.17.1pr. Marcianus libro secundo publicorum (iudiciorum):Divi Severi et Antonini Magni rescriptum est, ne quis absens puniatur: et hoc iure utimur, ne absentes damnentur: neque enim inaudita causa quemquam damnari aequitatis ratio patitur.W reskrypcie boski Sewer i Antonin Wielki odpowiedzieli, aby nie kara nieobecnego. I takie prawo stosujemy, aby nieobecnych nie skazywa, poniewa wzgld na sprawiedliwo nie pozwala skaza kogokolwiek bez wysuchania sprawy.

D. 48.19.5 pr. Ulpianuslibro septimo de officio proconsulis: Absentem in criminibus damnari non debere divus Traianus Iulio Frontoni rescripsit. Boski Trajan w reskrypcie do Juliusza Frontona odpowiedzia, e nieobecny nie powinien zosta skazany w sprawach karnych.Sen. Med. 199-200Qui statuit aliquid parte inaudita altera, aequum licet statuerit, haud aequus fuit.Kto wydaje wyrok bez wysuchania drugiej strony, jest niesprawiedliwy, chociaby nawet wyda wyrok suszny.

si iudicas, cognosce, si regnas, iube (gdy sdzisz, badaj, gdy rzdzisz, rozkazuj)Suet. Claud. 38:Skaza na wygnanie bez przesuchania i bez adnej winy rwnie sekretarza kwestora oraz senatora, ktry by przedtem pretorem. Pierwszy wystpi zbyt gwatownie w sdzie przeciw Klaudiuszowi, jeszcze przed jego wstpieniem na tron. Drugi znowu w czasie edylatu ukara dzierawcw posiadoci cesarskich, wbrew zakazowi sprzedajcych gotowane potrawy, a zarzdc, ktry wstawia si za nimi, kaza osmaga.Dz 25,16: .

Odpowiedziaem im: Rzymianie nie maj zwyczaju wydawa czowieka na czyj ask, zanim oskarony nie stanie twarz w twarz wobec oskarycieli i nie bdzie mia sposobnoci obroni si przed zarzutami.Po pierwsze potwierdza istnienie obowizku wysuchania drugiej strony jako zasady prawa rzymskiego nie pniej ni na pocztku drugiej poowy I wieku po Chrystusie.

Po drugie, skoro przekonanie, e zawsze naley wysucha take drugiej strony pojawio si rwnie w tekstach nieprawniczych, zasada prawna musiaa by nie tylko dobrze ugruntowana w wiadomoci spoecznej, ale i stanowi wyraz oczekiwa oraz odpowiada poczuciu sprawiedliwoci wczesnych ludzi.KPK:art. 153 1art. 244 2art. 264 2art. 408art. 517c 4

KKart. 35 3art. 74 1art. 93

KKSart. 146 3

KKW art. 48, art. 145 2art. 160 1art. 178 2

KPart. 109 2

Ustawa zasadnicza Niemiec art. 103: przed sdami kady ma prawo by wysuchanym

Art. 32 ust. 1 Konstytucji RPzasada rwnouprawnienia stron:1) kada ze stron musi mie szans korzystania z tych samych rodkw obrony swych praw2) prawo do bycia wysuchanym i moliwoci wypowiedzenia si co do twierdze strony przeciwnejArt. 203 3 i art. 370 3 KSH:odwoany czonek zarzdu tak spki z ograniczon odpowiedzialnoci, jak spki akcyjnej, ma obowizek, ale rwnie uprawnienie do zoenia wyjanie w toku przygotowania sprawozdania zarzdu z dziaalnoci spki i sprawozdania finansowego, obejmujcych okres penienia przez niego funkcji czonka zarzdu, oraz do udziau w zgromadzeniach wsplnikw zatwierdzajcych sprawozdania z zastrzeeniem chyba e akt odwoania stanowi inaczejArt. 26 pkt 2 ustawy z 20 czerwca 2002 r.o bezporednim wyborze wjta, burmistrza i prezydenta miasta:wyganicie mandatu w razie niezoenia w terminach, okrelonych w odrbnych przepisach, owiadczenia o swoim stanie majtkowym, owiadczenia o dziaalnoci gospodarczej prowadzonej przez maonka, owiadczenia o umowach cywilnoprawnych zawartych przez maonka lub informacji o zatrudnieniu, rozpoczciu wiadczenia pracy lub wykonywania czynnoci zarobkowych albo zmianie stanowiska maonkaWedug art. 26 pkt 2 rada gminy stwierdza wyganicia mandatu w drodze uchway, przed ktrej podjciem naley umoliwi wjtowi zoenie wyjanie.

Wyrok TK z 13 marca 2007 roku, sygn. K 8/07Procedura wygaszania mandatu nie jest konsekwentna i pena take w innych kwestiach. Dodatkowo naley zwrci uwag na rnic midzy sformuowaniem art. 190 ust. 3 ordynacji wyborczej do rad gmin i art. 26 ust. 2 zdanie 2 ustawy o bezporednim wyborze wjta. Z punktu widzenia unormowa proceduralnych radny jest w gorszej sytuacji ni wjt. Pierwszy z tych przepisw stanowi, e przed podjciem uchway o wyganiciu mandatu naley umoliwi radnemu zoenie wyjanie, ale tylko wtedy, gdy wyganicie nastpuje z powodu odmowy zoenia lubowania lub utraty prawa wybieralnoci lub braku tego prawa w dniu wyborw. Na podstawie art. 26 ust. 2 zdania 2 ustawy o bezporednim wyborze wjta taka moliwo zoenia wyjanie istnieje wtedy, gdy wyganicie mandatu nastpuje z powodu odmowy zoenia lubowania, niezoenia w terminach owiadczenia majtkowego, pisemnego zrzeczenia si mandatu, utraty prawa wybieralnoci lub braku takiego prawa w dniu wyborw, naruszenia ustawowych zakazw czenia funkcji wjta z wykonywaniem funkcji lub prowadzenia dziaalnoci gospodarczej, okrelonych w odrbnych przepisach. To zrnicowanie postpowania jest niezrozumiae tak co do samego faktu jego wystpowania, jak i co do sensu wysuchania wjta, skoro utrata mandatu miaaby nastpowa automatycznie, jako nastpstwo czystego uchybienia terminowi zoenia wymaganych owiadcze majtkowych

nie tylko z dziedziny prawa karnego - jej znaczenie nie ogranicza si wic do jednej gazi prawa;nie wydaje si rwnie, aby mona uznawa j za regu o charakterze czysto proceduralnym;wcale nie musi by oczywistanasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agiturJulian - D. 1,5,26; Paulus - D. 1,5,7; D. 50,16,231D.1.5.7. Paulus libro singulari de portionibus, quae liberis damnatorum conceduntur. Qui in utero est, perinde ac si in rebus humanis esset custoditur, quotiens de commodis ipius partus quaeritur: quamquam alii antequam nascantur nequaquam prosit.Dziecko, ktre jest w onie kobiety uwaa si za ju urodzone, ilekro w sprawie chodzi o jego korzyci. W innych przypadkach, dajcemu przed narodzeniem dziecka, adn miar nie przyznaje si pomocy.Rzymska zasada pozostaa w prawie pandektowym, cho wspczesne kodyfikacje nie w penie j przyjy. - Czasem obejmuje ona cae prawa cywilne, jak w art. 22 ABGB; 22 ABGBLicht; art. 29, 30 CCE; art. 31 ust. 2 ZGB; art. 1 ust. 2 CCI; art. 36 CCG; art. 1:2 NNBW, a w czci powiconej spadkom jest tylko powtarzana. - Czasem pojawia si dopiero w postanowieniach prawa spadkowego, jak w 1923 ust. 2 BGB; art. 927 2, 994 2 KC; art.1116 GKRF. We francuskim kodeksie cywilnym mwi o niej przepis prawa spadkowego (art. 725 CC), ale odnosi si j rwnie do darowizn inter vivos (906 CC), bo to take korzyci.

Chiny: Art. 28 Law of Succession of The Peoples Republic of China of 1985. Art. 1863, 1899 ust. 2, 1940 ust. 2 DCCPRCh.osoba przed poczciem tzw. nondum conceptusjej podmiotowo prawna wydaje si trudna do pomylenia gwnie dlatego, e podmiot, o ktrym mowa, nie istnieje ten byt ludzki jeszcze nawet snie zosta stworzony. Dla Rzymian persona non existensart. 962 ust. 3 w zwizku z art. 953 ust. 2 CCCh: prawa spadkowe dziecka, urodzonego w okresie do 10 lat od mierci wstpnego, jeeli mg on mie uzasadnion nadzieje na pojawienie si takiego dziecka.III wiek: fideikomisariuszami mog by zstpni pierwszego stopnia tych fideikomisariuszy, ktrzy yli w momencie mierci spadkodawcy; za Justyniana rozcignito na zstpnych a do czwartego stopnia pokrewiestwa