türk siyasi elitlerin toplumsal kökeni (1920–1950)temelli olmuştur. bu kurum daha sonraki...

AKADEMİK BAKIŞ DERGİSİ Sayı 21 Temmuz ndash Ağustos ndash Eyluumll ndash 2010 Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi ISSN1694-528X İktisat ve Girişimcilik Uumlniversitesi Tuumlrk Duumlnyası Kırgız- Tuumlrk Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Celalabat- KIRGIZİSTAN httpwwwakademikbakisorg

1

Tuumlrk Siyasi Elitlerin Toplumsal Koumlkeni (1920ndash1950)

Mutlu SESLİdiams Şeyhmus DEMİRbull

OumlZET Bu araştırmada Tuumlrk toplumunun yasama organı olan Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisi

ccedilatısı altında yasama suumlrecine youmln vermiş 1920-1950 arasındaki 9 yasama doumlnemi

milletvekillerinin daha sosyolojik bir soumlylemle Tuumlrk siyasi elitlerin sosyal profilleri

incelenmiştir Ccediluumlnkuuml Tuumlrk toplumunun iktidar yapısının daha iyi anlaşılması iccedilin aynı

zamanda uumllkemizde yaşanan birccedilok sosyal ve siyasi gelişmelerin değerlendirmesinin daha

objektif bir şekilde yapılabilmesi iccedilin parlamenterlerinsiyasi elitlerin toplumsal koumlkenlerinin

bilinmesi buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Parlamento diğer buumltuumln toplum kurumlarının da olduğu

gibi toplumsal yapının sosyo-politik bir sonucu ve yansımasıdır İşte bu nedenle ccedilalışmamızda

teorik altyapı ihmal edilmeyerek 1920-1950 arası Tuumlrk siyasi elitlerin sosyal profilleri

accedilıklanmaya ccedilalışılmıştır

Anahtar Kelimeler Parlamento Parlamenter Elit Siyasi Elit

Social Origin of the Turkish Political Elite (1920-1950)

ABSTRACT

In this study the Turkish community in the legislature of the roof of the Grand

National Assembly of Turkey under the direction of the legislative process allowing the

1920-1950 legislative period between 9 deputies of the more sociological discourse of the

Turkish political elite social profiles were examined Because the power structure of Turkish

society better understand our country at the same time in many social and political diams Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kamu Youmlnetimi Anabilim Dalı Doktora Oumlğrencisi mutlu_seslihotmailcom bull Suumlleyman Demirel Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Kamu Youmlnetimi Anabilim Dalı Doktora Oumlğrencisi seyh_demirhotmailcom


2

developments the more objective assessment can be made in a manner of the parliamentary

political elite of the social origins are of great importance to know Parliament as in all other

institutions of society social structure and a result of the socio-political reflection For this

reason in our study between 1920-1950 of the theoretical infrastructure neglected the social

profile of the Turkish political elite has been trying to explain

Keywords Parliament Parliamentarian Elite Political Elite

1GİRİŞ

Siyasetin en temel sorunu Devlet ile o devletin ccedilatısı altında yaşayan insanların

ilişkilerini duumlzenlemektir Bu ilişkiyi duumlzenlemek iccedilin de toplum uumlzerinde egemenlik kuracak

bir guumlce ihtiyaccedil vardır İşte bu guumlce toplumdaki herkesin sahip olamayacağına goumlre diğer bir

ifade ile eşitler arasında birincilerin bu guumlce diğerlerinden daha fazla sahip olacağına goumlre bu

guumlccedil bazı grup ve kişiler tarafından yerine getirilecektir Oumlnceleri bu guumlce kralpadişah tek

başına zamanla yardımcıları ile hacirckimken guumlnuumlmuumlzde parlamento ccedilatısı altında uumllkelerinin

her tuumlrluuml siyasi-sosyal-ekonomik ilişkilerini duumlzenleyen kişilerelitlerseccedilkinler toplumun

diğer kesimlerine oranla daha ccedilok soumlz sahibidir

Uumllkemizde parlamento diğer Avrupa devletleri ile karşılaştırıldığında geccedil oluşmuş bir

kurumdur 19 yuumlzyılın son ccedileyreğinde sadece padişahın yetkilerini yazılı hale getiren bir

anayasa ile ortaya ccedilıkmış bir kurum olan parlamento ccedilok budunlu bir imparatorluğa sahip olan

Osmanlı İmparatorluğursquonda ilk kurumsallaşmasında millet sisteminin bir sonucu olarak etnik

temelli olmuştur Bu kurum daha sonraki yıllarda siyasi karışıklıklar toplumsal olaylar ve

savaş gibi nedenlerle kapanmış ise de 1920rsquode Ankararsquoda yeni Tuumlrk Devletinin kurulması ile

birkaccedil kesinti istisna hariccedil guumlnuumlmuumlze dek gelmiştir

Osmanlı imparatorluğunda patrimonyal devlet anlayışının sonucu olarak otorite

mutlak guumlce sahip bir sultanın elinde toplanmış o da bu otoriteyi asker ağırlıklı kamu

goumlrevlileri youmlnetici sınıf ve saray mensuplarından oluşan elit bir zuumlmre ile kullanmıştır

Toplumsal karar verme suumlrecinin en uumlst konumunda bulunan bu elitseccedilkin sınıf karar verme

suumlrecini youmlnlendirme ve şekillendirme araccedillarını da ellerinde bulundurarak egemenliklerini

imparatorluk yıkılına kadar suumlrduumlrmuumlşlerdi Fakat yeni kurulan Tuumlrk devletinde ise youmlnetim

oumlrguumltuuml eğitim sistemi mali sistem parlamenter sistem siyasi parti geleneği ccedileşitli siyasi

kurumlar Cumhuriyetin aydın ve yetişmiş insan kadroları da Osmanlıdan miras kalmıştı


3

Tabiicirc ki tuumlm bu unsurlar yeni kurulan devletin şekillenmesinde oumlnemli yer tutmuştur Bizim

ccedilalışmamız accedilısından oumlnemli unsur ise Cumhuriyetin aydın ve yetişmiş insan guumlcuumlnuumln

Osmanlı devletinin yetiştirdiği bireyler olduğudur Ccediluumlnkuuml bu yetişmiş insan guumlcuuml Osmanlıda

olduğu gibi Tuumlrkiye Cumhuriyetinde parlamento ccedilatısı altında olduğu kadar toplumun diğer

kurumlarında da egemenliklerini suumlrduumlrmuumlşlerdir Şoumlyle ki Osmanlı imparatorluğunun

kurmay subaylarının 93rsquouuml devlet memurlarının 85rsquoi imparatorluğun dağılmasından

sonra yeni kurulan devlette hizmete devam etmişlerdi1

Ccedilalışmada elit teorisinin ortaya koyduğu kuramsal birikimden hareketle sadece Tuumlrk

toplumunun iktidar yapısının daha iyi anlaşılması iccedilin değil aynı zamanda uumllkemizde yaşanan

birccedilok sosyal ve siyasi gelişmelerin değerlendirmesinin daha objektif bir şekilde yapılabilmesi

iccedilin parlamenterlerin toplumsal koumlkenlerinin oumlğrenebilmesi buumlyuumlk oumlnem taşımaktadır Ccediluumlnkuuml

parlamento diğer buumltuumln toplum kurumlarının da olduğu gibi toplumsal yapının sosyo-politik

bir sonucu ve yansımasıdır Bu yuumlzden ccedilalışmada 1920ndash1950 yılları arasında siyasi guumlcuuml

elinde bulunduran parlamenterlerin diğer bir deyişle Tuumlrk siyasi elitlerinseccedilkinlerin toplumsal

koumlkenlerisosyal profilleri accedilıklanmaya ccedilalışılacaktır Parlamenterlerin toplumsal koumlkenleri

meslek yaş cinsiyet eğitim durumlarının ne kadar Tuumlrk toplumunu yansıttığı goumlzler oumlnuumlne

serilmeye ccedilalışacaktır Fakat konunun daha iyi anlaşılır kılınması iccedilin teorik alt yapısı da

ihmal edilmeyerek uumllkemizde parlamentarizmin tarihccedilesi elitseccedilkin ve elit teorisinin

neyineleri ifade ettiği ve uumllkemizde siyasal merkezin doumlnuumlşuumlm suumlrecinden bahsedilecektir

2 KAVRAMSAL CcedilERCcedilEVE VE TEORİK TEMEL 21 ELİTSECcedilKİN SİYASİ ELİTSECcedilKİN ve ELİT TEORİSİ ldquoElitrdquo kavramı Latince ldquoeligrerdquo ve ldquoelectardquo dan tuumlremiş olup Fransızca ldquoeliterdquo

soumlzcuumlğuumlnden Tuumlrkccedilersquoye geccedilmiştir Soumlzcuumlk sosyal bilimler alanında 19 yuumlzyıl sonlarında

kullanılmaya başlanmış olup İngiltere ve Amerikarsquoda 1930rsquolu yıllarda yaygınlaşmıştır

Soumlzcuumlğe popuumllerliği Pareto kazandırmıştır Pareto elitrsquoi belirli hiyerarşik yapılanmalar iccedilinde

en uumlst konumu elinde bulunduranlar veya kendi faaliyet alanının en iyileri en etkilileri olarak

tanımlar Bir başka ifadeyle Paretorsquoya goumlre elit kendi ccedilalışma alanlarında zirvede bulunan

1 Ergun OumlZBUDUN (1995) ldquoTuumlrkiyersquode Devlet Seccedilkinleri ve Demokratik Siyasal Kuumlltuumlrrdquo iccedilinde Tuumlrkiyersquode Demokratik Siyasal Kuumlltuumlr Ankara Tuumlrk Demokrasi Vakfı yayınları Ankara s 7


4

insanların oluşturduğu toplumsal sınıflardır2 Elitler ve yığınlar arasında ilk sistemli ayrımı

yapan ve teorisini bu ayrım uumlzerine kuran aynı zamanda ldquoelitrdquo kavramı yerine ldquoyoumlnetici sınıfrdquo

kavramını yeğleyen G Moscarsquoya goumlre ldquoyoumlnetici sınıfrdquo iktidarı daima elinde tutan sınıftır3 H

Laswellrsquoe goumlre ise elit ldquoelde edilecek ne varsa ondan en ccedilok alanlar toplumda mevcut

değerlerden en fazlasını elde edenlerrdquodir4

G Mosca elit tanımını şu mantık uumlzerine kurar ldquobuumltuumln toplumlarda en ilgisiz kişilerin

bile goumlzuumlnden kaccedilmayacak iki sınıf insan bulunur Youmlneten bir sınıfla youmlnetilen bir sınıf Her

zaman sayıca az olan birinci sınıf siyasal işlevleri yerine getirir guumlcuuml elinde tutar ve guumlcuumln

nimetlerinden yararlanır Buna karşılık sayısı daha ccedilok olan ikinci sınıf birincisi tarafından

bazen meşru bazen de keyfi bir şekilde youmlnetilir Youmlnetici azınlık oumlrguumltluumlduumlr ve iccedilinde yer

aldıkları toplumlarda saygı duyulan ve etkili oumlzeliklere sahiptir5rdquo Mosca youmlnetici azınlıkların

youmlnetilen ccediloğunluktan bazı nitelikler itibariyle ayrılan ve hatta maddi veya entelektuumlel olarak

onlardan uumlstuumlne yeteneklere sahip olan bireylerden oluşturduğunu iddia etmektedir Youmlnetici

azınlık youmlnetilenlerden onlardan uumlstuumln oldukları anlamına gelen geccedilek ve hayal uumlruumlnuuml olan bir

veya birkaccedil nitelik itibari ile ayrılmakta ve youmlnetilenlerin saygısına mazhar olmakta ve buumlyuumlk

nuumlfuza sahip olmaktadırlar6

Moscarsquonın yukarıda ana hatları ile belirttiğimiz ldquoyoumlnetici sınıfrdquo kavramı Marxrsquoın

kapitalizmi eleştirirken ortaya attığı ldquohakim sınıfrdquo kavramı ile karıştırmamak gerekir Ccediluumlnkuuml

Marxrsquoın oumlne suumlrduumlğuuml ldquohakim sınıfrdquo kavramı tamamen ekonomik bir temele dayanır ve hakim

sınıf uumlretim araccedillarını elinde tutan uumlretim araccedillarını elinde tuttuğu iccedilin ekonomik guumlcuuml de

elinde bulunduran ve bu nedenle de siyasal iktidara hakim olan sınıfı işaret eder Buna karşılık

Moscarsquonın ldquoyoumlnetici sınıfrdquo kavramını anlamlandıran şey kavramı sadece ekonomik değil

aynı zamanda soy ırk aile eğitim vb gibi olgularını da iccediline alarak temellendirmesidir

Diğer taraftan Marx hakim sınıfı tamamen kapalı bir sosyal grup saymasına rağmen Mosca

2 Ali ARSLAN(2007a) Elit Teorisi Perspektifinden Ccedilanakkale Milletvekillerinin Sosyolojik Profilleri Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı 22 Yıl 20071 (1-22) lthttpsbeerciyesedutrdergisayi_221-20(1-2220syf)pdfgt 14 Nisan 2008 3 Gaetano MOSCA (1939) The Ruling Class New York McGraw Hill 4 Muumlmtazrsquoer TUumlRKOumlNE (2006) ldquoSeccedilkinler ve Aydınlarrdquo Siyaset Lotus Yayınevi 4 Baskı Ankara ss 382-383-386 5 MOSCA G (1939) Age 6 Ersin KALAYCIOĞLU (1984) Ccedilağdaş Siyasal Bilim Beta Basım Yayım Dağıtım İstanbul s 355


5

ldquoyoumlnetici sınıfrdquoı accedilık bir yapı olarak kabul eder7 yani alt tabakadan uumlst tabakaya geccediliş belirli

oumlzeliklere sahip olmak (eğitim meslek para vb) koşuluyla kolaylıkla olabilir

Elit kavramını siyaset bilimine ilk sokan Pareto ise elit tanımını yaparken insan

faaliyetlerinin tuumlm dallarında her kişiye yeteneğine goumlre bir derece veya bir puan verir Bu

işlemler sonucunda kendi dallarında en yuumlksek puanı almış olanları bir sınıf iccedilinde toplayarak

ldquoelitrdquo kavramına ulaşır8 Siyasi elitler-seccedilkinler ise siyaset kurumu iccedilinde en uumlst ya da en

uumlste yakın konumları işgal eden bireyler olarak tanımlanabilir Bir başka ifadeyle siyasi

partiler ile yasama ve yuumlruumltme organlarında en etkin ve yetkin konumdaki bireyler siyasi

elitseccedilkin kavramı kapsamına girer9 Siyasi parti liderleri siyasi partilerin genel sekreterleri

ve en etkili diğer uumlst kurul uumlyeleri milletvekilleri başbakanlar ve bakanlar meclis başkanları

Cumhurbaşkanı ya da devlet başkanı gibi elitlerseccedilkinler bu tanım kapsamında

incelenebilir10

ldquoBuumltuumln toplumlarda bazıları diğerlerine goumlre daha ccediloğuldurrdquo soumlzuuml elit teorisinin

başlangıccedil noktasını oluşturur Toplumların ldquoiktidar yapısırdquo ve o toplumlarda ldquoguumlccedil ilişkilerinirdquo

anlayıp accedilıklamayı kendisine goumlrev edinen ldquoElit Teorisirdquo toplumdaki elit-halk (kitleyığın)

farklılaşmasını veya farkını analiz ederken ldquoiktidarrdquo ve ldquoetkirdquo olgularından hareket eder11

Buna goumlre buumltuumln toplumlarda siyasi suumlreccedil uumlzerinde iktidar araccedillarını kullanma konusunda

bazıları diğerlerine goumlre ccedilok daha etkili veya guumlccedilluumlduumlr Elit teorisinin oumlzuumlnuuml bir toplumda

youmlnetici bir azınlıkla youmlnetilen bir ccediloğunluğun olduğu duumlşuumlncesi oluşturur12 Youmlneten azınlık

iktidarı elinde bulunduran bir guruba işaret eder Youmlnetilen ccediloğunluk ise bu azınlığın

hacirckimiyeti altında oumlrguumltsuumlz bir kitleyi işaret etmektedir

ldquoTarih bir aristokratlar mezarlığıdırrdquo bu soumlz Paretorsquonun ldquoelitlerin dolaşımırdquo tezinin bir

oumlzetini yansıtır Ona goumlre elitler arasında devamlı bir dolaşım mevcuttur13 Paretorsquonun

youmlnetici veya siyasal eliti değişmez kalıcı ve suumlrekli değildir14 Şoumlyle ki elit guruba dahil

olmanın yetenek şartı olmadan babadan oğla geccedilmesinin imkansızlığından dolayı ve her

7 Muumlnci KAPANİ (2002) Politika Bilimine Giriş Bilgi Yayınevi 14 Baskı Ankara ss 113-114 8 KAPANİ M (2002) Age ss 114-115 9 Tom BOTTOMORE (1970) Seccedilkinler ve Toplum CcedilevErol MUTLU Guumlndoğan Yayınları Ankara 10 Ali ARSLAN (2007b) ldquo1995rsquoten Guumlnuumlmuumlze Tuumlrk Siyasi Elitlerinin Sosyolojik Analizirdquo Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN 1303-5134 Cilt 4 Sayı 1 Yıl s 5 11 Ali ARSLAN (2003a) ldquoEşitsizliğin Teorik Temelleri Elit Teorisirdquo Kocaeli Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi (6) 2003 2 115-135 s 116 12 TUumlRKOumlNE M (2006) Age s 380 13 Vilfredo PARETO (1968) The Rise and Fall of the Elites New Jersey The Bedminster 14 KAPANİ M (2002) Age ss 114-115


6

toplumda mutlaka elit bir grup bulunacağı gerccedileği ile birleşince toplumda eski elitlerin yerini

yenilerin alması kaccedilınılmazdır Ona goumlre bu iki tuumlrluuml yolla olur ya ldquoelitlerin dolaşımırdquo

şeklinde nitelenen bir yolla ya da bir elit gurubun tamamıyla yer değiştirmesine yol accedilacak bir

devrimle olur İlki yavaş fakat suumlreklidir ikincisi ise elitlerin dolaşımının engellenip

engellenmemesine bağlıdır Eğer engellenirse devrim kaccedilınılmazdır15 Bu tez bir nevi her

şeyin değişme iccedilinde olduğunu savunan Herakleitosrsquoun değişmeyen tek şey değişimin

kendisidir soumlzuumlnuuml desteklemektedir Şoumlyle ki Toplumlar ve onun her katmanı (iktidarından

sosyal ilişkilere ekonomisine vb kadar) hiccedilbir zaman durağan değildir mutlaka değişir

değişirken de her youmlnuumlnuuml yeniden ayarlar duumlzenler16 Elit dolaşımına sosyo-kuumlltuumlrel ve

psikoljik faktoumlrler damgasını vurmaktadır Bunlar meslek eğitim cinsiyet ailesel oumlzgeccedilmiş

yaş vs dir

Yukarda ana hatları ile kısaca belirttiğimiz elit teorisi temelde toplumda bir

eşitsizliğin var olduğu kabul eder Buna goumlre hiccedilbir toplumda siyasi iktidar insanlara eşit bir

şekilde dağıtılmaz Bazı kesimler diğerlerine oranla iktidara daha fazla sahiptirler Bu gerccedileği

kaldırmak ise imkacircnsızdır17 Elit teorisine goumlre toplumlar iki kategoriye ayrılır guumlccedil sahibi ve

youmlneten ldquoazlarrdquo (the fews) youmlnetilen ldquoccediloklarrdquo (the many)18 Youmlneten yani elit grup kendi

iccedilinde bilinccedilli ve oumlrguumltluuml olduğu diğer grubun ise bilinccedilsiz ve oumlrguumltsuumlz olduğu kabul edilir

Elitseccedilkin evrensel bir olgudur ve elitlerin guumlcuuml de etkin ve kaccedilınılmazdır19 Elit teorileri

toplum var olduğu suumlrece youmlneten bir azınlıkla youmlnetilen bir ccediloğunluğun yani kitlenin var

olacağını kabul ederler20 Elit teorisi ağırlıklı olarak iktidar (guumlccedilpower) uumlzerinde

yoğunlaşmasına karşın oumlteki toplumsal kaynaklar uumlzerinde de durur Elit olarak adlandırılan

bu youmlneten azlar guumlcuuml etkin bir şekilde tekellerinde tutarlar Oumlnemli kararları da onlar

verirler Oumltekiler ya da geniş halk yığınları ise goumlreceli olarak guumlccedilsuumlzduumlr ve azınlığın

kararlarını kabul etmek zorunluluğu altındadırlar21

15 TUumlRKOumlNE M (2006) Age s 384 16 Muumlbeccel KIRAY (1999) Sosyal Bilimler ve Sosyal Değişme Bağlam Yayıncılık 1 Baskı İstanbul s 313 17 TUumlRKOumlNE M (2006) Age s 380 18 Ali ARSLAN (2005) Tek Ve Ccedilok Partili Doumlnemlerde Tuumlrk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profillerinin Karşılaştırmalı Analizi ZKUuml Sosyal Bilimler DergisiCilt 1 Say 2 2005 s 53-66 lthttpiibfkaraelmasedutrsbdMakale_OzetleriC4B0kinci20SayC4B1daki20Makale20C396zetleriD20Ali20Aslanpdfgt 14 Nisan 2008 19 ARSLAN A (2003) Agm s 125 20 TUumlRKOumlNE M (2006) Age s 380 21 ARSLAN A (2005) Agm


7

3 TUumlRKİYErsquoDE PARLAMENTARİZMİN TARİHCcedilESİ İccedilinde bulunduğumuz yuumlzyılda yasama guumlcuumlnuuml elinde bulunduran ve kısmen

yuumlruumltmeyi denetleme yetkisine sahip kurum olan parlamentonun kelime anlamı ldquomuumlzakere

eden yani bir karara varmak uumlzere belli konular uumlzerinde konuşan heyet demektirrdquo Tuumlrk

siyasal geleneğinde siyasal iktidarların denetlenmesi anlamında olmasa da yukarda belirtilen

tanımı anlamında devlet işlerinin goumlruumlşuumllduumlğuuml meclisler daima var olmuştur Oumlrneğin Asya

Hun İmparatorluğunda devlet işlerini goumlruumlşmek uumlzere yılda uumlccedil defa belirli tarihlerde belirli

konuda vatandaşların katılımı ile toplanan bir meclisin varlığı bilinmektedir Bu anlamda

Selccediluklu devletinde Divan-ı saltanat Osmanlı imparatorluğunda ise Divan-ı Huumlmayun

vardı22 Fakat bu parlamento benzeri meclisler padişahın mutlak yetkisini sınırlayan unsurlar

iccedilermiyordu

Tuumlrkiyersquode batılı anlamda parlamentoya baktığımızda elbette ki Osmanlıdan

devraldığı mirası goumlzden kaccedilırmamak gerekir Osmanlının duumlnya medeniyetlerini yakalama

yolunda son doumlnemlerinde giriştiği modernleşme ccedilabalarının hepsi anayasacılık hareketleriyle

ortaya ccedilıkmıştı Anayasacılık modernleşmenin siyasi boyutunun temelinin oluşmasına neden

olmuştu Ancak padişahın yetkilerinin azaltılması başka bir ifade ile devlet iktidarının

sınırlandırılması youmlnuumlnde oluşan bu anayasacılık hareketlerinin ccediloğu bu amacı

gerccedilekleştirmede başarılı olamamış sadece padişahın var olan yetkilerini yazılı hale

getirmekle yetinmiştir Bu bakımdan Osmanlının son doumlnemlerinden cumhuriyet doumlnemine

sağlam bir miras kalmamış ise de bu faaliyetler en azından anayasal-demokratik siyasetin

temel kavramlarından olan temsil parlamento muhalefet hatta milli hacirckimiyet gibi modern

siyasi fikirlerin doğup gelişmesini sağlama youmlnuumlnde katkısı olmuştur23

Osmanlı imparatorluğunda ilk doumlnemlerinde yasama yuumlruumltme ve yargı guumlccedilleri

padişahın şahsında toplanmıştı Devlet buumlyuumlyuumlp merkezi bir yapı kazanınca padişah

yetkilerinin buumlyuumlk bir kısmını Sadrazama bırakmış ancak istediği an bu yetkileri kendisi

kullanabiliyordu Onun yetkilerini sınırlayan parlamento benzeri bir kurum yoktu İngilterede

13 yuumlzyılda gelişmeye başlayan parlamenter kurumlar Osmanlı İmparatorluğunda ancak 19

22 Yusuf TEKİN Sabri CcedilİFTCcedilİ (2007) 1877rsquoden Guumlnuumlmuumlze Tuumlrkiyersquode Parlamento Siyasal Kitabevi Ankara ss 23-24 23 Mustafa ERDOĞAN (2003) Tuumlrkiyersquode Anayasalar ve Siyaset Liberte Yayınları Ankara s 36


8

yuumlzyılın son ccedileyreğinde ortaya ccedilıkmıştır Parlamento ve parlamenter sistem lehinde ilk ciddi

gelişme de 1876 Kanuni Esasi ile ortaya ccedilıkmıştır24

Osmanlı Devletinde parlamento ve parlamenter sistemin ortaya ccedilıkışında Batı

Avruparsquodaki gibi padişaha karşı oumlrguumltluuml bir muumlcadelenin olduğu soumlylenemez Sadece kuumlccediluumlk

bir azınlık devlet memurunun bir eylemi olarak ortaya ccedilıktığı goumlruumlşuuml hakimdir25 Şoumlyle ki

modernleşme ccedilabaları veya batılılaşma hareketleri olarak da adlandıracağımız girişimler

sonucunda Osmanlı devlet yapısında ldquoboynu kıldan ince buumlrokratınrdquo yerini giderek koumlkleşen

ve buumlrokrasinin uumlst kademelerini işgal edip tıkayan buumlyuumlk buumlrokrat aileler almış bu durum

birccedilok yetenekli kişileri uumlst kademelere ulaşamaz hale getirmiştir Tanzimat buumlrokrasisinin

dondurduğu uumlst kademelere terfi olanağı yetenekli olan fakat yuumlkselemeyen birccedilok kuumlccediluumlk

buumlrokratın statuumllerinde buumlyuumlk kayıplara uğramalarına neden olmuştur26 İşte Osmanlıda

parlamentonun ortaya ccedilıkışında bu kuumlccediluumlk buumlrokratların ve daha accedilık bir ifadeyle kendilerini

ldquoYeni Osmanlılarrdquo olarak lanse edecek grubun katkısı inkacircr edilemeyecek bir gerccedilektir27 Bu

buumlrokratlardan biri olan ve ldquoYeni Osmanlılarrdquo grubunun etkin bir uumlyesi olan Mithat Paşa

İstanbulrsquodaki İngiliz elccedilisine ldquoccediloumlkuumlntuumlyuuml oumlnlemek iccedilin tek ccedilıkar yolun Sultanın yetkilerini

kısmak amacıyla bakanları ulusal ve seccedilimle gelmiş bir parlamentoya karşı sorumlu tutmak

olduğunurdquo soumlyluumlyordu28 Aynı zamanda ldquogelişmişlik oumllccediluumltuumlnuumln fabrika bacası olarak değil de

parlamento binası olarak goumlruumllmesirdquo modernleşme taraftarlarınca hararetle savunuluyordu29

Youmlnetilen kesimin hiccedilbir katılımı ve katkısı olmadan padişah ile buumlrokrasi arasında iktidarın

paylaşımı konusunda var olan ccedilatışmanın bir neticesi olarak devlet iktidarını kullanan

kesimlerin iktidarı kendi aralarında paylaştıkları ve devleti yeniden tanzim ettikleri belge

niteliğini taşıyan Anayasa 23 Aralık 1876 guumlnuuml padişahın iradesiyle kabul edildi ve ldquomeşruti-

24 Mutlu SESLİ (2006) Yuumlruumltmenin Başı Olarak Cumhurbaşkanının Hukuki Konumu Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Tokat s 141 25 SESLİ M (2006) Age s 138 26 Ahmet N YUumlCEKOumlK (1983) Siyaset Sosyolojisi Accedilısından Tuumlrkiyersquode Parlamentonun Evrimi Ankara Uumlniversitesi Siyasal Bilgiler Fakuumlltesi Yayınları 533 Ankara s 71 27 TEKİN Y ve CcedilİFTCcedilİ S (2007) Age s 25 28 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 75 29 Şuumlkruuml HANİOĞLU (2000) ldquoSiyasal Temsil Olayının Osmanlı İmparatorluğundaki Yerirdquo (Ed Ersin KALAYCIOĞLU Ali Yaşar SARIBAY) Tuumlrkiyersquode Politik Değişim ve Modernleşme Alfa 629 Dizi No 023 İstanbul s 247


9

monarşirdquo tarzı youmlnetime geccedilildi30 Ve boumlylece Osmanlı tarihinde ilk defa parlamentolu

yaşama geccedililmiş oldu

Kanun-i esasirsquoye goumlre parlamentoda iki meclis olacaktı Bir yanda padişah tarafından

atanan Ayan Meclisi diğer tarafta seccedilimle gelen Mebusan Meclisi bulunmakta idi Her iki

meclis de toplumsal yapıları bakımından Osmanlının zengin ve egemen sınıflarını temsil

ediyordu Bu durumun toplumsal-siyasal nedenleri feodal tarımsal yapılanmada ve halk

kitlelerinin bilinccedilsiz ve oumlrguumltsuumlz oluşunda aranabilir Teknik anlamda ise seccedilim sisteminden

kaynaklanan (sınırlı oy iki dereceli seccedilim) ve Ayan meclisinin doğrudan padişah tarafından

seccedililmesinde yatar Boumlylece ilk parlamento modeli egemen ve tutucu sınıfların siyasal iktidar

katında guumlcuumlnuuml pekiştirecek bir nitelik arz etmekteydi31 Durum boumlyle iken II Abdulhamit

Rus savaşını bahane goumlstererek32 Anayasanın kendisine verdiği yetkiye dayanarak 1877

yılında Meclisi suumlresiz tatil etti Boumlylece modern anlamına yakın ilk parlamento deneyimi

sona erdi

24 Temmuz 1908rsquode balkanlardaki isyan uumlzerine II Abduumllhamit Kanun-i Esasirsquoyi

tekrar yuumlruumlrluumlğe koyduğunu ilan etmiştir33 Boumlylece parlamento birinci duumlnya savaşı ortalarına

kadar accedilık kalmıştır Cumhuriyet doumlnemine gelindiğinde padişahlık kurumu diğer adıyla

saltanat (1 Kasım 1922) bir suumlre sonra da yalnızca dini lider olduğu yeni kurulan milli-

devlette siyasi otorite sahibi olma iddiasının sıkıntılara yol accedilacağı gerekccedilesiyle Halifelik (3

Mart 1924) kaldırılır Cumhurbaşkanı başbakan bakanlar kurulu ve meclisten oluşan bir

idare tarzına geccedililir Boumlylece dini ve duumlnyevi yetkilerle donatılmış hanedanın yerini halkın

egemenliğini temsil eden Tuumlrkiye Buumlyuumlk Millet Meclisinin hakim olduğu laik demokratik

hukuk devleti aldı34 Ve 1920rsquode Ankararsquoda toplanan yeni devletin yeni parlamentosu da

guumlnuumlmuumlze kadar birkaccedil istisnanın dışında hep accedilık kalmıştır

30 Adnan KUumlCcedilUumlK (2005) ldquoTuumlrkiyersquode Anayasalar ve Anayasacılık Hareketlerirdquo (Ed Selahattin BAKAR Ahmet KARADAĞ Adnan KUumlCcedilUumlK) 21 Yuumlzyılın Eşiğinde Tuumlrkiyersquode Siyasal Hayat 1 Cilt Aktuumlel Yayınları İstanbul s 46 31 Buumllent TANOumlR (2002) Osmanlı-Tuumlrk Anayasal Gelişmeler Yapı Kredi Yayınları 8 Baskı İstanbul ss 155-156 32 İlber ORTAYLIrsquo YA goumlre bu durum ilk Osmanlı Mebusrsquoan Meclisinin azınlıkların en geniş temsil edildiği fakat milliyetccedililik sorunun an az goumlruumllduumlğuuml bir parlamento olmasından dolayıdır İlber ORTAYLI (1978) ldquoİlk Osmanlı Parlamentosu ve Osmanlı Milletlerinin Temsilirdquo Der Raci KILAVUZ ldquoArmağanrdquo Kanun-u Esasi-nin 100 Yılı Sevinccedil Matbaası Ankara s 176 33 Niyazi BERKES (2003) Tuumlrkiyersquode Ccedilağdaşlaşma Yapı Kredi Yayınları 5 Baskı İstanbul s 401 34 Fatma ACUN Osmanlırsquodan Tuumlrkiye Cumhuriyetine Değişme ve Suumlreklilik lthttpwwwhistoryhacettepeedutrarchivecontinuityandchangehtmgt 02 nisan 2008


10

4 OSMANLIDAN CUMHURİYETE PARLAMENTODA DEĞİŞİM VE

SUumlREKLİLİK TUumlRKİYErsquoDE SİYASAL MERKEZİN DEĞİŞİM SUumlRECİ

Siyasetin en temel sorunu devlet ile o devletin ccedilatısı altında yaşayan insanların

ilişkilerini duumlzenlemektir35 Bu ilişkiyi duumlzenlemek iccedilin de devlette bir iktidaraotoriteye

ihtiyaccedil vardır İşte bu devlet iktidarınıotoritesini toplumdaki herkes bir anda

kullanamayacağına goumlre başka bir deyişle siyasi iktidar insanlara eşit bir şekilde

dağıtılamayacağına goumlre bu iktidar bir grup tarafından uumlstlenilecektir Peki bu uumlstlenmeyi kim

veya kimler yapacaktır

Modern Tuumlrkiyenin iktidar yapısındaki otoriteyi elinde bulunduranların daha iyi

kavranabilmesianlaşılabilmesi iccedilin Osmanlının siyasi ve toplumsal yapısının oumlzellikle de

son doumlnemlerinin iyi analiz edilmesiaraştırılması gerekmektedir İktidar seccedilkinleri ve elitler

accedilısından da aynı değerlendirme geccedilerlidir Lewisin de belirttiği gibi Osmanlının

kuruluşundan itibaren Osmanlı youmlnetici sınıfı uumlzerinde ccedilok geniş bir Balkan etkisi vardır

Kuruluşundan bu yana uygulanan Hıristiyan Balkan halklarından ccedilok sayıda bireyin kuumlccediluumlk

yaşta alınarak ccedilok sıkı bir eğitimden sonra Osmanlı siyasi ve askeri elitleri arasına katıldığı

devşirme sistemini bunların yanı sıra yerleşik yerel Hıristiyan youmlnetici sınıfınelitin

Osmanlı sistemi nasıl buumltuumlnleştiğine ve bunların nasıl Osmanlı iktidar seccedilkinlerininelitlerinin

bir parccedilası haline geldiğinin kavranması gerekir Bu durumun karşısında ise Tuumlrk unsurunun

oumlzellikle de Tuumlrk olmayan unsurlarla karşılaştırıldığında Osmanlı iktidar yapısı iccedilinde neden

pek fazla bir varlık goumlsteremediğinin de incelenmesi gerekir Genel bir oumlzetle oumlzellikle

youmlnetici askeri elit ve siyasi elitler arasında Tuumlrklerin oranı oldukccedila duumlşuumlktuumlr Osmanlı toplum

yapısı iccedilinde Muumlsluumlmanların etkili olduğu uumlccedil alan savaş din ve tarımdır En etkin uğraş

alanları olan sanayi ve ticaret ise neredeyse tamamen gayri-muumlslimlerin kontroluuml altındadır36

Osmanlı imparatorluğunda askeri ve siyasi elitleri ortaya ccedilıkaran ldquodevşirmelik37rdquo

muumlessesi konusunda Cangızbayrsquoın şu tespiti ilginccediltir

hellip Tuumlrk devlet geleneğirdquo dedikleri ve de aslında Tuumlrk değil

Osmanlı denmesi gereken ve koumlkleri Bizans ve Romarsquoya kadar uzananhellip

geleneğe hakim rengini veren ldquodevşirmelikrdquo muumlessesi olup lsquodevşirmersquode 35 TUumlRKOumlNE M (2006) Age s 380 36 Ali ARSLAN(2003b) Modern Tuumlrk Askeri Elitlerinin Oluşumu Ve Ordu Din İdeoloji Ve Siyaset İlişkisi httpwwwstradigmacomturkceekim2003makale_06html 14 Nisan 2008 37 Ayrıntılı bilgi iccedilin bkz İlber ORTAYLI (2006) Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek Timaş Yayınları İstanbul


11

tam tamına vatan diye devleti bilen aslında devlet derken de beslendiği

kapıdan başka bir şeyi kastediyor olmayan ve sosyo-kuumlltuumlrel accedilıdan sunrsquoi

ilhak uumlruumlnuuml bir insan tuumlruumlduumlr ve devşirmelik mesleğinin tek bir evrensel

kuralı varsa o da kendisininkini değil de hep başkalarının yurdunu o

başkalarından daha ccedilok sevmektirhellip38

Osmanlının son doumlnemine kadar yukarda ana hatları ile izah edilen ldquodevşirmelikrdquo

muumlessesi sonucu oluşan buumlrokratik kadro-elitlerseccedilkinler ve padişah iktidarı ellerinde

bulundurarak toplumun tuumlm hayatına muumldahale etmişlerdir Osmanlının Avruparsquoda meydana

gelen gelişmelere ayak uyduramaması sonucunda ise daha accedilık bir ifade ile guumlcuumlnuumln azaldığı

doumlnemlerde farklı kesimlerden elitler ortaya ccedilıkmıştır

Devleti kurtarmak iccedilin ccedilareyi modernleşmekte arayan buumlrokratik kadro Tanzimattan

itibaren devleti modernleştirme ccedilabası iccediline girmişti Toplum kesiminde ise Avrupayı kasıp

kavuran değişim ruumlzgacircrları on sekizinci yuumlzyılın sonlarına ve on dokuzuncu yuumlzyılın

başlarında Osmanlı topraklarında da etkin bir şekilde esmeye başladığında Osmanlı

toplumunda başlangıccedilta Muumlsluumlman olmayan azınlıkları etkisi altına alan Fransız Devriminin

fikirleri takip eden suumlreccedilte Muumlsluumlman Tuumlrkler uumlzerinde de etkili olmaya başladı Bu

gelişmelerin de oumlnemli bir katalizoumlr etkisi yapmasıyla on dokuzuncu yuumlzyılın sonlarına doğru

Tuumlrkiyede modernleşme ccedilabaları ciddi bir boyut kazandı39

Osmanlıda modernleşme ccedilabalarının bir ayağını oluşturan parlamento on dokuzuncu

yuumlzyılın ilk yarısında Avrupa da imtiyazlı sınıfların dışında geniş yığınların soumlz sahibi

olamadığı bir kurum idi Fakat siyasal katılma sorunu yuumlzyılın son ccedileyreğinde genel oyun

kabuluuml ile yeni boyutlara ulaştığında oluşan parlamentolar sınıfsal (ccedilok uluslu

imparatorluklarda etnik) temele dayanan bir goumlruumlnuumlm arz etmeye başladı Yuumlzyılın ilk

ccedileyreğinde ise parlamentolar yuumlkselen burjuvazi ile eski feodal sınıf temsilcilerinin ccedilatışma

sahnesiydi40 Osmanlı da ise parlamento ilk doumlnemde Osmanlı millet sisteminin ortaya

ccedilıkarttığı unsurların birleştiği bir sahneydi

Osmanlı İmparatorluğunda buumlrokrasinin geleneksel kozmopolit yapısından

kaynaklanan unsurlar parlamento da kendilerine temsil imkacircnı bulmuşlardır Şoumlyle ki ilk

meclisin oluştuğu parlamento da dokuzu ayan azası otuz yedisi mebusan azası olmak uumlzere

38 Kadir CANGIZBAY (2000) Hiccedil kimsenin Cumhuriyeti Uumltopya Yayınları 1 Basım Ankara s 27 39 Ali ARSLAN A (2003b) Agm 40 ORTAYLI A (1978) Age s 171


12

toplam kırk altı gayri Muumlslim mebus vardı41 İkinci seccedilim sonucunda ise meclise 56rsquosı

Muumlsluumlman 40rsquosı gayri-muumlslim olmak uumlzere 96 mebus girmişti42 Bu unsur yasa guumlcuumlne sahip

beyannamelerde kendisini goumlstermişti Oumlrneğin ilk seccedilimlerin nasıl yapılacağını goumlsteren

Talimat-ı Muvakkatersquoye goumlre İstanbul iccedilin 5 Muumlslim 5 gayri Muumlslim olmak uumlzere 10 mebus

seccedililecekti43

Zaten Osmanlıda tanzimattan bu yana imparatorluk bir laikleşme ve geleneksel

kozmopolitizmin kurumsallaşması suumlrecine girmişti 1840rsquolardan bu yana vilayetlerde liva ve

kazalarda teşkil edilen idare meclislerinde belediye meclislerinde ccedileşitli komisyonlarda

gayri-muumlslim uumlyeler bulunmakta idi44

İlk Osmanlı parlamentosuna baktığımızda sınıfsal temsile değil etnik temsile

dayandığı soumlylenebilir Gelen temsilciler popuumller seccedilmen desteğine dayanan ondan guumlccedil alan

kimseler değildi Adeta tayinle temsilci olabilmişlerdi45 Ortaylı bu durumu şoumlyle anlatıyor

Esasen buraya gelen tabi milletin temsilcileri huumlkuumlmetin

itimadını kazanmış kişilerdi Bu kimseler tabi oyla değil geldikleri

vilayetin valisinin seccedilimiyle adeta tayin edilerek bu goumlreve gelmişlerdi

İlk Anayasamızın ilanından sonra ne bir ldquointihap kanunurdquo ccedilıkarabilmiş ne

de seccedilimler iccedilin gerekli hazırlık yapılabilmiştir Bu durumda Liva ve

Vilayet idare meclislerindeki seccedilimli uumlyeler arasında mebus seccedilmek

uygun goumlruumllmuumlştuumlr46

Osmanlı devletinde devşirme-kapıkulu geleneğinden yetişen devlet tarafından oumlzel

olarak ailesizleştirilmiş kavimsizleştirilmiş vatansızlaştırılmış vatanı yerine devleti koyan

devlet derken beslendiği şeyden başka bir anlayışa sahip olmayan kısaca her şeyi devlet olan

buumlrokrat47 Cumhuriyetin ilanından sonra da hep oumlzel konumunu korumuş ve mecliste de

yerini almıştı Şoumlyle ki Osmanlı imparatorluğunun kurmay subaylarının 93rsquouuml devlet

memurlarının 85rsquoi imparatorluğun dağılmasından sonra yeni kurulan devlette hizmete

41 ORTAYLI İ (1978) Age s 171 42 Rahmi KUMAŞ (1985) Parlamentonun Boyutları Ccedilağdaş Yayınları İstanbul s 91 43 Serkiz KARAKOCcedil Tahşiyeli Kavanin c 2 Dersaadet 13411343 s 37 (aktaran Servet ARMAĞAN ldquoMemleketimizde İlk Parlamento Seccedilimlerirdquo Der Raci KILAVUZ Armağanrdquo Kanun-u Esasi-nin 100 Yılı Sevinccedil Matbaası Ankara s 157 44 ORTAYLI i (1978) Age s 175 45 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 78 46 ORTAYLI İ (1978) Age s 174 47 CANGIZBAY K (2000) Age s 26-31


13

devam etmişlerdi48 Ve bunların buumlyuumlk ccediloğunluğu parlamentoda mebus olarak goumlrevlerine

devam etmişti

Kısaca Cumhuriyet doumlneminde aslında değişen bir şey yoktu İki dereceli seccedilimin

ortaya ccedilıkarttığı sonuccedilla sadece zaman değişmiş uumllkenin adı değişmiş aynı oumlzeliğe sahip

fakat etnik temele dayanmayan lakin buumlrokratik guumlccedil sahibi kişiler buumlyuumlk ccediloğunlukla

Cumhuriyete intikal etmiştir İşte bu Cumhuriyetin mutlu azınlığı yeni kurulan devletin ilk

doumlnemlerinde mukaddes bir ittifak kuracaklar ve imtiyazlıklarını suumlrduumlreceklerdir Bu mutlu

azınlık İstanbul tuumlccarı Anadolursquonun eşrafı toprak ağaları mebuslar ve buumlrokrasinin uumlst

kademeleriyle devamlı bir ilişki kuracaklardır49 Eşraf Joumln Tuumlrk devriminin 1908rsquode başarı

kazanması ile Osmanlı politik partilerin saflarında ve mecliste goumlruumlnmeye başlamıştı Eşraf

aslında din adamlarının değerler ve simgeler uumlzerinde kurmuş oldukları denetimi korumak

iccedilin merkezilikten kurtulmayı ve kuumlltuumlr uumlzerinde yerel denetimi savunmak iccedilin parlamentoda

idi50 Koumlyluumller ise kredi sosyal yardım ve Tuumlrkiyersquonin bazı boumllgelerinde de korunmak iccedilin

eşrafa dayanmak zorundaydılar51 Kemalist devrim de ise eşraf devrimsel oumlrguumltlenmek iccedilin

gerekli unsurdu Bu yuumlzden taşradaki eşraf Halk Partisinin kazanması gereken bir oumlnceliği idi

Yirminci yuumlzyılın başlarına doğru Tuumlrkiye oumlncekilere oranla ccedilok daha etkin ccedilok daha

yetenekli ve ccedilok daha guumlccedilluuml yeni bir elit grubu ile tanışıyordu Geleneksel Osmanlı iktidar

seccedilkinlerinden ccedilok farklı olan bu yeni elit grubunun ortaya ccedilıkış şekli de alışılmış elit

dolaşımından ccedilok daha farklıydı Lewisin de vurguladığı gibi bu yeni elit grubu ordudan ya

da ulema sınıfından değil ccedileviri dairesinden ve elccedililik sekretaryasından ccedilıkmıştı Hem

sorumluluk duygusuna hem bilgi ve yeteneğe hem de geniş oumllccedilekli siyasi ve toplumsal

devrimleri hayata geccedilirebilecek dirayet ve guumlce sahip bu yeni elit grubu yeni Tuumlrkiyenin

umut kaynağı olacaktı Oldukccedila heterojen bir yapıda olan bu yeni elit grubunun temel ortak

oumlzelliği ccedilok iyi eğitimli olmalarıydı Osmanlının son doumlnemlerinde ortaya ccedilıkan bu yeni ve

guumlccedilluuml elitler arasında askeri elitler medya elitleri buumlrokratik elitler ve yargı elitleri oumlnemli bir

yer tutuyordu52 Fakat ldquoOsmanlı modernleşmesirdquonin bir sonucu olan otokratik ve merkeziyetccedili

oumlzelliğe sahip devletin reformcu etkin guumlcuuml olan buumlrokrasi 19 yuumlzyılda pozitivist ideolojisine

48 OumlZBUDUN E (1995) Agm s 7 49 İsmail CEM (1979) Tuumlrkiyersquode Geri Kalmışlığın Tarihi Cem Yayınevi 7 Baskı İstanbul s 270 50 Şerif MARDİN (2000) ldquoTuumlrk Siyasasını Accedilıklayabilecek Bir Anahtar Merkez-Ccedilevre İlişkilerirdquo Der Ersin KALAYCIOĞLU Ali Yaşar SARIBAY Tuumlrkiyersquode Politik Değişim ve Modernleştirme Alfa Yayımcılık Alfa 629 Dizi No 023 İstanbul s 89 51 Şerif MARDİN (2000) Agm s 93 52 Ali ARSLAN (2003b) Agm


14

uygun bir otoriter duumlşuumlnce ve eylem programına sahipti Yapmayı tasarladığı reformların tuumlm

topluma ulaşması gereken ldquoiyirdquoyi yansıttığını duumlşuumlnen Joumln Tuumlrk ideolojisi reform

hareketlerinde otokratik merkeziyetccedili devlet guumlcuumlnuuml kullanmakta hem kendi varlığını

derinleştirmekte hem de statuumlkoyu korumaktaydı53 Osmanlı son doumlnemindeki modernleşme

hareketleri daha ccedilok bir tecruumlbe olarak Cumhuriyete aktarılmıştı Osmanlıdan

Cumhuriyete intikal eden belki de en oumlnemli alışkanlık hem Osmanlırsquoda hem

Cumhuriyette değişmenin devlet eliyle ve kısa suumlrelerde gerccedilekleştirileceğine kanaat

getirilmesidir54 Cumhuriyetin bu seccedilkinci-devletccedili buumlrokrasi yaklaşımı Osmanlı devlet

anlayışının devamıydı55

Her şeyden oumlnce şunu iyi bilmeliyiz ki Cumhuriyet asker ağırlıklı bir buumlrokrasi

tarafından kurulmuş ve biccedilimlendirilmiştir Fakat bu buumlrokrasi ldquoancien regimerdquole ccedilatışma

halinde ona rağmenkarşı hayatta kalmış devrimci bir suumlreccedilten geccedilmiş ve biccedilimlenmiş bir

buumlrokrasi değil doğrudan doğruya Osmanlırsquonın buumlrokrasisidir Buumlrorsquosunu da krotosursquoda

Osmanlırsquodan Osmanlı olarak almış ve Cumhuriyette buumlrokrasinin mevcut guumlcuumlnuuml

biccedilimlendirmiş halidir56 Buumlrokratın kendi toplumsal koumlkeninden oumltuumlruuml ccedilıkışı batılılaşmakta

araması onu zorunlu olarak tuumlccar ve eşraf ile ittifaka goumltuumlrmuumlştuuml Gelişmenin batı model ve

youmlntemlerini kopya etmekle gerccedilekleşeceğine inanan buumlrokrat kadro batılılaşmanın sağladığı

maddi imkanların peşindeki tuumlccarla birleşmekte ve hedeflerine ulaşmak iccedilin tuumlccarı kollamak

ve onun desteğini almak zorundaydı Aynı şekilde halkın Batılılaşmaya karşı olası tepkisini

oumlnlemek iccedilinde eşrafla işbirliği yapmak zorundadır Eşrafta tanzimatta olduğu gibi kendisine

bir takım garantiler getiren bu elitist kadrodan yana tavır almaktadır Eşraf bu tutumunu ccedilok

partili yaşama geccedililinceye kadar suumlrduumlrecektir57 İlerde daha da ayrıntılı olarak goumlreceğimiz

konumuzun ana temasında bahsedeceğimiz meclis profilinde buumlrokrasi eşraf tuumlccar ortaklığı

daha net bir şekilde anlaşılır kılınacaktır

Osmanlırsquoda ilk seccedilimlerin yapıldığı 1877den Tuumlrkiye Cumhuriyetinde ise 1943

seccedilimleri dahil yapılan seccedilimler iki dereceliydi İllerin oumlzelliklerine goumlre bazı farklılıklar olsa

da (ticaret tarım vsnin ağırlık durumu toplumsal yapının farklılığı yerel parti

53 Levent KOumlKER (2004) Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi İletişim Yayınları 8 Baskı İstanbul s 234 54 ACUN F Agm 55 ACUN F Agm 56 Kadir CANGIZBAY (2000) Age ss 14-15 57 İsmail CEM (1979) ss 285-286


15

youmlneticilerinin aktif katılımı) ikinci seccedilmenlerin genellikle eşraf-buumlrokrat ağırlıklı olduğunu

soumlylemek muumlmkuumlnduumlr Bu tek parti youmlnetiminin merkezdeki (Ankara TBMM) durumu ile

de paralellik taşımaktadır Ancak arada bir fark vardır Taşrada eşraf Ankarada buumlrokratlar

ağırlıktadır58 İki dereceli seccedilim sisteminde sistemde halk ikinci seccedilmenleri seccediliyor ikinci

seccedilmenler de milletvekillerini seccediliyordu Aslında yapılan seccedilimden ziyade iki dereceli bir

onaylamadan ibaretti 1920-1943 arası ikinci seccedilmenler CHP uumlyesiydiler ve parti tuumlzuumlğuuml

gereği parti uumlyelerine oy vermek zorundaydılar Bağımsız olarak ikinci seccedilmenliğe ya da

milletvekilliğine soyunanların şansı yoktu CHPrsquoli ikinci seccedilmenler partinin olur verdiği

ldquomuumlstakilrdquo milletvekili adaylarına oy verebiliyordu59

O yıllar Tuumlrkiyesinde toplumların yaşadığı boumlylesi değişim ve doumlnuumlşuumlm evrelerinde

dinamo roluuml uumlstlenip oumlncuumlluumlk goumlrevi yapan yerli kapitalist sınıfın ya da oumlteki adıyla ulusal

burjuvazi de yoktu60 Ccediluumlnkuuml Osmanlılarda devlet saray-buumlrokrasi egemenliğini suumlrduumlrmek

iccedilin kendinden bağımsız bir şekilde gelişebilecek her tuumlrluuml unsuru bertaraf etmişti Oumlrneğin

gelişebilecek burjuvaziye set ccedilekerek o burjuvazinin yaratacağı uumlretim ilişkilerini

sanayileşmeyi ve teknolojiyi oumllduumlrmuumlştuuml61

O doumlnem Tuumlrk ekonomisi neredeyse tamamen tarıma ve ticarete dayanıyordu Sanayi

ise yok denecek kadar azdı Modern anlamda bir burjuva sınıfı ancak Cumhuriyet doumlneminde

o da devlet eliyle yaratılmaya ccedilalışıldı Bu yeni burjuva sınıfı toplum hayatında etkili

olabilecek guumlce ise ancak ccedilok parti doumlnemde ulaşabildi Bu yuumlzden 1946 ve 1950 seccedilimleri

sonucu mecliste oranları yuumlkselmeye başladı Cumhuriyetin kuruluş yıllarından bu doumlneme

kadar geccedilen suumlre iccedilinde Cumhuriyetin kuruluşunda olduğu kadar toplumun kaderinde de en

oumlnemli rolleri askeri elitlerin yanı sıra yerel liderler ve yerel elitler oynadı Cumhuriyetin ilk

doumlnemlerindeki parlamentoların sosyal kompozisyonları incelendiğinde askeri elitlerin ve

yerel elitlerin toplum hayatındaki bu ağırlıklı konumu kolayca goumlruumllebilir Fakat oumlzellikle de

toplumun kaderinde hayati rol oynayan Tuumlrk iktidar seccedilkinleri arasında asker koumlkenli siyasi

elitlerin oumlnemli bir yere sahip olduğunu vurgulamak gerekir62

58 Hakkı UYAR (2008a) Tek Parti İktidarının Toplumsal Koumlkenleri Toplumsal tarih dergisi İstanbul lthttpwwwbianetorgbianetkategorisiyaset14636tek-parti-iktidarinin-toplumsal-kokenlerigt 02042008 59 Hakkı UYAR (2008b) Tuumlrkiyersquode Tek Parti Doumlneminde Chprsquonin Toplumsal Koumlkenleri İkinci Seccedilmenler Oumlrneği (1935) lthttpkisideuedutrhakkiuyar7pdfgt 20 Nisan 2008 60 ARSLAN A (2003b) Agm 61 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 65 62 ARSLAN A (2003b) Agm


16

Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) tek parti doumlnemi boyunca elinde tuttuğu iktidarı

ccedileşitli toplumsal kesimlere dayandırmıştır Turan Guumlneş bu konuda şu değerlendirmeyi

yapmaktadır

CHPye doumlnuumlşen Muumldafaa-i Hukuk Cemiyetinin ana unsurunu

eşraf teşkil ediyordu Cumhuriyetin ccedilağdaşlaşma politikasına en yakın

sınıf da bu idi Aynı yatkınlık aydın-buumlrokratlar iccedilin de soumlz konusudur

Hatta daha doğrusu topluma getirilmek istenen yeni sosyal hayat ve yeni

kıymet huumlkuumlmleri aydın-buumlrokratların goumlruumlşleri olmuştur Cumhuriyet

youmlnetimi eşrafın yardımıyla aydın-buumlrokratların youmlnetimi olmuştur Bu

youmlnetimde toplumun diğer sınıfları halk yoktu 1946dan itibaren genel

oyla birlikte Tuumlrkiyede sosyal guumlccedillerin dengesi değişmiştir63

1950 oumlncesinde CHP halk iccedilin jandarma dayağı tahsildar baskısı ve fakirlik

demekti64 Ccedilok partili yaşamda halkın tercihinin değişmesi anormal bir durum değildi

Tuumlrkiyede aydınların ise bir youmlnetici sınıf olarak işlev uumlstlenmesi olgusu bir yandan

Osmanlı saray-buumlrokratik geleneğinin bir uzantısı olup aynı zamanda toplumda sınıf

temelindeki eksikliklerin youmlnetici guumlcuuml bir sınıf etkinliğine kavuşturarak devlet guumlcuumlnuumln bir

simgesi haline getirmiş olması ile accedilıklanabilir65 Tuumlrkiyede aydın-buumlrokratların bu goumlrece

oumlzerkliği kaynağını patrimonyal ilişki duumlzeneklerinden alan diğer Ortadoğu uumllke oumlrneklerinde

olduğu gibi toprak sahibi sınıfın guumlccedilluuml olmadığı ve ya ccediloumlkuumlş halinde bulunduğu ve

burjuvazinin yabancı ccedilıkarlarla iletişim halinde bulunduğu toplumlarda goumlruumllebilmektedir66

Oumlzetle parlamento toplum sınıfları tarafından eski rejimden koparılmış bir mevzii

olmak yerine eski rejiminmerkezin ideolojik-buumlrokratik bir manipuumllasyon aracı olarak var

olmuştu Dolayısıyla parlamento devlet dışı toplumsal oumlznelerin kazandığı bir mevzi değildi

Tuumlrkiyersquode parlamento eskiden beri esas itibariyle halkın siyasete muumldahalesini engelleme

misyonuna koşulmuş bir manipuumllasyon aracıydı67 Osmanlı doumlneminde halk yani taşra bir

63 Turan GUumlNEŞ (1983) Araba Devrilmeden Oumlnce Kaynak Yay İstanbul ss 112-113 (aktaran Hakkı UYAR Tek Parti İktidarının Toplumsal Koumlkenleri Toplumsal tarih dergisi İstanbul lthttpwwwbianetorgbianetkategorisiyaset14636tek-parti-iktidarinin-toplumsal-kokenlerigt 02042008 64 Hakkı UYAR (2008a) Tek Parti İktidarının Toplumsal Koumlkenleri 65 Işıl CcedilAKAN (2004) Tuumlrk Siyasal Hayatında Bir Aydın Profili Doğan AVCIOĞLU Akdeniz İİBF Dergisi (7) 2004 31-47 lthttpwwwakdenizedutriibfdergiSayi0706Cakanpdfgt 11 Nisan 2008 66 Mehmet TURHAN (1991) Siyasal Elitler Guumlndoğan Yayınları Ankara s148-149 67 Fikret BAŞKAYA (2008) TCrsquonin Niteliği Uumlzerine lthttpwwwozguruniversiteorgbaskaya_TC_niteligiphpgt 10 Nisan 2008


17

isyan boumllgesi idi ve mutlaka youmlnetimden uzak tutulmalıydı Cumhuriyet doumlneminde de bu

duumlşuumlnce kendisini devam ettirmişti

5 TEK PARTİ DOumlNEMİ ve CcedilOK PARTİLİ HAYATTA PARLAMENTERLERİN

SOSYAL PROFİLLERİ

Tuumlrkiye siyasal merkezinin değişim suumlrecinden kaba hatları ile bahsettikten sonra bu

unsurların tek partili ve ccedilok partili doumlnemde parlamentoya nasıl yansıdığına kısaca Tuumlrk

siyasi elitlerinseccedilkinlerin daha bilinen ifade ile parlamenterlerinmilletvekillerin ne kadar

Tuumlrk toplumunu yansıttığını sosyal profillerine bakarak anlayabiliriz

Bu boumlluumlmde parlamento uumlyelerinin -kurumlaşmaya ve profesyonelliğe- katkılarını

sağlayan ve aynı zamanda yaygın temsil olanağı sağladığı iccedilin bir ndashdemokratikleşme- oumllccediluumltuuml

kabul edilen68 ve elit dolaşımını etkileyen meslek dağılımlarını bunun yanında eğitim

cinsiyet ve yaş profillerini inceleyeceğiz

51 PARLAMENTERLERİN ldquoMESLEKrdquo DAĞILIMLARI (1920-1950)

Meslekleri gereği insanlar belirli gruplarla ilişkide bulunurlar bazı davranış kalıpları

geliştirirler baskı veya ccedilıkar gruplarına uumlye olurlar Bazı meslekler siyasi hayatın iccedilinde daha

fazla bulunurlar ve bu gibi mesleklerin mensupları siyasete siyasi kararlardan etkilendikleri

oranda katılırlar Bazı gruplar huumlkuumlmet siyasetinden diğerlerin goumlre daha fazla etkilenirler

Dolayısıyla bu grupların oumlrneğin iş adamlarının siyasete daha fazla katılmaları beklenebilir

Bu etkilenme iktisadicirc dinicirc ve ideolojik olabilmektedir69

Meslek gruplarının prestij ve statuuml youmlnuumlnden toplumun goumlzuumlnde bir yeri vardır ve her

mesleğin uumlyelerine toplum farklı değer verir Yuumlksek gelir ve eğitim gibi yuumlksek statuumldeki bir

meslek de toplumsal ve siyasal bakımdan bireye bazı ayrıcalıklar sağlar Bu etkenler

sayesinde birey siyaseti anlayarak ve yorumlayarak siyaset alanında ilerleyebilir Bunun

nedeni bu kişilerin kitlesel haberleşmeye accedilık olması ve duumlnyayı anlamaya ccedilalışmalarıdır

68 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 159 69 Taner TATAR (1997) Siyaset Sosyolojisi Turan Yayınları İstanbul s 138


18

Ccedilevrelerini ve uumllkelerini duumlzeltebileceklerine inanan bu kişiler siyaseti etkileyecek davranışlar

sergilerler70 Meslek elit dolaşım suumlrecini etkileyen bir unsurdur

Tablo (1)rsquode 1920-1950 arası 9 doumlnem Tuumlrk parlamentosunda meslek dağılımları

goumlsterilmektedir

Devlet goumlrevlilerini askerleri ve oumlğretmenleri ldquoresmi mesleklerrdquo adı altında toplarsak

bunların birinci doumlnemde parlamentonun 43rsquouumlnuuml ikinci doumlnemde 54 uumlccediluumlncuuml doumlnemde

54rsquoini oluşturduğu goumlruumlluumlr Meclisteki ldquoresmi mesleklerrdquo kesimin oranı ilk uumlccedil doumlnemde ve

beşinci doumlnemde doruk noktasına ulaşmıştır Fakat 1946 seccedilimleri sonucu oluşan

parlamentoda yani sekizinci doumlnemde 36rsquoya dokuzuncu doumlnemde ise 22rsquoye duumlştuumlğuumlnuuml

goumlrmekteyiz Dolayısıyla ccedilok partili yaşamla birlikte ldquoresmi mesleklerrdquo kategorisindeki

vekillerin oranında hissedilir bir azalma goumlruumllmektedir

ldquoEkonomik Mesleklerrdquo kesimi olarak toplayabileceğimiz ldquoticaret tarım ve bankacılık

meslek guruplarının ilk doumlnemde 19rsquou ikinci doumlnemde 14rsquouuml uumlccediluumlncuuml doumlnemde 16rsquoyı

doumlrduumlncuuml doumlnemde 22rsquoyi işaret ettiğini goumlruumlyoruz 1946rsquoda yani sekizinci doumlnemde

24rsquoe 1950rsquode 29rsquoa yuumlkseldiğini goumlrmekteyiz ldquoEkonomik Mesleklerrdquo olarak

adlandırdığımız bu kesimin parlamentodaki oranının ccedilok partili hayatla birlikte yuumlkseldiği

goumlruumlluumlr

ldquoSerbest mesleklerrdquo grubuyla hukuk doktorluk dişccedililik eczacılık veterinerlik

muumlhendislikten oluşan kategori ise birinci doumlnemde 18 ikinci doumlnem 20 uumlccediluumlncuuml doumlnem

22 sekizinci doumlnemde 35 dokuzuncu doumlnemde ise 45rsquodir Bu grupta da ccedilok partili

hayatla birlikte yuumlkseliş dikkatlerden kaccedilmamaktadır

ldquoDinsel Mesleklerrdquoin Cumhuriyetin ilk meclisindeki yuumlksek oranı ( 17) dikkatlerden

kaccedilmamaktadır Daha sonra bu koumlkenden gelen milletvekillerinde bir hayli azalma goumlze

ccedilarpmaktadır Bunun nedeni Cumhuriyetin modernleşme anlayışının din olgusuna negatif

bakışı ile ilgili olduğu duumlşuumlnuumllebilir

ldquoEkonomik ve serbest mesleklerrdquo guruplarının ldquoresmi mesleklerrdquo kesimine karşı

parlamento zemininde sağladıkları uumlstuumlnluumlk Tuumlrk toplumunun geccedilirdiği sosyo-ekomik

gelişmenin bir yansımasıdır Fakat Tuumlrk halkının meslek ve uğraşı yuumlzdeleri tam olarak

parlamentoya yansımamakta ve toplumun elitleri parlamentoda toplumsal ağırlıklarının ccedilok

70 Şaban SİTEMBOumlLUumlKBAŞI (2001) Parti Seccedilmenlerinin Siyasal Youmlnelimlerine Etki Eden Sosyoekonomik Faktoumlrler 1 Baskı Nobel Yay Ankara s 43


19

uumlstuumlnde temsil edilmektedir71 Şoumlyle ki tablo (2)rsquoye goumlre 1927 yılında toplumda kamu kesimi

oranı 16 iken bu kesimin parlamentoda temsil oranı 58rsquodir Toplumda serbest

ccedilalışanların oranı 13 iken bu kesim parlamentoya 27 oranında yansımıştır Toplumda

ekonomik kesim 127 iken parlamentoya 15 oranında yansımıştır 1927 yılında kamu

kesiminin parlamentoda yuumlksek oranda temsil edilmesi ve serbest ve ekonomik kesimin

parlamentoda duumlşuumlk oranda temsil edilmesi tek partili youmlnetiminin etkisi ve sıklıkla ifade

edilen CHPrsquonin buumlrokrasinin bir partisi olması duumlşuumlncesi ile accedilıklanabilecek bir olgu olarak

duumlşuumlnuumllebilir Tabiicirc ki ccedilok partili hayata kadar bu dağılımları etkileyen en oumlnemli unsur

adayların tek parti olan CHP tarafından belirlenmesi ve iki dereceli seccedilim tuumlm durumların

(meslek-eğitim-yaş-cinsiyet) parlamento dağılımını etkilemiştir

Kısaca Cumhuriyet doumlnemi Tuumlrk siyasi elitleri mesleksel oumlzgeccedilmiş bakımından

incelendiğinde Tuumlrk siyasi elitleri iccedilinde en etkin temsil edilen meslek grubu buumlrokrat

askerler ve oumlğretmenlerden oluşan resmi mesleklerdir Ccedilok partili doumlnemin başında ise

hukukccedilular ticaret ve sanayi koumlkenli siyasi elitler etkin konuma geccedilmiştir Bu değişiklik

Demokrat partinin seccedilimlerde toplumun geniş kesimini oluşturan serbest ve ekonomik

mesleklerde goumlrev yapanlara daha da ccedilok ilgi goumlstermesinin bir goumlstergesi olduğu gibi

toplumun sosyo-ekonomik gelişmişliğiyle de ilgilidir Bir diğer durum ise 1943rsquoe kadar ki

doumlneme kadar seccedilimlerin iki dereceli olması adayların tek parti olan CHP merkez oumlrguumltuuml

tarafından belirlenmesi siyasi elitlerin parlamento profillerini etkileyen bir durumdur Ccedilok

partili hayata geccediliş ve tek dereceli seccedilimin ilk defa uygulandığı 1946 seccedilimleriyle siyasi

elitlerin mesleksel profilleri değişmeye başlamıştır

52 PARLAMENTERLERİN ldquoEĞİTİMrdquo DURUMLARI (1920ndash1957)

Eğitim bireyin davranışlarında kasıtlı şekilde toplumsal olarak ldquoistenilenrdquo davranışlar

oluşturmayı amaccedillar Dolayısıyla eğitim sistemiyle belli bir program dahilinde belli bir sosyal

ve siyasal kuumlltuumlruumln verilmesi amaccedillanır Boumlylelikle eğitimin siyasal kanaatlerin oluşumu

gelişimi ve değişimi uumlzerinde etkileri vardır Eğitim seviyesinin yuumlkselmesiyle siyasal katılma

seviyesi de yuumlkselmektedir

71 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 159


20

Eğitimin bireyin siyasal davranışı uumlzerindeki etkisi iki şekilde ortaya ccedilıkmaktadır

Birincisi siyasal kuumlltuumlruumln duygusal ve bilişsel iccedileriğini bireye aktararak bireyin inanccedil ve

tutumlarını pekiştirebilir İkincisi eğitim duumlzeyi yuumlkselen bireyler siyasal olayların

gerccedileklerini daha iyi anlayarak olayları denetleyebilecek kapasiteye ulaşabilirler etkinlik

duyguları gelişebilir ve kendilerinin siyasal yaşamda daha etkili oldukları duygusunu

edinebilirler72

Sanayi devrimini gerccedilekleştiremediği iccedilin sosyal tabakalaşma ve sınıflaşma accedilısından

tek duumlze bir goumlruumlntuuml sergileyen Tuumlrk toplumunda eğitim youmlnetici elit kadroyu belirleyen en

oumlnemli kaynak olmuştur73

1923 yılında uumllkemizin nuumlfusunun 12 milyon civarında olduğu tahmin edilmektedir

İlkokul ccedilağındaki nuumlfusun (6 ile 11 yaş arası) ise 18 milyon civarında olmasına karşılık bu

doumlnemde okula giden toplam oumlğrenci sayısı 358548rsquodir Tuumlrkiyersquode 6 yaş uumlzerinde olup

okuma-yazma bilmeyenlerin nuumlfusa oranı 808rsquodir Bu oran erkeklerde 707 kadınlarda

ise 902 gibi ccedilok yuumlksek bir orandır Yine 1923 yılında ilkokul sayısı 4894 ortaokul sayısı

72 yuumlksekokul sayısı ise 9 adettir 1923-1938 arasında ilkokul sayısı 4894rsquoten 6700rsquoe

ccedilıkarılarak 73rsquoluumlk bir artış sağlandığı goumlruumllmektedir Ortaokul sayısında ise 29 katlık bir

artışla 214rsquoe ulaşılmıştır Bu doumlnemde yuumlksek okul sayısı ise 9rsquodan 19rsquoa ccedilıkmıştır 1923ndash1938

arasında ilkokul oumlğrencilerinin sayısı 22 kat civarında artarken ortaokul 125 kat liseler de 7

kat meslek okullarında 17 kat yuumlksek okullarda ise 27 kat civarında bir artış goumlruumllmektedir

1935rsquote uumllkenin toplam okur-yazar oranı 192 iken 1948rsquode bu oran 325rsquoe

yuumlkselmiştir74

1920ndash1957 arası parlamentosunu eğitim oranını verdiğimiz tablo (3)rsquode 62rsquolik

boumlluumlm uumlniversite mezunudur Bu oran tek partili doumlnemde (tablo 4) 682rsquodir 1920-1957

arası doumlnemde lise mezunu oranı 10 tek partili doumlnemde (tablo 4) 35rsquodur

Yukarda ki accedilıklamalar ışığında eğitilmiş asker-sivil buumlrokratların revaccedilta olduğu tek

parti youmlnetiminde parlamento bir bakıma tepeden tayinlerle oluşturulmuş bir siyasal kurum

olmuş eğitilmemiş geniş kitlelerden ise ekonomik ya da partinin yadsıyamayacağı mahalli

72 SİTEMBOumlLUumlKBAŞI Ş (2001) Age s 33 73 YUumlCEKOumlK A N (1983) Age s 178 74 Dilsad TUumlRKMENOGLU (2007) Tek Parti Doumlneminde Ulus İnşa Politikalarının Eğitim Boyutu Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi Kış 2007 5(1) 159-172 httpwwwtebdgaziedutrarsiv2007_cilt5sayi_1159-174pdf 20 Nisan 2008


21

guumlcuuml olanlar parlamentoya girebilmişlerdir75 Bu durum eğitimli olmak oumlzelikle uumlniversite

mezunu olmak (tablo 3) siyaset kurumunda belirleyici etkiye sahip olunduğunun

goumlstermektedir

53 PARLAMENTERLERİN ldquoCİNSİYETrdquo DAĞILIMLARI (1920-1950)

Buumltuumln toplumlarda cinsiyet farkından kaynaklanan rol farklılaşması sosyal hayatta

olduğu gibi siyasi hayatta da kendini goumlsterir Bu farklılaşmalar genellikle siyasi katılımın

sınırlarını erkekler accedilısından genişletmekte kadınlar accedilısından ise daraltmaktadır Kadınların

erkeklere oranla siyasete daha az katıldıkları evrensel bir olgudur Kadının roluumlnuumln aile iccedili

faaliyetlere ve eve youmlnelik erkeğin roluumlnuumln ise ev dışı duumlnyaya youmlnelik olduğu anlayışı kadını

siyasal faaliyetlerden uzak tutmaktadır76

Hal boumlyle olmakla birlikte zaten uumllkemizde parlamento her doumlnem erkek egemenliğine

sahne olmuştur Kadınlara seccedilme ve seccedililme hakkı verilmesinde sonra 1935rsquote yapılan ilk

parlamento seccedilimlerinde 399 toplam milletvekilinin 18rsquoi kadındır Bu sayı toplam milletvekili

sayısı oranının 45rsquoine tekabuumll etmektedir Bu temsil oranı 1939rsquoda 37rsquoye 1943rsquote 35rsquoe

duumlşmuumlştuumlr Ccedilok partili hayatla birlikte 1946 ve 1950 seccedilimleri sonucunda kadınların mecliste

temsil oranında goumlze ccedilarpan bir duumlşme olmuştur Bunun nedeni siyasi kurumların ve toplumun

kadına bakış accedilısı ilgili bir durumdur Siyasetin bir erkek işi olduğu duumlşuumlncesi guumlnuumlmuumlzde dahi

parlamento dağılımlarını etkilemektedir

54 PARLAMENTERLERİN ldquoYAŞrdquo DAĞILIMLARI (1920-1950)

Uumllkemizde milletvekillerinin yaş ortalamaları yuumlksek duumlzeydedir Bu Anayasadan

kaynaklanan sınırlamadan kaynaklandığı gibi toplumu sosyo-ekonomik yapısından da

kaynaklanmaktadır Tuumlrkiye Cumhuriyetinin ilk parlamentosunda (1920) milletvekillerinin

yaş ortalaması 43rsquotuumlr 1927rsquoden itibaren meclisin yaş ortalamasa yuumlkselmeye başlamış bu

yuumlkseliş 1946rsquoya kadar suumlrmuumlştuumlr 1946rsquoda bu oran 46 1950 doumlneminde ise 49rsquodur

1920-1950 arası parlamento doumlnemlerinde Tuumlrkiyersquonin yaş ortalamasının

parlamentoya yansıdığı soumlylenemez Oumlrneğin Tuumlrkiyersquonin 1935 yılına ait nuumlfus piramidine

75 YUumlCEKOumlK N A (1983) Age s 178 76 TATAR T (1997) Age s 128-129


22

(şekil-1) goumlre toplumda 40 yaş altı nuumlfus toplam nuumlfusun yarısını oluşturmaktadır Fakat

1935 yılı parlamento yaş ortalaması 52rsquodir Grafik (3) incelendiğinde bunun en oumlnemli

nedenleri parlamentolarda vekillik anlamında eski uumlyelerin uumlyeliklerini devam ettirmeleri ve

siyasetin daha olgun yaşlarda yapılabilecek bir olgu olarak hem siyasal oumlrguumltlenmelerde hem

de toplum nazarında itibar goumlrmesi olduğu duumlşuumlnuumllebilir Genccedillerin bu oumlrguumltlerde ve

toplumda itibar goumlrememesi yaş ortalamasının yuumlksek olmasına sebebiyet vermiştir

6 DEĞERLENDİRME VE SONUCcedil

Osmanlı devletinin aşırı merkeziyetccedili yapısından ve Osmanlı devlet anlayışından

kaynaklanan nedenlerden oumltuumlruuml devlet kendisinin altı yuumlzyıl devamını sağlayacak bir devlet

oumlrguumltuuml kurmuştur Bu oumlrguumltte en oumlnemli unsur fethedilen balkan topraklarından kuumlccediluumlk yaşta

devşirilen Hıristiyan ccedilocukları olmuştur Bu ccedilocuklar ccedilok sıkı bir eğitimden geccedilirilerek

devletin en oumlnemli pozisyonlarına kadar ilerleyebilmekteydiler Devlet kendisine gelebilecek

en buumlyuumlk tehlikeyi Tuumlrk ailelerinden gelebilecek duumlşuumlncesi ile Muumlsluumlman Tuumlrk unsurları her

zaman youmlnetimden uzak tutmaya gayret goumlstermiş ve bunu tanzimata kadar başarabilmiştir

Fakat tanzimatla birlikte modernleşme ccedilabaları başlayınca yerel unsurlar da youmlnetimde soumlz

sahibi olmaya başlamıştır 19 yuumlzyılın sonlarına doğru uumllkede yeni bir elit grup ortaya ccedilıkmış

ve genel perspektifte elit dolaşımına (ccedilıkışı farklı olsa da) uygun olarak eski elitlerin yerini

almıştır Kendilerine ldquoYeni Osmanlılarrdquo adını veren bu gurup uluslararası gelişmeleri de

arkalarına alarak padişaha Osmanlı devletinin ilk yazılı anayasasını ilan ettirerek devletin

parlamenter sisteme geccedilmesine neden olmuşlardır 1877rsquode yapılan ilk seccedilimler sonucunda

parlamenterler devlet youmlnetimine katılmaya başlamışlardır Fakat Parlamenter sistem pek

uzun suumlrmemiş OsmanlındashRus savaşını bahane eden padişah tarafından rafa kaldırılmıştır

Parlamento daha sonra 1909 yılında tekrar accedilılsa da birinci duumlnya savaşın ortalarında tekrar

kapanmak zorunda kalmıştır 1920rsquode yeni Tuumlrk Devletinin kurulması ile tekrar accedilılmış ve

guumlnuumlmuumlze kadar birkaccedil istisna dışında hep accedilık kalmıştır

Osmanlı devleti youmlnetiminden Cumhuriyete geccediliş noktasında yeni Tuumlrk Devleti son

yuumlzyılı modernleşme sancıları ve arayışları ile geccediliren bir toplum devralmış Cumhuriyet

kurulduğunda ilk anda gerekli olan youmlnetim oumlrguumltuuml eğitim sistemi mali sistem parlamenter

sistem ve ccedileşitli siyasi kurumlar Osmanlı devletinden miras kalmıştı Cumhuriyetin aydın ve


23

yetişmiş insan kadroları da yine Osmanlı devleti buumlrokrasisinden intikal etmişti Osmanlı

devleti doumlneminde yaşanan modernleşme suumlreci daha ccedilok bir tecruumlbe olarak Cumhuriyete

aktarılmıştı Osmanlı devletinden Cumhuriyete intikal eden belki de en oumlnemli ldquotecruumlberdquo

parlamento kurumuydu Parlamentolar toplumların sosyo-ekonomik yapılarının bir

goumlstergesiydi ve iccedilinde yer aldıkları toplumun ekonomik-sosyal yapısından şekillenmekteydi

1920-1950 yılları arası Parlamentonun toplumsal koumlkeninin incelendiği bu ccedilalışma

hem toplumunun iktidar yapısının daha iyi anlaşılabilmesi hem de uumllkede yaşanan birccedilok

toplumsal ve siyasi gelişmelerin daha iyi değerlendirmesi bakımından buumlyuumlk oumlnem taşır

Oumlzelikle 1877rsquoden 1943rsquoe kadar ki doumlnemde seccedilimlerin iki dereceli olması nedeniyle ikinci

seccedilmenlerin toplumsal koumlkenlerinin oumlneminin buumlyuumlk olduğunu altını ccedilizmek gerekir Bunun

yanında ikinci seccedilmenlerin nasıl seccedilildikleri ayrı araştırılması gereken bir konudur 1877rsquoden

1943rsquoe kadar parlamentoya seccedililenlerin daha ccedilok toplumun uumlst katmanından iyi eğitilmiş

asker-buumlrokrat kesim olduğunun da altını ccedilizmek gerekir Bu durumun ccedilok partili doumlnemde

1946-1950 seccedilimlerinde buumlyuumlk bir oranda değiştiği ikinci seccedilmene ihtiyaccedil duymayan

seccedilmenlerin kendi profillerine daha uygun parlamenteri parlamentoya taşıdığını

soumlyleyebiliriz Parlamento eğitimin giderek yaygınlaşması ile tek etkili silahları eğitim olan

asker-sivil buumlrokratların tekelinden kurtulmuş bu nedenle parlamentoya toplumun her

kesiminden kişiler girmeyi başarmıştır

Genel olarak değerlendirildiğinde toplumların iktidar yapıları yaş eğitim cinsiyet

meslekler ve diğer kriterler bakımından eşitsizlikccedili bir goumlruumlnuumlm sergilediği aşikardır 1920-

1946 arası yıllarda kapsayan tek partili doumlnemde de 1946 sonrası ccedilok partili doumlnemde de

parlamenterler arasında orta ve ortanın uumlstuuml yaştaki uumlniversite mezunu asker-sivil buumlrokrat-

youmlnetici koumlkenli erkeklerin oumlteki toplum kesimlerine oranla daha etkin bir şekilde

parlamentoya seccedilildikleri goumlruumllmektedir Bu olguda tek partili doumlnem ve ikinci seccedilmen

uygulaması meslek yaş eğitim ve cinsiyet gibi kategorizasyonunun tuumlmuumlnuuml derinden

etkileyen bir unsur olduğu gerccedileği goumlzden kaccedilırılmaması gereken bir olgudur


24

EKLER

Tablo (1) () Milletvekillerinin meslekleri Meslek TBMM Doumlnemleri

1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)

Resmi Meslekler 43 54 54 45 58 47 47 36 22 Serbest Meslekler 18 20 22 22 24 27 31 35 45 Ekonomik Meslekler 19 14 16 22 19 19 16 24 29 Dinsel Meslekler 17 7 4 3 3 2 1 1 1 Diğer 4 4 5 7 5 5 4 3 4

Kaynak Ergun OumlZBUDUN (1995) Tuumlrkiyersquode Devlet Seccedilkinleri ve Demokratik Siyasal Kuumlltuumlr iccedilinde Tuumlrkiyersquode Demokratik Siyasal Kuumlltuumlr Ankara Tuumlrk Demokrasi Vakfı yayınları Ankara s 11

Devlet goumlrevlilerini askerleri oumlğretmenleri iccediline alır Avukat muumlhendis eczacı doktor veteriner muumlhendis gibi meslekleri iccediline alır Ticaret tarım ve bankacılık sektoumlrlerinde kişileri iccediline alır Gazeteciler bu kategoriye dahildir

Tablo (2) 15 yaş ve Uumlstuumlndeki Tuumlrk Erkek Nuumlfusunun Meslek Dağılım yuumlzdeleri ve Meslek

Gruplarının Parlamentoya Yuumlzde Olarak Yansıması

Toplumda Kamu ()

Parlamentoda kamu ()

Toplumda Serbest ()

Parlamentoda Serbest ()

Toplumda Ekonomik ()

Parlamentoda Ekonomik ()

1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24

Tarım ccedilok geniş kuumlccediluumlk koumlyluuml tabanı nedeni ile dahil edilmemiştir Kaynak A YUumlCEKOumlK Age s 179 Tablo (3)

1920ndash1957 PARLAMENTOLARINDA MİLLETVEKİLLLERİNİN EĞİTİM DUumlZEYLERİ ORTALAMASI

Tuumlr Uumlniversite Lise Orta İlk Oumlzel Medrese Bilinmeyen

62 10 9 2 2 1 15 Kaynak A YUumlCEKOumlK Age s 179


25

Tablo (4)

Tek parti Doumlnemi Milletvekillerinin Eğitim Duumlzeyleri ve Yabancı Dil Bilme Durumları77

Eğitim Duumlzeyi () Yabancı Dil Durumu ()

Doumlnemler Uumlniversite Lise Ortaokul İlkokul Bir İki Uumlccedil Doumlrt Bilmiyor Yabancı dil ortalaması

Tek partili doumlnem 682 35 123 43 437 217 94 27 213 13

Tablo (5)78

Seccedilim yılı ve cinsiyete goumlre milletvekili sayısı ve Meclisteki temsil oranı 1935ndash1950

Parlamento Doumlnemi

Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()

Kadın Temsil oranı ()

1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06

77 Ali ARSLAN (2005) Agm 78Seccedilim yılı ve cinsiyete goumlre milletvekili sayısı ve Meclisteki temsil oranı 1935-2007 httpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=1898amptb_id=2 23 Nisan 2008


26

Grafik (1) Tuumlrk parlamentosunda meslek dağılımları ()

(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler

Serbest MesleklerEkonomik Meslekler

Dinsel Meslekler

Diğer

Kaynak Ergun OumlZBUDUN (1995) Agm s 11rsquoden uyarlanmıştır

Grafik (2) 1920ndash1957 PARLAMENTOLARINDA MİLLETVEKİLLLERİNİN EĞİTİM DUumlZEYLERİ

ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70

Uumlniversite Lise Orta İlk Oumlzel Medrese Bilinmeyen

Kaynak A YUumlCEKOumlK Age s 179rsquodan uyarlanmıştır


27

Grafik (3) Ortalama yaş (1920ndash1950)

0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Eski UumlyelerTuumlm UumlyelerYeni uumlyeler

Kaynak A YUumlCEKOumlK Age s 183rsquoten uyarlanmıştır

Şekil (1) Tuumlrkiye Nuumlfus Piramidi-193579

79Ahmet İCcedilDUYGU Tuumlrkiye-AB İlişkileri Bağlamında Nuumlfus ve Goumlccedil lthttpwwwkuedutrfilescorporatesunum_aicduygupptgt 25 Nisan 2008

100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar

BERKES N (2003) Tuumlrkiyersquode Ccedilağdaşlaşma 5 Baskı İstanbul Yapı Kredi Yayınları

BOTTOMORE T (1970) Seccedilkinler ve Toplum CcedilevErol MUTLU Guumlndoğan Yayınları Ankara CANGIZBAY K (2000) Hiccedil kimsenin Cumhuriyeti 1 Basım Ankara Uumltopya Yayınları CEM İ (1979) Tuumlrkiyersquode Geri Kalmışlığın Tarihi 7 Baskı İstanbul Cem Yayınevi ERDOĞAN M (2003) Tuumlrkiyersquode Anayasalar ve Siyaset Ankara Liberte Yayınları

GUumlNEŞ T (1983) Araba Devrilmeden Oumlnce İstanbul Kaynak Yayınları HANİOĞLU Ş (2000) ldquoSiyasal Temsil Olayının Osmanlı İmparatorluğundaki Yerirdquo

(Ed Ersin KALAYCIOĞLU Ali Yaşar SARIBAY) Tuumlrkiyersquode Politik Değişim ve

Modernleşme Alfa 629 Dizi No 023 İstanbul s 246-251

KALAYCIOĞLU E (1984) Ccedilağdaş Siyasal Bilim İstanbul Beta Basım Yayım Dağıtım

KAPANİ M (2002) Politika Bilimine Giriş 14 Baskı Ankara Bilgi Yayınevi KIRAY M (1999) Sosyal Bilimler ve Sosyal Değişme 1 Baskı İstanbul Bağlam Yayıncılık KOumlKER L (2004) Modernleşme Kemalizm ve Demokrasi 8 Baskı İstanbul İletişim Yayınları KUumlCcedilUumlK A (2005) ldquoTuumlrkiyersquode Anayasalar ve Anayasacılık Hareketlerirdquo (Ed Selahattin BAKAR Ahmet KARADAĞ Adnan KUumlCcedilUumlK) 21 Yuumlzyılın Eşiğinde Tuumlrkiyersquode Siyasal Hayat 1 Cilt Aktuumlel Yayınları İstanbul MARDİN Ş (2000) ldquoTuumlrk Siyasasını Accedilıklayabilecek Bir Anahtar Merkez-Ccedilevre İlişkilerirdquo Der Ersin KALAYCIOĞLU Ali Yaşar SARIBAY Tuumlrkiyersquode Politik Değişim ve Modernleştirme Alfa 629 Dizi No 023 ss 79-105 İstanbul Alfa Yayımcılık MOSCA G (1939) The Ruling Class New York McGraw Hill PARETO V (1968) The Rise and Fall of the Elites New Jersey The Bedminster ORTAYLI İ (1978) ldquoİlk Osmanlı Parlamentosu ve Osmanlı Milletlerinin Temsilirdquo Der

Raci KILAVUZ ldquoArmağanrdquo Kanun-u Esasi-nin 100 Yılı ss 147-169 Ankara Sevinccedil Matbaası


29

ORTAYLI İ (2006) Osmanlıyı Yeniden Keşfetmek Timaş Yayınları İstanbul OumlZBUDUN E (1995) ldquoTuumlrkiyersquode Devlet Seccedilkinleri ve Demokratik Siyasal Kuumlltuumlrrdquo iccedilinde Tuumlrkiyersquode Demokratik Siyasal Kuumlltuumlr Ankara Tuumlrk Demokrasi Vakfı Yayınları SİTEMBOumlLUumlKBAŞI Ş (2001) Parti Seccedilmenlerinin Siyasal Youmlnelimlerine Etki Eden Sosyoekonomik Faktoumlrler 1 Baskı Ankara Nobel Yayınları TANOumlR B (2002) Osmanlı-Tuumlrk Anayasal Gelişmeler 8 Baskı İstanbul Yapı Kredi Yayınları TEKİN Y ve CcedilİFTCcedilİ S (2007) 1877rsquoden Guumlnuumlmuumlze Tuumlrkiyersquode Parlamento Ankara Siyasal Kitabevi TURHAN M (1991) Siyasal Elitler Ankara Guumlndoğan Yayınları TUumlRKOumlNE M (2006) ldquoSeccedilkinler ve Aydınlarrdquo Siyaset 4 Baskı Ankara Lotus Yayınevi TATAR T (1997) Siyaset Sosyolojisi Turan Yayınları İstanbul YUumlCEKOumlK N A (1983) Siyaset Sosyolojisi Accedilısından Tuumlrkiyersquode Parlamentonun Evrimi Ankara Ankara Uumlniversitesi Siyasal Bilgiler Fakuumlltesi Yayınları 533 Dergiler ARSLAN A (2007b) ldquo1995rsquoten Guumlnuumlmuumlze Tuumlrk Siyasi Elitlerinin Sosyolojik Analizirdquo Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi ISSN 1303-5134 Cilt 4 Sayı 1 Yıl ss 1-17 ARSLAN A (2003a) ldquoEşitsizliğin Teorik Temelleri Elit Teorisirdquo Kocaeli Uumlniversitesi Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi (6) 2003 2 115-135 İnternet Kaynakları

ACUN F Osmanlırsquodan Tuumlrkiye Cumhuriyetine Değişme ve Suumlreklilik

lthttpwwwhistoryhacettepeedutrarchivecontinuityandchangehtmgt 02

Nisan 2008

ARSLAN A (2007a) Elit Teorisi Perspektifinden Ccedilanakkale Milletvekillerinin Sosyolojik Profilleri Sosyal Bilimler Enstituumlsuuml Dergisi Sayı 22 Yıl 20071 (1-22) lthttpsbeerciyesedutrdergisayi_221-20(1-2220syf)pdfgt 14 Nisan 2008

ARSLAN A (2005) Tek Ve Ccedilok Partili Doumlnemlerde Tuumlrk Siyasi Elitlerinin Toplumsal Profillerinin Karşılaştırmalı Analizi ZKUuml Sosyal Bilimler DergisiCilt 1 Say 2 2005 s 53-66


30

lthttpiibfkaraelmasedutrsbdMakale_OzetleriC4B0kinci20SayC4B1daki20Makale20C396zetleriD20Ali20Aslanpdfgt 14 Nisan 2008

ARSLAN A (2003b) Modern Tuumlrk Askeri Elitlerinin Oluşumu Ve Ordu Din İdeoloji Ve Siyaset İlişkisi

lthttpwwwstradigmacomturkceekim2003makale_06htmlgt 14 Nisan 2008 BAŞKAYA F (2008) TCrsquonin Niteliği Uumlzerine lthttpwwwozguruniversiteorgbaskaya_TC_niteligiphpgt 10 Nisan 2008 CcedilAKAN I (2004) Tuumlrk Siyasal Hayatında Bir Aydın Profili Doğan AVCIOĞLU Akdeniz İİBF Dergisi (7) 2004 31-47

lthttpwwwakdenizedutriibfdergiSayi0706Cakanpdfgt 11 Nisan 2008

İCcedilDUYGU A Tuumlrkiye-AB İlişkileri Bağlamında Nuumlfus ve Goumlccedil lthttpwwwkuedutrfilescorporatesunum_aicduygupptgt 25 Nisan 2008

TUumlRKMENOGLU D (2007) Tek Parti Doumlneminde Ulus İnşa Politikalarının Eğitim Boyutu Tuumlrk Eğitim Bilimleri Dergisi Kış 2007 5(1) 159-172

lthttpwwwtebdgaziedutrarsiv2007_cilt5sayi_1159-174pdfgt 20 Nisan 2008 Seccedilim yılı ve cinsiyete goumlre milletvekili sayısı ve Meclisteki temsil oranı 1935-2007 lthttpwwwtuikgovtrPreHaberBultenleridoid=1898amptb_id=2gt 23 Nisan 2008 UYAR H (2008a) Tek Parti İktidarının Toplumsal Koumlkenleri Toplumsal tarih dergisi İstanbul

lthttpwwwbianetorgbianetkategorisiyaset14636tek-parti-iktidarinin-toplumsal-kokenlerigt 02042008

UYAR H (2008b) Tuumlrkiyersquode Tek Parti Doumlneminde Chprsquonin Toplumsal Koumlkenleri İkinci Seccedilmenler Oumlrneği (1935)

lthttpkisideuedutrhakkiuyar7pdfgt 20 Nisan 2008

Tezler SESLİ M (2006) Yuumlruumltmenin Başı Olarak Cumhurbaşkanının Hukuki Konumu

Yayımlanmamış Yuumlksek Lisans Tezi Gaziosmanpaşa Uumlniversitesi Sosyal Bilimler

Enstituumlsuuml Tokat


2

developments the more objective assessment can be made in a manner of the parliamentary

political elite of the social origins are of great importance to know Parliament as in all other

institutions of society social structure and a result of the socio-political reflection For this

reason in our study between 1920-1950 of the theoretical infrastructure neglected the social

profile of the Turkish political elite has been trying to explain

Keywords Parliament Parliamentarian Elite Political Elite

1GİRİŞ

Siyasetin en temel sorunu Devlet ile o devletin ccedilatısı altında yaşayan insanların

ilişkilerini duumlzenlemektir Bu ilişkiyi duumlzenlemek iccedilin de toplum uumlzerinde egemenlik kuracak

bir guumlce ihtiyaccedil vardır İşte bu guumlce toplumdaki herkesin sahip olamayacağına goumlre diğer bir

ifade ile eşitler arasında birincilerin bu guumlce diğerlerinden daha fazla sahip olacağına goumlre bu

guumlccedil bazı grup ve kişiler tarafından yerine getirilecektir Oumlnceleri bu guumlce kralpadişah tek

başına zamanla yardımcıları ile hacirckimken guumlnuumlmuumlzde parlamento ccedilatısı altında uumllkelerinin

her tuumlrluuml siyasi-sosyal-ekonomik ilişkilerini duumlzenleyen kişilerelitlerseccedilkinler toplumun

diğer kesimlerine oranla daha ccedilok soumlz sahibidir

Uumllkemizde parlamento diğer Avrupa devletleri ile karşılaştırıldığında geccedil oluşmuş bir

kurumdur 19 yuumlzyılın son ccedileyreğinde sadece padişahın yetkilerini yazılı hale getiren bir

anayasa ile ortaya ccedilıkmış bir kurum olan parlamento ccedilok budunlu bir imparatorluğa sahip olan

Osmanlı İmparatorluğursquonda ilk kurumsallaşmasında millet sisteminin bir sonucu olarak etnik

temelli olmuştur Bu kurum daha sonraki yıllarda siyasi karışıklıklar toplumsal olaylar ve

savaş gibi nedenlerle kapanmış ise de 1920rsquode Ankararsquoda yeni Tuumlrk Devletinin kurulması ile

birkaccedil kesinti istisna hariccedil guumlnuumlmuumlze dek gelmiştir

Osmanlı imparatorluğunda patrimonyal devlet anlayışının sonucu olarak otorite

mutlak guumlce sahip bir sultanın elinde toplanmış o da bu otoriteyi asker ağırlıklı kamu

goumlrevlileri youmlnetici sınıf ve saray mensuplarından oluşan elit bir zuumlmre ile kullanmıştır

Toplumsal karar verme suumlrecinin en uumlst konumunda bulunan bu elitseccedilkin sınıf karar verme

suumlrecini youmlnlendirme ve şekillendirme araccedillarını da ellerinde bulundurarak egemenliklerini

imparatorluk yıkılına kadar suumlrduumlrmuumlşlerdi Fakat yeni kurulan Tuumlrk devletinde ise youmlnetim

oumlrguumltuuml eğitim sistemi mali sistem parlamenter sistem siyasi parti geleneği ccedileşitli siyasi

kurumlar Cumhuriyetin aydın ve yetişmiş insan kadroları da Osmanlıdan miras kalmıştı


3




























4



























5












incelenebilir10
















6











yaş vs dir
















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















3




























4



























5












incelenebilir10
















6











yaş vs dir
















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















4



























5












incelenebilir10
















6











yaş vs dir
















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















5












incelenebilir10
















6











yaş vs dir
















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















6











yaş vs dir
















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















7










iccedilermiyordu



















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















8

























9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















9













sona erdi













10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















10






























11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















11
































12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















12





seccedililecekti43























13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















13


devam etmişti




























14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















14






























15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















15





























16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















16



yapmaktadır

























17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















17




SOSYAL PROFİLLERİ























18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















18




goumlsterilmektedir













goumlruumlluumlr















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















19






























20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















20






edinebilirler72















yuumlkselmiştir74









21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















21



goumlstermektedir


























22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















22































23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















23




























24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















24

EKLER


1 (1920)

2 (1923)

3 (1927)

4 (1931)

5 (1935)

6 (1939)

7 (1943)

8 (1946)

9 (1950)






Toplumda Kamu ()


Toplumda Serbest ()




1927 16 58 13 27 127 15 1945 101 37 15 38 174 24






25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















25

Tablo (4)





Tablo (5)78



Toplam Parlamenter

Sayısı Erkek

Temsil oranı ()


1935 399 381 955 18 45 1939 429 413 963 16 37 1943 455 439 965 16 35 1946 465 456 981 9 19 1950 487 484 994 3 06



26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















26


(1920-1950)

0

10

20

30

40

50

60

70

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950

Resmi Meslekler


Dinsel Meslekler

Diğer



ORTALAMASI

0

10

20

30

40

50

60

70




27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















27


0

10

20

30

40

50

60

1920 1923 1927 1931 1935 1939 1943 1946 1950





100 80 60 40 20 00 20 40 60 80 100

75+

70-74

65-69

60-64

55-59

50-54

45-49

40-4435-39

30-34

25-29

20-24

15-19

10-15

5-9

0-4


28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















28

KAYNAKCcedilA

Kitaplar










29




Nisan 2008




30















29




Nisan 2008




30















30














türk siyasi elitlerin toplumsal kökeni (1920–1950)temelli olmuştur. bu kurum daha sonraki...

Documents