turistuli produqtis formirebis taviseburebani saqartvelosi d i s e … · 2013. 9. 23. · ivane...
TRANSCRIPT
-
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo
universiteti
ekonomikisa da biznesis fakulteti
maia melaZe
turistuli produqtis formirebis Taviseburebani
saqarTveloSi
d i s e r t a c i a
filosofiis doqtori biznesis marTvaSi _
akademiuri xarisxis mosapoveblad
mecnier-xelmZRvaneli: ekonomikis doqtori,
asocirebuli profesori m. margvelaSvili
Tbilisi 2008
avtoris stili daculia
-
S i n a a r s i
Sesavali . . . . . . . . . . . . . 3
Tavi 1 turistuli produqtis Taviseburebani da misi realizaciis
formebi . . . . . . . . . . . . .
8
1.1 turistuli produqti, rogorc gansakuTrebuli saqoneli da
mis realizaciaze moqmedi faqtorebi . . . . .
8
1.2 mogzaurobis motivacia da turistuli produqtis saxeebi 26
1.3 turistuli produqtis gayidvis axali teqnologiebi . . 48
Tavi 2 turizmis ganviTarebis ZiriTadi maCveneblebi . . . . 68
2.1 turizmis ganviTarebis msoflio mimoxilva . . . . 68
2.2 saqarTvelos turizmi XXI saukunis mijnaze . . . 89
2.3 turistul produqtze moTxovnis Taviseburebani . . . 107
Tavi 3 turistuli produqtis srulyofis perspeqtivebi
saqarTveloSi . . . . . . . . . . . .
122
3.1 saqarTvelos turizmis mdgradi ganviTareba . . . . 122
3.2 abreSumis gzis turistuli produqti . . . . . 138
3.3 saqarTveloSi turistul produqtze moTxovnis
ganviTarebis perspeqtivebi . . . . . . . .
156
daskvnebi da winadadebebi . . . . . . . . . 172
gamoyenebuli literatura . . . . . . . . 186
danarTi . . . . . . . . . . . . . 195
2
-
S e s a v a l i
problemis aqtualuroba.
yvelasaTvis naTelia is didi da gansakuTrebuli mniSvneloba,
romelsac turizmi iZens msoflios xalxTa mSvidobiani
TanaarsebobisaTvis. igi xels uwyobs keTilmezobluri politikis
ganmtkicebas, socialur-ekonomikur TanamSromlobas da dialogs
kulturaTa Soris. saqarTvelos Tavisi geopolitikuri mdebareobiTa da
arsebuli bunebrivi, istoriuli Tu kulturuli resursebiT turizmis
ganviTarebis uzarmazari SesaZleblobani gaaCnia. amis gamo saWiroa
maqsimalurad gamoviyenoT is xelsayreli SesaZleblobebi, romlebsac
turizmis Semdgomi ganviTareba gvTavazobs.
adamianis erT-erTi ZiriTadi uflebis, dasvenebis uflebis,
uzrunvelyofam warmoqmna dasvenebis moTxovnis dakmayofilebis
aucilebloba. meoce saukunis meore naxevridan ara mxolod SeZlebul
adamianebs gauCndaT sakmarisi dro da finansebi mogzaurobisa da
dasvenebisaTvis. Sesabamisad Seiqmna moTxovna turistul momsaxurebaze.
turistTa aqtiurobis mniSvnelovani zrda warmoadgens turizms, rogorc
gasuli saukunis erT-erT yvelaze ufro mniSvnelovan ekonomikur da
socialur fenomens. saerTaSoriso turistTa raodenoba gviCvenebs
evolucias 25 milionidan 898 milionamde (1950-2007 wlebi). saSualo wliuri
zrda Seadgens _ 7 procents, Sesabamisad, Semosavlebi saerTaSoriso
turizmidan izrdeboda saSualod 12 procentiT.
turistuli momsaxurebis safuZvelze, momxmareblis moTxovnis
Sesabamisad, iqmneba turistuli produqti. magram turistuli produqti
amave dros warmoadgens rTuli sxvadasxvagvari elementebis erTobliobas:
bunebrivi resursebi, mowyobiloba (turistis ganTavsebis, kvebis
saSualebebi, mowyobiloba dasvenebisaTvis, sportisaTvis da a.S.),
gadaadgilebis saSualebebi, agreTve miznobrivi momsaxureba. bazarze isini
SeiZleba SeTavazebul iqnes rogorc erTiani kompleqsuri turi, an
3
-
TiToeuli maTgani damoukideblad. ZiriTadi turistuli momsaxurebis
garda arsebobs Tanmxlebi momsaxureba: sadazRvevo, sabanko, sakomunikacio.
maTi mniSvneloba gamudmebiT izrdeba da mravalferovani xdeba. turistul
produqts, momsaxurebis garda, warmoadgens zogierTi saqonelic:
suvenirebi, specialuri turistuli aRWurviloba, sursaTi da sxva.
turistul produqts axasiaTebs oTxi Tviseba, romelic ganasxvavebs
momsaxurebas fizikuri saqonlisagan: xelSeuxebloba, warmoebis da
moxmarebis ganuyofeloba, cvalebadoba da Senaxvis SeuZlebloba. amitom
turistuli produqti principulad gansxvavdeba Cveulebrivi
produqtisagan. kerZod, igi ar aris dakavSirebuli iseT cnebebTan,
rogorebicaa gadazidva, sawyobSi Senaxva, dagroveba. garda amisa,
turistuli momsaxurebis warmoeba da misi moxmareba drosa da sivrceSi
umetesad erTmaneTs emTxveva. turistuli produqti xasiaTdeba rigi sxva
TaviseburebebiTac: sezonurobiT, geografiuli danawevrebiT da a. S.
Tanamedrove turistuli produqtis realizaciis organizatorebad
iTvleba turizmis sferos moqmedi sawarmos ori saxeoba: turoperatori da
turistuli saagento, romlebic arsebiTad TviTon ar axorcielebs
turistul momsaxurebas, magram asrulebs saSuamavlo funqciebs
momxmarebelsa da momsaxurebis uSualo mwarmoebels Soris. Tavis mxriv,
maTi saqmianoba aseve momsaxurebaa.
turizmis produqcia ar SeiZleba gaisinjos mogzaurobamde. amgvarad,
gadawyvetileba _ daniSnulebis adgilas mogzaurobis yidvis Sesaxeb _
dafuZnebulia turistisaTvis misawvdom gansakuTrebul informaciaze:
megobrebis rekomendaciebi, broSurebi, gamocemuli erovnuli turizmis
moxeleebis mier an gancxadebebi. ufro metad da metad es informacia
misawvdomia internetiT.
saqarTveloSi turistuli produqti formirebis Taviseburebani
naklebad aris Seswavlili da amdenad, am sferoSi mecnieruli kvleva
uaRresad aqtualuria, rogorc Teoriuli aseve praqtikuli TvalsazrisiT.
aRniSnuli problemebis mecnieruli Seswavlis, daskvnebisa da
winadadebebis praqtikuli gamoyenebis aucilebloba ganapirobebs
sadisertacio Temis aqtualobas.
4
-
problemis Seswavlis mdgomareoba. turistuli produqtisa da masTan
dakavSirebuli problemebis Seswavlas eZRvneba ucxoel mecnierTa mravali
gamokvleva, romelTa Soris aRsaniSnavia v. medlitonis, s. medlikis f.
kotleris, s. plogis, a. duroviCis, e. golubkovis, i. beliaevskis, a.
aleqsandrovas da sxvaTa Sromebi. turistuli produqtis, an misi gayidvis
Tanamedrove problemebs sayuradRebo Sromebi miuZRvnes qarTvelma
mecnierebmac: m. margvelaSvilma, n. Toduam, g. SublaZem, k. abulaZem, l.
dolikaSvilma, m. metrevelma, b. barkalaiam, v. SublaZem, e. baxtaZem da
sxvebma. SromaTa simravlis miuxedavad maTSi:
_ ganxiluli ar aris uSualod turistuli produqtis formirebis
Taviseburebani;
_ sxvadasxva niSnis mixedviT ar aris gaanalizebuli turistuli
produqti da misi mniSvneloba momxmarebelTa moTxovnilebebis
dakmayofilebaSi;
_ naklebadaa Seswavlili turistuli produqtis Seqmnisa da
momxmareblamde misi dayvanis formebi da meTodebi;
_ ar aris sakmarisad Seswavlili saqarTvelos turistuli
produqtis bazris arsebuli mdgomareoba.
turistuli produqtis formirebis kvlevis sxvadasxva sakiTxi, Cveni
azriT, kvlavac saWiroebs saTanado mecnierul Seswavlas. Cven SevecadeT
SeZlebisdagvarad Segvevso TeTri laqebi.
naSromis miznebi da amocanebi kvlevis mizania saqarTvelos vaWrobis
sferoSi turistuli produqtis gayidvis rogorc tradiciuli, aseve axali
sainformacio formebis gamokvleva.
aRniSnuli miznis ganxorcielebisaTvis aucilebelia Semdegi
amocanebis gadawyveta:
_ turistuli produqtis Sinaarsis gansazRvra;
_ turistuli produqtis warmoebis arsebuli mdgomareobisa da misi
ganviTarebis pirobebis Seswavla;
_ turistuli produqtis realizaciis teqnologiebis Seswavla;
_ saqarTveloSi turistul produqtze moTxovnis Seswavla;
_ saqarTveloSi turistuli produqtiT vaWrobis Tanamedrove
teqnologiebis gamoyenebaze winadadebebis SemuSaveba.
5
-
kvlevis sagania turistuli produqtis formirebis Tanamedrove
teqnologiebis analizis safuZvelze saqarTveloSi maTi gamoyenebis
struqturis gansazRvra.
kvlevis obieqtia saqarTveloSi warmoebuli turistuli produqtis
formirebis sfero.
naSromis Teoriuli da meTodologiuri safuZvlebs warmoadgens
turizmis sakiTxebze arsebuli Tanamedrove mecnieruli gamokvlevebi da
literatura. kvlevis meTodia ekonomikur-statistikuri analizi.
kvlevis procesSi gamoyenebulia qarTveli da ucxoeli mecnier-
ekonomistebis gamokvlevebi, saqarTvelos statistikis saxelmwifo
departamentis, saqarTvelos ekonomikis saministros turizmisa da
kurortebis saxelmwifo departamentis, msoflio turizmis organizaciis
monacemebi, msoflio vaWrobis organizaciis, turizmis sakiTxebisadmi
miZRvnili saerTaSoriso konferenciebis masalebi da sxv., monacemebis
garkveuli nawili miRebulia Cvens mier Catarebuli sociologiuri
gamokvlevebis (anketuri gamokiTxva) Sedegad.
naSromis mecnieruli siaxles Seadgens turistuli produqtis
formirebis Tanamedrove teqnologiebis Seswavla:
_ pirveladaa Seswavlili turistuli produqtis formirebis
teqnologiebi;
_ gaanalizebulia turistuli produqtis formirebis arsebuli
mdgomareoba, gamovlenilia misi Taviseburebebi;
_ Seswavlilia saqarTveloSi turistuli produqtis formirebis
arsebuli mdgomareoba da gamovlenilia ganviTarebis tendenciebi;
_ Catarebulia turistuli produqtis bazris sociologiuri
gamokvleva da ganzogadebulia miRebuli Sedegebi;
_ SemuSavebulia saqarTvelos turistuli produqtis formirebis
ganviTarebis rekomendaciebi.
avtoris piradi monawileoba gamoqveynebul SromebSi, kvlevis
amocanebis meTodologiur dasabuTebaSi, turistuli saqonlis bazris
kvlevaSi, aseve Sedegebis Teoriul dasabuTebasa da daskvnebis
formulirebaSi gamoixateba.
6
-
naSromis praqtikuli mniSvneloba. Cvens mier Catarebuli
gamokvlevebis Sedegad da naSromSi warmodgenili Teoriuli da
praqtikuli rekomendaciebis gamoyeneba SeiZleba saqarTvelos turistuli
firmebis mier:
_ turistuli produqtis formirebis strategiis SemuSavebisas;
_ realizaciis axali teqnologiebis gamoyenebisas.
vfiqrobT, rom sadisertacio naSromSi miRebuli kvlevis Sedegebi
agreTve daexmareba saxelmwifo organoebs turizmis sferoSi saTanado
ekonomikuri da politikuri gadawyvetilebebis miRebis dros.
disertaciis aprobacia. sadisertacio naSromi ganxilul iqna ivane
javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikisa
da biznesis fakultetis turizmis kaTedraze 2008 wlis 27 seqtembers oqmi
#1.
publikacia. Sesrulebuli kvlevis Sedegebze gamoqveynebulia 19
naSromi, maT Soris oTxi referirebul JurnalebSi.
kvlevis Sedegebi moxsenebulia Tsu komerciisa da marketingis
fakultetis da marketinguli kvlevis centris axalgazrda mecnierTa da
aspirantTa pirvel respublikur konferenciaze `marketingis ganviTarebis
problemebi da perspeqtivebi saqarTveloSi (Tbilisi, 15-16 maisi 2001 weli)~,
regionul saerTaSoriso konferenciebze: `axali sainformacio
teqnologiebi turizmSi~ (Tbilisi, 24-25 aprili 2002 weli), `kulturuli
turizmi da ganaTlebis reforma saqarTveloSi~ (Tbilisi, 7-8 noemberi 2005
weli) da saerTaSoriso samecniero konferenciaze `globalizacia da
saqarTvelos ekonomikis mdgradi ganviTarebis perspeqtivebi~ (Tbilisi, 22
oqtomberi, 2008 weli).
disertaciis moculoba da struqtura. sadisertacio naSromi moicavs
kompiuterze nabeWd 185 gverds da Sedgeba Sesavlis, sami Tavis, daskvnebisa
da winadadebebisagan. teqstis ZiriTad nawils Tan erTvis gamoyenebuli
literaturis sia da danarTebi.
7
-
Tavi 1. turistuli produqtis Taviseburebani da misi
realizaciis formebi
1.1 turistuli produqti, rogorc gansakuTrebuli
saqoneli da mis realizaciaze moqmedi faqtorebi
nebismieri ganmarteba SezRudulia, xolo SezRuduloba arasodes ar
aris zusti. amitom arc erTi mecniereba, gansakuTrebiT sazogadoebrivi, ar
iZleva `dasrulebul~ gansazRvrebas. Cvens droSi miRebuli daxasiaTeba
SesaZloa ar iqnes miRebuli 50 wlis Semdeg.
sulxan-saba orbelianis leqsikonis mixedviT ramdenime saukunis win
saqoneli ganisazRvreboda, rogorc `usulo xvastagi~, xolo xuastagi _
saqoneli da sayoleli, (saqoneli da sayolelni), xvastagi ewodebis
yovelsa saqonelsa da sayolelsa [68].
meoce saukuneSi, warmoebisa da vaWrobis ganviTarebasTan erTad
saqoneli ganisazRvra rogorc gasayidad warmoebuli Sromis produqti,
xolo qoneba _ visime sakuTrebad arsebuli nivTierebis da sxvadasxva
faseulobaTa erToblioba [72].
paralelurad arsebobda termini _ produqti [laT.] sagani,
nivTiereba, romelic miRebulia adamianis Sromis Sedegad, produqcia [laT.]
_ warmoebis produqtebis erToblioba an warmoebis calkeuli produqti.
zemoT moyvanili ganmartebebis mixedviT saqonels axasiaTebs ori
Tviseba: saxmari Rirebuleba da sacvleli Rirebuleba. saxmari Rirebuleba
ganisazRvreba misi sargeblianobiT da mis gareSe ar arsebobs. yvela
ekonomikur wyobilebaSi naturalur formaSi gamoxatuli simdidrea
nivTebis gansazRvruli raodenoba, romlebic adamianis sxvadasxva
moTxovnilebas akmayofilebs, e. i. saxmari Rirebuleba simdidris
sazogadoebrivi formaa. sacvleli Rirebuleba ki sxvadasxva saxmari
Rirebulebis raodenobrivi SefardebiT aris ganpirobebuli.
saqoneli aris nivTis sasargeblo TvisebaTa kompleqsi, igi Seicavs
momxmareblis saWiroebaTa materialuri dakmayofilebisaTvis saWiro yvela
Semadgenel elements [104]. saqonlis meSveobiT SeiZleba garkveuli
moTxovnilebebis dakmayofileba [103]. saqonelia yvelaferi, rasac SeuZlia
8
-
moTxovnilebis an saWiroebis dakmayofileba da rac SeTavazebulia
bazrisaTvis yuradRebis mizidvis, gayidvisa da gamoyenebis mizniT [103].
saqoneli SeiZleba iyos yvela is nivTi, momsaxureba, nawarmi, idea da a. S.
romelic akmayofilebs materialur da sulier moTxovnilebebs da
gatanilia bazarze gasacvlelad [14].
rac Seexeba produqts, igi aris adamianis Sromis, sameurneo
saqmianobis Sedegi, romelic warmodgenilia materialur-nivTobrivi
(materialuri produqti) da sulieri, informaciuli formiT
(inteleqtualuri produqti) an Sesrulebuli samuSaosa da momsaxurebis
saxiT [2]. am da sxva avtorTa didi nawilis tradiciuli ganmartebis
Tanaxmad produqts gaaCnia mxolod saxmari Rirebuleba da sacvleli
Rirebuleba ar gaaCnia. magram rodesac saubaria saqonlis xarisxze,
rogorc produqciis teqnikur-ekonomikuri da esTetikuri Tvisebebis
erTobliobaze, romelic misi vargisianobis dones gansazRvravs, misi
inglisuri Sesatyvisi produqtia (quality of products) [2].
Tumca zogierT avtors gansxvavebuli azri gaaCnia _ nebismieri
materialuri Tu aramaterialuri warmoebis produqti, romelic
akmayofilebs adamianTa ama Tu im moTxovnilebas da CarTulia gacvliT
urTierTobebSi, saqonelia [88].
marketingis terminTa inglisur-qarTuli ganmartebiTi leqsikonis
mixedviT: saqoneli (Goods) _ materialuri produqtebi, rogorebicaa: saponi,
televizori da a. S., xolo produqti (Product) _ yvelaferi, rac ki
SeiZleba SesTavazon bazars yuradRebis misapyrobad, SesaZenad,
gamosayeneblad da rac SeiZleba akmayofilebdes survils an
moTxovnilebas [38].
ucxoel avtorTa jgufis mixedviT: produqti ganisazRvreba, rogorc
idea, fizikuri arsi (saqoneli), momsaxureba, an am sami elementis
nebismieri kombinacia, gankuTvnili gacvlis gziT individualuri an biznes
miznis dakmayofilebisaTvis [116].
msoflio savaWro organizaciis mier saerTaSoriso vaWrobis
statistikaSi gamoyenebuli ganmartebebis mixedviT komerciuli
momsaxurebis kategoria gansazRvrulia momsaxurebisa da saxelmwifo
9
-
momsaxurebis sxvaobis tolad, romelic Tavis mxriv, iyofa: satransporto,
mogzauroba da sxva komerciuli momsaxureba.
satransporto momsaxureba moicavs yvela sazRvao, sahaero, Siga
sanaosno, kosmosur da milsadeniT satransporto momsaxurebas, romelic
sruldeba erTi ekonomikis rezidentebis mier sxvebis mimarT da es
momsaxureba agreTve moicavs mgzavrTa gadayvanas, saqonlis mimoqcevas da
masTan dakavSirebul damxmare momsaxurebas.
mogzauroba moicavs individualur (janmrTelobis dacvis,
ganaTlebis da sxva mizniT) da biznes mogzaurebis mier moTxovnil
saqonelsa da momsaxurebas. sxva momsaxurebisagan gansxvavebiT mogzauroba
ar aris momsaxurebis gansakuTrebuli (damaxasiaTebeli) tipi, aramed,
mogzaurTa mier gamoyenebuli mravalferovani saqoneli da momsaxureba.
yvelaze gavrcelebuli saqoneli da momsaxureba aris: ganTavseba, kveba da
sasmeli, garToba da transporti, saCuqrebi da suvenirebi.
sxva komerciuli momsaxureba Sedgeba sakomunikacio, sadazRvevo,
safinanso, sainformacio, salicenzio da sxva momsaxurebisagan.
Tanamedrove qarTul ekonomikur literaturaSi termini `saqoneli~
gamoiyeneba ori mniSvnelobiT, erTi saqoneli viwro gagebiT, e. i. fizikuri
saqoneli, romelsac Seesabameba inglisuri termini `Goods~, meore _
saqoneli farTo gagebiT, romelsac Seesabameba inglisuri termini
`Product~, magram yoveldRiur ekonomikur cxovrebaSi, konkretulad,
bankebisa da sxvadasxva firmis saqmianobisas, gamoyenebulia termini
`produqti~ saqonlisa da momsaxurebis farTo speqtris dasaxasiaTeblad,
xolo termini `saqoneli~ gamoiyeneba mxolod viwro gagebiT, rogorc
fizikuri saqoneli. rac Seexeba turistul bizness, rogorc
literaturaSi, aseve yoveldRiur ekonomikur cxovrebaSi gamoiyeneba
termini `turistuli produqti~, xolo `turistuli saqoneli~ gamoxatavs
turistuli saqmianobisaTvis saWiro fizikur saqonels.
filip kotleris mixedviT: turistul produqts warmoadgens _
nomeri sastumroSi, dasveneba havais kunZulebze, kartofili `fri~
makdonaldsSi, avtobusiT mogzauroba istoriul adgilebSi da a. S.,
kompleqsuri saxiT igi moicavs ZiriTad produqts, Tanmxleb produqts,
damatebiT produqts da produqts farTo gagebiT.[102]
10
-
aleqsandre duroviCis mixedviT: termini _ „produqti“ gamoxatavs
konkretuli da abstraqtuli nivTebis xarisxs an arss (mag. sakvebi,
momzadebuli restornis mzareulis mier, an gidis momsaxureba, romelic
turists acnobs adgilmdebareobas an muzeums) [96].
mogzaurobis, turizmisa da maspinZlobis leqsikonSi (medlikis
avtorobiT) turistuli produqti viwro gagebiT aris is, rasac turistebi
yiduloben, mag., transportiT gadaadgileba an ganTavseba, cal-calke an
paketis saxiT; xolo farTo gagebiT yvelaferi imis narevi, rasac turisti
akeTebs da yvela is mimzidveloba, mowyobiloba da momsaxureba, rasac igi
iyenebs mogzaurobisas. turistis mxridan Tu SevxedavT, mTliani
turistuli produqti moicavs srul gamocdilebas mudmivi sacxovrebeli
adgilis datovebidan iq dabrunebamde. gansxvavebiT TviTmfrinavSi adgilis
an sastumros oTaxisagan, rogorc individualuri produqtisagan, mTliani
turistuli produqti aris zRvis sanapiroze dasveneba,
RirsSesaniSnaobebis daTvaliereba an mogzauroba konferenciaze
dasaswrebad da warmoadgens kombinirebul produqts [118].
turistuli produqti moicavs ara mxolod fizikur produqtsa da
momsaxurebas, aramed damatebiT dagegmvas, ganviTarebas, brendis miniWebasa
da paketis Seqmnas [124].
turizmis bazarze komerciuli saqmianobis warmateba pirvel rigSi
mimzidveli turistuli produqtiT ganisazRvreba, magram turistuli
produqti amave dros warmoadgens rTuli sxvadasxvagvari elementebis
erTobliobas:
• bunebrivi resursebi (haeri, wyali, mze, landSafti da sxv.),
istoriuli, kulturuli, arqiteqtoruli RirsSesaniSnaobebi, romlebsac
SeuZliaT miizidon turisti;
• mowyobiloba (turistis ganTavsebis saSualebebi, restornebi,
mowyobiloba dasvenebisaTvis, sportisaTvis da a.S.), romlebic
TavisTavad ar warmoadgens mogzaurobis motivacias, magram misi ar
arsebobis SemTxvevaSi warmoiqmneba mravalricxovani dabrkoleba
SesaZlo mogzaurobisaTvis;
• gadaadgilebis saSualebebi, romlebic damokidebulia turistis
mier gamoyenebuli transportis saxeobis modaze. es saSualebebi fasdeba
11
-
ufro metad maTi ekonomikuri misawvdomobiT, vidre gadaadgilebis
siCqaris TvalsazrisiT.
rogorc zemoT aRvniSneT, ucxoeli avtorebi (kotleri, medliki da
sxv.) ganixilaven turistuli produqtis oTx dones: ZiriTadi produqti,
Tanmxlebi produqti, damatebiTi produqti da produqti farTo gagebiT
[102, 118].
ZiriTadi produqti pasuxia kiTxvaze: `ras yidulobs myidveli
sinamdvileSi?~ nebismieri turistuli produqti warmoadgens momxmareblis
problemis gadasawyvet sxvadasxva momsaxurebis nakrebs. specialistebma
unda gaaanalizon TiToeuli momxmareblisaTvis ra aris ZiriTadi
sargebeli da gayidon swored es da ara produqtis Tvisebebi.
Tanmxlebi produqti warmoadgens momsaxurebas an saqonels, romelic
aucileblad esaWiroeba momxmarebels, raTa gamoiyenos ZiriTadi produqti.
zog turistul produqts SesaZloa hqondes didi raodenobiT Tanmxlebi
produqtebi, xolo zogierTs mxolod ramodenime.
damatebiTi produqti warmoadgens produqts, romelic ZiriTad
produqts damatebiT sargebels aniWebs da ganasxvavebs mocemul produqts
konkurentuli produqtebisagan. Tanmxleb da damatebiT produqts Soris
gansxvaveba yovelTvis TvalsaCino ar aris.
produqti farTo gagebiT moicavs ZiriTad, Tanmxleb da damatebiT
produqts erTad. marTvis TvalsazrisiT ZiriTadi produqti warmoadgens
biznesis centrs da misi arsebobis mizezs. Tanmxlebi produqtebi
aucilebelia miznobriv bazrebze ZiriTadi produqtis
pozicionirebisaTvis. produqti farTo gagebiT moicavs yvelafers, rac
miewodeba da rogorc miewodeba momxmarebels.
praqtikul saqmianobaSi ZiriTad turistul produqts warmoadgens
kompleqsuri momsaxureba _ momsaxurebis nakrebi, romelic mieyidebaT
turistebs erT „paketad“. nebismier turistul produqts safuZvlad udevs
raime moTxovnis dakmayofilebis aucilebloba. masSi Sedis momsaxurebis
mTeli rigi saxeebi, romelTagan umniSvnelovanesia: ganTavsebis, kvebis,
satransporto da miznobrivi momsaxureba. bazarze isini SeiZleba
SeTavazebul iqnes rogorc erTiani kompleqsuri turi, an TiToeuli
maTgani damoukideblad.
12
-
ZiriTadi turistuli momsaxurebis garda arsebobs Tanmxlebi
momsaxureba: sadazRvevo, sabanko, sakomunikacio. maTi mniSvneloba
gamudmebiT izrdeba da mravalferovani xdeba. turistuli daniSnulebis
produqts, momsaxurebis garda, warmoadgens zogierTi saqonelic:
suvenirebi, specialuri turistuli aRWurviloba, sursaTi da sxva.
turistuli produqtis formirebisas aucilebelia mxedvelobaSi
iqnes miRebuli ara marto ZiriTadi produqti, aramed Tanmxlebi da
damatebiTi produqtebi, agreTve yvelaferi is rac Seexeba am produqtis
farTo gagebas.
turistuli produqtis formirebaSi momxmareblis CarTviT
SesaZlebelia misi dakmayofilebis efeqturobisa da xarisxis amaRleba,
aseve danaxarjebis Semcireba. produqtis formirebisas momxmareblis
monawileobis dros erT-erTi yvelaze mniSvnelovani sakiTxia
standartizaciisa da adaptaciis problema. standartizacia sasargebloa
imiT, rom igi amcirebs danaxarjebs. rodesac produqti
standartizirebulia, SesaZlebelia TanamSromlebi iyvnen nakleb
kvalificirebulebi, radgan Sesaswavlia mxolod ramodenime specifikuri
operacia, gansxvavebiT arastandartizirebuli produqtisagan, romlis
Seqmna moiTxovs maRali kvalifikaciis mqone profesionalebs da
Sesabamisad, produqtis TviTRirebuleba ufro maRalia, vidre
standartuli produqtisa. specialistebma, romlebic orientirebulni arian
maRali klasis bazrebze, unda uzrunvelyon didi arCevani. produqtis
formirebisas standartizaciis xarisxi damokidebulia axali produqtis
miznebsa da pozicionirebaze.
ukanaskneli 30 wlis ganmavlobaSi turizmis koncefcia mkveTrad
Seicvala. turizmi, romelic gamoxatuli iyo rac SesaZlebelia Sors da
xangrZlivad gamgzavrebaSi da gaunZrevlad mzis abazanebis miRebaSi,
Seicvala ufro xanmokle da aqtiuri mogzaurobiT. magram ufro Zlier
Seicvala momxmareblis mier turistuli produqtis aRqma.
cxrili #1 gviCvenebs XX saukunis bolosaTvis turistuli
produqtis warmoebis transformacias (ix. cxrili #1):
13
-
cxrili #1.
turistuli produqtis warmoebis sistemis ganviTareba
(1960-2000 wlebi)
maxasiaTeblebi turistuli produqti
(1960-70 wlebi)
turistuli produqti
(1990-00 wlebi)
produqtis
koncefcia
masiuri turizmi mogzaurobis elastiuri
arCevani
produqti mkacrad gansazRvruli, masiuri da standartuli dasvenebebi.
masiuri bazari
dasvenebebi: moqnili, segmentirebuli, personalizebuli, garemosadmi megobruli
warmoebis teqnologia
turistuli paketebi,
Carteruli frena,
franCaizingi,
ofisebi, otelebi, turistuli centrebi
warmoebis menejmenti, special. turoperatorebi,
konkurentuli turistuli adgilebi,
izrdeba mimwodeblebisa da agentebis roli
warmoebis organizacia
masStabis ekonomia Zalian mniSvnelovania,
moTxovna prognozirebadia,
`Svebuleba Senaxulia~ gansakuTrebuli SemTxvevebisaTvis
masStabis ekonomia,
moqniloba,
bazarTan siaxlove,
diagonaluri integracia
adamianuri resursebi da swavleba
sezonuri samuSao,
samuSao Zalis maRali denadoba,
dabali xelfasi,
samuSaos mcire moqniloba
mravalfunqciuri, specializebuli da damakmayofilebeli samuSao damatebiTi Rirebulebis komponentiT
marketingi masiuri marketingi
masiuri reklama
maqsimaluri personalizacia
klientebi gamoucdeli,
SesamCnevad homogenuri,
mzis moyvarulebi,
prognozirebadi,
fasze orientirebuli
gamocdili, damoukidebeli da elastikuri,
gansxvavebuli Rirebuleba,
maRalganviTarebuli da gadaxdisunariani
xarisxi aradiferencirebuli regulirebuli
14
-
transformacia ZiriTadad gamoxatulia individualizaciis maRali
doniTa da elastiurobiT. masiuri turizmi TiTqmis aRar arsebobs,
Seicvala damokidebuleba turistul sawarmosa da momxmarebels Soris.
Tumca kurortebi kvlav yidian mza produqts, mainc SeimCneva
diversifikaciis elementebi.
popularulia produqtisaTvis sasaqonlo markis miniWeba _ safirmo
niSani izidavs momxmareblebs. mkacri samSeneblo wesebi, reklamisa da
gayidvis stimulirebis koordinireba, istoriuli adgilebisa da
ekologiuri dacvis pirobebis arseboba aucilebelia turistuli
dasvenebis adgilebis ganviTarebisaTvis. Sesabamisad, savaWro palatebi,
sareklamo organizaciebi, qalaqis sabWoebi, raionuli komitetebi,
ekologiuri jgufebi da istoriuli sazogadoebebi mniSvnelovan rols
asruleben sakurorto adgilmdebareobis sasaqonlo markis dacvisa da
gaumjobesebisaTvis.
momxmareblis molodinis Sesabamisi turistuli produqtis misaRebad
organizaciam msxvili sasaqonlo markiTa da mravali sasaqonlo erTeuliT
unda daamuSaos mTeli sistemisaTvis aucilebeli xarisxis standartebi. Tu
sasaqonlo marka warmatebiT moipovebs xarisxis imijs, momxmarebeli yvela
filialSi identur xarisxs elodeba. cvalebadi standartebi da
marketinguli politika sasaqonlo markis faseulobas amcirebs. am saqmeSi
mudmivoba da standartizacia gadamwyvet faqtors warmoadgens.
warmatebuli da momgebiani turistuli produqtis formirebisaTvis
mniSvnelovania produqtis sasicocxlo ciklis Teoriis gaTvaliswineba.
turistuli produqtis sasicocxlo cikli aRwers produqtis evolucias
bazarze misi pirveli gamoCenis momentidan realizaciis dasrulebamde.
nebismieri produqti rogori gansakuTrebuli samomxmareblo TvisebebiTac
ar unda gamoirCeodes adre Tu gvian gamoidevneba bazridan sxva ufro
srulyofili produqtiT.
nebismieri produqti, maT Soris turistuli, Tavisi ganviTarebis oTx
Tanmimdevrul stadias gadis. bazarze danergva, zrda, momwifeba da dacema.
sasicocxlo ciklis koncefcia SeiZleba gavrceldes turistul
adgilze, romelsac dasavleli specialistebi turistuli produqtis
amosaval elementad Tvlian. turistuli adgilis ganviTareba gaivlis
15
-
ramdenime stadias. avtorTa umetesoba turistuli centris sasicocxlo
cikls 6 stadiad yofs. esenia: dazverva, Cabma, ganviTareba, gamagreba,
stagnacia, dacema.
dazvervis stadia xasiaTdeba turistTa mcire raodenobiT, rac
gamowveulia turistuli infrastruqturis ar arsebobiT da mimosvlis
sirTuliT. aseT turistul adgilebs erTeuli turistebi moinaxuleben,
romlebic gaurbian adamianTa TavSeyris adgilebs, maT izidavT
xeluxlebeli buneba da kulturuli RirsSesaniSnaobebi. am stadiaze
turizmi umniSvnelo gavlenas axdens bunebriv da kulturul garemoze.
turistebi ar iwveven adgilobrivi mosaxleobis gaRizianebas da isini
siamovnebiT urTierToben turistebTan.
Cabmis stadia xorcieldeba adgilobrivi macxovreblebis iniciativiT,
romlebic aqtiurad monawileoben turistebis miRebasa da momsaxurebaSi.
turistTa raodenoba izrdeba, rac ubiZgebs adgilobriv xelisuflebas
turistuli infrastruqturis Seqmnisaken.
ganviTarebis stadia xasiaTdeba turistTa didi raodenobiT. pikis
sezonSi CamomsvlelTa raodenoba utoldeba da xSirad aWarbebs
adgilobriv mosaxleobas. am dros turizmi xdeba xelsayreli sfero
kapitaldabandebisaTvis. ucxouri kompaniebi investiciebs deben
infrastruqturis ganviTarebaSi, magram amave dros mTlianad cvlian
turistuli adgilis pirvandel saxes. popularobisa da SemosvliTi
turizmi zrdasTan erTad xdeba turistuli adgilisa da infrastruqturis
gadatvirTva, dRis wesrigSi dgeba adgilobriv da erovnul doneze
dagegmvisa da kontrolis aucilebloba.
gamagrebis stadiaze CamomsvlelTa raodenobis zrdis tempebi
neldeba, magram misi moculoba mainc izrdeba. turistTa raodenoba
aWarbebs mosaxleobis raodenobas. turizmis bazari Rebulobs momwifebul
formas wamyvani transnacionaluri kompaniebis monawileobiT.
stagnaciis stadiaze CamomsvlelTa piki ukve gavlilia da adgili
kargavs Zvel mimzidvelobas. is arsebobs CamomsvlelTa meoradi vizitebis
xarjze. turistuli adgili dgeba ekologiuri, socialuri da ekonomikuri
problemebis winaSe.
16
-
dacemis stadia asrulebs turistuli centris sasicocxlo cikls.
turistebis ZiriTadi masa gadavida ufro axal kurortebze. es adgili
arsebobs mxolod eqskursiebis xarjze. amave dros gamococxlebaa uZravi
qonebis bazarze _ turistuli obieqti iyideba ara turistuli
miznebisaTvis. xelisufleba cdilobs specializaciis SecvliT
gauxangrZlivos am adgils mimzidveloba. zogma turistulma adgilma
SeZlo misi bunebrivi resursebis wyalobiT ganeviTarebina zamTris
sportis sxvadasxva saxeobebi, ramac SesaZlebloba misca gaexangrZlivebina
turistuli sezoni da gasuliyo samogzauro bazris axal segmentze.
amrigad, dacemis stadiaze warmoiqmneba ganmeorebiTi ciklis impulsi.
turistuli centrebi warmoadgenen dinamikur warmonaqmnebs da maTi
sasicocxlo ciklebi Zlier gansxvavdeba erTmaneTisagan. turizmis
sferoSi saxelmwifo politika, konkurentebis arseboba da sxva faqtorebma
SeiZleba daaCqaros an Seanelos ciklis sxvadasxva stadiis mimdinareoba.
cnobilia SemTxvevebi, roca kurortis ganviTareba SeCerda romelime
stadiaze.
turistuli centrebis SeswavlaSi didi wvlili Seitana amerikelma
mecnierma s. plogma. man gamoTqva mosazreba, rom turistuli adgilis
ganviTarebis yovel stadias Seesabameba mnaxvelTa gansazRvruli kategoria.
warmoqmnis adreul stadiaze turistuli centri izidavs alocentrikebs,
maTTvis damaxasiaTebeli Tavgadasavlebis siyvaruliT. Semdeg
ganviTarebisa da ganmtkicebis stadiaze alocentrikebs cvlian
saSualocentrikebi, xolo sasicocxlo ciklis bolos (stagnacia da
dacema) _ fsiqocentrikebi, romlebic cxovrebis mSvid stils aniWeben
upiratesobas [92].
turistuli produqtis sasicocxlo ciklis koncefcias, momxreebis
garda, mowinaaRmdegebic hyavs, romlebic miiCneven, rom SeuZlebelia
zustad ganisazRvros calkeuli stadiebis dasawyisi, miiCneven rom
turistul produqtis evoluciaze Zlier moqmedebs gare faqtorebi _
qveynis ekonomikuri mdgomareoba, inflaciis done, momxmarebelTa
cxovrebis stili. Cven SegviZlia daveTanxmoT im Tvalsazriss, rom
SeuZlebelia turistuli produqtisaTvis sasicocxlo ciklis stadiebis
zustad da konkretulad gansazRvra, magram migvaCnia, rom strategiuli
17
-
mniSvnelobis gadawyvetilebebis miRebisas aucilebelia da friad
sasargeblo, turistuli produqtis sasicocxlo ciklis stadiebis
gansazRvra da miRebuli Sedegebis gamoyeneba.
turistuli produqtis formireba xdeba misi gayidvisa da Sesabamisad
mogebis miRebis mizniT, amitom formirebisas gasaTvaliswinebelia misi
realizaciis Taviseburebebi. turistul produqts axasiaTebs oTxi Tviseba,
romelic ganasxvavebs momsaxurebas fizikuri saqonlisagan: xelSeuxebloba,
warmoebis da moxmarebis ganuyofeloba, cvalebadoba da Senaxvis
SeuZlebloba. amitom turistuli produqti principulad gansxvavdeba
Cveulebrivi produqtisagan. kerZod, igi ar aris dakavSirebuli iseT
cnebebTan, rogorebicaa gadazidva, sawyobSi Senaxva, dagroveba. garda amisa,
turistuli momsaxurebis warmoeba da misi moxmareba drosa da sivrceSi
umetesad erTmaneTs emTxveva. turistuli produqti xasiaTdeba rigi sxva
TaviseburebebiTac: sezonurobiT, geografiuli danawevrebiT da a. S.
saqonlis gayidvis procesi damokidebulia saqonlis asortimentze da
saqonlis gayidvis formebsa da meTodebze. igi Sedgeba organizaciul-
teqnikuri da fsiqologiuri operaciebisagan. organizaciul-teqnikur
operaciebs miekuTvneba saqonlis gasayidad momzadebasTan dakavSirebuli
operaciebi, fsiqologiurs ki _ moTxovnis gamovlena, saqonlis Cveneba,
Tanmxlebi saqonlis SeTavazeba, daxmareba saqonlis SerCevaSi da a. S.
saqonlis gayidvis procesi yalibdeba saqonlis asortimentisa da
myidvelTa moTxovnis xasiaTis mixedviT. martivi da myari moTxovnis mqone
saqonlis realizaciis procesSi igi moicavs organizaciul-teqnikuri
xasiaTis operaciebs, saxeldobr, ki gayidvis Semdeg elementebs:
myidvelisagan SekveTis miReba, momxmareblisaTvis saqonlis momzadeba,
angariSsworeba momxmarebelTan da saqonlis gacema momxmarebelze. aseT
SemTxvevaSi momsaxurebiTi xasiaTis operaciebis xvedriTi wona Zalze
umniSvneloa. rTuli asortimentisa da alternatiuli moTxovnis mqone
saqonlis realizaciis dros ki gayidvis procesi moicavs, rogorc
organizaciul-teqnikuri, ise fsiqologiuri xasiaTis operaciebs. aq wina
planze iwevs momsaxurebiTi operaciebi (moTxovnis gamovlena, Cveneba,
konsultacia, Tanmxlebi saqonlisa da momsaxurebis SeTavazeba da a. S.),
rac saqonlis yidvis gadawyvetilebis miRebis safuZveli xdeba. aseTi
18
-
saqonlis realizaciis procesi ZiriTadad moicavs Semdeg elementebs:
moTxovnis gamovlineba, saqonlis Cveneba, Tanmxlebi saqonlisa da
momsaxurebis SeTavazeba, konsultacia, angariSsworeba momxmarebelTan da
saqonlis gacema.
bazarze saerTod da kerZod, turistuli produqtis bazarze
realizacia SeiZleba iyos uSualo, momxmarebelsa da mimwodebels Soris
da mravalsafexuriani, maT xSirad sarealizacio arxebsac uwodeben.
arxebis SerCeva yovel konkretul SemTxvevaSi konkretul gadawyvetilebas
moiTxovs.
bazris farTod mocvis saWiroeba moiTxovs kontaqti damyardes
SuamavlebTan, xolo garkveul segmentze koncentrireba _ momxmarebelTan
uSualo kavSirs.
turistul produqtze maRali moTxovnis pirobebSi naklebi saxsrebi
ixarjeba produqtis gasaRebaze da, Sesabamisad, sarealizacio meqanizmic
martivi iqneba, xolo Tu saWiroa moTxovnilebaTa stimulireba da bazris
moZebna _ saWiro iqneba Suamavlebis momsaxureba.
bunebrivia, rom rac metia Suamavali, miT naklebi mogeba rCeba
mwarmoebels mis mier warmoebuli produqtis realizaciidan. amitom yvela
mwarmoebeli miiswrafvis rac SeiZleba minimumamde daiyvanos danaxarjebi
Suamavalze. magram Tu gamoTvlebi gviCvenebs, rom realizaciis
organizacia, sxvadasxva mizezebis gamo, ufro meti jdeba, vidre
SuamavlisaTvis gankuTvnili daTmoba, maSin ajobebs maTi momsaxurebiT
sargebloba. sakuTari sarealizacio qselis organizeba mniSvnelovan
dabandebebTan da riskTan aris dakavSirebuli, amitomac misi Seqmna xSirad
mxolod Zlier mwarmoeblebs xelewifebaT.
im SemTxvevaSi, rodesac produqtis specifika moiTxovs mis swraf
realizacias, xolo realizaciis mravalsafexuriani struqturas
mniSvnelovani dro sWirdeba, aucilebelia momxmarebelTan pirdapiri gziT
dakavSireba.
saSuamavlo organizaciebTan TanamSromlobisas gaweuli muSaoba
SeiZleba Seadgendes martiv Suamdgomlobas, produqciis sareklamo
momsaxurebas, Senaxvas (rac turizmSi ar gvxvdeba) da sxva. Sesabamisad
produqtis gadacemis pirobebic mravalgvaria. magaliTad, produqti
19
-
SeiZleba gadaeces sareklamo niSnis, safirmo saxelis da simbolos,
gaformebis sxva saSualebebis Secvlis gareSe, an am niSnebis Secvlis
uflebiT.
Tanamedrove turistuli produqtis formirebas axorcielebs
turoperatori. turoperatoris ZiriTad turistul produqts warmoadgens
turi. turis formirebaSi igulisxmeba vadebis, miznebis mixedviT
urTierTdamokidebuli, fasSi da xarisxSi SeTanxmebuli xelSekrulebebis
Sedgena da misi wardgena Sesabamisi dajavSniT.
saqmianobis klasikuri sqemis mixedviT _ turoperatori axorcielebs
turistuli produqtis mxolod sabiTumo gayidvas turistul saagentoebze,
romlebic SemdgomSi axdenen produqtis ganawilebas da hyidian.
uSualod momxmarebelze turebis sacalo gayidvas turistuli
saagento axorcielebs; zogjer turoperatori Tavis daqvemdebarebaSi
ayalibebs gansakuTrebul qvedanayofs, romelic ara mxolod turistebis
momsaxurebiT, aramed mTeli saagentos saqmianobis koordinaciiT aris
dakavebuli. praqtika gviCvenebs, rom turizmis sferoSi turoperatorebis
raodenoba araumetes 5 procentia, xolo turistuli saagentoebis _ 95
procenti.
turoperatori pasuxs agebs momxmareblis winaSe. momxmarebeli
swored misgan iRebs momsaxurebis pakets, romelSic bevri sxvadasxva
sawarmos momsaxureba Sedis. es pasuxismgebloba gulisxmobs
turoperatoris garkveul garantiebs. sxvadasxva qveyanaSi
pasuxismgeblobis gansxvavebuli donea dadgenili.
turistis moTxovnisa da gayidvis organizaciis mixedviT, turi
SeiZleba iyos individualuri da jgufuri.
individualuri turi turists met damoukideblobas aniWebs, magram
igi bevrad Zviri jdeba, radgan, gadasaxads SidasamarSruto transportis,
gidis da zogierT sxva momsaxurebaze individualuri turisti ixdis
srulad, maSin, rodesac jgufur turebze aseTi gadasaxadebi nawildeba
jgufis yvela wevrze. amitom individualuri turi ar aris xelmisawvdomi
masobrivi momxmareblisaTvis. amasTan, individualuri momsaxurebis
organizacia Sromatevadi procesia da saWiroebs dajavSnis,
dispeCerizaciis, gamoTvlis samuSaoebis individualurad warmoebas. magram
20
-
individualuri turizmi ekonomikuri TvalsazrisiT turistuli
firmisaTvis momgebianicaa.
jgufuri turi ufro iafia da masobrivi momxmareblisaTvis
misawvdomi, magram jgufuri mogzaurobis dros jgufis yvela wevri unda
daemorCilos dadgenil wesebs.
specialistebi gamoyofen turistuli produqtis ZiriTad
samomxmareblo Tvisebebs [97], amaTgan Cven yvelaze arsebiTad da
mniSvnelovnad migvaCnia Semdegi:
• safuZvlianoba e. i. yvela momsaxureba unda Seesabamebodes
turistis moTxovnaze dafuZnebul mogzaurobis miznebs;
• saimedooba _ produqtis Sesabamisoba reklamasTan, informaciis
utyuaroba;
• efeqtianoba _ maqsimaluri efeqtis miRweva, minimaluri
danaxarjebiT;
• eqspluataciis simartive;
• moqniloba _ produqtisa da momsaxurebis sistemis unari moergos
sxvadasxva tipis momxmarebels da ar Seicvalos xarisxi momsaxure
personalis Secvlisas;
rogorc zemoT aRvniSneT, turizmis praqtikul saqmianobaSi ZiriTad
turistul produqts warmoadgens kompleqsuri momsaxureba, momsaxurebis
standartuli nakrebi, romlebic wardgenilia bazarze erT `paketad~.
xSirad mas `turpakets~ uwodeben da Sedgeba momsaxurebis winaswar
gansazRvruli nakrebisagan: mgzavroba, ganTavseba, kveba, eqskursiebi da a.S.
igi formirdeba turistis mogzaurobis miznebisa da moTxovnebis
Sesabamisad. rac Seexeba ZiriTad da damatebiT turistul produqts, Tu
eqskursia CarTulia kompleqsuri momsaxurebis paketSi, maSin igi ZiriTadia,
xolo, Tu momxmarebeli damatebiT SeukveTavs mas _ damatebiTi.
XX saukunis meore naxevarSi gavrcelda turistuli produqtis
saxeoba _ inkluziv-turi, romelic warmoadgens winaswar dagegmil
momsaxurebis nakrebs orientirebuls mogzaurobis an dasvenebis
gansazRvrul saxeze, aseve turistTa socialur klasze da asakze. ufro
metad gavrcelebuli saxea e.w. samarSruto turebi, rodesac turistTa
jgufi avtobusiT mogzaurobs ramdenime qveyanasa da qalaqSi. turi
21
-
dagegmilia winaswar, mkacrad aris dadgenili vadebi da mogzaurobis
grafiki. kruizuli turebic agreTve inkluziv-turebs warmoadgens.
inkluziv-turis SeZenisas momxmarebels SeuZlia SeiZinos ukve
formirebuli da mkacrad gansazRvruli mogzauroba, Sesabamisi
momsaxurebis paketiT da ar SeuZlia moiTxovos raimes Secvla masSi.
inkluziv-turis Seqmna da wardgena xdeba saqveynod cnobil da
popularul marSrutebze (magaliTad, `klasikuri italia~ an `avtobusiT
evropis garSemo~). aseTi turebis fasis ZiriTad nawils warmoadgens
transportisa da ganTavsebis Rirebuleba, SedarebiT mcires _ kveba. xolo
sxva momsaxureba, maT Soris saeqskursio momsaxureba, mTeli fasis
umniSvnelo nawilia.
inkluziv-turebi saSualebas iZleva gamoyenebuli iqnes specialuri
saaviacio tarifebi. inkluziv-turi sahaero transportis saerTaSoriso
asociaciis (IATA) moTxovnebis Sesabamisad unda Seicavdes ara nakleb sam
momsaxurebas: aviamgzavrobas, sastumroSi ganTavsebas da damatebiT kidev
erTs, romelic ar aris dakavSirebuli pirvel orTan (eqskursias,
avtomobilis arendas da a. S.).
inkluziv-turs gaaCnia zogierTi upiratesoba: kompleqsuri
momsaxureba ufro iafia, vidre calkeuli momsaxurebis nakrebi;
tursaagentosaTvis advilia SesTavazos aseTi produqti, radgan programa
da fasi winaswar cnobilia. inkluziv-turis naklia: programebi zedmetad
gadatvirTulia da turi SeiZleba Seicavdes klientisaTvis uintereso
momsaxurebas.
inkluziv-turis erT-erTi gavrcelebuli saxea insentiv-turizmi.
insentiv-mogzauroba menejmentis erT-erTi saSualebaa, romelsac iyeneben
firmis xelmZRvanelebi TanamSromlebis Sromis nayofierebis gazrdis
mizniT. kompaniebi turistul mogzaurobebs miiCneven TanamSromlebis
waxalisebis yvelaze efeqtian saSualebad. insentiv-turs sxva turTan
SedarebiT sxva maxasiaTeblebi aqvs:
1. turze SeTanxmeba xdeba mogzaurobidan 1-2 wliT adre, radgan
programis realizacia gaTvlilia grZeli periodisaTvis;
2. turi organizebulia ise, rom turisti ar ejaxeba mogzaurobis
momzadebasTan da mimdinareobasTan dakavSirebul problemebs. agreTve,
22
-
insentiv-turiT mogzauri turistebi Zalian momTxovni arian momsaxurebis
xarisxisadmi;
3. mogzaurobis organizeba xdeba, rogorc wesi, arasezonis dros (es
ar exeba Sobis da axali wlis dResaswaulebs);
4. dajildoebuli TanamSromlebis 90 procenti mogzaurobs
meuRlesTan erTad;
5. aseTi mogzaurobis programa xSirad moicavs saqmian RonisZiebebs,
prezentaciebs, gamocdilebis gaziarebasa da swavlebas.
XX saukunis bolosaTvis turistul bazarze momxdar cvlilebebTan
dakavSirebiT, rac gamoixateba erTiani turistuli produqtis
diversifikaciis tendenciiT, gaizarda moTxovna SekveTil, individualur
turebze. turistuli firmebi iZulebuli arian gaiTvaliswinon turistebis
moTxovnebi, romlebic yovelTvis cdiloben miiRon maqsimaluri
Tavisufleba turis amorCevisas. amitom firmebi aseT turistebs sTavazoben
momsaxurebis mxolod nawils, Sesabamis nakleb fasad, xolo momsaxurebis
danarCen komponentebs turistebi TviTon SeiZenen adgilze.
turistuli momsaxurebis moTxovnebi iyofa aucilebel da
rekomendebul moTxovnebad. aucilebel moTxovnebs miekuTvneba turistTa
sicocxlisa da jamrTelobis usafrTxoeba maTi qonebisa da garemos dacva.
rekomendirebul moTxovnebs miekuTvneba: daniSnulebisadmi Sesabamisoba,
sizuste da Sesrulebis drouloba, kompleqsuroba, momsaxurebis
eTikuroba, komfortuloba, mogzaurobis eTikuroba da ergonomikuloba.
ganvixiloT TiToeuli maTgani:
daniSnulebisadmi Sesabamisoba _ momsaxureba unda pasuxobdes
momxmareblis fizikur SesaZleblobebsa da molodins.
sizuste da Sesrulebis drouloba _ miwodebuli momsaxureba droisa
da moculobis mixedviT unda Seesabamebodes imas, rac asaxulia
xelSekrulebaSi an momsaxurebis programaSi (sagzurSi, vauCerSi da a.S) es
imas niSnavs, rom transporti da kveba unda miewodebodes droulad da
Seesabamebodes momsaxurebis klass, sastumro unda iyos dadgenili
kategoriis, xolo eqskursiebi unda Catardes mTeli datvirTviT.
kompleqsuroba _ SeTavazebuli turistuli momsaxureba unda
uzrunvelyofdes sxva momsaxurebis miRebis SesaZleblobasac.
23
-
momsaxurebis eTikuroba _ momsaxure personalma unda daicvas qcevis
eTikuri normebi. turistebi garantirebulni unda iyvnen momsaxure
personalisa da gidebis keTilganwyobiT, komunikabelurobiTa da
TavazianobiT, romelic maTTvis mibaZvis saganic ki SeiZleba gaxdes.
komfortuloba _ turizmis nebismieri saxeoba, upirveles yovlisa,
dasvenebaa. dasveneba ki, ra xanmoklec ar unda iyos is, saWiroebs
komfortulobas.
mogzaurobis esTetikuroba _ turistuli marSruti unda gadiodes
saeqskursio Cvenebis rac SeiZleba mimzidvel adgilebze, saintereso
obieqtebsa da ulamazes peizaJebze.
ergonomikuloba _ turistebisadmi micemuli aRWurviloba unda
Seesabamebodes turistebis mier maTi eqsplotaciis SesaZleblobebs.
erTeuli turistuli produqtis momxmarebelze (turistze an
korporaciul klientze) sacalo gayidvas turistuli saagento (turagenti,
turistuli agenti) axorcielebs. turoperatorTan, an biTumad movaWre
turistul saagentosTan mas akavSirebs xelSekruleba, romlis
safuZvelzec SeiZleba safinanso sferoSi urTierTangariSgebisa da sxva
urTierTqmedebis formebis gaTvaliswineba, aseve garkveuli
urTierTvaldebulebebis gadanawileba. Tu xelSekrulebis mixedviT misi
funqciebi mxolod Suamavlis funqciiT ganisazRvreba, turagenti
turistul produqtze SezRudul pasuxismgeblobas atarebs.
turagentebi klientebs konsultacias uweven mogzaurobisa da
dasvenebis sxvadasxva variantebiT, dakavebulni arian bileTebis dajavSniTa
da turistTa dabinavebiT. isini iReben sakomisios, iseTi turistuli
produqtis mimwodeblebisagan, rogorebicaa kurortebi, ganTavsebis
dawesebulebebi, turoperatorebi da sxva.
arseboben saagentoebi, romlebic realizacias ukeTeben: a) calkeul
momsaxurebas, b) turoperatoris mier Seqmnil turistul paketebs, g)
sxvadasxva momsaxurebas, romlebic ar Sedis turistul paketSi, magaliTad
individualuri turistebisaTvis.
agentirebis sferoSi ganasxvaveben saqmianobis ramdenime saxeobas:
• turebis gayidva fizikuri piris mier da sawarmos davalebiT.
arsebiTad es aris sxvadasxva turoperatoris `turistuli sagzurebis
24
-
maRazia”. turistul sagzurSi yovelTvis srulad aris miTiTebuli
turoperatoris an agentis yvela rekviziti, romlebmac aseTi gayidva
ganaxorcieles;
• turebis gayidva Tavisi saxeliT, magram imis miTiTebiT, Tu romel
turoperators ekuTvnis turistuli produqti;
• turebis gayidva Tavisi saxeliT (turproduqtis konkretuli
turoperatorisaTvis mikuTvnebis gareSe). magaliTad, erToblivi
turistuli produqtis Seqmnisas. aseT SemTxvevaSi saagento TviTon
gvevlineba turoperatorad Sesabamisi pasuxismgeblobiT.
Tanamedrove turistuli produqti warmoadgens `nedl~ masalas
uamravi arCeviTi faqtoriT. aseTi produqtis miwodebis fasi maRalia,
xolo wminda mogeba naklebi, garda amisa didi raodenobis brunvac
aucilebelia.
am viTarebaSi turistul sawarmoebs sxva arCevani ara aqvT, garda
imisa, rom fokusireba moaxdinon produqtis specifikur saxeze
konkurentul brZolaSi gamarjvebis mizniT.
25
-
1.2 mogzaurobis motivacia da turistuli
produqtis saxeebi
mogzauroba miznis (motivi, romelic ubiZgebs adamians
mogzaurobisaken) gareSe ar Sedgeba. mogzaurobis miznis Sesaxeb
informacia aucilebelia, upirvelesad, Sesabamisi turistuli produqtis
sworad formirebisaTvis, agreTve turistuli nakadebisa da marSrutebis
marTvis ganxorcielebisaTvis. turistuli produqtis formireba pirdapir
damokidebulia mogzaurobis motivaciaze.
amasTan, unda gaviTvaliswinoT, rom mogzaurobisas jgufs erTi
mizani gaaCnia, magram amasTan jgufis TiToeul wevrs, garda ZiriTadi
miznisa, gaaCnia sxva, jgufisagan gansxvavebuli, motivacia.
SesaZlebelia gamovyoT mogzaurobis motivaciis 5 ZiriTadi jgufi:
fizikuri motivacia, fsiqologiuri motivacia, pirovnebaTaSorisi
motivacia, kulturuli motivacia da prestiJis motivacia. (ix. nax. #1)
roca turisti gegmavs Tavis Svebulebas, dasasvenebeli adgilisa da
dasvenebis formis arCevaze erTdroulad ramodenime motivi axdens
zegavlenas. xSirad mogzaurobis motivaciis sxvadasxva saxe avsebs
erTmaneTs, miuxedavad imisa, isini erTmaneTs emsgavsebian Tu ara. xolo
zogierT SemTxvevaSi mogzaurobis motivaciebi SeiZleba
urTierTsawinaaRmdegoc ki iyos.
msoflio turizmis organizaciis standartebiT [19] monaxulebis (an
mgzavrobis) miznebi klasificirdeba Semdeg kategoriebad:
1. Tavisufali drois gatareba, rekreacia (Zalebis aRdgena) da
dasveneba;
2. nacnobebisa da naTesavebis monaxuleba;
3. saqmiani da profesiuli miznebi;
4. mkurnaloba;
5. religia (salocavebis monaxuleba);
6. sxva miznebi.
26
-
27
pirovnuli
ganviTareba
aRiareba
prestiJis
nax. #1. mogzaurobis motivacia
fizikuri fsiqologiuri pirovnebaTa-Sorisi
kulturuli
ucxo
qveynebis
gacnoba
xelovneba
religia
mogzaurobis motivacia
axali
nacnoboba
sazogadoeba
socialuri
kontaqtebi
gonebrivi
dasveneba
axali
STabeWdile-
bebi
sxeulis
fizikuri
dasveneba
mkurnaloba
sporti
-
28
TiToeul kategoriaSi CarTulia saqmianobis Semdegi saxeebi:
1. Tavisufali dro, rekreacia da dasveneba: RirsSesaniSnaobebis
daTvaliereba, maRaziebis, sportuli da kulturuli RonisZiebebis
monaxuleba, rekreaciul da kulturul RonisZiebebSi monawileoba,
araprofesiuli sportiT dakaveba, laSqrobebi da alpinizmi, plaJebis
gamoyeneba, kruizebi, dasveneba da rekreacia samxedro
mosamsaxureebisaTvis, zafxulis banakebi da a.S;
2. nacnobebisa da naTesavebis monaxuleba: mgzavroba
naTesavebTan an nacnobebTan, Svebuleba samSobloSi, dakrZalvaze
daswreba, invalidebis movla;
3. saqmiani da profesiuli miznebi: mowyobilobebis damontaJeba,
inspeqtireba, Sesyidvebi, saqonlis an momsaxurebis miyidva ucxour
sawarmoebze; sxdomebis, konferenciebis da kongresebis muSaobaSi,
savaWro bazrobebSi da gamofenebSi monawileoba; wamaxalisebeli
mgzavrobebi sawarmoTa muSakebisaTvis; leqciebiTa da koncertebiT
gamosvla; turistuli mogzaurobebis programebis momzadeba,
xelSekrulebebis dadeba ganTavsebasa da trnsportze, muSaoba gidad
da sxva Tanamdebobaze turizmis sferoSi; monawileoba profesiul
sportul RonisZiebebSi, samTavrobo mivlinebebi, diplomatebis,
samxedro mosamsaxureebis an saerTaSoriso organizaciebis
TanamSromlebis CaTvliT, garda mosanaxulebel qveyanaSi mudmivad
muSaobis SemTxvevebisa; fasiani swavleba, ganaTleba da kvleviTi
saqmianoba, rogoricaa, magaliTad, samecniero Svebulebebi, enis,
profesiuli an sxva specialuri kursebi, dakavSirebuli mnaxvelis
samuSaosTan an profesiasTan.
4. mkurnaloba: gajansaRebis mizniT gamgzavreba, samkurnalo
wylebze da kurortebze yofna, mkurnalobisa da gajansaRebis sxva
saxeebi;
5. religia, salocavebis monaxuleba: monawileobis miReba
religiur RonisZiebebSi, salocavebis monaxuleba;
6. sxva miznebi: samgzavro, sahaero da wylis xomaldebis
ekipaJebi, tranzituli mgzavroba, sxva miznebi an saqmianobis sxva
saxeebi.
-
uamravi mizezi arsebobs ris gamoc mogzauroben adamianebi, Tumca
yvela es mizezi or ZiriTad jgufSi erTiandeba: mogzauroba
siamovnebisaTvis da mogzauroba biznesisaTvis. kvlevebma aCvena, rom
rodesac momxmarebels ekiTxebian Tu ras ukavSireben isini ZiriTadad
warmatebasa da kmayofilebas, yvelaze xSiri pasuxia – mogzauroba
siamovnebisaTvis. mizezebi, romelTa gamoc xalxi mogzaurobs siamovnebis
misaRebad SesaZloa iyos Semdegi: megobrebisa da naTesavebis monaxuleba;
janmrTelobis aRdgena; ganaTleba, swavla; silamaze, dasveneba bunebaSi da
erovnuli parkebis monaxuleba; religia; sporti; festivalebi; Sopingi;
garToba mogzaurobisas; TamaSi; Tavgadasavali; memkvidreoba; ekoturizmi;
sanaxaobebi da sxv [120].
Tavisufal dros daniSnulebis adgilis arCevani da mogzaurobis
motivacia SeiZleba dajgufdes ramodenime kategoriad. sazogadod,
rodesac adamiani gadawyvets mogzaurobas, igi ganixilavs erTze met
kategorias da misTvis sasurvels irCevs [130].
daniSnulebis adgilis SerCevaSi erT-erTi mniSvnelovani faqtoria
megobrebisa da naTesavebis monaxulebis survili. Tumca, aseT SemTxvevebSi,
roca adamianebi stumroben axloblebs, maT ar esaWiroebaT ganTavsebis
komerciuli saSualebebi (sastumro, pansioni da a.S.); magram mogzaurobis
ganmavlobaSi isini sargebloben turizmisa da maspinZlobis sxva
saqonliTa da momsaxurebebiT. rogoricaa: kvebis obieqtebi, muzeumebi,
suvenirebis maRaziebi, aseve garToba da a.S.
zogjer adamianebis mogzaurobis motivacia Semdgomi ganaTlebis
miRebis SesaZleblobaa. Sesabamisad, daniSnulebis adgilis arCevac imis da
mixedviT xdeba sad rogori SesaZleblobebi da pirobebia codnis
gaRrmavebisaTvis. axalgazrdebisaTvis arsebobs SedarebiT iafi ganTavsebis
obieqtebi. xSir SemTxvevaSi organizebulia jgufebi, romlebic
axalgazrdebs sTavazoben konkretuli qveynis enis, xelovnebis, bunebisa da
istoriis Seswavlas. kolejis studentebisaTvis arsebobs sazafxulo
saswavlo kursebi sazRvargareT. am programis saSualebiT studentebs
SeuZliaT ukeTesad SeiTvison ucxo ena da gaecnon sxva qveynebis
kulturas. eqspediciebsa da arqeologiur gaTxrebSi monawileobiT ki isini
gansakuTrebul sakiTxebSi codnas gaiRrmaveben.
29
-
msoflios yvela qveyanas damaxasiaTebeli kultura gaaCnia. aqedan
gamomdinare, sxva qveynis kultura Zalian sainteresoa da bevr turists
izidavs. xelovnebisa Tu istoriuli muzeumebis, aseve istoriuli
dasaxlebebis sanaxavad turistebi mTeli msofliodan Cadian. magaliTad,
iseTi arqiteqturuli xelovnebis nimuSi, rogoricaa taj mahali
(indoeTSi), mTel msoflioSi cnobili da popularulia. daniSnulebis
adgilis kulturul RirsSesaniSnaobad SeiZleba adgilobrivi
mosaxleobac miviCnioT, rogoricaa – mkvidri, adgilobrivi amerikelebi
SeerTebul StatebSi an aborigenebi avstraliaSi.
sxvadasxva kulturis adamianebs Tavisufal dros mogzaurobasTan
dakavSirebiT gansxvavebuli motivacia gaaCniaT. sazogadod cnobilia, rom
CrdiloeTis civi qveynebis mosaxleoba miemgzavreba samxreTis siTbosaken,
Tanac civi qveynebi ekonomikurad ufro ganviTarebuli arian. magram meoce
saukunis bolos samxreTis qveynebSic gaCnda saTanado saxsrebi
samogzaurod da samxreTis macxovreblebi ZiriTadad CrdiloeTSi
mogzauroben Tovlis sanaxavad. maTTvis Tovli uCveulo da mimzidvelia.
ase, rom Tundac Tovlis naxva kulturul orientaciaze damokidebulebiT
SeiZleba mogzaurobis mTavari, an meorexarisxovani motivacia iyos.
bunebrivi sanaxaobebi, rogorc daniSnulebis adgilis erT-erTi
mTavari RirsSesaniSnaoba, XIX saukuneSi Camoyalibda. evropasTan
SedarebiT a.S.S.-Si ufro naklebi istoriuli mniSvnelobis RirsSesaniSnavi
adgilebi hqondaT, am mizeziT amerikelebi mogzaurobdnen qveynis bunebrivi
saocrebebis sanaxavad. dResdReobiT uamrav turists izidavs msoflios
bunebrivi saocrebebi, rogorebicaa: didi kanioni arizonaSi, angelozis
CanCqeri venesuelaSi da gareuli cxovelebis nakrZali keniaSi. turistebi
ZiriTadad adgilobriv soflebSi ganTavsdebian, magram karvis moyvarulebs
SeuZliaT karvisTvis gamoyofil specialur teritoriaze gaSalon karavi
da gaaTion Rame.
zogierTi dasasvenebeli adgili turistebs saSualebas aZlevs
monawileoba miiRon sportul da sxvadasxva gasarTob RonisZiebebSi,
rogoricaa laSqrobebi, Tevzaoba, golfi da sxva TamaSobebSi. didi
Tematuri parkebi, rogoricaa `disnei vordi~ da `mefeTa kunZuli~
gvTavazobs dasasvenebel da gasarTob RonisZiebebs. bevri kurorti
30
-
Zalisxmevas ar iSurebs imisTvis, rom ojaxebs moemsaxuron kargad
organizebuli, bavSvebisTvis gankuTvnili TamaSobebiT, romlebsac
mozrdilebi adevneben Tvalyurs.
gasarTob-SemecnebiT mogzaurobebis mniSvnelovan mxares warmoadgens
memorialebis da monumentebis daTvaliereba. xSirad adamianebi Svebulebas
RirsSesaniSnavi movlenis TariRs amTxveven. aseTi RirsSesaniSnavi movlena
SeiZleba iyos: sportuli saxis, kerZod, olimpiuri TamaSebi, superTasi da
msoflio fexburTis finali. aseve RirsSesaniSnavi movlenebia msoflio
gamofenebi da festivalebi. mTeli msofliosaTvis cnobilia rio-de-
Janeiros karnavali, kalgaris `panikuri rbola~ kanadaSi da brodveis
speqtaklebi.
religiuri dResaswaulebi, momlocveloba da religiuri
msvlelobebi yovelTvis ubiZgebda adamianebs mogzaurobisken.
momlocveloba, romelic warmoadgens wminda dgilebis monaxulebas
mkafiod gansazRvruli sakulto miznebiT, miRebulia yvela religiasa da
warmarTul kultebSi. dReisaTvis momlocvelebi farTod sargebloben
turistuli industriis momsaxurebiT, Seqmnilia aseTi turebis momwyobi
specialuri turistuli firmebi. momlocvelobiTi turebi, SemecnebiTi
kulturul-istoriuli turebisagan gansxvavebiT, iTvaliswineben ara
mxolod SemecnebiT miznebs, aramed gansazRvruli ritualis Catarebas
rwmenis mixedviT. arsebiTad Semcirebulia programis gasarTobi nawili,
Tumca gamajansaRebeli da SemecnebiTi elementebis SeTavseba savsebiT
SesaZlebelia.
mineraluri wylebisaken mogzauroba dResac iseTive popularulia,
rogorc romaelebis epoqaSi. mogzaurobis mizans am SemTxvevaSi
janmrTelobis gaumjobeseba warmoadgens. xandaxan turistuli
daniSnulebis adgils klimatis mixedviT irCeven. magaliTad, sinusitiT
daavadebulebi irCeven cxel klimats.
mogzaurobis motivaciis mravalferovnebidan gamomdinare arsebobs
turizmis uamravi saxe da saxeoba, romlebsac sxvadasxva avtori
gansxvavebulad ganixilavs. zogjer maTi erTmaneTisagan gamijvna Zalian
Wirs, radgan SesaZloa nawilobrivi gadafarvac xdebodes. Cven aq turizmis
31
-
mxolod im ramodenime saxes ganvixilavT, romlebic, Cveni azriT, qarTuli
turistuli produqtis formirebis safuZvels warmoadgens.
aRsaniSnavia urbanuli turizmi, romelic ufro moklevadiania (1-3
dRe). imis gamo, rom adamianebi Zalian dakavebulebi arian da xangrZlivi
Svebulebis saSualeba ara aqvT matulobs moTxovna urbanul turizmze.
iansen verbefis mixedviT [121] arsebobs mTeli rigi pirveladi turistuli
elementebi, romlebsac aqvT turistTa mizidvis unari. esenia:
_ kulturuli dawesebulebebi: muzeumebi da samxatvro galereebi;
Teatrebi; sakoncerto darbazebi; kinoTeatrebi; sakonferencio centrebi.
_ gasarTobi adgilebi: Ramis klubebi; kazinoebi; organizebuli
RonisZiebebi; dResaswaulebi.
_ landSaftis Taviseburebani: istoriuli marSruti; saintereso
Senobebi; uZvelesi monumentebi da Zeglebi; parkebi da mwvane zona; wyali,
arxebi, plaJebi; sporti.
_ socio-kulturuli maxasiaTeblebi: adgilis Semosavali; ena;
adgilobrivi tradiciebi; kulturuli memkvidreoba; maspinZloba;
usafrTxoeba.
_ damatebiTi elementebi: sastumroebi; kvebis obieqtebi; komerciuli
centrebi; bazrebi; xelmisawvdomoba; Sida satransporto qseli;
parkirebisaTvis saWiro teritoriebi; turistuli obieqtebi, mag:
sainformacio organizaciebi, rukebi, bukletebi.
nebismieri qalaqiT nebismieri turistis daintereseba SeiZleba.
SesaTavazebeli paketi icvleba qalaqis cvlasTan erTad. qalaqs aqvs
SesaZlebloba airCios turistTa tipi, magram es niSnavs, rom mas unda
gaaCndes yvela saWiro winapiroba maT misaRebad. stumrebi stumrobis
miznis mixedviT SeiZleba iyos: biznes stumrebi; konferenciebsa da
gamofena-gayidvebis damswre delegatebi; mokle vadiani stumrebi;
naTesavebTan da megobrebTan Camosulebi; mogzaurebi, romlebic qalaqsac
AdaaTvaliereben.
turistTa mozidvis Sedegad izrdeba qalaqis roli regionSi.
turistTa raodenoba gaizrdeba maTTvis SesaTavazebeli pirobebis zrdis
paralelurad.
32
-
turizmis erT-erTi mniSvnelovani elementi qalaqis Semosavalia. es
da turizmis sxva aspeqtebi dakavSirebulia drosTan im masStabiT, rom
ganviTarda drois urbanuli dagegmva. Tanamedrove yoveldRiur cxovrebaSi
dro did rols asrulebs. arsebobs drois dagegmarebis aucilebloba
(Deffner, 2005). imis miuxedavad izrdeba Tu mcirdeba garTobisaTvis
gankuTvnili dro, moqalaqeebs sul ufro da ufro metad aqvT imis
SegrZneba, rom Tavisufali dro cota aqvT. ase, rom saWiroa cvlilebebis
Setana drois urbanul dagegmarebaSi, rac iwvevs: cvlilebebs samuSao
saaTebSi; momsaxurebis ekonomikis ganviTarebas; axali sainformacio
teqnologiebis ganviTarebas; urbanul gadatvirTulobas.
did da patara qalaqebSi turizmi SeiZleba socialuri da
ekonomikuri saqmianobis Zalian mniSvnelovani aspeqti gaxdes. urbanuli
dasaxlebebi xSirad gvevlineba rogorc turistebis Camosvlisa da
droebiT SeCerebis adgili regionebSi gamgzavrebamde. bevr aseT did da
mcire qalaqs sakuTari RirsSesaniSnaobebi aqvs: muzeumebi, parkebi,
Teatrebi, istoriuli Zeglebi da saintereso arqiteqturuli nagebobebi,
aseve maRaziebi, restornebi, sxvadasxva gasarTobi dawesebulebebi da
turistebisaTvis mimzidveli sxva obieqtebi.
zogierTi qalaqi mniSvnelovani biznes, samTavrobo da
saganmanaTleblo centria, izidavs biznes mogzaurebs da sTavazobs
xelsayrel pirobebs konferenciebisa da Sexvedrebis Casatareblad.
qalaqis turizmis ganviTarebam SeiZleba mniSvnelovani ekonomikuri
sargebeli moutanos adgilobriv mosaxleobas. turizmi saSualebas iZleva,
agreTve, SenarCundes da ganviTardes iseTi dawesebulebebi, rogoricaa:
muzeumebi, Teatrebi, restornebi, romlebiTac sargebloben ara marto
turistebi, aramed adgilobrivi mosaxleobac.
dagegmvis mTavar princips is warmoadgens, rom sastumroebi da
ganTavsebis sxva saSualebebi ganlagebuli iyos usafrTxo da
satransporto saSualebebisaTvis advilad misadgom adgilebSi. aseve,
maRaziebTan, restornebTan, garTobis adgilebTan an erT mniSvnelovan
RirsSesaniSnaobasTan axlos mainc.
aseve sasurvelia turistuli zonebis Seqmna, sadac upiratesoba
mieniWeba laSqrobebs. sul ufro popularuli xdeba `saqalaqo
33
-
laSqrobebis marSruti~-s sistemis organizeba, romlis saSualebiTac
damTvaliereblebi SeZleben qalaqis yvelaze ufro saintereso adgilebis
daTvalierebas.
mniSvnelovan pirobas warmoadgens turistebisaTvis obieqturi
informaciis miwodeba imis Sesaxeb, Tu riT SeiZleba dakavdnen da ra
SeiZleba naxon qalaqSi yofnisas. am mizniT zedmeti ar iqneba
turistebisaTvis moxerxebulad ganlagebuli sainformacio centris Seqmna
maTi TavSeyris adgilebSi.
sainformacio centrebSi turistebs SesaZlebloba unda hqondeT
miiRon srulyofili informacia:
• broSurebi da sareklamo furclebi _ adgilobrivi
RirsSesaniSnaobebis, bunebrivi resursebis, sazogadoebrivi da
kulturuli cxovrebis, mniSvnelovani movlenebis da RonisZiebebis
Sesaxeb.
• kulturuli cxovrebis, dResaswaulebis da sportuli
RonisZiebebis Sesaxeb.
• qalaqis gzamkvlevebi (ganTavsebis saSualebebis CaTvliT).
• qalaqis gzebis rukebi, salaSqro marSrutebis gegmebi.
• eqstemalur situaciebSi saWiro tlefonis nomrebi.
• kinoTeatris, Teatrisa da koncertebis anonsi.
• amindis prognozi.
• rekomendaciebi, Tu riT dakavdes da ra naxos turistma qalaqSi.
qalaqis turizmis ganviTarebam SeiZleba warmoaCinos zogierTi
problema. sastumroebi, ofisebi Sendeba qalaqis centralur adgilebSi,
rac iwvevs qalaqis centris gadatvirTvas da simWidroves. qalaqis
turizmis ganviTarebis gegma, zemoT aRniSnulidan gamomdinare, unda
momzaddes rogorc qalaqis mravalmxrivi ganviTarebis erTiani komponenti.
qalaqis turizmis ganviTarebis gegmis Sedgenis procedura moicavs
sxvadasxva procesebs. esenia: qalaqis Seswavla, punqtebis Semowmeba,
miznebis gansazRvra, Segrovebuli masalis gamokvleva da analizi,
alternatiuli gegmis SerCeva, rekomendaciebis gacema institucionalur
elementebze, maTi marTva da menejmenti. bazris analizi unda
34
-
iTvaliswinebdes atraqcionebis vargisianobis Sefasebas, anu isini unda
akmayofilebdes ara marto Cveulebrivi turistebis, aramed saqmiani
turistebis moTxovnilebebsac.
xSirad qalaqebs aqvT mniSvnelovani istoriuli ubnebi, an ubralod
Zeglebi, romlebic turistTa udides yuradRebas iqcevs. zooparkebi,
akvariumebi, botanikuri baRebi da kulturuli centrebi ufro xSirad did
qalaqebSia Tavmoyrili. Tu zemoT CamoTvlili RirsSesaniSnaobebi kargadaa
ganviTarebuli an SeiZleba gaumjobesdes da aRiWurvos Tanamedrove
teqnologiebiT, isini SeiZleba gaxdnen rogorc turistebis, aseve
adgilobrivi mosaxleobis dasasvenebeli adgilebi.
qalaqebis mniSvnelovani siaxlove zRvasTan, tbasTan, okeanesTan da
mdinaresTan ganapirobebs sawylosno turizmis ganviTarebas.
qalaqis turizmis dagegmvis mniSvnelovani faqtoria Sexvedrebisa da
sakonferencio darbazebis keTilmowyoba. aman SeiZleba damatebiT uamravi
turisti moizidos. marTalia sakonferencio darbazebis aSeneba da
keTilmowyoba Zalian Zviria, magram moTxovna am tipis turizmze mainc
didia, rasac udidesi mogeba moaqvs. amgvarad, sakonferencio turizmi
qalaqis dagegmvis dros Zalian didi yuradRebiT unda iqnes Seswavlili da
Sefasebuli.
istoriuli qalaqebi da didi qalaqebis istoriuli ubnebi, Tu isini
kargadaa SenarCunebuli an aRdgenili, turizmis ganviTarebisaTvis
SeiZleba didi potencialis mqone iyos. istoriuli qalaqebis
dagegmvisaTvis saWiroa ufro meti proceduris Catareba, vidre Cveulebrivi
turizmisaTvis.
istoriul adgilebSi mniSvnelovania ara mxolod konkretulad
istoriuli Zeglis an Senoba-nagebobis dacva, aramed mTeli istoriuli
ubnis dacva. saWiroa zogierTi istoriuli Senobis gadakeTeba muzeumad.
bevri istoriuli nageboba, romlebic garegnulad aRdgenilia da Signidan
Secvlilia, magram istoriuli xasiaTi SenarCunebulia, SeiZleba
gamoyenebuli iqnes turistebis sacxovreblebad, restornebad, maRaziebad.
istoriuli Senobebis arqiteqtura ar SeiZleba Seicvalos
specialuri nebarTvis gareSe. Tu zogierTi an yvela Senoba kerZo
mflobelobaSia, gadasaxadebis SemsubuqebiT SeiZleba mflobelebi
35
-
waaxalison, raTa maT aRadginon da ganaaxlon Senobebi, magram mTavari
roli adgilobrivma xelisuflebam unda itvirTos, mniSvnelovani Senobebis
aRdgenisaTvis ki teqnikuri daxmareba SesTavazos kerZo mflobelebs.
qalaqis turizmis ganviTareba ori ZiriTadi mimarTulebiT unda
warimarTos:
1. qalaqis imijis Seqmna da turizmis ganviTareba;
2. turizmis infrastruqturis mSenebloba.
mniSvnelovania, rom qalaqis ganviTareba unda iyos mdgradi ara
marto ekonomikurad da ekologiurad, aramed socialurad, politikurad
da kulturulad.
adgilis konkurentunarianobis ZiriTadi ganmsazRvrelia
industriulobisa da mimzidvelobis done. ZiriTad komponentebs, romelsac
eyrdnoba adgilis konkurentunarianoba, raTa gaxdes ufro metad
ganviTarebuli da amave dros ganviTareba iyos mdgradi warmoadgens:
1. qalaqisaTvis damaxasiaTebeli im resursebis SenarCuneba, romelic
qalaqs sainteresos xdis damTvaliereblebisaTvis.
2. ZiriTadi turistuli resursebi da mimzidveloba.
3. menejmenti, politika, dagegmva da ganviTarebis unari.
4. damatebiT xarisxis momniWebeli da gamaZlierebeli sxva
faqtorebi.
konkurentunariani upiratesoba aris adgilis unari efeqturad
gamoiyenos resursebi. konkurentunariani adgilis Seqmnisas aucilebelia
CavataroT qalaqis SesaZleblobis Sesafasebeli analizi, xolo gegma unda
gulisxmobdes miznebisa da strategiebis ganviTarebas da momavalSi
gansaxorcielebel moqmedebebs.
qalaqi, rogorc turistuli daniSnulebis adgili, sakmao
sirTuleebiT xasiaTdeba. urbanuli turizmis Seswavla gulisxmobs im
mizezebis kvlevas, ris gamoc turistebi modian ama Tu im qalaqSi, agreTve
turistTa segmentis, qalaqis bunebaze turizmis gavlenis, menejmentisa da
dagegmvis teqnikisa da qalaqis, rogorc turistuli daniSnulebis adgilis
kvlevas.
sxvadasxva adgili mudam ejibreboda erTmaneTs investorebis,
mosaxleobis Tu turistebis mozidvaSi. isini arseboben sabazro pirobebSi,
36
-
ase rom resursebisaTvis Sejibri mudmivia. ase xdeba miuxedavad imisa, Tu
vin gvTavazobs am produqts, kerZo Tu saxelmwifo seqtori. zegavlenis
mosaxdenad am sferoSi Careva ara mxolod SesaZlebeli da sasurveli,
aramed sruliad gardauvalia. es SeiZleba moxdes mizanmimarTulad da
sistematiurad an SeiZleba hqondes iSviaTi da SemTxveviTi xasiaTi.
es yvelaferi sakmarisi ar aris imisaTvis, rom qalaqi iyos
mimzidveli, rogorc saqmianobis adgili. evropuli qalaqebi cdiloben
gaxdnen rac SeiZleba mimzidveli sxvadasxva TvalsazrisiT: rogorc
sacxovrebeli adgili, rogorc biznesis wamowyebis adgili, investiciis
adgili da agreTve is adgili, sadac stumrebi siamovnebiT darCebian.
qalaqis turistuli produqtis formireba mWidrod aris
dakavSirebuli qalaqis `brendirebasTan~ (brendis miReba), rac misTvis
savaWro niSnis miniWebas niSnavs. amis sakmaod sarwmuno sawinaaRmdego azri
imaSi mdgomareobs, rom qalaqis cneba sakmaod kompleqsuria da mas ver
ganvixilavT rogorc ubralod produqts, aqedan qalaqis logo, iseve
rogorc zogadad qalaqis marketingi SeuZlebelia, radgan qalaqi ar aris
produqti, mTavroba _ mwarmoebeli, momxmareblebi ki myidvelebi ar arian.
miuxedavad amisa, aSvorsis (2004w.) azriT samarko niSnebis gamoyeneba
qalaqebisaTvis ara mxolod SesaZlebeli, aramed ukve praqtikaSi
ganxorcielebulic kia, iqidan gamomdinare, rom qalaqebi didi xania
ejibrebian erTmaneTs vaWrobaSi, simdidreSi, prestiJsa da ZalauflebaSi.
xolo brendis miReba produqts aniWebs gansakuTrebul individualobas.
specialuri samarko niSnis Seqmna qalaqis an regionisaTvis
Cveulebrivi produqtisaTvis aseTi identuri niSnis Seqmnis process
emsgavseba, Tumca igi gacilebiT ufro kompleqsuri da mravalmxrivia.
brendi xels Seuwyobs qalaqisaTvis rogorc turistuli, aseve
sacxovrebeli da biznesis wamowyebisaTvis mimzidveli adgilis statusis
gazrdas. mxolod da mxolod imis gamo, rom qalaqi iqneba popularuli,
turistebs eqnebaT Camosvlis, biznesmenebs ki kompaniis iq ganTavsebis
survili. amis kargi magaliTia niu-iorki (`me miyvars niu-iorki, qalaqi,
romelsac arasodes ar sZinavs~), filadelfia (`adgili, romelic
siyvarulze siyvaruliTve gipasuxebT~), londoni (`londoni upirvelesad~),
37
-
aseve aRsaniSnavia berZnuli turistuli organizaciis safosto sareklamo
kampania (`realobad aqcie, gaacocxle Seni miTi saberZneTSi~).
aris garkveuli uaryofiTi mxareebic. arsebobs identurobis
racionalizebis safrTxe. SesaZlebelia, rom igi ganzogadebul iqnes im
masStabiT, rom Camoyalibdes kliSed. ase, rom qalaqs aigiveben mxolod
erT raRacasTan. am SemTxvevaSi brendi SeiZleba iyos warmatebuli, Tumca
dakargos qalaqTan asocireba. am dros Znelia Tavidan moiSoro es
identuroba da Seqmna raime axali. arsebobs imis saSiSroebac, rom brendi
xels Seuwyobs socio-kulturul uTanasworobas. Zalian mkacrad
gansazRvuli identurobac ki ver asaxavs qalaqis realobas. identuroba
SesaZlebelia yvela moqalaqisaTvis ar iyos misaRebi, amitom brendis
miRebis procesi rac SeiZleba Ria da gamWvirvale unda iyos
sazogadoebisaTvis.
msoflio turistuli organizaciis gamoTvliT XXI saukuneSi
arsebuli turistuli resursebis racionaluri gamoyenebiT turistuli
moTxovnis dakmayofileba SeiZleba sul ufro met winaaRmdegobas waawydes.
es yovelive ukavSirdeba turizmis masobriobas anu bunebriv da
kulturul-istoriuli Zeglebis mzard datvirTvas. amitom am problemis
gaCenasTan erTad safuZveli Caeyara turizmis erT-erT aqtualur
mimarTulebis, `ekoturizmis~ ganviTarebas romelic, rogorc aRniSnuli
iyo, gulisxmobs bunebrivi da kulturuli Zeglebis, rogorc gamoyenebas,
aseve maT dacvas, Senaxvasa da ganviTarebas.
ekoturizmis popularobis mizezia isic, rom msoflio mdidaria
uZvelesi Tu Tanamedrove ZeglebiT, rac ase aucilebelia turizmis
ganviTarebisaTvis da adamianis SemecnebiTi zrdisaTvis. Zveli mogzaurebi-
sagan gansxvavebiT, Tanamedrove turistebis mogzaurobis mizans ara
mxolod kulturuli RirsSesaniSnaobebis monaxuleba warmoadgens, aramed
isini didi interesiT ecnobian bunebis sxvadasxva RirsSesaniSnaobebs,
magaliTad: ganTqmul erovnul parkebs, CanCqerebs, mRvimeebs da sxvas. rac
turistebs kidev ufro uRviZebs ekologiuri turizmis survils.
Tanamedrove turizmis erT-erTi wamyvan tendencias turizmis
ekologizacia warmoadgens. ekoturistebi turizmis bazris mzard segments
warmoadgenen. maT upirveles yovlisa garemo da kulturis tradiciuli
38
-
formebi ainteresebT, gansakuTrebulad izidavT Sors manZilze mdebare
ekologiurad faqizi da sufTa regionebi.
am mimarTulebiT gamoikveTa turistuli saqmianobis ori saxeoba.
pirveli dakavSirebulia TviTon ekologiur turebTan, romlis mizania
turistTa gadaadgileba im raionebSi, sadac SeiZleba iTqvas, rom jer
kidev arsebobs `xeluxlebeli~ buneba. Mmeore saxeoba ki gulisxmobs
turebis yvela komponentSi ekodamcavi teqnologiebis farTod gamoyenebasa
da danergvas.
ekoturizmi, rogorc bunebriv garemoSi specialuri mogzauroba,
emsaxureba garemos dacvasa da adgilobrivi mosaxleobis keTildReobis
amaRlebas, amasTan dakavSirebiT Tanamedrove ekoturizmSi gamoyofilia
ekoturizmis sami ZiriTadi komponenti.
1. `bunebis Secnoba~, anu mogzauroba gvTavazobs bunebaSi
arsebuli mravali elementis Seswavlas da turistebis mier axali codnisa
da gamocdilebis miRebas.
2. `ekosistemis dacva~ gulisxmobs turistebisa da turoperatorebis
monawileobas bunebis dacvis RonisZiebebsa da programebSi.
3. `adgilobrivi mosaxleobis interesebis gaTvaliswineba
(pativiscema),~ ara marto adgilobrivi kanonebisa da adaT-wesebis dacvaa,
aramed turizmis Senatani turistuli daniSnulebis adgilebis socialur-
ekonomikur ganviTarebaSi.
ekoturizmis biznesisaTvis pirvelxarisxovani mniSvneloba aqvs
turistul-rekreaciul resursebs. swored es ukanasknelni warmoadgenen
ekoturistuli biznesis ganviTarebis safuZvels.
turistul-rekreaciuli resursebi ganisazRvreba, rogorc bunebrivi
da adamianis mier xelovnurad Seqmnili obieqtebis erToblioba, romlebic
mzad arian turistuli produqciis SeqmnisaTvis. turistuli resursebi
gansazRvraven regionSi turizmis ganviTarebis specifikas da gvevlinebian
turistuli produqciis warmoebis bazisad regionebSi sainvesticio
politikis prioritetuli mimarTulebebis dagegmvisas. swored zemoT
aRniSnul turistul resursebis saxesxvaobas warmoadgens erovnuli
parkebi da rezervaciebi, romlebic Tavisi bunebrivi resursebiT
ekoturizmis ganviTarebis safuZvels warmoadgenen.
39
-
daculi teritoriebi faqtobrivad imarTeba sxvadasxva gansxvavebuli
daniSnulebiT. Amis gamo IUNC-ma ganaviTara daculi teritoriebis sistemis
6 kategoria [32], maTi menejmentis umTavresi obieqtis identifikaciis
mixedviT:
I kategoria – mkacri bunebrivi nakrZali – veluri teritoria:
daculia ZiriTadad mecnieruli miznebiT da veluri bunebis
SesanarCuneblad.
Ia kategoria – mkacri bunebrivi nakrZali: daculia ZiriTadad
mecnieruli miznebiT.
Ib kategoria – veluri teritoria: daculia ZiriTadad veluri
bunebis SesanarCuneblad
II kategoria _ bunebrivi parki: daculia ZiriTadad ekologiuri
sistemis SenarCunebisa da rekreaciisTvis.
III kategoria – bunebrivi Zegli (monumenti): daculia specifikuri
sanaxaobis bunebrivi konservaciisTvis
IV kategoria _ gavrcelebuli adgili _ sanaxaobaTa movlis
teritoria: daculia ZiriTadad movlis intervenciis meSveobiT
V kategoria _ daculi landSafti: daculia landSaftis
konservaciisa da rekreaciisTvis
VI kategoria _ marTvadi resursis daculi teritoria: daculia
ZiriTadad bunebrivi ekologiuri sistemebis mdgradi moxmarebisaTvis
erovnuli parkebis teritoriaze turizmis materialuri saxis
elementebisa da rekreaciuli infrastruqturis gonivrulad ganTavseba,
maT Soris miwis nakveTebis, bunebrivi obieqtebis Senobebisa da nagebobebis
ijariT gacema xorcieldeba licenzirebis meSveobiT. aseTi zemoT
aRniSnuli gadawyvetilebebis Tanaxmad, erovnul parkad gamocxadebul
teritoriaze ikrZaleba adamianis mier ganxorcielebuli nebismieri
araswori sameurneo saqmianoba, bunebrivi resursebis eqspluatacia,
sasargeblo wiaRiseulis araswori mopoveba da sxva. amave dros
nebadarTulia turistebis parkSi Sesvla esTetikuri siamovnebis miRebis
mizniT.
turizms aseTi teritoriebisaTvis sakmaod soliduri Semosavlebi
moaqvs. magaliTad, vulkanebis ruandis nacionalur parkSi, sadac
40
-
turistebi gorilebis sanaxavad Cadian, yovelwliurad daaxloebiT 1
milion dolars xarjaven. gamoTvlebi gviCvenebs rom yovel loms keniis
nacionalur parkSi 27 aTasi aSS-is dolaramde Semosavali moaqvs, xolo
spiloebis jogs ki – 610 aTas aSS dolaramde. es ricxvebi imis
maCvenebelia, rom am cxovelebs cocxlebs ufro meti sargebloba moaqvs,
vidre maSin, rodesac isini monadireTa nadavlad iqcevian.
saTavgadasavlo da eqstremaluri turizmi da misi infrastruqtura
erT-erTi yvelaze maRali tempebiT mzardi industriaa msoflioSi, bevri
saxeoba mxolod ramdenime aTeul wels iTvlis da ukve Zalian didi
popularobiT sargeblobs. is bevri adamianisaTvis ara mxolod garTobisa
da dasvenebis saSualebas warmoadgens, aramed cxovrebis wess. eqtremaluri
turizmi sasargebloa janmrTelobisaTvis radganac, misi nebismieri saxeoba
moiTxovs karg fizikur momzadebs. saTavgadasavlo da eqstremaluri
turizmi SeiZleba pirobiTad daiyos saxmeleTo, sawylosno da sahaero
saxeobebad.
saxmeleTo saxeobebs miekuTvneba _ alpinizmi, romelic iTvleba
dasvenebis yvelaze eqtremalur saxeobad. rogorc wesi alpinizmisaTvis
xelsayreli amindi zafxulobiTaa roca SedarebiT advilia mwvervalebis
dalaSqvra, magram alpinistebis umravlesoba zamTarSic ar eSveba sayvarel
saqmianobas. maTTvis yvelaze did siamovnebas mwvervalze asvla
warmoadgens. alpinistebisaTvis aucilebelia Zalian kargi fizikuri
momzadeba da sasurvelia msubuqi wona. SedarebiT martivi mTebis
dalaSqvras trekingi da haikingi ewodeba. alpinizmisagan gansxvavebiT ar
aris aucilebeli kargi fizikuri momzadeba da saSiSroebac bevrad
naklebia, magram Tavgadasavlebis moyvarulTaTvis dasvenebis kargi
saSualebaa.
miuxedavad siZvirisa popularulia samTo velosipedebic (samTo
velosipedebis fasi iwyeba 10 000 aSS dolaridan). yovelwliurad
msoflioSi sul ufro meti Sejibreba da RonisZieba imarTeba sportis am
saxeobaSi, dawyebuli msoflio Tasis turebiTa da sxvadasxva qveynis
CempionatebiT da damTavrebuli festivalebiT Sotlandiasa da
polineziaSi.
41
-
speleologia (mecniereba gamoqvabulebis Sesaxeb; geologiis nawili,
ufro zustad ki hidrogeologiis) mimzidvelia imiT rom bevria
gamoqvabuli, sadac adamians jer kidev ar daudgams fexi. Tumca yvela ar
eweva seriozul samecniero muSaobas, bevri adamiani midis mxolod
gasarTobad da saintereso sanaxaobisTvis. imisaTvis rom adamiani dakavdes
speleologiiT, is kargad unda iyos momzadebuli fizikuradac da
sulieradac, radgan gamoqvabulSi adamiani moklebulia misTvis Cveul
garemosa da orientirebs. arsebobs sxvadasxva tipis gamoqvabulebi.
damwyebTaTvis sasurvelia SedarebiT patara da mSrali, Tumca ufro
saintereso didi gamoqvabulebia, romelTa fskeramde miRwevas SeiZleba
ramdenime dRe dasWirdes. Tumca kargad Seswavlili da gamokvleuli
gamoqvabulebi Cveulebrivi turistebis misaRebad mzad aris. ara marto
misaRebad, gamoqvabulebis mikroklimati zogierTi daavadebis
samkurnalodac gamoiyeneba.
spelestologia TiTqmis igivea rac speleologia, aqac miwisqveSeTis
daTvaliereba xdeba, Tumca speleologiisagan gansxvavebiT romelic
bunebriv warmonaqmnebs Seiswavlis, spelestologia ufro xelovnurad
Seqmnil adgilebze aris orientirebuli. imisaTvis rom raime adgilma
spelestologebi daainteresos saWiroa is iyos mitovebuli da gaaCndes
raime istoriuli Rirebuleba. maTi dainteresebis obieqtebs rogorc wesi
warmoadgens Zveli qvis samtexloebi, maRaroebi, Webi, wyalgayvanilobis
sistemebi, miwisqveSa istoriuli Zeglebi da a.S.
saxmeleTo turizmisa da sportis nazavs warmoadgens e.w X – rbola—
es aris gasarTobi im adamianebisaTvis romlebsac erTdroulad kargad
gamosdiT alpinizmi, cxenosnoba, slalomi kaiakiT, maunTbaikingi da a.S
aseTi adamianebi erTiandebian gundebad da maT mizans warmoadgens rac
SeiZleba swrafad dafaron 3-4 aseuli kilometris sigrZis distancia. X
rbolas kidev uwodeben multisportsac da aseve saTavgadasavlo
rbolasac. msoflioSi yovelwliurad 300-mde X-rbola ewyoba da
monawileobis msurvelTa ricxvi swrafad izrdeba.
samTo Txilamurebi dasvenebisa da garTobis erTerTi Zveli saxeobaa,
am tipis dasvenebis moyvarulTa ricxvi nelnela matulobs, es gamowveulia
imiTac rom ufro daixvewa samTosaTxilamuro kurortebi da servisi.
42
-
TiTqmis yvela kurortze aris sxvadasxva siZnelis daSvebis SesaZlebloba
rogorc profesionalebis aseve moyvarulebisaTvis.
snoubordi bevrad ufro agresiuli, saSiSi da eqstremaluri saxeobaa
vidre Txilamurebi. is rogorc sportisa da dasvenebis saxeoba gamoCnda
aSS-Si XX saukunis 60-ian wlebSi. ZiriTadad snoubordiT gatacebulebi
iyvnen serfingistebi, romlebsac ar surdaT usaqmurad jdoma zafxulis
molodinSi, Tumca man Semdeg nelnela masiuri xasiaTi miiRo da
dReisaTvis is Zalian popularulia mTels msoflioSi.
eqstremaluri dasveneba da garToba romlebic dakavSirebulia
TxilamurebTan da snoubordTan SeiZleba daiyos ramdenime tipad: freeskiing
anu freeride -- es aris daSveba gaukvalav TovlSi, cicabo da daSvebisaTvis
moumzadebel ferdobebze, sakmaod rTuli reliefiT. heliskiing _ igivea rac
freeskiing mxolod isaa gansxvaveba rom mTaze asasvlelad vertmfrens
iyeneben.
sahaero saxeobebidan yvelaze gavrcelebulia saparaSuto sporti _
moiTxovs Zlier da safuZvlian momzadebas, iyofa ramdenime saxeobad: 1.
klasikuri paraSutizmi _ moicavs ori tipis gadmoxtomas: gadmoxtomas
daSvebis sizusteze da akrobatul ileTebs Tavisufali vardnis dros.
dReisaTvis daSvebis sizustis amocana aris daeSvas moniSnul adgilas (3
metris diametris wre), Tavidan rodesac iyenebdnen mrgvalgumbaTian
paraSutebs samizne adgilis diametri iyo 100 metri da cdomileba 80
metris farglebSi arcTu ise cud Sedegad iTvleboda. Tumca Semdgom
moxda paraSutis srulyofa da samiznem miiRo is zomebi rac dResaa.
sxvadasxva tipis Sejibrebebze gasamarjveblad saWiroa 0 m-iani cdomilebis
sizustiT daSvebebis seriis Cveneba.
2. jgufuri akrobatika _ rogorc wesi 4-8 adamianisagan Semdgari
gundis gadmoxtomaa, romlis drosac isini cdiloben sxvadasxva tipis
figurebis gakeTebas haerSi paraSutis gaxsnamde. SesaZlebelia jgufSi 16
adamianic iyos, rekorduli raodenobis wevrebisagan Semdgari jgufis
gadmoxtoma Sedga ruseTSi 1996 wels, qalaq anapaSi, jgufSi 296
paraSutisti iyo. saSualod 4 kacian jgufs paraSutebis gaxsnamde SeuZlia
daaxloebiT 30-mde ileTis gakeTeba.
43
-
3. gumbaTuri akrobatikis dros paraSutistebis jgufi cdilobs ukve
gaxsnili paraSutebis gumbaTebiT sxvadasxva figurebis gakeTebas, riTac is
gansxvavdeba paraSutizmis sxva jgufuri saxeobebisagan romlebSic
ZiriTadi moqmedebebi da ileTebi paraSutebis gaxsnamde keTdeba. gumbaTuri
akrobatikis ileTebis Sesrulebisas jgufis wevrebs xSirad uwevT sxva
sportsmenis paraSutTan Sexeba, ris drosac didia paraSutebis
gadaxlarTvis riski, amitomac am saxeobiT gatacebulebs esaWiroebaT
specialuri, gamZle paraSutebi romlebsac gaaCniaT siCqaris zusti
maregulireblebi. ileTebis gakeTebis Semdeg paraSutistebi daSvebis in
unda moSordnen erTmaneTs, am drosac izrdeba paraSutebis erTmaneTTan
gadaxlarTvis albaToba, rac sagumbaTo paraSutizms erTerT yvelaze
saxifaTo sportis saxeobis statuss aZlevs.
4. Tavisufali stili _ paraSutizmis axali saxeobaa, am dros
fasdeba paraSutistis mier Sesrulebuli ileTebis sizuste, silamaze da
sirTule. amave dros operatoris xelovnebac romelic am yvelafers haerSi
iRebs.
5. skaiserfingi _ es aris paraSutiT gadmoxtoma, Tumca am dros
paraSutists damagrebuli aqvs ovaluri dafa fexebze da akeTebs
sxvadasxva sirTulis ileTebs. skaiserfingi Zalian gansxvavdeba
Cveulebrivi Tavisufali vardnis dros Sesrulebuli ileTebisagan,
radganac am dros aerodinamika sruliad gansxvavebulia. Sejibrebebis
dros fasdeba paraSutistis mier Sesrulebuli ileTebis sirTule da
silamaze. vardnas iRebs operatori-paraSutisti, mxedvelobaSi miiReba
rogorc wesi vardnis pirveli 50 wami.
6. beiz-jamperebs sxva tipis paraSutistebisagan gansxvavebiT ar
esaWiroebaT TviTmfrinavi, mas cvlis lifti an alpinisturi aRWurviloba.
isini adian romelime maRali Senobis Tavze an mTaze da iqidan axdenen
gadmoxtomas. is erT-erT yvelaze saxifaTo saxeobad aris aRiarebuli,
Zalian bevr qveyanaSi Senobebidan gadmoxtoma akrZalulia kanoniT da
saWiroa specialuri nebarTvis aReba, rac x