TRKYE JEOLOJS 1

TRKYENN TEKTONK BRLKLER HAKKINDAK GRLER(engr, 1984 ten yararlanlarak hazrlanmtr)

TEKTONK BRLKYapsal zellikleri ve evrim tarihi asndan birbirlerine benzeyen ve/veya mekanda sreklilik gsteren kaya topluluklar farkl aamalarda tektonik birlikler olarak snflanabilir Tektonik birlik snflamas veri bazl bir snflama olduundan yeni veriler elde edildike snflamalar da deiirler Snflama bir yorumlama tarz olduu iin grler deitike snflama metodolojisi ve snflamann kendisi de deiebilir

Trkiyenin tektonik birliklerinin snflanmasTrkiyenin tektonik birliklerinin snflanmas konusundaki yaynlar 1850 yllarnda balamtr. 1966 da Brinkmann ve Ketin ilk defa ofiyolit kuaklarn dikkate alarak bir snflama yapmlardr 1981 de engr ve Ylmaz ilk defa levha tektonii esasl bir snflama yapmtr Trkiye tektonik birliklerinin son snflamas Okay ve Tysz tarafndan 1999 da yaplmtr

Alexander von HumboldtBu snflama orografik esasldr. Anadolu 3 birlie ayrlmtr: Antitoros sistemi: Istranca, Karadeniz, Kk Kafkaslar ve Alburz Toros sitemi: Toroslar, Antitoroslar (Azerbaycan) Krdistan silsileleri: Gneydou Trkiye ve Zagros dalar

Von Humboldt, her birlin silsile boyunca uzanmakta olan fay(lar) boyunca yzeye ykselmeye balayan magmann kuvveti ile oluturulmu olduu grn ileri srmtr.

Eduard Suess, 1885Dinarik-Torik yay: Yugoslavya, Yunanistan ve Bat Anadoluyu ierir ranik-Torik yay: Dou ve Orta Anadolu ve ran ierir Bu iki yay Isparta bklmnde birlemektedir Snflama, tabaka eim ynleri ve kvrm eksen gidilerini dikkate almaktadr

Edmund Naumann, 1896Pontik silsileleri Bat Pontik yay Dou Pontik yay

Torik silsileleri Toroslar ilk defa blmlere ayrlm Tuz gl fay tanmlanmtr

Suess, 1901Trkiyenin tamamn Toridler olarak snflam, Naumannn snflamasnda ayrtlanan biliklerin gneye devrik olduunu, bunun da Asya yaps olarak adlad sistemin kenar kvrmlarn temsil ettiini ileri srmtr Oswald (1906 ve 1912), Phillipson (1914, 1918) ve von Zahn (1906) Suessin grn destekleyen yaynlar yapmlardr.

Kober, 1921Alp-Himalaya sisteminin Suessin iddia ettiinin aksine tek ynde devrilmi asimetrik bir yap olmadn, kuzey kenar boyunca kuzeye, gney kenar boyunca da gneye devrilmi iki kanattan olutuunu, Bu kanatlarn birbirlerinden uzaklatklar yerlerde ara masiflerin, birbirlerine dedikleri yerlerde ise nedbelerin bulunduunu ileri srmtr. Bu yapya orojen, bunlar iki kenardan sktrarak olumalarna neden olan kat ktlelere de kraton adn vermitir.

Emile Argand, 1924Koberin ift kanatl orojen fikrine bal kalm olmakla birlikte bunu Wegenerin ktalarn kaymas teorisi erevesinde, yani mobilist adan yorumlamtr

W. von Seidlitz, 1930Anadoluda Kober ve Stille tarafndan nerilen ara masifin srekli bir yap olmadn, birka ara masif olduunu ve bunlarn da ikiden ok orojenik kanad birbirinden ayrdn ileri srmtr. Menderes masifinin kuzey ve gneyinde i ve d Toroslar ayrm, Pontidleri yeniden tanmlayarak stanbul Paleozoyik istifini, Istranca, Bolu ve Ilgaz gibi metamorfik masifleri ara masifler olarak yorumlam, Menderes masifi ile Tuzgl havzasn bir kvrm kua ile birbirinden ayrmtr

Ernest Chaput, 1936Trkiyede o zamana kadar en fazla gzlem yapm ve yerli jeologlarla birlikte alm kiilerden biridir. Snflamas ksmen Siedlitzden etkilenmitir Bugn mevcut snflamalara yakn yapsal hatlar ortaya koymutur Ofiyolitik kayalarn bu yapsal gidileri denetlediine dikkat ekmitir

Paul Arni, 1939Pontidler Anatolidler Toridler ranidler ran ve Anadolu Kenar Kvrmlarn ayrtlamtr Anadolunun bir ucundan dierine uzanan silindirik yaplar ayrtlam, Pontidleri kuzeye, ranidleri ve ranAnadolu Kenar Kvrmlarn gneye devrik kanatlar olarak yorumlamtr

Salomon Calvi, 1940Oswald ve Phillippson etkisindeki bu snflamada Tonale hatt adn verdii ve svirede kendi bulduu Tonale hattnn devam olduunu dnd bir hat tanmlam, bunun Lavrasya ve Gondwana ktalarn birbirinden ayrdn ileri srmtr. Neojen yaplarnn eski orojenik yap ile ilikili olmadn ileri srmtr

Kurt Leuchs, 1943Von Seidlitz ve Salomon Calvi snflamasna benzer. Arninin silindirik yaplar terkedilmi, daha karmak bir yap ngrlmtr

Maurice M. Blumenthal, 1946lk defa orojenez yalar dikkate alnarak yaplan bir snflamadr Kober ve Stillenin ara masif fikrine sadk kalm, Arninin silindirik kanatlarn kullanmtr zmir-Ankara zonunun bir ksmn farketmitir Rodop-Pontid, Sakarya, Krehir, Toros Kalker ekseni gibi bugn kabul edilen birlikleri ayrtlamtr

Necdet Egeran, 1947Pontidler Anatolidler Orta Blge Ortailidler Ege Kvrmlar Ara Masifler ilidler

Toridler Ege-ranidler (Geni anlamda) Ege-ranidler (Dar anlamda) nilidler

Anadolu-ran Kenar Kvrmlar

hsan Ketin, 1959Orojenez yan dikkate alarak snflama yapmtr. Bunun iin asal diskordanslar rehber almtr. Buna gre Kuzey Anadolu sradalar ya da geni anlam ile Pontidler Anadolu Blgesi ya da geni anlam ile Anatolidler; metamorfik-kristalin masifler sahas (Kzlrmak ve Menderes masifleri ve bunlarn uzantlar) Gney anadolu sradalar ya da geni anlam ile Toraslar Gneydou Anadolu sradalar ya da Kenar Kvrmlar blgesini ayrtlamtr

1960 da Pontid-Anatolid snrn Tuz Glnn kuzeyine kadar indirmitir

hsan Ketin, 1959

hsan Ketin, 1966

Pontidler Anatolidler Toridler Kenar Kvrmlar

Roland Brinkmann, 1966lk defa ofiyolitli zonlar kendi balarna birer birlik olarak almtr. Bu snflamamnn sadece Alpin dneme ait olduunu vurgulamtr Bat Pontik Bloku Misiya-Galatya Bloku Menderes Masifi Toroslar zmir-Ankara Zonu Kuzey Anadolu Lineamenti

engr ve Ylmaz, 1981Trkiyenin ilk levha tektonii easl tektonik birlik snflamasdr. Snflamann aamalar yledir: Orojenik sistem bir okyanusun ve buna bal kollarn ve/veya kenar denizlerinin kapanmas sonucu ortaya kan da kuaklarnn tmdr. Orojenik sistemin birinci derecede tali birlikleri ana okyanusun deiik kollar ve/veya kenar denizlerinden remi olan tali orojenlerdir kinci derecede tali birlikler bu okyanus veya okyanuscuklarn deiik paleocorafik blgelerinden birliklerdir nc derecede tali birlikler orojenez esnasndaki yapsal ve metamorfik olaylarn yaratt yapsal nitelerdir.

engr ve Ylmaz, 19811- Pan-Afrikan Sistemi 2- Hersiniyen Sistemi 3- Tetisid Sistemi a) Kimmerid Sistemi b) Alpid Sistemi

PAN-AFRKAN EVRESMenderes bloku Ordovisiyen sonunda NE Afrikann devam idi Isparta bklm ierisindeki Prekamriyen birimleri Derikteki Eokambriyen Bitlis Masifined Ordovisiyen Nide masifinde Ordovisiyen ? Karaderede Prekambriyen ?

HERSNYEN EVRESstanbul Paleozoyik istifi Sakarya Ktas temelinde Permiyen ncesi metamorfik ve intruzifler Bayburt PermoKarbonifer magmatizmas ? Krklareli graniti ?

KMMERD EVRES

1- Paleo-Tetis okyanusu 2- Karakaya kenar denizi

ALPD EVRES: Neo-Tetis

engr ve Ylmaz (1981) snflamas stur kuaklar ile bunlar tarafndan ayrlan ktasal birlikleri ayrtlamtr

STUR: Eski okyanus ve kollarnn, kenar denizlerinin yok olduu, ilerinde yaygnca ofiyolit ve ofiyolitik melanj topluluklatnn yer ald yapsal kuaklardr. TEKTONK BRLK: Benzer ortamlarda ayn jeolojik evrimi geiren ve aralarnda oluum ortakl bulunan kaya topluluklardr.

STUR KUAKLARININ BELRLENMESStur kuaklarnn belirlenmesinmesin de: Ofiyolit, ofiyolitik melanj kuaklar Yksek basn/dk scaklk metamorfizma kuaklar kullanlr

engr ve Ylmaz (1981) a gre Trkiyenin tektonik birlikleriPontidler (Istranca nap, stanbul Nap, Kre nap, Bayburt nap) Sakarya Ktas Torid Anatolid platformu Arap platformu Dou Anadolu Ym Karma

engr ve Ylmaz (1981) a gre Trkiyenin sturlarPALEOTETS STURU KARAKAYA STURU Doggerde kapanm Erken Triyasta alm, Ge Triyasta kapanm Pontid Sturu (Maastrichtiyen) zmir-Ankara Sturu (Maastrichtiyen-Erken Tersiyer) Ankara-Erzincan Sturu (MaastrichtiyenEosen) Torid Sturu (Maastrichtiyen-Eosen) Bitlis-Zagros Sturu (Orta Eosen-Erken Miyosen)

NEOTETS STURLARI

Okay ve Tysz, 1999

Okay ve Tysz (1999) e gre Trkiyenin tektonik birlikleriRodop-Istranca Zonu stanbul Zonu Sakarya Zonu Krehir Masifi Torid-Anatolid Bloku Tavanl Zonu Afyon Zonu Bornova Fli Zonu Menderes Masifi

Arap Platformu

Okay ve Tysz (1999) e gre Trkiyenin sturlarntra-Pontid sturu (Bat Karadeniz Fay, Bat Krm Fay) zmir-Ankara, Ankara-Erzincan sturu Torid sturu Pamfilya sturu Asur-Zagros sturu