türkiye‟de kadınların İgücüne katılımı nitel aratırma...

23
GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009 Türkiye‟de Kadınların İşgücüne Katılımı Nitel Araştırma Raporu

Upload: others

Post on 30-Oct-2019

3 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Türkiye‟de Kadınların İşgücüne Katılımı

Nitel Araştırma Raporu

Page 2: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

2

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Amaçlar ve Yöntem

Bu araştırmanın temel amacı, Türkiye’de kentsel alanlardaki kadınların işgücüne katılımın düzeyinin düşük

olmasının sebeplerini bulmaktır.

Kilit araştırma konuları şunlardır:

• Kentlerdeki eğitim düzeyi düşük kadınların neden çalışmadığını ve/veya çalışmayı bıraktığını anlamak

• İnaktivitenin kültürel perspektiflerini anlamak

Yöntem:

• 12-23 Şubat 2009 tarihleri arasında, her birinde 4-5 katılımcının olduğu toplam 8 mini odak grubu

görüşmesi ve 9 ev ziyareti gerçekleştirilmiştir..

• Grup görüşmeleri GfK Türkiye’nin İstanbul’daki stüdyo ofislerinde (arkasını gösteren ayna ile izleme

olanağı bulunmaktadır) gerçekleştirilmiştir. Ev ziyaretleri katılımcıların evlerinde gerçekleştirilmiştir.

• Grup görüşmeleri yaklaşık 2 saat sürmüştür; derinlemesine görüşmeler ise yaklaşık 1 saat sürmüştür.

• Katılımcılara araştırmaya katılmaları için teşvikler verilmiştir.

• Kayıt aşaması telefon görüşmeleri yoluyla gerçekleştirilmiştir. GfK Türkiye, Türkiye Pazarlama ve

Kamuoyu Araştırmacıları Derneğine üye saha kuruluşları ile çalışmaktadır. Saha çalışmalarından önce,

GfK Türkiye bir saha çalışmaları bilgi notu ve telefon görüşmeleri sırasında her bir katılımcıya

uygulanan tarama formu hazırlamıştır. Sadece projeye uygun katılımcılar davet edilmiştir.

• Görüşmelere; i) aktif olmayan , ii) eğitimsiz, ve iii) iyi iletişlim becerileri sergileyen katılımcılar davet

edilmiştir.

• Dolayısıyla, örneklem Türkiye nüfusunu temsil ETMEMEKTEDİR – bu nitel çalışmaların bir kısıtıdır.

Page 3: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

3

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Örneklem Büyüklüğü ve Bileşimi

Bu araştırma için, aşağıda açıklanan gruplar ile 8 adet mini odak grubu görüşmesi yapılmıştır.

1

C2DE,

SES

18-24 Evli ve Bekar (katılımcıların 2’si)

Aktif değil, en

az 3 ay önce işi

bırakmış

225-35

Evli ve çocuklu & evli ve çocuksuz (katılımcıların en

az biri)

336-45

Evli ve 6 yaş altı çocuk sahibi & evli ve çocuksuz

(katılımcıların en fazla 2’si)

4

C2DE,

SES

18-24 Evli & Bekar (katılımcıların 2’si)

Aktif değil, daha

önce hiç

çalışmamış

5 25-35

Evli ve çocuklu & evli ve çocuksuz (katılımcıların en

az biri)

6 36-45

Evli ve 6 yaş altı çocuk sahibi & evli ve çocuksuz

(katılımcıların en fazla 2’si)

7C2DE,

SES

18-30Kadın katılımcıların kocaları

8 31-45

Toplam 8 Mini odak grubu görüşmesi

Page 4: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

4

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Örneklem Büyüklüğü ve Bileşimi

Bu araştırma için 9 ev ziyareti gerçekleştirilmiştir:

1

C2DE,

SES

18-24 Evli ve çocuklu

Aktif değil, en

az 3 ay önce işi

bırakmış

2 25-35 Evli ve çocuksuz

3 25-35 Evli ve çocuklu

4 25-35 Evli ve çocuklu

5 36-45 Evli ve çocuklu

6 36-45 Evli ve çocuklu

7

C2DE,

SES

18-24 BekarAktif değil, daha

önce hiç

çalışmamış

8 18-24 Evli ve çocuklu

9 36-45 Evli ve çocuklu

Toplam 9 ev ziyareti

Page 5: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

5

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• Katılımcılar, toplumda kadınların çalışmasına ilişkin yaklaşımın son on yılda

olumlu yönde bir değişim olduğunu ifade etmiştir.

• Katılımcılar, ekonomik koşulların değişmesi ile birlikte, tek bir gelir ile aileyi

geçindirmenin güçleştiğini, dolayısıyla eve ekmek getiren baba dışındaki diğer

aile fertlerinin de ailenin geçinmesine destek olmak için işgücü piyasasına

girmek zorunda kaldığını belirtmektedir.

• “Kayınvalidem, „ben çalışamadım, sen çalış‟ diyor.”

• “Artık kırsal bölgelerdeki kadınlar bile çalışıyor.”

• “Bir erkek tek başına bir çocuğun masraflarını bile karşılayamaz.”

• “Bence bu normal karşılanıyor. İnsanların bir kadının çalışmasının sebeplerini

sorgulayacağını düşünmüyorum; çünkü herkes bunun meşru olduğunu ve

ailesine destek olmaya çalıştığını biliyor.”

Toplumun çalışan kadınlara bakışı

Page 6: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

6

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• Kadınlar aile uyumunun korunması ve kararların birlikte alınması gerektiğine

inanıyor. Kadınlar kendilerini birbirine bağlı bir çiftin parçası olarak görüyor,

dolayısıyla kocalarının rızasını almaları gerektiğine inanıyorlar.

• Kadınlardan hiçbiri kocalarının rızasını almadan çalışmayı düşünmüyor, aksi

takdirde aile uyumunun bozulacağına inanıyor.

• “Bu karar koca ile birlikte alınmalıdır. Aynı evde yaşıyorsunuz, bir hayatı

paylaşıyorsunuz.”

• “Kadınlar tek başlarına karar alamazlar.”

• “Ailenin paraya ihtiyacı varsa, kocası ne derse desin kadın çalışmalıdır;

çünkü çocukların geleceği söz konusudur.”

• “Hayat müşterektir ve bunu bozmaya değmez”

Kadınların çalışma kararı alma yeteneği

Page 7: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

7

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

“Ev kadınlarını” anlamak - Kadınların Gözünden

• “Kocanız sizi aldatsa bile, siz kocanıza sadık kalmalısınız” (daha önce çalışmış bir

kadın)

• “Evde hep yalnızım; komşularımla ve akrabalarımla çok az temas kuruyorum.

Dolayısıyla, yabancılarla birlikte olduğumuz sosyal ortamlarda kendime güven

hissetmiyorum ..” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• “Ev kadını olmak tekdüze bir hayata sahip olmak anlamına geliyor. Her gün aynı

şeyleri yapıyorsunuz. Kimse sizi takdir etmiyor. Üstelik, bir şey eksik olduğunda

kocanız bundan şikayet ediyor ve “bütün gün ne yaptın?” diyerek yaptığınız işleri

küçümsüyor. Çocuklar hep annelerinden bir şeyler bekliyor, babalarından değil”

(daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• Erkeklerin çoğunluğu ev kadınlığını kolay bir iş olarak algılıyor, hatta bütün gün

evde yattıklarını düşünüyor. Bazıları çocuk bakımının yorucu bir iş olduğunu kabul

ediyor, ancak çocuk bakımı kadınların doğası ile ilişkilendirilen bir iş olarak

görüldüğünden dolayı, yine de gerçek bir iş olarak algılanmıyor.

Page 8: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

8

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Bir meslek sahibi olan “çalışan kadınları” anlamak – Kadınların Gözünden

• “Eğer kadın ekonomik bağımsızlığa sahip ise, bir “bayan” gibi yaşar. Güzel

kıyafetler giyer, bakımlı görünür. Hafta sonlarında dışarıda yemek yer, farklı

yerlere seyahat eder, sinemaya gider, vs. Tatile çıkar, hayatını dolu dolu yaşar”

(daha önce hiç çalışmamış yaşlı bir kadın)

• “Eğer iyi bir pozisyonda çalışıyorsa, kaynanasına veya kocasına her şeyi açıklamak

zorunda değildir. Daha güçlüdür. Hayatını özgürce yaşar. İstediği şeyi yapar.

Etraftaki insanlar ona saygı gösterir.” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• “Çalışan kadınlar dışarıda nasıl düzgün davranılacağını bilir. İnsanlarla sosyal

etkileşime girmek, yeni dostluklar kazanmak ve ihtiyaçlarını kendisi karşılamak

için öz güvene sahiptir.” (daha önce çalışmış bir kadın)

• “Ev işlerinde kocasından yardım alır. Kocası ona hoşgörülü davranır ve bu durum

onu memnun eder” (daha önce çalışmış bir kadın)

• “Kararlar koca ile birlikte alınır. İlişkilerde eşitlik olur. Bir şey söylemek istediği

zaman çekinmez. Kendine saygısı olur” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

Page 9: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

9

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• “Çalışır ve kazandığı parayı kendine ayıramaz. Parayı kocası alır. Çalıştığınızla

kalır ve karşılığında elinde hiçbir şey kalmaz. Bu durum insanı yorar.” (daha önce

hiç çalışmamış yaşlı bir kadın)

• “En azından hafta sonları gezmek ve arkadaşlarını ziyaret etmek için bağımsızlığı

oluyor.” (daha önce çalışmış bir kadın)

• “Temizlikçi olarak işe gitmek için sabah erken uyanmak zorundasınız; sonra eve

geliyorsunuz ve evdeki işleri yapıyorsunuz. Gece çok geç saatlerde yatıyorsunuz.

Ertesi sabah erkenden uyanmak çok zor oluyor. Zaman içinde tükeniyorsunuz.”

(daha önce hiç çalışmamış genç bir kadın)”

• “Sıkıntılı, sinirli ve çocuklara karşı hoşgörüsüz oluyorsunuz.” (daha önce çalışmış

bir kadın)

• “İşte başkaları size iyi davranmıyor; dolayısıyla aşağılık hissine kapılıyorsunuz”

(daha önce hiç çalışmamış yaşlı bir kadın)

Niteliksiz bir işe sahip “çalışan kadınları” anlamak – Kadınların Gözünden

Page 10: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

10

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• “Bir bayanın evinde yaklaşık 1 yıl hizmetçi olarak çalıştım. Yol paramı vermedi

ancak çok iyi biriydi. Kendi evinin benim de evim olduğunu söylüyordu. Ancak, çok

uzak olduğu için işi bırakmak zorunda kaldım,; evi Ulus‟taydı...” (daha önce

çalışmış bir kadın)

• “Çocuğuma kayınvalidem bakıyordu. Ancak yaşlıydı; küçük bir çocuğa bakmak

onun için zorlaşmıştı. Onun da ötesinde, çocuğum beni özlüyor ve

yaramazlaşıyordu. Dolayısıyla, işi bırakmak zorunda kaldım. Şimdi çocuktan

dolayı tekrar çalışmaya başlayamıyorum.” (daha önce çalışmış bir kadın)

• “Şu anda birçok iş fırsatı var ancak kocam çalışmama izin vermiyor; çünkü çok

uzun fazla mesai yapmak gerekecek ve işyeri çok uzak” (daha önce çalışmış 33

yaşında evli bir kadın)

• “Ekonomik kriz sebebiyle işimden oldum. Çalışmak istiyorum ama bu aralar hiç iş

yok.” (daha önce çalışmış 18-24 yaş grubunda bir kadın)

Çalışmama Sebepleri

Page 11: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

11

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• “Günde iki saat çalışacağım bir aşçılık işi buldum. Ben 40 yaşındayım ve dört

çocuğum var. Ama babam karşı çıktı. Beni büyüttüğünü ve evlendirdiğini ve her

zaman desteklediğini söyledi; kocam nasıl evini geçindirtemezdi ve beni

çalıştırmayı düşünebilirdi... Kocamdan önce, babam asla çalışmama izin

vermeyecektir!!! (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• “Keşke okuyabilseydim. Lise mezunu olsaydım düzgün bir özgeçmişim olurdu ve

iyi bir iş bulabilirdim. Bugün eğitimimi sorduklarında “ilkokul mezunu” derken

kendimi çok rahatsız hissediyorum” (daha önce hiç çalışmamış yaşlı bir kadın)

• “Ben de çalışmayı düşündüm. Ancak daha sonra hamile kaldım. Şu anda da

çocuklarım küçük” (daha önce hiç çalışmamış genç bir kadın)

Çalışmama Sebepleri

Aynen Alınan İfadeler: Kocaların ve/veya yaşlı aile bireylerinin engellemesi sebebiyle

Page 12: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

12

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Çalışmak istiyorum, çünkü....

Çalışma İsteği

• “Çocuklarım büyüyor ve ihtiyaçları da her gün artıyor. Kendi paramı kazanıyor

olsaydım onlara hayır demek zorunda kalmazdım”

• “Çocuklarıma daha iyi bir gelecek sunmak için; sınavlara hazırlık ve okullarına

yardımcı olmak amacıyla onları dershaneye göndermek için… Bilgisayar

istiyorlar, internet istiyorlar...”

• “Çocuklarımın mümkün olduğunda yüksek öğrenim görmesini istiyorum.

Dolayısıyla, kazandığım parayı onların okul ihtiyaçları için kullanmak istiyorum”

• “Evimiz kira. Bugün tek gelir yetmiyor. Çocuklarım büyüyor; etrafta gördüklerini

isteyecekler. Dolayısıyla, çalışıyor olsaydım istedikleri her şeyi alabilirdim” (daha

önce hiç çalışmamış genç bir kadın)

• “Çocuğuma her şeyi vermek istiyorum” (daha önce çalışmış a 18-24 yaş arası bir

kadın)

• “Kızıma bir ev almak için para biriktirmek istiyorum. Eğer başıma kötü bir şey

gelirse, en azından kendi evi olur” (daha önce çalışmış 22 yaşında evli bir kadın)

Aynen Alınan İfadeler : Çocuklar için

Page 13: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

13

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Çalışma İsteği

Çalışmak istiyorum, çünkü....

Aynen Alınan İfadeler : Özgüven

• “Eğer bir şansım olsaydı, çalışmak isterdim. Öncelikle insanın özgüveni artar .

Ayrıca, saygı duyulursunuz.” (daha önce hiç çalışmamış 23 yaşında evli bir kadın)

• “Çalışan bir kadın kaynanasına veya kayınpederine hesap vermez...” (daha önce

hiç çalışmamış bir kadın)

• “Ekonomik bağımsızlığımı kazanmak için, kocamdan para istememek için; eğer

kendi gelirim olsaydı istediğimi yapardım, paramı istediğim şekilde harcardım”

(daha önce hiç çalışmamış 25-35 yaş arası bir kadın)

• “Sadece ekonomik koşullar sebebiyle değil, aynı zamanda yaratıcı bir insan olmak

için çalışmak istiyorum” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

Page 14: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

14

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Çalışma İsteği

• “Tekstil üretiminde çalışan bir arkadaşım anti-depresan kullanıyor. Çok

yorulduğunu ve mutsuz olduğunu, kendi kazandığı parayı harcama özgürlüğünün

olmadığını söylüyor. Kazandığı parayı doğrudan kocasına veriyor ve kocası ona

biraz cep harçlığı veriyor. Hafta sonları da evde çalışıyor, ev işleri yapıyor. Çalışan

kadın olmak bu mu? Çalışıyor ama kendi parası yok. Ayrıca, ben ondan daha lüks,

rahat ve daha az yorucu bir hayata sahibim”(daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• “İşin niteliğine bağlı. Tekstil üretiminde çalışan arkadaşlarım ile bir ilaç şirketinde

masa başı işi olan arkadaşlarım arasında çok fark var “ (daha önce hiç çalışmamış

bir kadın)

• “Bir daha tekstil sektöründe çalışmazdım . Tüm gün gürültü ve toz içinde

çalışıyorsunuz.” (daha önce çalışmış yaşlı bir kadın)

Çalışmak istemiyorum, çünkü....

Page 15: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

15

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Çalışma İsteği

• Geçmiş çalışma deneyimlerinin de, kadınların çalışmak istedikleri işin türünde

belirleyici olduğu gözlenmiştir:

• “Şimdi tekstil işinin uzun çalışma saatlerine, makinelerin gürültüsüne ve

yorucu çalışma koşullarına dayanmanın zor olduğunu düşünüyorum.

Yaşlandıkça zihinsel olarak yoruluyorsunuz. Dolayısıyla, gelecekte iş

aradığımda bir hastanede temizlik işi veya ona benzer bir iş düşünüyorum”

(daha önce çalışmış 28 yaşında evli bir kadın)

• Tekrar tekstil işinde çalışmak istemiyorum. Tüm o gürültü ve toz sizi

olumsuz etkiliyor. Benim için çaycılık tarzı bir iş daha iyi olabilir” (daha

önce çalışmış yaşlı bir evli kadın)

• “Tekstil işi kötü bir sektör; çünkü çalışma ortamı çok rahatsız. İnsanlar sık

sık birbirine küfrediyor...” (daha önce çalışmış 39 yaşında evli bir kadın)

Page 16: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

16

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Potansiyel İş Tanımları

• Katılımcıların bekledikleri iş türleri :

• Tekstil - konfeksiyon

• Bir şirkette çaycılık

• Ev işleri / ev temizliği / çocuk bakımı

• İşyeri temizliği

• Bir markette satış görevlisi/ tezgahtar/kasiyer

• Aşçılık / Bulaşıkçılık

• Hosteslik

• Garsonluk

• Küçük bir şirkette sekreterlik ve

telefona bakma işleri (daha önce çalışmış

kadınların bazıları)

Page 17: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

17

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Ne zaman çalışmayı düşünüyorlar

Çalışmayı düşünecekleri Yaşam Koşulları

• Kocanın rızası

• “Kocam çalışmama izin verse hemen çalışmaya başlarım” (daha önce hiç

çalışmamış 31 yaşında bir kadın)

• Çocuk bakımı için bir destek ağının mevcudiyeti

• “Annem aynı apartmanda yaşıyor olsaydı çocuklarımı ona bırakabilirdim ve ben işe

gittiğimde annem çocuklara bakabilirdi” (daha önce hiç çalışmamış 25-35 yaş

arası genç bir kadın)

• Çocuklarının eğitim masraflarını karşılayamıyor olsalardı

• Kocasının çalışmasını engelleyecek bir sağlık sorunu olursa

• Evden çalışmaları halinde ne gibi bir iş yapacakları sorulduğunda, evden

çalışmanın dikiş ve boncuk işleri ile ilişkilendirildiği gözlenmiştir.

• Kadınların ifadeleri, ev kadını ve anne rollerini gerçekleştirmeye devam

edebileceklerinden dolayı kocalarının evden çalışmalarına engel olmayacaklarını

göstermiştir.

Page 18: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

18

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

• “Bir lise mezunu daha iyi işler bulabilir. Örneğin bilgisayar kullanmanızı

gerektiren işler” (daha önce hiç çalışmamış 23 yaşında evli bir kadın)

• “Kız kardeşim ilkokul mezunu. Kocası işini kaybettiğinde iş aradı. Markette bile

manav reyonunda işe alamdılar, çünkü en az ortaokul mezunu birini arıyorlardı.

Durum böyle! Günümüzde ilkokul mezunları için artık iş yok...” (daha önce

çalışmış bir kadın)

• “Bir ilkokul mezununun çalışabileceği işler ile bir lise mezununun çalışabileceği

işler farklı. Bir ilkokul mezunu temizlik veya ev işleri yapabilir; lise mezunu birisi

ise masa başı bir iş bulabilir” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• ““İşverenler ilkokul veya ortaokul mezunlarını pasif görüyor. Sekreterlik işi için

bile lise diploması istiyorlar” (daha önce çalışmış bir kadın)

• “Bir hukuk bürosunda sekreterlik işi için özgeçmişimi gönderdim. Tüm

niteliklerimin yeterli olduğunu, ancak lise diplomam olsaydı işe alacaklarını

söylediler” (daha önce çalışmış bir kadın)

Eğitimin Önemi

Page 19: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

19

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Eğitimin Önemi

• Görüşmeler sırasında, kadınlar eğitimsizliğin kendilerini yetersiz hissetmelerine

yol açtığını, kendi hayatları ile ilgili karar alma güçlerini sınırladığını, evlerinden

dışarıda çalışma şansından mahrum bıraktığını, dolayısıyla kendi ekonomik

özgürlüklerine sahip olamadıklarını belirtmiştir.

• Eğitim konusundaki özlemleri çocukları için kurdukları hayallerde kendisini

gösteriyor –özellikle kızları için.

• “Ben Erzurumluyum; ailem beni okula göndermedi. Zar zor okuyup yazabiliyorum.

Okulda eğitim görmemenin korkunç hissini unutamıyorum. Şimdi merdivenleri

temizliyorum, evlere temizliğe gidiyorum ve böylece çocuklarımın eğitimlerini

tamamlamalarına çalışıyorum. Oğlum İstanbul Üniversitesi‟ne girdi, kızımın da

son yılı” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

• “İki kızım var ve ikisine de kocalarına bağımlı olmamalarını tembihliyorum. Onlar

bizim kadar şanslı olmayabilir...” (daha önce hiç çalışmamış bir kadın)

Page 20: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

20

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Sonuçlar ve Öneriler

> Araştırma, cinsiyet rolleri ve ilişkileri ilgili geleneksel görüşlerden dolayı

kadınların ve erkeklerin işgücü piyasasına katılım düzeylerinin farklılık

sergilediğini göstermektedir.

> Kadınların çoğu, aile üyelerinden birisi “evin dışında çalışmalarını

onaylamadığından” dolayı çalışamamaktadır

> “Çocuk bakımı” kadınların çalışmalarının önünde bir engel olarak ortaya

çıkmaktadır.

> Daha önce çalışmış kadınlar arasında işi bırakma sebeplerinden birisi de

çalışma koşullarının yetersizliği olarak ortaya çıkmaktadır. Düşük ücret,

yorucu uzun çalışma saatleri, sosyal güvencenin olmaması, işyerinde

rahatsız hissetme (sinir bozucu şakalar, çok laubali insanlar, evli insanların

ahlak dışı yakınlaşması, vs.) ve patronun uyguladığı psikolojik taciz ve

şiddet (aşağılama, türban sorunu) bu kadınlar için ağır koşulları teşkil

ediyor.

Page 21: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

21

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Sonuçlar ve Öneriler

> Kadınlar evden yapılan işleri çalışan bir kadın haline gelebilmeleri için

yeterli görmüyor. Evden yapılan işler genellikle dikiş ve nakış işleri ile

ilişkilendirildiğinden dolayı, çok fazla tercih edilmiyor. Ayrıca, bu işler

kadınların çalışarak elde etmek istedikleri amaçlara ulaşmaları için gerekli

olanakları sağlamıyor : sosyal güvence yok, çok zaman alıcı, kazandırdığı

para çok az, ve sosyalleşme olanağı yok.

> Odak grubu görüşmelerine katılan kadınların çoğunluğu para kazanmak için

dışarıda çalışmaya istekli görünüyor. Kadınların geçmişte çalışıp

çalışmadıkları dikkate alınmaksızın, “çocukların eğitimi ve geleceği için”

kadınların çalışma isteklerinin temel sebebi olarak görünüyor. Kadınların

çalışma isteklerinde, “ekonomik bağımsızlık” ve “özgüven” ikincil sebepler

olarak görünse de ilk sebep kadar önemli.

Page 22: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

22

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Sonuçlar ve Öneriler

> Kadınlar ilkokul veya ortaokul mezunu olmayı iş bulma bakımından farksız

görüyor. Neredeyse tüm kadınlara göre, en az lise mezunu olmak bir fark

yaratıyor ve masa başı işler gibi daha fazla beceri gerektiren ve daha iyi

olanaklar sunan bir iş bulma fırsatlarını yükseltiyor.

> Dolayısıyla, kadınların eğitimi ve işgücü piyasası koşullarında genel

anlamda bir iyileşme sağlanması kadınların işgücüne katılımı üzerinde

güçlü bir etkiye yol açabilir. Kadınların açıkça belirttiği gibi, ekonomik

bağımsızlığın kazanılması aile içindeki ve toplumdaki konumlarının

geliştirilmesinde ve daha iyi bir sosyal hayata sahip olmalarında çok

önemli bir adım. Kadınların tekrarladığı hayattaki en belirgin özlemleri

“yüksek öğrenim görüp bir meslek sahibi olmak”. Özellikle kızları için

olmak üzere, çocuklarının akademik öğrenimde gidebildikleri yere kadar

devam etmeleri ve çalışmaları yönündeki istekleri bu düşünceyi

desteklemektedir.

Page 23: Türkiye‟de Kadınların İgücüne Katılımı Nitel Aratırma Raporusiteresources.worldbank.org/TURKEYEXTN/Resources/361711-126883934576…•12-23 ubat 2009 tarihleri arasında,

23

GfK Türkiye Female Labor Force Participation in Turkey March 2009

Sonuçlar ve Öneriler

> Katılımcılar, toplumun çalışan kadınlara bakışının son on yıl içerisinde

olumlu yönde değiştiğini belirtmiştir. Kadınlara göre, çalışan kadınlara

yönelik algılama 10-15 yıl önce oldukça olumsuzdu. Katılımcılar, ekonomik

koşulların değişmesi ile birlikte, tek bir gelir ile aileyi geçindirmenin

güçleştiğini, dolayısıyla eve ekmek getiren baba dışındaki diğer aile

fertlerinin de ailenin geçinmesine destek olmak için işgücü piyasasına

girmek zorunda kaldığını belirtmektedir.

> Giderek artan sayıda kadının işgücü piyasasına girmesi işle birlikte, sadece

“kadınların çalışması” düşüncesi değil, aynı zamanda kadınların erkekler

şile aynı ortamda çalışması, daha fazla sosyalleşmesi ve aile içinde daha

fazla güce sahip olması da bugün eskiden olduğundan daha normal

algılanıyor.