tworzenie wartoœci przedsiêbiorstwa poprzez …zif.wzr.pl/pim/2016_3_1_11.pdfwany przez forum...

Justyna Fija³kowska*Ma³gorzata Macuda**Justyna Fija³kowska, Ma³gorzata Macuda

Tworzenie wartoœci przedsiêbiorstwa poprzezzaanga¿owanie w dzia³alnoœæ spo³ecznie

odpowiedzialn¹Tworzenie wartoœci przedsiêbiorstwa poprzez zaanga¿owanie…

WstêpKa¿de przedsiêbiorstwo funkcjonuj¹ce na rynku mniej lub bardziej

wywiera wp³yw na ró¿ne grupy interesariuszy (inwestorów, klientów,dostawców, wierzycieli, w³adze publiczne, pracowników, spo³eczeñstwo,a tak¿e œrodowisko naturalne) z racji prowadzonej dzia³alnoœci gospo-darczej. Z kolei ka¿da z tych grup jest zainteresowana skutkami owejdzia³alnoœci przedsiêbiorstwa i ma wobec niego konkretne oczekiwania.O ile wczeœniej w centrum uwagi przedsiêbiorstwa znajdowali siê jedynieinwestorzy i ich potrzeby, to w ostatnich latach zauwa¿a siê, ¿e corazwiêksz¹ wagê przywi¹zuje siê do tego, aby spe³niæ oczekiwania nie jed-nej, wybranej grupy interesariuszy, ale wszystkich tych grup jednoczeœ-nie. Przedsiêbiorstwa musz¹ stawiæ czo³a tym wymogom, gdy¿ jedynierówne traktowanie wszystkich zainteresowanych stron mo¿e prze³o¿yæsiê na legitymizacjê prowadzonej przez nich dzia³alnoœci gospodarczejoraz zapewniæ im utrzymanie przewagi konkurencyjnej w perspektywied³ugofalowej.

Wraz z rozpowszechnieniem koncepcji spo³ecznej odpowiedzialnoœ-ci przedsiêbiorstw (corporate social responsibility – CSR) oraz jej stopnio-wym wdra¿aniem w praktyce przez coraz liczniejsz¹ grupê jednostekgospodarczych, oczekiwania i korzyœci o charakterze niefinansowym,w tym g³ównie spo³eczne i ekologiczne, nabra³y wiêkszego znaczenia dlawielu grup interesariuszy. Przedsiêbiorstwa, chc¹c dostosowaæ siê dozmieniaj¹cych siê warunków funkcjonowania w spo³eczeñstwie, bo bez-sprzecznie nie mog¹ one ignorowaæ otoczenia, w którym dzia³aj¹, oraz ocze-kiwañ i zobowi¹zañ spo³ecznych, jakie z tego faktu wynikaj¹, coraz czêœ-ciej anga¿uj¹ siê w dzia³ania z zakresu CSR, a nastêpnie o tym informuj¹

Zarz¹dzanie i Finanse Journal of Management and Finance Vol. 14, No. 3/1/2016

* Dr, Katedra Rachunkowoœci, Wydzia³ Zarz¹dzania, Spo³eczna Akademia Nauk, ul. Sien-kiewicza 9, 90-113 £ódŸ, [email protected]** Dr, Katedra Rachunkowoœci, Wydzia³ Zarz¹dzania, Uniwersytet Ekonomiczny w Poz-naniu, al. Niepodleg³oœci 10, 61-875 Poznañ, [email protected]

zainteresowane strony w postaci sporz¹dzania ró¿nych raportów (ra-porty spo³eczne – social reports, raporty œrodowiskowe – environmental re-ports, raporty zrównowa¿onego rozwoju – sustainability reports, raportyroczne – annual reports) lub choæby umieszczania komunikatów na swoichstronach internetowych. Raportowanie kwestii ekonomicznych, spo³ecz-nych i œrodowiskowych w jakiejkolwiek formie jest dziœ wymogiem i nie-jako przyjêtym standardem, jeœli przedsiêbiorstwo chce byæ traktowanejako tzw. zrównowa¿one przedsiêbiorstwo1.

Wartoœæ przedsiêbiorstwa zwykle rozpatrywana jest w kontekœciejego wyników – dokonañ o charakterze finansowym. Jednak¿e w œwietlezmieniaj¹cych siê oczekiwañ interesariuszy oraz wdra¿ania w praktycekoncepcji CSR przez coraz wiêksz¹ liczbê jednostek gospodarczych war-toœæ przedsiêbiorstwa nabiera znaczenia równie¿ w wymiarze spo³ecz-nym i ekologicznym.

Celem artyku³u jest zaprezentowanie ram konceptualnych tworze-nia wartoœci przedsiêbiorstw zaanga¿owanych w dzia³alnoœæ spo³ecznieodpowiedzialn¹. Jako metodê badawcz¹ przyjêto analizê literatury krajo-wej i zagranicznej, analizê opisow¹ i porównawcz¹ oraz wnioskowanielogiczne.

1. Wartoœæ w ujêciu rachunkowymRachunkowoœæ jest „procesem identyfikacji, pomiaru i przekazy-

wania informacji, które s¹ potencjalnie u¿yteczne dla podejmowaniadecyzji gospodarczych” [Jaruga, 1992, s. 30]. Rachunkowoœæ jest wiêc nie-rozerwalnie zwi¹zana z pomiarem, a jej podstawowym celem jest od-zwierciedlanie wiernego i rzetelnego obrazu podmiotów gospodarczych

170 Justyna Fija³kowska, Ma³gorzata Macuda

1 Koncepcje CSR i zrównowa¿onego rozwoju posiadaj¹ wspólne za³o¿enia. Zrówno-wa¿ony rozwój zak³ada, ¿e potrzeby obecnych spo³eczeñstw musz¹ byæ zaspokajane przyzachowaniu troski o przysz³oœæ kolejnych pokoleñ. Spo³eczna odpowiedzialnoœæ przed-siêbiorstw jest odpowiedzi¹ sektora gospodarczego na wyzwania, które stawiaj¹ przednim zasady zrównowa¿onego rozwoju. Mo¿na j¹ rozumieæ jako zobowi¹zanie przedsiê-biorców do przyczyniania siê do zrównowa¿onego rozwoju spo³eczno-ekonomicznego.Wed³ug Go³aszewskiej-Kaczan [2009, s. 143] oraz Do³êgowskiego [2005, s. 433] zrówno-wa¿ony rozwój traktuje siê jako ideê nadrzêdn¹, a realizacja koncepcji CSR przyczynia siêdo wcielenia w ¿ycie tej idei. Pewne rodzaje aktywnoœci w ramach spo³ecznej odpo-wiedzialnoœci przedsiêbiorstw i rozwoju zrównowa¿onego mog¹ byæ rozpatrywane³¹cznie, gdy¿ spo³eczne zaanga¿owanie przedsiêbiorstw pozwala d¹¿yæ do zachowaniarównowagi pomiêdzy aspektem ekonomicznym, ekologicznym i spo³ecznym, a przez toprzyczyniæ siê do osi¹gania celów, które s¹ przypisywane rozwojowi zrównowa¿onemu[Bernatt i inni, 2011, s. 23–24; Macuda 2013, s. 90]. Wiêcej na temat relacji miêdzy koncep-cjami CSR i zrównowa¿onego rozwoju zob. [Visser, 2008; Pirnea i inni, 2011].

w postaci sprawozdañ finansowych, natomiast realizacja tego celu mo¿li-wa jest wy³¹cznie poprzez poprawny pomiar aktywnoœci gospodarczej[Fija³kowska, 2012a]. Pomiar rachunkowy wi¹¿e siê z wycen¹ wartoœci,z jej kwantyfikacj¹. T. Peche [1988] okreœla rachunkowoœæ jako systememmierzenia ruchu wartoœci, zaœ M. Dobija [1988] zaznacza, ¿e rachunko-woœæ to nauka o pomiarze ekonomicznym wartoœci tworz¹cych siêw podmiotach gospodarczych. Regulacje rachunkowoœci, w tym w szcze-gólnoœci Miêdzynarodowe Standardy Rachunkowoœci i Sprawozdaw-czoœci, w g³ównej mierze koncentruj¹ siê na kwestiach pomiaru wartoœciekonomicznej, prezentuj¹c podejœcia, sposoby i kryteria dla prawid³owejwyceny wartoœci w rachunkowoœci. Nale¿y jednak zwróciæ uwagê, ¿ewycena w rachunkowoœci odnosi siê g³ównie do pomiaru wyników (do-konañ) jednostki gospodarczej oraz do ewaluacji wartoœci poszczegól-nych elementów sk³adników maj¹tkowych i Ÿróde³ ich finansowania. Takwyliczona wartoœæ ksiêgowa dalece odbiega od wartoœci rynkowej, po-mijaj¹c wiele wa¿nych elementów tworz¹cych wartoœæ przedsiêbiorstwa.

Na rozbie¿noœæ pomiêdzy wartoœci¹ ksiêgow¹ a rynkow¹ wynika-j¹c¹ z niedoskona³oœci systemu rachunkowoœci zwracano czêsto uwagêw rozwa¿aniach akademickich, m.in. [Drucker, Drucker, 1993; Stewart,1997; Sveiby, 1997; Edvinsson, Malone, 1997] i uto¿samiano j¹ z istnie-niem niewycenianego kapita³u intelektualnego. Dziœ poszerzono i rozwi-niêto koncepcjê kapita³u intelektualnego [szerzej patrz: Su³kowski, Fi-ja³kowska, 2013a, 2013b], wi¹¿¹c tworzenie wartoœci w przedsiêbiorstwiez koncepcj¹ spo³ecznej odpowiedzialnoœci przedsiêbiorstw, bazuj¹c¹ nasynergii trzech p³aszczyzn funkcjonowania przedsiêbiorstw: ekonomicz-nej, spo³ecznej i ekologicznej. „Wartoœæ w rachunkowoœci finansowejoznacza wyra¿on¹ w jednostkach pieniê¿nych (wzglêdnie) obiektywn¹,mierzaln¹ i sprawdzaln¹ cechê obiektów pomiaru (sk³adników maj¹tko-wych i wyniku finansowego). W rachunkowoœci zarz¹dczej wartoœæ na-biera dodatkowego znaczenia, gdy¿ oprócz wartoœci pomiaru oznaczarównie¿ pewne korzyœci (zarówno finansowe, jak i inne), które s¹ genero-wane dla ró¿nych interesariuszy w procesie kreowania wartoœci [Maszta-lerz, 2014, s. 68]. Celem strategicznej rachunkowoœci zarz¹dczej, œciœlepowi¹zanej z koncepcj¹ zarz¹dzania wartoœci¹, jest formu³owanie, plano-wanie i kontrolowanie strategii, strategia zaœ powinna byœ spójna z celamistrategicznymi, które dotycz¹ kreowania wartoœci [Kister, 2009, s. 51].Bior¹c pod uwagê zarz¹dzanie wartoœci¹, kluczowe jest przyjêcie takiejstrategii, która pozwoli na osi¹ganie trwa³ej przewagi konkurencyjnej

Tworzenie wartoœci przedsiêbiorstwa poprzez zaanga¿owanie… 171

i w rezultacie tworzenie wartoœci. Dziœ coraz czêœciej przedsiêbiorstwajako podstawow¹ strategiê dzia³alnoœci i kreowania wartoœci przyjmuj¹koncepcjê CSR.

2. CSR a tworzenie wartoœci przedsiêbiorstwaZgodnie z najnowszymi badaniami X Rankingu Odpowiedzialnych

Firm 2016 opublikowanymi 20 maja 2016 w Dodatku do „DziennikaGazety Prawnej” „CSR przestaje byæ traktowany przez œrodowisko bizne-sowe jako przemijaj¹ca moda, kontrowersyjna dziedzina pozabiznesowa,a staje siê naprawdê wa¿n¹ czêœci¹ ca³oœciowego zarz¹dzania odpowie-dzialnoœci¹, istotnym wymiarem budowania wartoœci rynkowej, przewa-gi konkurencyjnej” [X Ranking Odpowiedzialnych Firm, 2016, s. 1]. Corazwiêcej firm stara siê podejmowaæ dzia³ania spo³ecznie odpowiedzialne.Raport „Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki 2015”, opraco-wany przez Forum Odpowiedzialnego Biznesu i opublikowany w roku2016 zwraca uwagê na rekordow¹ liczbê dobrych praktyk CSR (813)zg³oszonych do konkursu. Jak podkreœla J. Horodecki [2015, s. 1], „Spo-³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu, czyli CSR, nie jest – wbrew temu, cos¹dzi wielu przedsiêbiorców – jedynie filantropi¹. To przede wszystkimdzia³alnoœæ, która ma przynieœæ firmie zyski. Tyle ¿e z zachowaniemszacunku dla ca³ego jej otoczenia”. Jak podkreœla J. Fija³kowska [2012b,s. 146] nowe podejœcie coraz szerzej wdra¿ane przez przedsiêbiorstwawi¹¿e siê z koniecznoœci¹ wprowadzania do systemu rachunkowoœcinowych rozwi¹zañ, dotycz¹cych rozliczania i komunikowania przedsiê-biorstw ze swoich dokonañ.

Najnowsze badania dotycz¹ce CSR wskazuj¹, ¿e firmy coraz czêœciejw³¹czaj¹ dzia³ania CSR do strategii biznesowej, g³ównie w wyniku do-strzegania przez kadrê zarz¹dzaj¹c¹ korzyœci finansowych wynikaj¹cychz CSR [BSR/Globe Scan, 2015]. Ponad 70% inwestorów amerykañskichzainteresowanych jest odpowiedzialnymi inwestycjami [ISI, 2015]. Klien-ci coraz czêœciej zwracaj¹ uwagê na spo³eczn¹ odpowiedzialnoœæ marek[Global Sustainability Report, 2015], ponadto oczekuj¹ od firm dzia³aniaw sposób spo³ecznie odpowiedzialny i oczekuj¹ konkretnych i wyraŸ-nych tego dowodów [Global CSR Study, 2015]. Spoœród 250 najwiêkszychfirm na œwiecie 92% przygotowuje raporty spo³eczne, bêd¹c œwiadomymikoniecznoœci komunikowania zaanga¿owania w dzia³alnoœæ CSR [KPMG,2015]. Jednak tak w skali œwiatowej, jak i w Polsce, bardzo czêsto ujawnia-ne przez spó³ki informacje w raportach CSR s¹ ma³o konkretne i pozba-


wione weryfikowalnych danych [Fundacja Centrum CSR.PL, 2015].W³¹czaj¹c zagadnienia spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu do rozwa-¿añ na temat wartoœci mo¿na przyj¹æ za J. Adamczykiem [2009, s. 140], ¿ewartoœæ przedsiêbiorstwa tworzona jest przez wartoœæ ekonomiczn¹ (eco-nomic value added) mierzon¹ w kategoriach zysku ponadprzeciêtnego;wartoœæ rynkow¹ (market value added) daj¹c¹ przewagê konkurencyjn¹;wartoœæ spo³eczn¹ (social value added) wyra¿aj¹c¹ dba³oœæ o pracownikówi spo³ecznoœæ lokaln¹ oraz wartoœæ ekologiczn¹ (ecological value added)odzwierciedlaj¹c¹ dba³oœæ o œrodowisko.

Zwolennicy zaanga¿owania przedsiêbiorstw w dzia³ania CSR zwra-caj¹ uwagê na wiele korzyœci wp³ywaj¹cych na powiêkszenie w efekciewartoœci przedsiêbiorstwa, takich jak polepszenie wyników finansowych,wzmocnienie wizerunku organizacji i jej marki, zwiêkszon¹ lojalnoœæklientów i dostawców, zwiêkszon¹ produktywnoœæ, lepsz¹ motywacjêpracowników. Proces tworzenia wartoœci w przedsiêbiorstwie mo¿naprzedstawiæ za pomoc¹ schematu (rysunek 1).

Analizuj¹c korzyœci i wzrost wartoœci przedsiêbiorstw w wynikuprzyjêcia do strategii koncepcji CSR, mo¿emy wyró¿niæ te, które bezpo-œrednio wp³ywaj¹ na finansowe mierniki sukcesu przedsiêbiorstw (two-rz¹ce wartoœæ finansow¹) oraz korzyœci „marketingowe”, które w przy-sz³oœci przekszta³c¹ siê na polepszenie wyników finansowych.

Badania empiryczne odnosz¹ce siê do relacji CSR a finansowe do-konania przedsiêbiorstw s¹ bardzo bogate, jednak daj¹ one ró¿norakiewyniki. Pozytywny zwi¹zek pomiêdzy CSR a wynikami finansowymiprzedsiêbiorstw udowodnili m.in. Stanwick i Stanwick [1998], Pavai Krausz [1997]. Verschoor [1998] oraz Webley i More [2003] wykazaliwiêksz¹ wartoœæ dodan¹ w spó³kach, które w swoich rocznych raportachodnosi³y siê do kwestii etycznych. Na brak silnej relacji miêdzy CSRa dokonaniami ekonomicznymi organizacji zwracaj¹ natomiast uwagêVogel [2005], Aras i Crowther [2010] oraz Laffer i inni [2004].

Druga grupa korzyœci przek³adaj¹cych siê na tworzenie wartoœcipoprzez zaanga¿owanie w CSR wi¹¿e siê z aspektami marketingowymii PR. Badania empiryczne potwierdzaj¹, ¿e CSR oraz odpowiednie jegokomunikowanie maj¹ du¿e znaczenie dla tworzenia wizerunku organi-zacji. Odbiorcy informacji CSR postrzegaj¹ przychylniej produkty i us³ugitych organizacji, których retoryka nawi¹zuj¹ca do CSR jest aktywna.Otwarte i regularne komunikowanie o dzia³aniach z zakresu CSR budujesiln¹ pozytywn¹ reputacjê przedsiêbiorstwa [Vanhamme, Grobben, 2009,


s. 273–283]. Inicjatywy spo³eczne s¹ doceniane przez klientów [MORICSR Research, 2002], klienci spo³ecznie zaanga¿owanych przedsiêbiorstwnabieraj¹ pozytywnego nastawienia do ich produktów [Brown, Dacin,1997]. Te organizacje, które d³ugofalowo anga¿uj¹ siê w dzia³alnoœæ CSR,s¹ mniej podatne na utratê wizerunku, poniewa¿ dzia³alnoœæ CSR umo¿-liwia legitymizacjê dzia³añ i sprawia, ¿e rynek szybko wybacza ewentual-ne dzia³ania, które mog³yby negatywnie wp³yn¹æ na image firmy[Ashforth, Gibbs, 1990; Suchman, 1995]. Im silniejsza dobra reputacjaorganizacji odnosz¹ca siê do jej zaanga¿owania spo³ecznego, tym mniejprawdopodobna utrata klientów, nawet w sytuacji negatywnej publicity[Coombs, Holladay, 1996; Dawar, Pillutla, 2000; Dean, 2004; Klein, Dawar,2004]. Co istotne, nawet przedsiêbiorstwa faktycznie niewiele czyni¹cew ramach CSR, ale w odpowiedni sposób nag³aœniaj¹cy te dzia³aniai aktywne w ich reklamowaniu, mog¹ wykreowaæ wysoce pozytywnywizerunek firmy [Mullerat, 2009; Aras, Crowther, 2010].

Rysunek 1. Proces tworzenia wartoœci w przedsiêbiorstwie

�ród³o: Opracowanie w³asne.


3. Zrównowa¿ona wartoœæ – wspólna wartoœæ dla ró¿nychinteresariuszy

Przedsiêbiorstwo powinno tworzyæ wartoœæ – czyli korzyœci o cha-rakterze finansowym i niefinansowym – dla swoich interesariuszy, przyczym ka¿da grupa interesariuszy mo¿e mieæ ró¿ne (czasem sprzeczne)oczekiwania i cele w odniesieniu do tych korzyœci.

Do najbardziej rozpowszechnionych koncepcji (teorii) tworzeniawartoœci przedsiêbiorstwa nale¿¹:1. Stakeholders approach (teoria interesariuszy) [Freeman, 1984], która de-

finiuje interesariuszy jako jakiekolwiek grupy lub osoby, które maj¹wp³yw lub mog¹ mieæ wp³yw na osi¹gniêcie celów danego przed-siêbiorstwa. Wyznaczy³a ona ramy dla zarz¹dzania strategicznegow latach 80., ³¹cz¹c w sobie planowanie korporacyjne, teoriê orga-nizacji, teoriê systemów oraz koncepcjê spo³ecznej odpowiedzialnoœcibiznesu. Zarz¹dzaj¹cy skupiali uwagê na potrzebach akcjonariuszy,pracowników, klientów, dostawców, kredytodawców i spo³eczeñstwaoraz na relacjach ze wszystkimi zainteresowanymi stronami w celuopracowania strategii biznesowych. Wsparcie interesariuszy trakto-wano jako niezbêdny czynnik dla d³ugofalowego sukcesu przedsiê-biorstwa.

2. Koncepcja tworzenia wartoœci dla klienta (teoria ³añcucha wartoœci)[Porter, 1985] zak³ada, ¿e wartoœæ, jak¹ dane przedsiêbiorstwo potrafiwytworzyæ dla swoich klientów, jest Ÿród³em przewagi konkuren-cyjnej we wszystkich obszarach jego funkcjonowania. £añcuch war-toœci s³u¿y wyodrêbnianiu powi¹zanych ze sob¹ dzia³añ, które s¹Ÿród³em wartoœci, spoœród ogó³u zadañ realizowanych przez klien-tów, dostawców i przedsiêbiorstwa.

3. Shareholder value (koncepcja tworzenia wartoœci dla udzia³owców)[Rappaport, 1986], wed³ug której ostatecznym sprawdzianem stra-tegii biznesowej przedsiêbiorstwa, a zarazem jedyn¹ wiarygodn¹ jejmiar¹, jest to czy tworzy ono wartoœæ ekonomiczn¹ dla udzia³owców.Mened¿erowie powinni stosowaæ odpowiednie praktyczne narzêdziaprzydatne do generowania jak najwy¿szej stopy zwrotu, by funk-cjonuj¹c w warunkach wysoce konkurencyjnej gospodarki œwiatowej,nie tyle utrzymaæ siê na rynku, lecz znaleŸæ siê i – co wa¿niejsze –pozostaæ w czo³ówce przedsiêbiorstw osi¹gaj¹cych sukces.

4. Tripple bottom line (koncepcja potrójnego wyniku koñcowego) [Elking-ton, 1994], wed³ug której zrównowa¿one przedsiêbiorstwo to takie,


które przyczynia siê do zrównowa¿onego rozwoju, dostarczaj¹c jed-noczeœnie korzyœci ekonomicznych, spo³ecznych i œrodowiskowych.W komunikacie w sprawie strategii rozwoju zrównowa¿onego [COM264, 2001] Komisja Europejska wezwa³a spó³ki notowane na gie³dziedo opublikowania w swych raportach rocznych potrójnego wynikukoñcowego (tripple bottom line), który mierzy³by ich wyniki za pomoc¹kryteriów ekonomicznych, spo³ecznych i ekologicznych.

5. Sustainable value (wartoœæ zrównowa¿ona) [Hart, 1997], której g³ówn¹sk³adow¹ jest wartoœæ ekologiczna, zak³ada budowanie strategii biz-nesowej przedsiêbiorstwa, bior¹c pod uwagê trzy czynniki zagra¿a-j¹ce œrodowisku naturalnemu: populacjê, jej zamo¿noœæ (która prze-k³ada siê na konsumpcjê) oraz technologiê. D¹¿enie przedsiêbiorstwado zrównowa¿onego rozwoju (zrównowa¿ona wizja przedsiêbior-stwa) odbywa siê poprzez zapobieganie zanieczyszczeniom, zarz¹dza-nie produktem oraz czyst¹ technologiê. Hart zaznacza bezpoœredniepowi¹zanie spo³ecznych wyzwañ globalnie zrównowa¿onego rozwo-ju z tworzeniem wartoœci dla udzia³owców. Budowaniu zrównowa¿o-nej strategii biznesowej, wyra¿aj¹cej w tej koncepcji dba³oœæ o œrodo-wisko naturalne, towarzyszyæ mia³o kszta³towanie relacji z klientami,dostawcami, innym przedsiêbiorstwami oraz pozosta³ymi interesa-riuszami.

6. Blended value (wartoœæ mieszana) [Emerson, 2000] zak³ada, ¿e wszyst-kie przedsiêbiorstwa, bez wzglêdu na intencje, tworz¹ wartoœæ mie-szan¹, posiadaj¹c¹ aspekt ekonomiczny i spo³eczny. Wartoœæ ta mo¿ebyæ dodatnia lub ujemna. Koncepcja ta odwo³uje siê do inwestycji, sto-py zwrotu z inwestycji oraz wartoœci przedsiêbiorstwa na spo³eczniezintegrowanym rynku kapita³owym (Integrated Social Capital Market).Zwraca uwagê na fakt, i¿ tworzenie bogactwa czy te¿ wprowadzaniezmian spo³ecznych s¹ mo¿liwe, przy czym problemem jest tworzeniewartoœci dostarczaj¹cej jednoczeœnie dóbr ekonomicznych i spo³ecz-nych dla inwestorów, inwestobiorców oraz spo³eczeñstwa na spo-³ecznie zintegrowanym rynku kapita³owym. Koncepcja ta podkreœlaistnienie kosztów spo³ecznych i ekonomicznych, jak równie¿ potrzebêmonitorowania jednych i drugich, przypominaj¹c, i¿ interakcja po-miêdzy nimi nie odbywa siê w linii prostej, gdy¿ jedne dzia³aj¹ do-k³adnie w odwrotnym stosunku do drugich. Wszystkie tradycyjneinwestycje uznawano dot¹d za maj¹ce w sobie zarówno element spo-³ecznej, jak i finansowej wartoœci, jednak¿e inwestycje kapita³owe


spo³eczne by³y postrzegane jako posiadaj¹ce wiêksz¹ wartoœæ spo³ecz-n¹ a przynosz¹ce ni¿sze zyski finansowe dla inwestorów. Ekonomicz-na wartoœæ rozpatrywana by³a zatem oddzielnie i traktowana jakok³óc¹ca siê z wartoœci¹ spo³eczn¹. Obie wartoœci postrzegano jako dwaodrêbne aspekty wartoœci przedsiêbiorstwa. W przeciwieñstwie dotradycyjnych ram odnosz¹cych siê do relacji inwestycja–zwrot z in-westycji, koncepcja wartoœci mieszanej zak³ada w przypadku ka¿dejinwestycji jednoczesne maksymalizowanie zintegrowanej wartoœcispo³ecznej i ekonomicznej oraz zwrotu z inwestycji dla inwestorów.Proponuje ona pojêcie Blended ROI (mieszana stopa zwrotu z inwe-stycji), za pomoc¹ której przedsiêbiorstwo mo¿e oceniæ zyski z zaan-ga¿owanego spo³ecznie kapita³u na zintegrowanym spo³ecznie rynkukapita³owym, przy czym za optymaln¹ inwestycjê uznaje tak¹, któramaksymalizuje jednoczeœnie uzyskiwane w jej efekcie dobra spo³ecz-ne i ekonomiczne. Wartoœæ ekonomiczna i wartoœæ spo³eczna postrze-gane s¹ zatem jako wzajemnie wspó³zale¿ne.

Koncepcja tworzenia wartoœci przedsiêbiorstwa ci¹gle ewoluuje, naco bezsprzecznie wp³yw ma równie¿ coraz czêœciej stosowana w praktycespo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu. St¹d pojawienie siê nowego podej-œcia do tworzenia wartoœci, zwi¹zanego z zaanga¿owaniem przedsiê-biorstw w dzia³alnoœæ CSR. Hart i Milstein [2003, s. 56] uwa¿aj¹, ¿epodobnie jak tworzenie wartoœci dla inwestorów wymaga dzia³ania nawielu p³aszczyznach, tak globalne wyzwania zwi¹zane ze zrównowa¿o-nym rozwojem s¹ równie¿ wieloaspektowe i obejmuj¹ problemy ekono-miczne, spo³eczne i œrodowiskowe. Proponuj¹ oni ramy wartoœci zrówno-wa¿onej (rysunek 2), która ³¹czy wyzwania zrównowa¿onego rozwojuz tworzeniem wartoœci dla inwestorów przez przedsiêbiorstwo. Jako pod-stawowy problem wskazuj¹ zró¿nicowane podejœcie mened¿erów dodzia³añ z zakresu CSR, które przez jednych s¹ traktowane jako moralnyobowi¹zek, przez drugich jako wymóg prawny, a jeszcze przez innychjako koszt prowadzenia dzia³alnoœci gospodarczej – nieuniknione, leczkonieczne „z³o” by utrzymaæ legitymizacjê i prawo do kontynuowaniadzia³alnoœci. Ponadto Friedman [1970] podkreœla, ¿e przedsiêbiorstwakojarz¹ zaanga¿owanie w dzia³alnoœæ CSR z poœwiêceniem z ich stronyzysku, a przez to i wartoœci dla inwestorów, w imiê publicznego dobra, cosprawia, i¿ wiele z nich uto¿samia za bardzo trudne jednoczesne po-³¹czenie realizacji koncepcji CSR oraz zwiêkszania wartoœci dla inwe-storów.


Tworzenie zrównowa¿onej wartoœci wed³ug Harta i Milsteina [2003,s. 57–59] oznacza identyfikowanie i wdra¿anie strategii i praktyk, któreprzyczyniaj¹ siê do kreowania bardziej zrównowa¿onego œwiata (stawia-nie czo³a globalnym wyzwaniom zwi¹zanym ze zrównowa¿onym roz-wojem) przy jednoczesnym tworzeniu wartoœci dla inwestorów. Ramykoncepcyjne zrównowa¿onej wartoœci zbudowano na zaproponowanymprzez Harta w 1997 r. zrównowa¿onym portfolio przedsiêbiorstwa. Wy-znaczono jej cztery kluczowe wymiary: 1) innowacjê i ponowne spozy-cjonowanie, 2) redukcjê kosztów i ryzyka, obydwa w ramach dzia³alnoœciwewnêtrznej; dwa pozosta³e zaœ o zasiêgu zewnêtrznym to 3) œcie¿karozwoju oraz 4) reputacja i legitymizacja. Proponowane sposoby two-rzenia wartoœci przez przedsiêbiorstwa dotycz¹ redukowania poziomuzu¿ycia materia³ów i zanieczyszczeñ zwi¹zanych z szybk¹ industria-lizacj¹, rozwijania nowych technologii maj¹cych na celu zmniejszanienegatywnego wp³ywu cz³owieka na œrodowisko naturalne, prowadzeniaswojej dzia³alnoœci w sposób przejrzysty i odpowiedzialny oraz odpowia-dania na potrzeby tych, którzy znajduj¹ siê na dole œwiatowej piramidydochodowej (Bottom of the piramide – BOP). Zdaniem autorów tej koncepcjiprzedsiêbiorstwa musz¹ realizowaæ cele krótkoterminowe, w tym osi¹ga-nie dodatnich wyników finansowych z bie¿¹cej dzia³alnoœci przy jedno-czesnym kreowaniu technologii jutra i nowych rynków zwi¹zanych z ichrozwojem w przysz³oœci. Nawo³uj¹ równie¿ do zintensyfikowania inter-akcji i dialogu z pozosta³ymi interesariuszami w kontekœcie rozwi¹zy-wania spo³ecznych i ekologicznych problemów, niemniej nie wspominaj¹o tworzeniu dla nich jako takiej wartoœci. Jedyn¹ uwzglêdnian¹ przeznich wartoœci¹ jest nadal ta tworzona dla inwestorów.

Masztalerz [2014, s. 67–69] zwraca uwagê na fakt, i¿ wszystkimgrupom interesariuszy (inwestorom, klientom, dostawcom, mened¿eromi pracownikom, wierzycielom, w³adzom centralnym i lokalnym, a tak¿espo³eczeñstwu) zale¿y na wzroœcie wartoœci przedsiêbiorstwa, poniewa¿uczestnicz¹ one nie tylko w jej kreowaniu, ale równie¿ w jej konsumpcji.Zrównowa¿one przedsiêbiorstwo to zatem takie, które nie tylko uwzglêd-nia istnienie tych grup, ale równie¿ próbuje zaspokoiæ ich potrzeby i do-starczyæ im wartoœci, maj¹c œwiadomoœæ, i¿ trwa³y rozwój przedsiêbior-stwa mo¿liwy jest wy³¹cznie w sytuacji wywa¿enia interesów ró¿nychstron i zaanga¿owaniu w dzia³ania z zakresu spo³ecznej odpowiedzial-noœci biznesu. Zdaniem Komisji Europejskiej przy rozwijaniu i wdra¿a-niu praktyk w zakresie CSR wzmocniæ nale¿y rolê pracowników, ich


przedstawicieli i zwi¹zków zawodowych. Zewnêtrzne zainteresowanestrony, w tym organizacje pozarz¹dowe, konsumenci i inwestorzy, po-winny odgrywaæ wiêksz¹ rolê przy zachêcaniu przedsiêbiorstw do odpo-wiedzialnego dzia³ania i wynagradzaniu takiego postêpowania [COM136, 2006].

Rysunek 2. Ramy zrównowa¿onej wartoœci przedsiêbiorstwa

�ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie [Hart, 1997, s. 74; Hart, Milstein, 2003, s. 60].

Analizuj¹c literaturê przedmiotu, mo¿na zauwa¿yæ, ¿e coraz czêst-sze jest przechodzenie od „odpowiedzialnoœci” do „tworzenia wartoœci”w analizie zagadnieñ zwi¹zanych z CSR. Podejœcie to odnajdujemy rów-nie¿ w koncepcji zrównowa¿onej wartoœci przedsiêbiorstwa zapropono-wanej przez C. Laszlo [2005, 2008b, 2008c]. Jego zdaniem [2008b, s. 25–26]³atwa dostêpnoœæ oraz niskie koszty przekazu informacji wp³ynê³y nazwiêkszenie œwiadomoœci spo³eczeñstwa w kwestiach spo³ecznych i eko-logicznych oraz wzmo¿one w tym zakresie jego zainteresowanie, któregoprzedsiêbiorstwa nie mog¹ zignorowaæ. Mened¿erowie powinni mierzyæi zarz¹dzaæ zarówno wartoœci¹ dla inwestorów, jak i wartoœci¹ dla pozo-sta³ych interesariuszy, co pozwoli im na lepsze przewidywanie zmian za-chodz¹cych w otoczeniu przedsiêbiorstwa, obni¿enie ryzyka zaskoczeniaoczekiwaniami spo³eczeñstwa oraz ukierunkowanie na odkrywanie


nowych Ÿróde³ tworzenia wartoœci poprzez innowacje. Przedsiêbiorstwa,które tworz¹ wartoœæ dla interesariuszy, kreuj¹ jednoczeœnie Ÿród³a do-datkowej wartoœci, która mo¿e pozytywnie wp³yn¹æ na przewagê konku-rencyjn¹ w kolejnych latach ich dzia³alnoœci. Wartoœæ zrównowa¿ona(sustainable value) wed³ug C. Laszlo to zatem wartoœæ przedsiêbiorstwatworzona dla inwestorów i wszystkich pozosta³ych interesariuszy (ry-sunek 3).

Rysunek 3. Macierz transferu wartoœci – The Sustainable Value Framework

�ród³o: Opracowanie w³asne na podstawie [Laszlo, 2008c, s. 123].


W przypadku gdy wartoœæ kreowana jest jedynie dla inwestorów lubjedynie dla pozosta³ych interesariuszy, C. Laszlo [2008b, s. 26; 2008c,s. 124–126] u¿ywa pojêcia transferu wartoœci, maj¹c na myœli przeniesie-nie wartoœci z jednej grupy na drug¹ przy jednoczesnym dzia³aniu wbrewlub choæby kosztem tej pierwszej. Kiedy zaœ wartoœæ tworzona jest dlawszystkich interesariuszy, w tym inwestorów, mówi o prawdziwymkreowaniu wartoœci – wartoœci zrównowa¿onej. Jako przyk³ady two-rzenia zrównowa¿onej wartoœci przedsiêbiorstwa podaje: projektowaniezak³adów produkcyjnych, maj¹c na uwadze oszczêdnoœæ zu¿ywanejw nich energii w postaci redukcji kosztów ogrzewania i oœwietlenia;eliminowanie marnotrawstwa opakowañ poprzez ich w³aœciwe dosto-sowanie do rozmiarów produktów; tworzenie produktów, które mo¿napoddaæ recyklingowi lub które bêd¹ biodegradalne, mniej toksyczne czyprzeznaczone do wielokrotnego u¿ytku; a tak¿e próby sprostania oczeki-waniom spo³ecznym w postaci dostarczania ¿ywnoœci i czystej wodynajbiedniejszym.

Laszlo [2008b, s. 27] wyró¿nia szeœæ poziomów celi strategicznychodpowiadaj¹cych ró¿nym typom wyzwañ zrównowa¿onego rozwojuzwi¹zanym z prowadzeniem dzia³alnoœci gospodarczej, których osi¹g-niêcie (³¹cznie lub pojedynczo z osobna) wp³ywa na tworzenie zrówno-wa¿onej wartoœci: 1) ryzyko i zarz¹dzanie ryzykiem, 2) proces redukcjikosztów, 3) dywersyfikacja produktu, 4) otwieranie siê na nowe rynki,5) wzmacnianie wizerunku (marki) i reputacji oraz 6) okolicznoœci (regu-lacje prawne, praktyki oraz zasady) prowadzenia dzia³alnoœci gospo-darczej. Jego zdaniem przedsiêbiorstwa zrobi³y ogromy krok w zakresiepierwszych dwóch poziomów, niektóre skupi³y sw¹ uwagê na pozio-mach 3 i 4, natomiast poziomy 5 i 6 pojawi³y siê w celach strategicznychtylko nielicznych przedsiêbiorstw.

ZakoñczenieOtoczenie gospodarcze, w jakim funkcjonuj¹ podmioty gospodarcze

w dzisiejszych czasach, wymaga od nich poszerzenia zakresu odpowie-dzialnoœci i maksymalizowania wartoœci w kontekœcie ju¿ nie tylko w³aœ-cicieli kapita³u, ale szerokiego grona interesariuszy, obejmuj¹cego m.in.klientów, dostawców, wierzycieli, pracowników, spo³ecznoœci lokalne,a nawet œrodowisko naturalne. Dzia³alnoœæ w ramach CSR, szczególniew sytuacji odpowiedniego jej nag³oœnienia, przyczynia siê do kszta³to-wania pozytywnych skojarzeñ, tworzenia odpowiedniego wizerunku


firmy, budowania lojalnoœci klientów i dostawców, tworzenia tym sa-mym przewagi konkurencyjnej i zwiêkszania wartoœci przedsiêbiorstwa.

W artykule przeanalizowano ró¿ne koncepcje tworzenia wartoœciprzedsiêbiorstw poprzez zaanga¿owanie w dzia³alnoœæ spo³ecznie odpo-wiedzialn¹ i ustalono, i¿ o wartoœci zrównowa¿onej mo¿na mówiæ wtedy,kiedy jest ona tworzona jednoczeœnie dla wszystkich interesariuszyprzedsiêbiorstwa. Skoncentrowano siê w nim na kreowaniu wartoœcii zwi¹zanych z tym zagadnieñ. Warto zaznaczyæ, ¿e kolejnym etapemzarz¹dzania wartoœci¹ stworzon¹ w przedsiêbiorstwach spo³ecznie od-powiedzialnych jest pomiar tej wartoœci, co powinno byæ domen¹ rachun-kowoœci. Zrównowa¿one przedsiêbiorstwo musi bowiem identyfikowaæpotrzeby ró¿nych grup interesariuszy, a nastêpnie poprzez rachunko-woœæ kwantyfikowaæ cele i mierzyæ wyniki, by móc raportowaæ swojedokonania w wymiarze ekonomicznym, spo³ecznym i œrodowiskowymwszystkim zainteresowanym stronom [Masztalerz, 2014, s. 67]. St¹d poja-wienie siê w ostatnich latach pojêcia rachunkowoœci odpowiedzialnoœcispo³ecznej maj¹cej na celu identyfikacjê, pomiar i prezentowanie zagad-nieñ spo³ecznych i œrodowiskowych zwi¹zanych z funkcjonowaniemprzedsiêbiorstwa [Macuda, 2015, s. 97].

Analizuj¹c wymierne korzyœci z podejmowanych wysi³ków, zarz¹dystawiaj¹ przed osobami odpowiedzialnymi za poszczególne sfery CSRwymóg wskazywania obszarów skutecznego budowania wartoœci i od-notowywania korzyœci dla biznesu [Deloitte, 2014]. Jeœli nie mierzymy,nie weryfikujemy, nie kontrolujemy, nie raportujemy informacji odno-sz¹cych siê do kosztów/nak³adów oraz efektów dzia³añ CSR, to istniejeryzyko ma³ej wiarygodnoœci i przydatnoœci informacji odnosz¹cych siê dozaanga¿owania spo³ecznie odpowiedzialnego. Mo¿e to potwierdzaæstwierdzenia zawarte w ostatnich pracach badawczych [Cho i inni, 2015]neguj¹ce przydatnoœæ dla inwestorów i coraz powszechniejsze trakto-wanie raportów CSR oraz generalnie dzia³alnoœci „spo³ecznie odpowie-dzialnej” g³ównie w kategoriach sprawnie prowadzonych dzia³añ marke-tingowych kreuj¹cych wizerunek firmy. W wymiarze wewnêtrznymfunkcjonowania przedsiêbiorstw brak pomiaru wytworzonej wartoœciwynikaj¹cej z zaanga¿owania w CSR utrudnia zarz¹dzanie. Miar¹ spo-³ecznej odpowiedzialnoœci nie jest czêstotliwoœæ, z jak¹ w wypowiedziachprezesów jest ona przywo³ywana, ale konkretna wartoœæ spo³ecznai biznesowa [Dymowski, 2012, s. 15]. CSR stanowi istotny obszar dzia³al-noœci przedsiêbiorstw, natomiast kwantyfikacja wartoœci tworzonej przez


CSR jest niezwykle z³o¿onym wyzwaniem stoj¹cym dziœ przed rachunko-woœci¹.

Literatura1. Adamczyk J. (2009), Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu, PWE, War-

szawa.2. Aras G., Crowther D. (2010), A Handbook of Governance and Social Res-

ponsibility, Gower Publishing, UK.3. Ashforth B. E., Gibbs B. W. (1990), The Double-Edge of Organizational Le-

gitimation, „Organization Science”, Vol. 1, No. 2.4. Bernatt M., Bogdanienko J., Skoczny T. (2011), Spo³eczna odpowiedzial-

noœæ biznesu. Krytyczna Analiza, Wydawnictwo Naukowe Wydzia³uZarz¹dzania Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.

5. Brown T. J., Dacin P. A. (1997), The Company and the Product: CorporateAssociations and Consumer Product Responses, „Journal of Marketing”,Vol. 61, No. 1.

6. BSR/Globe Scan (2015), State of Sustainable Business Survey 2015 dostêp-ne na http://www.bsr.org/en/our-insights/report-view/bsr-globescan--survey-2015, dostêp dnia 6.06.2016.

7. Cho C., Michelon G., Patten D., Roberts R. (2015), CSR disclosure; themore thing change…?, „Accounting, Auditing & Accountability Jour-nal”, Vol. 28, No 1.

8. COM 264 (2001), Komunikat Komisji Europejskiej, A Sustainable Euro-pe for a Better World: A European Union Strategy for Sustainable Develop-ment, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=COM:2001:0264:FIN:EN:PDF, dostêp dnia 25.06.2016.

9. COM 136 (2006), Komunikat Komisji Europejskiej, Implementing thepartnership for growth and jobs: making Europe a pole of excellence on corpo-rate social responsibility, http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ. do?uri=COM:2006:0136:FIN:en:PDF, dostêp dnia 25.06.2016.

10. Coombs W. T., Holladay S. J. (1996), Communication and Attributions ina Crisis: An Experimental Study of Crisis Communication, „Journal of Pub-lic Relations Research”, Vol. 8, No. 2.

11. Dawar N., Pillutla M. M. (2000), Impact of Product- Harm Crises on BrandEquity: The Moderating Role of Consumer Expectations, „Journal of Mar-keting Research”, Vol. 37, No. 2.


12. Dean D. H. (2004), Consumer Reaction to Negative Publicity: Effects of Cor-porate Reputation, Response, and Responsibility for a Crisis Event, „Journalof Business Communication”, Vol. 41, No. 2.

13. Deloitte (2014), Odpowiedzialny biznes i zrównowa¿ony rozwój. We w³aœ-ciwym kierunku, http://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/pl/Documents/Brochures/pl_SEVM_broshure_1_3–01.pdf, dostêp dnia6.06.2016.

14. Dobija M. (1988), Metoda empirycznych miar prawdopodobieñstwa w ra-chunkowoœci, „Zeszyty Naukowe”, nr 84, AE w Krakowie, Kraków.

15. Do³êgowski T. (2005), Od etyki gospodarczej i etyki biznesu do CorporateSocial Responsibility i koncepcji rozwoju zrównowa¿onego, w: Zrównowa-¿ony rozwój przedsiêbiorstwa a relacje z interesariuszami, Brdulak H.,Go³êbiowski T. (red.), Oficyna Wydawnicza SGH, Warszawa.

16. Drucker P., Drucker P. F. (1993), Post-Capitalist Society, HarperBusi-ness, New York.

17. Dymowski J. (2012), Zmierzyæ niemierzalne, w: Mierzenie efektywnoœcii wp³ywu spo³ecznego dzia³añ CSR, Forum Odpowiedzialnego Biznesu.

18. Edvinsson L., Malone M. (1997), Intellectual Capital, HarperCollinsPublishers, New York, NY.

19. Elkington J. (1994), Towards the sustainable corporation: win-win-win bu-siness strategies for sustainable development, „California ManagementReview”, Vol. 36, No. 2.

20. Emerson J. (2000), The nature of returns: a social capital markets inquiryinto elements of investment and the blended value proposition, Harvard Bu-siness School, „Social Enterprise Series”, Vol. 1, No. 17, Boston.

21. Fiedman M. (1970), The Social Responsibility of Business is to Increase itsProfits, „The New York Times Magazine”, September 13.

22. Fija³kowska J. (2012a), Pomiar w rachunkowoœci, „Przedsiêbiorczoœæi Zarz¹dzanie”, t. 13, z. 14, Wydawnictwo SAN, £ódŸ.

23. Fija³kowska J., (2012b), Spo³eczna odpowiedzialnoœæ wyzwaniem dla ra-chunkowoœci, „Przedsiêbiorczoœæ i Zarz¹dzanie”, t. 13, z. 1.

24. Freeman R. E. (1984), Strategic management: a stakeholder approach.Marshfield: Pitman Publishing.

25. Fundacja CentrumCSR.PL (2015), Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesuw polskich realiach. Teoria a praktyka, 2015, http://www.centrumcsr.pl/raport-spoleczna-odpowiedzialnosc-biznesu-w-polskich-realiach-te-oria-a-praktyka/, dostêp dnia 6.06.2016.


26. Global Sustainability Report (2015), https://sustainabledevelopment.un.org/globalsdreport/2015, dostêp dnia 6.06.2016.

27. Global CSR Study (2015) http://www.conecomm.com/research-blog/2015-cone-communications-ebiquity-global-csr-study, dostêp dnia6.06.2016.

28. Go³aszewska-Kaczan U. (2009), Zaanga¿owanie spo³eczne przedsiêbior-stwa, Wydawnictwo Uniwersytetu w Bia³ymstoku, Bia³ystok.

29. Hart S. L. (1997), Beyond Greening: Strategies for a Sustainable World,„Harvard Business Review”, January-February.

30. Hart S. L., Milstein M. B. (2003), Creating sustainable value, „Academyof Management Excecutive”, Vol. 17, No. 2.

31. Horodecki J. (2015), To tylko biznes, „My Company Polska”, 1 listopa-da, https://mycompanypolska.pl/artykul/263/csr-biznes-dossier, do-stêp dnia 6.06.2016.

32. Institute for Sustainable Investing (2015), Sustainable Signals: The Indi-vidual Investors Perspective, 2015, https://www.morganstanley.com/sustainableinvesting/pdf/Sustainable_Signals.pdf, dostêp dnia6.06.2016.

33. Jaruga A. (1992), Rachunkowoœæ finansowa, Towarzystwo GospodarczeRAFIB, £ódŸ.

34. Kister A. (2009), Raportowanie zorientowane na wartoœæ przedsiêbiorstwa,„Zeszyty Teoretyczne Rachunkowoœci”, t. 51 (107).

35. Klein J. G., Dawar N. (2004), Corporate Social Responsibility and Consu-mers’ Attributions and Brand Evalutions In a Product-Harm Crisis, „Inter-national Journal of Research in Marketing”, Vol. 21.

36. KPMG (2015), Currents of Change: The KPMG Survey on Corporate Re-sponsibility Reporting, https://www.kpmg.com/CN/en/IssuesAndIn-sights/ArticlesPublications/Documents/kpmg-survey-of-corporate-responsibility-reporting-2015-O-201511.pdf, dostêp dnia 6.06.2016.

37. Laffer A., Coors A., Winegarden W. (2004), Does Corporate Social Re-sponsibility Enhance Business Profitability, Laffer Associates, San Diego,CA.

38. Laszlo C., Sherman D., Whalen J., Ellinson J. (2005), Expanding theValue Horizon: How Stakeholders Value Contributes to Competitive Advan-tage, „Journal of Corporate Citizenhip”, Issue 20, Winter.

39. Laszlo C. (2008a), Firma zrównowa¿onego rozwoju, Studio: EMKA,Warszawa.


40. Laszlo C. (2008b), Wartoœæ w zrównowa¿onym rozwoju, Sustainable Value,„Problemy ekorozwoju”, Vol. 3, No. 2.

41. Laszlo Ch. (2008c), Introduction to sustainable value, w: Sustainable Value:How te Wrld’s Leading Companies Are Doing Well by Doing Good, Green-leaf Publishing, Sheffirld, UK.

42. Macuda M. (2013), Spo³eczna odpowiedzialnoœæ biznesu na przyk³adzieszpitala, w: Rachunkowoœæ odpowiedzialnoœci spo³ecznej – teoria i praktyka,Remlein M. (red.), ZPW „M-DRUK”, Poznañ.

43. Macuda M. (2015), Rachunkowoœæ odpowiedzialnoœci spo³ecznej – rapor-towanie zagadnieñ œrodowiskowych, „Studia Oeconomica Posnaniensia”,Vol. 3, No. 1.

44. Masztalerz M. (2014), Wartoœæ dla interesariuszy w zrównowa¿onym przed-siêbiorstwie, „Studia Oeconomica Posnaniensia”, Vol. 2, No. 8(269).

45. MORI CSR Research (2002), http://www.mori.com/csr/, dostêp dnia25.06.2012.

46. Mullerat R. (2009), International Corporate Social Responsibility, KluwerLaw International.

47. Odpowiedzialny biznes w Polsce. Dobre praktyki 2015, http://odpowie-dzialnybiznes.pl/wp-content/uploads/2016/03/Raport-Odpowiedzial-ny-biznes-w-Polsce-2015.-Dobre-praktyki.pdf, dostêp dnia 6.06.2016.

48. Pava M. L., Krausz J. (1997), Criteria for Evaluating the Legitimacy of Cor-porate Social Responsibility, „Journal of Business Ethics”, Vol. 16, No. 3.

49. Peche T. (1988), Teoretyczne podstawy rachunkowoœci, PWE, Warszawa.50. Pirnea I. C., Olaru M., Moisa C. (2011), Relationship between corporate so-

cial responsibility and social sustainability, „Economy TransdisciplinarityCognition”, Vol. 14, Issue 1.

51. Porter M. E. (1985), Competitive Advantage. Creating and sustaining supe-rior performance, The Free Press, New York.

52. Porter M., Kramer M. (2011), Creating Shared Value, „Harvard BusinessReview”, Vol. 89, No. 1/2.

53. Prahalad C. K., Hart S. L. (2002), The fortune at the bottom of the pyramid,„Strategy+Business”, Issue 26.

54. Rappaport A. (1986), Creating Shareholder Value, Free Press.55. Stewart T. A. (1997), The New Wealth of Organisations, Nicholas Brealey,

London.56. Sveiby K. E. (1997a), The new organizational wealth: managing and mea-

suring knowledge-based assets, Berrett-Koehler Publishers, San Fran-cisco.


57. Su³kowski £., Fija³kowska J. (2013a), Corporate Social Responsibility andIntellectual Capital Interaction and Voluntary Disclosure, Studia Ekono-miczne, nr 150, Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach, Katowice.

58. Su³kowski £., Fija³kowska J. (2013b), Konwergencja koncepcji spo³ecznejodpowiedzialnoœci biznesu i kapita³u intelektualnego przes³ank¹ sukcesu przed-siêbiorstw, w: Uwarunkowania sukcesu organizacji, Czubasiewicz H.,Mokwa Z., Walentynowicz P. (red.), Fundacja Rozwoju UniwersytetuGdañskiego, Gdañsk.

59. Rok B. (2016), Nowa fala odpowiedzialnych, X Ranking Odpowiedzial-nych Firm 2016, Dodatek do Dziennika Gazety Prawnej, 20 maja 2016.

60. Stanwick P. A., Stanwick S. D. (1998), The Relationship Between Corpo-rate Social Performance and Organizational Size, Financial Performance, andEnvironmental Performance: An Empirical Examination, „Journal of Busi-ness Ethics”, Vol. 17, No. 2.

61. Suchman M. C. (1995), Managing Legitimacy: Strategic and InstitutionalApproaches, „Academy of Management Review”, Vol. 20 (July).

62. Vanhamme J., Grobben B. (2009), Too Good to be True. The Effectiveness ofCSR History in Countering Negative Publicity, „Journal of BusinessEthics”, Vol. 85.

63. Verschoor C. C. (1998), A study of the link between corporation’s financialperformance and its commitment to ethics, „Journal of Business Ethics”,Vol. 17, No 13.

64. Visser W. (2008), CSR 2.0 – the new era of Corporate Sustainability and Re-sponsibility, CSR Inspiration Series, No.1.

65. Vogel D. J. (2005), Is There a Market for Virtue? The Business Case for Cor-porate Social Responsibility, „California Management Review”, Vol. 47,No. 4.

66. Webley S., More, E. (2003), Does Business Ethics Pay?, Institute of Busi-ness Ethics, London.

67. X Ranking Odpowiedzialnych Firm (2016), dodatek do „Dziennika Gaze-ty Prawnej”, nr 97 (4244).

StreszczenieKa¿de przedsiêbiorstwo funkcjonuj¹ce na rynku mniej lub bardziej wywie-

ra wp³yw na ró¿ne grupy interesariuszy z racji prowadzonej dzia³alnoœci gospo-darczej. Wraz z rozpowszechnieniem koncepcji spo³ecznej odpowiedzialnoœciprzedsiêbiorstw (corporate social responsibility – CSR) oczekiwania i korzyœci o cha-rakterze niefinansowym, w tym g³ównie spo³eczne i ekologiczne, nabra³y wiêk-


szego znaczenia dla wielu grup interesariuszy. Przedsiêbiorstwa, chc¹c dosto-sowaæ siê do zmieniaj¹cych siê warunków funkcjonowania w spo³eczeñstwie,coraz czêœciej anga¿uj¹ siê w dzia³ania z zakresu CSR, a nastêpnie o tym raportu-j¹. Próbuj¹ zaspokoiæ potrzeby interesariuszy i dostarczyæ im wartoœci, maj¹cœwiadomoœæ, i¿ trwa³y rozwój przedsiêbiorstwa oraz uzyskanie przewagi kon-kurencyjnej mo¿liwe s¹ wy³¹cznie w sytuacji wywa¿enia interesów ró¿nych stroni zaanga¿owania w dzia³ania z zakresu spo³ecznej odpowiedzialnoœci biznesu.

Wartoœæ przedsiêbiorstwa zwykle rozpatrywana by³a w kontekœcie jegowyników – dokonañ o charakterze finansowym, lecz obecnie nabiera znaczeniarównie¿ w wymiarze spo³ecznym i ekologicznym. Celem artyku³u jest zapre-zentowanie ram konceptualnych tworzenia wartoœci przedsiêbiorstw zaanga-¿owanych w dzia³alnoœæ spo³ecznie odpowiedzialn¹. Jako metodê badawcz¹przyjêto analizê literatury krajowej i zagranicznej, analizê opisow¹ i porów-nawcz¹ oraz wnioskowanie logiczne. W artykule przedstawiono pojêcie wartoœciw ujêciu rachunkowym, wskazano na zwi¹zek miêdzy CSR a tworzeniem war-toœci przedsiêbiorstwa oraz przeanalizowano ró¿ne koncepcje jej kreowania –teoriê interesariuszy, koncepcjê tworzenia wartoœci dla klienta, wartoœci dlainwestorów, w tym kreowanie tej wartoœci poprzez zaanga¿owanie w dzia-³alnoœæ spo³ecznie odpowiedzialn¹ – koncepcjê potrójnego wyniku koñcowego,wartoœci mieszanej oraz wartoœci zrównowa¿onej. Ustalono, i¿ o wartoœci zrów-nowa¿onej mo¿na mówiæ tylko wtedy, kiedy jest ona tworzona jednoczeœnie dlawszystkich interesariuszy przedsiêbiorstwa – sk³ada siê wiêc na ni¹ nie tylkowartoœæ ekonomiczna, ale równie¿ spo³eczna i ekologiczna.

S³owa kluczowetworzenie wartoœci, wartoœæ zrównowa¿ona, spo³eczna odpowiedzialnoœæ biz-nesu

Creating an enterprise’s value through an involvement in sociallyresponsible activities (Summary)

Any company operating in the market more or less affects different stake-holder groups by their business activity. With the spread of the concept of corpo-rate social responsibility (CSR), expectations and non-financial benefits, mainlysocial and environmental, have become increasingly important for many stake-holders. Companies wanting to adapt to the changing conditions in the society,more and more often engage in CSR activities, and rapport about it. They try tomeet the needs of stakeholders and provide them with value, knowing that sus-tained development and competitive advantage are possible only in a situation ofbalancing the interests of different parties and involving in CSR related activities.

The company value was usually considered in the context of its results – theachievements of a financial nature, but now, it is gaining importance also in social


and environmental terms. The purpose of this paper is to present the conceptualframework of value creation of companies engaged in CSR activities. The re-search method adopted were the following: the analysis of the literature, descrip-tive and comparative analysis and logical inference. The paper presents the con-cept of value in accounting terms, indicates the relationship between CSR andvalue creation of the company and analyzes different concepts of its creation –stakeholders approach, value for the customer, shareholder value, including thecreation through involvement in socially responsible activities – triple bottomline, blended value and sustainable value. We conclude that the sustainabilityvalue is only when it is created simultaneously for all stakeholders – when it in-cludes economic, social and environmental value.

Keywordsvalue creating, sustainable value, corporate social responsibility
