TEKSTUALNI DIO

U R B A N I Z A M

1

Uvodne napomene

Izrada izmjena DUP - a i UP - a Istorijskog jezgra Cetinja radjeno na bazi programskogzadatka koji je domesen na osnovu clana 31 Zakona u uredjenju prostora i izgradnjuobjekata, slubeni list RCG br. 51/08, a koji je sastavni dio odluke o izmjeni DUP - a i UP - aIstorijskog jezgra Cetinja, kao i na bazi ugovora o izradi predmetnog plana sklopljenogizmedju prijestonice Cetinja kao naruioca i INKOPLANA d.o.o kao obradjivaa .

Programskim zadatkom definisane su sa posebnim prilogom granice zahvata kojima seobuhvata jedan segment Istorijskog jezgra Cetinja, kao i drugi elementi planerskog karaktera kojidefiniu u skladu sa zakonom sve potrebne sadraje za ovaj plan, pokazatelje o pristupu izradeovog plana kroz opis metodologije, sadraja prostornih modela, sadrajainfrastrukture, parcelacije, regulacije kao i pokazatelja za urbanistike uslove.

Obradjiva je kompleks autobuske stanice po sadrzaju i funkciji (dvoetano rijeenje)obradio potujui ideju naslijedjenog rijeenja iz UP -a Istorijskog jezgra Cetinja autoraTupe - Vukote Vukotia, obogaujui kompleks sa neto vie novih komplementarnihsadraja. Takodje obradjiva je ispostovao zahtjeve iz programskog zadatka u vezi saodlukom o pristupanju izradi DUP-a i UP-a Istorijskog jezra Cetinja koja su iniciranepotrebom izrade sa zahtijevom da se kroz plan ne rue stambeni objekati sa brojevima kat.parcela 3733, 3732, 3731, 3730, 3729, 3728 i objekat benziske pumpe sa brojem kat.parcele3846 koji se nalazi na istonoj granici zahvata, to predstavlja osnovnu razliku u programuobrade i realizacije izmedju postojeeg plana i plana izmjena i dopuna predmetnog prostora.

2

POGLAVLJE I - POSTOJEE STANJE

1. Dokumentaciona osnova

Bazni podaci koji u planerskom smislu tretiraju ovo podruje su definisali zonu zahvata krozprogramski zadatak i odluku o izradi izmjena i dopuna DUP-a i UP-a, a koji pocinju nadokumentaciji plana urbanistikog projekta Istorijskog jezgra Cetinja koji je radjen krajem'80-tih godina u Republikom zavodu za urbanizam i projektovanje.

1.2 Karakteristike prirodnog okruenja

1.2.1 Geomorfologija

Na prostoru Optine se izdvaja visoki lanac Lovena, krevita Katunska zaravan i nii predjeliRijeke nah-ije uz Skadarsko jezero. Nabori reljefa pruaju se paralelno obali Jadrana,potencirani uvalama, rasjedima i uzvienjima.U geoloko-petrografskom sastavu terenapreovladjuju krenjaci, pa su oblici reljefa u znatnoj meri posljedice erozije. Kruevitapovrina nagrizena je hiljadama velikih i malih kratera (ponikva).

Medju brojnim tipinim krakim oblicima, najznaajnije ravne terene na visoravnipretstavljaju kraka polja Cetinjsko (3,6 km2) i Njeguko (3,0 km2). ire podruje gradadefinie kraka zaravan Konaka (700-800 m.n.v.)sa kotlinom Cetinjskog polja (650-800m.n.v.).Kotlina Cetinjskog krakog polja,u irem smislu,je spu teni dio prostrane platforme ispodsjeveroistinih po dgorina Lovena.

U tektonskoj gradnji kotlina se vezuje za sputanje od igrano u pliocenu,u vezikonsolidovanja masiva Lovena Cetinjsko krako polje,na dnu kotline,nastalo je spira njemkvartarnih nanosa.

3

1.2.2 Geoloke i hidrogeoloke odlike

Geoloki sastav terena

Terene Cetinjskog podruja (zona GUP-a) sainjavaju tvorevine trijaske i jurskestarosti,uglavnom karba-ntnog sastava,i naslage kvartarne starosti,veinomglacijalnofluvijalnog porijekla.

Stijene gornjo-trijaske starosti predstavljene su dolomitima i dolomitinim krenjacima. Ovestijene zastupljene u visoijim terenima obodom polja, predstavljene su uglavnombankovitim i masivnim dolomitima gdje debljina serije iznosi do 500m i dolomitinimkrenjacima debljine 15-50 m.

4

Donje jurski sedimenti - razvijeni su istonim rubom polja, a zastupljeni krenjacima,laporovitim krenjacima sa prolojcima dolomita i ronaca i dolomitinim krenjacima.Debljina sedimenta kree se od 300-500 m.

Kvartarne tvorevine predstavljene su glacijalno-fluvi jalnim sedimentima i glacijalnimsedimentima.

Glacijalno-fluvijalni sedimenti (glf) - izgradjuju platformu Cetinjskog polja. Debljinasedimenta krede se i do 20 m. Naplavu grade kompleksi glina, ljunkova, pijeskova,drobina i konglomerata.

Glacijalni nanos (gl) - zastupljen pjeskovima, ljunko-vima i vedim blokovimarazvijen je juno od Bajica u podgorini Katuna Gornia.

Tektonski sklop

Regionalno posmatrano podruje Cetinja pripada geote -ktonskoj jedinici Visokogkra. U ovoj tektonskoj jedinici izdvaja se Staro-crnogorski antiklinarijum komepripada i Cetinjsko podruje.Osa Starocrnogorskog antiklinarijuma poklapa se sa po -tezom Bata - Cetinje. Glavno obileje prostora je intenzivna izdijeljenost. Rasjedi supreteno vertikalni i razliitih pravaca pruanja. Sa seizmiko -tekto-nskog stanovitaposebno se istie rasjed koji se prua po pravcu sjever-jug du istonog obodaCetinjskog polja. Heterogen i sloen sklop terena,uz prisustvo dubokih razlomnihstruktura i sloenih sistema nabora,daje u seizmikom pogledu mobilni model.

5

Hidrogeoloke osobine

Prema podzemnim i povrinskim voama, u terenima se izdvajaju dobrovodopropusne stijene, kompleksi vodopropusnih i vodonepropusnih stijena ivodonepropusne stijene.

U dobrovodopropusne stijene svrstavaju se glacijalno-fluvijalni i glacijalni sedimenti saintergranularnom poroznou i karbonatne stijene jurske starosti sa pukotinskom ikaveroznom poroznou.

U kompleks vodopropusnih i vodonepropusnih stijena izdvajaju se glacijalno-fauvijalninanosi sa proslojcima glina (Donji kraj i istoni dio Donjeg polja) i relativno visokim nivoompodzemnih voda (1m. djelovi Donjeg polja, a 4m. Donji Kraj.) Ovom kompleksu pripadaju ikarbonatne stijene trijaske starosti sa pukotinskom i kaveroznim poroznou uvodopropusnom dijelu. Dolomitske stijene na podruju Borovika,a dijelom i Umacaponaaju se kao relativni hidroizolatori to uslovljava i pojavu povremenog toka Borovika.Uvodonepropusne stijene izdvaja se uzana zona sedimentno - vulkanogenih stijena, koja jebez bitnijeg uticaja na reim vode.

Podzemne vode prisutne su u vidu razbijenih karstnih izdani formiranih u stijenama kojekarakterie pukotinska i kaverozna poroznost. Zbijene izdani malog rasprostiranja, debljine iizdanosti (tkz. lebdee izdani) prisutne su u glacijalno-fluvijalnim sedimentima Donjeg polja iDonjeg kraja.

Markantnim cetinjskim rasjedom nivo razbijenih karstnih izdani znatno je sputen i nalazi se150 m ispod dna Cetinjskog polja.Pranjenje svih izdani Cetinjskog polja vri se sloenimsistemom, preko Obodskog vrela-izvorita Rijeke Crnoj evia.Izvori su na itavom podrujuveoma rijetki. Iz dolomita gornje trijanske starosti,na krajnjem sjeveru polja, javlja se izvorPitet (manje od 1 lit/sec).Pored povrinskih oblika karstifikacije, koji su skoro upotpunosti razvijeni na karbonatnim stijenama, prisutni su i vei popovrinskioblici peina i ponora.

Cetinjska i Lipska peina predstavljaju veoma razvijeni sistem kojim, su ge nekaddrenirale vode.Ponori se srijeu du rasjenih zona i po obodu karstnih oblika. Odveeg broja ponora najznaajniji su Cetinjski ponori u Donjem polju (ponor.1), sadva sekundarna (ponori 2 i 3) du rasjednog pravca, i niz ponora na paleotokuCetinjske rijeke, od kojih je danas aktivan manastirski (ponor 4).

6

Inenjersko-geoloke odlike

Po specifinostima inenjersko-geolokih odlika i problematici koja ih prati upodruju se izdvajaju:

- tereni u kojima preovladavaju vezane karbonatne stijene (obod polja),i- tereni koji su pokriveni debelim naslagama stijena kvartarne starosti (polje) tj.

kompleksima poluvezanih i nevezanih stijena.

Inenjersko-geoloki kompleks kvartarnih nanosa koje izgradjuju ljunkovi sapjeskovima i ilovastim vezivom protee se sredinjim dijelom polja. Nosivost ovogkompleksa je ograniena i zavisi od zbijenosti i mo -nosti slojeva.

U dijelu Donjeg polja, u podruju ponora (istona zona polja),teren grade veinomgline, stiljive i smanjene nosivosti.

Poveanu nosivost imaju rubne partije polja (Donji Kraj. i Umci ), koje izgradjujupijeskovi i ljunkovi i iju nak mjestimino vezan u konglomerat.

Karbonatne stijenske mase obodom polp generalno su vrlo dobro nosivi tereni.

Prema kategorizaciji GN-200 tereni polja pripadaju II i IV kategoriji. U drugukategoriju spadaju tereni gdje preovladavaju ljunkovi i pjesfcovi. Sadraj gline iprisustvo kononglomerata utiu na poveane kategorije. Tereni oboda poljapripadaju uglavnom VI kategoriji.

Savremeni procesi i pojave

Proces karstifikacije vezan je za sve karbonatne stijenske mase. Zone rasjeda ipoveane ispucalosti su naroito podlone procesu karstifikacije. To su podrujaglavne cirkulacije podzemnih voda i infiltracije atmosferi ja u podzemne. Naterenima je prisutna veoma gruba povrinska nagrienost karbonatnih stijena. S dr-uge strane, peine, jame i dugi podzemni oblici ukazuju na izraenu dubokukarstifikaciju terena ukljuujui i padinske djelove Cetinjskog polja. Karstifikaci -jageneralno smanjuje nosivost i stabilnost zahvaenih terena naroito u dinamikimuslovima.

Strmije padine iznad Bajica i u podruju Orlovog kra treba smatrati uslovnostabilnim (obrurusavanje i osipanje).

7

Intenzivnije povrinsko spiranje i jaruahje prisutno u dolomitima podrujaBorovika, relativno je sanirano umskim nasadima.

Poseban oblik mijenjanja stanja i svojstava terena predstavljaju aktivnosti ovjeka. Uovom smislu se istie formiranje jaruga na pozajmitu materijala uz tok Borovika, uDonjem polju, kao i otvaranje kamenoloma iznad Zagrebija.

Vrlo mobilnu vrstu sipara ine vjetaki stvorene osuline formirane tokom gradnje uzoni novog magistralnog puta.

Za razliku od navedenih negativnih aspekata, zasipanje dubokih vrtaa (pod Crnomgredom) predstavlja pozitivan aspekt za mogue korienje i bolju dostupnost ovihdanas nepodobnih karstifikovanih terena.

StabilnostPo stepenu stabilnosti, tereni cetinskog podruja razvrstani su, na osnovu

ininjersko-geoloke gradje i nagiba, u kategoriju stabilnih i uslovno stabilnih tere -

na. Stabilne terene grade uglavnom inenjersko-geoloki kompleksi vezanih

karbonatnih stijena nagiba blaeg od 30 - 40 stepeni, kao i poluvezane i nevezane

stijene i tipovi ovih stijena u ravnim djelovima polja.

U uslovno nestabilne terene ubrajaju se masivni dolomiti u okolini vodotokaBorovika, podruje Orlovog kra zbog izrazite dubinske karstifikacije, padineBrajanovog kraja i sjeverozapadne padine Bajica. U ostalim djelovima terenapostoje oblici podpovrinske karstifikacije, odnosno mogue prisutne nestabilnostiterena, te prilikom izgradnje treba ispitati postojanje tih oblika.

Seizmike karakteristike

Aktivni dubinski rasjedi u zonama sueljavanja tektonskih pokreta razliiteusmjerenosti ine osnovne tipove seizmogenih struktura. Zone dubinskihregionalnih rasjeda I (prvog) reda imaju pravac pruanja glavnih strukturasjeverozapad -jugoistok.

Urbano podruje Cetinja nalazi se u zoni izraeju primorske i rijeke dislokacionezone.

Uestalost pojava zemljotresa u funkciji magnitude pokazuje da autohtono ariteBudve iskazuje visok nivo seizmike opasnosti za region Cetinja. Medjutim,i druga

8

arita, bliska i udaljenija, mogu podruja Cetinja saoptiti u periodu od 100 godinazemljotres jakog inteziteta.

Istraivanja studije i analize sprovedene za optinu Cetinje ukazuju da je itavateritorija seizmiki aktivna i visokog seizmikog inteziteta od 8 skale MCS, savjerovatnou pojava destruktivnih zemljotresa prosjeno u 20 godina, pri emu sutektonska gradja, geoloki sastavi i stabilnost terena od bitnog znaaja na seizmikiefekat.

9

Hidroloke odlike

Osnovna hidroloka odlika ireg krakog podruja je da sa njega nema povrinskogoticanja ve je pretvoreno u podzemno oticanje. Skoro uvijek je propusna mozemljita vea od priliva izuzetno velikih atmosverskih padavina (3500 mmgodinje; 300 mm dnevni max.).

Pri izuzetno velikim padavinama i posebnim meterolokim i hidrolokim uslovimadolazi do izmjene ustaljenog reima oticanja i velikih poplava.

Uz integranularnu poraznost karbonatnih stijena prisutna je dubinska karstifikacijaterena sa brojnim pukotinama, kavernama i vertikalnim rasjedima kojim vodecetinjskog podruja sloenim sistemom podzemno otiu na Obodsko vrelo.

Po svojim odlikama ovim terenima pripada i podina Cetinjskog polja.

U blioj geolokoj prolosti,kvartarni nanosi polja mogli su usloviti,u povoljnijim pedolokim iekolokim uslovima, da se na polju odre manji reni tokovi potonog karaktera.

Tok rijeke Cetinje prisutan je i u istoriskom periodu. Rijeka je proticala Cetinjskim poljem odBajica do Manastirskog ponora ja prelivom u donjopoljske ponore.

Podstaknuta erozija dovela je da tok usahne, medjutim, sa izgradjenog gradkog podrujakanalisanjem atmosferskih i fekalnih voda stvoreno je novo slivno podruje.

Dolomitski krenjaci kao relativni hidroloki izolatori uslovljavaju formiranje bujinog tokaBorovika. Oba slivna podruja usmjerena su ka retenzivnom podruju glavnog ponora uDonjem polju,a posredno i na ponore 2 i 3 ispod Kabla. Znatno manje podrujeatmosverskih voda usmjereno je ka manastirskom pomoru (4).

Boroviki potok

Slivno poruje bujinog toka Borovika iznosi 1,26 km2, a duina toka 2250m. U gornjemtoku erozijom je stvorena izjaruena vododerina Velikog u Malog Borovika, u tronimdolomitskim stijenama. U srednjem toku,kroz polje, potok promie plitkim koritom.Donji tok je kanalisan i usmjeren u glavni ponor i ponor 2 i 3. Maksimalno oticanje Borovikaprocijenjeno je na 1 2 m3/S.

10

1.2.3 Odlike klime

Geomorfoloke odlike Cetinja bitno utiu na klimu a najznaajnije su: nadmorska visina,kotlinski poloaj, blizina Jadranskog mora, Lovena i Skadarskog bazena.

Temperatura vazduha

Cetinje ima karakteristian hod temperature vazduha, sa najhladnijim januarom (0,8C),najtoplijim julom (20,4C) i stabilnijim termikim periodima u toku zime i ljeta. Januar kaonajhladniji mjesec ima i apsolutni minimum od -20,5C, apsolutni maksimum je u jalu 36,4C.Apsolutno kolebanje temperature vazduha u toku godine u Cetinju iznosi 56,9C. (36,4C i -20,5C).

Period inverzija u toku zimskih mjeseci uslovljava nepo-kretnost vazdunih masa i obratnucirkulaciju, to poveava mogunost zagadjenja vazduha. Periodi kratko traju a najeesamo do 1 0 asova izjutra. Kod junog vjetra javlja se pojava "fena", koja uslovljava znatnopodizanje temperature i naglo topljenje snijega zimi.Negativne temperature se pojavljujupoev od mjeseca septembra pa zavravaju sa mjesecom majom.

Prosjeno godinje ljetnjih dana (Tmax > 25c) ima 67,4. Znatno su redji vrui dani samaksimalnom temperaturom preko 30C, svega 13,9 dana godinje (Podgorica 63,8 dana;H.Novi 23,6 dana; Budva 25).

Padavine

Koliina atmosverskog taloga u Cetinju je vrlo znatna, emu doprinosi kondezacioni efekatmasiva Lovena u jesenjem i zimskom periodu. Srednja godinja koliina pa-davina je 3616mm. Jesenji i zimski mjeseci imaju najvie padavina. Nagli pad atmosferskog taloga naroito jeizraen u ljetnjim mjesecima (juli 69 mm) .

Novembar i decembar su mjeseci sa najveom koliinom padavina (500 mm). U decembru1958. palo je 1.046 mm.

U Cetinju,u nekim godinama,padne i preko 4000 mm atmosferskog taloga (max 4191 mm).Padavine su vrlo intenzivne tako da u toku jednog dana moe pasti oko 300 mm padavina,dvodnevno oko 400,trodnevno iznad 500,etverodnevno do 600.1 petodnevno preko 600 mmtaloga. Tokom jeseni este i intezivne kie sa junim vjetrom stvaraju sumorni periodvremena sa niskim vazunim pritiskom.

U ljetnjim mjesecima (juli, avgust i septembar) pojavljuju se i dua suna razdoblja.

11

12

Snijeni pokriva

Snijeni pokriva je vrlo znatan i to vie po svojoj visini nego po vremenu zadravanja.

Najvei broj dana sa snijenim pokrivaem imamo u februaru, januaru imartu.Pojava prvog snijega mogua je u oktobru a poslednja vrlo rijetko umaju.Srednji broj dana sa snijenim pokrivaem veim od 10 santimetara kree seoko 60 dana, preko 50cm, 10-20 dana.Srednja maksimalna visina snijenogpokrivaa je 80 cm. Maksimalna visina snijenoq pokrivaa iznosi oko 200 cm.(januar 1954 i februar 1958).Nestalnost visine snijenog pokrivaa je izraena.Ovakvi periodi predstavljaju najloije vremenske prilike na Cetinju.Vrijemeintezivnog padanja snijega i njegov visoki pokriva prave prijatna i "idilina"razdoblja na Cetinju.Problem blagovremenog raiavanja snijega vrlo je izraen i sasaobraajnica i sa objekata. Specifina teina snijega je znatno vea oduobiajene,zbog vlanosti snijenog pokrivaa.

13

Oblanost i trajanje sijanja sunca

Mjeseci sa najveom prosjenom oblanou u Cetinju su novembar i decembar(6/10). U toku 7 mjeseci vie od 5/10 neba pokriveno je oblacima (oktobar -april).Broj vedrih dana je najvei u toku avgusta mjeseca (14,6 dana), jula i septembra sapo 12,0. Najmanji broj vedrih dana imaju mjeseci novembar (4,0) i april (4, 8) . Ukupnogodinje trajanje sijanja sunca na prostoru Cetinja kree se od 2300 do 2500asova.Ekspozicija cetinjskog polja povoljna je. Znaajno ogranienje trajanja sijanjasunca ine obodna brda na jugozapadnom i zapadnom rubu polja.

Vjetar

Broj dana sa pojavom jakog vjetra je vrlo mali i prosjeno iznosi po 1 dan u zimskimmjesecima, dok se u ljetnjim mjesecima vrl rijetko pojavljuje. U Cetinju je tiho 57%,bez ikakve pojave vjetra (kotlinska pozicija Cetinjskog polja).

14

Vegetacija

Vegetacija okoline i zelene povrine grada Cetinja predstavljaju dva znaajnaelementa prostora.

Prirodni biljni pokriva okoline Cetinja ine uglavnom razni oblici jae izmijenjenih,ekoloki veoma labilnih uma, i razni oblici potpuno izmijenjenih (ikara ikamenjar). Takvo stanje biljnog pokrivaa posljedica je nepovoljnih prirodnih isocijalno-ekonomskih uslova. Vjekovno regresivni trend razvoja biljnog pokrivaa iograniavajui faktori svrstali su ove povrine na dno ljestvice pogodnosti.Vegetacija Cetinja predstavlja dio vegetacije kontinentalne podgorine Lovenskogmasiva na tzv. ljutom kru. U ovom prostoru dominiraju antropogeni, degradirani iveoma degradirani tipovi vegetacije kao to su, vegetacija u pukotinama.

1.2.4 Morfoloke karakteristike urbane strukture

Morfoloku strukturu zahvata plana karakterie prostor na dva nivoa, nivo objekta u ravnigradske matrice sa dijelom sadraja potreba autobuske stanice i dijela na koti magistrale zafunkciju peronsih sadraja i sadraja parkiranja autobusa. U zaledju kompleksa nastavlja sestruktura karakteristinog karsnog predijela podruja grada Cetinja, kao granina linija ueggradskog jezgra.

1.3 Nasledje gradjevinskog fonda

Najveci dio prostora plana zahvata postojea autobuska stanica koja se ovim planom rui iumjesto nje izgradi nova. Takodje na parceli se nalaze nekoliko privremenih objekata koji setakodje uklanjaju.

1.4 Infrastruktura i saobraaj

Saobraaj kao dominantan prostorni funkcionalni komponent je u funkciji autobuskestanice i prilaza parkingu kod objekta sportske halle. Zonu zahvata tangira sa jugo istonestrane gradska ulica Crnojevia dok sa sjevero istone magistralna obilaznica Cetinja.

U poglavlju 4. Infrastruktura, odnosno 4.2 Hidrotehnike instalacije, 4.3 Elektoenergetika,4.4 Telekomunikaciona infrastruktura 4.5 Pejzana arhitektura, obradjiva je istovremenoobradio postojee i planirano stanje.

15

2. OCIJENA STANJA

2.1 Prostorne mogunosti, ogranienja i problemi

Linijama zahvata plana i namjenom sadraja u prostoru kao i morfolokom strukturom lokacije ,

prostorne mogunosti su ograniene na strogo funkcionalne saobraajne eme u oba nivoa

rasporedjenih sadraja i volumenima i povrinama raspreda potrebnih funkcija ( osnovni sadraji i

komplementarni sadraji autobuske stanice u donjem nivou i mogui sadraji perona i parkiralita za

autobuse. Ovim programom, koji je provjeren kroz naslijedjeno rijesenje DUP-a I UP-a Istoriskog

jezgra Cetinja i zahtijevima programskog zadatka, respektovana su sva ogranienja i problemi

karakteristini za ovaj prostor i traenu funkciju. Takodje kroz neto proireni zahvat, intervenie se na

ulici glavnog prilaza gradu, u cilju formiranja kvalitetnog ulinog fronta manjeg stepena

ugroavanja istorijskog i zatienog objekta stare bolnice "Danilo I".

16

POGLAVLJE II - PLANIRANO STANJE

3. KONCEPT - programski planerski odnosno projektantski

Poiva na potrebama iskazanim kroz programski zadatak i kroz naznaene karakteristike iocjene stanja prostora.

3.1 Metodoloki pristup

Cilj izrade izmjene DUP a i UPa Istorijskog jezgra Cetinja je da ispita mogunostigradjevinske realizacije ivog prostora u skladu sa Programskim zadatkom koji je dostavioinvestitor i zakonskim okvirima.

Ovaj zadatak iziskuje nain rada koji podrazumijeva interdisciplinarni rad kroz ukljuivanjestruka razliitih oblasti.

Rad na planu je metodoloki uslovljen Zakonom o planiranju i uredjenju prostora, odnosnoodredbama programskog zadatka i daje se kroz:

a) Sagledavanje ulaznih podataka iz prostornog plana Cetinja,

b) Analizu uticaja kontaktnih zona na ovaj prostor i obrnuto, u prvom redu saobraajnorjeenje u kontekstu boljeg prilaza autobuskoj stanici i gradskoj zoni.

c) Potovanje odredaba Zakona o planiranju i uredjenju prostora,

d) Analizu zateenog tj. postojeeg stanja i programskih opredjeljenja,

Prilikom odabira modela koji proistie iz predloenog metodolokog postupka i Programskogzadatka voditi rauna da isti prua sigurne osnove za realizaciju.

3.2 Urbanistiko - planski ciljevi

Pristup izradi prostornog i programskog modela definie i usmjerava na rijeenje koja jeposlijedica utvrdjenih principa i zadatih ciljeva.

Odrednice planova vieg reda, GUP-a grada Cetinja, DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja,programskog zadatka, planova kontaktnih podruja, terenske provjere, analize i ocjeneukupnog postojeeg stanja, odredili su pristup i ciljeve u planiranju odnosno formiranjuurbane matrice datog zahvata Istorijskog jezgra Cetinja.

Prostor Istorijskog jezgra Cetinja u sjevero-istonom pravcu uokviren je magistralnim putem, sajugo-istoka ulicom Crnojevia uz koju se nalazi itavi niz objekata individualnogstanovanja, sa zapada Grahovskom ulicom dok se u sjevernom dijelu ograniava saobjektom Sportskog centra.

17

Osnovni cilj izrade izmjene DUP-a i UP-a jeste kvalitetno razrijeavanjefunkcije objektaautobuskog terminala kao primarnog objekta saobraajne infrastrukture obzirom nageografskom poloaju kao i geomorfolokoj strukturi grada.

Za predvidjene osnovne namjene planirati adekvatnu morfoloku strukturu premaurbanistikim indikatorima, procentu pokrivenosti i izgradjenosti, kao i spratnosti, a u skladu saprojektnim zadatkom, odnodsno sa karakteristikama ambijentalnih cijelina u zoniIstorijskog jezgra i u kontaktnim zonama vodei rauna o zateenoj katastarskoj parcelaciji isaglasju u uvanju i unapredjenju nasledja ambijenta.

Saobraajno servisirati zonu za potrebe osnovne namjene koju sadri funkcija autobuskestanice, i to u oba nivoa gradske matrice tj. na koti gradske ulice Crnojevia i gornji nivo na kotimagistrale.

Pri gradnji objekta u likovnom obrascu arhitekture primjeniti odnosno, osloniti se natradicionalnu arhitektonsku matricu u pogledu formi i primjene materijala, kroz savremenufunkciju i iskaz modernog arhitektonskog pisma, primarno potujui kontekst.

Kompatibilne sadraje distribuirati prema potrebi uz potovanje urbanistikih indikatora.

Omoguiti fleksibilnost u realizaciji - gradnji objekata na prethodno solidno izvedenoj mreisaobraaja, vodovoda i kanalizacije, jake i slabe struje kao i osnovnoj remodelaciji terena.

3.3 Model u prostoru

Prostorni koncet urbanistikog rijeenja zahvata proizilazi prvenstveno iz funkcionalnihpotreba sire lokacije i njenih kontkatnih zona kako bi se na sto efikaniji i jednostavniji nainobezbijedilo funkcionisanje gradskog i vangradskog saobraaja. Time se ujedno doprinosi izahtijevu formiranja prikladnog objekta autobuskog terminala koji ce se naci kao mirujucatacka u frekuentnom prostoru. U tom smislu, pored saobraajne infrastrukture koja igrakljunu ulogu u formiranju koncepta rijeenja, objekat autobuske stanice isto takopredstavlja bitno sredite u gradskoj matrici koji svojim arhitektonskim konceptom ioblikovanjem u prostoru predstavlja dio gradske tradicionalne umjetnosti graditeljstva pocemu je grad Cetinja ire poznat.

Upotrebljavanje jednostavnih arhitektonskih oblika dominantno u vrstom materijalu ,kamenu, njihovom spoljanjom reljefnom razradom, nainom slaganja, njihovom imitacijomtradicionalnih oblika postojanja u gradjevinarstvu, stvara se jednostavna arhitektura koja ujednom mahu mnogo toga govori. U ovom rijeenju arhitektura svojim likovnim izrazommoe postii mo govora jedino ukoliko se vertikalne povine-zidovi, stubovi .itdrazradjuju kao detaji gradskog prostora. Na taj nain Cetinje, kao grad u kojem sevijekovima neguje duh umjetnosti prostora, dobije jo jedan urbanistiki sklop u kojemarhitektura postie svoj cilj postajanja jedne gradske moderno-tradicionalne strukture kojaposjetioce uvodi u priu samog grada.

18

3.4 Sadraji funkcija

3.4.1. Osnovni sadraji funkcije objekta

Osnovni sadraji funkcije objekta rasporedjeni su na dvije najznaajnije cijeline:

1. na novoprojektovani objekat autobuske stanice i 2. saobraaj

U sklopu objekta, koji je svojom strukturom samo dio kompleksnog urbanistikog rijeenjamatrice grada, rijeeni su sadraji koji omoguavaju njegovo efikasno funkcionisanje.

3.4.2 Komplementarni sadraji

Komplementarni sadraji objekta autobuske stanice i njegovog neposrednog okruenja susledei:

SADRAJI OBJEKTA AUTOBUSKE STANICE (UP 1, p= 4569 m2)

PODRUM - nivo - 3.70 (642,9)

Povrina pod objektom u podrumu: 3268 m2

1. Parking 70 PM

2. Magacinski prostor

3. Kotlarnica

4. Tehnicke prostorije

PRIZEMLJE - nivo + 0.00 (647,10)

Povrina pod objektom u prizemlju: 2899 m2

1. Ulazni hol

2. Hol sa vertikalnim komunikacijama ( eskalatori i lift )

3. Pota, banka, suvenirnica

4. Biletarnica ( 3 radnih mjesta )

5. Kancelarije x 3

6. Prostorija za prtljag

7. Sanitarni vorovi ( M//hendikep. )

19

8. Ostava za odravanje higijene

9. Salon automobila

10. Ekspres restoran sa kafiterijom

11. Ostave namirnica x 3

12. Sanitarije sa tu kabinama i garderoberi ( M/ )

13. Ostava za odravanje higijene

14. Hladnjae za potrebe kuhinje

15. Topla kuhinja

16. Prodor kroz objekat

17. Poslovni prostori x 4

18. Ulazni dio sa komunikacijama za smjetajne jedinice - hostel

19. Supermarket sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

SAOBRAAJ U PRIZEMLJU

20. Parking 17 PM ( 365m2 )

GORNJI NIVO +5.20 (652,30)

Povrina pod objektom 1791m2 + 665 m2 (potkrovlje)

1. ekaonica sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

2. Nacionalni restoran - taverna

3. Sanitarni vorovi ( M//hendikep. )

4. Smjetajne jedinice - hostel

5. Supermarket sa vertikalnim i horizontalnim komunikacijama

SAOBRAAJ U GORNJOJ ETAI +5.05 (652,15)

6. Plato 2053m2

7. Peroni (9)

8. Parkiralite autobusa (5)

20

3.4.3 Osnovi uredjenih i koricenih prostora

Objekat autobuske stanice sadri sve funkcionalne cijeline odredjene programskimzadatkom kojim se zadovoljavaju potrebe odravanja samog objekta i njegovih korisnika.

Ulaznu zonu objekta koncipiranu u vidu prostranog hola u kojem se, osim sjedenja iosnovnih informacija koja se posjetiocima pruzaju elektronskom tehnologijom u viduinformativnih panela ugradjenih po zidovima, nalazi i ekspres restoran koji se prostire dosledece drutvene zone objekta u kojoj su smjeteni prodajni objekti, holovi kao i salonautomobila. Ovaj dio objekta projektovan je kao slobodan fleksibilan prostor u kojem glavnuulogu igra materijalizacija zidova (kamen i staklo), razrada stubova (po nekom smislenoodabranom antikom uzoru) kao i prostiranje zelenila iz spoljanjeg u unutranji prostor.Ovakvim konceptom stvara se veza samog grada sa prostorom objekta koji ima dunost dastvara prvi utisak lica grada.

Sledea zona koja je i najbitnija u funkcionalnom smislu jeste zona u kojoj je smjetenabiletarnica sa njenim pratecim sadrajima (administracijom i ostalim sadrajima namjenjenih zapotrebe putnika). U tom prostoru nalazi se cekaonica sa verikalnim komunikacijama (eskalatorima i liftom) koja vode u gornju etau. tj na perone.

Ono to je karakteristino za sami koncept postavljanja objekta jeste stvaranje prodora krozobjekat koji sem spajanja ulaznog platoa sa parkiralitem rijeenog uz objekat, kao iomoguavanju posjetilaca direktnom i nesmetanom pristupu osnovnih potreba priputovanju, (kao to su servisi banke, telekomunikacije, turiske agencije) koje su posebnosmjetena uz otvoreni prolaz, kao i pristup trgovakom objektu - supermarketu, omoguavaistovremeno i jasnu raspodijelu osnovnih sadraja kojima putnici koji ekaju u gornjoj etaimogu jednostavno, lako i brzo pristupiti. U tom kontekstu, stvoren je otvoreni vor prostorakoji omoguava lake funkcionisanje spoljanjih i unutranjih sadraja rasporedjenih u dvanivoa.

Sa parkiralita u donjoj etai tj. podrumu, putnici imaju pristup preko vertikalnihkomunikacija ( eskalatorima i liftom) svakom bitnom sadraju pojedinano, bez ukrtavanjaputeva i nepotrebnog produavanja linije kretanja.

Saobraaj ispred objekta, zbog lakeg skretanja i bezbijednosti, rijeen je krunim tokom.

Sve drutvene zone praene su ekonomskom zonom u pozadini koja ispunjava sve njihovepotrebe u funkcionalnom smislu.

U gornjem nivou pod objektom se nalazi prostor ekaonice koji je obogaen prodajnim iugostiteljskim sadrajima (shopovi i nacionalni rastoran - taverna) i izlazi u prostor ujednostavnom obliku pravougaonika. Povezan je sa peronom i parkiralitem autobusa kojazajedno broje sve ukupno 9 parking mjesta.

21

U prostoru platoa perona predvidjeno je razdjelno ostrvo, s'obzirom na frekventnostmagistrale i obezbijedjivanje sto komfornijeg prostora za manipulaciju autobusa.

Regulacija i nivelacija

Regulaciona linija u ovom dokumentu je definisana odstojanjem od osovine saobraajnica kaolinija koja dijeli javnu povrinu od povrina predvienih za druge namjene. Regulacija planapoiva na saobraajnim rjeenjima, koordinatama i drugim podacima kojiomogucavaju tanost prenoenja na teren.

Graevinsdka linija definisana ja grafiki na i iznad zemlje. Urbanistike parcele su definisanegrafiki i koordinatama. Gabariti objekata su osnovnim formama iz kojih se mogu izvaditi idrugi oblici uz potovanje gradjevinske linije prema saobracajnicama i programskihpokazatelja koji su dati u tabeli. Ovim planskim dokumentom graevinska linija prema javnojpovrini je definisana u odnosu na regulacionu liniju.

Nivelacioni plan je uraen na osnovu kota terena planiranih saobraajnica prezentiranih nageodetskoj podlozi i tehnikih propisa. Predloenim nivelacionim planom saobraajaomogueni su popreni i poduni nagibi za odvodjenje povrsinskih atmosferskih voda.

Kote prizemlja i sprata objekta stanice su odredjene na osnovu nivelacije saobraajnemreze. Kote date u nivelacionom planu nijesu do kraja uslovne, ve e se projektomureenja terena dati definitivne kote svih relevantnih povrina.

Parcelacija

Urbanistike parcele su definisane grafiki i koordinatama. Gabarite novonastalih objekataformirati na parceli uz potovanje gradjevinske linije prema servisnoj ulici i programskihpokazatelja koji su dati u tabeli.

Specifinost organizacije prostora se ogleda u tome to je itav prostor zahvaen DUP-om iUP-om podijeljen na dvija tipa urbanistikih parcela.

Urbanistika parcela UP 1 data je u nivou gradske matrice Cetinja tj. u ravni prizemljanovoplaniranog objekta. Na njoj planiran je objekat autobuske stanice sa svojim pratecimsadrajima, definisan grafikim prilozima, graevinskim linijama i kotama koje definiunjegovu meusobnu udaljenost od susjednih postojecih objekata.

Urbanistike parcele 2,3,4,5,6,7,8, i 9 date je na osnovu katastarskog lista vlasnika. Na njima sulocirani postojeci indiviualni objekti stanovanja spratnosti P+1+Pk., objekat gradskevatrogasne stanice takodje P+1+Pk, kao i objekat benziske stanice spratnosti Pv.

22

Svi objekti se zadravaju u uz mogucnost adaptacije i rekonstrukcije u postojecemhorizontalnom i vertikalnom gabaritu. Na urbanistikoj parceli UP 8 planira se objekatspratnosti P+1+Pk sa mjeovitom namjenom, u liniji prema ulici koja prati postojee objekte ikoja u prizemnom dijelu ima mogunost kolskog prolaza za unutranje dvorite.

Kroz urbanistike pokazatelje iskazani su osnovni elementi fizikog oblikovanja objekata kojise tiu zauzetosti, spratnosti, ukupne izgraenosti, a u skladu sa programskim zadatkom.

Vertikalna regulacija

Vertikalni gabarit objekta je definisan brojem etaa. Vertikalni gabarit se definie i zapodzemne i za nadzemne etae. Etae se definiu nazivima koji proistiu iz njihovih poloaja uobjektu.

Prizemlje je nadzemna etaa ija ce visina u ovom sluaju biti odredjena u skladu savisinskom razlikom dva postojeca nivoa terena uz kojeg je lociran novoplanirani objekat.Prizemlje je planirano u nivou saobraajne mreze grada dok se sprat i peroni planiraju naosnovu niveleta gornjeg paltoa magistrale.

Gradnja podrumskih etaa je dozvoljena prema potrebama investitora, i nije ogranienabrojem. Njegova regulacija ce se vriti u skladu sa regulacijom prizemlja.

Geometrija krova, urbanistike parcele 1, zbog specifine klime na lokaciji predmetnog DUPa iUP-a (velike kie i snjegovi), je data u prilogu "Krovovi i spratnost objekata", tj.dati su kosikrovovi velikih nagiba.

Postavljanje objekta na parceli izvrie se u skladu sa priloenom matricom uz mogunostodstupanja (u poloaju i gabaritu objekta) u skladu sa programom investitora ali tako da sezadovolje sledei osnovni parametri:

- graevinska linija ka ulici definisana ovim elaboratom

- vertikalna regulacija maksimalno Po+Pv+1+Pk

- peroni postavljeni na gornjem nivou krunog puta

- minimum 6 perona, 4 - 5 PM za autobuse

- indeks izgraenosti Ii = 0.39

- indeks zauzetosti Iz = 0.32

- principi ambijentalne gradnje prema GUP-u Cetinje

- min. broj parking mjesta za vozila 50.

23

Materijalizacija objekata treba da bude u skladu sa njihovom namjenom potujui tradicijugraenja primjenjujui u dobroj mjeri prirodne autohtone materijale, kamen, drvo itd. kao ida budu zastupljeni elementi lake gradnje uz primjenu adekvatne arhitektonske plastikeotvora, i geometrijskih formi, to sve zajedno asocira na tradicionalni model gradnje.

Posebni urbanistiko-tehniki uslovi treba da se odnose na projekte ureenja terena koji naovom prostoru formiraju vezu novoplaniranog objekta i njegove blie okoline sa gradomCetinje.

3.4.4 Urbanistiko tehniki uslovi

Elementi Programskog zadatka koji su obavezujui pri stvaranju prostornog modela dati sukroz sledee priloge:

1a. Izvod iz DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja iz 1990. god. 1b.

Izvod iz DUP-a i UP-a , aksonometrijski prikaz

2. Geodetska podloga

3. Analiza postojeeg stanja

4. Plan intervencija

5. Krovovi i spratnost objekata

6. Namjena objekata i povrina

6a. Namjena objekata i povrina (I nivo + 5.20)

7. Parter i funkcionalnost objekata

8. Parcelacija, nivelacija i regulacija

9. Saobracaj i nivelacija (-I nivo ,-3.70)

9. Saobracaj i nivelacija ( 0 nivo ,+-0.00)

9. Saobracaj i nivelacija ( 0 nivo ,+-0.00)

10. Pejzana arhitektura11. Hidrotehnika infrastruktura

13. Telekomunikaciona infrastruktura - postoj. stanje

13a. Telekomunikaciona infrastruktura - plan

14. Elektroenergetika

15. Prostorni model

24

Postavljenje objekta na parceli vrilo se u skladu sa priloenom matricom kao i u skladu saprogramom investitora kako bi se zadovoljili sledei osnovni parametri:

- definisana je nova urbanistoka parcela UP1 u kojoj je projektovan objekat autobuskestanice spratnosti Pv + 1.

- definisana je urbanistika parcela UP2 postojeeg individualnog objekta stanovanja malegustine ( SMG ). Urbanisticko tehnicki uslovi za datu parcelu odredjuju se na osnovupostojecih gabarita objekta, s obzirom da se radi o rekonstrukciji i adaptaciji.

PLANSKI POKAZATELJI ZAHVATA :

- povrina zahvata 23 900m2

- povrina prizemlja = 3637m2

- bruto razvijena povrina = 7135m2

- broj zaposlenih u autobuskoj stanici 30

- indeks zauzetosti zahvata Iz = 0.15

- indeks izgradjenosti zahvata Ii = 0.30

Indeks zauzetosti - je kolinik izgraene povrine objekta (objekata) na odreenoj parceli(lokaciji, bloku, zoni) i ukupne povrine parcele izraene u istim mjernim jedinicama.Izgraena povrina je definisana spoljanjim mjerama finalno obraenih fasadnih zidova istubova u nivou novog - ureenog terena.

Indeks izgraenosti - je kolinik ukupne bruto graevinske povrine objekata i povrineparcele (lokacije, bloka, zone) izraene u istim mjernim jedinicama.

Bruto graevinska povrina objekta je zbir bruto povrina svih nadzemnih etaa objekta, aodreena je spoljanjim mjerama finalno obraenih zidova. U obraun bruto graevinskepovrine ne ulaze prilazi, parkinzi, otvorene terase i druge poploane povrine.

Indeks zauzetosti i indeks izgraenosti za pojedinane UP dati su u sledeim tabelama:

25

Br. UP Povrina M2 objekta u Max.spratnost BRP Iz Ii BrojUP (m2) prizemlju stanovnika

UP 1 4569 m2 2899 m2 Po+Pv+1+Pk 5155 m2 0,63 1,12UP 2 486 m2 122 m2 P+1+Pk 329 m2 0,25 0,67UP 3 199 m2 90 m2 P+1+Pk 243 m2 0,45 1,22UP 4 196 m2 98 m2 P+1+Pk 265 m2 0,50 1,35UP 5 173 m2 88 m2 P+1+Pk 238 m2 0,50 1,37UP 6 218 m2 89 m2 P+1+Pk 240 m2 0,40 1,10UP 7 205 m2 93 m2 P+1+Pk 251 m2 0,45 1,22UP 8 297 m2 117 m2 P+1+Pk 373 m2 0,40 1,25UP 9 663 m2 41 m2 Pv 41 m2 0,06 0,06

Suma 7006 m2 3637 m2 7135 m2

* u obraun BRP etae potkrovlja ulaze sa 70%* podrumske etae ne ulaze u obraun BRP

3.5 Mjere zatite i elementi od uticaja na ivotnu sredinu i smjernice ureenja ioblikovanja prostora

3.5.1 Uslovi zatite

Osnovne mjere zatite obezbijedjene su kroz urbanistiko planiranje, a osnovni parametri uistraivanju za adekvatne mjere zatite bili su: organizacija i razmjetanje funkcija, kao ikoncepcija razvoja i postavljanja infrastrukturnih zahvata.

Jedan od osnovnih ciljeva je zatita i ouvanje ivotne sredine kao i ouvanje ekolokeravnotee.Osnovni cilj planskog razvoja ovog podruja treba uskladiti sa ciljevima stvaranja zdraveivotne sredine.

Kljuni problemi su otpadne vode, zagadjivanje tla, aerozagadjenje. Da bi se obezbijedilazdrava ivotna sredina neophodno je obezbijediti :- Zatitu podzemnih voda (ugradnjom uredjaja za proiavanje kanalizacije, ukluivanje

na gradsku kanalizacionu mreu, vodovod i dr.).- Zatita tla od zagadjenja (planirati nepropusne septike jame zbog nepostojanja

infrastrukture za otpadne vode, treba regulisati odnoenje smea),- Zatitu vazduha od zagadjenja (neophodna je toplifikacija i izbjegavanje individualnih

sistema grijanja na goriva koja zagadjuju vazduh).

26

Planirano zelenilo uz adekvatnu zatitu postojeeg omoguava:

- Pozitivno rjeavanje sanitarno-higijenskih uslova (zatitu od buke, izduvnih gasovakao i adekvatno poboljanje kvaliteta vazduha).

- Dekorativno-estetskim vrijednostima uestvuje u stvaranju odredjenih estetsko-vizuelnih efekata (drvoredi uz saobraajnice i parkinge, karakteristine vrste za ovopodneblje).

- Ouvanje i unapreenje postojeeg fonda zelenila.- Stvaranje povoljnog ambijenta u skladu sa ekolokim principima ouvanja ivotne

sredine.

Obavezno je sprovoenje postupka procjena uticaja na ivotnu sredinu projekata i zahvata naosnovu Zakona o procjeni uticaja na ivotnu sredinu ("Sl. list RCG", br. 80/05 od 28.12.2005) ipravilnika koji ga prate.

3.5.1.1 Suspenzija smea i otpada

Suspenzija smea iz objekata se vri prema komunalnim propisima. Evakuacija otpada vriti e se napunktovima gdje e se on preradjivati i reciklirati. Mjesta za postavljanje kontejnera za smeepredvidjeti na parceli UP1, na mjestu gdje ne ometa odvijanje saobracaja, s obzirom da se radi ofrekuentnom prostoru.

Nije dozvoljeno postavljanje kontejnera na povrinama namjenjenim za parkiranje vozila. Mjesta zapostavljanje kontejnera za smee kao i njihov potreban broj predvidjeti u saradnji sa nadlenimkomunalnim preduzeem, a imajui u vidu produkciju vrstog komunalnog otpada. Mjesta zapostavljanje kontejnera za smee treba da bidu to blie javnim saobraajnicama uz minimalnudenivelaciju (bez ivinjaka) u odnosu na saobraajnicu, sa padom od 5 % prema saobraajnici.

Uvesti sistem reciklae, postavljanjem posuda za primarnu selekciju otpada na odreenim lokacijama napodruju Plana.

Tokom izgradnje objekata izvoa je obavezan da na gradilitu postavi odvojene kontejnere

za: a) ut i drugi slian graevinski otpad,

b) opasan otpad (lijepkovi, boje, rastvarai i druga graevinska hemija i njihova

ambalaa)

c) komunalni otpad

O smeu i otpadu se stara sluba za komunalne djelatnosti. Suspenzija smea iz objekata sevri prema komunalnim propisima.

27

3.5.1.2 Zatita od zemljotresa

Primjena tehniih propisa i normativa pri projektovanju gradjevinskih struktura, uz uslove iogranicenja iz elaborata mikroseizmicke reonizacije predstavljae osnov zastite predmetnogpodruja od destruktivnih dejstava zemljotresa.

Uvaavajui postavke prostornog plana Republike i usvojeni stepen seizmickog hazarda,primjenom zatitnih mjera od ratnih razaranja i zatite od zemljotresa zadovoljeni su osnoviuslovi zastite od eventualnih razaranja i rtava.

3.5.1.3 Zatita od poara i drugih prirodnih nepogoda

Fizika struktura ima jasno odredjene cjeline sa slobodnim medjuprostorima i prostorimaradnih manipulacija i zelenila, to obezbjedjuje osnovni nivo zatite od prenoenju poara ukompleksu. Lokacija ima dobre saobraajne prilaze, to obezbjedjuje laku intervenciju usluaju poara i njegovu lokalizaciju. Projektom infrastrukture i nivoom tehnikeopremljenosti prostora (PP uredjaji) upotpunie se sistem i mjere protivoparne zatite.

U cilju zatite, otkrivanja i sprjeavanja opasnosti od prirodnih nepogoda, poara,tehnikotehnolokih nesrea, hemijskih, biolokih, nuklearnih i radiolokih kontaminacija, posljedicaratnog razaranja i terorizma, epidemija, epizootija, epifitotija i drugih nesrea, kao i spaavanjagraana i materijalnih dobara ugroenih njihovim djelovanjem postupati u skladu sa Zakonom ozatiti i spaavanju ("Slubeni list RCG" 13/2007) i podzakonskim aktima koja proizlaze iz ovogzakona.

Obavezno je potovanje svih zakonskih propisa, pravilnika, standarda i normativa i predvienih zaaseizmiko projektovanje i graenje objekata. Aktivnosti od interesa za odbranu sprovoditi naosnovu Zakona o odbrani ("Slubeni list RCG" 47/2007) i podzakonskih akata koja prizlaze iz ovogzakona.

3.5.1.4 Zatita korienjem alternativnih izvora energije

Kao mjere racionalizacije potronje energije predlau se tri osnovne mjere: tednja, poboljanjeenergetske efikasnosti i korienje alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije.

28

tednja energije

1) Osnovna mjera je poboljanje toplotne izolacije prostorija, koja u ljetnjem periodu ne dozvoljavapregrijavanje, a u zimskom zadrava toplotu, pa stoga treba pojaati toplotnu izolaciju objekataiznad standarda Toplotna tehnika u graevinarstvu - Tehniki uslovi za projektovanje i graenjezgrada (JUS U.J5.600.2002).

2) Koristiti energetski efikasne potroae elektrine energije klase A+ ili A.

3) Koristiti solarne kolektore za zagrijavanje tople vode.

4) Pasivni dobici toplote u vidu pretjeranog zagrijavanja moraju se regulisati i optimizovati uzadovoljavajuu cjelinu sredstvima za zatitu od sunca: pokretnim sunanim zastorima od materijala kojisprjeavaju prodor UV zraenja koje podie temeperaturu, usmjeravanjem dnevnog svjetla,zelenilom, prirodnim provjetravanjem i sl.

5) Pri projektovanju i izgradnji objekata voditi rauna o:

orjentaciji i dispoziciji objekata,

obliku objekata,

meusobnom odnosa objekata i okoline u smislu zasjenenja,

toplotnoj akumulaciji objekata,

bojama i materijalima fasade objekata,

Poboljanje energetske efikasnosti

Za poboljanje energetske efikasnosti neophodno je:

1) Poboljanje energetske efikasnosti posebno se odnosi na projektovanje i izgradnjuniskoenergetskih zgrada, unaprijeenje ureaja za klimatizaciju i pripremu tople vode korienjemsolarnih panela za zagrijavanje, unaprijeenje rasvjete upotrebom izvora svjetla sa malominstalisanom snagom (LED, tedne sijalice ili HPS za spoljanje osvjetljenje), koncepta inteligentnihzgrada (upravljanje potronjom energije glavnih potroaca s jednog centralnog mjesta).

2) Pri projektovanju i izgradnji objekata primjenjivati, uz prethodnu strunu i zakonodavnupripremu, Direktivu 2002/91/EC Evropskog parlamenta (Directive 2002/91/EC of the EuropeanParliament and of the Council of 16 December 2002 on the energy performance of buildings (OfficialJournal L 001,04/01/2003)/ o energetskim svojstvima zgrada, to podrazumijeva obavezu izdavanjasertifikata o energetskim svojstvima zgrade, kome rok valjanosti nije dui od 10 go

29

Korienje alternativnih, odnosno obnovljivih izvora energije

U najveoj mjeri treba koristiti obnovljive izvore energije - Sunca, vazduha i dr.

Kada su u pitanju obnovljivi izvori energije, posebno treba naglasiti potencijalnu primjenu energijedirektnog sunevog zraenja. Kako trenutno na teritoriji Crne Gore nema dovoljno kvalitetnihpodataka o prostornoj i sezonskoj raspodjeli sunevog zraenja, moe se samo izvriti procjena naosnovu podatka za podruje Cetinja.

Cetinje ima karakteristian hod temperature vazduha, sa najhladnijim januarom (0,8C), najtoplijimjulom (20,4C) i stabilnijim termikim periodima u toku zime i ljeta. Januar kao najhladniji mjesec imai apsolutni minimum od -20,5C, apsolutni maksimum je u jalu 36,4C. Apsolutno kolebanjetemperature vazduha u toku godine u Cetinju iznosi 56,9C. (36,4C i - 20,5C). Period inverzija utoku zimskih mjeseci uslovljava nepo-kretnost vazdunih masa i obratnu cirkulaciju, to poveavamogunost zagadjenja vazduha. Periodi kratko traju a najee samo do 10 asova izjutra. Kodjunog vjetra javlja se pojava "fena", koja uslovljava znatno podizanje temperature i naglo topljenjesnijega zimi. Negativne temperature se pojavljuju poev od mjeseca septembra pa zavravaju samjesecom majom. Prosjeno godinje ljetnjih dana (Tmax > 25c) ima 67,4. Znatno su redji vruidani sa maksimalnom temperaturom preko 30C, svega 13,9 dana godinje (Podgorica 63,8 dana;H.Novi 23,6 dana; Budva 25).Stoga se moe zakljuiti da ovo podruje spada u red podruja sazadovoljavajucim osnovnim parametrima za znaajnije korienje energije neposrednog sunevogzraenja. Klimatski uslovi i nezasjenjenost prostora omoguuju korienje suneve energije - zagrijanje i osvjetljavanje prostora, grijanje vode (klasini solarni kolektori) i za proizvodnju elektrineenergije (fotonaponske elije).

3.5.1.5 Oblikovanje prostora

Prostorno oblikovanje mora biti uskladjeno sa preporukama iz programa o prostornimoblicima. Insistirae se na vizuelnom jedinstvu cjelovitog prostornog rjeenja, sa stvaranjemnovog urbanog ambijenta u kontekstu naslijeenog prostora.

Likovno i oblikovno rjeenje gradjevinskih struktura mora da slijedi klimatske i drugeendemske karakteristike i da svojim izrazom doprinosi optoj slici i da se pritom uskladi sapostojeom fizionomijom sredine. Obrada fasada mora biti izvedena od odgovarajuihmaterijala koji garantuju adekvatnu zatitu enterijera objekata i odraavaju karakterplaniranih sadraja. Kolorit objekata uskladiti sa njihovom funkcijom, okolinom, i klimatskimuslovima. Obrada povrina partera mora odgovarati svojoj namjeni. Razliitom obradomizdiferencirati namjensku podjelu partera. Elementi parterne obrade takodje obezbjedjujujedinstvo sa parternim cjelinama susjednih objekata.

Travnjaci i parkovsko rastinje moraju biti tako odabrani da u klimatskim i drugim endemskimuslovima podneblja nadju osnov svoje egzistencije. Sa aspekta ispravne znakovneorganizacije strukture partera koja ima za cilj da obezbijedi spontano razdvajanje korienjapartera i prijatan doivljaj u prostoru, potrebno je posvetiti posebnu panju :

30

- obradi zelene povrine partera (prema programu i odredbama iznesenim useparatu hortikulture),- obradi kolovoznih povrina i trotoara,- posebna obrada pjeakih koridora (bojeni beton, ferd-beton, keramikeploice, beton kocke i drugo) u kombinaciji sa zelenilom,- urbanom dizajnu, opremi uz mogunost inkorporiranja djela primjenjeneumjetnosti.

Specifinost predmetnog prostora treba da ini niz vrijednih ambijenata, pri emu suoblikovano-estetski kvaliteti objekata i prirodni kvaliteti sredine ukonponovani u jedinstveniambijent zone a, a uz nove elemente i forme opreme prostora u cilju njegove humanizacije,aktivirae se i stvoriti novi identiteta prostora.

Umjetniki oblikovani predmeti koji treba da doprinesu stvaranju humanog i estetskioformljenog ambijenta mogu se kategorizovati u nekoliko sledeih grupa :

Predmeti urbane opreme u prostoru kao sto su :- klupe za sjedenje,- kandelabri u pjeakim prostorima i elementi ulinog osvjetljenja, -korpe za otpatke,- nadtresnice za i drugi detalji posebnih prostora za odmor, -oprema parkovskih terena itd.

Odabrani elementi moraju biti funkcionalno-estetski usklaeni sa oblikovanjem i namjenompartera i objekata. Odabiranje i oblikovanje opreme izvriti nakon izradeinvesticionotehnike dokumentacije, a ista ne bi trebalo da ima sopstvene estetske pretenzijeve da tei nadgradnji i afirmaciji primarnih oblika lokacije.

3.4.5. Preporuke za realizaciju

Karakteristino za ovaj plan jeste da predstavlja jednu nerazdvojenu funkcionalnu iarhitektonsku cijelinu projektovanu na dva nivoa. Kao u urbanistikom tako i uarhitektonskom smislu cijelokupoan zahvat, koji predstavlja lokaciju znaajnog poloaja ugradskoj matrici, treba predstavljati kako bezbijedno vorite ukrtavanja dominantnihputeva koji se ulivaju u grad tako i odredjenu arhitekturu koja ce podravati itavi prostornikoncept.

Spajanjem djelanja urbanizma i arhitektonike stvara se mogunost ojaanja identitetagrada.

31

4. INFRASTRUKTURA

4.1 Saobraaj

Postojee stanje

Glavna gradska saobraajnica Ulica Grahovska predstavlja granicu predmetnog plana sajune strane, dok je regionalni put R1 granica sa sjeveroistone strane. Ove ulice upotpunosti su izraene: asfaltni zastor, ivinjaci, pjeake staze, rasvjeta, saobraajnasignalizacija

Ulica Grahovska je pristupna za plato ispred postojee autobuske stanice. Usled denivelacijeterena u okviru zone, regionalni put je na kotama koje su 5-8m vie od kota Grahovske ulice.Ispred autobuske stanice postoje 3-4 organizovana perona za parkiranje autobusa, kao iparking za putnika vozila.

Pjeaki saobraaj odvija se djelimino ureenim stazama. Taksi stajalita u zoni zahvatanema.

SAOBRAAJNE POVRINE

Predloeno rjeenje

Saobraajno rjeenje unutar zone prilagoeno je spoljnim uslovima i arhitektonskom

rjeenju. Tako je saobraaj organizovan u dva nivoa. Prvi nivo ili nivo Grahovske ulice slui za

parkiranje putnikih vozila, dok je nivo regionalnog puta- nivo saobraaja i perona za

autobuse. Takodje kroz neto proireni zahvat, intervenie se na ulici glavnog prilaza gradu, u

cilju formiranja kvalitetnog ulinog fronta manjeg stepena ugroavanja istorijskog i

zatienog objekta stare bolnice "Danilo I".

Usled blizine kole i geometrije Grahovske ulice, a u cilju smirivanja saobraaja, raskrsnica

Grahovske i ulaza u kompleks autobuske stanice projektovana je kao kruna.

U okviru parkinga, sve projektovane ulice su za dvosmjerni saobraaj sa dvije kolovozne

trake i u veini su sa obostranim poprenim parkiranjem.

Regionalni put je planiran sa tri saobraajne trake. Sredinja traka omoguava lijeva

skretanja iz pravca Podgorice odnosno Budve. Saobraajnica je pristupna za plato na kome su

organizovani peroni za autobuse.

32

Osnovni elementi poprenih profila saobraajnica dati su na prilogu SAOBRAAJ.

Trase saobraajnica u situacionom i nivelacionom planu prilagoditi terenu i kotamaizvedenih saobraajnica.

Kolovoznu konstrukciju saobraajnica utvrditi shodno oekivanom optereenju i saobraajumjerodavnog vozila.

Odvodnjavanje saobraajnih povrina rjeavati atmosferskom kanalizacijom.

Tehniko regulisanje saobraajaSve ulice unutar kompleksa su pod reimom dvosmjernog kretanja vozila, sa zabranom

parkiranja na kolovoznoj traci. Parkiranje je dozvoljeno samo na za to posebno uraenim i

obiljeenim povrinama.

Prikljuak na glavne saobraajnice regulisati saobraajnom signalizacijom.

Ukrtanje unutranjih saobraajnica regulisati odgovarajuom horizontalnom i vertikalnom

saobraajnom signalizacijom uz odreivanje i obiljeavanje nailaska na put sa pravom

prvenstva prolaza. Brzinu kretanja vozilima ograniiti na 40 km/2 unutar cijelog zahvata na

ulaznim krakovima.

ParkiranjeParkiranje u zoni zahvata plana rjeavano je u funkciji planiranih namjena. Tako je planirano

parkiranje za 17 putnikih automobila u natkrivenom prostoru uz objekat autobuske stanice na

koti prizemlja, a u podzemnom parkingi ispod objekata autobuske stanice i

supermarketa, kako bi putnici imali direktan pristup predvidjenih ulaznih zona, planirano je 70

PM na koti -3,70.

Pjeaki saobraajPjeake staze predviene su uz saobraajnice. Prelaze preko ulica unutar kompleksa

obezbijediti odgovarajuom saobraajnom signalizacijom (vertikalnom i horizontalnom).

Taxi saobraajLokacije stajalita taxi vozila naznaene su na nivou terena, u neposrednoj blizini objekta

autobuske stanice, sa tim da se potuju vaei standardi za stajalite na kolovozu.

33

4.2 HIDROTEHNIKA INFRASTRUKTURA

Postojee stanje

I VODOVOD

Na osnovu obezbijeenih katastara, instalacija vodovoda od nadlenog javnog preduzea,prostor zahvata DUP-a i UP-a Istorijskog jezgra Cetinja pokriven je vodovodnom mreomprofila 150mm, kao i cijevovoda 400mm koji prolazi u neposrednoj blizinilokacije.Postojea vodovodna mrea obezbjeuje kvalitetno snabdijevanje sa vodom prostorapredmetnog DUP-a i UP-a.

II KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE

Prema obezbijeenom katastru i uvida na terenu, na prostoru zahvata DUP-a postojiizgraeni ulini kolektor fekalne kanalizacije ulicom Grahovskom. Postojeci objekatautobuske stanice prikljucen je na ulicni kolektor. Ulicni kolektor obezbedjuje usloveprikljucenja i odvodjenje otpadnih voda iz novoplaniranog objekta.

III ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

Na osnovu obezbijeenog katastra i uvida na terenu, moe se konstatovati da je prostorzahvata DUP-a i UP-a pokriven mreom za prikupljanje i odvoenje atmosferskih voda.Primarni kolektor prolazi ulicom Grahovskom i odvodi atmosferske vode sa prostora uneposrednom okruzenju postojeceg objekta autobuske stanice, sto stvara uslove zakvalitetno odvodjenje atmosferskih voda sa prostora zahvata DUP-a i UP-a.

Planirano stanje

I VODOVOD

Postojeci cjevovod stvara uslove za uredno vodosnabdijevanje novoplaniranih objekataautobuske stanice kao i obezbijedjenje potrebnih kolicina vode za protivpozarnu zastitu.

Broj zaposlenih zahtijeva minimalnu kolicinu sanitarne vode koja se uklapa u kolicinu vode zaprotivpozarnu zastitu, tako da nije vrsena posebna analiza potrebnih kolicina vode.Postojeci profil 150mm cija je propusna moc preko 20 l/s, obezbijedjuje dovoljne kolicinesanitarne vode a njegova veza sa magistralnim profilom 400mm stvara sigurnost uvodosnabdijevanju.

34

Posto dio cijevoboda 150mm pada pod naovoplanirane objekte, na tom dijelu jeplanirano njegovo izmjestanje.

Za izradu vodovodne mree, u skladu sa pravilnikom JP Vodovod, planirane su cijevi odnodularnog liva (liveno-gvozdene) i od PEVG od PE 100 za radne pritiske od 10 bara, dok su zaizradu vorova predvieni liveno gvozdeni fazonski komadi i armature.

Obrada projekata ulinih - blokovskih cjevovoda kao i samih prikljuaka buduih objekata, treba da seradi na osnovu preciznih uslova prikljuenja koje budui investitori treba da obezbjeuju od JP Vodovod i kanalizacija Cetinje, to treba propisati i urbanistiko-tehnikim uslovima od stranenadlenog optinskog organa.

II KANALIZACIJA ZA OTPADNE VODE

Osnovni kolektor fekalne kanalizacije izgraen du Grahovske ulice, na koju je prikljucenpostojeci objekat, obezbedjuje uredno odvodjenje fekalnih voda iz novoplaniranog objekta.Postojeci prikljucak dijelom pada pod novoplaniranom objektu, pa je predvidjeno njegovoukidanje na tom dijelu i planirana izgradnja dijela prikljucka van objekta.

Ukupne potrebe za odvoenjem otpadnih voda su minimalne tako da je planirano da sezadrzi postojeci prikljucak uz gore navedene intervencije.

Ulina mrea fekalne kanalizacije, planirana je da se gradi od PVC cijevi klase u zavisnosti oddubine ukopavanja, a na mjestima prikljuaka i na rastojanju od 50.00m i manje, planirana jeizgradnja revizionih okana sa liveno-gvozdenim poklopcima i propisnim penjalicama.

Ulinu mreu i blokovske kanale, kao i prikljuke planiranog objekata treba projektovati na osnovuuslova prikljuenja pribavljenih od strane JPVodovod i kanalizacija Cetinje, obaveze koju trebaprecizirati i urbanistiko-tehnikim uslovima od strane nadlenog optinskog organa.

35

III ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

Postojeci kolektor atmosferske kanalizacije duz ulice Grahovske prikuplja i odvodiatmosferske vode sa platoa u okruzenju postojeceg objekta autobuske stanice. Posto senovoplaniranim objektom i uredjenjem prakticno ne mijenjaju povrsine sa kojih se slivajuatmosferske vode nije vrsena analiza kolicina atmosferskih voda. Prikupljene atmosferskevoda sa novoplaniranog perona autobuske stanice spustaju se vertikalnim cijevima na donjinivo i sa dva kolektora 300mm ukljucuju se u ulicni kolektor odnosno postojecu mrezu.

Prikupljanje atmosferskih voda sa perona autobuske stanice moze se obaviti rigolom saresetkom ili slivnickim resetkama ugradjenim u konstrukciju perona sa plafonskim odvodom doplaniranih spustova.

Kolektor koji prolazi preko planiranog parking prostora na donjoj etazi istovremeno ceodvodnjavati i taj prostor. Na kraju spustova sa novoplaniranog perona planirano jepostavljenje dva separatora masti i ulja kapaciteta od po 50 l/s.Kanali atmosferske kanalizacije planirani su da se grade od PVC i PEVG korugovanih cijevi,klase prema dubini ukopavanja, sa potrebnim brojem slivnika i revizionih slivnika na kojima sepostavljaju jednodjelne slivnike reetke.Kod dvostranih nagiba sobraajnica odvodnjavanje suprotne strane saobraajnice trebarjeavati izgradnjom poprenih kanala profila DN 250mm sa jednodjelnom slivnikomreetkom.Precizne uslove za obradu projektne dokumentacije treba formirati na osnovu katastarapostojeih instalacija, uslova prikljuenja iz JPVodovod i kanalizacija Cetinja, to trebaprecizirati u urbanistiko-tehnikim uslovima koje izdaje nadleni optinski organ.

36

PROCJENA TROKOVA

I. VODOVOD

1. Izmjestanje cjevovoda vodovoda od PEVG i duktilaza radne pritiske od 10bara, raunajui sa svimzemljanim radovima i izradom ahtova sa vorovima iprotivpoarnih hidranata i to za:

150mm m 160 x 120 = 19.200

UKUPNO VODOVOD : 19.200

II. FEKALNA KANALIZACIJA

1. Izmjestanje dijela prikljuckafekalne kanalizacije od PVC cijevi raunatosa svim zemljanim, vodoinstalaterskim,zidarskim ibetonskim radovima i ugradnjom poklopaca ipenjalica, i to za:

200mm m 10 x 150 = 1.500

UKUPNO FEKALNA KANALIZACIJA : 1.500

III. ATMOSFERSKA KANALIZACIJA

1. Izrada ulinih i blokovskih kanala atmosferskekanalizacije od PVC cijevi, raunato sa svim zemljanim radovima , saizradom potrebnog broja slivnikih okanai revizionih slivnika :

300mm m 230 x 135 = 31.050

2. Nabavka transporta i montaze separatora

37

masti i ulja kapaciteta 50 l/s racunajuci sasvim zemljanim i betonskim radovima,

kom 2 x 8.000 = 16.000

UKUPNO ATMOSFERSKA KANALIZACIJA : 47.050

UKUPNO HIDROTEHNIKE INSTALACIJE : 67,750

38