ucber bic ältcfte bce (fruquiue. - universität zu köln · 2010. 12. 17. · lxv. iacob. crvqvivs...

19
Ucber bic ältcfte bce (fruquiue. :Der !Brügger \l3rofeffor 3<lcob I)atle befcmntIieb, el)e er 1578 1 ) 'oie fiimmtlid)en mlede 'oe!J l)erausgab, 1565 'on!J vierte !Bueb 'oer O'oen, 1567 'oie (};po'oen nn'o lln!J saeeulare, 1572 bie 6atiren erfebeinen laffen. ?Son biefen (};in3elausgaben, roelebe gur ber von Q:ruquiuG aUß ben IlJertl)lJoUen !B11111bini; feben gemad,ten mlitll)eilungen lJon mliebtigfeit finb, bat mUil,leU bie beiben lel,ltern auerft IlJie'oer. benul,lt in 'ocr trefflieben I!tb1)anblung 0. !Berliner Beitfebr. f. b. O}QII11tofialroefen. 9. 0(1)rg. 1855. 6. 850 - 877). :Die I!tullgabe 'oes 001)res 1565 ift biß ieyt für lJerfebo[[en gel)olten roor'oen; gera'oe jie l.Jermiflle man um fo unlieber, roeH man in i1)r I!tngaben über .8ufammellfel,lung 'oes mentator" (f. Cruq. ed. 1578 Ad leet. benevolum B.8) un'o 1i3en über 'oie !Blan'oinifeben roenn aueb feine niil)ere !Befebreibung berfelben (f. 9JlÜl,leU 6.851) 3U finben l}offte. :Durcl{ Vlitfebl';3 gütige?Serroenllung l}abe id) ein (};,!:emplot 'oiefer fonft mol)! laum nod{ e,!:iftimn'oen l!tu!Jgabe aus ber föniglicl{en !BibTio' tl)ef in 9Jlünd{en erl}alten 2). ;Der :titel lautet: Q. Horatii Flacci Carminum Liber Quartus, Ex antiquiss. Manuseriptis Codieibus Cum eommentarijs falso adhue Porphyrioni & Aerolli aclseriptis, Opera Iaeobi Cruquii Messinii 3 ) apuel Brugellses litterarum Pro- fessoris publici editus. Eiusdem in eUlldem Adnotationes. Bru- gis Fland. Ex officil1a Huberti Goltzij, M. D. LXV. -SHein Oetal.J. 1) €5.l)aitn in IDlül,)eU'lj ,8eitjd)rift (9. 3al)rg. ®. 946). 2lnd) 'oie ilU .l8oun iI\lJci bierer 2lußgoIJe, baß eilte mit 'ocr 3aljrellilnl)1 1578, ball aubm mit 1579. 2) miejetbe .l8ibHoH)et beril,)t nud) 'oie bei'oen llll'oern uub 'oie .b011 1567 mit 'ocr l)llUbld)riftlid)Cll me'oiention bell Nobili eruditoque Viro Ioanni (le Voeght D. de Zonnebeke etc. amico singulari 1. Cruquius ·D. D. (I. ed. 1578 p. II). 3) 3u 'lac. Marchantii Flandria. Antverpiae, ex off. Plantin. M. D. XCVI.' p.86 fln'oe idj folgenbe lffiorte: "Meesella.] Meschillas Galli nuncupant..... Ornatur .... Iacobo Cruquio, literarum humanio. rum publieo Brugae Professore ; qui scripsit in Horatium Commenta- rios eorumque in praefatione, vrbis !3rugensis Encomium . . .. Dis tat Vpra et Bella duobus milia.ribus." 3e\}l Messines. IBgl. @). 852 Whll· \lllii!oL m. j'j. XIX. 21

Upload: others

Post on 29-Jan-2021

2 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

  • Ucber bic ältcfte ~oraAa1tGgauc bce (fruquiue.

    :Der !Brügger \l3rofeffor 3

  • 322 liebet l>ie iiltefte SjOtCl30Ui\\gabe beß (§;tuqlliu13.

    1446. - !Huf 'oer 9lftdfeite be~ stiteIbl'llteß benn'oel fIlf) 'oaß jßdbi,legium fu. ba{\ 18u

  • Ueber bie ältefl;e 3)lltaäattsgn'be beß G:tuquius. 323

    esse deprehenderem: adeo' "t non iniuria Petrum Nanninm virum inprimis eruditum, dixerim deterritum, prlllsertim lllta.te iam ingrallesoellte,ab· editione Anronis, qUll.m in auis misnellaneis el' eisdem nodioibus,aUqnido pollioHus est Boratij stndiosis. RUI'SUS qnum formidarem ne

    ·nimis otios6 mea negleeta functione lltterarlll., in commUllem reprebeu.sionem incidere, diique meo eapiLe futura eomitia vererer, propiereum quem slllpe doleo menUs stuporem innasci animis hominum,honesti fuga laboris, oum vehemeti quadam abominandäque oorperisr.U.X"Ü!. emitto tuarn aucteritatem, quae mihi loge diffioiliora hupe-rare potesl: nolui dignissime Prlllsul, vel maximo nominis mei pe.rleulo, tUlll petitioni , vi, si no alia ratione, sallern hocgrati animi beneneio in honesta studia propensionem, &testarer posterls, & Immortamati eonseCl'arem. Interlm mud a te pe-

    AB tam,

    EPISTOLA. DEDICAT. p. 6tarn, &, si palerls, orabe vi tuus ille nobilis & "ere magnus I1.nimuserga litte ras lltlemt6sque omneis propenslasimns, qui mihi ad hos labo.res auelor fuit. etiam patroolnio atque proteetioni esse non reeuset,oontra eos petissimum qnibus honesti conatus ct liberales semper suntodio. Aecipe itaque Prlllsol nol)lIlssime hue ingenij nosM primumfretum, eumque, pro candore animi tui, boni consule tanquam al'rha.bonern pel'petul erga le offielj & obseruationis. V'ale litterarnm Meere-Das prlllohuiss. Brngis Flaudrorurn. XL kaI. Aprileis. Anno CID. 10.LXV.

    IACOB. CRVQVIVS p. 7MESSINIV'S LEOTO·

    ItI CANDlDO.MIR.-\.BERIS fortasse Leetor candide, qua consilio id faotum sit,

    '\Tt quartns liber Odarum Horatij a me euulgetur, quam tresanteeedentes. At paucis aeeipe quae e!lls rei ca.ussa. exstiterit, ne quidtemere me, aut minus eosideraleegisse exlstimes. Quum paueis ab.hino annis Odas Horatianas doeerem, id eil. ea.ussa a. me creptum est,qum priuat!l. leotione dlligenter adnotaram, Don in omnibns consentirecum alijs, vt illa inter doeendum, quasi aliud agens, significaremmels auditorlbus. nam id quasi ex professo dooere, maglll ali-euius Suffen!' instal', oontinno reprehendel'e, mutare, tanquam ge.nuinum, vehementer nsserere quod meo iudieio aptum satis & COll.ueniens auotoris sententiae vlderelur, nunquam in animum induximenm, nisi adiutus essem oodieibus antlquis: quos dum inter do.eendum diu lnnltumque conquiro, ilIos oonsequi,·vt '\Tolui, atque nan_elsol non potut Tandem qnum l\d librum hune quartum odarum per-uentum esset, ecce,. tune eommodnm codices quaternos bene '\Tetustos& manuseriptos fato quodam, bonoque et feliol genio, atque ad eam remquam parllbam aceommodatlssimos, ex Bibliotheca Blandinia. Gandaui sum

    A4 oonse.

    EPISTOLA

    eonsequutuß. Et quum mihi nihil sit optatius, qURm stimulos snbderemeis auditoribus, iIlisque non vlilgare addere incitamentii ad prs.eolaralitterarum studla oapessenda, '\Tna opera & quod in votls emt, effeetnm

    p.8

  • p. 9

    p. 10

    324 Ueber 'oie' dltefte ~otaDau5gabe Des ~ruquiu~.

    dare, & librum !lune qllal'tum; posthabitis tl'ibus alijs, primum amen.dis repurgare sum arlnixus, non tantum, vt ,ersua Horatianos, qui nunofere Buae integritati sunt restituti, emacularem. quantum vt oommenta.dos nomine Aeronis & l'orphyrionis false euulgatoB, non sine iniuriatantorum vil'orum, quoad eius fieri posset, & repurgarem, & in lueem,emitti curarem, post aliquandQ eum tl'ibus odarum pl'imis libris redi.turus in gratiam Christo auspiee, in quibus castigandis olim, & intereXplie&lldum perpoliendis, quid sim assequutus, 12, ode !ib. 3. argu·mento esse poterit, pra.eter aHa non rauM, vbi versus isti. & in ordi-nem redacli sunt, & suos modos non leui oura adhibita, receperunt.Haec enim vulgata exstat lectio in codicibus impressis:

    Tibi teins, o]le/'o.

  • truneas, inuersa.s, deprauatas, quas hae apposita partiouIa, Allter, eOD·signatas offenili, vt plenmque ex tribus codioibus, tre3 (lietiones invnam sententiam oogere diuisall mihi fuerit neeesse Quam ob remnequeo llatis demirari, atq i adeb ··detelltari illius insoitiam ne dieaman impudentiam neseio, quisqui3 fuerif., qui primus hree seripta, nullodeleotu coaoeruata, in Pllblieum dar! eurauerit, nisi vel oupiditate va·nae alh'llius gloriae, quam profeetb praestitisset meHoribus augllrijsauspioari, vel in gratiam fortassis all/tri aliouius 'fypographi, festinaritGreeQS hos edere eatulos. Atqui ,'1 hoc donem 'l'ypographo, quis eamop!n!onem non explodat exsibiletqi ao propemotlum tota Antieyra lli.gnam iudieet, qua !lactemlS 'leI a 'liris doetissimis, nesoio profeeto qn!.bus praestigijs, creilitum est, hane traben (sie I) prius quidem Acroni, po·lltea verb, qualli ex eodem lebete reooctam, f'orphyrioni propinandamesse, nisi ljJUJf!CtY(}({'JI', infeeta plane, atque insipido palata nliqais.

    Nam

    AD LEOTOREM:Nam hinc euenH, vt nullo suo meriio, primi illi commentatores, vmdoclissimi, & male audierint saepe, & vapularint saepius momm gratia,qn! &; illiteratl slmul & improbi cum pl'aeclaras elaellbrationes, tumlabores eerte maximos maximornm virorum t!\1n perdite eonspurearint,& vsibus eripuel'int nostris; Quos aneint deierare & Donat! & Servijgrammalieoruni alioqlti excellentissimorum commenlaria quae exstant,corrupta, vitiat!\, & mlllata, nohis pro snis eatlem arte, eodemque stu.dio reliquisse. Quis enim praeler pauMaut huius in Virgilium, autiIliUll in 'l'erentiurn domi suae natum eert,) dixerit? Quld non potiusaut male inlelleeturn insnlstlluqne, nllt tarn grauihus vlris indignllm in.'leneris '( Neque haec saue eo dicta velim, gn,) me. plns alijs animad.uertere, aut praestare posse coutendam, verll111 qub deplorem communemalum barbariei, quorl muHis retro sreculis it,~ dausis Ignorantiae te.nebris Inuoluit 'lnillersum genus humanum, VI nisi Deus Opt. Max.miseratus nos nostraque fuisset, vnA eum littel'ls littel'atisque eoneidis.sent humana omnia, Diuina omnia, pietas, religio, Dei eogniMo, cuItus aeveneratio amnis. Adeb loHus ilIe ealiginill auetor, ad nihil Ineumbit diligen·tins vt boni quodii. praelextu"obereeatis hominll mentibus, solus ipse,pro sua. inn!\ta malitia, administret & suhuerfl't vniuersa. Quod parum

    abfuorit

    p. 11

    EPISTOLA. p.abflleril a summo malo, fateantur neeesso est etiam prroolaris rebus pa.rum beneuoli. Qua gratla factum est, vt huius administri pl'O sul' in.lleltia deturparint, & impie eontreetarlnt optima qureque 'lhorum detorümonmuenta, quando iIloru labores litteratOll in suas ineptiltll transtnle.rint iIliUeratas, vt soli aliquiil 'lidere viileantur, laudeturqj, lusel' ipslduces in regione ell)eoru. Quae profecto creeutientia omnibus mani.festa euadol, si quando falis res humanas bene fortunantibus, doetoniillorum Interpret\llll, nune ehartae, & multo puluere oll.rutil(} delergantur, & elueeseant. autern Me conatnll sum, hocpersuadeto tiM a me suseeptlim esse negotij, ut & e manibus adole.seentü, quae minu3 llunt, eijei!\ntm, & ne doells viris adeo cra,ssain multis inscltiae nulla sua oulpa, inuratur: nee prius manumde tabula deeretum tollel'e, qultm totus ipse Horatlull vna eum 3d.

    12

  • p. 18

    326 Uebet bie ältefte ~llr(qaußgabe beil (huquiuil.

    notationibu5, 0 modijs quasi mortis faucibus eripiatur, si Deus Opt.Max.hodiern!;l summ~, vt Horatiano verbo vtar, aliquot annorum ara.stina dignabitur a.dijeere. Cetorum w commonitum volui amice lector,mihi cum antiqua inscriptione omnino non cQveniro, quill. nota magisnulli domus est sua, quam mihi exploratum astea qu~ hactenus editasunt, neque Acronis esse, neque J>orphyrionis, sed subrepta ox his,corrupta.que, Imius rci testes oculatos habao vil'os oruditos non pau.

    cos

    AD LECTOREM

    cos· Porro labores alienos anctori asscribero 00 8UO, nequo consiliumin se, vt inquit ille, neqllo modum habct vllum. P!'aewreo barbarieminsuls1\m, interpolatam descriptionern, aliena mnlta. a doctis a.uribus,& inepta vocabula plurima, qure gloriae & existirnationi tantorum vi.rorm parum (lommode tribui possunt. Postremo, quam sunt 111\llta, prohdolor, in Acronianis illis commetadjs, Porphyria.nisqua, passim &virisperitis &steriscis notata, obe1is confossa, muds deieta, denique cancel.lata. atque erasa? vt (lerto cerlius creuam, si detur illis aliquando ad'nos IIb inferis redire, neminem comentatorum illorum pro suis hlL6cagniturum. Quare vt in commune omnibus commentatodbus consule.rem, quos tres inuenio in vHa Horatij manusol'ipta, Porphyrionern,Helenium, ACl'onem, & lulium Modestmll, hoc Commenta.toris vocabu.lum his annotationibus propriLlm feei, propterea quod annotationes es.sent asscriptae marginiin quatuor codicibus Blall(linijs sine alicuiusauotoris nomine, qua gratia non parua suspieione moueM, vt iudicemhas ex varijs commentatorum dietis & sententijs asse sartns, quaa nisihabito meliori exemplari distingui non poterunt aut seeerni. Vala.

    A5 Q. HO·

    &bgefeben non biefen beiben (gpifieln unb ein~elnen &uineid)un.gen, inerr!le id) fogleid) angeben Inerbe/ ift biere &ußgabe in ber non1578 abgebrudt, wie aus bell ~mdfeblern ber\)llrgef)t (beiben gemein.fam !inb bie ] 578 f)illter bem Index unter ben Addendis & Couig.aufgefüf)delt 7 ~rudfe9(er, bie \SteUe p. 216,2, 12 fef)[t. im (§;llm,mentator 1565. lJ;emer f)aben beibe im :te~te IV, 1, 32 vincereflatt vincire; 8, 31 Tyndaride; im 2emmn be5 @:lll1Unentator 12, 15Iuuenem; in ben moten beß @:ruquiuß VI, 17 immitis, ars iniitees 2emma, cur!i\) gebrudt; in bet Uebetld)rift beil 11. ~eb. 1565:Ode 11; 1578: Ode II ftntt XI) uub harnu~, bap in beiben~u6gaben für bn5 4. mud) her Carmina nut bie 4 Blandinii 4) benu~t

    4) 31tHlt werben ~lt bem 4. )ßud)e nirgmbß 4 Blandinii cilirt, aber\flauTi) gut Ed. p. vm mit Ullrecljt barauß gefolgert, ban in einem ber 4Blanliinii ball 4. \Bud) gc!clJlt l)abe unb baD, jo o!t 3 Bladinii ~u bie{cm)ßud)c erll.läl)nt ItlÖren, bet vetustissimUll baruntcr inbegriffen {ci. Bn bcm!lon IDlü~ell gcgCll bielt j/[uual)me geltenb ®emad)tCll fommcu nod} 311.1ciItlelln aud} uidJt gon3 jdjiagenbe ®tel1m auß ber Epist. ad lect. 1565 p. 7'Ta.ndem quum' etc. uub p.13 'Quare ut in

  • Ucbcr 'oie ältelte ~oraaaußgaue beß crruquiu5. 327

    finh. :tJie !lbltleidiungen beiber '2Iu6gauen llnh meilt ul1welentlidi•. 3m%erte betreffen fie (mit !![usnüQme tlonl2, 26, wo 1565 diu lieet,unh 8, 8, wo denm (1578 deum) Ite~!) bic OtlQograiJ!)ie unb 3n.tcriJullclion: idi fi\~re nur oie erfteten an, Itleil baraus l)ertlorgel)t,ban bie Ort!)ograpl)ie bei crruquius, ll1enn er nhtt austrrildlidi ftdiauf ~anbfdiriften beruft, burdiau5 nidit auf feine ,{?anbfdiriften ~urftit.gefül)rt ltlerben bar! 5), wie benn über!)aupt bei H)m. ein 6diluli ex si·lentio nirgenbs geflattet Hf:

    3n ben Ueberldiriften 6{.)(OTlloj, 6ry.OO.ltLMTtX~ u. I. ltl. (nidit-11), 1, 13 nanqlle, 22 Bereeynthia, 2, ~9 quauuis; 3, 10 Tybur;4,4 Iupiter, 35 Vteunque; 5, 2·7 Faetus; 6, 6 quanuis; 10, 17solleDllis (vergT. ält 11,1,102); 14 liberum; 14,14 prae-lium, 26 Appuli, 45 eaelat; 15,1 Gben\o wie 1578 fte!)t1565 1,10 purpureis ; 2,16 quum (1578 eum) super notas Barliel'e ripas; 6, 28 laeuis Agyieu (I. 1578, 7. mIaU LeetionllS nonein versibuB Horatianis).

    3d} lalfe jellt 'oie matianten im "crommentator" folgen:Rara. non amoris impatientia (1578 paruitate). BIl 2, 6

    fel)lm Ol'te: quem supp. bill aceesserit (ober l1ieImrf)l' excesserit),l1Ield)e \llo~1 null bell! Blandinius vetustissimus f1nmmen i bClln ~l'lIqllhllljagt 1565 3ll b. @)l.: QUU1n supel' 110las Sllliere ripas. haue 10etio-nem hahet codex Blandiniu5 vetusti5sirnus: quam ego, vt voram et,apertam, omnino iudieaui non eS56 etiam si reclamot a d n 0-ta ti 0 5C ri p ta, sed non sine lituds; ullb (po 217b B. Co m-me.n ta t orem que sequi aliam leetionem. - 3fin.] Eolipsis cOlliu:uetiot1,isTarnen. 4 in.] duobus vorsioulis Alchaicum, ... hypercatalecti-cum. 4, 5] 1)(1t1'iu.~ 'Vif/m'. aquila patris. ~benfo 1578, aber lluterDm Addend. Ot COl'rig. in aquila pater eorright. 4,48] vt irati, ad-uersi nber nm ~llbe bel' IJXullllabe uuler Den En'atis (p.144)in auer5i 6, 13] dioit AchIlem, 6, 33] quod dielt Ho.ratiuG. vt Salluslius,. 9 in.] hypercataleetieon. - !l, 9]lusit AlIfLCl'eoll. bene lusil. 9, 16] Et comites. • • . vt, 6)At Don sic· Phrygius venit LMedaemona pastor i 1578 flaltvenit. 10 in.] Pyrrichio. - 10 lin.] isthaec. - 11 lnlltet ballllllüdJle {iel11iflid)ioll aull ~etl. HI, 661 joluof)l 1565 nIß 1578: 'Vt, Sola·menque maU a collo fistula pend~t 7). IDie ~Illl!labe l1011 1611 liefl dee. f. p. 12, 6] lllfelix (/ucis. 14 in.] hypereatalectieon. -14, 7] ICfles experles Lalinae. 14, 22 p. 245b B. 8] id est, advexandum.. 15,3 p. 247b 3. G \1, u,) id est res unb ebeufo au SB. 9 uub10 p.248- B.14, 16, 17 id est. 15,11] procubunt. - 3u 15,17 f)a,bm beibe ~!ullg(lben in bem 5ßergil. 5ßel'Ie (Aen I, 291) miscentul', biel10n 1611 mitescent.

    ~Me~t wirb el! nöt~ig lein, nlle '2IbltleicQungen beiber ~rlt.;igaben inben 91oti~f1t über bie Blandinii (bClllt"lv!e IcQon gcragt, nur l)iefe llnb 1565.IInb 1578 flir batl 4. !Budi ber benll~t) bitl all] 'oie minutiöfefte

    5) IDanaa) ift bie I.}3hlrafrnbullg aUf -eis Öll beurt~eHeu. @). IDliltjrU~. 871 ~. 2.

    6) SBng. Aen. VII. 363.7) IDieß ~itat feg!t bei lRibbed.

  • 328 Ueber bie ältelte .poraaau!3gabe be~ ~tuquiU{l.

    mitiulQciIell. ~.afl ia, mit ben, oQllel}in geringen, metänbCtUngcll inben molen oef! lJ:tlIqUiU6, fOll1eil bieielbcn iU ben .pan'l>ia,tiften in feinem!Beaug ftebell, baill \l3alJiet nidit llerberbell m,lg, iniro man leid)t lletäeil}cn.

    ~n laI' !2luß!labe b0111565 iagt ~nlqlllllß a1t1, 10] Pm'pureis ales. hioIocus diu mulhtmque mihi molestIls Euit. Pdmum ... qutl.m .•. perspicen.dis •.. nunqua ... subterfugere ... marmor (1ll1ler bm IDrlll:ifd)lernp. 144 in marmar (I) cord!!ir! Hub \0 1578) Quid multis? magnistandem laboribus hoeassequutu& sum, Plinium nominatam fuisse:continuo in Mela ca.ndem sententiltITl cum innenirem, sine vHo scrn·pulo eam dictionem, purpureis, vt genuioam cl HoratianB: in sua. sedestatnendam putaui, tantisper dnm iHa cogeretur alij suum Ioeum con·cedere: quod pI'ofectl> nemo mihi faoUe persuaserit futurum nisi veH.mus Horatium ver igoorasse pUl'puram, yel neseisae olores esse can·didos. Non eo inlicias UHus loeo reponi lieere Porphyreis, vicioitatem.que littentrum ioter Porphyrll., et purpura., non diflioulter errori pa.trociniurn inuenturam, sed reclamantibus vel antiqulssirnis codieibu6,nolui in veneranrla.m antiquitatem saeuire temere: quis' enim, non adcolorem purpureum, sed ad insulam Porphyrim Vener! s1tora.m, nonvidei\t a.llusisse poetam? ut purpurei (jo I) olores sint Cythera.ei, hocest Ve Dßri saor\.

    1, 221 LYl'dque cf, IJerccynlf!ia. s10 ha.bet codex Bla.ndiniusantiquissimus, quae u. f. 111. IDitielbe I15d)reibnrt beß fiBottell Bere.cyntltia. im ;;tcpe unb im ~omlllentillor bon lfl65, \uöljrenb 1578 au allenbrei I15tdlm Berccyntia. fiel)!.

    2, 6J QUlfllt S?'PCI' notas saUere ,·i/las. hano lectionem habetoodex Blandinius yetustissimus: quam ego, ut veram ct apertam,omnino iudieaui non esse lUutandam, etiam si reelltmet adnotatio scri.pta, sed Don sine muris: nam hoc modo cessat ordo vocum perturba..tior inter prouocabulum et ill quod anlecedit in antiqua lectione, puta,ilronle del;U/'rens '/Jclul 1I1lluis imbres qucm SUpCI' nolas ((luere l·i/Jas.Dein(le v'erbum SaHo, apte in hae lectione quadrat amoi deeurrentieum impetu imbrium suas ripas egredientium. rel'l!el ynus codex 11. i. lll.Ueber bieie I Adnota.tio soript!!.' \. 0.

    2, 23] Edl!cit. .... etiam teste Lambino.2, 49] Teql!c dum lwocedis. llic legUur in tribus ccidieibull Bla.ntl

    • praepositum: l'fque 11. f. IU.4, 22] Kee seit'e ras esl ImiUil~. in duobus .•.• lYeseire ras

    u. f. Iu.l!6J Lauil. pro laua.t, la.uere olim u. f. lu. 3m lterte \)011

    1565, (aud) 1(11) pcgt Iauis; im ~el11Jlla bell ~oml11entator unb bell([ruqniu{i lauit.

    6, 28J Leuis. imberbis. Tibullus •..• Deum. Codex Bla.nd.antiquiss. ha.bet LI/elus A[J!Jieu. qUM Ieetio l1uV'1J7rTlXW;; meo 1u.dicio nOIl inepte huio Ioeo conuenit,. cum propter Iudos sa.eoula.reisIaeLitia plenos, tum pl'Opter sacra in vijs seu villis Apollini celebrata..quae iHum quasi commoueiit, atque hilaritale profundant. AyyieflsApollinis Epitheton, quasi vin.rius, sou vilhmus: quia in vijs, Yicis, viI-lis ei sacra nebant. Errauit Perottus in dietione Agyieus, legens Agi.leus, sequutus fortassis, ut multi aHj, l'omrnentarios editos Acronia no-mine: ouius erroris oocasionem fuisse arbitror, q1locl Ayyieus soriba.tur diphthongo impropria Vt Cllius subiunctiua vocalis pr? se fertlitter~ 1 non pal'llam similitudinem. Mancinellus lingit Agileus com·positum e;se ex uru,;, 'mt ),Eio., ici est, leuis: pro cuius opinione Fa.

  • Heber 'oie älterte ~ori\JaUi3gabc bell ~utQuiul3. 329

    ceret Epitheton laetus, si A9yleus apud alios soriptores inueniri pos-set. Macrobius primo Saturnaliorum' Ayut.lt. nominat vias urbanallintra Pomeria, apud quem etiam rtylitEu. est columna f&lltigiata profodbus. Apud Sophoolem autern, vt not/mit Suidall, firlluu. est araante aedes.

    7, t3J Damna tamen. Me ..•. Qui,t conditi,mcm 11. f. tu.7, 15] Quo pills Aenc(/$. Code:

  • 330 Ueber bieältefte .jJoraäausgabe bes ~ruquius.

    3lanniuß ex eilldem codicibull in feinen Millcellaneill eine 2tuegabebei! Acro beriproeben ~abe; fo bau fieber an einen fünften .jJora3'~obe~ bes !Blanbinifeben jtlofters niebf 311 benlen ijf (I. !BerHn. Beitfebr.f. Qll}mn. 1857. 6. 927). 91iebtig febeint mit über 'oiefen \ßunft nur91eifferiebei'o Jum 6ueton geurt~eilt an I}aben. IDJie fonnte S)iriebfel'oer(\ßrogr. 'oes lIDilbelms, lSl}mn. in !BerUn. 186~. 6. 4) nod) gegenlReifferfebelh be()aupten, hof> (huquiu1! für bie lJon ibm 1578 unb naebfeinen au1,illtüdlieben m:lorten nn~ ben !Blanbinifdien .l;lan'ofebriftenebierlen Vitae 9) bes .jJora3 unb befonbers bie auf 6ucton 3müdgebenbe'oie Blandinii gar ni eb t eingefeben I)abe. :r>enn llJenn 3lanniu1! fagl,naeb ben lIDorlelt ber le~leren lBita mal1suraque perpetuo fei eilte.\lüde in bem antiquissimus Blandinius unb ttruquius an eben ber'felben €lIeUe ber lBita nid)t blos eine 2üde angiebl, fon'Dem aneb eineauf biefe 2üde beäügIiebe 91anbbemerfung 'Des ttobet mitlbeilt (p. 647:"primum quaerite regnum Dei, et haee omnia adiicientur vobis" ;aus !Ulattl)dU6 6, 33.. ober 2ucas 12, 31), lvelebe %:mnius nidit er,wdbnl; menn ferner ttruquiu5 3ucrjt p. 549a L 43 bas lIDorl quos-dam 10), mcld)es 3liemonb, am aUermenigjten ~ruquiu~ fidi au!! ben'iJingern jaugen tonnte, bringt, [0 burHe meber geleugnet merben, baf>beibe Glelegrle bie[eIbe, noeb bail lEruquill6 ilbergaupt eine ~l1nbjrl1riftbafür benu~t bätte.

    ~6 würbe faum nö!t;ig jein, bieier !Befpreebung 'ocr eriten 2tus;gabe bel! lEruquius noeb ein lIDort binäuJufügen, menn nidit lEruquiusunb nie \:)on ibm benll~ten .t>jf. in neueter Beit bon mel;reren !Seiteneine !Beurtbei[ung erfabren bütten, welebe, jomie fie niebt0 lSerlngerc6bcabftditigl, als bie \:)on !Bentlet), 2aebmann, !Uleineh, .t>aupt ange'nommcne< Gltunb[age 'ocr bora3iieben Xe~!e.sfrilif a(.j) \:)o[(fommen irrigf,lin3ujtcUen, Jugleieb aUes 3nlmjfe, roelebes leb lilr unjere UU6gabe inUnfl:lrueb genommen I}abe, 3U nidlte maeben würbe. ID3te belannt, gIltXI}. !Bergt (~bilologllß XlIII 6. 31:i9, \:)gl. 'iJledeifen's 3al}rb. 18616.861 I.) unler anbmn unbegrünbeten Xl}efen audi bie aufgeiteUI,bap litt fOlllOl}1 in ben ?l{ngaben ber 2eßarlen al!ii aud) in ben 6d)0;

    9) llir lagt p. 647: Horatii vitam non uno modo deaoriptam hioCl( oodioibua Blandiniis appoauimus. .

    10) ~ietübet uttl)eHt .pirid)fefber

  • lteber tde ältefte ~ota3aulSgnbe belS ~tuquiulS: 331

    lien bei l!tuquiu6 l}nnbgreifliCbe ~dliCbungen fänben, man 'lHlt/mi aIfo'oie stdtH bell ~otaJ niclJt hanten butfe 11). 910clJ lueiter gel}! nun garsteUet (lRl]. ~ui. XVIII 6: 281 ff.), l11eIclJet l!ruquius niebt llUt mit!Bergt aIll !Bettüget l]infteUt, fonbern fogar ben !Bel11eis unternimmt,ball bie !B[anbinifeben ~anbfd1tlften unb alio aud} ber vetuatissimus 12)aiel'llIiiJi l11ertqlos gel11efen feien, jluei &urftellungen, lllelebe beiläufig ge<fagt steUer für ibentifdl l}äIt unh vermellgt. &lIgeftclJg bieier lReactiongegen !BenUe\.) uno 2adlmal1n, l11elclJe beibe 13) oen 'ärteften !Blanbiniu{laIß ~alljlt9tun'oIage füt 'oie 1}Ota3ifclJe 5l::el;tesfritit ermitten, 1}alte iiJiel! füt inbidert, hErj auf bell (huquiull !Bearbeitung bell ~ora3 ei1l3u<gel}ell unb 'oie @efiebti3jluntte an3ugeben, naclJ benen jene l}infidltHdl'Des 5l::eltes ber 6clJolien uno ber a1l6 ben l!ooicell mitgetr,eilten Qes<(wten mit beurtqciIt l11erben 3u müffen fiJieint. mor ?Jlllem mull manficlJ (ullb Darauf 1}at 2ucian ~ünet' iYfedeifen'ß 3al]l:b. 18626, 727 mitilollem lReclJte billgeroiefen) bei ber meurtl}eUung beG l!ruquiu6 büten,einen falfd/en IDlaaflftab an feine 2eirtung 3u fegen unb ?Jlnfotberungenan biefelbe 3u ftellen, Illelme mall l}eut3utage an einen !Bearbeitet einesarten 5l::e~tes, j)?iemanb aber aU jener .Beit unb 3umal l!rllquiuß anfldl niclJt fte[fte. ~aii er feine ~anbfclJriiten, beren mJertq er obentbrein felbft niiJit binfängIiiJi erfannte, niebt eum pulviseulo erid/öpfte,bau er 'oie SdloHen, l11eliJie er auß ben !Blan'oinifd/en unb anberen~anbiiJiriften aufammenfd}rieb, niiJit mit ilontommener 'ofpfomatifiJier..

    11) IDeltn baG mnfi bodj bie ~nl1djt fBergt

  • Qlenauigteit unb o~ne flber jebe 9lellbmtltg 'ocr Uebediefemng! lUeIebeer annaf}m, 3u beriebten, l11fr erlUartct cl! an'ocri5 bon einem Qle<Iebrten iener Seit ~ !Belon'oerll irrt man! lUeun man \,')on einer lI%e~Iei5'recenflon" beil

  • ·Ueber 'oie filte[te .s;?ora3außgabe 'oeß ~ruquiu~. 333[ogat ::Drudfebler $ullllallll1.\ \l>ieberboU bie tJ.{ußgave be:ll ~ruquiuß3. m. IU, 5, 26 flagitio abditis damnum un1> in ber Ueber[d)tiit l>onI, 6: Ad M. Vipsalium Ag1'ippam. (Gonft ftimmen f1brigen{l bieUeberld)riften unb mrgumente ber einöelnen ®ebid)te nid)t mit $ulmaimliberein, wol)l aber bie $u[manni3 immer mit benen .l:!ambins). ::Dali ~ru<quiu~ aud) ben ~e~t ber fril!)er erld)ienenen Gitl3elaußgaben be{l 4. m. berüben, ber ~~oben (mit bem Carm. saee.) unb ber Gatiren oI}ne er<!)eblid)e meriin'oerung bat ab'oruden {affen, wirb !)ierburd) fe!)r wa!)r<fd)einIid); aber felbft in ben Gpiftefn !)at er lellen eine neue 2eßart,bie er in ben mnmerfungen billigt, in ben ~ett eingele11t, weld)et 'oa<!)er me!)r im mUlgata all3 leinen .s;?an'ofd)riften folgt. Gs ftel}en mirim ~lugenbIiete nid)l !)inreid)en'o biere alte Wuögaben 3u ®ebote, unbe{l bleibe 'oa!)er einem 2(nbern ÜberInITen (si tanti est) baß 2(rd)et\}~Ollfür 'oiefe 9Betfe au~finbig 3U m~d)en. ~1ut bemede id), ball 'oie Arspoetiea nUß betfe!ben muögabe $ulmallnß abgebrudt fd)eint, un'o ballber ~ett 'oer Gpifteln wa!)rld)einlid) auf einer musgabe bes mßeennußober einer auf 'oie Aseensiaua 3UtÜdge!)enben beru!)t; fid)erIid) abernid)t aUf 2ambin. /jolgen'otl 2esarten werben Ieid)t aufbie QueUefii!)ren: Ep.I,7,521enia (fIatt 1aeve); 15,33 tumidis; 16,76et manicis; 17, 3 disee docendus adhuc, quid; 17, 18 illudebat;19,10 nec; 19,17 quid si cuminum?; II, 1,54 poena 1'e-cens; 56 Actins; 209 quae; 234 numisma; II, 2,17 fe1'et; 175haeres; 176 haeredem. - ::Die Ueberld)riften ber ~pifteln beB L m.f!immen ft1ft ·a([e mit 2ambin; 3u Ep. I, 10, 1 fagt ~ruquiuß iHIS<brüdlid), oa!3 feine Ueberfd)rift bie ber vulgati, nid)t 'oer Blandiniilei. ~s \llirb ba!)er geruH/en fein, aud) für bie lleberld)riilen feinenGd)lu!3 ex silentio äu mad)en, fonbern nur 'oie aIß von ben Blandiniiflbet'lierert 3u betrad)t~n, l>on ber ~rllquiu5 el3 aU{l'ol'luUid) angibt.

    9Bal3 bie Gd) 0 { i en f am nt fu n9 be>l\ ~ruquiuß betrifft, fo er'ft1!)ren IlJir aus 'oer mu~gabe 1565 (\)g[. 1578 p. XIII) 3unft, llJQrUmer ben ~lamen COllll1lentato1' ge\lläl)lt [/at. .s;?ier fagt er, ball bie un.ter bem ~1amen be!3 $orvblJrio unb mero gangbaren 6d)o{ien .biejerWlällner u1I\IJürbig unb nur interpolierte un'o l>cl'borbene Gt eerpleaU!3allen Q:ommentaren jeien; uu'o er beruft fid) (p.'13) auf bie ba1'ba-riem insulsam, interpo1atam descriptionem, aliena multa a doctisau1'ibus, & inepta vocabu1a p1urima, quaa gloriae' & existima-tioni tantonun viro1'um parum comillode tribui possunt. üben<'orein trügen 1>ie Gcholien in feiner feiner .s;?aubfd)ri!ten einen 2(utOt<namen; um bal)er allen 2lutoren 'oieier I5dloHcn gmd)t 3u werben,lllä!)U er 'oie co([ec!iuc Q}eaeichnung COlllmentato1'; eine me3eid)nllng,ltleld)e aber mit ffied)t fd)on l>on ~ruquiu5' .8eitgenofjen 011.\ unpalfen'obermOl'ren hJutbe (j•.1578 p. XIII). 9Bie belannt, fteUt Q:tuquiu6 aUß

    uid)t Icltencr ijnrt I). ~iCCl'o lagt näl11fid) de Orat. H, 69 § 279: Illlic ge.neri quasi contrariunl est 1'idicltli genus patientis ac len!i.

  • 334 Uebet 'oie ärtefte Sjoraaausgabe Des ~ruQllius.

    feinen Sjff. belonheri3 ben ll3lanhini!cQen aUe

  • Ueber bie ältefte ~1l1:a3au{lllabe bell lttuquiu§. 335

    Blandi~iis collegi atque condunavi. ~aü jeboeb biefe lnebactiollflw meif! nut aUf iiuliere 8ulammenJügung unl:> f~nlnWrd1e mmini,gUl'Ig erftmft 1}ot, feineßfa([i! febr einldmeil:>enb gelllefen ift, ge1}t lebonaul3 einer mergleiebung mit bem lporp1}\}rio unb ,,~cro" bel'vor 0. a. !B.au c. nn, 4, 48). ~n einen !Betrug i!t fleberIid) niwt aU benten unbnieb! einmal .I;}iri(bfelberi! ~!ellllerung (15. 12) jU biUigen, Cruquiumdeprehendimus aHnd profitentem aliud dantem. ltruquius lagtja fdblt (1565 p. 8) repuf'garem. mun mögen immer1}in maeb,IiI[~gfciten in ltruquiU!8' ~ngaben vorfommen. !So bat Iwon 2aw'mann, ebenbericlbe ~aebmanlt, lIleleber nad) !Benne\} auel'It wieber benBlandinius vetustissimus als Q)runblage ber Qorajileben %e~te{\frimaulfteUte, (in ber 8eitfdlr. f. ~lt. 1845 15, 485l') barauf l)ingeluielen,ball ltruquiu5 in bem ltomm. au c. I, 27, 1 balil ~ragment beG~nafreon niebt alll3 ben tlfl., loUbetlt aus 2ambin genommen gatt ht.bem er baju lagt: ,,~llj ein befd)rliuUer !mann, ber jllJar nid)t lügt,aber lilas et fagt, für riebtig blilt, otme bie motQmenbigteit ber Ueber,legung 3U begreijmt Iwrieb er 'Oie allerbingll paffenben merle, nur ol)neben t$chlufl, getro!t au'\,! S::ambin~ ~lnmerrullg ab," - Oibenio finbe i~eine !5telle in feinem ltolnlllentatO{, llon ber pd, ameifeUos erlueilen ldfll,bap fie niwt in leinen ~obb. ftaub. 8n e. IIII, 8, 20 lagt ltruquiu~in feinen 9loten: habent bic commentaria eXCllsa turn Porphyrio-nie nomine, haee verba: sua vult intelligi - Calabria (quamaptus est hic impostor! quasi velit ab Horatio descriptam esseAfl'ieani MaiOl'is vitam) turn Aaronis, qui Ennium scribit m'iwn-dum de Rhudino seu Rhodinooppido Calabriae. Neutram an-notationem comperi in codicibus manuBcriptis. Binc oonüciatlectorperitus, quantum fidei iHis sit dandl1l11. ~etlnod) ftellt biele~tere ~llt1nerfung in feinem ltommentator: Ennius .... 'oriundusRudino oppido Calabriae. !maebt biei! etwa ben G:inbrlld eines !Be.trugel3? 3ch meine, lIlenn fidl lonft niebt gani cllibcnt ltruquiuil all!!Betrüger überfül}ren llillt, bat man lIier nur mad)liilfigteiten aniuneJ],men, 'Oie ltruquiuß leibit, wenn er fie gelannt QI'itle, feJ]r bebauertl)aben Inürbe, bergleieben aber bei faft a[len !menfeben llorfommen. Unbei,; folgt baraUil niebt, bafl man bie !5ammlung bell ltruquiu\'! gan3iiber !Borb Inerfen, foubem nur, bap man fle mit morlldlt gebrauebenmuli. :i>oeb .\leUer bringt jn geralle aul'! llem ltommentator ein ganit1n3I1leijeI!}aflel'! &rgument llor, 'oie !Belriigerei beil ltruquiul3 iU erbat>ten. G;r lagt 15. 281: "Ober roill man benll glauben, bap

  • 336 Uebet bi'c ältefte ,lJota3auBgabe beB ~tuquiUB.

    fid) aus ®tdffs ~ltf}ocf}b.

  • Ueber bie ällefte ©oraAaußgabe beß lEruquiU!3. 337

    nata et I longa). UnI:> aueb angenommen, bap ftd! an unferer 6te[lein ben Blandiniis nid!t eilt lReft einer alten 6d!reibroeife erbaHen baue,an ftdl ift bie ~ngabe bell lEruquiUf3 gana un'oerbädltig. mall pnbalio SteUers I!!riinbe! ~be im aber roeiter gebe, if1 es nl\tbig, nod!einet Stelle AU gebenten, roefme für bie lBergkReUerfdJe ©'911olbefe un,roiberIeglieb aU hmd}Clt fmeint. 6djon aus llMmann's ~U!3gnbe 'Oon1577, roefd/er 'oie 2e!3arlen aus lEruquius' ~in3elaU!3gaben gröUlen,Ibeili3 an!übrt, Qtifte man feben rönnen,' ball lEruquiuß in ber !!lu!3gabe\)om 3. 1565 AU ITIl, 6, 28 alß 2ei3art bes Blandinius antiquiss.angegeben baUe nid/t Laetus Agylleu, roie ed. 1578, fonbern Lae-tus Agyieu. ~ai3 Ht bodl .offenbar lBetrug, roirb man fagen. ~berbie I!!önner bes lEruquius milgen pd) berubigen, benn nur für ballnfte oberfläd/Udle ©infeben id/eint es fo. 6eben roir niiber 3u, jo 3ei9t .pd/ ganA unroibedeglidJ, ball bie ~ngabe iener 2ei3arf unter bem 2el1111laLeuiIJ ftebt, un'o bnp ftdl lEruquiui3 biß AU 'oem !!Dorte perfundantIe'oiglid/ auf laetus ober leuis be3iebt. mann erft lommt ein neuel32emma Agyieus unb eine ~nmedung über biefen ?namen, fo baproir nid/t roilTen, Db Agylleu, ober ob Agyieu in bem Bland. an-tiquissimus geftanben bat; unb ba3u mull man ben für bie !Benutungbe~

  • 338 Uebet oie filtefte ~ota3außgabe beß ~ruquiuß.

    ner, nirbt fein erbitterter ~einb ~afm (I. belTen Epist.), feine ~bdirb'feit an3ulallen wagt (!JMmann nennt i~n au IIII, 7, 7: vir diligon~tissimus). ~in beld,räntter Sto~r unb feQr udgei{6foG ift @;ruquiusaUerbing5 unb ieine @;onjefluren pnb unter aUer Stritif unb obne alleStritit ~tber um fo weniger tann er bie l1iefen ~orlreffHrben 2eaarlm,loelrbe er aus ieinen .\:Ianbirbriflen angibt unb 3um ~QeH auerlt angibt,errunben l}aben. ~etnet betftaub er gerabe bie beflen 2esarten (a. !B.fugio campmll lusumquo trigonem) nirbt, ja bis auf !Bentrel] ~lie.manb; ein e bat erft ~allpt berftanben (nimio Ep. TI, 1, 198). ~nb.lirb pnb raft aUe, weld)e er mitioeiH, burrb einen ober ben anbern@;obei beftäUgt l'Qorben. ~lIe biefe ~rgumente, loelrbe irb abfJd)llirbnur tura anbeute, Hellen ber !8ergT,StelIerfd)en ~ufftellung l10Uftänbigunb ul\luibedeglid) entgegen.

    ~n !Betrug ift aifo nirbt 3U bellten. ~ber biefen (lud) ange.tlommen, bet 5IDerib ber 2esarten, mögen fie nun aUß ben !Blanbinhfeben ~if. ftammen o'Qer, loie !BergT meint, @;onjefluren bes @;ruquiusfein, bleibt babei immer uod! beftef)en, unb biefet 2lnfJd)t wirb aUrb!BergT fein. 2lnberB SteUer. :viefer unterldJeibet beibes burrbau!.l nidJtunb gfaubt, "bie 9leuolution gegen ben fo uielfndJ gefeierten unb uerebrtmBlantlinius vetustissimus unternommen aU baben", inbem el: nur!Bergfs ;a:befe, loefdle borb nur (truquius uerbärbtigt unb bie !lnittbeilungenbes @;ruquius aus bemfelben filr unbraudJbar erHärt, fentfl: jene obenbeleudJtden tSteflen aum !Beroeife beß !Betruges be~ Ihuquiuß anfiibrt.2luß bieIer merwirrung 3lUeier {lana bi5par(ller !Begriffe, burdJ weldJeer uerleitet Worben tft 3u beut Qllauben, etwas bewiefen 3u baben,wouon now gar feiue 9lebe gewelen ift, erUär! firb bieUeirbt bie grorle!lnangefflailigMt 'oe:\! nun folgenben !Beweiies. :viefer beflebt febiglid)'ilarin, bail er 4, fage uier 2eilarten bes Blandinius vetustissimusanliiflrt, niimfidJ Epod. 6,3 quin ..• verte (ftalt vertis); e. Im,6,21 flexus (fIatt vietus); ibo 28 laetus (ftatt laevis); nr, 19, 24habili Lyco UtaH habilis L.) unb Epod. 2, 25 rivis (ftall ripis)unb biere für fpecififrb bfanbinildJeertlärt, burdJ mefd)e ber Blandiniusvetustiss. unb flberbaupt 'oie blanbinifdJm ~if. 10 f)odJ über baiS igno~bile. vulgus ber übrigen @;obiceB bes 4)ota" geboben Würben. ~unmllfllen aber mentre\! unb aUe feine ~adJlofger wirflid! erbärmlid)e.ffritifer gewefen fein. wenn fle eine fo naf)e liegenbe 2lrgumenlalionüberleben bällen. 3dJ meine borb, es bat ~iemanb bebauplet, batbet Blandinius vetustislil. oune aUe ~eb[er lei unb bas 2lutograpijonbes ~ora~ un'Oerborben loiebergebe. mler wirb (lud) aus brei (bennflexus C. TIU, 6, 21 ift mobI uor"u"ieben, jebenfalls victus nilflt baß"UngelUöbnlidJete"; r. !Bentle\!) obet aud) Uier falfd)en 2eearten (biebrei betuben auf Ifirbten !Budlftabenl.lermecbfeIungen) auf ben Unwertf}einer ~br. frbHelien?! 5IDer bat ferner je bel}auptet, baji bie. sanaratio nidlt gegen bie 2lutorilät oeiS Blandiniul'.l vetustiss. auffommenbitr!e, mie SteUer 15. 276 fagt I ~at ~m .!feUer bei !Bent(ei) nid)tmand)e !SleUe gefunben, an ber er 'bie 2e~art Des Blandinius vetustisB.

  • Ueuer bie dltdle .j";)ora.;außgaue bes (2:ruquiu6. 339

    i:lerl1lirft? ?llUerbillg6 muli bie ratio lIlirUicb auell eine sana fein un'onidJt, lilie 'oie SteUer6 an bielet