toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan
TRANSCRIPT
![Page 1: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/1.jpg)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
1
günaydın
Beyin, Psikososyal Gelişim ve Toplumsal Cinsiyet
Prof Dr Yankı Yazgan
(Marmara Ü Tıp Fakültesi/Yale Child Study Ctr)(e) MEB/AB/BritishCouncil ortak projesi açılış oturumundaki sunum
(21.5.2015)
![Page 2: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/2.jpg)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
2
Farklılık, engel olmamalı. Babamdan ders aldım
![Page 3: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/3.jpg)
Adaletsizlik
• Sosyal cinsiyetçi ayrımcı yaklaşımların net sonucu adaletsizliktir.
• Kadınlar gelişim fırsatlarından eşit ölçüde yararlanamaz, insani kazanımlardan yoksun kalırlar.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
3
![Page 4: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/4.jpg)
Adaletsizlik asıl etkisi geç ortaya çıkan bir zehir gibidir
• “erkek kardeşler köfteyi yerken hep köftenin suyuna ekmek banan kadın”ın hissi nedir?
• Etkisi kuşaklar boyu süren bir travmatik etki yaratır.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
4
![Page 5: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/5.jpg)
Bu sunumun amacı
• Toplumsal cinsiyete dayalı farklılıkları ya da kendine özgülükleri
• Anlamak • Gelişim engeli olmaktan çıkarmak • için • psikoloji ve beyin bilimlerinden nasıl
yararlanabiliriz?
![Page 6: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/6.jpg)
“Doğuştan” gelen “nörobiyolojik yapı”?
• doğuştan gelen ve zaman içinde şekillenmeye devam eden beyinsel özelliklerin iki cins arasında net çizgilerle bir ayrımı olduğu kanısı yaygın ancak yanlıştır.
• Beyin ve ruhsal yapının iki cinsiyete özgü/ortak yanlarını incelemek fikir verebilir.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
6
![Page 7: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/7.jpg)
Anne-Baba rolünün biyolojisi ve psikolojisi açısından
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
7
![Page 8: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/8.jpg)
doğum
‘Çocuğunu “kafaya takma’’ düzeyi
başlangıç
Anneler
babalar
8
![Page 9: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/9.jpg)
Ödül
Stres
Gönülden ve zevkle beraberce “sıkıntı” çekmek, anne-babalıktaki ortak zemindir.
![Page 10: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/10.jpg)
Eğitimi etkileyen gelişimsel ve ruhsal bozukluklar açısından
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
10
![Page 11: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/11.jpg)
DEHB için:
– Problem erkek ve kız çocuklarda eşit oranda mevcut
– Doktora götürülme fırsatı erkek çocuklarda kız çocuklara göre 4 kat fazla
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
11
![Page 12: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/12.jpg)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
12
Weissmann et al., 1997
Depresyon: ergenlerde artar, genç kadınlarda daha çok artar
![Page 13: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/13.jpg)
www.yankiyazgan.com www.facebook.com/yankiyazgancom
13
Caspi et al., 2003
Stresli yaşam olayları depresyona genetik yatkınlığı tetikler: Kadınların stres düzeyini etkileyen yaşam olayları ?
![Page 14: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/14.jpg)
O zaman, çıkış yolu: Stresten “esirgenmek” mi?
Stresle başa çıkmayı öğrenmek mi?
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
14
![Page 15: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/15.jpg)
Ayrımcılıktan kurtulabilmemiz için:
Eğitim şart ama yeter mi? • “Ayinesi iştir kişinin lâfa bakılmaz” • Iyi niyetli ve sözünde samimi bir çok kişi
zımni olarak cinsiyetçi söylemi kullanır. • Âdeta “istemeden”, “fark etmeden”…
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
15
![Page 16: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/16.jpg)
Stereotipleme (basmakalıp yargı)
• basmakalıp bir yargı, • genellikle içeriksel (“kadınlar böyledir”)
gibi • dilimizde aklımızda olan bir düşünce, bir
beklenti.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
16
![Page 17: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/17.jpg)
Duygusal yanlılık (affective bias)
• “Içten” gelen, • muhakemeyi “bypass” geçen,
sözümüze uymayan • etkisini doğrudan idrak ederek
yaşamadığımız, • davranışları anında etkileyen bir
duygusal yan tutma eğilimidir www.yankiyazgan.com
@yankiyazgancom 17
![Page 18: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/18.jpg)
Nasıl başa çıkılır?
• Stereotipler ile: istenmeyen söylemleri durdurarak mücadele edilebilir.
• Denetimi “farkındalık” ve “gayret” gerektirir.
• Beyinde – R L PFC (rasyonel akıl; öğrenme, bilgi,
bilinç)
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
18
![Page 19: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/19.jpg)
Nasıl başa çıkılır?
• Duygusal yanlılık ile: • insan/diğer ayrımını harekete geçirici
“sosyal kognisyon” ile ilgili zihin/beyin mekanizmaları harekete geçirerek
• (edebiyat, film, sanat, bire bir etkileşim, işbirliği)
• -mPFC aktivasyonu ile: “o da bir insan”
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
19
![Page 20: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/20.jpg)
zahmetli
• Duygusal yanlılığı azaltmak, basmakalıp yargılara karşı koyabilmek için çaba gösterirken kullandığımız her iki beyin bölgesinin (lateral PFC ve medial PFC) aktivasyonu kan dolaşımındaki artış ve enerji tüketiminin yüksekliği ile yük ve “zahmet” getirir.
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
20
![Page 21: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/21.jpg)
Çare? Zahmete katlanmak, emek
vermek, insana değer vermek, hayatın içinde beraber olmak,
yol arkadaşlığı yapmak
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
21
![Page 22: Toplumsal cinsiyet eşitliği. beyin ve ruhsal gelişim açısından. yazgan](https://reader033.vdocuments.net/reader033/viewer/2022050711/55d5c016bb61eb3e5f8b45c3/html5/thumbnails/22.jpg)
Rahatınızı bozduğunuz ve bozacağınız için teşekkürler
www.yankiyazgan.com @yankiyazgancom
22