typikon kecharitomenis

1. Η μονή της Θεοτόκου Κεχαριτωμένης στην Κωνσταντινούπολη Το γυναικείο μοναστήρι της Θεοτόκου Κεχαριτωμένης θα πρέπει να ιδρύθηκε μεταξύ του 1107 και 1118 μ.Χ. στην Κωνσταντινούπολη από την αυτοκράτειρα Ειρήνη Δούκαινα, όπως με σαφήνεια μας ενημερώνει το μοναδικό εύρημα του μοναστηριού, το ιδιαίτερα μακροσκελές και λεπτομερέστατο τυπικό της μονής[11]. Το τυπικό της μονής της Θεοτόκου της Κεχαριτωμένης, το οποίο σώζεται στον παρισινό κώδικα Par.gr.384 (παλαιώτερα Regius 3019) αλλά και ένα τμήμα του στο χειρόγραφο του Τιμίου Σταυρού 57(προερχόμενο από τη λαύρα του αγίου Σάββα) αποτελείται από ένα σύνολο 80 κεφαλαίων, τα οποία διακρίνονται από ισάριθμες κεφαλίδες και αρίθμιση. Τα κεφάλαια 1 έως 78 αποτελούν παλαιότερη γραφή ενώ τα 79 και 80, ύστερη. Το τμήμα από το χειρόγραφο του Τιμίου Σταυρού[12], περιλαμβάνει σύμφωνα με τον εκδότη του τυπικού, το γνήσιο βρέβιο της μονής, όπου αναγράφονται τα περιουσιακά στοιχεία της μονής. Η ιδρύτρια του μοναστηριού ήταν η πρωτότοκη κόρη του Ανδρονίκου και της Μαρίας, η οποία λίγο πριν το θάνατο του πατέρα της (Οκτ., 1077), αρραβωνιάστηκε με τον Αλέξιο Κομνηνό, μία σαφώς διπλωματική ενέργεια, της οποίας η σύλληψη αποδίδεται στη μητέρα της Ειρήνης. Η Ειρήνη αν και αρχικώς ήταν αρκετά επισφαλής, σύντομα κατάφερε να αποκτήσει κύρος και επιρροή, ιδιαίτερα μετά τη στέψη της από τον Πατριάρχη Κοσμά, μία εβδομάδα μετά την ανάρρηση του Αλεξίου στο θρόνο. Με τον Αλέξιο απέκτησε εννέα παιδιά, των οποίων τα ονόματα μαθαίνουμε και από το σχετικό με τα μνημόσυνα κεφάλαιο του τυπικού της Κεχαριτωμένης, αλλά και από άλλα διάσπαρτα κεφάλαια, σχετικά με την πατρώνισσα της μονής και τα εκτεταμένα προνόμια των γυναικών της αυτοκρατορικής οικογένειας, οι οποίες θα επιθυμούσαν να καρούν μοναχές. Μάλιστα από αυτά τα ιδιαίτερα σημεία του τυπικού επιβεβαιώνεται η συμβολή των μοναστηριακών τυπικών στη γνώση της προσωπογραφίας[13]. Ιδιαίτερα, η αυτοκράτειρα στάθηκε στο πλευρό του συζύγου της, τον φρόντισε στις ασθένειές του και τον ακολούθησε στις στρατιωτικές του επιχειρήσεις. Μετά το θάνατο του συζύγου της, αποσύρθηκε στο μοναστήρι της Κεχαριτωμένης όπου και πέθανε πιθανότατα στις 19 φεβρουαρίου 1123, σε ηλικία περίπου 57 ετών[14]. Το μοναστήρι θα πρέπει να ήταν κτισμένο στη βοριοδυτική πλευρά της Κωνσταντινούπολης, στη συνοικία Δεύτερον, σε αυτή την περιοχή μάλιστα το τοποθετεί και ο Janin[15], όχι πολύ μακριά από το μοναστήρι του Αγίου Κωνσταντίνου, στο οποίο κείτονταν η αυτοκράτειρα Θεοφανώ και το οποίο φαίνεται να συγχέει o διάκονος Ζοσιμάς, με το μοναστήρι του Φιλανθρώπου. Το κεφάλαιο που έπεται του κεφαλαίου π΄ του τυπικού της Κεχαριτωμένης, το οποίο ωστόσο δεν έχει αρίθμηση, αναφέρεται στη συνοικία Δεύτερον, όπως επίσης και στο Πατριαρχικό, γυναικείο μοναστήρι του Αγίου Νικολάου, το οποίο βρισκόταν στην περιοχή της μονής της Κεχαριτωμένης και το οποίο ταυτίζεται με τη μονή της Οπαίνης [KIDONOPOULOS, Bauten, 60]. Στο μοναστήρι της Κεχαριτωμένης, το οποίο επισκέφθηκε ο Στέφανος του Novgorod και το οποίο αναφέρει ως μοναστήριο του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, φυλάσσονταν τα ιερά λείψανα του αγίου, κατά του παλαιολόγειους χρόνους[16]. Στο ίδιο μοναστήρι αναφέρεται και ο διάκονος Ζοσιμάς, ο οποίος επισκέφθηκε την Κωνσταντινούπολη το 15 ο αιώνα. Είναι λοιπόν εμφανές, ότι το μοναστήρι το οποίο ήταν αφιερωμένο στην Κεχαριτωμένη, επέζησε της λατινικής κατακτήσεως το έτος 1204. Ίσως να περιήλθε σε κατάσταση παρακμής ή πιθανότατα να χρησιμοποιήθηκε από τους Βενετούς ως αποθηκευτικός

typikon kecharitomenis

Documents