tập iii - ahvinhnghiem.org · huỲnh Ái tÔng 8 1940, ông đỗ tú tài toàn phần và...
TRANSCRIPT
-
Tp III
-
HUNH I TNG
2
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
3
*
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 1975
Tp III
Mc Lc . 3
Li Ta .. 5
Chng th hai: Vn hc Min Bc t nm 1954 . 7
Tit Hai: Nhng ngi ch trng v cng tc . 7
1. Nhng ngi ch trng Giai Phm .. 7
1) Hong Cm (1920-2010) ...... 7
2) L t (1929-2008) .... 52
2. Nhng ngi ch trng Nhn Vn ....... 59
1) Phan Khi (1887-1959) .. 59
2) Trn Duy (1920- ) . 72
3) Vn Cao (1923-1995) ....... 104
4) Nguyn Hu ang (1913-2007) ... 120
5) Trn Dn (1926-1997) .. 131
3. Nhng ngi cng tc Nhn Vn Giai Phm ..... 158
1) Cao Xun Huy (1900-1988) . 158
2) o Duy Anh (1904-1988) ... 162
3) L i Thanh (1907-1996) ... 175
4) Nguyn Mnh Tng (1909-1997) .. 184
5) Thao Thao (1909-1994) ... 198
6) Bs. ng Vn Ng (1910-1967) .. 203
7) Nguyn Tun (1910-1987) ... 229
-
HUNH I TNG
4
8) Chu Ngc (1912-1981) ...... 241
9) Trng Tu (1913-1999) .. 258
10) Thy An (1916-1989) ..... 267
11) Yn Lan (1916-1998) ..... 280
12) Hu Loan (1916-2010) ... 290
13) Trn c Tho (1917-1993) ....... 315
14) Nguyn Bnh (1918-1966) .. 357
15) Vnh Mai (1918-1981) .... 373
16) S Ngc (1919-1990) ..... 383
17) Hong Tch Linh (1919-1990) 390
18) Bi Xun Phi (1920-1988) .... 430
19) Trn L Vn (1920- ) ... 434
20) Quang Dng (1921-1988) ... 451
21) Hong Yn (1922-2012) .... 461
22) Hong Cng Khanh (1922-2010) ... 478
23) T Phc (1923-1982) .. 484
24) Nguyn Sng (1923-1988) .. 490
25) T V (1923- ) . 495
26) ng nh Hng (1924-1990) ... 501
27) Nh Mai (1924- ) . 510
28) Nguyn Vn T (1925- ) .... 526
29) Nguyn Thnh Long (1925-1991) . 531
30) V Sc (1925-2012) ... 546
31) Minh Giang (1927- ) 552
32) Phan V (1926- ) ..... 557
33) Phng Cung (1928-1997) ... 570
34) Bi Quang oi (1928- ) ..... 601
35) Hong T Nguyn (1929-1975) ..... 619
36) Phng Qun (1932-1995) ... 623
37) Xun Sch (1932-2008) . 639
38) Thc H (1934-1994) . 671
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
5
*
Ta
Ri y, khi ni n Vn hc Vit Nam, ngi ta khng th
no khng ni ti t tro Nhn Vn Giai Phm xy ra trn
t Bc t nm 1956 n u nm 1958, nhng n ko di mt
i nghit ng cho nhng ngi trong cuc cho ti thi i
mi nm 1986, v mt s cng cn mi v sau ny n nhng
nm 1990.
Ring nh vn Phan Khi, cui i b oan khut, b ui ra
khi ni tr ng, cht c gia nh an tng, vi nm sau
ngha trang b bc m i, nay khng c nm m, khng bit c
ni no ving m.
Nhiu ngi trong cuc, sau khi i mi c n thng gii
vn chng, hun chng. Cn nh vn Phan Khi, Tin s
Nguyn Mnh Tng, nh vn Thy An vn khng c g c,
ra sch ci vt nh m nh nc Vit Nam Dn Ch Cng
Ha, bo v, cng c ch , dng ln bn n, y a
cuc i, bi bn danh d ca h.
Ngi sau s tn vinh h, cng chng ngi ngng ph phn
nhng ngi ch trng, tr dp h.
-
HUNH I TNG
6
Trong tp sch ny, chng ti c tm nhng cha c y ,
cn thiu mt s ngi b k lut trong v n ny nh Mai
Hnh, Trc Lm, Trn Thnh mong c duyn may, tm c
nhng ngi b thiu st s b tc sau.
Chng ti, bit n nhng ngi c bi vit, c tham kho,
s dng son nn tp sch ny, nu khng c nhng bi,
nhng ti liu , tp sch ny v c b sch ny khng th
hon thnh c.
Cui cng, chng ti ngh, y ch l bc u trong vic tm
hiu, su tm nhng ti liu Hai mi nm Vn hc min Bc
t sau hip nh Genve nm 1954 cho n nm 1975, min
Bc ph b hip nh Paris 1973, xua qun xm chim ton
min Nam.
T , di s cai tr ca ng Cng sn trn ton lnh th,
Vit Nam c mt dng vn hc khc, chung cho c nc. S l
mt ti khc, ngoi b sch ny.
V hn ht, trong tp sch ny s c nhng thiu st, mong
c c gi ch cho, b sung c hon ho hn.
Son gi cn ghi
Louisville, ngy 15 thng 5 nm 2013
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
7
Tit Hai: Nhng ngi ch trng v cng tc
1. Nhng ngi ch trng Giai Phm
Trong khi Trn Dn v T Phc b phn cng i tham quan Ci
cch rung t t 5 Bc Ninh, lc Hong Cm v L t
ch trng Giai Phm i hi quyn t do sng tc.
1) Hong Cm
Hong Cm - Bi Tng Vit (1922-2010)
Hong Cm tn tht l Bi Tng Vit sinh ngy 22 thng 2
nm 1922, ti x Phc Tng, huyn Vit Yn, tnh Bc Giang
Qu gc ca Hong Cm x Song H, huyn Thun Thnh,
tnh Bc Ninh. ng xut thn trong gia nh nh nho lu i.
Thn sinh ng thi khng , v dy ch Hn v lm thuc bc
Bc Giang. Tn ng c t ghp t a danh qu hng:
Phc Tng v Vit Yn.
Thu nh, ng hc tiu hc, trung hc u Bc Giang v Bc
Ninh; n nm 1938, ra H Ni hc trng Thng Long. Nm
http://vi.wikipedia.org/wiki/22_th%C3%A1ng_2http://vi.wikipedia.org/wiki/1922http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%C3%BAc_T%E1%BA%B1ng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Y%C3%AAnhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Gianghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Thu%E1%BA%ADn_Th%C3%A0nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/B%E1%BA%AFc_Ninhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%AF_H%C3%A1nhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Thu%E1%BB%91c_b%E1%BA%AFc&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/1938http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99i -
HUNH I TNG
8
1940, ng t ti ton phn v bc vo ngh vn, dch sch
cho Tn dn x ca V nh Long. T , ng ly bt danh l
tn mt v thuc ng trong thuc bc: Hong Cm.
Nm 1944, do Th chin th hai xy ra quyt lit, ng a gia
nh v li qu gc Thun Thnh. Cng ti ni ny, ng bt
u tham gia hot ng Thanh nin Cu quc ca Vit Minh.
Cch mng thng Tm n ra, ng v H Ni, thnh lp on
kch ng Phng. Khi Chin tranh ng Dng bng n,
ng theo on kch rt ra khi H Ni, biu din lu ng
vng Bc Ninh, Bc Giang, Sn Ty, Thi Bnh mt thi gian
ri gii th.
Thng 8 nm 1947, ng tham gia V quc qun chin khu 12.
Cui nm , ng thnh lp i Tuyn truyn vn ngh, i
vn cng qun i u tin. Nm 1952, ng c c lm
Trng on vn cng Tng cc Chnh tr, hot ng biu din
cho qun dn vng t do v phc v cc chin dch.
Thng 10 nm 1954, on vn cng v H Ni. u nm 1955,
do on vn cng m rng thm nhiu b mn, Hong Cm
c giao nhim v trng on kch ni. Cui nm 1955, ng
v cng tc Hi Vn ngh Vit Nam, lm cng tc xut bn.
Thng 4 nm 1957, ng tham gia thnh lp Hi Nh vn Vit
Nam, v c bu vo Ban chp hnh. Tuy nhin, khng lu
sau, do v n "Nhn Vn Giai Phm", ng phi rt khi Hi
nh vn vo nm 1958 v v hu non nm 1970 lc 48 tui.
ng ni ting vi v kch th Hn Nam Quan, Kiu Loan v
cc bi th L diu bng, Bn kia sng ung. Bi th Bn kia
sng ung c chn vo ging dy trong gio trnh trung
hc ph thng.
Ngoi bt danh Hong Cm ng cn c cc bt danh: Bng
Vit, L Thi, L K Anh, Bng Phi. [1]
http://vi.wikipedia.org/wiki/1940http://vi.wikipedia.org/wiki/V%C5%A9_%C4%90%C3%ACnh_Longhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1944http://vi.wikipedia.org/wiki/Th%E1%BA%BF_chi%E1%BA%BFn_th%E1%BB%A9_haihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Minhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_th%C3%A1ng_T%C3%A1mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Chi%E1%BA%BFn_tranh_%C4%90%C3%B4ng_D%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C6%A1n_T%C3%A2yhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Th%C3%A1i_B%C3%ACnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1947http://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%C3%A2n_%C4%91%E1%BB%99i_Nh%C3%A2n_d%C3%A2n_Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1952http://vi.wikipedia.org/wiki/1954http://vi.wikipedia.org/wiki/1955http://vi.wikipedia.org/wiki/1957http://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A2n_V%C4%83n_Giai_Ph%E1%BA%A9mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/L%C3%A1_di%C3%AAu_b%C3%B4nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=B%C3%AAn_kia_s%C3%B4ng_%C4%90u%E1%BB%91ng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_C%E1%BA%A7m_%28nh%C3%A0_th%C6%A1%29#cite_note-1 -
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
9
u nm 2007, ng c nh nc Vit Nam tng Gii thng
Nh nc v Vn hc ngh thut do Ch tch nc k quyt
nh tng ring.[2]
Thi gian cui i ng sng ti H Ni v ng mt vo ngy
6 thng 5 nm 2010, th 88 tui.
Tc phm:
- Hn ngy xanh (phng tc theo Lamartine 1940);
- Bng sen trng (phng tc theo Andersen 1940);
- Cy n thn (phng tc theo Nghn l mt m, 1941);
- Thoi mng (truyn va, 1941);
- Tnh gic m vua (phng tc theo Nghn l mt m,
1942);
- Hn Nam Quan (kch th, 1944, 1942);
- Bn truyn ngn (ng Tiu thuyt th By t 1939 n
1943);
- Kiu Loan (kch th, 1945)
- ng c Lin (kch ni, 1952);
- m Lo Cai (kch ni 3 hi, 1957);
- Ting ht quan h (trng ca, in chung trong tp Ca
Bin, 1956);
- Nhng nim tin (th dch ca Bonalan Kanfa - Algrie,
1965);
- Men vng (truyn th, Tr, 1989)
- Trng Chi (kch th, xut bn nm 1993)
- Tng lai (kch th, 1995);
- Bn kia sng ung (tp th chn lc, 1993) - Gii
thng Nh nc 2007
- L diu bng (tp th chn lc, 1993) - Gii thng Nh
nc 2007
- V Kinh Bc (tp th, 1994);
- 99 tnh khc (tp th tnh, 1955) - Gii thng Nh nc
2007
http://vi.wikipedia.org/wiki/2007http://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BA%A3i_th%C6%B0%E1%BB%9Fng_Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BA%A3i_th%C6%B0%E1%BB%9Fng_Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BB%91c_tr%C6%B0%E1%BB%9Fnghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_C%E1%BA%A7m_%28nh%C3%A0_th%C6%A1%29#cite_note-qua_.C4.91.E1.BB.9Di-2http://vi.wikipedia.org/wiki/6_th%C3%A1ng_5http://vi.wikipedia.org/wiki/2010http://vi.wikipedia.org/wiki/Alphonse_de_Lamartine -
HUNH I TNG
10
Trch vn:
Nguyn nh Thi trong ti - Nguyn nh Thi ngoi ti
Hi k
Hng hn anh Nguyn nh Thi linh gim
Anh Thi i!
H ni, ni a linh nui dng v to nn bit bao nhiu
nhn kit cho dn tc chng ta, ni chnh anh li cho i
mt khc trng ca duyn dng ho hng: "y H Gm...
Hng H...H Ty..." hm nay anh i vo ci phiu diu
nhng L Thng Kit, Trn Thi Tn, Nguyn Tri..., nhng
H Xun Hng, L Ngc Hn, Nguyn Du, Nguyn Gia
Thiu v lung linh nhng Tn , Hn Mc T. Anh v ci y
anh s ng u trong ci bu h v xanh xm kia, chc hn
con chu chng ta sau ny ri s nhn r.
Nhng c tht l duyn n khng, hay do hai ngi mang hai
bn cht ngc chiu nn sut 60 nm, mc du c nhiu lc
rt gn nhau m khng hiu sao, anh v ti vn c rt ra khi
ci ng l ra phi c Ngn la ti nhen ln cha kp m tt.
Ti nng tu l sen hng va trn mt git sng mai, git
sng thot bc hi. Nh trn bin ln, thuyn nan ti c
bi n vi anh, thot ci anh xa, vn nhn thy nhau m xa,
xa tt tp. Khi vit bi ny, ti phi c gng ni li si dy
t qung nhiu on. Nhng trang tm s rt chn thc ny,
xin gi vi t vi tri, gi n hng hn anh, hn anh s
chng gim cho lng thnh ca ti, nu c iu g linh hn anh
kh chp nhn cng mong anh lng th.
I.
Ngay khi m u nhng nm bn mi ca th k trc, ngi
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
11
ta thy xut hin mt ci tn tc gi trn ba nhng cun sch
kho cu dy cm: kho cu dch thut, gii thiu i ba trit
thuyt phng Ty. No Kant, Nietzche, Descartes. Mt ci tn
rt mi m, tr trung v ti tn nh ang mun bay ra khi t
knh nhng hiu sch ln H ni: Nguyn nh Thi.
Nm y ti cng va chn t chn ro bn mng vo mt ci
lng nghe ra c v xa hoa, li c v hn n kiu k m hp
dn lm: lng Vn. Mt anh trai qu mi ti nm 16 tui
(1938) mi bit n ci cu u-me (tn ta l cu Long Bin),
ng trc ci nguy nga trng l ca nhng lu i, dinh th v
cuc sng no ng thnh, ti ch l anh hc tr ngy ng,
nh hnh th mt ch trong t in Larousse ca Php thi by
gi: l nha qu (ngi nh qu). Anh trai qu l ti lc y, ly
lm knh phc mt ngi cm bt chc cng xp x tui mnh
bo gan v kin nhn b ra mt ng th gi hn l kh ln
gii thiu cho c gi Vit nam bit n nhng nh trit hc
s ca th gii.
Thi gian y, ti c ci bng t ti ton phn. M anh Thi
chc cng l cu t ch sau ti vi nm. Ti khng chu i
lm, hoc thi vo mt trng cao ng no ca x thuc a,
m ch mi m chi: chi kch, chn th, chi o. C l v
giang h m chi" [1]
nh th, nn t nm 1940 n 1945, ti
sng H ni lun m chng mt t chc chnh tr no ca
cch mng thm ch n mt anh thi s tr m chn dt cho
cu ta hot ng trong cc on th ca Vit Minh nh T
Hoi, Nguyn Hng, Nguyn nh Thi, Nam Cao... (Cu hi
ny l li ti t vn vo cui nm 1948 khi ti bc i vng
vng trn ng khng chin chng Php). Ti hoang mang
khi t gii p cho mnh ci iu thc mc y, khng bit nn
bun hay khng bun.
II.
Th l ...Cch mng thng Tm thnh cng, ln u ti gp
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#anm1 -
HUNH I TNG
12
Nguyn nh Thi. By gi, tuy ti cng l anh b th on
thanh nin cu quc x Lc Th, lng qu gc ca ti, nhng
khi ra H ni, vi lng mong mun thit tha c bit mt C
H, ti vn l anh l nh qu vi dng v qu ma, trc mt
i biu Quc dn i hi Tn Tro, mt u vin trong u ban
khi ngha ton quc, m c my anh bn thn gii thiu tn l
Nguyn nh Thi ci tn mi l ti bit t nm 1942 trn
ba my quyn sch trit hc dy cp y. Trc mt ti, sng
sng mt anh chng cao ln, da ngm ngm en, i mt tinh
anh, ging ni uyn chuyn m p. c bit l b u phc sang
trng t tin, mu en ng chut, ci ca vt ti mu mo
g, khin ti cm thy anh ng l hnh nh tiu biu cho kh
th cch mng lc mi ginh c chnh quyn. i giy da
en nh bng cng lm tng ci uy phong ca mt nh cch
mng tr tui. Cn ti ch nh cu b ngu ng lo o i theo
ng ui. Ni mc cm ny ng tr trong ti sut t ngy
Tng khi ngha H ni cho n khi ln Vit Bc, ti gia
nhp V quc qun.
III.
Trc Tng khi ngha, mt nhm vn ngh s t do chng ti
thnh lp mt ban kch ly tn l ng Phng. Theo s ch
o ca cn b Vit Minh tnh Bc Ninh, chng ti thng lu
ng din nhiu v kch ngn sn nh, sn cha cc lng
thuc huyn T Sn, Tin Du, Thun Thnh, c khi c H
ni, Hi phng... Cch mng c chnh quyn ri, chng ti
cng ra sc cng c v pht trin ban kch vi kht vng s
cng din c v kch th lch s quy m l kch th Kiu
Loan m ti vit xong t cui 1943.
Theo gi ca cc bn m ti quen bit t khi mi vo lng
vn (1943) l cc anh Nguyn Huy Tng, Nguyn Hng,
Nam Cao, ti vit mt l n trnh Hi Vn ho cu quc
trnh kch bn Kiu Loan cng li kin ngh xin Hi tr cp ti
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
13
chnh t nhiu, ng vin ban kch ng Phng chng ti
khi cng dn dng Kiu Loan cho kp ngy khai mc i hi
Vn ho ton quc (Ch tch H Ch Minh s ch to i hi
ny). Ti a n n tn tay anh Nguyn nh Thi, lc
ang l Tng th k Hi Vn ho cu quc, n km theo kch
Kiu Loan. Ri ti hi hp ch i...
Vi ti hi y cch mng nh mt ngi khng l m ti th b
bng xa l qu. Ci uy th ca cch mng ti khng thy r
lm nhng ngi nh cc anh Nguyn Huy Tng, Nam
Cao, Kim Ln, Nguyn Hng, nhng li thy ni bt hn ln
anh Nguyn nh Thi. Ngi trc mt anh, bn ci bn giy
lng ly c c my in thoi v hai chng sch dy, ba
cng in ni ch vng ch bc: Cc Mc vi vn vn ho, T
bn lun, Chng Du-ring...ti hoa c mt v cm thy mnh l
con chim chch vo rng...
Khng kh cuc gp mt bng tr nn nghim trang v li m
u cu chuyn ca anh Thi li cng lm cho n thm lnh
nht, cng thng:
- Ti nhn c v kch ca anh. C l n na. Anh
Nguyn Huy Tng v anh Nguyn Hng gii thiu Kiu
Loan vi ti. Ti cng c qua ...
Va ni, anh Thi va rt ci cp da en bng tp bn tho v
kch nh my ca ti. Anh trao n cho ti vi mt nhch mp
ci m cho n nay ti vn khng sao hiu c, nht l cu
ni ngay sau ci ci na ming y:
- Rng hay th tht l hay!
Hai ting cui cu ay xung, ti nghe nh c v va giu ct
va hng h. V anh Thi cng ch ni c th. Khng hn na
li. Ri anh thu dn s sch, nh c bo ti "V i!". Cng
cho anh lnh mi lng vn bit rng mi gi mi pht vi
-
HUNH I TNG
14
anh Thi l vng ngc y! Ti thy mnh nh b qu, bt c lc
no nh n anh, bt c u, li anh ni khi a tr ti kch
bn Kiu Loan vn c day dt trong tm tr mnh: Mt li khen
? Khng chng minh c! Mt lin h gia cu Kiu y vi
thi i ta ang sng? Cng khng n mc to tt th.
Hoc gi l mt so snh nhn vt Kiu Loan vi nhn vt
Thu Kiu!
Rng hay th tht l hay... Cha n lc bnh phm nh vy, v
ni g vi nhau u v ci tc phm kch th y ca ti.
IV.
Do y, ti cng ang theo ui mt ngi n p v sc so,
gn mt nm m cha nn hoa tri g, ti c vit my cu th,
vn cn nh n by gi. Tin y, xin c chp ra, cng l
lin h n s giao thip gia ti v anh Thi t nm 1945.
C ban mai m h
Bp bnh thuyn sng l
C my chiu ma
Con bm no ng
C phi mi tn thn mi tn thn
Lao nhanh vo nh la
Hay leo teo si c
Nghing sang ma du xun?
Gi bay i m khi
Phi chng l bo t
Phi chng l duyn s
M xa nhau tht ri.
u nm 1949, anh L t, phi vin ca Tng b th Trng
Chinh t ban tuyn hun c c sang Hi Vn ngh lm tr l
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
15
cho ng T Hu. Vn l mt anh sinh vin rt tr, rt si ni,
va t chn n Hi, L t lm thn vi cc bc cha ch
nh Ng Tt T, Nguyn Tun, Th L, Nguyn Xun Khot.
By gi, Hi tp hp c hu ht nhng vn ngh s c tn
tui, anh L t thy khng kh trong c quan Hi c v bng
phng trm lng qu, con ngi a hot ng nh anh hnh nh
rt kh chu. Anh bn ngh ra my vic nhm khuy ng ci
khng kh cng chc y ln, to ra mt khng kh chin u,
lun lun si ng, gy men sng to lin tc v mnh m. Vy
th, L t khi xng ra cuc tranh lun v mt ti mi m
v c v hp dn lm: Vn th khng vn ca Nguyn nh
Thi. Ti khng d "cuc th" chc l l th y! t lu sau cuc
tranh lun v th lm chn ng t nhiu d lun trong gii vn
ngh Vit Bc, tnh c, mt hm ti gp anh Thi trn ng
Thi Nguyn - i T. Anh Thi cng i vi Trng Ha v Nh
Ca. Gp ti, anh Thi ch cho hi qua qut ri li ci xung c
mt xp giy nh my, nh l mt ti liu g quan trng lm,
nhn lc ngh chn cn phi tranh th c li. Ti hi bun bn
quay sang tn chuyn vi Nh Ca v Trng Ha cng lm vic
vn phng hi (by gi c quan Hi ng bn Yn Gi,
huyn i T, Thi Nguyn). Anh Nh Ca si ni cho ti bit
v cuc tranh lun th khng vn t thng trc, ging Nh Ca
rt vui, anh ni:
- Tic qu! Cu khng d hm y, gi c cu th c l cng gp
c nhiu kin bnh vc cho ci gi l th khng vn. ng
ny ch c t vi L t thm mt thng Lu Quang Thun.
V anh Bu Tin. Cng may c thm bc Phan Khi. ng gi
ny li bnh rt hng hn, my . Cn mt t nhng ng gi
khc khng chu ni g, hoc c ni li v ha vi ng Lnh.
Anh Thi m ra yu th, sau c nh gi sn ra cho cc ng
y thi. Thnh th, ci loi th t do khng vn b n mt trn
n ch ci vo u c.
Ti n tn ni vi Nh Ca, nhng chnh l ni vi anh Thi
ang ngi bn cnh:
-
HUNH I TNG
16
- Ci d ngay t u dn n tht bi ca th t do hm y l
ti cc cu t vn sai. Ni chuyn th, chng ai v chng
lc no, chng ch no c ci th loi th khng vn em ra
lm ch tranh lun c. Ch c th v th. Cn v cht lng
ch nn bn th no l th hay, th xong, th ti. V hnh
thc, c khi trong mt bi c nhng cu di dng dc n 12,
14 ch, nh trong Tng Tin Tu ca L Bch, cu u 17
ch ri cu th hai cng 17 ch chy lin mt mch nh ru
chy ng c chai ra. Tt c u phi gi l th th t do. Ti
cc cu a ra tho lun v th khng vn ca Nguyn nh
Thi lm nh n l mt th loi th nh hnh t lu, m
nc ta by gi mi c Nguyn nh Thi l ngi dm em ra
s dng vy. Vn cc cu t ra tho lun l th nn ng
Lnh mi c c ph phn v bc b ci loi th ny. Cn
nu ch ra tho lun V mt s bi th gn y ca Nguyn
nh Thi th chng ai dm bo l loi th "v dng, ph giy
mc" nh li ng Lnh kt lun.
Ti ni mt trng nh th, hai anh Nh Ca v Trng Ha u
ngi yn lng nghe. Ti thy anh Thi c thay i thi i
cht. Lc u, anh vn chm ch vo my trang nh my. Khi
ti ni n na chng, anh nhn ti mt thong ri bung tp
giy xung bn cnh, mt m m nhn ra qu i c vi
khm trc trc mt, nh vn chm ch nghe. C l v nhng
cu ni ca ti c bnh vc cho nhng bi th ca anh b ng
T Hu nng n ph phn chng? Khi chia tay, ti tr ngc,
ba anh v xui, trong ci bt tay tm bit, ti nhn thng vo
mt anh Thi. Ti thy, vng, ng th, ln u tin anh Thi h
ra mt n ci hn nhin v thnh thc tuy c i cht e d.
V ri cu ni sau cng ca anh cng nh bt u mt hi th
chn thc trc mt ngi "ng ch, ng nghip, bn cha
hn l bn". "Hm nay gp Cm, mnh rt vui". Ci dng v
lch s x giao, v vn v n cn rt kiu k, thi dng dng
t ln u tin n hm y gn bn nm, ti cm thy vi
anh tht kh gn. V sau, thng in Bin Ph ri, v H ni,
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
17
c ln gp anh L t, ti cng trch anh t sai ch tho
lun n ni lm anh Thi ct mt hng lm th. Ti nng hnh
nh khng theo t l thun vi tm vc con ngi v chc danh
trong x hi. Cho n hm y, du l gp nhau tnh c, ti vn
cha thy mt ln no anh Thi sng tht nh tut ngh s, mt
thi s ch thc.
Anh lun c ba bn con ngi i lp cng chung sng trong
mt c th cng trng, mt khi c b bn nhiu trit thuyt,
tng nh thng tu m yu t, mt tm hn y am m m
m ra lng tng, tinh tng m lm ni ri ren. Ti c mt vi
k nim cng vui v cng hi bun v bn cht am m ca
anh.
V.
Nm 1954, on vn cng Tng cc Chnh tr c lnh v
tip qun th . on ca chng ti hn by chc ngi, c
cp trn cho kn chn nhng din vin u t nht trong s hn
hai trm nam n din vin v nhc s, kch s u t ca lon
qun. on ng qun v lm vic my to bit th i din
nh th Liu Giai. Sut thi gian t ngy 10.10.1954 n ht
nm dng lch, hu nh chng ti phi biu din c ngy v
m, cc sn khu th , trong sn hoc thm nh mt s x
nghip, nh my, cng s, trng trung hc, ri nh cha, sn
phi thc cc thn lng ngoi thnh. Thng th m din,
ngy phi n luyn rt nhiu tit mc n ca, tp ca, ng ca,
ngm th, kch ni, kch dn ca, ma dn tc, ma nc
ngoi... Cng vic th b bn m k lut lm vic trong qun
i li rt nghim, hu nh khng c ngy ngh trong c tun,
c thng.
Trong nhng ngy thng tng bng rn r y, anh Thi cn phi
nm iu dng Qu lm, Trung Quc. u nm 1955, ti
mi thy anh xut hin H ni. Mt sm vo khong 8 gi,
cc din vin ca ti bt u vo chng trnh luyn tp.
-
HUNH I TNG
18
Anh Thi i xe p thng n ci bit th c chn lm tr s
ca on. c bo tin c khch, ti vi xung nh, anh Thi
bt tay ti rt n cn v ni se s nhng khn khon:
- Anh Cm, cho php mnh gp Th. L. mt lt, ch dm xin anh
mi pht thi.
Trc sau, du sut 8 nm khng chin chng Php, vi ti,
anh Thi rt "ngi dng nc l", nhng ti vn gi mt lng
yu mn knh trng anh. Thy anh ni c v khn khon, lng
ti c cm gic ca ngi ng tnh ng iu, v con ngi ti
tht ra cng thuc v ci "ni tnh" t ci thu "em 12 tui tm
theo ch" [2]
. Ti bn ci rt "bu bn" ci m, ph tan ngay
ci khng kh rt r, khp np kia i:
- Anh Thi, sao li mi pht? Mi anh vo phng lm vic
ring ca ti. Thi c th chuyn tr vi c y t nht trong vng
mt gi .
Ti dn anh vo phng, anh cn v ca on mang ln mt
phch nc si, m chn v mt gi tr loi ngon nht. Ti thn
mt ni:
- Thi ngi y nh. Mnh sang ch phng tp, mi Th. L. v.
Anh Thi hi ci u, v mt rng r. Ti sang phng tp yu
cu nhc s L o chuyn ci tit mc c Th. L. tp y xung
di, cch ra mt ting v dn Th. L. v gp anh Thi. Thy
Th. L. hi ngn ngi, ti phi ni ngay:
- hay! C vic g gh gm u m trng em c v s st th!
Ch l anh Nguyn nh Thi, bn anh, l Tng th k Hi Vn
ngh y m, anh Thi mun gp em hi chuyn v ngh thut
ca ma thi, em c ng cho anh y gp em khng?
C Th. L. vn c v e d, ti ni vui:
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#anm2 -
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
19
- Em th chc l cha quen bit lm. Anh Thi cng nh anh
thi m. Anh ch em cng mt gia nh vn ngh s c, c quan
to quan b g u m em ngi. No nu em ng th i vi
anh.
Tuy khp np, Th. L. vn ti tnh i theo ti. Th. L. mi 18
tui cn rt ngy th, nhng ti tin cuc "tao ng" gia mt
ngi lnh o vn ngh tng tri v mt din vin ma m ti
vui lng thu xp cho cuc gp ny, du chng i ti ch tt p
cho c hai ngi th cng "v thng v pht". Sau bui , ti
ngh ti vi anh Thi s tr thnh hai ngi bn th khng kht,
cng em ht kh nng cng lm vic cho mt nn thi ca
rc r ca dn tc v t nc. Vy m, ri sau, c l do v tr
x hi ca hai ngi c mt khong cch kh xa nn khng vn
hon ton khng.
Trong vng mt thng, vn ch y anh Thi cn n thm hai
ln na, mi ln c rt ngn thi gian li, ln sau ngn hn ln
trc, cho n mt hm, sau tt m lch, c Th. L. c mnh dn
n gp ti v rt r ni rt nh:
- Anh i! T nay v sau anh ng bt em gp anh Thi na nh.
Ti hi sng st v cng thy ngng ngng nh phi ni vi
Th. L.:
- Kh! C bao gi anh "bt" em phi gp anh Thi u? Th. L.
c nh xem, ln no anh cng hi li: c ng khng? Em
gt u ri anh mi a em n. ng khng? Thi c em
khng ng na th thi. ng bao gi ngh rng anh cy l
ngi ch huy bt buc em phi lm vic ny vic n nh!
Th. L. lc mi ti tnh:
- Vng, em khng dm ngh thc. Ch v em n anh qu m anh
Thi cng rt tt vi em. Vy em xin li. Em cm n anh.
-
HUNH I TNG
20
Bng i n ba tun l, khng thy anh Thi n. Mt bui ti,
on vn cng chng ti m mn m din trong sn nh
my in Yn Ph, tit mc u: Ca cnh gii phng in Bin
ca Nhun va xong th anh Thi li t ngt xut hin sau
cnh g sn khu ngoi tri. Anh rt r ni vi ti vn ci
ging giao i:
- Anh Cm i! Tht phin anh qu. V cng vic vi, xin php
anh cho mnh gp B. D. dm by pht thi.
Ti y du ti thy cng hi "phin" tht ti vn b ci thi
quen "c n" n lp mt l tr. Li vn ci "ni tnh", khin ti
thy cm thng ngay vi ngi bn-cha-bao-gi- thn-thit-
y, v ti li thu xp nh cc ln trc. Ri li phi ni kh vi
Hng Minh, l ngi ch huy m din:
- Cu gip mnh, ci tit mc c B. D. din y, nu n sp ti
ri th cu chuyn n xung cui chng trnh, ch ra trc ci
"sp" thi... (m din no, iu nhy "sp" cng l tit mc
kt thc).
Hng Minh chng nghe ti mt cch d dng nh L o, anh
hi li on trng mt cch nghim chnh:
- V sao th anh? Ci tit mc ny kh di, m i vi ci "sp"
kt thc th em s...khn gi ngi ta hi nn y anh . V li
hai ci ma i lin vi nhau e rng... T trc, c ai sp xp
chng trnh, tit mc mt m din nh th u? C tht cn
phi chuyn chng trnh nh th khng anh?
Kh l gii ci "lnh" rt v ngha ca mnh qu, ti nh ni
tht, tuy rng vn l di tr:
- Hng Minh , cu bit anh Thi ri ch? Bn thn ca mnh
y!
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
21
Mi ln ni n anh Thi bng hai ting "bn thn" ti cm thy
ngng ngng v c ngh rng ngi nghe s tng mnh
"thy ngi sang bt qung lm h". Ai khng bit anh Nguyn
nh Thi lc y c uy danh rt cao trong s vn ngh s tr,
lnh o Hi ch ng sau mt ngi (l ng T Hu thi).
Cn ti, khng l ng vin, li chng c vai v g bn Hi
c, ch c my bi th ni ting tm thi lc khng chin ban
u nh m lin hoan, Tm s m giao tha, Bn kia sng
ung, s ni ting y cng ch lng l, chm lng trong mt
s cn b dn s v qun s, cha lc no n o, phi ln mt
bo hay trong hi ngh no u c.
- Bn thn ca mnh y Minh . Mai anh y phi sang Lin
X t sm, anh Thi cn gp mt din vin ma u t vo loi
nht, chc l hi kinh nghim v ti liu trao i vi cc
bn vn ngh s Nga hay Tip, hay c, Php g g nn anh
y mi cn gp B.D. ngay.
Ti vin l do bng cch ni di Hng Minh nh vy. M cng
ch l chiu theo ring mt ngi ti yu mn, tuy bn chng
phi l bn, cp trn chng phi cp trn. V li, t khi "nhp
th cc" ti cha bao gi bit nnh nt ai, tng bc ai. M
ngc li, i lc thng thn ph bnh ai li m ra di dt,
chuc ly v vo thn.
Vn l cn b trong qun i lu, Hng Minh rt vui tnh,
hay bng a, rt tinh ranh khi vn ti thm mt cu na, ti
khng tr li c li cn b ngng n n mt ra trc anh
cp di thn thit m tinh qui ca mnh.
- Sao anh Thi khng hi em ly kinh nghim ca ma? Em
va l nhc s, va l bin o ma th li khng hi, m li hi
mt c mi nhp mn c 6 thng. Chc hn em km c B.D. v
tri sinh ra em li khng phi l c gi 20 tui c nhan sc.
Thi c ri. Em xin nghe lnh on trng "bn thn"
-
HUNH I TNG
22
ca anh c nhiu thnh tch v tnh n ang thch anh Thi y
m.
Nhiu lc anh Hng Minh ny "chi ch rt ti tnh nh th .
Ri cu ta m ly ti rt thm thit, ci rt t nh ri chy
ngay n ch i ma chun b ra sn khu trnh din.
m y, anh Thi c php mi c B.D. sang mt tim c ph
x ca nh my n, chuyn tr vi B.D. chng 15 pht ri
quay li ni cm n ti xong th nhy ln xe p phng nhanh
trn ng ph Chu Long. Hm sau ti c hi B.D. xem c y
c kin g v cuc gp khng hn trc y khng, lin c
nghe B.D. rt php tc:
- Anh Cm i. V anh ni anh Thi l bn thn ca anh, v li
anh y cng ngoi 30 tui ri, c v v ba con ri, nn em
cng coi nh anh c ca em nh vy. Cn chuyn th cng c
i iu th v y . Hm qua gp anh Thi t nhin em m ra
c thm nhiu hiu bit v cc "bc n anh" nh cc anh y -
C B.D. ci hm hnh, ri h ging ni tip - Nhng t nay,
nu anh Thi c n xin php anh cho gp em th anh c t chi
kheo kho h em i anh nh. ng em...
C y ngng li... Ri B.D. [3]
li ci rt vui v v...th l ht
chuyn.
VI.
Vo khong cui nm 1948, on vn ngh [4]
lu ng ca ti
nhn c mt ca khc ca Nguyn nh Thi - bi ca Ngi
H ni, di bi c ghi thi gian sng tc: xun 1947.
Thi gian y trung on th giam chn gic Php trong
thnh ph th n gn hai thng, nn cho chng nhng n
c lit, tiu hao kh nng lc lng xm lc, lm sp ci
cung vng nh nhanh thng nhanh ca chng, buc chng
phi chn, phi gm nhng anh v quc qun v cc anh sao
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#anm3http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#anm4 -
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
23
vung [5]
ca H ni. Ti tin l anh Thi c nhiu xc ng
mnh m cng rt lng mn khi vit ca khc ny trong thi
gian qun ta chin u ngoan cng tng gc ch, tng ngi
nh H ni. M anh Thi, nh hnh nh ti c tip xc hi
Cch mng thng Tm, tht ng l ngi H ni, m ting
Php thi y gi l "H ni yng" (Hanoiin). Ti triu tp
ngay Vn An, nhc s ti nng trong n v vn ngh ca mnh,
yu cu anh xng m v ht tm ti "nghe xem th no"
(chnh l v ti ic nhc). Mi c c cc li in di cc
nt nhc, ti hnh dung ra c ci hng trng, ci cht tr tnh
su sc ca anh Thi. Ti tin bi ca ny khi on ti biu din s
thu ht khn gi gh lm. Qu nhin, anh Vn An mi tm ht
thi, gi m anh Thi c mt ngay ch ti lc y chc ti s
lao vo gh cht ly anh nh m mt ngi tnh ln u trao
xng gi tht. Ti yu cu anh Vn An b tr ngay cc ca s
ca on thnh mt dn ng ca gm hai mi din vin u t
nht. Din tp trong vng c ba ngy, bi ht ra mt ngay trong
mt hi ngh qun s lin khu. Ti khng ngc nhin v s
thnh cng vang di ca n v ti cm thy trc ri. T
bui din y, bi ht c truyn ngay n cc n v ch lc,
b i a phng v c dn qun lan sang c cc c quan hnh
chnh ton chin khu. Sut nm y n nm 1949, i u cng
nghe thy ting ht Ngi H ni, do ti phn cng nhiu nhc
s, bin o ma v din vin xung dy ht cho cc n v b
i ch lc v a phng ton lin khu I. Ti cng yu anh
Thi hn, mc d anh khng ch my n anh chng c bit
danh l "Con oanh vng t Bc" ny (v thi tr ti cng
tng l mt chng ngm th c, th mi, cc th loi bng
mt ging ngm ti trong, c vang xa, c trm lng su,
thm vo lng ngi nghe, nn nhiu cn b trong qun i
tng ti ci danh v kh trn trng "Con oanh vng t bc"
ngay t nhng ngy u nh gic Php).
T nm 1949, on vn ngh lin khu Vit Bc do ti lm
trng on n thng 7 nm 1952, ti c i tng Nguyn
Ch Thanh iu ng ln lm on trng on vn cng tng
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#anm5 -
HUNH I TNG
24
cc Chnh tr, tit mc bi ht Ngi H ni m ti rt yu qu,
lun c mt trong cc chng trnh biu din ca on. n
nay, ti cng vng tin rng trong cc tc phm ca anh Nguyn
nh Thi ra i (no th, no tiu thuyt di, ngn, no kch
ni, no ca khc, no l lun ph bnh) th ca khc Ngi H
ni s sng lu hn ht vi t quc, vi nhn dn, cn "lu" l
bao lu th khng ai dm khng nh.
Ci "ngy mai" sau khi mt ngh s ti danh qua i hao hao
ging nh mt mn trng sng m, ai dm t khoe mnh l
ngi nhn thu c ci ngy mai ca Nguyn Du? Thi ho
T Nh cng ch dm t hi rng ba trm nm sau khi mnh
qua i bit cn ai khc cho ci s kip au kh ca mnh
khng? Cn theo cc nh l s hc phng on, c nh tin tri
ln l c Trng Trnh Nguyn Bnh Khim cng ch may ra
nhn trc c nhng vic ln ca nhn dn v t nc ta
trong vng ba trm nm l cng. Vy nu ti c liu anh m
ni rng: Mt trm nm na ngha l sang u th k XXII,
dn ta cn nh v ht bi Ngi H ni th cng ch ai tin,
nhng cng khng ai mng ti l ni lo v n hm nay ai
cng tha nhn l mt bi ht hay. Trit l dn d Vit nam
ni: "yu nn tt", cn mt nh trit hc phng Ty cng
ni: "Khi yu, ngi ta thng ni bc ln i cht, l mt
nt tm l ph qut ca mi con ngi trong i sng x hi
ca mi dn tc, mi thi i". Vy th anh Thi i, hm nay
anh c thanh thn m yn ngh trong lng mnh t H ni, ri
sang u th k XXII ti s cng anh thc gic vo na m
no , ri hai a chng mnh s cng lng nghe xem: ng l
c mt m thanh n hnh nh p lm v ng lm ang ht
vo von: y H Gom, Hng H, H Ty. y lng hn ni
sng ngn nm...
VII.
Thng Chp nm 1955, ti chuyn ngnh, tm bit on kch
ni Tng cc Chnh tr m ti lm trng on u tin, khi
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
25
on vn cng vt qu ngng trng thnh, phi phn ra
lm nhiu on chuyn ngnh: on kch ni, on cho, on
qun nhc, on ca v, on nhc giao hng. Ti c phn
cng lm trng on kch ni t 1.1.1955. Cui nm y
(12.1955) v mt chuyn ring sinh ra mu thun gay gt gia
ti v ng Cc ph Cc t chc (cng nm trong Tng cc
Chnh tr) nn ti chuyn ngnh sang Hi Vn ngh Vit
nam, tm thi lm cn b trong nh xut bn Vn ngh, c v
duyt ri a in nhng tc phm ca anh ch em vn ngh s
sng tc trong thi gian khng chin chng Php.
Mt sng u nm 1956, anh Thi n nh xut bn Vn ngh
a cho ti c tp th Ngi chin s tp hp nhng bi anh
sng tc t nhng ngy thng u tin ca cuc khng chin,
v anh Thi yu cu ti cho n hnh ngay, cng sm cng tt.
Ti c xong, rt th v v vn cn nguyn nhng bi th th t
do m lc by gi cc anh L t, Nguyn nh Thi t thnh
mt lun tranh lun l th khng vn ri hng ly tht
bi. By gi (1956) m in c nhng bi th cch tn y th
tht c li cho phong tro th v ch t lu na l c th snh
vai bnh ng vi nn th cc nc phng Ty.
Sau khi anh em ban bin tp ca nh xut bn c k v
thm nh, ba ngy sau, ti k ngay phiu xut bn, gi xung
nh in Tin B. Ti cng quyt nh ngay s lng in tp
Ngi chin s ca Nguyn nh Thi l hai mi ngn cun!
(Hi y, s d th in c nhiu th v c quan pht hnh ca
nh nc s phn phi sch n cc nh sch nhn dn ton
min Bc ri n cc th vin t trung ng n cc cp tnh,
huyn, x cha k mt s lng khng nh gi sang Lin X,
Trung Quc v cc nc khc trong phe x hi ch ngha).
Tp bn tho chp rt gn, p ca anh Thi va a xung nh
in Tin B hm trc th hm sau ti nhp c mt c in
thoi.
-
HUNH I TNG
26
Chung my in thoi reo, ging ni Hu rt m i, rt tnh
cm ca ng Lnh u dy bn kia. Ti tip chuyn:
- Vng, nh xut bn Vn ngh y. Ti l Hong Cm, tha
anh, c chuyn g th ?
- Nghe ni, nh xut bn Vn ngh sp cho in tp th g ca
anh Nguyn nh Thi h?
- Tha anh, ng th . Ti k phiu in v gi c bn tho
xung nh in Tin B ri .
- Anh Hong Cm h! Ti ngh anh hon li ng cho in
vi.
Ti hi sng st, tuy cng cm thy vn ny c trc trc g
.
- Tha anh, v sao th ? Ton th anh em bin tp c v
thy tp th khng c vn g sai tri vi ng li chnh tr
u . l mt tp th tt.
- Tt th c tt, nhng by gi in ngay ri pht hnh n cc
tng lp qun chng, nht l cng, nng, binh th c khi li ha
ra khng tt.
- D, ti cha hiu r anh v tp th y.
- Cng n gin thi, tr mt s bi, cn hu ht l th khng
vn. Qun chng c gi ca ta hin nay, trnh cm nhn
th cn thp, h m c tp th ny, ti tin chc rng h khng
hiu, v trc ht ngi ta kh thuc, th g m ln nhn, cu
ngn, cu di tu tin. Qun chng kh hiu, khng thuc
th in ra c ch g cho h? Th nh vy th phc v ai?
- Vng, tha anh, th th hon n bao gi mi in c ?
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
27
- Hon l anh Thi sa li , sa cho c vn c iu quen
thuc, ngi ta mi hiu, mi thch c ri mi c tc dng tt,
anh Thi cha, mun bao gi xong th xong. C th t mt
n ba thng.
n y, ging ng Lnh trong my t nhin vui v r rng
hn, ti nghe cng d hn lc trc.
- N, Hong Cm, ch ti l mt c gi trnh i t h. Ti
th c mt bi khng vn ca anh Thi nh. Anh nghe xem
liu c gi l cng nng binh, ngi ta c thch khng?
Ri ng Lnh c lun mt bi th khng vn v qu tht c
hi trc trc v m iu i ba ch. Ti ngh, nu ng c
gi l nng dn th cng khng th thch c mt bi th nh
th.
Ti li ni nh tn thnh kin ngi lnh o cao nht
trong gii vn ngh:
- Vng, tha anh, ng nh anh ni. C i ch hi lng cng
tht. Thi ti c ngi xung nh in rt bn tho v ri tr
li cho anh Thi.
Lc y ging ng Lnh m du v m p hn ln:
- Th cn Hong Cm c d nh in li Bn kia sng ung
khng? Bi th y tt . Nng dn, cng nhn ngi ta s d
nh . Thi cm n Hong Cm h.
Sau bui ti ni chuyn vi ng Lnh, anh Thi n ngay nh
xut bn hi ti ly li bn tho. Ti lm nh khng c cuc
trao i vi ng Lnh v tp th Ngi chin s.
-
HUNH I TNG
28
- Anh Thi , tp th ca anh, chng ti thy rt "c", c l
chnh n s mang li mt lung gi i mi cho chng ta. Ti
a xung nh in ri.
Anh Thi p, ging bun ru, nh nh:
- Thi Cm c cho mnh xin li bn tho, khng in vi.
- Sao th anh Thi? Mnh tng tp th th l hon ho ri? C
th m in. Ti s cho in rt p v c th mi ha s Nguyn
Sng hay Dng Bch Lin v cho mt ph bn mu.
Anh Thi ni n :
- mnh sa cha li. Th tht, anh Lnh c c tp th
ny, trong khi anh Lnh cha c kin g, mnh mun a cho
Cm xut bn tht nhanh. Nhng gn y, khi nghe ni
mnh a bn tho xung nh xut bn th anh y gi mnh
ln v khuyn mnh nn sa mt s bi m anh y cho l lng
cng. Vn l nhng kin ca anh y pht biu trong khng
chin. Mnh tranh lun vi anh y. Cui cng anh Lnh vn
bo mnh nn cha li cho c gi cng nng d hiu, d
thuc. Thi th...ngi ta l lnh o m.
Ti ch cn mt cch rt thn mt ni vi anh Thi:
- Chc anh Thi cng tha l lun hiu rng, khng ai sa
cha th mnh theo ngi khc, du ngi y l cp trn.
Nu khng th cng li anh Lnh th anh c hon tht lu,
kin quyt khng sa g c, i mt lc no tnh hnh vn
ngh c bin chuyn tch cc, ti s li ng ra chu trch
nhim in cho anh. l thi s, hy c gi ci bn sc ring, ti
g theo ngi khc nh mt bn ng ca mnh?
Anh Thi ln ngn ng dy, ni bng mt ging kin quyt tuy
hi yu:
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
29
- Thi, mai nh...Ti s n ly bn tho v. M c l mnh
theo Hong Cm, cha xut bn vi. Cn c cha bi no,
cu no l theo mnh ch khng theo ai c.
Hn mt thng sau, khong 5.1956, anh Thi li cm bn tho
Ngi chin s n nh xut bn gp ti. Anh ni:
- Du sao ti cng phi nhn nhng ng Lnh. Cng khng
theo ng y hon ton, nhng v ti l ng vin t lu,
cng khng mun t ra iu g khin ngi ta c th kt ti
mnh l bt tun thng lnh hoc nh by gi ngi ta bo
mnh l c khng chu s lnh o ca ng. Vy mong
Hong Cm cho in th ca mnh theo bn tho ny.
Trong khi a tay vo ci ti vi ng kh nhiu ti liu ly
ra ci bn tho tp th mi sa cha, anh Thi cn ni thm mt
cu khin ti cng m ra hoang mang:
- Tr thc vn ngh s chng mnh i vi cch mng v sn
th t nhiu cng phi hy sinh ci bn ng ca mnh du l bn
ng tt p!
Th l trong pht giy, ti cht ngh, Thi ni vy c l ng
chng? M ni n tinh thn cch mng th mnh phi km Thi
rt nhiu ch!
Anh Thi trao cho ti tp bn tho mi, giy trng, nh my
p, ng ba kh dy. Ti cm tp th, ch mi gi vi trang
u, thy c g gn gn trong ngi. Ha ra anh cha kh
nhiu. C bi rt vng vng v t, m iu, anh cha
ton b thnh ra vn iu kiu c khin ti nh bc bi.
Chc l lc y, mt ti gay gt v ngm ngm c mt ci g
c tro ln nghn nghn c hng. Ti mun ni tht to
mt cu g cho bc, nhng may qu, ti nn li c.
Ti kt thc cuc gp bng ging ni bnh thn, gn nh v
hn:
-
HUNH I TNG
30
- Vng, c ban bin lp chng ti c li. Ba ngy na, tc
l sng th by ny, mi anh n tho lun ln na v vic in
tp th ny.
Du khng tn thnh vic anh Thi cha th mnh theo cp
trn, ti cng khng dm ch quan, a lun tp Ngi chin
s mi sa cha ny n tn tay anh em bin tp vin, yu cu
mi ngi c k li tp th ri suy ngh k, cho kin ring
ca trnh chiu th su ti th hi chung trong ton ban.
Hm y mi l sng th hai, cn nhng bn ngy ba bin
tp vin v ti xem k li bn tho. Khi giao n cho anh em
bin tp, ti nhn mnh:
- ng ai lp li kin thm nh ca ngi khc. c lp suy
ngh, ht sc khch quan trc mt tp th "c vn ". Qu l
c vn ln v th ni chung, c v thi php, v tro lu cch
tn thi ca ni ring na sau khi kt thc chin tranh, m u
giai on xy dng ha bnh.
Anh em bin tp u lm vic rt c trch nhim. Cc kin
nhn xt v thm nh cng c nhiu ch khc nhau. n chiu
th su, khi hi chung th trong ban bin tp v ti (ti thay
mt anh T Hoi - gim c bn i cng tc xa) c ba kin
thng nht vi nhau:
1. Khng nn xut bn v xem ra n chng mi m g, thi php
khng c sng to li tht li v nhng np c hn nhng
tp th trong phong tro Th Mi. Rt nhiu cu ch so
mn.
2. Mnh a in theo bn tho ny th trc ht rt c hi cho
chnh anh Thi l mt nh th tr ang cch tn, hai l khng li
cho tro lu i mi thi ca ang ln cao Lin X v cc nc
ng u.
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
31
3. C cho in ra theo bn tho nguyn tc. ng Lnh c khng
a th ch c cch l m ra mt cuc ph bnh trn cc bo
"nh" vo "th khng vn", th thi. M nh th cng tt. S
c nhng bi bo bnh vc s cch tn th.
- Qu ln na th anh Cm b chuyn sang cng tc khc l
cng ch g? Nu vy th anh Cm ngh sao?
Ti p li ci thin ch ca anh em:
- Ch phi ngh g c. S mnh n sp t cho mnh lm vic g
th lm vic y. Min l ng trch nhim cng dn v ng
chc nng th m ng tri t vo con ngi mnh. Thm
ch ng Lnh c cch chc mnh th mnh cng khng s cht
i. Ch c kh thi (n y ti ci ni b b cho tan ci
khng kh tho lun nghim trng t pht u), nhiu khi au
kh li sinh ra th hay cha bit chng.
Ri ti ni tip:
- Thi kt lun v tp th anh Thi nh...C trng trnh vi
thng na ri ta in tp Ngi chin s. C ni vi mi ngi l
nh xut bn chu trch nhim. Trnh cho anh Thi phi "n
n". Cn bn tho mi th khng th in c. ng c ch?
ng thanh p li cu hi kt thc cuc hi chiu th su
y:
- ng mi vn .
Sng hm sau, anh Thi n. Chng ti mi anh ngi vo chic
chiu hoa ri ngay trn sn gc. Anh Thi hi ngay n quyt
nh ca ban bin tp. trnh cho anh Thi phi ngh rng
Hong Cm quyt nh theo ring ca c nhn mnh, ti
dn anh Quang Tin, bin tp vin truyn ngn v k s,
bt k, pht biu trc tin vi anh Thi, s khng ai c th
-
HUNH I TNG
32
trch ban gim c nh xut bn l thin v, hoc nh kin,
hp hi...
- Tha anh Nguyn nh Thi, ban bin tp chng ti u
c k v cn nhc k c hai ln bn tho tp th Ngi chin
s ca anh. Chng ti thng nht vi nhau mt kin l c in
th in theo bn tho nguyn tc anh a t ba thng trc. N
c nhiu bi hay v thi php c nhiu i mi. Cn bn tho
sau, anh cha nhiu, anh tr v vi nhiu hnh thc c v c k
nn c thy mt hay m li chng chn, nn chng ti quyt
nh ch in theo bn tho trc.
Anh Thi ni ngay:
- Anh em hiu cho ni kh tm ca ti, nhng xin cc anh hy
chiu theo lng mong mun ca tc gi. Ln sa cha va ri
anh Lnh rt tn thnh.
Mt bin tp vin khc li ni:
- ng ch T Hu khng phi l ngi quyt nh nhng
chng trnh v ch trng ca nh xut bn, tr phi ng ch
y cho chng ta mt ci "lnh" bng vn bn hn hoi.
Anh Thi c gng bo v cho ci bn tho sau ca mnh:
- Ti ngh nh xut bn c cho in theo bn tho mi ny. Bi v
xt n cng th tc gi no cng chu trch nhim v tc phm
ca mnh trc cng chng v lch s.
n lc y, mi ngi u im lng v hnh nh my li va ri
ca anh Thi nghe c v c l. Ti nh phi ln ting:
- Anh Thi , tc gi chu trch nhim ca mnh trc lch s v
cng chng th ng qu ri. Nhng cn nh xut bn th sao?
Mt nh xut bn m cho ra i nhng cun sch d, chc
chn hng vn hng triu cng chng s ph phn, ch trch, v
lch s cng s nh gi thp c nh xut bn na ch?
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
33
Anh Thi h ra mt ci ci hin lnh, nhng kin bin tp
vin v kin tc gi c ko co mi, dng dai n hn na gi
na. Sau cng ti nh phi quyt nh:
- Ti ngh chm dt cuc tranh lun y, xin c kt
lun nh th ny, nghe xong, xin mi cc ng ch gii tn v
khng ai ni g thm na, v ni mi cng ch c vy. Mt l
nu anh Thi ng cho nh xut bn chng ti n hnh tp th
Ngi chin s nguyn tc ca anh th chng ti hoan nghnh
v c th tin hnh ngay vic in n. Cn nu anh c khng
khng i in theo ci bn tho m anh sa cha th nh xut
bn kin quyt khng in. Du in hay khng, bt lun hu qu
th no, ti xin chu trch nhim trc cp trn, trc php lut
v trc cng chng.
Anh Thi c v khng c hi lng, mt bin sc, anh cm li
tp bn tho mi sa sang, ri b ra v khng bt tay tm bit
anh em no c.
on kt
C l do vic khng xut bn tp th Ngi chin s m t
khong cch gia ti v anh ngy cng xa thm, rt xa. Ri
trong thc t, mt thi gian khng lu sau ci ngy th by
ging co quyt lit y, s phn li xui khin th no m ti mc
vo "V n vn hc Nhn vn giai phm" khin ti b k lut
ng ng 30 nm, t nm ti mi 37 tui, n khi u bc
ht, rng rng ht, Hi Nh vn mi t chc mt s anh
em tham gia phong tro "Nhn vn" trc kia tr li Hi
(1988) sinh hot v lm vic c phn t do v khong ng hn
trc nhng khn ni, gi yu c mt ri!
Ring vi anh Thi, ti vn c tic v bng khung m lun
ngh n mi quan h gia ngi vi ngi trong mt cng
ng, c l ng nh iu m c Thch Ca Mu Ni c kt
thnh mt sng to diu k v trit hc quanh s phn con
-
HUNH I TNG
34
ngi: Duyn v S. V d nh chuyn v chng l do duyn
s, ni c th hn theo Pht l duyn n:
Mi ngi mt n cm tay
i trc n v, i nay n chng.
Th th bn hu, bn trai, bn gi cng l do duyn s. Trong
ci i chng ta t Ty sang ng thiu g nhng i bn trai
ni ting: thi s Rimbaud v Verlaine Php th k XIX ri
Mallarm vi Musset, VictoR Hugo vi Lanson. Trung
Quc c B Nha- T K, Vit nam xa c Lu Bnh-Dng
L. Anh Thi vi ti, gn sut th k XX hnh nh vo ci thu
ban u, hai ngi cng rt tr, cng chung nim am m sng
v sng to, qua nhiu ln gp g thn tnh u mun thnh
bn tri k m ri cui cng vn l hai con s khng to tng
ng bn cnh nhau. L mnh tri hay do tnh cch? Ti ch
mun nh li tnh cch anh, nh trn ni, trong con ngi
anh c n hai ba bn cht tri ngc nhau ho thnh mt. Anh
sinh ra, ri trng thnh vi nhiu c vng. Trc tin, t
Hi ngh Tn Tro, l con ngi chnh tr ng tr trong tm
hn anh. Cch mng thng Tm thnh cng, c thm con ngi
quan chc. Cn khi mi l cu t, anh sinh vin trng lut,
anh l con ngi hc gi. n khi ton dn ta phi chin
u chng xm lc, con ngi yu nc nng nn trong anh
bin thnh con ngi ca ngh thut. C trong lnh vc vn
ha anh cng phn thn. Anh cha tha mn trong th, anh
nhy sang tiu thuyt vi tham vng vit nhng roman fleuve
(trng giang tiu thuyt) tng chng c th lm chn ng
d lun t Bc ch Nam. Cha tha mn vi tiu thuyt, anh
quay sang lm mt kch tc gia, vit lin bn nm v. Nhng
ri anh vn khng va , anh li tr v vi th, li c lc mun
lm mt nh ph bnh vn hc uyn bc. Li khng va , anh
c loay hoay mi vi con ng quyn chc chnh tr. Cng
khng i n ci ch m anh m c th tui gi xng xc n
ngay trc mt. Anh li quay v vi th, loanh quanh mi, hn
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
35
anh nhiu ln t hi ta i v u? Ta n u! Ai tr li cho
anh cu hi ln y ngoi anh ra?
Ti bit, vo nhng ngy thng cui cng trn ci ci mang
mang th s y b him ny, anh Thi c nhng thi khc suy
t y bi kch. Anh vn l mt ngh s nhng t khi sng ht
mnh v ngh thut. V nhc, anh sng tc khc ca Ngi
H ni rt quyn r, rt tnh t m cng rt hng trng. ng l
ra anh nn dng m o su vo ci va qung rt phong
ph l m nhc th tham vng li dn anh i vo mt th gii
m anh tng c th m cht ly c l th gii vn xui, th
gii n thng tng rt ngon n m sao tiu thuyt V b
gn nghn trang ca anh li hnh nh tha tht ting vang? My
cun truyn ca anh na: Xung kch, Vo la, Mt trn trn
cao liu cn d vang g trong lng ngi c? Anh c loay
hoay nh th sut hn 60 nm cm bt ri i n u!
anh c hai con ngi lun ging x nhau bt phn thng bi.
l con ngi ngh s v con ngi quyn chc. Khng lc
no anh thanh thn, khng lc no anh c an nhin t ti
cng ch v xung t quyt lit mt mt mt cn gia hai con
ngi . V th m anh sng trong mt bi kch thng trc, n
v x, cn rt ln nhau, khng lc no ngng ngh (tr i lc
anh tm hn tri theo nhan sc, nhng ngay c nhan sc,
hay ni rng ra l tnh yu nam n, i khi cng tng chng
mun pht in ln v anh lun thay i).
Tuy anh cng c mt gia nh tng nh m m nhng ti
bit cuc sng gia nh anh cng ch my nim vui. Ngay t
u i, th l mt trong my ci ch ln m anh say sa
hng ti th cng v cui i, th anh ch cn l t nhng bi
vn xui ngn ngi, k l mt vi iu bn khon, ri r trong
tm th tht bi pha cht cay ng gng go lm vui. Ri tan
i tt c, anh li tr v gm nhm c n, tm hn anh nhiu
nm tr thnh bi chin trng c lit. M con ngi ca thi
-
HUNH I TNG
36
ca ngh thut chu thua. Du anh c vy vng th con ngi
ca quyn chc cng chng i ti ch m anh mong c.
Vi ba nm trc khi anh qua i, ti thng bt gp ni anh
ni bun bt c ch y, v ch thy anh bun, ngay c lc anh
nhn hun chng c lp hng nht, ti chy li bt tay anh,
mng anh bng mt tm lng chn thnh, anh cng li ci u
ni nh "C g u!", nt mt vn bun r ri. Anh vi vng
lng trnh, ti cng thm i ngi ci ni ring anh trong by
nhiu nm ln n vi nhng ho quang ph, vi nhng h nh
di la, nhng h vinh v ch.
Ti hiu r anh lm, thm ch rt qu anh, nhng khn ni,
khng hiu v u m ti vi anh li nh mt trng vi mt
tri, nh nc vi la, nh thuc k ninh vi vi trng st rt.
C l t chuyn ti t chi khng in tp th Ngi chin s,
nn hi ti vng n Nhn vn, anh ghp thm cho ti ci
ti l "lng on" nh xut bn.
Ngoi bi ca Ngi H ni m ti cho l mt kit tc ca anh,
c l s sng lu hn c th, vn, tiu thuyt, kch v cc tiu
lun vn hc m anh b ra nhiu cng sc xy dng, th anh
cn g? Hnh phc ln nht cho mt con ngi, c bit l con
ngi ngh s, lc v gi cn tnh yu trong tri tim khng tui.
V cui i, ring ti cng lm lc t bung th mnh vo m
bi ph h, ngi say sa vi nhiu bn tr, nhiu anh em
thng ti lm nn ti khng thy c n na. Cn anh, ti bit
cng c n trng tri, nhng con ngi quyn chc t lu
khng cho php anh c chi vi ti, v v gi, c rong
chi nh ti, rong chi ht mnh vi cc "ch em thi s", vi c
nhiu "c em thi s", nh ti. Th th, Thi i, trc khi vnh
bit th gian ny, anh c bun chng, c vui chng? Anh s "ra
i" thanh thot hay cn vng mc?
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
37
Thc tnh, cho n hm nay, hai phn ba th k tri hng,
chy h trn quan h gia anh v ti, vng, tht th, khi ti vit
nhng trang tm s ny ti rt thng anh v tht tic cho anh.
Bi l, vo nhng ngy cui cng trn th gian ny, trong ci
ngi ny, chc hn anh t bit rng anh khng t c
c vng ln lao ca mnh u bt k c vng y nhm v
hng no trong tm thc su kn ca mt con ngi.
Thng 5. 2003
H.C.
------------------
[1]Th Tn :
"Ti cao phn thp ch kh ut
Giang h m chi qun qu hng" [2]
Cu th trong bi Qua vn i (tp th V Kinh Bc ca
Hong Cm) [3]
Do y B. D. 23 tui, cng tr p nhng tnh cch v li
sng gi dn hn c Th. L. rt nhiu.
[4]
T nm 1947 n nm 1950, trong cc n v cng tc vn
ngh mt s chin khu v binh on, k c B Tng t
lnh, cha c tn gi vn cng. Sau chin tranh th gii, ta
mn tn "Vn cng" (Cng tc on ca Trung quc gi lt l
vn cng gi cc n v b di chuyn biu din vn ngh
trong ton qun.
[5]
Chin s t v thnh thng nh trn m ca l i lch ngi
sao vng trong vung , trng hin ngang m rt ti t.
Trch th:
Bn Kia Sng ung
http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#nr1http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#nr2http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#nr3http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#nr4http://www.talawas.org/talaDB/showFile.php?res=1017&rb=0301#nr5 -
HUNH I TNG
38
Em i! Bun lm chi
Anh a em v sng ung
Ngy xa ct trng phng l
Sng ung tri i
Mt dng lp lnh
Nm nghing nghing trong khng chin trng k
Xanh xanh bi ma b du
Ng khoai bing bic
ng bn ny sng sao nh tic
Sao xt xa nh rng bn tay
Bn kia sng ung
Qu hng ta la np thm ng
Tranh ng H g ln nt ti trong
Mu dn tc sng bng trn giy ip
Qu hng ta t ngy khng khip
Gic ko ln ngn ngt la hung tn
Rung ta kh
Nh ta chy
Ch ng mt n
Li di l sc mu
Kit cng ng thm b hoang
M con n ln m dng
Chia la i ng
m ci chut tng bng rn r
By gi tan tc v u ?
Ai v bn kia sng ung
Cho ta gi tm the en
My trm nm thp thong
mng bnh yn
Nhng hi h nh m
Trn ni Thin Thai
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
39
Trong cha Bt Thp
Gia huyn Lang Ti
Gi v may o cho ai
Chung cha vng vng nay ngi u
Nhng nng mi cn ch qut tru
Nhng c gi ph ph tc trng
Nhng em xt xot qun nu
By gi i u ? V u ?
Ai v bn kia sng ung
C nh tng khun mt bp sen
Nhng c hng xn rng en
Ci nh ma thu ta nng
Ch H, ch Si ngi ua chen
Bi Trm ch ngi dng t nghn li
Nhng nng dt si
i bn la mu
Nhng ngi th nhum
ng Tnh, Hu Cu
By gi i u ? V u ?
Bn kia sng ung
M gi nua cm ci gnh hng rong
Dm ming cau kh
My l phm hng
Vi thp giy dm hoen sng sm
Cht l qu mt xanh trng trn
Khua giy inh p gy qun gy teo
X x cp bc
Tan phin ch ngho
L a lc c trc lu
Vi ba vt mu loang chiu ma ng
Cha bn c mt ng
M gi li quy gnh hng rong
Bc cao thp trn b tre hun ht
-
HUNH I TNG
40
C con c trng bay vn vt
Lt ngang dng sng ung v u ?
M ta lng i d su
ng trn ma lnh mi u bc ph
Bn kia sng ung
Ta c n con th
Ngy tranh nhau mt bt cho ng
m lu du chui gm ging trnh n
Ly mt quy trn
Tng lm t m
Trong gic th ngy ting sng dn ta sm
cn m
Thon tht git mnh
Bng gic dy v nhng nt mi xinh
c t ny chp ti
Chng ta khng bit ngui hn
m bung xung dng sng ung
-- Con l ai ? -- Con u v ?
H mt cnh lip
-- Con vo y bn pha tng che
La n leo lt soi tnh m
Khun mt bng ln nh dng ging
Ngm ngi tc trng ang thm k
Nhng chuyn mun i khng ni nng
m i su qu lng sng ung
B i bn sng tr v
Con bt u xut kch
Tri gic bt u run trong sng
Dao lo gia ch
Gy la cui thn
La chn vng hoe gic mt hn
n khng ngon
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
41
Ng khng yn
ng khng vng
Chng my pht in
Quay cung nh xo trn ng la
M cnh ng ta cn chan cha
Bao nhiu nng p ma xun
Gi a ting ht v gn
Th cy nh gic dn qun cy ba
Ting b ru chu bui tra
Chang chang nng h vng a ru ru
" i... cha con cht trn t lu
Con cng khn ln cng su mi th"
Ting em ct c hm xa
Hiu hiu gi rt mt m ma bay
"Thn ta hoen v my
Hn ta cng vi t ny di lu..."
Em i! ng ht na! Lng anh au
M i! ng khc na! D con su
Cnh ng im phng phc
con i git gic
Ly mu n ra th ny
Ly sng n cm chc tay
Mi m mt ln m hi
Trong lng con chim ma hoa ci
V nng sp ln ri
Chn tri t
Sng ung cun cun tri
n cun phng ra b
Bao nhiu n gic ti bi
Bao nhiu nc mt
Bao nhiu m hi
Bao nhiu bng ti
Bao nhiu ni i
Bao gi v bn kia sng ung
-
HUNH I TNG
42
Anh li tm em
Em mc ym thm
Em tht la hng
Em i try hi non sng
Ci m nh sng mun lng xun xanh.
Vit Bc, thng 4, 1948
Bao Gi Ni Ht ...
Du anh bit diu bng khng thc
Sao diu bng c thc hn em
C sao bng mi ng m
C trng ln u cnh mm xun qu
C li o ci tra h
ngc trn v ym gi v tui hoa
C hng thin l ng xa
C lng chng i ngc ng h ly
C mi hn yn chi chm cnh
dn anh v chut mnh chiu gon
Hng nhu xoi tc lng trn
ci m hm y mt mn men t
Diu bng gi mi khng v
C ngi canh mt gic m mn nng
L - em tuyt sc thnh khng
Ta sen ta ri bnh bng kip ngi
Gi i d ht i hi
Nh con bm trng dp vi m thng
Chuyn i ? - Vn no ng
C lang thang mi bit phng no v
n n ph ph xe xe
C trng lc bi c nghe tht go
Cht nhn hm hp xi xao
Ai vui ct cnh vo h v
Ai bun m ht lu lo
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
43
Chm say ai tnh ng gi ha thn
Diu bng bit chng cn em tin
C chp chn n hin thng nm
Sao - em trn trc ni nm
Mt pho cm thch m chm trng m
Xun Hng gi tn em m t
Cng long ong phn nh vnh khuyn
Tm cao thnh gi thnh hin
Em dang tay ng lu bn i anh
Khng phu t mun thnh em b
Th diu bay Kinh L Kinh Th
Hon vn th nh Nguyn Du!
Nghe hn ru vng phu ngt rng
Diu bng du tn cng chuyn k
Cng khng bng con tr nghu ngao
Rng... xa... ai bit v sao
L g li gi th no...
Diu bng...!
C Bng Thi
Ch a Em n bn ny
Cheo leo mm
Trc vc
Sau khe
Thng lng t g qun gt
Tua khn bung cn buc bp hoa lan
gi thi
Em vng ai u m ha
Khng tri m khng i
-
HUNH I TNG
44
khng canh g
khng thu khng
Mt khng m
ng khp
Ka dy mun di kn Em ri
Lc u hoa tm rng
ng rng xanh Em hi ngn ngun
Bit ri
Thi
nghe hoa tm ht
Ngy mi by tui
Cht chi c Bng Thi
C Bng Thi phi cheo leo mm
gi thi
Khng canh g
Khng thu khng
m Lin Hoan
Anh i ! m nay u ngi nhp nh nh gn sng
ang tro ln sc sng mun i
Nim vui bt ngt trng soi
Mnh trng a mu chn tri Vit Nam
m Lin Hoan ! Tri i, m Lin Hoan !
u ngi nhp nh nh sng b ngang tng
Ta mun tht nh v toang lng ngc
V say sa tnh thn thit Vit Chnh on
-- Anh t phng no li ?
-- Ti t t dy ln
Anh c nghe ngn thy triu ng Hi
ang hn ghen cng thc mu trin min
Thc mu khng tn di trn bn no
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
45
C khng gy, cy khng gi, hoa khng ho
Ngn nm t nc vng bn
-- Anh t phng no li ?
-- Ti t t dy ln
Chng ta cng mt m hin
La thm bu sa bng mm o t
Chng ta chung mt mi th
Gm tung ut hn n v ng cay
-- Anh i t u n ?
-- Ti i git gic y
m nay gp bn cng nhau chn
Mu gic ang nng ta phi say
y rung ng Trung Nam
Kia ni rng Vit Bc
C cy ang cm hn nh vng ln ui gic
Ti vi anh gp nhau trong ngy hi Lin Hoan
Tay bt tay, mng trn gii t Vit Nam
-- Gia nh anh u ?
-- M hin ti khut
Nhng trc khi nhm mt
M mng cho n con
Mu ti mai s chy
Tri phng ht kip nga tru
Xng ti, ti bt nn cu
Cho n con bc ln lu T Do !
-- Anh git bao nhiu gic m mt anh long lanh ?
-- Mi anh ln rng xanh
Hi nhng cnh l bic
Rng m u ang tng bng m tic
Bng tht, xng v mu ca qun th
-- Trong tiu i anh, nhng ai cn ai mt ?
-- Khng, khng ai cn ai mt
Ai cng cht m thi !
K trc ngi sau lao vo gic
Gi vng ngn thu mt ging ni
D cho tht nt xng phi
-
HUNH I TNG
46
Ci cn vnh vin l ngi Vit Nam !
m Lin Hoan, tri i, m Lin Hoan !
u ngi nhp nh nh sng v ngang tng
Ta mun tht cho v toang lng ngc
V say sa tnh thm thit Vit Chnh on
Ngi bn mn thng i !
Nm cht ly tay ti
-- Ka, sao anh li khc ?
-- Ti qu mng anh thi !
Ln th nht trn i
Ti quay cung nhy ma
Gic kia i ! Khng bao gi cn na
Ta m tng ngy
Ta trng tng pht, ta i tng giy
La hn nghi ngt ch ngi m nay
Ch ngi n y
Ta bm, ta git !
Gic kia phi cht
Ni ng phi thy
Anh i hi ni
Anh v hi cy
Anh hi bin rng
Anh hi sng di
Anh hi ng non
Anh hi la b
Anh i hi gi, v nh hi tr
Rng ta l Vit Chnh on
m nay say tic lin hoan
Ngy mai x xc moi gan qun th !
Tic lin hoan li tng bng hin hin
Gia on qun bch chin
v th nh nc v b !
T mi C Mau cho n bin gii Lng
T nng sm Sn La cho n ma chiu Vn Tng !
Mun i i hng binh pht phi c bay
on qun bch chin i sut m ngy
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
47
-- M i ! Con v y !
Ch hin t tn a tay n mng...
...Anh i ! Anh tnh li
Nc mt ti rng rng
Hnh nh ti m mng
Phi ri, anh Vit Chnh on
m nay say tic Lin Hoan
Ngy mai x xc moi gan qun th
Bao gi thu li ti thu
Lin Hoan bng n bn ma Non Sng !
m Th
Ci ly m con tr v Kinh Bc
Chiu xa gi qut voi lng
Thn cau ct vy ui mo trng mc
Chun chun khing nng sang sng
mi tm khc Vn Giang
Chung Bch mn x g m
My thnh thi la
No ng Triu khp m gi k ln
Chp rch dng tin vn xim xa ng
Thot chm
Gu y Thin thai
i u
Trng my xch vng cung
bn nt chiu mai rng
Chu chu ma vn c ym xy
Khng gp ngi quen
h
ng c
m xung
lm lu hoang
-
HUNH I TNG
48
Tr chuyn g ai u
M thng ging ma sng
m ca dao so diu chiu lm tm lng tru
Bi Nga My sao M bt o bong
Em B Ln Su
Em b ln su tui
Li thi tm ming n
B : cng ho n mu
M b con lay lt
i tut vo trong Nam
T khi lt lng m
n sa, ng ging m
o hoa lt o mm
No bit mnh sung sng
Ngn sng ang tro ln
Ai ngh thn bo bt
Nhng ngi vi con ngi
Vn sn lng thng xt
C c gi i kh
Lp cp i m cua ;
B m n khng cn
a tr nay gy cm
Bng thng tnh ci ct
C nhng cho ming cm
Chn tay nh ci que
Bng phnh li ngng c
Mt trn hoe hoe
o nhn i b ng :
" Ly b xin bt cho
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
49
Chu ming cm, thy i ! "
II
C mt ch cn b
ang pht ng thn ngoi
Cht nhn ra pha ng
Nghe ting ku lc loi .
Ch rng mnh nh li
Nm i km t lu
Ch mi nm tui u
Lim l khoai gia ch
Chy vng ra pha ng
Dt em b vo nh
Nm cm dnh chiu qua
B cho em mt na .
Ch bn c nng ct cn
a nc mt quay i :
-- " N l con a-ch
B bng bit g
Hm em cho bt cho
Chu ba ngy hi truy "
Ch i bng li li
Nhn b m ci
C tm vt th ch
Ch thy mt con ngi
Em b n no
Nm ln ra t ng
Ch ngh : " sau ly chng
Sinh con hng b sa " .
-
HUNH I TNG
50
III
Ch phi nh cng tc
V cu chuyn trn kia
Bung ti lnh m khuya
Thp n ln kim tho
Do ci li khng xng
Nn nhiu ng lt lo
Do con mt b to
Chng nhn xa chn tri
Do b c chy li
Ch mt mu st r,
lu nm ng k
Trn trang sch im lm
Do my con ngi my
y gn thiu tri tim
IV
No " lin quan phn ng "
" Mt cnh gic lp trng "
My m khc rng r
Ngn n soi t m
Lng vn lng cu hi :
" Sao thng con k th ?
Gi ght c a b
Lng thnh thi bao nhiu !"
L Diu Bng
Vy nh Bng bung chng ca vng
Ch thn th i tm
ng chiu,
Cung r.
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
51
Ch bo: a no tm c L Diu Bng
T nay ta gi l chng.
Hai ngy em i tm thy l
Ch chau my:
u phi L Diu Bng.
Ma ng sau em tm thy l
Ch lc u,
Trng nng vn bn sng.
Ngy ci ch
Em tm thy l
Ch ci xe ch m trn kim.
Ch ba con
Em tm thy l
Xe tay ph mt ch khng nhn.
T thu y
Em cm chic l
i u non cui b.
Gi qu vi vt gi.
Diu Bng hi...
i Diu Bng!
Rt 1959
Nh th Nguyn Thy Kha nhn nh v th Hong Cm:
Th l th gii tm linh, l tn gio ca Hong Cm, l tn
gio, vn ha ca vng t Kinh Bc. c th anh l c vn
ha vng Kinh Bc. Th anh nh cnh diu bay cao trn bu
tri Kinh Bc, bn tay nh th nu gi dy diu, i chn trn
bc i nh nhng trn lng qu quan h. Th anh rt i m
mng, y cht tr tu v thm m vn ha phng ng
Ti liu tham kho:
- Hong Cm Web: vi.wikipedia.org
-
HUNH I TNG
52
2) L t
L t - o Cng t (1929-2008)
L t tn tht l o Cng t sinh ngy 10 thng 09 nm
1929, ti L Bc Giang.
L t tham gia cch mng ngay sau khi cuc Cch mng
thng Tm nm 1945 thnh cng. Gn nh trong sut qu trnh
hot ng ng u cng tc ngnh Tuyn hun, sau ln
Tuyn hun Trung ng, trc tip theo di phong tro vn
ngh, vn ha v gio dc. V vy ng c dp tip xc vi gn
nh tt c gii vn ngh Cch mng Vit Nam.
Nm 1954, ng v H Ni lm bin tp vin, b th chi b ca
bo Vn Ngh, ri c hc lp tip qun v tip qun khu
300 ngy Qung Ninh.
Sau khi Giai Phm Ma Xun xut bn, u tin ng phi ln
Tuyn Hun trung ng lm kim tho 15 ngy, nhng vn
lm vic bo Vn Ngh. Sau khi Giai Phm Ma Thu tip tc
v bo Nhn Vn ra i, ri c hai b ngng pht hnh. L t
c thuyn chuyn sang lm ban i ngoi ca Hi nh vn
Vit Nam, khng cho tip xc vi vic lm bo na, sau
b trut quyn ng vin vo thng 7 nm 1957.
http://vi.wikipedia.org/wiki/10_th%C3%A1ng_09http://vi.wikipedia.org/wiki/1929http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_th%C3%A1ng_T%C3%A1mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_th%C3%A1ng_T%C3%A1mhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=V%C4%83n_Ngh%E1%BB%87&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%99i_nh%C3%A0_v%C4%83n_Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%99i_nh%C3%A0_v%C4%83n_Vi%E1%BB%87t_Nam -
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
53
Mt nm sau, sau khi d lp "u tranh t tng" ti Thi H
p, vo thng 8 nm 1958, ng chnh thc nhn kt qu k
lut, b khai tr khi Hi Nh Vn v cm xut bn trong vng
3 nm, ng cng Trn Dn v T Phc v Ch Linh lao ng
ci to, ng c phn cng i chn b, vic i lao ng ci
to nh vy ko di trong vng 10 nm, an xen gia nhng
khong thi gian c v nh v thi gian phi ln tri.Thc t
hnh pht 3 nm ko di 30 nm, cho n nm 1988, khi ng
c phc hi t cch hi vin Hi Nh vn v quyn xut
bn.
Nm 2007, cng vi ba nh th khc ca Phng tro Nhn vn-
Giai phm l Trn Dn, Phng Qun v Hong Cm, ng c
nhn Gii thng Nh nc v Vn hc ngh thut.
Sau chuyn i thm Ty Nguyn, ng b tai bin mch mu no
v t trn vo lc 3 gi15 pht sng Th hai ngy 21-4-2008
ti H Ni, th 79 tui.
Tc phm:
- Bi Th Trn Gh (chung vi Vnh Mai, 1958)
- 36 Bi Th Tnh (chung vi Dng Tng, 1990)
- Th L t Sao Mai (chung vi Sao Mai, 1991)
- Tp th Bng Ch (1994)
- Hn i Nhn (t p truyn, 1994)
- Trng ca Bc (th, 1997)
- Ng li (th, 1997)
- Mi l ngi bnh thng (tp truyn ngn, 2007)
- U75 T tnh (th v on ngn, 2007)
Trch vn:
Th v Vt l hin i
Vo nhng nm 60 ca th k trc, mt s kin vn hc
http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%C3%AD_Linhhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Lao_%C4%91%E1%BB%99ng_c%E1%BA%A3i_t%E1%BA%A1o&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Lao_%C4%91%E1%BB%99ng_c%E1%BA%A3i_t%E1%BA%A1o&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%E1%BA%A7n_D%E1%BA%A7nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%B9ng_Qu%C3%A1nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_C%E1%BA%A7m_%28nh%C3%A0_th%C6%A1%29http://vi.wikipedia.org/wiki/Gi%E1%BA%A3i_th%C6%B0%E1%BB%9Fng_Nh%C3%A0_n%C6%B0%E1%BB%9Bc -
HUNH I TNG
54
y ti vo mt tnh trng ht sc trm lun v vt cht cng
nh tinh thn.
Nh thi quen mi khi gp vn hn ti thng tm n sch
nh tm n nhng ngi bn t t v trng k tn tu. Ti
ni kh vi Hi Nh vn gii thiu xin mt th c th vin
Khoa hc ti ph L Thng Kit.
y l vic ti cn thit trn hai phng din: mt l kim
sng, th vin c nhiu ti liu c th dch sinh nhai, hai l b
sung vn kin thc m ti cm thy cn nh k cng nh thiu
cp nht v gn hai chc nm do bn khng chin v hon
nn ti khng c iu kin trau di.
T khi cm bt ti quan nim vic cch tn th Vit l mc
ch quan trng nht ca i mnh l d nhin c lm c hay
khng li l mt chuyn khc). Mt hm mt anh bn tr (anh
bn tr thi hm nay tc bc: l nh vt l l thuyt
ng Mng Ln) gii thiu vi ti cun Emstein: cuc i, t
tng v l thuyt ca Kouznetsov.
Lu lm ti mi c c mt cun sch khoa hc vit hp dn
n th. Ti c i c li nhiu ln. Cun sch dy ti rt
nhiu v l thuyt tng i nhng hn th n cn dy ti mt
bi hc ln lao v cch sng v cch ngh ca mt ngi tm
ti.
Khoa hc thc nghim c in em li cho nhn loi nhng
bc tin ln thot khi nhng vng ly m tn nhng n cng
c nhc im l d khin ngi ta qu ch trng n nhng
hin tng tai nghe mt thy m l l nhng kha cnh su xa
v b n ca t nhin m ch t duy mi nhn thy.
Vt l hin i (v th hin i) khuyn khch nhng gi thuyt
thot nhn nh r di nhng c kh nng m ra nhng kha
cnh k b ca ngoi gii (cng nh thit k nhng tp hp ch
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
55
mi vt qua bin gii cm nhn sang nhng vng tri nhn
phc hp v quyn r, chuyn s ch tm ca ngi lm th
vo nhng tc hiu (siguthants) a ngha sng ng hn l vo
nhng th hiu (siguihs) minh bch nhng cn ci).
L thuyt v nhng phtng khng nh tm quan trng
hng u ca nhng cu trc gin on thay th nhng cu trc
lin tc tng ch ng khoa hc cng nh th ca trong nhiu th
k.
ht ri thi i ca nhng chn l tuyt i. Ngay t cui
th k XIX, mt nh trit hc c vi trc gic nhy bn ca
mt ngh s thin ti bn tm n nguy c con ngi c th
b ngt th v chn l.
Ai cng bit xc sut l trung tm ca vt l lng t m
ni n xc sut khng th khng cp n ngu nhin, n
may ri n cng l c s ca th hin i.
Nhng nguyn l bt nh, nguyn l b sung ca vt l lng
t gii phng nhn loi khi l thuyt nhn qu tt nh tng
nhc cng nh nhng quy lut nghit ng nhiu khi bo th ca
ng php.
Chng nh mt n ch mng vo l thuyt cht ngi
"loi tr v th ba" ca logic c in tng gy thm ha cho
loi ngi (m khng phi ch trong phm vi t tng). Khng
nn qun h qu cao im ca n l nh thc K no khng
i vi ta l chng li ta". Cc nh vt l lng t gp phn
thit k cho nhn loi mt phm tr m, ci khc. T trc n
nay t duy c in ch vn hnh trn hai trc ng sai gi y
ci vc hai chn kia thm mt tr mi, tr th ba v ci khai
thc gp phn to nn mt cch ng x mi, m ra k nguyn
i thoi thay th cho thi quen c thoi chuyn ch v bo
lc.
-
HUNH I TNG
56
Hesenberg v Bohr c nhn loi tn vinh khng phi n
thun nh nhng nh vt l kit xut m cn nh nhng nh t
tng dn ch quan trng trong lch s.
Khng nn qun rng khi nim nhng trng thi chung sng"
(tats coexistants), h qu ca nguyn l b sung xut hin
trn din n vt l rt lu trc khi khi nim "chung sng
ha bnh" xut hin trn din n chnh tr th gii.
Bi vit ny ca ti khng phi ni v nhng vn thun
ty vt l m ch yu l ni ln lng bit n ca mt nh
th gi vi vt l hin i.
Ti cng xin php c cng hng li ku gi thit tha ca
nh bc hc ngi B, Prigogine cho mt cuc lin minh mi
(nouvene alhance) gia khoa hc t nhin, khoa hc nhn vn,
trit hc, vn hc ngh thut nhm to nn "mt ci nghe mi
th v" i vi cuc sng mun mu mun v. [Xin xem thm
bn tiu lun khc c lin quan ca L t.
Cn i vi nhng ngi theo trng phi Ngh thut thun
ty, Ngh thut Thp Ngkhng lin can n bt c ci g
th hy c bi tiu lun ni v mi quan h gia cc loi hnh
ngh thut Ngi hng xm thn thit ca L t.
Trch th:
Du Chn
Bi trng rm
du chn cm vng ch
Ct lm
tn sng xa
ch v tm
Tim
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
57
gi
mt nguyn m
Bi Th Trn Gh
m ma lnh
Gi khng c nh
Nhng ca phng khp li
Mi nh m bit bao nhiu,
Hai bng ngi nghing nghing trn gh
V tr m nay lm ca ring
Mt o che chung
i lng khp li
Mi nh no m bng
i ming tr gp nhau
Chp rch chn tri le sng.
Gh bng rng mnh
Ln u tin trong i
Bng thy chn cuc i lm .
m
Gh r nhau
Tng i
Tng i
Khoc tay nhau tm s
i sut m khng ngi
Cy trt l gi tnh hn mt nc
Ma gi bun cng r nhau i nt.
o Uyn Minh
Tin thm vn hng i lm
M hi li Hng hoa thn
Ci tt ng gi gc liu
n
cn trng bch o
-
HUNH I TNG
58
Ca chim bao
m c c hoa vo
N Xun
N xun chp ng
hoa xun chp hng
Chm cau t th chm chm
ma ngn
mt gic chim xun
Chiu bng my
hay mt em rp tm
H thon cong thn nng ca mnh
Gi ng tnh
xanh nn lc
gi lm thinh
Trong bi vit L t b m nh bi cu ch. Tc gi P.V.
nhn xt v L t nh sau:
Mn cch ni ca mt nhn vt trong truyn v hip Kim
Dung, L t l ngi xem ch ngha qu hn tnh mnh.
ng thc s l mt k vit tung honh gia k trn ch, ng
xng ng l mt phu ch tn tu, tn hin v c ch
bu ln nh th - theo quan nim ca ng.
Ti liu tham kho:
- L t Web: vi.wikipedia.org
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
59
2. Nhng ngi ch trng bo Nhn Vn:
V Giai Phm Nm 1956 b tch thu, nn Vn Cao, Hong
Cm, Nguyn Hu ang, L t, Trn Dn mun ra t bo
khc, nhng h khng c iu kin ng tn xin giy php,
cng nh khng c th gi, chuyn mn gii quyt vic in
n.
Do , hc mi nh vn lo thnh Phan Khi ng tn Ch
nhim, ha s Trn Duy lm Th k ta son.
1) Phan Khi
Chng Dn Phan Khi (1887-1959)
Phan Khi sinh ngy 6 thng 10 nm 1887 ti lng Bo An,
huyn in Bn, tnh Qung Nam, bt hiu Chng Dn, l
con ca Ph bng Phan Trn (tri ph in Khnh) v b Hong
Th L (con gi Tng c H Ni Hong Diu). ng hc gii
Nho vn v t ti nm 19 tui. Sau ng c gp Phan Bi
Chu, Phan Chu Trinh v chu nh hng ca hai nh cch
mng ny.
http://vi.wikipedia.org/wiki/6_th%C3%A1ng_10http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90i%E1%BB%87n_B%C3%A0nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Qu%E1%BA%A3ng_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%C3%B3_b%E1%BA%A3nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Phan_Tr%C3%A2n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/H%C3%A0_N%E1%BB%99ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ho%C3%A0ng_Di%E1%BB%87uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nho_v%C4%83nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%BA_t%C3%A0ihttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_B%E1%BB%99i_Ch%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_B%E1%BB%99i_Ch%C3%A2uhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Ch%C3%A2u_Trinh -
HUNH I TNG
60
Nm 1907, ng ra H Ni, tham gia phong tro ng Kinh
Ngha Thc v lm vic cho tp ch ng C Tng Bo. Khi t
tp ch b cm ng v Nam nh ri v Hi Phng n nu. t
lu sau ng ln v Qung Nam hot ng trong phong tro Vn
Thn cng vi c Hunh Thc Khng. Trong mt cuc biu
tnh i gim thu, tc v Trung K dn bin, ng b bt v
giam ti nh t Qung Nam n nm 1914 th c n x.
Ra khi t, ng li v H Ni vit cho bo Nam Phong. V bt
bnh vi Phm Qunh, ng b H Ni vo Si Gn vit cho
bo Lc Tnh Tn Vn. Nm 1920, ng li tr ra H Ni vit
cho bo Thc Nghip Dn Bo v bo Hu Thanh. Nm 1928,
Thc Nghip Dn Bo v Hu Thanh b ng ca, ng li tr
vo Nam vit cho bo Thn Chung v Ph n tn vn, trn bo
ny s 122 ngy 10-3-1932, ng vit bi Mt li th mi
trnh chnh gia lng th, pht sinh ra Th mi Vit Nam t
. Nm 1933, Phan Khi tr ra H Ni vit cho t Ph n
thi m.
Nm 1936, ng vo Hu vit cho t Trng An v xin c
php xut bn bo Sng Hng. Nm 1939, Sng Hng ng
ca, Phan Khi li tr vo Si Gn dy hc ch Nho v vit
tiu thuyt.
Sau nm 1945, tc sau Cch mng thng Tm, ng c Ch
tch H Ch Minh mi t Qung Nam ra H Ni tham gia
khng chin vi cng v mt nh vn ha, sau li lnh chc
v ch nhim Chi b Qung Ngi ca Vit Nam Quc dn
ng.[1]
ng Vit Bc sut 9 nm nhng v b bnh nn phi vo
bnh vin mt thi gian.
Cui nm 1954 ha bnh lp li, Phan Khi v H Ni cng vi
cc vn ngh s khc. Trong thi gian 1956-1957, l mt trong
nhng ngi thnh lp t Nhn Vn v c cc bi ph phn
http://vi.wikipedia.org/wiki/1907http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Kinh_Ngh%C4%A9a_Th%E1%BB%A5chttp://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%C3%B4ng_Kinh_Ngh%C4%A9a_Th%E1%BB%A5chttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=%C4%90%C4%83ng_C%E1%BB%95_T%C3%B9ng_B%C3%A1o&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_%C4%90%E1%BB%8Bnhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BA%A3i_Ph%C3%B2nghttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Phong_tr%C3%A0o_V%C4%83n_Th%C3%A2n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Phong_tr%C3%A0o_V%C4%83n_Th%C3%A2n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/Hu%E1%BB%B3nh_Th%C3%BAc_Kh%C3%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Trung_K%E1%BB%B3_d%C3%A2n_bi%E1%BA%BFnhttp://vi.wikipedia.org/wiki/1914http://vi.wikipedia.org/wiki/Nam_Phong_t%E1%BA%A1p_ch%C3%ADhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Ph%E1%BA%A1m_Qu%E1%BB%B3nhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%A0i_G%C3%B2nhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=L%E1%BB%A5c_T%E1%BB%89nh_T%C3%A2n_V%C4%83n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/1920http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%E1%BB%B1c_Nghi%E1%BB%87p_D%C3%A2n_B%C3%A1o&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%AFu_Thanh&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/1928http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Th%E1%BA%A7n_Chung&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_t%C3%A2n_v%C4%83n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_th%E1%BB%9Di_%C4%91%C3%A0m&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ph%E1%BB%A5_n%E1%BB%AF_th%E1%BB%9Di_%C4%91%C3%A0m&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/1936http://vi.wikipedia.org/wiki/Hu%E1%BA%BFhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Tr%C3%A0ng_Anhttp://vi.wikipedia.org/wiki/S%C3%B4ng_H%C6%B0%C6%A1nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/1939http://vi.wikipedia.org/wiki/Ch%E1%BB%AF_Nhohttp://vi.wikipedia.org/wiki/1945http://vi.wikipedia.org/wiki/C%C3%A1ch_m%E1%BA%A1ng_th%C3%A1ng_T%C3%A1mhttp://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%93_Ch%C3%AD_Minhhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_Qu%E1%BB%91c_d%C3%A2n_%C4%91%E1%BA%A3nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Nam_Qu%E1%BB%91c_d%C3%A2n_%C4%91%E1%BA%A3nghttp://vi.wikipedia.org/wiki/Phan_Kh%C3%B4i#cite_note-Phan_Kh.C3.B4i_ph.E1.BA.A7n_2_theo_RFI-1http://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_B%E1%BA%AFchttp://vi.wikipedia.org/wiki/1954http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Nh%C3%A2n_V%C4%83n&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/V%E1%BB%A5_Nh%C3%A2n_V%C4%83n-Giai_Ph%E1%BA%A9m -
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
61
gii lnh o vn ngh lc by gi, ng b cm sng tc cho
n khi qua i.
ng l hi vin Hi nh vn Vit Nam, tng lm gim kho
trong cc gii vn hc ca hi nh vn Vit Nam.
Nhng nm cui i, bn b xa lnh v s b nh cm quyn
gy kh khn cho h. ng mt nm 1959 ti H Ni, m tang
ca ng do xe song m ch quan ti, theo sau l gia nh v ch
c nh th Yn Lan a ng v ngha t l ngha tn.
M ca ng c chn ct ti ngha trang Mai ng, sau ,
theo cn bin ng, cc ngi m buc phi di chuyn, nhng
ngi m v tha nhn c nh nc di i, hoc b san bng.
Do hon cnh kh khn ca gia nh, hay thiu thong tin, m
ng Phan Khi nm trong nhng ngi m v tha nhn, n
nay ngay c con chu ng cng khng bit m ng u.
Nm 2007, k nim 120 nm ngy sinh ca ng, Mt ta m
v ng c Tp ch Xa v Nay, Hi khoa hc lch s Vit
Nam t chc. Lot sch Phan Khi - Tc phm ng bo, do
nh nghin cu Li Nguyn n su tm, cng c xut bn
mt s tp.
Tc phm:
- Bn v t giao (1918)
- Tnh gi (th mi - 1932)
- Chng Dn thi thoi (1936)
- Tr v la ra (1939)
- Tm ti trong ting Vit (1950)
- Ch ngha Mc v ngn ng (dch ca Stalin, 1951)
- Vit ng nghin cu (1955)
- Dch L Tn (t 1955 n 1957)
- Ngu cm (th ch Hn)
http://vi.wikipedia.org/wiki/H%E1%BB%99i_nh%C3%A0_v%C4%83n_Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/wiki/V%C4%83n_h%E1%BB%8Dchttp://vi.wikipedia.org/wiki/Nh%C3%A0_v%C4%83nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/Vi%E1%BB%87t_Namhttp://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Ngh%C4%A9a_trang_Mai_%C4%90%E1%BB%99ng&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=T%E1%BA%A1p_ch%C3%AD_X%C6%B0a_v%C3%A0_Nay&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_khoa_h%E1%BB%8Dc_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=H%E1%BB%99i_khoa_h%E1%BB%8Dc_l%E1%BB%8Bch_s%E1%BB%AD_Vi%E1%BB%87t_Nam&action=edit&redlink=1http://vi.wikipedia.org/wiki/L%E1%BA%A1i_Nguy%C3%AAn_%C3%82nhttp://vi.wikipedia.org/wiki/T%C3%ACnh_gi%C3%A0http://vi.wikipedia.org/wiki/Stalin -
HUNH I TNG
62
- Ving m ng L Cht (th ch Hn)
- ng Nm chut (truyn ngn)
ng cng l mt trong nhng ngi dch Kinh Thnh sang
ting Vit.
Trch vn:
T tng ca Ty phng v ng phng
Hin trong th gii c hai th vn minh, l vn minh Ty
phng v vn minh ng phng. Hai ci vn minh y khc
nhau l do ti hai ng t tng khc nhau. Ty phng gm
c cc nc chu u chu M m nc Php l mt; ng
phng gm c cc nc chu , m nc ta l mt. T tng
ca Ty phng pht nguyn t Hy Lp, La M, H-b-r,
song by gi hn thnh ra mt nn t tng Ty phng,
nn y gi chung l t tng Ty phng. T tng ng
phng c hai tua ln, mt l n , mt l Tu, m ta thuc
v tua Tu, nn y ch ly Tu lm trng.
Ngi ta thy bn Ty v ng vt cht pht t tinh xo hn
bn ng, ri cho rng vn minh Ty phng l vt cht vn
minh, cn vn minh ng phng l tinh thn vn minh. Ni
nh vy l lm. Nhng ci thuyt t do bnh ng, l phn h
trng nht trong vn minh Ty phng, chng phi tinh thn l
g? Bn no cng c tinh thn vt cht c, chng qua vt cht
ty theo tinh thn ca mi bn m hin ra hai v khc nhau.
Ci tinh thn y tc y ti gi l t tng.
Ba iu ti sp gii ra di ny ch l t trong hai ci vn minh
y m rt ra mi bn ba ci yu im; ngoi ra, mi ci vn
minh hoc gi u c ch hay ch d th ti khng k n. Ti
cng khng c so snh bn no hn, bn no km; ct mun
t ra cho bit hai bn tri ngc nhau, khng th dung nhau m
thi.
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
63
1. - Ty phng chung khoa hc, ng phng chung
huyn hc. - Theo ngi phng Ty, mi s vt trong th
gian bt k ln hay nh, thy c hay khng thy c, h
mnh mun bit th phi bit cho n ni, cho u ra , ch
khng c mp m, khng c ln xn. Bi vy h phi lm
ra ci cch m bit. i vi mt s vt g, h c nht ly
nhng ci kinh nghim mi khi mt t, nhng ci tri thc mi
ni mt cht, ri qun thng li, lp ra nhng ci nguyn tc,
cng l, v nhng ci thuyt c thng h, m ai cng khng ci
c na, th by gi s bit mi ch xc v s hc v s vt
y mi thnh. y gi l khoa hc.
phng Ty by gi hu nh mi mt s vt g l c mt
khoa hc. Khng nhng thin vn, a vn, quang, in, chnh
tr, php lut c khoa hc m thi; cho n nui g, trng rau
cng c khoa hc na. Trit hc ngy xa ng ngoi khoa
hc, m by gi ngi ta cng dng phng php khoa hc
nghin cu trit hc. H chia khoa hc ra lm ba loi: l T
nhin khoa hc, X hi khoa hc v Tinh thn khoa hc.
Nhng tn ring tng khoa th nhiu lm, khng hi sc u
m k.
y c ra mt khoa y hc cho bit ci v khoa hc ca h l
th no. Y hc li gm c nhiu khoa hc khc na, no l:
Sanh l hc dy v s kt cu v tc dng ca cc c th trong
mnh ngi ta; Gii phu hc dy v tng ci xng tng mch
mu trong mnh ngi ta; Bnh l hc dy v cc chng bnh;
Dc vt hc dy v cc v thuc; tt phi bit ngn y khoa
hc m thit hnh ra c ri mi lm nn thy thuc. n
khi cha bnh, thy thuc ni bnh ti tim, y l tri tim thit b
au; ni bnh ti ph, y l phi thit b au. au tim au phi
cch lm sao th ung thuc g, u c phng nht nh c,
phi theo khoa hc ch khng c theo ring ca thy
thuc.
http://vi.wikisource.org/wiki/T%C6%B0_t%C6%B0%E1%BB%9Fng_c%E1%BB%A7a_T%C3%A2y_ph%C6%B0%C6%A1ng_v%C3%A0_%C4%90%C3%B4ng_ph%C6%B0%C6%A1ng -
HUNH I TNG
64
Tm li, ngi phng Ty bit c s vt g u l do khoa
hc c. Khoa hc thnh ra nh ci tnh ring ca h.
S hc phng ng th tht l mnh mng v mu nhim. K
hc c sch m c trn i ri hiu c chng no th hiu.
Nhng s vt m ta mun bit, tn mn ra trong sch mi ni
mt t, khng c xu sut li thnh tng mn mt, v cng
khng c t ra phng php g noi m tm ti. Sch th
dy trc bc m sau c. Kinh Th ni v s l chuyn, ri
c li mt ch Trung, Kinh L ni v s l chuyn ri c li
mt ch Knh; bc th cc k l bc, m c th cc k l c.
n Kinh Dch mi l o diu v cng: qu Kin c ni n
"rng bay" (long phi), m k thit khng phi l rng bay; qu
Khn c ni n "nga ci" (tn m), m k thit khng phi l
nga ci; chng qua ni bng vy thi, khng khc no "con
rng c by u mi sng" v "con th di t ln" ni
trong sch Khi huyn ca kinh Tn c. Sch Xun thu cng
vy, ni "Don th cht" song khng trng ti Don th cht m
trng ti ci ch th khanh; ni "thin vng i sn", song
khng phi i sn m l b ch hu bt hip. Cng nhng ch
su him o le nh vy, th li cng tn cho l vi ngn i
ngha. C theo sch th nhng m dng, ng hnh, cng u
l nhng ci gi tng m thi, ch khng phi ch ngay v
hin trng v thit t m ta ng thy u. V vy cho nn gi l
huyn hc.
Ngi no chu php "bp tem" ca huyn hc ri th ra lm
vic g cng u c c, bt c vic g, v "vn dng do
nht tm". Mt ng quan c th coi vic b H ri coi vic b
Hnh, lun c su b cng c, v c khi ra lm tng nh
gic cng xong. Cn cc ngh th th nht thit khng c hc
g c, h tp quen th lm c, n thua nhau l ti ci sng d.
Ni n ngh lm thuc ca ta mi cng t ra ci v huyn hc,
v cho n phn chiu li ngh lm thuc ca Ty va ni
trn kia. Bt u dy v ng tng: tm, can, t, ph, thn, th
-
HAI MI NM VN HC MIN BC 1954 - 1975
65
dy rng n hip vi ng hnh, phi vi ng v, ng vi ng
phng v t thi. Dy v dc tnh th: mt v bch trut m
ch c cng c b, kin t cng v, li tr thp, b, h m;
cn cng sao hc th nhp thn; hi ti lm sao th bo rng v
"thn thuc thy, k sc hc". Nhng iu y nu bt c theo
phng php khoa hc m gii ngha th khng ti no gii ra
c. n lc tr bnh, thy thuc ni l bnh phong, nhng
phong khng phi l gi; ni l bnh thp, nhn