turistuli produqtis formirebis taviseburebani saqartvelosi d i s e … · 2013. 9. 23. · ivane...

211
ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universiteti ekonomikisa da biznesis fakulteti maia melaZe turistuli produqtis formirebis Taviseburebani saqarTveloSi d i s e r t a c i a filosofiis doqtori biznesis marTvaSi _ akademiuri xarisxis mosapoveblad mecnier-xelmZRvaneli: ekonomikis doqtori, asocirebuli profesori m. margvelaSvili Tbilisi 2008 avtoris stili daculia

Upload: others

Post on 15-Feb-2021

4 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • ivane javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo

    universiteti

    ekonomikisa da biznesis fakulteti

    maia melaZe

    turistuli produqtis formirebis Taviseburebani

    saqarTveloSi

    d i s e r t a c i a

    filosofiis doqtori biznesis marTvaSi _

    akademiuri xarisxis mosapoveblad

    mecnier-xelmZRvaneli: ekonomikis doqtori,

    asocirebuli profesori m. margvelaSvili

    Tbilisi 2008

    avtoris stili daculia

  • S i n a a r s i

    Sesavali . . . . . . . . . . . . . 3

    Tavi 1 turistuli produqtis Taviseburebani da misi realizaciis

    formebi . . . . . . . . . . . . .

    8

    1.1 turistuli produqti, rogorc gansakuTrebuli saqoneli da

    mis realizaciaze moqmedi faqtorebi . . . . .

    8

    1.2 mogzaurobis motivacia da turistuli produqtis saxeebi 26

    1.3 turistuli produqtis gayidvis axali teqnologiebi . . 48

    Tavi 2 turizmis ganviTarebis ZiriTadi maCveneblebi . . . . 68

    2.1 turizmis ganviTarebis msoflio mimoxilva . . . . 68

    2.2 saqarTvelos turizmi XXI saukunis mijnaze . . . 89

    2.3 turistul produqtze moTxovnis Taviseburebani . . . 107

    Tavi 3 turistuli produqtis srulyofis perspeqtivebi

    saqarTveloSi . . . . . . . . . . . .

    122

    3.1 saqarTvelos turizmis mdgradi ganviTareba . . . . 122

    3.2 abreSumis gzis turistuli produqti . . . . . 138

    3.3 saqarTveloSi turistul produqtze moTxovnis

    ganviTarebis perspeqtivebi . . . . . . . .

    156

    daskvnebi da winadadebebi . . . . . . . . . 172

    gamoyenebuli literatura . . . . . . . . 186

    danarTi . . . . . . . . . . . . . 195

    2

  • S e s a v a l i

    problemis aqtualuroba.

    yvelasaTvis naTelia is didi da gansakuTrebuli mniSvneloba,

    romelsac turizmi iZens msoflios xalxTa mSvidobiani

    TanaarsebobisaTvis. igi xels uwyobs keTilmezobluri politikis

    ganmtkicebas, socialur-ekonomikur TanamSromlobas da dialogs

    kulturaTa Soris. saqarTvelos Tavisi geopolitikuri mdebareobiTa da

    arsebuli bunebrivi, istoriuli Tu kulturuli resursebiT turizmis

    ganviTarebis uzarmazari SesaZleblobani gaaCnia. amis gamo saWiroa

    maqsimalurad gamoviyenoT is xelsayreli SesaZleblobebi, romlebsac

    turizmis Semdgomi ganviTareba gvTavazobs.

    adamianis erT-erTi ZiriTadi uflebis, dasvenebis uflebis,

    uzrunvelyofam warmoqmna dasvenebis moTxovnis dakmayofilebis

    aucilebloba. meoce saukunis meore naxevridan ara mxolod SeZlebul

    adamianebs gauCndaT sakmarisi dro da finansebi mogzaurobisa da

    dasvenebisaTvis. Sesabamisad Seiqmna moTxovna turistul momsaxurebaze.

    turistTa aqtiurobis mniSvnelovani zrda warmoadgens turizms, rogorc

    gasuli saukunis erT-erT yvelaze ufro mniSvnelovan ekonomikur da

    socialur fenomens. saerTaSoriso turistTa raodenoba gviCvenebs

    evolucias 25 milionidan 898 milionamde (1950-2007 wlebi). saSualo wliuri

    zrda Seadgens _ 7 procents, Sesabamisad, Semosavlebi saerTaSoriso

    turizmidan izrdeboda saSualod 12 procentiT.

    turistuli momsaxurebis safuZvelze, momxmareblis moTxovnis

    Sesabamisad, iqmneba turistuli produqti. magram turistuli produqti

    amave dros warmoadgens rTuli sxvadasxvagvari elementebis erTobliobas:

    bunebrivi resursebi, mowyobiloba (turistis ganTavsebis, kvebis

    saSualebebi, mowyobiloba dasvenebisaTvis, sportisaTvis da a.S.),

    gadaadgilebis saSualebebi, agreTve miznobrivi momsaxureba. bazarze isini

    SeiZleba SeTavazebul iqnes rogorc erTiani kompleqsuri turi, an

    3

  • TiToeuli maTgani damoukideblad. ZiriTadi turistuli momsaxurebis

    garda arsebobs Tanmxlebi momsaxureba: sadazRvevo, sabanko, sakomunikacio.

    maTi mniSvneloba gamudmebiT izrdeba da mravalferovani xdeba. turistul

    produqts, momsaxurebis garda, warmoadgens zogierTi saqonelic:

    suvenirebi, specialuri turistuli aRWurviloba, sursaTi da sxva.

    turistul produqts axasiaTebs oTxi Tviseba, romelic ganasxvavebs

    momsaxurebas fizikuri saqonlisagan: xelSeuxebloba, warmoebis da

    moxmarebis ganuyofeloba, cvalebadoba da Senaxvis SeuZlebloba. amitom

    turistuli produqti principulad gansxvavdeba Cveulebrivi

    produqtisagan. kerZod, igi ar aris dakavSirebuli iseT cnebebTan,

    rogorebicaa gadazidva, sawyobSi Senaxva, dagroveba. garda amisa,

    turistuli momsaxurebis warmoeba da misi moxmareba drosa da sivrceSi

    umetesad erTmaneTs emTxveva. turistuli produqti xasiaTdeba rigi sxva

    TaviseburebebiTac: sezonurobiT, geografiuli danawevrebiT da a. S.

    Tanamedrove turistuli produqtis realizaciis organizatorebad

    iTvleba turizmis sferos moqmedi sawarmos ori saxeoba: turoperatori da

    turistuli saagento, romlebic arsebiTad TviTon ar axorcielebs

    turistul momsaxurebas, magram asrulebs saSuamavlo funqciebs

    momxmarebelsa da momsaxurebis uSualo mwarmoebels Soris. Tavis mxriv,

    maTi saqmianoba aseve momsaxurebaa.

    turizmis produqcia ar SeiZleba gaisinjos mogzaurobamde. amgvarad,

    gadawyvetileba _ daniSnulebis adgilas mogzaurobis yidvis Sesaxeb _

    dafuZnebulia turistisaTvis misawvdom gansakuTrebul informaciaze:

    megobrebis rekomendaciebi, broSurebi, gamocemuli erovnuli turizmis

    moxeleebis mier an gancxadebebi. ufro metad da metad es informacia

    misawvdomia internetiT.

    saqarTveloSi turistuli produqti formirebis Taviseburebani

    naklebad aris Seswavlili da amdenad, am sferoSi mecnieruli kvleva

    uaRresad aqtualuria, rogorc Teoriuli aseve praqtikuli TvalsazrisiT.

    aRniSnuli problemebis mecnieruli Seswavlis, daskvnebisa da

    winadadebebis praqtikuli gamoyenebis aucilebloba ganapirobebs

    sadisertacio Temis aqtualobas.

    4

  • problemis Seswavlis mdgomareoba. turistuli produqtisa da masTan

    dakavSirebuli problemebis Seswavlas eZRvneba ucxoel mecnierTa mravali

    gamokvleva, romelTa Soris aRsaniSnavia v. medlitonis, s. medlikis f.

    kotleris, s. plogis, a. duroviCis, e. golubkovis, i. beliaevskis, a.

    aleqsandrovas da sxvaTa Sromebi. turistuli produqtis, an misi gayidvis

    Tanamedrove problemebs sayuradRebo Sromebi miuZRvnes qarTvelma

    mecnierebmac: m. margvelaSvilma, n. Toduam, g. SublaZem, k. abulaZem, l.

    dolikaSvilma, m. metrevelma, b. barkalaiam, v. SublaZem, e. baxtaZem da

    sxvebma. SromaTa simravlis miuxedavad maTSi:

    _ ganxiluli ar aris uSualod turistuli produqtis formirebis

    Taviseburebani;

    _ sxvadasxva niSnis mixedviT ar aris gaanalizebuli turistuli

    produqti da misi mniSvneloba momxmarebelTa moTxovnilebebis

    dakmayofilebaSi;

    _ naklebadaa Seswavlili turistuli produqtis Seqmnisa da

    momxmareblamde misi dayvanis formebi da meTodebi;

    _ ar aris sakmarisad Seswavlili saqarTvelos turistuli

    produqtis bazris arsebuli mdgomareoba.

    turistuli produqtis formirebis kvlevis sxvadasxva sakiTxi, Cveni

    azriT, kvlavac saWiroebs saTanado mecnierul Seswavlas. Cven SevecadeT

    SeZlebisdagvarad Segvevso TeTri laqebi.

    naSromis miznebi da amocanebi kvlevis mizania saqarTvelos vaWrobis

    sferoSi turistuli produqtis gayidvis rogorc tradiciuli, aseve axali

    sainformacio formebis gamokvleva.

    aRniSnuli miznis ganxorcielebisaTvis aucilebelia Semdegi

    amocanebis gadawyveta:

    _ turistuli produqtis Sinaarsis gansazRvra;

    _ turistuli produqtis warmoebis arsebuli mdgomareobisa da misi

    ganviTarebis pirobebis Seswavla;

    _ turistuli produqtis realizaciis teqnologiebis Seswavla;

    _ saqarTveloSi turistul produqtze moTxovnis Seswavla;

    _ saqarTveloSi turistuli produqtiT vaWrobis Tanamedrove

    teqnologiebis gamoyenebaze winadadebebis SemuSaveba.

    5

  • kvlevis sagania turistuli produqtis formirebis Tanamedrove

    teqnologiebis analizis safuZvelze saqarTveloSi maTi gamoyenebis

    struqturis gansazRvra.

    kvlevis obieqtia saqarTveloSi warmoebuli turistuli produqtis

    formirebis sfero.

    naSromis Teoriuli da meTodologiuri safuZvlebs warmoadgens

    turizmis sakiTxebze arsebuli Tanamedrove mecnieruli gamokvlevebi da

    literatura. kvlevis meTodia ekonomikur-statistikuri analizi.

    kvlevis procesSi gamoyenebulia qarTveli da ucxoeli mecnier-

    ekonomistebis gamokvlevebi, saqarTvelos statistikis saxelmwifo

    departamentis, saqarTvelos ekonomikis saministros turizmisa da

    kurortebis saxelmwifo departamentis, msoflio turizmis organizaciis

    monacemebi, msoflio vaWrobis organizaciis, turizmis sakiTxebisadmi

    miZRvnili saerTaSoriso konferenciebis masalebi da sxv., monacemebis

    garkveuli nawili miRebulia Cvens mier Catarebuli sociologiuri

    gamokvlevebis (anketuri gamokiTxva) Sedegad.

    naSromis mecnieruli siaxles Seadgens turistuli produqtis

    formirebis Tanamedrove teqnologiebis Seswavla:

    _ pirveladaa Seswavlili turistuli produqtis formirebis

    teqnologiebi;

    _ gaanalizebulia turistuli produqtis formirebis arsebuli

    mdgomareoba, gamovlenilia misi Taviseburebebi;

    _ Seswavlilia saqarTveloSi turistuli produqtis formirebis

    arsebuli mdgomareoba da gamovlenilia ganviTarebis tendenciebi;

    _ Catarebulia turistuli produqtis bazris sociologiuri

    gamokvleva da ganzogadebulia miRebuli Sedegebi;

    _ SemuSavebulia saqarTvelos turistuli produqtis formirebis

    ganviTarebis rekomendaciebi.

    avtoris piradi monawileoba gamoqveynebul SromebSi, kvlevis

    amocanebis meTodologiur dasabuTebaSi, turistuli saqonlis bazris

    kvlevaSi, aseve Sedegebis Teoriul dasabuTebasa da daskvnebis

    formulirebaSi gamoixateba.

    6

  • naSromis praqtikuli mniSvneloba. Cvens mier Catarebuli

    gamokvlevebis Sedegad da naSromSi warmodgenili Teoriuli da

    praqtikuli rekomendaciebis gamoyeneba SeiZleba saqarTvelos turistuli

    firmebis mier:

    _ turistuli produqtis formirebis strategiis SemuSavebisas;

    _ realizaciis axali teqnologiebis gamoyenebisas.

    vfiqrobT, rom sadisertacio naSromSi miRebuli kvlevis Sedegebi

    agreTve daexmareba saxelmwifo organoebs turizmis sferoSi saTanado

    ekonomikuri da politikuri gadawyvetilebebis miRebis dros.

    disertaciis aprobacia. sadisertacio naSromi ganxilul iqna ivane

    javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikisa

    da biznesis fakultetis turizmis kaTedraze 2008 wlis 27 seqtembers oqmi

    #1.

    publikacia. Sesrulebuli kvlevis Sedegebze gamoqveynebulia 19

    naSromi, maT Soris oTxi referirebul JurnalebSi.

    kvlevis Sedegebi moxsenebulia Tsu komerciisa da marketingis

    fakultetis da marketinguli kvlevis centris axalgazrda mecnierTa da

    aspirantTa pirvel respublikur konferenciaze `marketingis ganviTarebis

    problemebi da perspeqtivebi saqarTveloSi (Tbilisi, 15-16 maisi 2001 weli)~,

    regionul saerTaSoriso konferenciebze: `axali sainformacio

    teqnologiebi turizmSi~ (Tbilisi, 24-25 aprili 2002 weli), `kulturuli

    turizmi da ganaTlebis reforma saqarTveloSi~ (Tbilisi, 7-8 noemberi 2005

    weli) da saerTaSoriso samecniero konferenciaze `globalizacia da

    saqarTvelos ekonomikis mdgradi ganviTarebis perspeqtivebi~ (Tbilisi, 22

    oqtomberi, 2008 weli).

    disertaciis moculoba da struqtura. sadisertacio naSromi moicavs

    kompiuterze nabeWd 185 gverds da Sedgeba Sesavlis, sami Tavis, daskvnebisa

    da winadadebebisagan. teqstis ZiriTad nawils Tan erTvis gamoyenebuli

    literaturis sia da danarTebi.

    7

  • Tavi 1. turistuli produqtis Taviseburebani da misi

    realizaciis formebi

    1.1 turistuli produqti, rogorc gansakuTrebuli

    saqoneli da mis realizaciaze moqmedi faqtorebi

    nebismieri ganmarteba SezRudulia, xolo SezRuduloba arasodes ar

    aris zusti. amitom arc erTi mecniereba, gansakuTrebiT sazogadoebrivi, ar

    iZleva `dasrulebul~ gansazRvrebas. Cvens droSi miRebuli daxasiaTeba

    SesaZloa ar iqnes miRebuli 50 wlis Semdeg.

    sulxan-saba orbelianis leqsikonis mixedviT ramdenime saukunis win

    saqoneli ganisazRvreboda, rogorc `usulo xvastagi~, xolo xuastagi _

    saqoneli da sayoleli, (saqoneli da sayolelni), xvastagi ewodebis

    yovelsa saqonelsa da sayolelsa [68].

    meoce saukuneSi, warmoebisa da vaWrobis ganviTarebasTan erTad

    saqoneli ganisazRvra rogorc gasayidad warmoebuli Sromis produqti,

    xolo qoneba _ visime sakuTrebad arsebuli nivTierebis da sxvadasxva

    faseulobaTa erToblioba [72].

    paralelurad arsebobda termini _ produqti [laT.] sagani,

    nivTiereba, romelic miRebulia adamianis Sromis Sedegad, produqcia [laT.]

    _ warmoebis produqtebis erToblioba an warmoebis calkeuli produqti.

    zemoT moyvanili ganmartebebis mixedviT saqonels axasiaTebs ori

    Tviseba: saxmari Rirebuleba da sacvleli Rirebuleba. saxmari Rirebuleba

    ganisazRvreba misi sargeblianobiT da mis gareSe ar arsebobs. yvela

    ekonomikur wyobilebaSi naturalur formaSi gamoxatuli simdidrea

    nivTebis gansazRvruli raodenoba, romlebic adamianis sxvadasxva

    moTxovnilebas akmayofilebs, e. i. saxmari Rirebuleba simdidris

    sazogadoebrivi formaa. sacvleli Rirebuleba ki sxvadasxva saxmari

    Rirebulebis raodenobrivi SefardebiT aris ganpirobebuli.

    saqoneli aris nivTis sasargeblo TvisebaTa kompleqsi, igi Seicavs

    momxmareblis saWiroebaTa materialuri dakmayofilebisaTvis saWiro yvela

    Semadgenel elements [104]. saqonlis meSveobiT SeiZleba garkveuli

    moTxovnilebebis dakmayofileba [103]. saqonelia yvelaferi, rasac SeuZlia

    8

  • moTxovnilebis an saWiroebis dakmayofileba da rac SeTavazebulia

    bazrisaTvis yuradRebis mizidvis, gayidvisa da gamoyenebis mizniT [103].

    saqoneli SeiZleba iyos yvela is nivTi, momsaxureba, nawarmi, idea da a. S.

    romelic akmayofilebs materialur da sulier moTxovnilebebs da

    gatanilia bazarze gasacvlelad [14].

    rac Seexeba produqts, igi aris adamianis Sromis, sameurneo

    saqmianobis Sedegi, romelic warmodgenilia materialur-nivTobrivi

    (materialuri produqti) da sulieri, informaciuli formiT

    (inteleqtualuri produqti) an Sesrulebuli samuSaosa da momsaxurebis

    saxiT [2]. am da sxva avtorTa didi nawilis tradiciuli ganmartebis

    Tanaxmad produqts gaaCnia mxolod saxmari Rirebuleba da sacvleli

    Rirebuleba ar gaaCnia. magram rodesac saubaria saqonlis xarisxze,

    rogorc produqciis teqnikur-ekonomikuri da esTetikuri Tvisebebis

    erTobliobaze, romelic misi vargisianobis dones gansazRvravs, misi

    inglisuri Sesatyvisi produqtia (quality of products) [2].

    Tumca zogierT avtors gansxvavebuli azri gaaCnia _ nebismieri

    materialuri Tu aramaterialuri warmoebis produqti, romelic

    akmayofilebs adamianTa ama Tu im moTxovnilebas da CarTulia gacvliT

    urTierTobebSi, saqonelia [88].

    marketingis terminTa inglisur-qarTuli ganmartebiTi leqsikonis

    mixedviT: saqoneli (Goods) _ materialuri produqtebi, rogorebicaa: saponi,

    televizori da a. S., xolo produqti (Product) _ yvelaferi, rac ki

    SeiZleba SesTavazon bazars yuradRebis misapyrobad, SesaZenad,

    gamosayeneblad da rac SeiZleba akmayofilebdes survils an

    moTxovnilebas [38].

    ucxoel avtorTa jgufis mixedviT: produqti ganisazRvreba, rogorc

    idea, fizikuri arsi (saqoneli), momsaxureba, an am sami elementis

    nebismieri kombinacia, gankuTvnili gacvlis gziT individualuri an biznes

    miznis dakmayofilebisaTvis [116].

    msoflio savaWro organizaciis mier saerTaSoriso vaWrobis

    statistikaSi gamoyenebuli ganmartebebis mixedviT komerciuli

    momsaxurebis kategoria gansazRvrulia momsaxurebisa da saxelmwifo

    9

  • momsaxurebis sxvaobis tolad, romelic Tavis mxriv, iyofa: satransporto,

    mogzauroba da sxva komerciuli momsaxureba.

    satransporto momsaxureba moicavs yvela sazRvao, sahaero, Siga

    sanaosno, kosmosur da milsadeniT satransporto momsaxurebas, romelic

    sruldeba erTi ekonomikis rezidentebis mier sxvebis mimarT da es

    momsaxureba agreTve moicavs mgzavrTa gadayvanas, saqonlis mimoqcevas da

    masTan dakavSirebul damxmare momsaxurebas.

    mogzauroba moicavs individualur (janmrTelobis dacvis,

    ganaTlebis da sxva mizniT) da biznes mogzaurebis mier moTxovnil

    saqonelsa da momsaxurebas. sxva momsaxurebisagan gansxvavebiT mogzauroba

    ar aris momsaxurebis gansakuTrebuli (damaxasiaTebeli) tipi, aramed,

    mogzaurTa mier gamoyenebuli mravalferovani saqoneli da momsaxureba.

    yvelaze gavrcelebuli saqoneli da momsaxureba aris: ganTavseba, kveba da

    sasmeli, garToba da transporti, saCuqrebi da suvenirebi.

    sxva komerciuli momsaxureba Sedgeba sakomunikacio, sadazRvevo,

    safinanso, sainformacio, salicenzio da sxva momsaxurebisagan.

    Tanamedrove qarTul ekonomikur literaturaSi termini `saqoneli~

    gamoiyeneba ori mniSvnelobiT, erTi saqoneli viwro gagebiT, e. i. fizikuri

    saqoneli, romelsac Seesabameba inglisuri termini `Goods~, meore _

    saqoneli farTo gagebiT, romelsac Seesabameba inglisuri termini

    `Product~, magram yoveldRiur ekonomikur cxovrebaSi, konkretulad,

    bankebisa da sxvadasxva firmis saqmianobisas, gamoyenebulia termini

    `produqti~ saqonlisa da momsaxurebis farTo speqtris dasaxasiaTeblad,

    xolo termini `saqoneli~ gamoiyeneba mxolod viwro gagebiT, rogorc

    fizikuri saqoneli. rac Seexeba turistul bizness, rogorc

    literaturaSi, aseve yoveldRiur ekonomikur cxovrebaSi gamoiyeneba

    termini `turistuli produqti~, xolo `turistuli saqoneli~ gamoxatavs

    turistuli saqmianobisaTvis saWiro fizikur saqonels.

    filip kotleris mixedviT: turistul produqts warmoadgens _

    nomeri sastumroSi, dasveneba havais kunZulebze, kartofili `fri~

    makdonaldsSi, avtobusiT mogzauroba istoriul adgilebSi da a. S.,

    kompleqsuri saxiT igi moicavs ZiriTad produqts, Tanmxleb produqts,

    damatebiT produqts da produqts farTo gagebiT.[102]

    10

  • aleqsandre duroviCis mixedviT: termini _ „produqti“ gamoxatavs

    konkretuli da abstraqtuli nivTebis xarisxs an arss (mag. sakvebi,

    momzadebuli restornis mzareulis mier, an gidis momsaxureba, romelic

    turists acnobs adgilmdebareobas an muzeums) [96].

    mogzaurobis, turizmisa da maspinZlobis leqsikonSi (medlikis

    avtorobiT) turistuli produqti viwro gagebiT aris is, rasac turistebi

    yiduloben, mag., transportiT gadaadgileba an ganTavseba, cal-calke an

    paketis saxiT; xolo farTo gagebiT yvelaferi imis narevi, rasac turisti

    akeTebs da yvela is mimzidveloba, mowyobiloba da momsaxureba, rasac igi

    iyenebs mogzaurobisas. turistis mxridan Tu SevxedavT, mTliani

    turistuli produqti moicavs srul gamocdilebas mudmivi sacxovrebeli

    adgilis datovebidan iq dabrunebamde. gansxvavebiT TviTmfrinavSi adgilis

    an sastumros oTaxisagan, rogorc individualuri produqtisagan, mTliani

    turistuli produqti aris zRvis sanapiroze dasveneba,

    RirsSesaniSnaobebis daTvaliereba an mogzauroba konferenciaze

    dasaswrebad da warmoadgens kombinirebul produqts [118].

    turistuli produqti moicavs ara mxolod fizikur produqtsa da

    momsaxurebas, aramed damatebiT dagegmvas, ganviTarebas, brendis miniWebasa

    da paketis Seqmnas [124].

    turizmis bazarze komerciuli saqmianobis warmateba pirvel rigSi

    mimzidveli turistuli produqtiT ganisazRvreba, magram turistuli

    produqti amave dros warmoadgens rTuli sxvadasxvagvari elementebis

    erTobliobas:

    • bunebrivi resursebi (haeri, wyali, mze, landSafti da sxv.),

    istoriuli, kulturuli, arqiteqtoruli RirsSesaniSnaobebi, romlebsac

    SeuZliaT miizidon turisti;

    • mowyobiloba (turistis ganTavsebis saSualebebi, restornebi,

    mowyobiloba dasvenebisaTvis, sportisaTvis da a.S.), romlebic

    TavisTavad ar warmoadgens mogzaurobis motivacias, magram misi ar

    arsebobis SemTxvevaSi warmoiqmneba mravalricxovani dabrkoleba

    SesaZlo mogzaurobisaTvis;

    • gadaadgilebis saSualebebi, romlebic damokidebulia turistis

    mier gamoyenebuli transportis saxeobis modaze. es saSualebebi fasdeba

    11

  • ufro metad maTi ekonomikuri misawvdomobiT, vidre gadaadgilebis

    siCqaris TvalsazrisiT.

    rogorc zemoT aRvniSneT, ucxoeli avtorebi (kotleri, medliki da

    sxv.) ganixilaven turistuli produqtis oTx dones: ZiriTadi produqti,

    Tanmxlebi produqti, damatebiTi produqti da produqti farTo gagebiT

    [102, 118].

    ZiriTadi produqti pasuxia kiTxvaze: `ras yidulobs myidveli

    sinamdvileSi?~ nebismieri turistuli produqti warmoadgens momxmareblis

    problemis gadasawyvet sxvadasxva momsaxurebis nakrebs. specialistebma

    unda gaaanalizon TiToeuli momxmareblisaTvis ra aris ZiriTadi

    sargebeli da gayidon swored es da ara produqtis Tvisebebi.

    Tanmxlebi produqti warmoadgens momsaxurebas an saqonels, romelic

    aucileblad esaWiroeba momxmarebels, raTa gamoiyenos ZiriTadi produqti.

    zog turistul produqts SesaZloa hqondes didi raodenobiT Tanmxlebi

    produqtebi, xolo zogierTs mxolod ramodenime.

    damatebiTi produqti warmoadgens produqts, romelic ZiriTad

    produqts damatebiT sargebels aniWebs da ganasxvavebs mocemul produqts

    konkurentuli produqtebisagan. Tanmxleb da damatebiT produqts Soris

    gansxvaveba yovelTvis TvalsaCino ar aris.

    produqti farTo gagebiT moicavs ZiriTad, Tanmxleb da damatebiT

    produqts erTad. marTvis TvalsazrisiT ZiriTadi produqti warmoadgens

    biznesis centrs da misi arsebobis mizezs. Tanmxlebi produqtebi

    aucilebelia miznobriv bazrebze ZiriTadi produqtis

    pozicionirebisaTvis. produqti farTo gagebiT moicavs yvelafers, rac

    miewodeba da rogorc miewodeba momxmarebels.

    praqtikul saqmianobaSi ZiriTad turistul produqts warmoadgens

    kompleqsuri momsaxureba _ momsaxurebis nakrebi, romelic mieyidebaT

    turistebs erT „paketad“. nebismier turistul produqts safuZvlad udevs

    raime moTxovnis dakmayofilebis aucilebloba. masSi Sedis momsaxurebis

    mTeli rigi saxeebi, romelTagan umniSvnelovanesia: ganTavsebis, kvebis,

    satransporto da miznobrivi momsaxureba. bazarze isini SeiZleba

    SeTavazebul iqnes rogorc erTiani kompleqsuri turi, an TiToeuli

    maTgani damoukideblad.

    12

  • ZiriTadi turistuli momsaxurebis garda arsebobs Tanmxlebi

    momsaxureba: sadazRvevo, sabanko, sakomunikacio. maTi mniSvneloba

    gamudmebiT izrdeba da mravalferovani xdeba. turistuli daniSnulebis

    produqts, momsaxurebis garda, warmoadgens zogierTi saqonelic:

    suvenirebi, specialuri turistuli aRWurviloba, sursaTi da sxva.

    turistuli produqtis formirebisas aucilebelia mxedvelobaSi

    iqnes miRebuli ara marto ZiriTadi produqti, aramed Tanmxlebi da

    damatebiTi produqtebi, agreTve yvelaferi is rac Seexeba am produqtis

    farTo gagebas.

    turistuli produqtis formirebaSi momxmareblis CarTviT

    SesaZlebelia misi dakmayofilebis efeqturobisa da xarisxis amaRleba,

    aseve danaxarjebis Semcireba. produqtis formirebisas momxmareblis

    monawileobis dros erT-erTi yvelaze mniSvnelovani sakiTxia

    standartizaciisa da adaptaciis problema. standartizacia sasargebloa

    imiT, rom igi amcirebs danaxarjebs. rodesac produqti

    standartizirebulia, SesaZlebelia TanamSromlebi iyvnen nakleb

    kvalificirebulebi, radgan Sesaswavlia mxolod ramodenime specifikuri

    operacia, gansxvavebiT arastandartizirebuli produqtisagan, romlis

    Seqmna moiTxovs maRali kvalifikaciis mqone profesionalebs da

    Sesabamisad, produqtis TviTRirebuleba ufro maRalia, vidre

    standartuli produqtisa. specialistebma, romlebic orientirebulni arian

    maRali klasis bazrebze, unda uzrunvelyon didi arCevani. produqtis

    formirebisas standartizaciis xarisxi damokidebulia axali produqtis

    miznebsa da pozicionirebaze.

    ukanaskneli 30 wlis ganmavlobaSi turizmis koncefcia mkveTrad

    Seicvala. turizmi, romelic gamoxatuli iyo rac SesaZlebelia Sors da

    xangrZlivad gamgzavrebaSi da gaunZrevlad mzis abazanebis miRebaSi,

    Seicvala ufro xanmokle da aqtiuri mogzaurobiT. magram ufro Zlier

    Seicvala momxmareblis mier turistuli produqtis aRqma.

    cxrili #1 gviCvenebs XX saukunis bolosaTvis turistuli

    produqtis warmoebis transformacias (ix. cxrili #1):

    13

  • cxrili #1.

    turistuli produqtis warmoebis sistemis ganviTareba

    (1960-2000 wlebi)

    maxasiaTeblebi turistuli produqti

    (1960-70 wlebi)

    turistuli produqti

    (1990-00 wlebi)

    produqtis

    koncefcia

    masiuri turizmi mogzaurobis elastiuri

    arCevani

    produqti mkacrad gansazRvruli, masiuri da standartuli dasvenebebi.

    masiuri bazari

    dasvenebebi: moqnili, segmentirebuli, personalizebuli, garemosadmi megobruli

    warmoebis teqnologia

    turistuli paketebi,

    Carteruli frena,

    franCaizingi,

    ofisebi, otelebi, turistuli centrebi

    warmoebis menejmenti, special. turoperatorebi,

    konkurentuli turistuli adgilebi,

    izrdeba mimwodeblebisa da agentebis roli

    warmoebis organizacia

    masStabis ekonomia Zalian mniSvnelovania,

    moTxovna prognozirebadia,

    `Svebuleba Senaxulia~ gansakuTrebuli SemTxvevebisaTvis

    masStabis ekonomia,

    moqniloba,

    bazarTan siaxlove,

    diagonaluri integracia

    adamianuri resursebi da swavleba

    sezonuri samuSao,

    samuSao Zalis maRali denadoba,

    dabali xelfasi,

    samuSaos mcire moqniloba

    mravalfunqciuri, specializebuli da damakmayofilebeli samuSao damatebiTi Rirebulebis komponentiT

    marketingi masiuri marketingi

    masiuri reklama

    maqsimaluri personalizacia

    klientebi gamoucdeli,

    SesamCnevad homogenuri,

    mzis moyvarulebi,

    prognozirebadi,

    fasze orientirebuli

    gamocdili, damoukidebeli da elastikuri,

    gansxvavebuli Rirebuleba,

    maRalganviTarebuli da gadaxdisunariani

    xarisxi aradiferencirebuli regulirebuli

    14

  • transformacia ZiriTadad gamoxatulia individualizaciis maRali

    doniTa da elastiurobiT. masiuri turizmi TiTqmis aRar arsebobs,

    Seicvala damokidebuleba turistul sawarmosa da momxmarebels Soris.

    Tumca kurortebi kvlav yidian mza produqts, mainc SeimCneva

    diversifikaciis elementebi.

    popularulia produqtisaTvis sasaqonlo markis miniWeba _ safirmo

    niSani izidavs momxmareblebs. mkacri samSeneblo wesebi, reklamisa da

    gayidvis stimulirebis koordinireba, istoriuli adgilebisa da

    ekologiuri dacvis pirobebis arseboba aucilebelia turistuli

    dasvenebis adgilebis ganviTarebisaTvis. Sesabamisad, savaWro palatebi,

    sareklamo organizaciebi, qalaqis sabWoebi, raionuli komitetebi,

    ekologiuri jgufebi da istoriuli sazogadoebebi mniSvnelovan rols

    asruleben sakurorto adgilmdebareobis sasaqonlo markis dacvisa da

    gaumjobesebisaTvis.

    momxmareblis molodinis Sesabamisi turistuli produqtis misaRebad

    organizaciam msxvili sasaqonlo markiTa da mravali sasaqonlo erTeuliT

    unda daamuSaos mTeli sistemisaTvis aucilebeli xarisxis standartebi. Tu

    sasaqonlo marka warmatebiT moipovebs xarisxis imijs, momxmarebeli yvela

    filialSi identur xarisxs elodeba. cvalebadi standartebi da

    marketinguli politika sasaqonlo markis faseulobas amcirebs. am saqmeSi

    mudmivoba da standartizacia gadamwyvet faqtors warmoadgens.

    warmatebuli da momgebiani turistuli produqtis formirebisaTvis

    mniSvnelovania produqtis sasicocxlo ciklis Teoriis gaTvaliswineba.

    turistuli produqtis sasicocxlo cikli aRwers produqtis evolucias

    bazarze misi pirveli gamoCenis momentidan realizaciis dasrulebamde.

    nebismieri produqti rogori gansakuTrebuli samomxmareblo TvisebebiTac

    ar unda gamoirCeodes adre Tu gvian gamoidevneba bazridan sxva ufro

    srulyofili produqtiT.

    nebismieri produqti, maT Soris turistuli, Tavisi ganviTarebis oTx

    Tanmimdevrul stadias gadis. bazarze danergva, zrda, momwifeba da dacema.

    sasicocxlo ciklis koncefcia SeiZleba gavrceldes turistul

    adgilze, romelsac dasavleli specialistebi turistuli produqtis

    amosaval elementad Tvlian. turistuli adgilis ganviTareba gaivlis

    15

  • ramdenime stadias. avtorTa umetesoba turistuli centris sasicocxlo

    cikls 6 stadiad yofs. esenia: dazverva, Cabma, ganviTareba, gamagreba,

    stagnacia, dacema.

    dazvervis stadia xasiaTdeba turistTa mcire raodenobiT, rac

    gamowveulia turistuli infrastruqturis ar arsebobiT da mimosvlis

    sirTuliT. aseT turistul adgilebs erTeuli turistebi moinaxuleben,

    romlebic gaurbian adamianTa TavSeyris adgilebs, maT izidavT

    xeluxlebeli buneba da kulturuli RirsSesaniSnaobebi. am stadiaze

    turizmi umniSvnelo gavlenas axdens bunebriv da kulturul garemoze.

    turistebi ar iwveven adgilobrivi mosaxleobis gaRizianebas da isini

    siamovnebiT urTierToben turistebTan.

    Cabmis stadia xorcieldeba adgilobrivi macxovreblebis iniciativiT,

    romlebic aqtiurad monawileoben turistebis miRebasa da momsaxurebaSi.

    turistTa raodenoba izrdeba, rac ubiZgebs adgilobriv xelisuflebas

    turistuli infrastruqturis Seqmnisaken.

    ganviTarebis stadia xasiaTdeba turistTa didi raodenobiT. pikis

    sezonSi CamomsvlelTa raodenoba utoldeba da xSirad aWarbebs

    adgilobriv mosaxleobas. am dros turizmi xdeba xelsayreli sfero

    kapitaldabandebisaTvis. ucxouri kompaniebi investiciebs deben

    infrastruqturis ganviTarebaSi, magram amave dros mTlianad cvlian

    turistuli adgilis pirvandel saxes. popularobisa da SemosvliTi

    turizmi zrdasTan erTad xdeba turistuli adgilisa da infrastruqturis

    gadatvirTva, dRis wesrigSi dgeba adgilobriv da erovnul doneze

    dagegmvisa da kontrolis aucilebloba.

    gamagrebis stadiaze CamomsvlelTa raodenobis zrdis tempebi

    neldeba, magram misi moculoba mainc izrdeba. turistTa raodenoba

    aWarbebs mosaxleobis raodenobas. turizmis bazari Rebulobs momwifebul

    formas wamyvani transnacionaluri kompaniebis monawileobiT.

    stagnaciis stadiaze CamomsvlelTa piki ukve gavlilia da adgili

    kargavs Zvel mimzidvelobas. is arsebobs CamomsvlelTa meoradi vizitebis

    xarjze. turistuli adgili dgeba ekologiuri, socialuri da ekonomikuri

    problemebis winaSe.

    16

  • dacemis stadia asrulebs turistuli centris sasicocxlo cikls.

    turistebis ZiriTadi masa gadavida ufro axal kurortebze. es adgili

    arsebobs mxolod eqskursiebis xarjze. amave dros gamococxlebaa uZravi

    qonebis bazarze _ turistuli obieqti iyideba ara turistuli

    miznebisaTvis. xelisufleba cdilobs specializaciis SecvliT

    gauxangrZlivos am adgils mimzidveloba. zogma turistulma adgilma

    SeZlo misi bunebrivi resursebis wyalobiT ganeviTarebina zamTris

    sportis sxvadasxva saxeobebi, ramac SesaZlebloba misca gaexangrZlivebina

    turistuli sezoni da gasuliyo samogzauro bazris axal segmentze.

    amrigad, dacemis stadiaze warmoiqmneba ganmeorebiTi ciklis impulsi.

    turistuli centrebi warmoadgenen dinamikur warmonaqmnebs da maTi

    sasicocxlo ciklebi Zlier gansxvavdeba erTmaneTisagan. turizmis

    sferoSi saxelmwifo politika, konkurentebis arseboba da sxva faqtorebma

    SeiZleba daaCqaros an Seanelos ciklis sxvadasxva stadiis mimdinareoba.

    cnobilia SemTxvevebi, roca kurortis ganviTareba SeCerda romelime

    stadiaze.

    turistuli centrebis SeswavlaSi didi wvlili Seitana amerikelma

    mecnierma s. plogma. man gamoTqva mosazreba, rom turistuli adgilis

    ganviTarebis yovel stadias Seesabameba mnaxvelTa gansazRvruli kategoria.

    warmoqmnis adreul stadiaze turistuli centri izidavs alocentrikebs,

    maTTvis damaxasiaTebeli Tavgadasavlebis siyvaruliT. Semdeg

    ganviTarebisa da ganmtkicebis stadiaze alocentrikebs cvlian

    saSualocentrikebi, xolo sasicocxlo ciklis bolos (stagnacia da

    dacema) _ fsiqocentrikebi, romlebic cxovrebis mSvid stils aniWeben

    upiratesobas [92].

    turistuli produqtis sasicocxlo ciklis koncefcias, momxreebis

    garda, mowinaaRmdegebic hyavs, romlebic miiCneven, rom SeuZlebelia

    zustad ganisazRvros calkeuli stadiebis dasawyisi, miiCneven rom

    turistul produqtis evoluciaze Zlier moqmedebs gare faqtorebi _

    qveynis ekonomikuri mdgomareoba, inflaciis done, momxmarebelTa

    cxovrebis stili. Cven SegviZlia daveTanxmoT im Tvalsazriss, rom

    SeuZlebelia turistuli produqtisaTvis sasicocxlo ciklis stadiebis

    zustad da konkretulad gansazRvra, magram migvaCnia, rom strategiuli

    17

  • mniSvnelobis gadawyvetilebebis miRebisas aucilebelia da friad

    sasargeblo, turistuli produqtis sasicocxlo ciklis stadiebis

    gansazRvra da miRebuli Sedegebis gamoyeneba.

    turistuli produqtis formireba xdeba misi gayidvisa da Sesabamisad

    mogebis miRebis mizniT, amitom formirebisas gasaTvaliswinebelia misi

    realizaciis Taviseburebebi. turistul produqts axasiaTebs oTxi Tviseba,

    romelic ganasxvavebs momsaxurebas fizikuri saqonlisagan: xelSeuxebloba,

    warmoebis da moxmarebis ganuyofeloba, cvalebadoba da Senaxvis

    SeuZlebloba. amitom turistuli produqti principulad gansxvavdeba

    Cveulebrivi produqtisagan. kerZod, igi ar aris dakavSirebuli iseT

    cnebebTan, rogorebicaa gadazidva, sawyobSi Senaxva, dagroveba. garda amisa,

    turistuli momsaxurebis warmoeba da misi moxmareba drosa da sivrceSi

    umetesad erTmaneTs emTxveva. turistuli produqti xasiaTdeba rigi sxva

    TaviseburebebiTac: sezonurobiT, geografiuli danawevrebiT da a. S.

    saqonlis gayidvis procesi damokidebulia saqonlis asortimentze da

    saqonlis gayidvis formebsa da meTodebze. igi Sedgeba organizaciul-

    teqnikuri da fsiqologiuri operaciebisagan. organizaciul-teqnikur

    operaciebs miekuTvneba saqonlis gasayidad momzadebasTan dakavSirebuli

    operaciebi, fsiqologiurs ki _ moTxovnis gamovlena, saqonlis Cveneba,

    Tanmxlebi saqonlis SeTavazeba, daxmareba saqonlis SerCevaSi da a. S.

    saqonlis gayidvis procesi yalibdeba saqonlis asortimentisa da

    myidvelTa moTxovnis xasiaTis mixedviT. martivi da myari moTxovnis mqone

    saqonlis realizaciis procesSi igi moicavs organizaciul-teqnikuri

    xasiaTis operaciebs, saxeldobr, ki gayidvis Semdeg elementebs:

    myidvelisagan SekveTis miReba, momxmareblisaTvis saqonlis momzadeba,

    angariSsworeba momxmarebelTan da saqonlis gacema momxmarebelze. aseT

    SemTxvevaSi momsaxurebiTi xasiaTis operaciebis xvedriTi wona Zalze

    umniSvneloa. rTuli asortimentisa da alternatiuli moTxovnis mqone

    saqonlis realizaciis dros ki gayidvis procesi moicavs, rogorc

    organizaciul-teqnikuri, ise fsiqologiuri xasiaTis operaciebs. aq wina

    planze iwevs momsaxurebiTi operaciebi (moTxovnis gamovlena, Cveneba,

    konsultacia, Tanmxlebi saqonlisa da momsaxurebis SeTavazeba da a. S.),

    rac saqonlis yidvis gadawyvetilebis miRebis safuZveli xdeba. aseTi

    18

  • saqonlis realizaciis procesi ZiriTadad moicavs Semdeg elementebs:

    moTxovnis gamovlineba, saqonlis Cveneba, Tanmxlebi saqonlisa da

    momsaxurebis SeTavazeba, konsultacia, angariSsworeba momxmarebelTan da

    saqonlis gacema.

    bazarze saerTod da kerZod, turistuli produqtis bazarze

    realizacia SeiZleba iyos uSualo, momxmarebelsa da mimwodebels Soris

    da mravalsafexuriani, maT xSirad sarealizacio arxebsac uwodeben.

    arxebis SerCeva yovel konkretul SemTxvevaSi konkretul gadawyvetilebas

    moiTxovs.

    bazris farTod mocvis saWiroeba moiTxovs kontaqti damyardes

    SuamavlebTan, xolo garkveul segmentze koncentrireba _ momxmarebelTan

    uSualo kavSirs.

    turistul produqtze maRali moTxovnis pirobebSi naklebi saxsrebi

    ixarjeba produqtis gasaRebaze da, Sesabamisad, sarealizacio meqanizmic

    martivi iqneba, xolo Tu saWiroa moTxovnilebaTa stimulireba da bazris

    moZebna _ saWiro iqneba Suamavlebis momsaxureba.

    bunebrivia, rom rac metia Suamavali, miT naklebi mogeba rCeba

    mwarmoebels mis mier warmoebuli produqtis realizaciidan. amitom yvela

    mwarmoebeli miiswrafvis rac SeiZleba minimumamde daiyvanos danaxarjebi

    Suamavalze. magram Tu gamoTvlebi gviCvenebs, rom realizaciis

    organizacia, sxvadasxva mizezebis gamo, ufro meti jdeba, vidre

    SuamavlisaTvis gankuTvnili daTmoba, maSin ajobebs maTi momsaxurebiT

    sargebloba. sakuTari sarealizacio qselis organizeba mniSvnelovan

    dabandebebTan da riskTan aris dakavSirebuli, amitomac misi Seqmna xSirad

    mxolod Zlier mwarmoeblebs xelewifebaT.

    im SemTxvevaSi, rodesac produqtis specifika moiTxovs mis swraf

    realizacias, xolo realizaciis mravalsafexuriani struqturas

    mniSvnelovani dro sWirdeba, aucilebelia momxmarebelTan pirdapiri gziT

    dakavSireba.

    saSuamavlo organizaciebTan TanamSromlobisas gaweuli muSaoba

    SeiZleba Seadgendes martiv Suamdgomlobas, produqciis sareklamo

    momsaxurebas, Senaxvas (rac turizmSi ar gvxvdeba) da sxva. Sesabamisad

    produqtis gadacemis pirobebic mravalgvaria. magaliTad, produqti

    19

  • SeiZleba gadaeces sareklamo niSnis, safirmo saxelis da simbolos,

    gaformebis sxva saSualebebis Secvlis gareSe, an am niSnebis Secvlis

    uflebiT.

    Tanamedrove turistuli produqtis formirebas axorcielebs

    turoperatori. turoperatoris ZiriTad turistul produqts warmoadgens

    turi. turis formirebaSi igulisxmeba vadebis, miznebis mixedviT

    urTierTdamokidebuli, fasSi da xarisxSi SeTanxmebuli xelSekrulebebis

    Sedgena da misi wardgena Sesabamisi dajavSniT.

    saqmianobis klasikuri sqemis mixedviT _ turoperatori axorcielebs

    turistuli produqtis mxolod sabiTumo gayidvas turistul saagentoebze,

    romlebic SemdgomSi axdenen produqtis ganawilebas da hyidian.

    uSualod momxmarebelze turebis sacalo gayidvas turistuli

    saagento axorcielebs; zogjer turoperatori Tavis daqvemdebarebaSi

    ayalibebs gansakuTrebul qvedanayofs, romelic ara mxolod turistebis

    momsaxurebiT, aramed mTeli saagentos saqmianobis koordinaciiT aris

    dakavebuli. praqtika gviCvenebs, rom turizmis sferoSi turoperatorebis

    raodenoba araumetes 5 procentia, xolo turistuli saagentoebis _ 95

    procenti.

    turoperatori pasuxs agebs momxmareblis winaSe. momxmarebeli

    swored misgan iRebs momsaxurebis pakets, romelSic bevri sxvadasxva

    sawarmos momsaxureba Sedis. es pasuxismgebloba gulisxmobs

    turoperatoris garkveul garantiebs. sxvadasxva qveyanaSi

    pasuxismgeblobis gansxvavebuli donea dadgenili.

    turistis moTxovnisa da gayidvis organizaciis mixedviT, turi

    SeiZleba iyos individualuri da jgufuri.

    individualuri turi turists met damoukideblobas aniWebs, magram

    igi bevrad Zviri jdeba, radgan, gadasaxads SidasamarSruto transportis,

    gidis da zogierT sxva momsaxurebaze individualuri turisti ixdis

    srulad, maSin, rodesac jgufur turebze aseTi gadasaxadebi nawildeba

    jgufis yvela wevrze. amitom individualuri turi ar aris xelmisawvdomi

    masobrivi momxmareblisaTvis. amasTan, individualuri momsaxurebis

    organizacia Sromatevadi procesia da saWiroebs dajavSnis,

    dispeCerizaciis, gamoTvlis samuSaoebis individualurad warmoebas. magram

    20

  • individualuri turizmi ekonomikuri TvalsazrisiT turistuli

    firmisaTvis momgebianicaa.

    jgufuri turi ufro iafia da masobrivi momxmareblisaTvis

    misawvdomi, magram jgufuri mogzaurobis dros jgufis yvela wevri unda

    daemorCilos dadgenil wesebs.

    specialistebi gamoyofen turistuli produqtis ZiriTad

    samomxmareblo Tvisebebs [97], amaTgan Cven yvelaze arsebiTad da

    mniSvnelovnad migvaCnia Semdegi:

    • safuZvlianoba e. i. yvela momsaxureba unda Seesabamebodes

    turistis moTxovnaze dafuZnebul mogzaurobis miznebs;

    • saimedooba _ produqtis Sesabamisoba reklamasTan, informaciis

    utyuaroba;

    • efeqtianoba _ maqsimaluri efeqtis miRweva, minimaluri

    danaxarjebiT;

    • eqspluataciis simartive;

    • moqniloba _ produqtisa da momsaxurebis sistemis unari moergos

    sxvadasxva tipis momxmarebels da ar Seicvalos xarisxi momsaxure

    personalis Secvlisas;

    rogorc zemoT aRvniSneT, turizmis praqtikul saqmianobaSi ZiriTad

    turistul produqts warmoadgens kompleqsuri momsaxureba, momsaxurebis

    standartuli nakrebi, romlebic wardgenilia bazarze erT `paketad~.

    xSirad mas `turpakets~ uwodeben da Sedgeba momsaxurebis winaswar

    gansazRvruli nakrebisagan: mgzavroba, ganTavseba, kveba, eqskursiebi da a.S.

    igi formirdeba turistis mogzaurobis miznebisa da moTxovnebis

    Sesabamisad. rac Seexeba ZiriTad da damatebiT turistul produqts, Tu

    eqskursia CarTulia kompleqsuri momsaxurebis paketSi, maSin igi ZiriTadia,

    xolo, Tu momxmarebeli damatebiT SeukveTavs mas _ damatebiTi.

    XX saukunis meore naxevarSi gavrcelda turistuli produqtis

    saxeoba _ inkluziv-turi, romelic warmoadgens winaswar dagegmil

    momsaxurebis nakrebs orientirebuls mogzaurobis an dasvenebis

    gansazRvrul saxeze, aseve turistTa socialur klasze da asakze. ufro

    metad gavrcelebuli saxea e.w. samarSruto turebi, rodesac turistTa

    jgufi avtobusiT mogzaurobs ramdenime qveyanasa da qalaqSi. turi

    21

  • dagegmilia winaswar, mkacrad aris dadgenili vadebi da mogzaurobis

    grafiki. kruizuli turebic agreTve inkluziv-turebs warmoadgens.

    inkluziv-turis SeZenisas momxmarebels SeuZlia SeiZinos ukve

    formirebuli da mkacrad gansazRvruli mogzauroba, Sesabamisi

    momsaxurebis paketiT da ar SeuZlia moiTxovos raimes Secvla masSi.

    inkluziv-turis Seqmna da wardgena xdeba saqveynod cnobil da

    popularul marSrutebze (magaliTad, `klasikuri italia~ an `avtobusiT

    evropis garSemo~). aseTi turebis fasis ZiriTad nawils warmoadgens

    transportisa da ganTavsebis Rirebuleba, SedarebiT mcires _ kveba. xolo

    sxva momsaxureba, maT Soris saeqskursio momsaxureba, mTeli fasis

    umniSvnelo nawilia.

    inkluziv-turebi saSualebas iZleva gamoyenebuli iqnes specialuri

    saaviacio tarifebi. inkluziv-turi sahaero transportis saerTaSoriso

    asociaciis (IATA) moTxovnebis Sesabamisad unda Seicavdes ara nakleb sam

    momsaxurebas: aviamgzavrobas, sastumroSi ganTavsebas da damatebiT kidev

    erTs, romelic ar aris dakavSirebuli pirvel orTan (eqskursias,

    avtomobilis arendas da a. S.).

    inkluziv-turs gaaCnia zogierTi upiratesoba: kompleqsuri

    momsaxureba ufro iafia, vidre calkeuli momsaxurebis nakrebi;

    tursaagentosaTvis advilia SesTavazos aseTi produqti, radgan programa

    da fasi winaswar cnobilia. inkluziv-turis naklia: programebi zedmetad

    gadatvirTulia da turi SeiZleba Seicavdes klientisaTvis uintereso

    momsaxurebas.

    inkluziv-turis erT-erTi gavrcelebuli saxea insentiv-turizmi.

    insentiv-mogzauroba menejmentis erT-erTi saSualebaa, romelsac iyeneben

    firmis xelmZRvanelebi TanamSromlebis Sromis nayofierebis gazrdis

    mizniT. kompaniebi turistul mogzaurobebs miiCneven TanamSromlebis

    waxalisebis yvelaze efeqtian saSualebad. insentiv-turs sxva turTan

    SedarebiT sxva maxasiaTeblebi aqvs:

    1. turze SeTanxmeba xdeba mogzaurobidan 1-2 wliT adre, radgan

    programis realizacia gaTvlilia grZeli periodisaTvis;

    2. turi organizebulia ise, rom turisti ar ejaxeba mogzaurobis

    momzadebasTan da mimdinareobasTan dakavSirebul problemebs. agreTve,

    22

  • insentiv-turiT mogzauri turistebi Zalian momTxovni arian momsaxurebis

    xarisxisadmi;

    3. mogzaurobis organizeba xdeba, rogorc wesi, arasezonis dros (es

    ar exeba Sobis da axali wlis dResaswaulebs);

    4. dajildoebuli TanamSromlebis 90 procenti mogzaurobs

    meuRlesTan erTad;

    5. aseTi mogzaurobis programa xSirad moicavs saqmian RonisZiebebs,

    prezentaciebs, gamocdilebis gaziarebasa da swavlebas.

    XX saukunis bolosaTvis turistul bazarze momxdar cvlilebebTan

    dakavSirebiT, rac gamoixateba erTiani turistuli produqtis

    diversifikaciis tendenciiT, gaizarda moTxovna SekveTil, individualur

    turebze. turistuli firmebi iZulebuli arian gaiTvaliswinon turistebis

    moTxovnebi, romlebic yovelTvis cdiloben miiRon maqsimaluri

    Tavisufleba turis amorCevisas. amitom firmebi aseT turistebs sTavazoben

    momsaxurebis mxolod nawils, Sesabamis nakleb fasad, xolo momsaxurebis

    danarCen komponentebs turistebi TviTon SeiZenen adgilze.

    turistuli momsaxurebis moTxovnebi iyofa aucilebel da

    rekomendebul moTxovnebad. aucilebel moTxovnebs miekuTvneba turistTa

    sicocxlisa da jamrTelobis usafrTxoeba maTi qonebisa da garemos dacva.

    rekomendirebul moTxovnebs miekuTvneba: daniSnulebisadmi Sesabamisoba,

    sizuste da Sesrulebis drouloba, kompleqsuroba, momsaxurebis

    eTikuroba, komfortuloba, mogzaurobis eTikuroba da ergonomikuloba.

    ganvixiloT TiToeuli maTgani:

    daniSnulebisadmi Sesabamisoba _ momsaxureba unda pasuxobdes

    momxmareblis fizikur SesaZleblobebsa da molodins.

    sizuste da Sesrulebis drouloba _ miwodebuli momsaxureba droisa

    da moculobis mixedviT unda Seesabamebodes imas, rac asaxulia

    xelSekrulebaSi an momsaxurebis programaSi (sagzurSi, vauCerSi da a.S) es

    imas niSnavs, rom transporti da kveba unda miewodebodes droulad da

    Seesabamebodes momsaxurebis klass, sastumro unda iyos dadgenili

    kategoriis, xolo eqskursiebi unda Catardes mTeli datvirTviT.

    kompleqsuroba _ SeTavazebuli turistuli momsaxureba unda

    uzrunvelyofdes sxva momsaxurebis miRebis SesaZleblobasac.

    23

  • momsaxurebis eTikuroba _ momsaxure personalma unda daicvas qcevis

    eTikuri normebi. turistebi garantirebulni unda iyvnen momsaxure

    personalisa da gidebis keTilganwyobiT, komunikabelurobiTa da

    TavazianobiT, romelic maTTvis mibaZvis saganic ki SeiZleba gaxdes.

    komfortuloba _ turizmis nebismieri saxeoba, upirveles yovlisa,

    dasvenebaa. dasveneba ki, ra xanmoklec ar unda iyos is, saWiroebs

    komfortulobas.

    mogzaurobis esTetikuroba _ turistuli marSruti unda gadiodes

    saeqskursio Cvenebis rac SeiZleba mimzidvel adgilebze, saintereso

    obieqtebsa da ulamazes peizaJebze.

    ergonomikuloba _ turistebisadmi micemuli aRWurviloba unda

    Seesabamebodes turistebis mier maTi eqsplotaciis SesaZleblobebs.

    erTeuli turistuli produqtis momxmarebelze (turistze an

    korporaciul klientze) sacalo gayidvas turistuli saagento (turagenti,

    turistuli agenti) axorcielebs. turoperatorTan, an biTumad movaWre

    turistul saagentosTan mas akavSirebs xelSekruleba, romlis

    safuZvelzec SeiZleba safinanso sferoSi urTierTangariSgebisa da sxva

    urTierTqmedebis formebis gaTvaliswineba, aseve garkveuli

    urTierTvaldebulebebis gadanawileba. Tu xelSekrulebis mixedviT misi

    funqciebi mxolod Suamavlis funqciiT ganisazRvreba, turagenti

    turistul produqtze SezRudul pasuxismgeblobas atarebs.

    turagentebi klientebs konsultacias uweven mogzaurobisa da

    dasvenebis sxvadasxva variantebiT, dakavebulni arian bileTebis dajavSniTa

    da turistTa dabinavebiT. isini iReben sakomisios, iseTi turistuli

    produqtis mimwodeblebisagan, rogorebicaa kurortebi, ganTavsebis

    dawesebulebebi, turoperatorebi da sxva.

    arseboben saagentoebi, romlebic realizacias ukeTeben: a) calkeul

    momsaxurebas, b) turoperatoris mier Seqmnil turistul paketebs, g)

    sxvadasxva momsaxurebas, romlebic ar Sedis turistul paketSi, magaliTad

    individualuri turistebisaTvis.

    agentirebis sferoSi ganasxvaveben saqmianobis ramdenime saxeobas:

    • turebis gayidva fizikuri piris mier da sawarmos davalebiT.

    arsebiTad es aris sxvadasxva turoperatoris `turistuli sagzurebis

    24

  • maRazia”. turistul sagzurSi yovelTvis srulad aris miTiTebuli

    turoperatoris an agentis yvela rekviziti, romlebmac aseTi gayidva

    ganaxorcieles;

    • turebis gayidva Tavisi saxeliT, magram imis miTiTebiT, Tu romel

    turoperators ekuTvnis turistuli produqti;

    • turebis gayidva Tavisi saxeliT (turproduqtis konkretuli

    turoperatorisaTvis mikuTvnebis gareSe). magaliTad, erToblivi

    turistuli produqtis Seqmnisas. aseT SemTxvevaSi saagento TviTon

    gvevlineba turoperatorad Sesabamisi pasuxismgeblobiT.

    Tanamedrove turistuli produqti warmoadgens `nedl~ masalas

    uamravi arCeviTi faqtoriT. aseTi produqtis miwodebis fasi maRalia,

    xolo wminda mogeba naklebi, garda amisa didi raodenobis brunvac

    aucilebelia.

    am viTarebaSi turistul sawarmoebs sxva arCevani ara aqvT, garda

    imisa, rom fokusireba moaxdinon produqtis specifikur saxeze

    konkurentul brZolaSi gamarjvebis mizniT.

    25

  • 1.2 mogzaurobis motivacia da turistuli

    produqtis saxeebi

    mogzauroba miznis (motivi, romelic ubiZgebs adamians

    mogzaurobisaken) gareSe ar Sedgeba. mogzaurobis miznis Sesaxeb

    informacia aucilebelia, upirvelesad, Sesabamisi turistuli produqtis

    sworad formirebisaTvis, agreTve turistuli nakadebisa da marSrutebis

    marTvis ganxorcielebisaTvis. turistuli produqtis formireba pirdapir

    damokidebulia mogzaurobis motivaciaze.

    amasTan, unda gaviTvaliswinoT, rom mogzaurobisas jgufs erTi

    mizani gaaCnia, magram amasTan jgufis TiToeul wevrs, garda ZiriTadi

    miznisa, gaaCnia sxva, jgufisagan gansxvavebuli, motivacia.

    SesaZlebelia gamovyoT mogzaurobis motivaciis 5 ZiriTadi jgufi:

    fizikuri motivacia, fsiqologiuri motivacia, pirovnebaTaSorisi

    motivacia, kulturuli motivacia da prestiJis motivacia. (ix. nax. #1)

    roca turisti gegmavs Tavis Svebulebas, dasasvenebeli adgilisa da

    dasvenebis formis arCevaze erTdroulad ramodenime motivi axdens

    zegavlenas. xSirad mogzaurobis motivaciis sxvadasxva saxe avsebs

    erTmaneTs, miuxedavad imisa, isini erTmaneTs emsgavsebian Tu ara. xolo

    zogierT SemTxvevaSi mogzaurobis motivaciebi SeiZleba

    urTierTsawinaaRmdegoc ki iyos.

    msoflio turizmis organizaciis standartebiT [19] monaxulebis (an

    mgzavrobis) miznebi klasificirdeba Semdeg kategoriebad:

    1. Tavisufali drois gatareba, rekreacia (Zalebis aRdgena) da

    dasveneba;

    2. nacnobebisa da naTesavebis monaxuleba;

    3. saqmiani da profesiuli miznebi;

    4. mkurnaloba;

    5. religia (salocavebis monaxuleba);

    6. sxva miznebi.

    26

  • 27

    pirovnuli

    ganviTareba

    aRiareba

    prestiJis

    nax. #1. mogzaurobis motivacia

    fizikuri fsiqologiuri pirovnebaTa-Sorisi

    kulturuli

    ucxo

    qveynebis

    gacnoba

    xelovneba

    religia

    mogzaurobis motivacia

    axali

    nacnoboba

    sazogadoeba

    socialuri

    kontaqtebi

    gonebrivi

    dasveneba

    axali

    STabeWdile-

    bebi

    sxeulis

    fizikuri

    dasveneba

    mkurnaloba

    sporti

  • 28

    TiToeul kategoriaSi CarTulia saqmianobis Semdegi saxeebi:

    1. Tavisufali dro, rekreacia da dasveneba: RirsSesaniSnaobebis

    daTvaliereba, maRaziebis, sportuli da kulturuli RonisZiebebis

    monaxuleba, rekreaciul da kulturul RonisZiebebSi monawileoba,

    araprofesiuli sportiT dakaveba, laSqrobebi da alpinizmi, plaJebis

    gamoyeneba, kruizebi, dasveneba da rekreacia samxedro

    mosamsaxureebisaTvis, zafxulis banakebi da a.S;

    2. nacnobebisa da naTesavebis monaxuleba: mgzavroba

    naTesavebTan an nacnobebTan, Svebuleba samSobloSi, dakrZalvaze

    daswreba, invalidebis movla;

    3. saqmiani da profesiuli miznebi: mowyobilobebis damontaJeba,

    inspeqtireba, Sesyidvebi, saqonlis an momsaxurebis miyidva ucxour

    sawarmoebze; sxdomebis, konferenciebis da kongresebis muSaobaSi,

    savaWro bazrobebSi da gamofenebSi monawileoba; wamaxalisebeli

    mgzavrobebi sawarmoTa muSakebisaTvis; leqciebiTa da koncertebiT

    gamosvla; turistuli mogzaurobebis programebis momzadeba,

    xelSekrulebebis dadeba ganTavsebasa da trnsportze, muSaoba gidad

    da sxva Tanamdebobaze turizmis sferoSi; monawileoba profesiul

    sportul RonisZiebebSi, samTavrobo mivlinebebi, diplomatebis,

    samxedro mosamsaxureebis an saerTaSoriso organizaciebis

    TanamSromlebis CaTvliT, garda mosanaxulebel qveyanaSi mudmivad

    muSaobis SemTxvevebisa; fasiani swavleba, ganaTleba da kvleviTi

    saqmianoba, rogoricaa, magaliTad, samecniero Svebulebebi, enis,

    profesiuli an sxva specialuri kursebi, dakavSirebuli mnaxvelis

    samuSaosTan an profesiasTan.

    4. mkurnaloba: gajansaRebis mizniT gamgzavreba, samkurnalo

    wylebze da kurortebze yofna, mkurnalobisa da gajansaRebis sxva

    saxeebi;

    5. religia, salocavebis monaxuleba: monawileobis miReba

    religiur RonisZiebebSi, salocavebis monaxuleba;

    6. sxva miznebi: samgzavro, sahaero da wylis xomaldebis

    ekipaJebi, tranzituli mgzavroba, sxva miznebi an saqmianobis sxva

    saxeebi.

  • uamravi mizezi arsebobs ris gamoc mogzauroben adamianebi, Tumca

    yvela es mizezi or ZiriTad jgufSi erTiandeba: mogzauroba

    siamovnebisaTvis da mogzauroba biznesisaTvis. kvlevebma aCvena, rom

    rodesac momxmarebels ekiTxebian Tu ras ukavSireben isini ZiriTadad

    warmatebasa da kmayofilebas, yvelaze xSiri pasuxia – mogzauroba

    siamovnebisaTvis. mizezebi, romelTa gamoc xalxi mogzaurobs siamovnebis

    misaRebad SesaZloa iyos Semdegi: megobrebisa da naTesavebis monaxuleba;

    janmrTelobis aRdgena; ganaTleba, swavla; silamaze, dasveneba bunebaSi da

    erovnuli parkebis monaxuleba; religia; sporti; festivalebi; Sopingi;

    garToba mogzaurobisas; TamaSi; Tavgadasavali; memkvidreoba; ekoturizmi;

    sanaxaobebi da sxv [120].

    Tavisufal dros daniSnulebis adgilis arCevani da mogzaurobis

    motivacia SeiZleba dajgufdes ramodenime kategoriad. sazogadod,

    rodesac adamiani gadawyvets mogzaurobas, igi ganixilavs erTze met

    kategorias da misTvis sasurvels irCevs [130].

    daniSnulebis adgilis SerCevaSi erT-erTi mniSvnelovani faqtoria

    megobrebisa da naTesavebis monaxulebis survili. Tumca, aseT SemTxvevebSi,

    roca adamianebi stumroben axloblebs, maT ar esaWiroebaT ganTavsebis

    komerciuli saSualebebi (sastumro, pansioni da a.S.); magram mogzaurobis

    ganmavlobaSi isini sargebloben turizmisa da maspinZlobis sxva

    saqonliTa da momsaxurebebiT. rogoricaa: kvebis obieqtebi, muzeumebi,

    suvenirebis maRaziebi, aseve garToba da a.S.

    zogjer adamianebis mogzaurobis motivacia Semdgomi ganaTlebis

    miRebis SesaZleblobaa. Sesabamisad, daniSnulebis adgilis arCevac imis da

    mixedviT xdeba sad rogori SesaZleblobebi da pirobebia codnis

    gaRrmavebisaTvis. axalgazrdebisaTvis arsebobs SedarebiT iafi ganTavsebis

    obieqtebi. xSir SemTxvevaSi organizebulia jgufebi, romlebic

    axalgazrdebs sTavazoben konkretuli qveynis enis, xelovnebis, bunebisa da

    istoriis Seswavlas. kolejis studentebisaTvis arsebobs sazafxulo

    saswavlo kursebi sazRvargareT. am programis saSualebiT studentebs

    SeuZliaT ukeTesad SeiTvison ucxo ena da gaecnon sxva qveynebis

    kulturas. eqspediciebsa da arqeologiur gaTxrebSi monawileobiT ki isini

    gansakuTrebul sakiTxebSi codnas gaiRrmaveben.

    29

  • msoflios yvela qveyanas damaxasiaTebeli kultura gaaCnia. aqedan

    gamomdinare, sxva qveynis kultura Zalian sainteresoa da bevr turists

    izidavs. xelovnebisa Tu istoriuli muzeumebis, aseve istoriuli

    dasaxlebebis sanaxavad turistebi mTeli msofliodan Cadian. magaliTad,

    iseTi arqiteqturuli xelovnebis nimuSi, rogoricaa taj mahali

    (indoeTSi), mTel msoflioSi cnobili da popularulia. daniSnulebis

    adgilis kulturul RirsSesaniSnaobad SeiZleba adgilobrivi

    mosaxleobac miviCnioT, rogoricaa – mkvidri, adgilobrivi amerikelebi

    SeerTebul StatebSi an aborigenebi avstraliaSi.

    sxvadasxva kulturis adamianebs Tavisufal dros mogzaurobasTan

    dakavSirebiT gansxvavebuli motivacia gaaCniaT. sazogadod cnobilia, rom

    CrdiloeTis civi qveynebis mosaxleoba miemgzavreba samxreTis siTbosaken,

    Tanac civi qveynebi ekonomikurad ufro ganviTarebuli arian. magram meoce

    saukunis bolos samxreTis qveynebSic gaCnda saTanado saxsrebi

    samogzaurod da samxreTis macxovreblebi ZiriTadad CrdiloeTSi

    mogzauroben Tovlis sanaxavad. maTTvis Tovli uCveulo da mimzidvelia.

    ase, rom Tundac Tovlis naxva kulturul orientaciaze damokidebulebiT

    SeiZleba mogzaurobis mTavari, an meorexarisxovani motivacia iyos.

    bunebrivi sanaxaobebi, rogorc daniSnulebis adgilis erT-erTi

    mTavari RirsSesaniSnaoba, XIX saukuneSi Camoyalibda. evropasTan

    SedarebiT a.S.S.-Si ufro naklebi istoriuli mniSvnelobis RirsSesaniSnavi

    adgilebi hqondaT, am mizeziT amerikelebi mogzaurobdnen qveynis bunebrivi

    saocrebebis sanaxavad. dResdReobiT uamrav turists izidavs msoflios

    bunebrivi saocrebebi, rogorebicaa: didi kanioni arizonaSi, angelozis

    CanCqeri venesuelaSi da gareuli cxovelebis nakrZali keniaSi. turistebi

    ZiriTadad adgilobriv soflebSi ganTavsdebian, magram karvis moyvarulebs

    SeuZliaT karvisTvis gamoyofil specialur teritoriaze gaSalon karavi

    da gaaTion Rame.

    zogierTi dasasvenebeli adgili turistebs saSualebas aZlevs

    monawileoba miiRon sportul da sxvadasxva gasarTob RonisZiebebSi,

    rogoricaa laSqrobebi, Tevzaoba, golfi da sxva TamaSobebSi. didi

    Tematuri parkebi, rogoricaa `disnei vordi~ da `mefeTa kunZuli~

    gvTavazobs dasasvenebel da gasarTob RonisZiebebs. bevri kurorti

    30

  • Zalisxmevas ar iSurebs imisTvis, rom ojaxebs moemsaxuron kargad

    organizebuli, bavSvebisTvis gankuTvnili TamaSobebiT, romlebsac

    mozrdilebi adevneben Tvalyurs.

    gasarTob-SemecnebiT mogzaurobebis mniSvnelovan mxares warmoadgens

    memorialebis da monumentebis daTvaliereba. xSirad adamianebi Svebulebas

    RirsSesaniSnavi movlenis TariRs amTxveven. aseTi RirsSesaniSnavi movlena

    SeiZleba iyos: sportuli saxis, kerZod, olimpiuri TamaSebi, superTasi da

    msoflio fexburTis finali. aseve RirsSesaniSnavi movlenebia msoflio

    gamofenebi da festivalebi. mTeli msofliosaTvis cnobilia rio-de-

    Janeiros karnavali, kalgaris `panikuri rbola~ kanadaSi da brodveis

    speqtaklebi.

    religiuri dResaswaulebi, momlocveloba da religiuri

    msvlelobebi yovelTvis ubiZgebda adamianebs mogzaurobisken.

    momlocveloba, romelic warmoadgens wminda dgilebis monaxulebas

    mkafiod gansazRvruli sakulto miznebiT, miRebulia yvela religiasa da

    warmarTul kultebSi. dReisaTvis momlocvelebi farTod sargebloben

    turistuli industriis momsaxurebiT, Seqmnilia aseTi turebis momwyobi

    specialuri turistuli firmebi. momlocvelobiTi turebi, SemecnebiTi

    kulturul-istoriuli turebisagan gansxvavebiT, iTvaliswineben ara

    mxolod SemecnebiT miznebs, aramed gansazRvruli ritualis Catarebas

    rwmenis mixedviT. arsebiTad Semcirebulia programis gasarTobi nawili,

    Tumca gamajansaRebeli da SemecnebiTi elementebis SeTavseba savsebiT

    SesaZlebelia.

    mineraluri wylebisaken mogzauroba dResac iseTive popularulia,

    rogorc romaelebis epoqaSi. mogzaurobis mizans am SemTxvevaSi

    janmrTelobis gaumjobeseba warmoadgens. xandaxan turistuli

    daniSnulebis adgils klimatis mixedviT irCeven. magaliTad, sinusitiT

    daavadebulebi irCeven cxel klimats.

    mogzaurobis motivaciis mravalferovnebidan gamomdinare arsebobs

    turizmis uamravi saxe da saxeoba, romlebsac sxvadasxva avtori

    gansxvavebulad ganixilavs. zogjer maTi erTmaneTisagan gamijvna Zalian

    Wirs, radgan SesaZloa nawilobrivi gadafarvac xdebodes. Cven aq turizmis

    31

  • mxolod im ramodenime saxes ganvixilavT, romlebic, Cveni azriT, qarTuli

    turistuli produqtis formirebis safuZvels warmoadgens.

    aRsaniSnavia urbanuli turizmi, romelic ufro moklevadiania (1-3

    dRe). imis gamo, rom adamianebi Zalian dakavebulebi arian da xangrZlivi

    Svebulebis saSualeba ara aqvT matulobs moTxovna urbanul turizmze.

    iansen verbefis mixedviT [121] arsebobs mTeli rigi pirveladi turistuli

    elementebi, romlebsac aqvT turistTa mizidvis unari. esenia:

    _ kulturuli dawesebulebebi: muzeumebi da samxatvro galereebi;

    Teatrebi; sakoncerto darbazebi; kinoTeatrebi; sakonferencio centrebi.

    _ gasarTobi adgilebi: Ramis klubebi; kazinoebi; organizebuli

    RonisZiebebi; dResaswaulebi.

    _ landSaftis Taviseburebani: istoriuli marSruti; saintereso

    Senobebi; uZvelesi monumentebi da Zeglebi; parkebi da mwvane zona; wyali,

    arxebi, plaJebi; sporti.

    _ socio-kulturuli maxasiaTeblebi: adgilis Semosavali; ena;

    adgilobrivi tradiciebi; kulturuli memkvidreoba; maspinZloba;

    usafrTxoeba.

    _ damatebiTi elementebi: sastumroebi; kvebis obieqtebi; komerciuli

    centrebi; bazrebi; xelmisawvdomoba; Sida satransporto qseli;

    parkirebisaTvis saWiro teritoriebi; turistuli obieqtebi, mag:

    sainformacio organizaciebi, rukebi, bukletebi.

    nebismieri qalaqiT nebismieri turistis daintereseba SeiZleba.

    SesaTavazebeli paketi icvleba qalaqis cvlasTan erTad. qalaqs aqvs

    SesaZlebloba airCios turistTa tipi, magram es niSnavs, rom mas unda

    gaaCndes yvela saWiro winapiroba maT misaRebad. stumrebi stumrobis

    miznis mixedviT SeiZleba iyos: biznes stumrebi; konferenciebsa da

    gamofena-gayidvebis damswre delegatebi; mokle vadiani stumrebi;

    naTesavebTan da megobrebTan Camosulebi; mogzaurebi, romlebic qalaqsac

    AdaaTvaliereben.

    turistTa mozidvis Sedegad izrdeba qalaqis roli regionSi.

    turistTa raodenoba gaizrdeba maTTvis SesaTavazebeli pirobebis zrdis

    paralelurad.

    32

  • turizmis erT-erTi mniSvnelovani elementi qalaqis Semosavalia. es

    da turizmis sxva aspeqtebi dakavSirebulia drosTan im masStabiT, rom

    ganviTarda drois urbanuli dagegmva. Tanamedrove yoveldRiur cxovrebaSi

    dro did rols asrulebs. arsebobs drois dagegmarebis aucilebloba

    (Deffner, 2005). imis miuxedavad izrdeba Tu mcirdeba garTobisaTvis

    gankuTvnili dro, moqalaqeebs sul ufro da ufro metad aqvT imis

    SegrZneba, rom Tavisufali dro cota aqvT. ase, rom saWiroa cvlilebebis

    Setana drois urbanul dagegmarebaSi, rac iwvevs: cvlilebebs samuSao

    saaTebSi; momsaxurebis ekonomikis ganviTarebas; axali sainformacio

    teqnologiebis ganviTarebas; urbanul gadatvirTulobas.

    did da patara qalaqebSi turizmi SeiZleba socialuri da

    ekonomikuri saqmianobis Zalian mniSvnelovani aspeqti gaxdes. urbanuli

    dasaxlebebi xSirad gvevlineba rogorc turistebis Camosvlisa da

    droebiT SeCerebis adgili regionebSi gamgzavrebamde. bevr aseT did da

    mcire qalaqs sakuTari RirsSesaniSnaobebi aqvs: muzeumebi, parkebi,

    Teatrebi, istoriuli Zeglebi da saintereso arqiteqturuli nagebobebi,

    aseve maRaziebi, restornebi, sxvadasxva gasarTobi dawesebulebebi da

    turistebisaTvis mimzidveli sxva obieqtebi.

    zogierTi qalaqi mniSvnelovani biznes, samTavrobo da

    saganmanaTleblo centria, izidavs biznes mogzaurebs da sTavazobs

    xelsayrel pirobebs konferenciebisa da Sexvedrebis Casatareblad.

    qalaqis turizmis ganviTarebam SeiZleba mniSvnelovani ekonomikuri

    sargebeli moutanos adgilobriv mosaxleobas. turizmi saSualebas iZleva,

    agreTve, SenarCundes da ganviTardes iseTi dawesebulebebi, rogoricaa:

    muzeumebi, Teatrebi, restornebi, romlebiTac sargebloben ara marto

    turistebi, aramed adgilobrivi mosaxleobac.

    dagegmvis mTavar princips is warmoadgens, rom sastumroebi da

    ganTavsebis sxva saSualebebi ganlagebuli iyos usafrTxo da

    satransporto saSualebebisaTvis advilad misadgom adgilebSi. aseve,

    maRaziebTan, restornebTan, garTobis adgilebTan an erT mniSvnelovan

    RirsSesaniSnaobasTan axlos mainc.

    aseve sasurvelia turistuli zonebis Seqmna, sadac upiratesoba

    mieniWeba laSqrobebs. sul ufro popularuli xdeba `saqalaqo

    33

  • laSqrobebis marSruti~-s sistemis organizeba, romlis saSualebiTac

    damTvaliereblebi SeZleben qalaqis yvelaze ufro saintereso adgilebis

    daTvalierebas.

    mniSvnelovan pirobas warmoadgens turistebisaTvis obieqturi

    informaciis miwodeba imis Sesaxeb, Tu riT SeiZleba dakavdnen da ra

    SeiZleba naxon qalaqSi yofnisas. am mizniT zedmeti ar iqneba

    turistebisaTvis moxerxebulad ganlagebuli sainformacio centris Seqmna

    maTi TavSeyris adgilebSi.

    sainformacio centrebSi turistebs SesaZlebloba unda hqondeT

    miiRon srulyofili informacia:

    • broSurebi da sareklamo furclebi _ adgilobrivi

    RirsSesaniSnaobebis, bunebrivi resursebis, sazogadoebrivi da

    kulturuli cxovrebis, mniSvnelovani movlenebis da RonisZiebebis

    Sesaxeb.

    • kulturuli cxovrebis, dResaswaulebis da sportuli

    RonisZiebebis Sesaxeb.

    • qalaqis gzamkvlevebi (ganTavsebis saSualebebis CaTvliT).

    • qalaqis gzebis rukebi, salaSqro marSrutebis gegmebi.

    • eqstemalur situaciebSi saWiro tlefonis nomrebi.

    • kinoTeatris, Teatrisa da koncertebis anonsi.

    • amindis prognozi.

    • rekomendaciebi, Tu riT dakavdes da ra naxos turistma qalaqSi.

    qalaqis turizmis ganviTarebam SeiZleba warmoaCinos zogierTi

    problema. sastumroebi, ofisebi Sendeba qalaqis centralur adgilebSi,

    rac iwvevs qalaqis centris gadatvirTvas da simWidroves. qalaqis

    turizmis ganviTarebis gegma, zemoT aRniSnulidan gamomdinare, unda

    momzaddes rogorc qalaqis mravalmxrivi ganviTarebis erTiani komponenti.

    qalaqis turizmis ganviTarebis gegmis Sedgenis procedura moicavs

    sxvadasxva procesebs. esenia: qalaqis Seswavla, punqtebis Semowmeba,

    miznebis gansazRvra, Segrovebuli masalis gamokvleva da analizi,

    alternatiuli gegmis SerCeva, rekomendaciebis gacema institucionalur

    elementebze, maTi marTva da menejmenti. bazris analizi unda

    34

  • iTvaliswinebdes atraqcionebis vargisianobis Sefasebas, anu isini unda

    akmayofilebdes ara marto Cveulebrivi turistebis, aramed saqmiani

    turistebis moTxovnilebebsac.

    xSirad qalaqebs aqvT mniSvnelovani istoriuli ubnebi, an ubralod

    Zeglebi, romlebic turistTa udides yuradRebas iqcevs. zooparkebi,

    akvariumebi, botanikuri baRebi da kulturuli centrebi ufro xSirad did

    qalaqebSia Tavmoyrili. Tu zemoT CamoTvlili RirsSesaniSnaobebi kargadaa

    ganviTarebuli an SeiZleba gaumjobesdes da aRiWurvos Tanamedrove

    teqnologiebiT, isini SeiZleba gaxdnen rogorc turistebis, aseve

    adgilobrivi mosaxleobis dasasvenebeli adgilebi.

    qalaqebis mniSvnelovani siaxlove zRvasTan, tbasTan, okeanesTan da

    mdinaresTan ganapirobebs sawylosno turizmis ganviTarebas.

    qalaqis turizmis dagegmvis mniSvnelovani faqtoria Sexvedrebisa da

    sakonferencio darbazebis keTilmowyoba. aman SeiZleba damatebiT uamravi

    turisti moizidos. marTalia sakonferencio darbazebis aSeneba da

    keTilmowyoba Zalian Zviria, magram moTxovna am tipis turizmze mainc

    didia, rasac udidesi mogeba moaqvs. amgvarad, sakonferencio turizmi

    qalaqis dagegmvis dros Zalian didi yuradRebiT unda iqnes Seswavlili da

    Sefasebuli.

    istoriuli qalaqebi da didi qalaqebis istoriuli ubnebi, Tu isini

    kargadaa SenarCunebuli an aRdgenili, turizmis ganviTarebisaTvis

    SeiZleba didi potencialis mqone iyos. istoriuli qalaqebis

    dagegmvisaTvis saWiroa ufro meti proceduris Catareba, vidre Cveulebrivi

    turizmisaTvis.

    istoriul adgilebSi mniSvnelovania ara mxolod konkretulad

    istoriuli Zeglis an Senoba-nagebobis dacva, aramed mTeli istoriuli

    ubnis dacva. saWiroa zogierTi istoriuli Senobis gadakeTeba muzeumad.

    bevri istoriuli nageboba, romlebic garegnulad aRdgenilia da Signidan

    Secvlilia, magram istoriuli xasiaTi SenarCunebulia, SeiZleba

    gamoyenebuli iqnes turistebis sacxovreblebad, restornebad, maRaziebad.

    istoriuli Senobebis arqiteqtura ar SeiZleba Seicvalos

    specialuri nebarTvis gareSe. Tu zogierTi an yvela Senoba kerZo

    mflobelobaSia, gadasaxadebis SemsubuqebiT SeiZleba mflobelebi

    35

  • waaxalison, raTa maT aRadginon da ganaaxlon Senobebi, magram mTavari

    roli adgilobrivma xelisuflebam unda itvirTos, mniSvnelovani Senobebis

    aRdgenisaTvis ki teqnikuri daxmareba SesTavazos kerZo mflobelebs.

    qalaqis turizmis ganviTareba ori ZiriTadi mimarTulebiT unda

    warimarTos:

    1. qalaqis imijis Seqmna da turizmis ganviTareba;

    2. turizmis infrastruqturis mSenebloba.

    mniSvnelovania, rom qalaqis ganviTareba unda iyos mdgradi ara

    marto ekonomikurad da ekologiurad, aramed socialurad, politikurad

    da kulturulad.

    adgilis konkurentunarianobis ZiriTadi ganmsazRvrelia

    industriulobisa da mimzidvelobis done. ZiriTad komponentebs, romelsac

    eyrdnoba adgilis konkurentunarianoba, raTa gaxdes ufro metad

    ganviTarebuli da amave dros ganviTareba iyos mdgradi warmoadgens:

    1. qalaqisaTvis damaxasiaTebeli im resursebis SenarCuneba, romelic

    qalaqs sainteresos xdis damTvaliereblebisaTvis.

    2. ZiriTadi turistuli resursebi da mimzidveloba.

    3. menejmenti, politika, dagegmva da ganviTarebis unari.

    4. damatebiT xarisxis momniWebeli da gamaZlierebeli sxva

    faqtorebi.

    konkurentunariani upiratesoba aris adgilis unari efeqturad

    gamoiyenos resursebi. konkurentunariani adgilis Seqmnisas aucilebelia

    CavataroT qalaqis SesaZleblobis Sesafasebeli analizi, xolo gegma unda

    gulisxmobdes miznebisa da strategiebis ganviTarebas da momavalSi

    gansaxorcielebel moqmedebebs.

    qalaqi, rogorc turistuli daniSnulebis adgili, sakmao

    sirTuleebiT xasiaTdeba. urbanuli turizmis Seswavla gulisxmobs im

    mizezebis kvlevas, ris gamoc turistebi modian ama Tu im qalaqSi, agreTve

    turistTa segmentis, qalaqis bunebaze turizmis gavlenis, menejmentisa da

    dagegmvis teqnikisa da qalaqis, rogorc turistuli daniSnulebis adgilis

    kvlevas.

    sxvadasxva adgili mudam ejibreboda erTmaneTs investorebis,

    mosaxleobis Tu turistebis mozidvaSi. isini arseboben sabazro pirobebSi,

    36

  • ase rom resursebisaTvis Sejibri mudmivia. ase xdeba miuxedavad imisa, Tu

    vin gvTavazobs am produqts, kerZo Tu saxelmwifo seqtori. zegavlenis

    mosaxdenad am sferoSi Careva ara mxolod SesaZlebeli da sasurveli,

    aramed sruliad gardauvalia. es SeiZleba moxdes mizanmimarTulad da

    sistematiurad an SeiZleba hqondes iSviaTi da SemTxveviTi xasiaTi.

    es yvelaferi sakmarisi ar aris imisaTvis, rom qalaqi iyos

    mimzidveli, rogorc saqmianobis adgili. evropuli qalaqebi cdiloben

    gaxdnen rac SeiZleba mimzidveli sxvadasxva TvalsazrisiT: rogorc

    sacxovrebeli adgili, rogorc biznesis wamowyebis adgili, investiciis

    adgili da agreTve is adgili, sadac stumrebi siamovnebiT darCebian.

    qalaqis turistuli produqtis formireba mWidrod aris

    dakavSirebuli qalaqis `brendirebasTan~ (brendis miReba), rac misTvis

    savaWro niSnis miniWebas niSnavs. amis sakmaod sarwmuno sawinaaRmdego azri

    imaSi mdgomareobs, rom qalaqis cneba sakmaod kompleqsuria da mas ver

    ganvixilavT rogorc ubralod produqts, aqedan qalaqis logo, iseve

    rogorc zogadad qalaqis marketingi SeuZlebelia, radgan qalaqi ar aris

    produqti, mTavroba _ mwarmoebeli, momxmareblebi ki myidvelebi ar arian.

    miuxedavad amisa, aSvorsis (2004w.) azriT samarko niSnebis gamoyeneba

    qalaqebisaTvis ara mxolod SesaZlebeli, aramed ukve praqtikaSi

    ganxorcielebulic kia, iqidan gamomdinare, rom qalaqebi didi xania

    ejibrebian erTmaneTs vaWrobaSi, simdidreSi, prestiJsa da ZalauflebaSi.

    xolo brendis miReba produqts aniWebs gansakuTrebul individualobas.

    specialuri samarko niSnis Seqmna qalaqis an regionisaTvis

    Cveulebrivi produqtisaTvis aseTi identuri niSnis Seqmnis process

    emsgavseba, Tumca igi gacilebiT ufro kompleqsuri da mravalmxrivia.

    brendi xels Seuwyobs qalaqisaTvis rogorc turistuli, aseve

    sacxovrebeli da biznesis wamowyebisaTvis mimzidveli adgilis statusis

    gazrdas. mxolod da mxolod imis gamo, rom qalaqi iqneba popularuli,

    turistebs eqnebaT Camosvlis, biznesmenebs ki kompaniis iq ganTavsebis

    survili. amis kargi magaliTia niu-iorki (`me miyvars niu-iorki, qalaqi,

    romelsac arasodes ar sZinavs~), filadelfia (`adgili, romelic

    siyvarulze siyvaruliTve gipasuxebT~), londoni (`londoni upirvelesad~),

    37

  • aseve aRsaniSnavia berZnuli turistuli organizaciis safosto sareklamo

    kampania (`realobad aqcie, gaacocxle Seni miTi saberZneTSi~).

    aris garkveuli uaryofiTi mxareebic. arsebobs identurobis

    racionalizebis safrTxe. SesaZlebelia, rom igi ganzogadebul iqnes im

    masStabiT, rom Camoyalibdes kliSed. ase, rom qalaqs aigiveben mxolod

    erT raRacasTan. am SemTxvevaSi brendi SeiZleba iyos warmatebuli, Tumca

    dakargos qalaqTan asocireba. am dros Znelia Tavidan moiSoro es

    identuroba da Seqmna raime axali. arsebobs imis saSiSroebac, rom brendi

    xels Seuwyobs socio-kulturul uTanasworobas. Zalian mkacrad

    gansazRvuli identurobac ki ver asaxavs qalaqis realobas. identuroba

    SesaZlebelia yvela moqalaqisaTvis ar iyos misaRebi, amitom brendis

    miRebis procesi rac SeiZleba Ria da gamWvirvale unda iyos

    sazogadoebisaTvis.

    msoflio turistuli organizaciis gamoTvliT XXI saukuneSi

    arsebuli turistuli resursebis racionaluri gamoyenebiT turistuli

    moTxovnis dakmayofileba SeiZleba sul ufro met winaaRmdegobas waawydes.

    es yovelive ukavSirdeba turizmis masobriobas anu bunebriv da

    kulturul-istoriuli Zeglebis mzard datvirTvas. amitom am problemis

    gaCenasTan erTad safuZveli Caeyara turizmis erT-erT aqtualur

    mimarTulebis, `ekoturizmis~ ganviTarebas romelic, rogorc aRniSnuli

    iyo, gulisxmobs bunebrivi da kulturuli Zeglebis, rogorc gamoyenebas,

    aseve maT dacvas, Senaxvasa da ganviTarebas.

    ekoturizmis popularobis mizezia isic, rom msoflio mdidaria

    uZvelesi Tu Tanamedrove ZeglebiT, rac ase aucilebelia turizmis

    ganviTarebisaTvis da adamianis SemecnebiTi zrdisaTvis. Zveli mogzaurebi-

    sagan gansxvavebiT, Tanamedrove turistebis mogzaurobis mizans ara

    mxolod kulturuli RirsSesaniSnaobebis monaxuleba warmoadgens, aramed

    isini didi interesiT ecnobian bunebis sxvadasxva RirsSesaniSnaobebs,

    magaliTad: ganTqmul erovnul parkebs, CanCqerebs, mRvimeebs da sxvas. rac

    turistebs kidev ufro uRviZebs ekologiuri turizmis survils.

    Tanamedrove turizmis erT-erTi wamyvan tendencias turizmis

    ekologizacia warmoadgens. ekoturistebi turizmis bazris mzard segments

    warmoadgenen. maT upirveles yovlisa garemo da kulturis tradiciuli

    38

  • formebi ainteresebT, gansakuTrebulad izidavT Sors manZilze mdebare

    ekologiurad faqizi da sufTa regionebi.

    am mimarTulebiT gamoikveTa turistuli saqmianobis ori saxeoba.

    pirveli dakavSirebulia TviTon ekologiur turebTan, romlis mizania

    turistTa gadaadgileba im raionebSi, sadac SeiZleba iTqvas, rom jer

    kidev arsebobs `xeluxlebeli~ buneba. Mmeore saxeoba ki gulisxmobs

    turebis yvela komponentSi ekodamcavi teqnologiebis farTod gamoyenebasa

    da danergvas.

    ekoturizmi, rogorc bunebriv garemoSi specialuri mogzauroba,

    emsaxureba garemos dacvasa da adgilobrivi mosaxleobis keTildReobis

    amaRlebas, amasTan dakavSirebiT Tanamedrove ekoturizmSi gamoyofilia

    ekoturizmis sami ZiriTadi komponenti.

    1. `bunebis Secnoba~, anu mogzauroba gvTavazobs bunebaSi

    arsebuli mravali elementis Seswavlas da turistebis mier axali codnisa

    da gamocdilebis miRebas.

    2. `ekosistemis dacva~ gulisxmobs turistebisa da turoperatorebis

    monawileobas bunebis dacvis RonisZiebebsa da programebSi.

    3. `adgilobrivi mosaxleobis interesebis gaTvaliswineba

    (pativiscema),~ ara marto adgilobrivi kanonebisa da adaT-wesebis dacvaa,

    aramed turizmis Senatani turistuli daniSnulebis adgilebis socialur-

    ekonomikur ganviTarebaSi.

    ekoturizmis biznesisaTvis pirvelxarisxovani mniSvneloba aqvs

    turistul-rekreaciul resursebs. swored es ukanasknelni warmoadgenen

    ekoturistuli biznesis ganviTarebis safuZvels.

    turistul-rekreaciuli resursebi ganisazRvreba, rogorc bunebrivi

    da adamianis mier xelovnurad Seqmnili obieqtebis erToblioba, romlebic

    mzad arian turistuli produqciis SeqmnisaTvis. turistuli resursebi

    gansazRvraven regionSi turizmis ganviTarebis specifikas da gvevlinebian

    turistuli produqciis warmoebis bazisad regionebSi sainvesticio

    politikis prioritetuli mimarTulebebis dagegmvisas. swored zemoT

    aRniSnul turistul resursebis saxesxvaobas warmoadgens erovnuli

    parkebi da rezervaciebi, romlebic Tavisi bunebrivi resursebiT

    ekoturizmis ganviTarebis safuZvels warmoadgenen.

    39

  • daculi teritoriebi faqtobrivad imarTeba sxvadasxva gansxvavebuli

    daniSnulebiT. Amis gamo IUNC-ma ganaviTara daculi teritoriebis sistemis

    6 kategoria [32], maTi menejmentis umTavresi obieqtis identifikaciis

    mixedviT:

    I kategoria – mkacri bunebrivi nakrZali – veluri teritoria:

    daculia ZiriTadad mecnieruli miznebiT da veluri bunebis

    SesanarCuneblad.

    Ia kategoria – mkacri bunebrivi nakrZali: daculia ZiriTadad

    mecnieruli miznebiT.

    Ib kategoria – veluri teritoria: daculia ZiriTadad veluri

    bunebis SesanarCuneblad

    II kategoria _ bunebrivi parki: daculia ZiriTadad ekologiuri

    sistemis SenarCunebisa da rekreaciisTvis.

    III kategoria – bunebrivi Zegli (monumenti): daculia specifikuri

    sanaxaobis bunebrivi konservaciisTvis

    IV kategoria _ gavrcelebuli adgili _ sanaxaobaTa movlis

    teritoria: daculia ZiriTadad movlis intervenciis meSveobiT

    V kategoria _ daculi landSafti: daculia landSaftis

    konservaciisa da rekreaciisTvis

    VI kategoria _ marTvadi resursis daculi teritoria: daculia

    ZiriTadad bunebrivi ekologiuri sistemebis mdgradi moxmarebisaTvis

    erovnuli parkebis teritoriaze turizmis materialuri saxis

    elementebisa da rekreaciuli infrastruqturis gonivrulad ganTavseba,

    maT Soris miwis nakveTebis, bunebrivi obieqtebis Senobebisa da nagebobebis

    ijariT gacema xorcieldeba licenzirebis meSveobiT. aseTi zemoT

    aRniSnuli gadawyvetilebebis Tanaxmad, erovnul parkad gamocxadebul

    teritoriaze ikrZaleba adamianis mier ganxorcielebuli nebismieri

    araswori sameurneo saqmianoba, bunebrivi resursebis eqspluatacia,

    sasargeblo wiaRiseulis araswori mopoveba da sxva. amave dros

    nebadarTulia turistebis parkSi Sesvla esTetikuri siamovnebis miRebis

    mizniT.

    turizms aseTi teritoriebisaTvis sakmaod soliduri Semosavlebi

    moaqvs. magaliTad, vulkanebis ruandis nacionalur parkSi, sadac

    40

  • turistebi gorilebis sanaxavad Cadian, yovelwliurad daaxloebiT 1

    milion dolars xarjaven. gamoTvlebi gviCvenebs rom yovel loms keniis

    nacionalur parkSi 27 aTasi aSS-is dolaramde Semosavali moaqvs, xolo

    spiloebis jogs ki – 610 aTas aSS dolaramde. es ricxvebi imis

    maCvenebelia, rom am cxovelebs cocxlebs ufro meti sargebloba moaqvs,

    vidre maSin, rodesac isini monadireTa nadavlad iqcevian.

    saTavgadasavlo da eqstremaluri turizmi da misi infrastruqtura

    erT-erTi yvelaze maRali tempebiT mzardi industriaa msoflioSi, bevri

    saxeoba mxolod ramdenime aTeul wels iTvlis da ukve Zalian didi

    popularobiT sargeblobs. is bevri adamianisaTvis ara mxolod garTobisa

    da dasvenebis saSualebas warmoadgens, aramed cxovrebis wess. eqtremaluri

    turizmi sasargebloa janmrTelobisaTvis radganac, misi nebismieri saxeoba

    moiTxovs karg fizikur momzadebs. saTavgadasavlo da eqstremaluri

    turizmi SeiZleba pirobiTad daiyos saxmeleTo, sawylosno da sahaero

    saxeobebad.

    saxmeleTo saxeobebs miekuTvneba _ alpinizmi, romelic iTvleba

    dasvenebis yvelaze eqtremalur saxeobad. rogorc wesi alpinizmisaTvis

    xelsayreli amindi zafxulobiTaa roca SedarebiT advilia mwvervalebis

    dalaSqvra, magram alpinistebis umravlesoba zamTarSic ar eSveba sayvarel

    saqmianobas. maTTvis yvelaze did siamovnebas mwvervalze asvla

    warmoadgens. alpinistebisaTvis aucilebelia Zalian kargi fizikuri

    momzadeba da sasurvelia msubuqi wona. SedarebiT martivi mTebis

    dalaSqvras trekingi da haikingi ewodeba. alpinizmisagan gansxvavebiT ar

    aris aucilebeli kargi fizikuri momzadeba da saSiSroebac bevrad

    naklebia, magram Tavgadasavlebis moyvarulTaTvis dasvenebis kargi

    saSualebaa.

    miuxedavad siZvirisa popularulia samTo velosipedebic (samTo

    velosipedebis fasi iwyeba 10 000 aSS dolaridan). yovelwliurad

    msoflioSi sul ufro meti Sejibreba da RonisZieba imarTeba sportis am

    saxeobaSi, dawyebuli msoflio Tasis turebiTa da sxvadasxva qveynis

    CempionatebiT da damTavrebuli festivalebiT Sotlandiasa da

    polineziaSi.

    41

  • speleologia (mecniereba gamoqvabulebis Sesaxeb; geologiis nawili,

    ufro zustad ki hidrogeologiis) mimzidvelia imiT rom bevria

    gamoqvabuli, sadac adamians jer kidev ar daudgams fexi. Tumca yvela ar

    eweva seriozul samecniero muSaobas, bevri adamiani midis mxolod

    gasarTobad da saintereso sanaxaobisTvis. imisaTvis rom adamiani dakavdes

    speleologiiT, is kargad unda iyos momzadebuli fizikuradac da

    sulieradac, radgan gamoqvabulSi adamiani moklebulia misTvis Cveul

    garemosa da orientirebs. arsebobs sxvadasxva tipis gamoqvabulebi.

    damwyebTaTvis sasurvelia SedarebiT patara da mSrali, Tumca ufro

    saintereso didi gamoqvabulebia, romelTa fskeramde miRwevas SeiZleba

    ramdenime dRe dasWirdes. Tumca kargad Seswavlili da gamokvleuli

    gamoqvabulebi Cveulebrivi turistebis misaRebad mzad aris. ara marto

    misaRebad, gamoqvabulebis mikroklimati zogierTi daavadebis

    samkurnalodac gamoiyeneba.

    spelestologia TiTqmis igivea rac speleologia, aqac miwisqveSeTis

    daTvaliereba xdeba, Tumca speleologiisagan gansxvavebiT romelic

    bunebriv warmonaqmnebs Seiswavlis, spelestologia ufro xelovnurad

    Seqmnil adgilebze aris orientirebuli. imisaTvis rom raime adgilma

    spelestologebi daainteresos saWiroa is iyos mitovebuli da gaaCndes

    raime istoriuli Rirebuleba. maTi dainteresebis obieqtebs rogorc wesi

    warmoadgens Zveli qvis samtexloebi, maRaroebi, Webi, wyalgayvanilobis

    sistemebi, miwisqveSa istoriuli Zeglebi da a.S.

    saxmeleTo turizmisa da sportis nazavs warmoadgens e.w X – rbola—

    es aris gasarTobi im adamianebisaTvis romlebsac erTdroulad kargad

    gamosdiT alpinizmi, cxenosnoba, slalomi kaiakiT, maunTbaikingi da a.S

    aseTi adamianebi erTiandebian gundebad da maT mizans warmoadgens rac

    SeiZleba swrafad dafaron 3-4 aseuli kilometris sigrZis distancia. X

    rbolas kidev uwodeben multisportsac da aseve saTavgadasavlo

    rbolasac. msoflioSi yovelwliurad 300-mde X-rbola ewyoba da

    monawileobis msurvelTa ricxvi swrafad izrdeba.

    samTo Txilamurebi dasvenebisa da garTobis erTerTi Zveli saxeobaa,

    am tipis dasvenebis moyvarulTa ricxvi nelnela matulobs, es gamowveulia

    imiTac rom ufro daixvewa samTosaTxilamuro kurortebi da servisi.

    42

  • TiTqmis yvela kurortze aris sxvadasxva siZnelis daSvebis SesaZlebloba

    rogorc profesionalebis aseve moyvarulebisaTvis.

    snoubordi bevrad ufro agresiuli, saSiSi da eqstremaluri saxeobaa

    vidre Txilamurebi. is rogorc sportisa da dasvenebis saxeoba gamoCnda

    aSS-Si XX saukunis 60-ian wlebSi. ZiriTadad snoubordiT gatacebulebi

    iyvnen serfingistebi, romlebsac ar surdaT usaqmurad jdoma zafxulis

    molodinSi, Tumca man Semdeg nelnela masiuri xasiaTi miiRo da

    dReisaTvis is Zalian popularulia mTels msoflioSi.

    eqstremaluri dasveneba da garToba romlebic dakavSirebulia

    TxilamurebTan da snoubordTan SeiZleba daiyos ramdenime tipad: freeskiing

    anu freeride -- es aris daSveba gaukvalav TovlSi, cicabo da daSvebisaTvis

    moumzadebel ferdobebze, sakmaod rTuli reliefiT. heliskiing _ igivea rac

    freeskiing mxolod isaa gansxvaveba rom mTaze asasvlelad vertmfrens

    iyeneben.

    sahaero saxeobebidan yvelaze gavrcelebulia saparaSuto sporti _

    moiTxovs Zlier da safuZvlian momzadebas, iyofa ramdenime saxeobad: 1.

    klasikuri paraSutizmi _ moicavs ori tipis gadmoxtomas: gadmoxtomas

    daSvebis sizusteze da akrobatul ileTebs Tavisufali vardnis dros.

    dReisaTvis daSvebis sizustis amocana aris daeSvas moniSnul adgilas (3

    metris diametris wre), Tavidan rodesac iyenebdnen mrgvalgumbaTian

    paraSutebs samizne adgilis diametri iyo 100 metri da cdomileba 80

    metris farglebSi arcTu ise cud Sedegad iTvleboda. Tumca Semdgom

    moxda paraSutis srulyofa da samiznem miiRo is zomebi rac dResaa.

    sxvadasxva tipis Sejibrebebze gasamarjveblad saWiroa 0 m-iani cdomilebis

    sizustiT daSvebebis seriis Cveneba.

    2. jgufuri akrobatika _ rogorc wesi 4-8 adamianisagan Semdgari

    gundis gadmoxtomaa, romlis drosac isini cdiloben sxvadasxva tipis

    figurebis gakeTebas haerSi paraSutis gaxsnamde. SesaZlebelia jgufSi 16

    adamianic iyos, rekorduli raodenobis wevrebisagan Semdgari jgufis

    gadmoxtoma Sedga ruseTSi 1996 wels, qalaq anapaSi, jgufSi 296

    paraSutisti iyo. saSualod 4 kacian jgufs paraSutebis gaxsnamde SeuZlia

    daaxloebiT 30-mde ileTis gakeTeba.

    43

  • 3. gumbaTuri akrobatikis dros paraSutistebis jgufi cdilobs ukve

    gaxsnili paraSutebis gumbaTebiT sxvadasxva figurebis gakeTebas, riTac is

    gansxvavdeba paraSutizmis sxva jgufuri saxeobebisagan romlebSic

    ZiriTadi moqmedebebi da ileTebi paraSutebis gaxsnamde keTdeba. gumbaTuri

    akrobatikis ileTebis Sesrulebisas jgufis wevrebs xSirad uwevT sxva

    sportsmenis paraSutTan Sexeba, ris drosac didia paraSutebis

    gadaxlarTvis riski, amitomac am saxeobiT gatacebulebs esaWiroebaT

    specialuri, gamZle paraSutebi romlebsac gaaCniaT siCqaris zusti

    maregulireblebi. ileTebis gakeTebis Semdeg paraSutistebi daSvebis in

    unda moSordnen erTmaneTs, am drosac izrdeba paraSutebis erTmaneTTan

    gadaxlarTvis albaToba, rac sagumbaTo paraSutizms erTerT yvelaze

    saxifaTo sportis saxeobis statuss aZlevs.

    4. Tavisufali stili _ paraSutizmis axali saxeobaa, am dros

    fasdeba paraSutistis mier Sesrulebuli ileTebis sizuste, silamaze da

    sirTule. amave dros operatoris xelovnebac romelic am yvelafers haerSi

    iRebs.

    5. skaiserfingi _ es aris paraSutiT gadmoxtoma, Tumca am dros

    paraSutists damagrebuli aqvs ovaluri dafa fexebze da akeTebs

    sxvadasxva sirTulis ileTebs. skaiserfingi Zalian gansxvavdeba

    Cveulebrivi Tavisufali vardnis dros Sesrulebuli ileTebisagan,

    radganac am dros aerodinamika sruliad gansxvavebulia. Sejibrebebis

    dros fasdeba paraSutistis mier Sesrulebuli ileTebis sirTule da

    silamaze. vardnas iRebs operatori-paraSutisti, mxedvelobaSi miiReba

    rogorc wesi vardnis pirveli 50 wami.

    6. beiz-jamperebs sxva tipis paraSutistebisagan gansxvavebiT ar

    esaWiroebaT TviTmfrinavi, mas cvlis lifti an alpinisturi aRWurviloba.

    isini adian romelime maRali Senobis Tavze an mTaze da iqidan axdenen

    gadmoxtomas. is erT-erT yvelaze saxifaTo saxeobad aris aRiarebuli,

    Zalian bevr qveyanaSi Senobebidan gadmoxtoma akrZalulia kanoniT da

    saWiroa specialuri nebarTvis aReba, rac x