ХААН

ЯЗГУУРТНЫ ХУРАЛДАЙ ЗОНХИЛОГЧДЫН ЗӨВЛӨЛ

ТӨВ

АРАВТ АРАВТ

ТҮМТ

АРАВТ

ЗУУТ

МЯНГАТ

ЗУУТ

ТҮМТ

БАРУУН ЗҮҮН

ТҮМТ

МЯНГАТ

ЗУУТ

МЯНГАТ

Язгууртны хуралдайн шийдвэрлэх асуудал?

Эртний улсуудын төрийн байгуулал, одоогийн Монгол Улсын төрийн байгууллыг жишин харьцуулж, үзэл бодлоо илэрхийл.

Аравтын зохион байгуулалтын сул ба давуу талыг тодорхойл.

Ò ¸ ñºð

Îëîí ò¿ ìíèé èòã ë õ ¿ë æ , ò äí ñ çîõ èõ õ ìæ íèé õ ý ýýý ý ýý ý ýý ýðì ä ë îëãîñîí õ ¿ ì¿¿ñ ò èéí àëáà õ àøäàã. ý ý ºð

Ç à èì í ã í¸ õ ì äë ó âóóëàí àøèãëàæ ò ò¿ ìíèé ð ý ýð ý ýý ð ºðèòã ëèéã àëääàã. ý

Òèéì ñ ò èéí àæ ëûã íà èéâ÷ ëàí òîãòîîñîí ¸ ñ æ ó ìûí ýý ºð ð ðäàãóó ÿ âóóëíà. ¿̄ íèéã ò èéí ¸ ñ ã í .ºð ý ý

Төрөө байгуулах ёс Хуулиа бүтээх, дээдлэх ёс

Эртний Төрийн захирах ёс улсуудын Гадаад харилцааны ёс төрийн ёс Бэлгэдлийн ёс

Хаан өргөмжлөх í¸ хаант төрийн гол үйл хэрэг юм. Хааны дараах албан тушаалыг хаан өөрөө шийддэг тул

хаанаа өргөмжлөх нь хамгийн чухал.

Хааныг “Тэнгэрийн хүү” гэж дээдэлнэ.

Язгууртны хуралдайгаар хэлэлцэж хаанаа өргөмжилнө.

Эртний улсууд хэв хуулинд тулгуурлаж, хааны зарëигаар хуулиа тогтоодог байжээ.

Хууль нь зөв бурууг шийдэж, шударга ёсыг тогтооход чиглэгдсэн байна.

Эртний улсуудад гэм буруутай хүмүүсийг зодох, торгох, цаазлах зэргээр шийтгэж байсан мэдээ бий.

Төрийн үйл ажиллагаа харилцан итгэлцэх, эрх эдлэх, хариуцлага хүлээх зарчмаар явагдаж байв.

Мянганы ноён хааны итгэл, тушаалыг биелүүлэх хариуцлага хүлээж, хэрэгжүүлэхдээ хаанаас олгосон эрхийг эдэлж байв.

Төрийн үйл ажиллагаанд үнэнч, шударгыг гол хэмжүүр болгож байв.

Гадаад орнуудтай элчээр дамжуулж энхийн замаар харилцахыг чухалчилдаг байв.

Тиймээс ч монголын гадаад харилцааг элчин харилцаа гэдэг байжээ.

Эртний улсуудад төрийн тэргүүн /ХААН/, төрийн ордон, төрийн сүлд, төрийн жанжин зэргийг дээдлэн хүндэтгэнэ.

Хүннүгийн хаад өглөө наранд,үдэш саранд залбирч мөргөдөг байснаас үзэхэд нар, саран сүлдтэй, тэр нь эртний улсуудад уламжлагдаж иржээ.

1. “Төр төмбөгөр, ёс ёмбогор” гэдэг үгийн утгыг өөрийн байр сууринаас илэрхийлэх.

2. Ц.Гантулга, Т.Алтанцэцэг, Т.Жамбалдорж, Ж.Заанхүү, С.Содном, С.Цолмон нарын Монголын түүх II сурах бичгийн 51-р хуудас бие даан гүйцэтгэх ажил 1,2,3,

3. С/Б-ийн 51-р хуудасны харьцуулсан хүснэгтийг ажиллах

4. Г.Шүрэнцэцэг, Б.Энхбилэг нарын Монголын түүхийн хичээлээр ажиллах тест даалгаварууд хуудас 8,9 тест 12,15,16,17

¿ æ àõ óé

Ò óëñ î øèí òîãòíîõ í ã ¿ íä ñ áîë àæ àõ óé, íèéã ì, äèéí ºð ð ý ý ý ýçàñàã, ñî¸ ëûí àì¸ ä àë ì.ð þ

Õ¿ í áàéãàà ãàçà õ ãö áàéäàã. ð ýðý ýý

Õ¿ ì¿¿ñ õ ãö ã õ àíãàõ ûí òóëä àæ àõ óé õ ëä ã.ýðý ýý ýý ýð ý ý

Мал аж ахуй Ан агнуур Гар үйлдвэр Газар тариалан Худалдаа

Ìàë àæ àõ óé

òíèé óëñóóä áàéãàë¸ öàã óó ûí èæ èë í õ öë ñ õ àìàà ÷ Ýð ð º ºº ðá ë÷ èéí ìàë àæ àõ óé ãîëëîí õ ëí . í í¸ õ àìãèéí ý ýýð ýð ý ý Ý ýçà äàë áàãàòàé, ¿ àøèãòàé, õ àÿ ãäàëã¿é òåõ íîëîãèòîé ð ðàæ àõ óé áàéâ.

Á ë÷ èéí ìàë í¸ áàéãàëèéí øàëãà ëûã äàâàí òóóëæ , ý ýýð ðøèë ãä í ¿ æ ä ã îíöëîãòîé.ý ý ð ý

Õ¿ í àì í¸ á ë÷ èéí ìàë àæ àõ óé õ ëæ í¿ ¿ä ëë í ý ýýð ýð ý ý ýàì¸ äà äàã òóë òíèé óëñóóäûã í¿ ¿ä ë÷ äèéí óëñ ã í .ð ýð ý ý ý

¿ í àãíóóð

òíèé óëñóóäàäÝð àí àãíóó í¸ ìàë àæ àõ óéí äà àà î îõ ð ð ð÷ óõ àë ñàëáà áàéâ.ð

¿ â õ îìî ãî áîë àí àãíóó ûí ãîë õ ëá áàéæ .ð ð ý ýð ýýÕÒ-ûí I çóóíû 70-ààä îíû ¿åä Õ¿ íí¿ãèéí õ ààí çóóí ìÿ íãàí ìî ¸ ò ð

ö ãò é àâ õ îìî ãî õ èéæ áàéñàí ì ä áàéäàã.ýðý ý ð ý ýý

Ãà ¿éëäâð ýð

Õ¿ íí¿ ÷ ¿ ¿ä à ¸ ñ øè , àíãèéí ¿ñ, ìîä, øàâà , ÷ óëóó, àëò, ð ð ðì íã , õ ¿ ë, ò ì , ÿ ñ ç ãèéã íä ò¿âøèíä º º ðý º ºð ýð º ºðáîëîâñ óóëæ ñó ÷ .ð ð ýý

Ò¿¿ã ò ã, òîíîã, ì ë õ àçàà , ã , ã èéí ýýðýý ýðý ý ýý ð ýð ýðõ ãë ë, ñãèé, øè ä ã, õ ¿ ë, ò ì áàãàæ ç âñ ã, ýðý ý ý ð ý ðý º ºð ý ýàëò, ì íã , ÷ óëóóí ÷ èì ãë ë, â , íààìàë íóì, âàà ñàâ, º º ý ý ý ýð ðáà èëãûí âàà àí ä â , òîîñãî ç ã îëîí á¿ò ãä õ ¿¿ í ð ð ýý ýð ýðý ýý ýõ èéä ã áàéæ .ý ýý

Ãàçà òà èàëàíð ð

òíèé óëñóóäààñ Õ¿ íí¿ , Ñ ÿ í¸ áè íà àìóó òà èà áàãà Ýð ð ðç ã òà ¸ æ áàéæ .ýðý ð ýý

Ò¿ ã¿¿ä ãàçà òà èàëàí à àé ò¿ëõ ¿¿ õ ëä ã ðý ð ð ð ýð ý ýáàéæ .ýý

Ìîíãîë î íû ñ ò ñ, õ óó àé, ñ ¿¿ í í õ ö ëä ãàçà òà èàëàí ð ýð ý ð ýð º º ð ðõ ë õ ä ò â ãò é, ¿ àøèã ìóóòàé áàéñíààñ òíèé ýð ý ý º º ý ð ýð

óëñóóäàä ãàçà òà èàëàí ñàéí õ ãæ ã¿é ì.ð ð º ºº þ

Õóäàëäàà

¿ ëèâàà à ä ò¿ ì í ñä õ èéä ãã¿é ç¿éë áóñàä î íîîñ ð ý ººð ºº ý ýý ðõ óäàëäàí àâ÷ õ ãö ã õ àíãàäàã.ýðý ýý ýý

òíèé óëñóóä ¿ òà èà, á ñ áà àà, öàé ç ãèéã Õÿ òàä Ýð ð ð º ð ýðáîëîí Ä óíäàä ¿ çèéí î íóóäààñ õ óäàëäàí àâ÷ , î îíä í¸ ìàë, ð ðíîîñ, íîîëóó , à ¸ ñ øè , àíãèéí à ¸ ñ ¿ñ õ óäàëäààëäàã ð ð ð ðáàéæ .ýý

Ò ä áàéãàëèéí áàÿ ëãàà áà àã õ óäàëäààëäàãã¿é áàéâ.ý ð

1. Эртний улсуудын эрхэлж байсан аж ахуй дотроос мал аж ахуй голлон хөгжсөн учир шалтгаан, зүй тогтлыг тайлбарла.

3. Эрхэлж байсан аж ахуйг ач холбогдлоор нь өөрийн үзэл бодол, үнэлгээгээр дараалан байрлуулж, жишээгээр нотлох.

5. С/Б-ийн 55-р хуудас бодож тунгаах асуултууд

Ð С/Б-ийн 55-р хуудас Суралцахуйн үйл ажиллагааны даалгавар,

д Хүннүгийн Модунь Шаньюй “Миний газраас бурхан гуйсан ч бүү өг” үгийн утгыг тайлбарла

òíèé óëñóóäûí ñî¸ ëÝð

Ìîíãîë íóòàã äàõ ¸ òíèé óëñóóä í¸ ÕÒª III çóóíû ¿å ñ ÕÒ XII ýð ýçóóíûã õ ¿ ò ë ó ò õ óãàöààíä î øèí òîãòíîõ äîî ð ý ð ðí¿ ¿ä ë÷ äèéí â ì ö ñî¸ ëûã áèé áîëãîæ , ò¿¿ õ íä ì ý º ºð º ý ºðºº¿ëä ñ í.ýý ý

Õ¿ ì¿¿ñèéí õ ëæ áàéãàà àæ àõ óéã äàãààä ñî¸ ë áèé ýð ýáîëäîã.

Õ¿ íèé á¿ò ñ í äèéí áîëîí î óíû á¿ õ èé ë ç¿éëñèéã ñî¸ ë ýý ý ý þã í .ý ý

òíèé óëñóóäûí ñî¸ ëûí îíöëîãÝð

òíèé óëñóóä î øèí òîãòíîæ áàéõ õ óãàöààíäàà èéí Ýð 𠺺ðã ñ í â ì ö ñî¸ ëûã á¿ò õ èéí ç ãö ìîíãîë ý ý º ºð º ýý ýðý ýýóãñààòíóóäûí ñî¸ ëûí øèëä ã â óëàìæ ëàëûã öààøèä âë í ý º º ºóëàì áàÿ æ óóëàí õ ãæ ¿¿ëæ è ñ í.º ð ý

Õ¿¿ä ë÷ èä ìàë÷ äûí ìàë àæ àõ óéãàà õ òë õ à ãà óõ ààí ý º º ðàì¸ ä àëûí õ â ìàÿ ã, çàí çàíøëûí â ì ö îíöëîã òíèé ð ý º ºð º ýðóëñóóäûí ¿å ñ á¿ ëä í òîãòñîí.ý ðý ý

òíèé óëñóóä í ã í¸ í ã ã ì õ õ çàìàà î øèí òîãòíîæ Ýð ý º ºº ºº º ºº ð ðáàéñàí ó÷ ààñ äã óëñóóäûí ñî¸ ë õ à èëöàí áèå ð ý ýýð ðáèåä í ë ëæ , ò¿¿ íèé àãóóëãà í¸ óëàì áàÿ æ èãäàí ýý º ººè ñ í. ð ý

12 жилийн цаг тоолол

Бичиг үсэгНүүдэлчдийн соёл Төрийн болон ахуйн амьдралын зан үйл, мэдлэг ухаан, өв соёл

Урлаг Дүрслэх урлаг /сийлмэл, цутгамал, хөөмөл, хатгамал г.м/ Дуу хөгжим /уртын дуу,

цуур, аман хуур, лимбэ г.м/

Даалгавар:

4. С/Б-ийн 56-58-р хуудас унших

6. Эртний улсуудын улс тус бүрийн соёлыг жишин харьцуулах

8. С/Б-ийн 53-57-р хуудасны Соёлын олдворуудыг түүхэн цаг хугацаанд нь зөв харгалзуулах

1. Хүннүгийн хүн төрөлхтний соёлын хөгжилд оруулсан хувь нэмрийг жагсаан бичих

3. Эртний улсуудын соёлуудаас өнөөг хүртэл уламжлагдан ирсэн соёлын жагсаалтуудыг гаргах

5. С/Б-ийн 57-р хуудасны Суралцахуйн үйл ажиллагааны даалгавар

� С/Б-ийн 57-р хуудасны Бодож тунгаах асуултуудад хариулах

д Г.Шүрэнцэцэг, Б.Энхбилэг нарын Монголын түүхийн хичээлээр ажиллах тест даалгаварууд 10-р хуудасны тест 18-22