YAVtN KUR:.JLU KfTAPL~Gl

TRAKYA BOLGESiNDE ROZGAR ZARARLARINI ONLEMEK MAKSADIYLA YAPILACAK AGACLANDIRMALAR

HAKKINDA ON ETOD RAPORU

Yazan:

Turgut E. BE~KoK

Ormanc1hk Ara§brma Enstitlisli

Orman Y eti§tirme ~ubesi Mlidlirli

Teknik Raporlar : 9

ORMANCILIK ARA.;iTIRMA ENSTiTOSU YAYINLARI Muhtelif Yaymlar Serisi No; 25

. ·.·.-!- •

tQiNDEK1LER

Girl§

I. Trakya Bolgesinin tabii ve zirai: §artlan

A. Avanz

B. :tklim

C. Toprak

II. Ruzgar zararlan ve bu zararlarm agagland1rma yoluyla onlenme im-

1

1

2

3

kanlan 4

III. Trakya Bolgesinde koruyucu orman §eritleri tesisi §art ve imkanlan 6

IV. Koruyucu orman §eritlerinin ve tarla s1mn dikimlerinin takribi ma­liyetleri

V. Sonuc:;

Giizel Istanbul Matbaasi

Anlcara-1966

9

12

Ox. 3,16.8,

TRAKYA BOLGESfNDE .. RUZGAR zARARLARINI ONLEMEK MAKSADIYLA YAPILACAK AGA<;LANDIRMALAR -'

HAKKINDA ON ETUD RAPORU

GiRi~

Orman Genel Miidiirliigunliri 11 May1s 1962 gUn ve 9210 - 0 - 6/963 sayll1 emirleri ile Trakya BOlgesinde riizgar perdeleri tesisi Qall§malarmm 5 y1lhk agaglandmna planma dahil edilmi§ bulundugu, ve Devlet Ba§ka­rnnm :i:stanbulu son defa ziyaretleri s1rasmda bu gah§malara bir an ev­vel ba§lanmasmi emir buyurduklari belirtilerek, bu maksat igin IUzumlu ilk. etiidlerin yap1lmasiyla bu rapor yazarmm vazifelendirildigi bildirilmi§-· tir.

Emir geregince 24.Mayis 1962 gUnii Ankara'dan hareket edilmi§, ay­m gUn istanbul' a · var1larak ·mmtaka Orman Ba§miidiirU Ketnal Giinen ve AgaQlandmrta Gurubu Miidiirii Fuat Ozyurt ile temas olunmu§, verilen vazifenin mahiyeti ve ifa §ekil ve imkanlar1 hakkmda fikir teatisinde bu­l'unul~u§tur. Mii§tereken vanlan kanaata uygun olarak Trakya BOlgesi­ni :bu gorii§le bir kere daha yakmdan tammak ve haiz oldugu §artlan ge­nel hatlar1 ile incelemek Uzere mmtakada Ug gUn siiren bir gezi yapllmi§, bilahere .gerek !stanbul'da ve gerekse Ankara'da ilgililerle tekrar temas­larda bulunulrnu§, ve biitUn bu inceleme · ve temaslar sonucunda varilan kanaab aksettirmek Uzere bu rapor tanzim oluntnii§tur.

. . I. Trakya Eolgesinin tabii ve zir81! §adlarl

A- Avanz

Trakya BOlgesi istanbul ve Qanakkale Bogazlar1 ile Anadolu yanm­adasmdan aynlmakta olup gUneyinde Marmara Denizi, kuzey- dogusun­da Karadeniz, kuzeyinde Bulgaristan ve babsmda Merig Nehri ve Yu-: nanistan'la gevrelenmi§tir; takriben 40° ila 42° kuzey enlemler ve 26° ila 29• dogu boylamlar arasmda bulunmaktadlr:

Trakya'mn kuzeyinL kaplayan istranca Daglar1.batldan doguya. dog-, ru algalarak devam eder. Ortalama 600-800 metre yiikseklikte olan bur daglarm en yiiksek noktasi· (Biiyiik Mahya) 1031 nietreyi bulmaktad1r.' Giineyde, Saros Korfez~'nin kuzeyini kapayan Koru D~gUle:·Narmara;Dt:.:-

2

nizi'nin kuzey- bah sahilini kaplayan Ganos Da~ mmtakarun ba§hca ava­rizmi te§kil etmektedir. Qerkeskoy ve Saray civarmda ba§layan Ergene Qay1 kuzeyden ve gi.ineyden mi.iteaddit kollar olarak Trakya'nm ortasm­dan bahya dogru ilerlemekte, bilahere gi.iney- babya doni.ip 1psala kuze­yinde Meric; Nehrine kari§rnaktadir. Bu c;aym su havzasm1 te§kil eden Or­ta Trakya, denizden yi.iksekligi gene! olarak 250 metreden agag1 olan dal­gah bir arazi yapiSl gostermektedir.

B- tkiim

Qola§an (1) tarafmdan derlenen meteorolojik bilgilere gore Trakya BOlgesini iklim bak1mmdan belli ba§h iki mmtakaya ayrrmak mi.imktin­di.ir. Kuzeydeki istranca Daglar1 ile Karadeniz arasmda bulunan saha Ka­radeniz k1y1s1 iklim mmtakas1 ic;inde kalmakta ve Karadeniz kiy1s1 orman tipi ile kaph bulunmaktad1r. lstranca Daglan ile Marmara Denizi arasm­daki genel olarak •orta ve gi.iney Trakya ismiyle amlan mmtaka ise daha ziyade Akdeniz ikliminin tesirine ac;1k bulunmaktad1r.

Bu incelemenin gayesi itibariyle, bizi daha ziyade ilgilendiren orta ve gi.iney Trakya mmtakasmda y1lllk ortalama yag1§ miktar1 580 milimetre­dir. BOlgenin iQ k1srmlan, yani orta Trakya daha az ya~§l almakta ve burada yer yer kara ikliminin hiiki.im si.irdiigu goriilmektedir. Yllhk ya~­§lll yi.izde 35 i ki§, 25 i ilkbahar, 13 i.i yaz ve 27 si sonbahar mevsimlerinde di.i§er. Nisandan Eyli.il ayi sonuna kadar devam eden vejetasyon devresi ortalama yagi§ miktar1 ise 191.8 mm (yilhk yagi§ln yi.izde 33 U) dir.

Mmtakanm y1lhk ortalama s1cakhgi 13.6 derecedir. En Steak ay Tem­muzdur ve s1cakhk ortalamas1 23.4 derecedir, en soguk ay ise Ocakbr. Ocak ay1 siCakhk ortalamas1 4.0 derecedir. En di.i§i.ik siCakhk -22.2 de­rece olarak 1942 y1lmda Edirnede, en yi.iksek s1cakhk ise 40.3 derece ola­rak Ltileburgaz'da tesbit edilmi§tir. Mmtaka ikliminin kara iklimine en ziyade yakmhk gosterdigi Li.ileburgaz'da gee; donlar 28 Nisana kadar vaki olabilmekte, erken donlar ise 9 Ekimde ba§layabilmektedir.

Trakya mmtakasrnda umumiyetle kuzey - dogu (NE) riizgarlan (poy­raz) hakim durumdadir. Yalmz Edirne'de hakim riizgar istikameti ku­zeydir. En hiZh esen ri.izgarlarm istikameti yer yer degi§mekte ise de daha ziyade gi.iney- batidan (SW) gelmektedir (lodos).

Trakya mrntakasmda nisbi nem ortalamas1 yi.izde 73 tiir. Vejetasyon devresinde en di.i§iik nisbi nem Agustos ayinda yi.izde 2 ila 12 arasrnda kaydedilmi§tir. Bu aym nisbi nem ortalamas1 yi.izde 63 tiir.

(1) Qol~an, Umran E. 1960 Tilrltiye iklimi. Ankara. 353 s.

C- Toprak

Oaks (2) ba§kanhgmda yapllan toprak ettidlerine istinaden Toprak ve GUbre Ara§tlrma EnstitUsU tarafmdan hazrrlanan TUrkiye Toprak Tip­leri Haritasma gore Ergene QaYI ile bunun belli ba§h kollarmm ve Meri~ Nehri'nin vadilerinde aliiviyai materyal ve altiviyal materyaldan meydana. gelmi§ geng topraklar bulunmaktadir. Kire~ce ~ok zengin veya zengin olart bu topraklar kuru ziraata gayet mlisait olup, sulu ziraata orta ile iyi ara· smda bir uygunluk gosterir.

Derenaj1 iyi olan bu alliviyal t::>praklardan ba§ika UzunkoprU'den iti~ baren insala .. Enez istikametinde Enez Qay1 ile Meri<; Nehri'nin birbirle­rine birle§tigi ktsimdaki araziyi drenaj1 iyi olmayan ve bu sebeple de zi· raate elveri§li bulunmayan dliz alliviyal topraklar kaplamaktadrr. Verim­liliklerinin mahdut olmasma ragmen bu topraklarm onemli bir k1sm1 zi­raatte kullamlmaktadlr.

Orta Trakya'da iyi drenajh alliviyal topraklar1 gevreleyen ve doguda f.Jinekli ve t;orlu'dan ba§hyarak Llileburgaz • Hayrabolu Babaeski- Kara­caog·lan lizerinden banda Tatarlara ve Edirne'ye kadar uzanan vasi sa· hada hakim toprak tipi Grumusol tabir edilen orta meyilli, koyu gri renk­li, derin ve killi topraklardtr. t;ok killi olmalari dola)Tlsiyla: ge~irgenligi dlil;lik olan bu topraklar meyilli kisimlarda sathi su alnmlariyle orta de­recede erozyona maruz kalmaktadir; Bu topraklar kuvvetli ve mahsul· dardlr, fakat i§lenmeleri gligtiir. Meyilleri en fazla ylizde 10 a kadardir~.

Bu topraklar lizerinde en ~ok ekilen bitkiler bugday, aygigegi, yulaf ve yazhk baklagillerdir.

Trakya'nm kuzey- batlsmda Pmarba§I - K1rklareli - Lalapa§a kesi­m!nde, keza batlda UzunkoprU - Maksutlu - ibriktepe mintakasmda hafif ve orta meyilli kiregsiz kahverengi topraklar bulunmaktad1r. Umumiyetle tarla arazisi olarak kullamlan bu topraklarda yeti§tirilen bitkiler ara::nn­da bugday ve aygigegi on plam allr, yulaf, mistr, fig ve mercimek de yeti§· tirilmektedir. i§lenmeleri kolay olan bu topraklar kolayhkla erozyona ma­ruz kald1klarmdan dikkatli bir kliltiire tabi tutulmalart gerekmektedir;

Yukarda sayllan mmtakalarm kuzeyinde kalan !stranca daglan gii­ney yamaglan ve sirtlari rendzina toprak materyalli ha§in kesik arazi, giineyinde kalan Ke§an - Malkara, Tekirdag ve Gelibolu mmtakas1 ise ki­regsiz kahverengi ve rendzina materyalli ha~in kesik arazi karekterinde­dir. Meyil ylizde 15 ila 40 arasmda degi§ir. Yer yer kayahk ve gayet s1g toprakh olan bu mmtakalarda toprak umumiyetle ziraate elveri§li olma-

(:<:) Uaks, Harvey. 1958. Tilrldye Topraldan. TUrk Yiiksek Ziraat MChendisleri Bir· ligi ne§riyatl. 224 s.

4

makla beraber yer yer ziraat yap1labilecek k1s1mlar da mevcuttur. Veje­tasyon ortlisli daha ziyade gahhk, bodur me§elik ve Korudag'da k1z1l<;am korusundan mlite§ekkildir.

Trakya'da yap1lan inceleme gezisi s1rasmda mli§ahede edilmi§ oldu­gu veghile, yukarda ha§in kesik arazi karekterinde oldugu kaydolunan ts­tranca daglar1 giiney yamaglar1 ile Gelibolu - Ke§}an - Malkara - Tekirdag mmtakasmdaki ariZah bOlgede fazla meyilli yamag araziler ve s1g toprak­h s1rt k1s1mlarda c;ogunlukla c;ahla§IDI§ me§elikler bulunmakta, bunlann ru§mda kalan blitiin arazi kiiltiir altma almml§ olup mahalli halk tara­fmdan ziraat yapilmaktailir. Orta Trakya mmtakasmda hemen hemen hig hali arazi mevcut bulunmamaktailir. Ziraat arazisinde agac;hk. sahalar sa­dece baz1 dere boylarmdaki kavak ve sogut dikimlerine ve bir de K1rklareli mmtakasmda palamut me§elerine inhisar etmektedir.

II. Riizgar zararlart ve bn zararlarm aga.glam:hrma yolnyla

onlenme imkanlan

Agag ortlisiinden mahrum ve devamh olarak esen rlizgarlara maruz ziraat mmtakalarmda, bu riizgarlarm ziraat lizerinde c;e§itli menfi te­sirlerini mii§ahede ve tesbit etmek mi.imklin olmaktadir. Bu zararlarm ba§hcalarm1, onlerinde her hangi bir maniaya rastgelmeden biitlin hiZla­riyla toprak yiizlinli yalayarak esen riiZgarlarm toprak ta§mmalarma se­bebiyet vermesi, toprak neminin siiratle buharla§masma sebebiyet vere­rek kurakhk zararlar1m artirmasi, sallamak, egmek, k1rmak suretiyle ve savurdugu kum zerrelerinin darbe tesiriyle mahsule zarar vermesi, yagt· §In arazi iizerinde yeknesak bir §ekil de dagih§mi bozarak baz1 kisimla­rm daha az yagl§ almas1 ronucunu dogurmas1 gibi durumlar te§kil etmek­tedir. Biitiin bu zararlarm neticede z1rai mahsiil verimi iizerinde menfi ne­ticeleriyle kendisini hissedilir bir §ekilde ortaya koydugu bu glin arbk 'bir gergek olarak kabul edilmektedir.

Riizgarlarm zirai mahsiil i.izerindeki bu menfi tesirlerini tahfif et­mek ic;in takip olunan yol, baz1 sun'i tesislerle bunlarm toprak yiizlindeki h1zlarm1 kesmekten ibarettir. Devamh rlizgar istikametlerine dik istika­mette yap1Ian s1ravari veya §eritvari agac;landirmalarla bu gaye ba§ar1h ve verimli bir §ekilde tahakkuk ettirilebilmektedir.

Miiteaddit c;ah, agac;Cik ve agag s1ralarmdan miite§ekkil olarak tesis -olunan bir koruyucu orman §eridinin haiz oldugu yiiksekligin 25 misline .kadar alan bir sahayr devamh riizgarlarm sebebiyet verdigi zararlara kar­§I miiessir bir §ekilde himaye ettigf ara§brmalarla tesbit olunmu§ bulun­maktadlr.

5

Genii:;~ bir;saha i.izerinde boyle bir himayeyi kesintisiz bir surette sag~ layabilmek igin: i§in teknigine uygun bir tarzda planla§tmlml§ bir koruyu­cu orman ~eritleri §ebekesinin tesisine ihtiyag vard1r. Boyle bir koruyucu orman f;ieritleri §ebekesinin gevresine saglayacag1 faydalan a§agidaki §e,.. kilde hillasa etmek milmkilndilr. (3).

1. Tesis edildigi mmtakada ri.izgar h1zm1 azaltmak suretiyle siCak­hk degi§melerini azaltmak, hava nemini daha uzun bir silre boyunca mu­hafaza etmek, topraktan dogrudan dogruya ve bitkiler araCihgl ile vaki olan buharlanmayi azaltarak toprak nemini muhafaza etmek, yagmur ve bilhassa kar yagi§larmm araziye muntazam bir §eldlde dag1lmasm1 lamak suretiyle mikro-klima ilzerine mils bet yon de tesir etmek;

2. Topraga nilfuz eden su miktanm fazlala§tlrmak ve buharlanma­YI azaltmak suretiyle taban suyu seviyesini yilkseltmek, ri.izgarlarm se­bebiyet verdigi toprak ta§mmasmi onlemek ve bilnetice toprak vasiflarl-m islah etmek; · ·

3. Yukarda iki maddede say1lan tesirlerin bir muhassalas1 olarak zirai mahsul verimini, mahsul ge§idine ve bOlge §artlanna bagh olarak yi.izde 10 dan yi.izde 150 ye kadar varabilen ve hatta hazen bunu da geQen nisbetlerde arttlrmak;

4. Besi hayvanlarm1 bilhassa kl§ mevsimlerinde §iddetli rilzgarlar­dan koruyarak hararet kaybetmelerini onlemek suretiyle daha fazla se~ mirmelerini saglamak, muhitteki ar1cihg1 te§vik etmek ve bal verimini art~ tlrmak;

5. Yeteri kadar geli§tiktem sonra yap1lacak aralama kesimleriyle. mahalli yakacak ve kullanacak odun ihtiyacim k1smen kar§Ilamak;

6. Qevrenin manzarasm1 gilzelle§tirmek ve insanlarm ya§ama zevki..: ni arttlrmak.

Koruyucu orman §eritlerinin yukar1da zikredilen faydalan yanmda· bir tak1m mahzurlarmm da mevcut oldugu burada zikredilmeden gegil: meyecektir. Mahzurlanndan en onde geleni, en azmdan 3 ila 7 s1ra gab,. agaQCik ve agagtan terekkiip eden §eridin 10 ila 20 metre geni§liginde bir sahay1 bilfiil i§gal etmesi; ayriCa gOlgeleme ve kok Fekabeti dolayisiyla hemen biti§igindeki sahada mahsul veriminde bir azalmaya sebebiyet ver-· · mesidir. Bu suretle ziraat sahasmm bir k1sm1 elden Qikml§ olmaktadlr. 5: s1ra gah, agaQclk ve agaQtan terekkilp edip 15 metre geni§ligi bulunan ve gayede 15 metre yi.ikseklige varacag1 kabul edilen koruyucu orman §erit­lerinden milte;;;ekkil bir §ebeke ziraat arazisinin yilzde 4 ilnil bilfiil i§gal

(3) B~§kok, Turgut. 1957 koruyucu orman §eritleri ve Bala'da Koruyucu Orman §e­ritleri Tesisi Denemeleri. Ormancrllk Ara§trrma Enstitiisii Teknik Btilten Se-· risi 7. 138 s.

6

ederek tamamen zi:raat sahas1 di:;,;ma ~1kartacak, en azmdan yiizde 4linde de verim dli§li:;,;line sebebiyet verebilecektir. Mamafih, geri kalan arazide saglayacag1 verim artl§Iyla bu kayb1 telafi etmesi umumiyetle mlimki.in gorlilmektedir.

Diger bir mahzur, arazi mlilkiyetinin kli~lik pargalar halinde oldugu yerlerde ·ortaya ~1kmaktadir. Yukarda bahsedilen vas1fta :;,;eritlerden mi.i­te~ekkil bir :;,;ebekede koruyucu orman §eritlerinin hakim ri.izgarlara dik istikamette 350 - 400 metre arahkla devamh bir :;,;ekilde seyretmesi gere­kecektir. Bunlarm, baz1 tarlalan keserek onlarm bir k1smm1 i§gal etme­sine mukabil baz1 tarlalara da hi<;; dokunmamas1 muhtemeldir. Bu taktir­de faydalarmdan mli:;,;tereken istifade olunacak bir tesisin klilfeti payla§Il­mami§ olmaktad1r. AyriCa, bu gibi kliglik arazi mlilkiyetinin hakim oldu­g·u mmtakalarda arazi sahiplerini ikna yoluyla koruyucu orman :;,;eritleri §ebekesinin tam olarak tesisindeki tatbikat gli~li.ikleri de a:;,;ikard1r.

ID. Trakya Bi:ilgesinde Koruyucu Orman ~eritleri Tesisi

~rt ve 01Ukanlar1

Raporun I. Boli.imlinde tetkik olunan or.ta ve gliney TTakya BOlgesi­nin tabu ve zirai durumu, agag ortiisi.inlin saglayacag1 ge:;,;itli faydalardan bu bOlgenin faydalandmlmas1 igin si.iratle harekete gegilmesini icbar et­tirir mahiyettedir. Bolge, heyeti umumiyesiyle kurak iklim :;,;artlarma sa­hiptir, tamamen agags1zd1r ve devamh olarak muayyen istikametlerden eEen ri.izgarlarm tesiri altmda bulunmaktad1r. BOlge ziraatlm geli:;,;tirmek ve Bolgede ya:;,;ama §artlarim islah ederek hayat seviyesini yi.ikseltmek bak1mmdan ahnmas1 gereken ge:;,;itli tedbirler arasmda agagland1rma, :;,;lip­he yok ki onemli bir yer i:;,;gal edecektir. Bu konuda halledilmesi gereken ilk problem, kanaatlm1zca, maksada uygun oldugu gibi tahakkuk ettiril­mesi de kabil bir agagland1rma tarzmm tesbitidir. Ag·aglandirma tarz1 lize­rinde bir karara var1ld1ktan s<mra bunun planla:;,;tlr1lmas1 nispeten kolay olacaktlr.

Ziraatl ri.izgar zararlarma kar:;,;1 himaye bak1mmdan koruyucu orman §leritleri en uygun ve en mlitekamil bir agagland1rma tarz1 olarak gorlil­mektedir. Yukarda II. Boli.imde say1lan, koruyucu orman :;,;eritlerinin gev­relerine sagladlklar1 faydalardan ayn olarak, kurak mmtakalarda §erit­vari agagland1rmalarm daha kolayhkla tesis ve idame olunabildiklerini de zikretmek laz1md1r.

Burada hemen :;,;u hususun da belirtilmesinde fayda vardir ki, Trak­ya'da hakim iklim ve toprak ~artlan koruyucu orman :;,;eritlerinin tesisi konusunda agagland1rma teknigi bak1mmdan i:inemli bir gligli.ik ortaya

koyar mahiyE:tte degi.ldir. Bu giinkii ormanc1hk bilim ve teknigi Trakya Bolgesinin haiz oldugu §artlar altmda koruyucu .orman §eritleri tesisi igin

. yeterli imkanlara sahip bulunmaktadir.

Trakya'da maksada uygun bir koruyucu orman §eritleri §ebekesinin siir'atle kurulmasm1 engelleyebilecek en onemli husus, kiiQiik arazi miil­kiyetinin hakim durumda bulunmas1 ve buna ilaveten halkm boyle bir te­sisin kendisine ilerde saglayacag1 faydalardan tamamen habersiz olma• sidlr. Uzun bir devre sonunda miisbet neticeleri goriilecek bOyle bir tesi~ sin liizum gosterecegi biiyiik yabr1m masraflanm kar§Ilamak da mahalli halk iQin gayet mli§kiildi.ir. Bu giin iQin yi.iri.irli.ikte bulunan mevzuatla bu onemli davanm halline imkan yoktur.

Yalmz koruyucu orman §eritleri tesisi bak1mmdan degil, fakat or­man iQi ve orman dl§l agaQlandrrma, toprak muhafazas1 ve su havzalan­nm 1slah1 Qah§malarl bak1mmdan da bu giinkii mevzuatm kifayetsiz oldu­gu ve bir QOk bo§luldari bulundugu aQlk bir gerQektir. Zira bu gibi qah§­malar biiti.in bir mmtakaya §amil planlar dairesinde eksiksiz ve gediksiz bir sistem, bir §ebeke halinde yliriitlilmek mecburiyetindedir. Umumun menfaab iQin ahnmas1 zaruri bir tedbirin ozel mi.ilkiyete dii§en k1sm1m da, miilkiyet hakkma bir halel getirmemek §artiyla tahakkuk ettirme imkam Devletin elinde bulunmahd1r. Aksi halde, sadece miilkiyeti Devlete ait ve­ya Devletin hiikiim ve tasarrufu altmda bulunan araziye miinhas1r kala­cak tedbir ve tesislerle, bir blitlin te§kil etmesi gereken bu gibi projeleri beklenen verimi saglayacak tarzda tahakkuk ettirmek kabil degildir.

Anayasam1zla kabul olunan ki§i hak ve hiirriyetlerine tecavi.iz etme­mek §arbyla, ve gene AnayasamiZm esas umdelerinden birisini te§kil eden sosyal adalet ve sosyal kalkmma prensiplerine uygun bir tarzda bu mese'­lenin halledilmesi mi.imki.in olabilir.

Mevcut mevzuattaki bo§luklarl doldurmak bak1mmdan kanaatimiz­ce a§ag1da ileri slirtilen hususlarm miilahaza edilmesinde fayda vard1r. Tabildir ki bu hususlarm geni§ bir Qevrede miitalaa ve miinaka§a edilmek suretiyle Qok daha rhi.itekamil hale getirilmesi gerekmektedir.

a - Amme yararma yap1lacak agaQland1rma ve toprak muhafazas1 qah§malan dikkatli etiidlere istinaden Orman Genel Miidiirliigii tarafmdan ana hatlar1yla muayyen siireli planlara baglamnah­dir.

b- Bu planlarm yetkili makarnlarca (Bakanlar Kurulu veya Biiyiik Millet Meclisi) tasvibinden sonra her mmtaka mi.istakilen ele all­narak tafsiHith tatbikat projeleri haz1rlanmahd1r. Tatbikat pro­jeleri geregince Devlete ait veya Devletin hiikiim ve tasarrufu

8

altmda bulunan arazide kurulacak tesis ve almacak tedbirlerin her ttirlli masraflar1 Devlete ait olmah, ozel mtilkiyete ait arazi­de kurulacak tesis ve almacak tedbirler mtilk sahibinin nzas1 ah-. narak Devlet tarafmdan yap1lmah, bunlarm ilk tesis masraflan­na Devlet geni§ 6l!;tide i§tirak etmeli, geri kalan tesis, bak1m ve koruma masraflan ise dogrudan dogruya bu tesisten faydalana­cak olan mtilk sahipleri tarafmdan bir hakkaniyet olgtisii dahi­linde mti§tereken kar§1lanmahd1r.

c- Agaglanduma veya toprak muhafaza projelerinin gerektirdigi yerlerde muayyen stirelerle baz1 yasak tedbirleri almabilmeli ara­zi ozelligine gore ta tbiki gereken ktilttir metodu arazi sahibine dikte ettirile bilmelidir.

d- Ozel mtilk sahiplerine dli§en tesis, bak1m ve koruma masrafla.; r1m kar§Ilamak tizere kendilerine uzun vadeli ve gayet dli§tik fa­izli kredi saglanmahd1r.

e- Projenin gerektirdigi tesislerin arazisinde kuruhnasma muvafa­kat etmeyen mtilk sahiplerinin arazileri kolayhkla ve siir'atle ka­mula§brllabilmeli, bidayette muvafakat ettigi halde yap1lan te­sisleri sonradan muhafaza ve idame ettirmeyenlere zararlar1 kar­S~llayacak miktarda bir tazmina t. odettirilebilmelidir.

f- Bu pli1n ve projelerin hazirlanmasi ve tatbiki igin ltizumlu te§­kiHit, tesisat ve ekipman en k1sa zamanda saglanarak faaliyete gegirilmelidir.

Yukarda 6 madde halinde belirtilen imkanlar sagland1g1 takdirde, Trakya BOlgesinde oldugu gibi memleketin diger taraflarmda da llizum­lu agagland1rmalarm yap1lmas1, toprak muhafaza tedbirlerinin almmas1, su rejimi dtizenlenerek sellerin ve ta§kmlann onlenmesi, netice itibariyle memlekette bozulmu§ olan tabiat dtizeninin iadesi mtimklin olacakbr. Bu kanuni imkanlar saglanmadikQa, kanaatimizce, Trakya bolgesinde miles­sir ve maksada uygun bir koruyucu orman §eritleri §ebekesinin kurulma­Sl imkansrzdir.

0 zamana kadar bu konuda yapllabilecek baz1 gah§malar §iiphesiz ki yard1r. Bunlardan birincisi Trakyada mevcut Devlete ait arazide, bu ara­da Devlet giftliklerinde ve yeni ag1lan Devlet Kara Yollarmm iki tarafm­daki kamula§brilmi§ arazide, ornek mahiyette koruyucu orman §erileri tesis etmek olabilir. Boyle bir gah§madan gefJitli faydalar elde edilmesi mtimklindlir. EvveH1, ilerde geni§ Ol!;iide kurulmas1 mutasavver koruyucu orman §eritlerinin teknik esaslanm buralarda bir ara§brmaya tabi tut­mak ve b6lge ozelliklerine uygun gall, agagc1k ve agag tlirlerini tesbit et-

9

mek; toprak i~leme, agagland1rma, bak1m ve koruma metodlanm geli§· tirmek kabil olabilir. Bundan ba§ka koruyucu orman §eritlerini halka ta- · mtmak, bunlarm gevrelerine saglayacag1 ge§itli faydalar1 bilfiil goster;. mek ve kendilerini bu tesisleri arazilerinde kurmaya te§vik etmek imkam da elde edilmi§ olur.

HalihaZir §artlar altmda almmas1 miimklin ikinci bir tedbir · bOlgede tarla s1mrlarma agag dikilmesini te§vik etmektir. Bir veya iki s1ra agag­tan mlite§ekkil s1ravari tarla smm dikimleri ile tesis olunacak rlizgar per­deleri, koruyucu orman §eritlerinin gevrelerine sagladlklan faydalan onemli bir Olgiide tahakkuk ettirebilmektedirler. Elveri§li toprak ve su §artlarma sahip arazide kavak veya sogiitlerle yap1lacak bu gibi tarla smm dikimleri arazi sahiplerine onemli bir gelir kaynag1 da saglayacak­tlr. Daha giig §artlara sahip bolgelerde tarla smm dikimleri igin dii§li· nlilebilecek agag tlirleri dagm1k selvi, karagam, sar1gam, sedir, di§budak, gmar yaprakh akgaagag ve palamut me§esi olabilir. Fidanlar orman ida­resince temin ve dikim yerinde teslim edildigi takdirde tarla smm dikim­lerini bliylik olglide te§vik etmek kabildir. Trakya bolgesinin karakteris­tik yerlerinde muayyen pilot koyler segerek o koylerin blitlin tarla simr­larmda s1ra vari a gag dikimini planla§tlrmak, te§vik ve tahakkuk ettir­mek iyi bir ba§lang1g olabilir. S1ravari dikimlerin tarlalarm sadece kuzey · ve gliney sm1rlarmda yapllmas1 maksada kifayet edecektir.

IV. Koruyucu Orman l}eritlerinin ve tarla Sllliri dikimlerinin takribi maliyetleri

Trakya BOlgesinde tesis olunacak koruyucu orman §eritlerinin genel olarak be§ s1ra gah, agagCik ve agagtan terekklip edecegi, s1ralar arasmda 3 metre arahk, s1ralar igindeki fidanlar arasmda ise 2 metre mesafe bu­lunacagi; ortalama olarak s1ralardan bir tanesinin igne - yaprakh, geri ka­lan dort tanesinin ise yaprakh aga~lardan tesis olunacag1 kabul edilerek: yapllan hesaplara gore (Cetvel 1) 1 kilometre uzunlugundaki bir koruyu-: cu orman §eridinin tesis ve mliessir duruma gegecegi onuncu sene sonunaY kadar olan bak1m masraflar1 7560 lira olacaktir. Bu masrafm en bliyiik yekun tutan k1smm1 (takriben '% 80) dikenli tel giti tesisinin te§kil ettigi­ne burada nazar1 dikkati gekmek gerekir. Trakya hayvanCihgi ahrr hay-:' vanCibgma dondlirlilmedikge §eritlerin dikenli tel giti ile ~evrilmesinde mutlak bu zaruret mevcuttur.

Trakya §artlar1 altmda 1 kilometre kare arazi ba§ma 2.5 kilometre uzunlugunda koruyucu orman §eridi tesis etmek gerekecektir. Trakya bol-, gesinde Edirne, Ktrklareli, Tekirdag ve !stanbul !llerinin takriben yar1-, smda {7000 km2

) koruyucu orman §eritleri §ebekesinin kurulmas1 gere-.

ib

CETVEL 1. TRAKYA B0LGES1NDE KURULACAK KORUYUCU ORMAN /SERITLER1N1N T.<\.KRiBt l\IALlYELERi

§erltlerin : Sira say1 : 5 S1ra arahklan : 3 m Fidan mesafeh'\ri : 2 in

1 i§ saati : 1.25 TL.

L 1 km uzimlukta. l{oruyucu orma.n §eridinin ma.liyeti Miktar1

Masraf !;8~idl

a) Tesis .Araz! haZirlaina Qukur a~ma Fidan bedeli Dikim Tamamlama (% 20) Dikenli tel ~iti

b) Bak:m Qapa

1. y1l (2 defa) 2, 3 ve 4. y1llar (1 defa)

15 dekar 2500 adet

50::> ibreli 2000 yaprakb 2500 adet

2000 m.

5000 fidan 7500 fidan

Beheri

L. l{r.

4.00 0.13 0.10 0.05 0.06

3.00

0.06 0.03

Tu~an

L. Kr.

60.00 325.CO

50.00 100.00 150.00 125.00

6000.00

6810.00

300.00 450.00

750 00

7560.00

n. Trakya'da lmrulacal{ orman §eridinin tesis ve balum masraflari tutan

~erit uzunlugu Tutan L. 1\:r.

1 km2 arazide Trakya'run Edirne, K1rklareli, Tekirdag ve istanbul illerinin takriben ii~te bir sahasmda (7000 km2) 9eritler 10 ylll1k bir plan Siiresinde ku­ruldugu tal{:dirde liizumlu yllhk ortala­ma tahsisat miktar1

2500m 18.900.00

17500 km 123.300.000.00

12.330.000.00

kecegi kabul edilirse bunlann genel uzunlugu 17.500 km yi bulacakbr. Bu f:lZUnlukta koruyucu orman §eritlerinden mlite§ekkil boyle bir §ebekenin maliyeti 123 milyon 300 bin lira tahmin edilmi§tir. Trakya bi::ilgesinde ko­ruyucu orman §eritleri §ebekesinin 10 y1lhk bir plan devresinde tahakkuk j:lttirilecegi kabul edilirse, yilhk 12 milyon 330 bin lirahk odenegin bu i§(} tahsis olunmas1 gerekecektir. Tesis olunacak koruyucu orman §eritlerinin fidan ihtiyacmi kar§Ilamak iizere bOlgenin mlisait yerlerinde mecmu vli­sati 200 hektar alan 4 fidanhk kurulmasrna ihtiyag vard1r. Mlifredatl cet­vel 2 de gosterilen hesaplara gore bu fidanhklarm 7 milyon lira civarmda bir masrafla kurulmalarl mlimklindlir. Fidanhklarm kurulu§ masraflan da koruyucu orman §eritlerinin tesis ve bak1m masraflarma ilave olunur­s~ projenin mali r;ortresi 130 milyon 380 bin liraya yliksclmektedir.

11

CETVEL 2. TRAKYA BOLGEStNDE KURULACAK KORUYUCU ORMAN ~ER:iTLERL''IliN F:iDAN lHT:iYACINI KAR~ILAMAK tl'ZERE Ltl'ZUMLU

F:iDANLIK SAHASI VE TES:iS MASRAFLARI

(~eritler 10 YJlda kurulacagma gore)

I. Liizumlu fidau miktarx

1 km. uzunlukta koruyucu orman §e­ridi i!;in (% 20 tamamlamayla bera­ber) Her sene tesis olun.acak 1750 km. §erit i!;ill

II. LUzumlu fidanhk sahas1

1 hektar fidanhk sahasmm elde olu­nan fidan (ortalama) Senelik fidan ihtiyacmt kar§llamak i!;in liizumlu fidanhk Sahast

ill. Fidanhk tesis masraflan

Arazi satm alma Stmrlama ( dikenli tel !;iti) Teknik malzeme ve ekipman Arazi haztrlama Sulama tesisatl Bina v.s. tesisler

2,750 adet

29.562,500 adet

150,000 adet

200 hektar

Beheri Miktarx Lira

200 ha 15.000 12.000 m 5 4 fidanhk 250.000

200 ha 100 200 ha 10.000

·1 fidanllk 250.000

Tutan Lira

3.000.000 60.000

1.000.000 20.000

2.000.000 1.000.000

7.080.000

Trakya bi::ilgesinde yap1lacak agaglandlrma tarla smrrlarmda s1ravari dikimler §eklinde ylirlitlildligu takdirde yukarda koruyucu orman §erit­leri igin hesaplanan tesis masraflanndan evvela dikenli tel giti tesis mas­raflarl yapllmayacak, geri kalan masraflar da (5 srra yerine bir s1ra aga~ dikileceginden) be§te dort nisbetinde azalacakbr. Binaenaleyh 1 kilomet­re uzunlugunda tarla smm s1ravari dikiminin maliyeti tahminen 300 lira civarmda olacakbr. Trakya bi::ilgesinde tarla vlis'atlerinin ortalama 25 dekar oldugu kabul olunursa, bu tarlalarm kuzey s1mrlarmda tesis oluna­cak s1ra vari dikimlerin kilometre kare ba§ma uzunluklar1 6 kilometreyi bulacakbr. ~u hale gore srravari dikimlerin km kare ba§ma tahmini ma­liyeti 6 x 300 = 1800 liradlr. Trakya Bolgesinde bu §ekilde agaglandlnla­cak sahamn vlis'ati 7.000 km kare olarak kabul edildigine gore, bu arazi igin s1ravari dikimlerin tahmini maliyeti 12 milyon 600 bin lirad1r. Bu i§ 10 Yilhk bir pHin devresinde tahakkuk ettirilirse yllhk masraf miktar1 1 milyon 260 bin lira kadar olacakbr. Srravari dikimler igin de, koruyucu or­man §eritleri igin llizum hissedilen vlis'atte fidanhk kurulu§u gerekecek­tir.

12:

Sonu9

Trakya bOlgesinin sahlp bulundugu tabu §iartlar, bu bOlgede ziraabn geli§mesi ve hayat seviyesinin ylikselmesi inaksadiyla yapllmasl gereken gall§malar arasmda agagland1rmaya geni§ Olglide yer verilmesini zarurf kllar mahiyettedir. Bu maksadm en iyi bir §ekilde tahakkuku, mmtakada bir koruyucu orman §eritleri §ebekesi tesisiyle mlimklindlir. YaJ,:nfan tah­mini hesaplara gore boyl~ bir projenin maliyeti, bu glinkli rayiglerle (lli­zumlu fidanhklarm tesis masraflan dahil) 130 milyon 380 bin lira olarak bulunmu§tur. Projenin: tahakkuku igin kabul olunacak slireye gore lli­zumlu y1lhk takribi masraf miktan bu rakamdan hesaplanabilir.

Trakya Bolgesinde koruyucu orman §eritleri §ebekesinin kurulmasm­da bu glin igin mevcut en bliylik gligllik mevzuat kifayetsizliginden dog­maktadrr, ve bu m~sele paJledilmedikge bo.yle bir gah§manm tahakkuk et­tirilmesi mlimklin degildir. Raporda, mevzuat bakmimdan saglanmas1 fay­dab .ohtcak kolayli.klar hakkmda baz1 gorli§ler ileri slirlilmli§tlir.

Bu glinkli durumda yapllabilecek i§ler, bir taraftan Devlete ait ara­zide koruyucu orman §erit1eri tesisine ba§lamak, diger taraftan koyllile­ri tarla. s1mrlarinda s1ravari dikim yapmaya te§vik etmek §eklinde gorlil­mektedir. Raporda, s1ravari dikimler igin yap1lacak masraflar· hakkmda da' baz1 tahmini rakamlar verilmi§tir.

Bu rapor, Trakya'da koruyucu orman §eritleri tesisi imk~nlan hak­kmda mahallinde ve bliroda yap1lan on etlidlere istinaden hazrrlanmi§tiT. 15.6.1962.

' ..