Ümmî sinân dîvânı

7/31/2019 mm Sinn Dvn

1/266

1

MM SNAN DVANI*

(nceleme - Metin)

Do. Dr. A. Azmi BLGN


2/266

T. C. KLTR VE TURZM BAKANLIIKTPHANELER VE YAYIMLAR GENEL MDRL

3236KLTR ESERLER

478

ISBN 978-975-17-3458-7

www.kulturturizm.gov.tr

e-posta: [email protected]

Bu kitap internet ortamnda ilk kez yaymlanmaktadr.

2
http://www.kulturturizm.gov.tr/mailto:[email protected]:[email protected]://www.kulturturizm.gov.tr/


3/266

3

1. z Gemi:A. Azmi Bilgin 1961 ylnda Karaman'n Sarveliler kazasnda dodu. lk, orta velise renimini Konya'da tamamlad. l978-79 retim ylnda girdii stanbulniversitesi Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm'n l982'de bitirdi.Bitirme tezi olarak byk Trk bilgini Zemaher'nin Mukaddimet'l-edeb(vr.113a-131a) adl eserinin Berlin Ktphanesi'nde (nr.99) bulunan yazmanshas zerinde alt.

1982-84 yllar arasnda ankr Astsubay Hazrlama Okulu'nda yedek subayolarak askerliini yapt. 14.6.1984 tarihinde .. Edebiyat Fakltesi'nde Trk diliokutman olarak greve balad. Bu yllarda Temel Trke Szlk 'n

haz

rlanmas

nda bulundu. Eser Tercman gazetesi taraf

ndan cilt olarakyaymland (stanbul l985, l532 sayfa).

23.1.l986'da . . Sosyal Bilimler Enstits'nde yksek lisans renimini KadBurhneddin Dvn'nn Gramer ve ndeksi (s.151-180) adl teziyle tamamlad.Ayn enstitde 22.6.1990 tarihinde Nazm'l-hilfiyyt Tercmesi adl doktoraalmasn yapt. Bu alma daha sonra ayn adla Trk Dil Kurumu tarafndanyaymland (Ankara l976, 632 sayfa).

25.11.1992'de . . Edebiyat Fakltesi Trk Dili ve Edebiyat Blm Eski TrkEdebiyat Anabilim Dal'nda aratrma grevlisi oldu. l993 ylnn yazndaTunus'ta Burgiba Enstits'nde Arapa dil kurslarna katld. 7. 6. l995 tarihinde

Eski Trk Edebiyat

Anabilim Dal

'nda yard

mc

doentlie atand

. 30 Kas

ml998'de doent nvann ald. 21 Aralk l999'da doentlik kadrosuna atand, 9Kasm 2006dan bu yana ayn anabilim dalnda porfesr olarak grevyapmaktadr. Evli ve ocuk babasdr.


4/266

2. indekiler:

NSZ...6I. BLM

MM SNAN'IN HAYATI ve ESERLER

A. Hayat

1. Doumu, Ad ve Mahlas.............................................................72. Tarikat ve eyhleri.....................................................................103. Tahsili, ahsiyeti ve Tesirleri..134.

Vefat Tarihi.......21

5. Halifeleri...23B.Eserler

1. Kutb'l-men..262. Divan28II. BLM

MM SNAN DVANI'NIN NCELENMES

A.............................................................................................Vezin, Kafiye ve Redif

...............................................................................................XXXII

1. Vezin ............................................................................... XXXH2. Kafiye..............................................................................XXXVI3. Redif...................................................................................... XLB. .............................................................................................. Edeb Sanatlar

................................................................................................. XLH

C. ...........................................................................................Nazm Trleri XLVII

III. BOLUM

MM SNAN DVANI'NDA TASAVVUF

1. Vahdet-Kesret...................................................................L2. Zhir-Btn.....................................................................LJE3. Fen-Bek......................................................................LIV4. Cemal-Cell....................................................................LVI5. rfan-rif ............................................................ '......... LVIE6. Mrit-Dervi ...................................................................LX

4


5/266

5

7. Ak, Muhabbet ...............................................................LXI8. Gnl, Kalp, Dil.........................................................LXVHI9. Can ...............................................................................LXXI10. Tecell .......................................................................LXXVI11. nsan-Kmil nsan..................................................LXXVH12. Nefs...........................................................................LXXK


6/266

6

N SZ

mm Sinan XVII. yzyl mutasavvf-airlerimizdedir. Kaynaklarda mahlas hem mm Sinan hem

Sinan mm olarak gemektedir. Elmal'da doup byyen mm Sinan Yunus Emre, Erefolu

Rm, Hac Bayram- Vel gibi, bir tekke eyhi olmas hasebiyle mesajlarm iirleriyle vermi ve

evresini aydnlatmtr.

mm Sinan'n tannmasn ve Trk edebiyat ierisinde yer edinmesini salayan eseri Divan

olmutur. Ayrca yine ayn yzyln nl muta-savvf-airlerinden Niyz-i Msr'nin de eyhi

olmashretinin yaylmasna tesir etmi olmaldr. Divan zerinde bugne kadar baz almalar

yaplsa da tenkitli metni ve divannn incelenmesi zerinde ilm bir neir yaplmamtr. Aslnda

tekke edebiyat diye adlandrabileceimiz bu alanda bu tr divan neirleri ok azdr.

Bizim bu almamz drt blmden meydana gelmektedir. Birinci blmde biyografi ve

menakpnamelerdeki bilgiler deerlendirilerekairin hayat, tarikat ve ahsiyeti hakknda bilgi

verilmitir. airliinin yannda bir Halveti eyhi olan mm Sinan'n tarikat, eyhleri ve

halifeleri yine bu blmde ele alnmtr.

kinci blmde divan ekil, edeb sanatlar ve nazm trleri ynnden incelenmitir. Bir ok tekke

airi gibi mm Sinan iirlerinde hem aruzu hem heceyi kullanmtr. ou ilh bir cokuyla

sylendii anlalan bu iirlerin pek fazla sanat endiesi tamad anlalmaktadr

nc blmde divanda geen belli bal tasavvuf kavramlar ele alnmtr. Bunlar airin bu

yoldaki anlayn ortaya koyan kavramlardr. nsana ve varla bakn ve yorumlayn

renebilmek iin bunlarn bilinmesi gerekmektedir. Bu kavramlarla ilgili genel aklamalar yapmak

yerine mm Sinan'n bunlar hangi anlamlarda ve neyi anlatmak iin kullandn ortaya koymaya

altk.

Drdnc blme gemeden nce divan nshalarn tanttk. Drdnc blmde ise divann tenkitli

metnini ortaya koyduk. Metni hazrlarken byk lde Elmal nshas esas alnm, bu nshamrettep olmad iin divann tertibinde stanbul niversitesi'ndeki nsha gz nnde

bulundurulmutur.

Eserin eviriyazsnda byk lde metne sadk kalmaya altk. Elmal nshasnn harekeli

ksmlar gz nne alnarak eserde o iml ekli verilmeye allmtr. XVII.yzylda bir ksm

eklerin uyuma girdiini de dikkate alarak divann imlsn buna gre kurduk. Bunun yannda yer yer

Eski Anadolu Trkesi zelliklerinin eserimizde de devam ettiini sylemek gerekmektedir. Bunda

klie imlnn da rol oynad sylenebilir. Eserin Aklamalar ksmnda divanda geen eitli

iktibaslar ve Arapa szler aklanmtr.


7/266

A. Hayat1. Doumu, Ad ve Mahlas

mm Sinan'n doum tarihiyle ilgili kesin bilgi yoktur. Kendisi, Kutb'l-men adl

eserinin sonunda (vr. 74a) babasnn adnn brahim olduunu belirtir. Badatlsmail Paa da ad

geen eseri tantrken mm Sinan'n babasnn adnn ibrahim olduunu syler1. Babasnn ad

dnda ailesiyle ilgili bilgi bulunmamaktadr. mm Sinan'n asl ad Yusuf'tur. Hafz

Hseyin Ayvansary (. 1201/1787)2, Seyyid Muhammed Nru'l-Arabi (. 1305/1887)3 ve

Bursal Mehmed Thir4 asl adn yanllkla Muhammed olarak verdikleri iin bu yanllk

gnmze kadar baz eserlerde srp gelmitir5. Elmal Halk Ktphanesi'nde (nr. 43) divannn

banda "Merhum ve mafrunleh mm Sinan Efendi is-mh Ysuf Efendi dr-i dnydan dr-

hirete intikl itdgi sene seb'a sittn ve elf el-medfn f Elmal" (s. 36) ve sonunda "Temme'd-

dvn e-eyh Ysuf Elmal e-ehr bi-mm Sinan rahmetti lhi 'aleyh" (s. 163) ibarelerinden

mm Sinan'nm asl adnn Yusuf olduu kesin olarak anlalmaktadr. Ayrca Mstakimzde

Sadeddin (. 1202/1787)6, Harrzde

1 Badatlsmail Paa, zhu'l-meknn f'z-zeyl 'al Kefi'z-zunn 'an esmi'l-ktbve'l-fnn (nr. Kilisli Muallim Rifat-erefeddin Yaltkaya), stanbul 1947, II, 234.

2 Hafz Hseyin Ayvansary, Vefeyt- Ayvansary, Sleymaniye Ktp., EsadEfendi, nr. 1375, vr. 46a.

3 Seyyid Muhammed Nr,Edeb ve Tasavvuf Niyaz Msr Dvnerhi, stanbul1976, s. 134 (Muhammed burada Mehmed eklinde gemektedir).

4 Bursal Mehmed Thir, Osmanl Mellifleri, stanbul 1333,1, 85.5 Fuad Kprl, Trk Edebiyatndalk Mutasavvflar, Ankara 1984, s. 274; Mustafa

Kara,Niyazi-i Mr, Ankara 1994, s. 17.6 Mstakimzde Sleyman Sdeddin,Mecellet'n-nisb, Sleymaniye Ktp., Halet

Efendi, nr. 628, vr. 260a.

7


8/266

X

Kemleddin (. 1299/1882)7 , Mustafa Lutf (. 1903)8 ve Sadk Vicdan (. 1939)9 gibi mellifler

de mm Sinan'n asl adn Yusuf olarak verirler.

iirlerinde mahlas olarak hem mm Sinan' hem Sinan mm'yi kullanmtr. airin

mahlasn her iki ekilde de kullanmas, kaynaklarda farklekillerde yazlmasna ve anlmasna

yol amtr.

Kendisi biriirinin son beytinde

"sm-i a'zam b-nin u l-mekn ehrindedrehr-i ElmalSinan mmokurlar

adma" (157/11) ve bir muhammesinin son bendinde

"Geri admdurSinan mmaceb dvneyem Girmiem meydn- 'aka ba

ak merdneyem Ak elinden cam n itdm bugn mestneyem Hayr u

serden kaduumdan skin-i meyhneyem Gemezem dildrn 'akndan cana

olsun veda"1 (83/11)

diyerek mahlas olarak kulland "Sinan mm"yi ad gibi verir. airimizin mahlas

mutasavvf airlerin biyografi ve menkbelerine yer veren eserlerin bazlarnda Sinan mm10,

bazlarnda ise mm Sinan11

' Harrzde Kemleddin, Tibyn vesili'l-hakyik fi beyn selsiH't-tarik,Sleymaniye Ktp., Fatih, nr. 432, III, vr. 134a.

8 Mustafa Lutf, Tuhfet'l-asr fi menkbi'l-Msr, Bursa 1309, s. 11, 13, 19.9 Sdk Vicdan, Tomr- Turk- Aliyyeden Halvetiyye, st. 1338r./1341, s. 111.10 eyh Mehmed Nazm,Hediyyet'l-ihvn, Ktp. , TY, nr. 1604, vr. 81b; smail

Beli, Gldeste-i Beli, Bursa 1302, s. 189, 191; eyh Mehmed Efendi, ak'ik-Nu'mniyye ve Zeyilleri: Vekyi''l-fudal I (haz. Abdlkadir zcan), stanbul

1989/1409, III, 123; Mstakimzde Sleyman Sadeddin,Mecellet'n-nisb, vr.260a; Bursal Mehmed Thir, I, 85; Hseyin Vassaf, Sefnet-i Evliy-y Ebrr,Sleymaniye Ktp., Yazma Balar, nr. 2309, V, 76;

11 Harrzde Kemleddin, III, vr. 130a; Mustafa Lutf, s. 11, 12, 19 vb. (bu eserde nadiren Sinan mm olarak da geer, mesel bk. s. 12, 19); Mehmed emseddin,

Bursa Derghlar: Ydigr-ems I-II(haz. Mustafa Kara-Kadir Atlansoy), Bursa1997, s. 519.

8


9/266


10/266

Gezerken seyrn eyledm seyrn- gldr gl Bandaki tc u

taht ba dvn gldr gl Sinan mm gel vasf eyle gl ile

blbl dern Yine bu garb blbln h u fign gldr gl

drtln Hseyin Ayvansary, Elmall mm Sinan'a18 atfeder, halbuki onun divannda byle

bir drtlk bulunmaz.

Mustafa Lutf, Elmall mm Sinan'n divanndan birka beyti teber-rken yazdn

syleyerekbrahim mm Sinan'a ait olan biriiri yanllkla Elmall mm Sinan'a maleder:

Erenlern sohbeti ele gelesi deil krar in gelenler

mahrum kalas deil

krar gerek bir ere gz aup ddr gre Sarraf gerek

cevhere ndn bilesi degI

mm Sinan yol ayan olupdur belli beyn Dervilik yoh

hemn tc u hrkas deil

Abdullah Uman'n Bursal mm Sinan'n iirlerine rnek olarak verdii beiirden drd

Elmall mm Sinan'a aittir19.

2. Tarikat ve eyhleri

mm Sinan kendi tarikat silsilesini anlatt uzun iirinde (nr. 25) Hz. Peygamber'den kendi

zamanna kadar gelen btn eyhlerin isimlerini verir. Hz. Ali, Hasan- Basr, Habb-i Acem gibi

bykahsiyetler yoluyla bu silsile mer el-Halvet'ye kadar ular.

mm Sinan Halvetiyye tarikatna bal bir mrittir. Halvetiyye mer Halvet'ye (. 800/1397

[?]) nisbet edilen slm dnyasnn en yaygn tari-

* Hafz Hseyin Ayvansary, vr. 46a.19 Abdullah Uman, "mm Sinan",Byk Trk Klasikleri, stanbul 1986, IV, 320-322, buradaki

iirlerden sadece 3. iir Bursal mm Sinan'a aittir.

10


11/266

katdr. Azerbaycan'da kurulmu, gelimi ve buradan Anadolu'ya Sadreddn-i Hiyv'nin (.

860/1455) halifelerinden Amasyal Pr lyas tarafndan getirilmitir. Tarikatn ikinci pri olarak

kabul edilen Seyyid Yahy-yirvn (. 869/1464-65 [?]) ve halifeleri sayesinde bu tarikat

sadece stanbul ve Anadolu'da deil Rumeli'de de en yayg

n tarikatlardan biri haline gelmitir20

.mm Sinan, Halvetiyye'nin Ahmediyye kolunun kurucusu Yiitba

Ahmed emseddin'n (. 910/1504) halifelerinden Abdlvehhab mm1-

nin (. 1004/1595-96) halifesi Erolu Nr'ye21 intisap etmi, Erolu ve

fat edince (1012/1603) Halvetiyye'nin eyhi olmutur. Kendisi tarikatnn

silsilesini verdii iirinde (nr. 25) Yiitba Ahmed emseddin'den

sonraki tarikat silsilesini yle belirtir: tt.

Ol dahi fehmile emsddn'e telkn eyledi Anun in bu tarikat

ehlinin merdndur

11

Ol dahi Vahhb- Elmaluya telkn eyledi Anun in ol

Muhammed nrnn mihmndur

Ol dahi bil an Erol'na telkn eyledi Anun in zt- Hakda

irdgi Rahmndur

Ol dahi bil kim Sinan mmye telkn eyledi

Anun in kurlan sdklarn meydndur (25/27-30)

Baka iirlerinde de dorudan eyhinin adn belirtir:

Bu srra irdgm hlim sorarsan Ba kodum bir

zaman yollar iinde

mm Sinan eydr Erol dirlersmine eyhimin iller

iinde (158/10-11)

it

20 Sleyman Uluda, "Halvetiyye",DA, stanbul 1997, XV, 393-395.21 Bursal Mehmud Tahir, Osmanl Mellifleri, I, 26.


12/266

Y lh sen meded eyle ki bu nm Sinan Aldanup dmeye t

kim bunda mekr-ile la

Pr-i azzdr Erol hrmetine kl nazar

T varup derghna ol ztn sn bula (168/6-7)

Divannda adna iki iir yazd Mazhar Sultan'n da mm Sinan'n eyhi olduunu

syleyebiliriz. Erolu iin mstakil iiri bulunmayan mm Sinan'n Mazhar Suitan'm biri

methi biri de lm dolaysyla duyduu ayrlk acsn dile getirdii iki iiri bulunmaktadr. Her

iki iirde de yoluna can ba vereceini, gnller derdinin derman, lednn ilminin oca olduunu,

onun aknn derdiyle kendisini baladn ve onun izinden gzn ayrmadn belirtir. "Efendim

Mazhar Sultan feddur yoluna can ba" nakaratyla biten metniyle ilgili murabbann bir drtlnde:

Bi-hamdi'llh prim buldum gerekmez gayr pr bana Bi-hamdilih yrim

buldum gerekmez gayr yr bana Bi-hamdi'llh nurum buldum gerekmez

gayr nr bana Efendim Mazhar Sultan feddur yoluna cn ba (79/7)

diye seslendii Mazhar Sultan, Niyz-i Msr'nin Mevid'l-irfn'ma. "kri-i Msr" diyerek

dlen bir nottan rendiimize gre Abdlvehhb Suitan'm halifesi olup mm Sinan'a fur-i

esm-i lhiyyeyi reten kimsedir22

. Mazhar mahlasmla iirleri de bulunmaktadr.23

mm Sinanbir iirinde (17/9) Mazhar'nin yannda ismini and Zuhr'nin ise Erolu'nun olu olup ayn

zamanda air olduu tesbit edilmitir.24

Niyzi-i Msr,Mawidu'l~irfn: irfan Sofralar(notlarla ev. Sleyman Ate),Ankara 1971, s. 95, dipnot 69: "mm Sinan Elmalk hazretlerinin olu Murtazelebi'den iittiime gre mm Sinan usl yedi esmay nce Sultan Erolu'ndanalm, onun vefatndan sonra ise fur-i esm-i lhiyyeyi de Abdlvahhb Sultan'mhalifesi Mazhar Sultn'dan telakk eylemitir".Nzl tarafndan tahmis edilen biriiri iin bk.Dvn- Mustafa Nzl, stanbul1331, s. 75.Nzl tarafndan tahmis edilen biriiri iin bk.Dvn- Mustafa Nzl, s.86.

12


13/266

mm Sinan'n, ayn yzylda Elmal'da yaayan ve Erolu ile Mazhar Sultan'n da

eyhi olan Abdlvehhb mm (. 1004/1595-96) ile grp sohbetinde bulunduunu da

syleyebiliriz25.

3. Tahsili, ahsiyeti ve Tesirleri

Tahsil hayat hakknda bilgi bulunmayan mm Sinan'n Mustafa Lutf tarafndan "lim-i mm-

itihr ve fzl- fezil-ir ve kmil-i fyzt-sr eyh-i pr civan ..."26 diye tantlmasndan

manev ilimlere vkf olduunu reniyoruz. Hseyin Vassafn onun hakknda bilgi verirken

"mm ta'biri her zaman li-nefsih isti'ml olunmaz bir eydir, mm-i limdir" eklinde

aklama getirmesi mm Sinan'n btn veya hakkat ilmine sahip bir kimse olduunu gsterir27.

"Zahir ilimleri de bildii ve medresesinin bulunduu"28 belirtilmise de Babakanlk Arivi'nde

yaptmz aratrmalarda Elmal'da byle bir medrese kaydna rastlamadk. Ancak Osmanl

ilmiye tekiltnda mstakil statye sahip kendine has vakfiyesi, yllk muhasebesi olan

medreseler dnda yine tedrisat iin kullanlan "buk'a", "dersiye" uygulamas bulunmaktadr.

Bunlardan zellikle "dersiye", ou kere bir cami bnyesinde belli artlarda belirli bir dersin

belirlenen bir hoca tarafndan verilmesi iin "dersiye" adyla para tahsis edilmesi uygulamasdr.

mm Sinan iin sz konusu olan "medrese" kaydnn da mstakil medrese olmayp, daha

sonraki bir tarihte orada ihdas edilmi bir "dersiye" grevi olmas muhtemeldir. Dnemine en

yakn kaynaklardan biri olan eyh Mehmed Nazm'nin Hediyyet'l-ihvrC Halvetliin

Yiitba kolu eyhlerini sralarken u bilgiyi verir: "Ve Yigitba'dan bir u'be dahi Tlib

mm, Erolu ve Elmal Sinan mm'den, Elmal'da ve 'Uk'da ve Kthiyye'de ve

etraflarnda hulef ve fukara bkdr. Riyazet ve mchedeleri sebebiyle mridleri ve muhib-

25 Sleyman Fikri, Elmal Ktphanesindeki eyh UkDtvan'mda grd silsilede mm Sinan'n mridinin eyh Abdlvehhb olduunu syler(Antalya

Livas Trihi, stanbul 1338r./1340, s. 189).26 Mustafa Lutf, s. 13.

27 Hseyin Vassaf, V, 76.28 Ekiz, s. 7.

13


14/266

Ieri vardr. Yiitba'ya mntesib olanlarun cmlesi mmlerdr. Varidatsahibi29 i'tikdnda olup

'leyset umr'l-hireti kem za'imet chhl'l-

'ulem'i'30 derler"31.

Bu bilgilerden de anlald kadaryla dneminde zahir ilimlerin retildii bir medreseyedevam ettiini syleyemiyoruz. Mutasavvflara gre ilim zahir veya eriat ilmi, btn veya

hakikat ilmi olmak zere ikiye ayrlmaktadr. Birincilere kl ehli, ikincilere hl ehli denir.

Medreseler er' ilimlerin, tekkeler ise btm ilimlerin retildii kurumlardr. mm Sinan 'in

mmlii hi okuyup yazma bilmemek anlamnda deildir. mm Sinan devrinde geni bir

evreyi tesir altna alm, n dier Anadolu ehirlerini de tutmu olmal ki, bir ok Arap ve Rum

(Anadolu) ehirlerini dolap okeyhler gren Niyz-i Msr'nin son dura Elmal olmutur.

Niyz-i Msr ok etkilendii eyhi Sinan mm'den eserlerinde ve iirlerinde vg ile

bahseder. EserlerindenMevidl-irfn'da. unlar syler:

"... Arap ve Anadolu ehirlerinde* okeyhlerin sohbetine eritim. Akbet, eyhim, gz

bebeim, kalbimin devaseh mm Sinan Elmal'nn hizmetine ulatm. Kalbimin ifasn

onun hizmeti erefinde buldum. Mbarek nefesi kimyasyla, bana Hz. eyh Abdlkdir-i

Geyln'nin bahsettiim r'yada32 bana iaret ettii her ey hsl oldu. Allah'a hamdoisun,

Allah'n lutfuyla telvn gitti, tenkn hsl oldu."33

Niyz-i Msr ayn eserin "Otuz Drdnc Sofra"smda "Cennet mek-rihle sslenmitir."

szn aklarken kendi hayatndan unlar nakleder: Msr'a gidip eyhuniyye'de eyhime bey'at

ettiim zaman orann fukaras

29 Bedreddin Simy (. 823/1420)

30 'hiret ileri chil limlerin iddia ettikleri gibi deildir1

31 eyh Mehmed Nazm, Ktp. TY., nr. 1604, vr. 81a-b32 Niyz-i Msr, s. 40-41.33 Niyz-i Msrl Msr'da iken ryasnda Abdlkdir-i Geyln'yi grr, kendisine bir

kasa dirhem, bir kese dinar verir. Msr bu iki kesenin manasn sorar, o da "dirhemler zahir ilmidir, ren ve onunla amel et, dinarlar tarikat ilmidir ona ancak sanatakdir edilmi bulunan kimse sayesinde kavuabilirsin" diye akla^ (a.g.e., s. 40).

14


15/266

saylamayacak kadar oktu. Bunlardan bazlar eyhime, kendi eyhi zamanndan kalm idiler.

eyhin selefinden kendisine intikal eden mridler-den biri bana yaklat ve gizlice: "Ben seni,

irdende sdk, samim arkada biliyorum. Ama bu eyh, senin bildiin gibi yetimi bir eyh

deildir. Ben sana nasihat ediyorum. Senin aradn bunda yoktur. Beni dinlersen bunu brak vekendine baka bir eyh ara, belki muradna erersin." dedi ve eyhin birok ayplarn sayd. Ona

dedim ki: "imdi onun kmil olduuna yaknen inandm." Gerekten yl hizmetine devam ettim

ve onu Kdir Tarikatinde kmil bir eyh buldum. Allah'a hamdolsun, ona hizmet sayesinde

muradmn zetine nail oldum. Teferruatna da baka bireyhin, eyhlereyhi e-eyh mm

Sinan Elmal'nn hizmetinde eritim. Ama bunun mekrihmi, tekinin mekrihinden ok buldum.

Tabi zevkleri de farkl idi." Bir kmil kimsenin evresinin dmanla evrili olduunu, o kmile

ve onun bal

lar

na eitli yalan ve iftiralar yap

larak insanlar

n uzaklat

r

lmaya al

ld

n

bizzat mahede eden Niyz-i Msr, mm Sinan'n da bu tr durumlara maruz kalm olduunu

ifade eder.

Kmil kimse, kemal cennetine cehd gayret ve sabr- ceml ile ulaabilir. Onun, hasetilerin

ktlkleriyle evrili bulunan sohbeti cennetine de ancak zatnda veya meclisinde bulunan

mekrihlerine gzlerini kapatan, o hasetilerin szlerine kulak asmayanlar girebilir34.

Niyz-i Msr, mm Sinan'a hayranlniirlerinde de dile getirir. Mustafa Lutf, mm

Sinan ile Uak'ta ilk karlamas esnasnda Msr'nin u beyitleri sylediini ifade eder:

Akun meyine ben kana geldm evkun

nrna h'yana geldm

em'-i tevhidi grdm yakmlar Gitdi

karrm pervane geldm

34 a. g. e. , s. 80-83.

15


16/266

Halka-i zikri kurmu derviler Ben de sahnmda

cevlna geldm

Mecnn'um bugn Leyl derdinden Akl neylerem

dvne geldm

Derd-i cnnum ad yaralar Barm stnde

dermana geldm

mm Sinnufi hk-i pyine Srmee

yzm sultna geldm

Yaram bildm yrimden imi Bunda Niyz

Lokmn'a geldm35

Bir sre mm Sinan ile Muhammed Uk'nin zaviyesinde kaldktan sonra Elmal'ya gitmek

zere yola karlar. Elmal grnnce Msr'nin dilinden aadaki msralar dklr:

Dost illerinf menzili key li grndi Derd-i dile derman

olan Elmal grndi

Ttlere skker bmun zevki iridi Blbllere cnn

glinn dal grndi

Mecnn gibi sahralar aay gezerken Leyl tanun

llesinn al grndi

Ten Ya'kb'nun gzleri alsa aceb mi Can Ysufnun

gl yzinn hli grndi

Kal ehiinn akvlini terk eyle Niyz Simden gem hl

ehiinn ahvli grndi36

35 Mutala Lutff, s. 12; S .Muhammed Nr, s. 149-150; Tam ve Tekmil Niyaz Divan,st., ts., s. 107-108; Kenan Erdoan, Niyz-i Msr Dvn, Ank. 1998, s. 145

36 Mustafa Lutf, s. 14; Seyyid Muhammed Nr, s. 270; Tam ve Tekmil Niyazi

Divan

, s. 179; Erdoan, s.218.

16


17/266

17

Bu iirinde Msr, Elmal'ya manev bir nfuz kazandran mm Sinan'n derecesinin yce,

dertlilerin derman, kn ma'ku, Mecnn'un Leyl's, Ya'kb'un Ysuf u makamnda

olduunu, ehl-i hlin hallerini grdkten sonra sz ehlinin szn terketmesi gerektiini ifade

eder.

1057 (1647) ylndan 1066 (1656) ylna kadar aralksz Elmal'da eyhinine hizmet eden

Msr, seyr slkn tamamlayp Elmal'dan ayrlaca zaman dostlar ve arkadalarnn istei ve

mridinin de msaadesiyle vaaz vermek zere krsye kar, fakat dili tutulur, hafzasndaki tm

bilgiler deta silinmitir. Uzunca sktundan utandm anlayan eyhi mm Sinan ona:

"Durma, susma, syle!" diye seslenince o anda cemaatn ve kendisinin de istedii zere dili

zlr, gnllere ferahlk veren vaazn yapar. Daha sonra da eyhinin stn ahlk ve faziletini,

ilim ve irfan karsnda duyduu sonsuz hrmetini, hayranln ve onun manev himyesi altnda

olduunu ifade eden u medhiyeyi syler:

Eylesn Allah ok tahyyt Ana kim

virdi ilm-i gyt

Gizli sultndur srr- Sbhn'dur Mrid-i

cndur hep maklt

Kutb- halayk bahr- hakyk Ferd-i cami'dr

hep makmt

Nokta-i kbr gremez a'm Gizlidr zr

cmleden zt

Kalbini Keaf eylemieffaf Grinr anda

hep beriyyt

Arayup bulan kullm klan Telk nin alan

buld hlt


18/266

-

Ey nice canlar yann bekler Bulmaduk dirler

bunda lezzt

Neylesn ta'lmolmaz teslim Y nice bulsun

ol kenlt

Myenn zevkin almaz ol kim eyhi hak

bilmez yok riyt

ehr-i Elmal canda bulmal mm

Sinndurhret-i zt

Hubb cnumda srr ztumda Savar stmden

her beliyyt

eyhni hak bil ey Niyz kim Pr

yzndendr Hak hidyt37

Niyz-i Msr, bir baka iirinde efe mm Sinan'n mrid-i kmil olduunu irat yolunu

ehlinden usulyle aldn, ayet ve hadisin srrn anladn ve gnlnn daima tevhitle olduunu

dile getirir:

Kan bir mrid-i kmil isteyen Yeti Elmal'da

mm Sinan'a Kalbm marazndan kurtlam diyen

Yeti Emal'da mm Sinan'a

Geri her kede eyhm der, okdur Binde birinn

[kim] irfan yokdur Mrid-i kmilfi tarki Hakdur

Yeti Elmal'da mm Sinan'a

37 Mustafa LutfT, s. 20-21; Seyyid Muhammed Nr, s. 11 0 - 111 ; Tam ve TekmilNiyaz Divan, s. 72-73; Erdoan, s.226-227.

18


19/266


20/266

Ayrca Elmal'da da rnm Sinan'a izafe edilen menkbeler de bulun

maktadr43. Bu menkbelerin bazlar da yine frim inan ile Niyz-i

Msr arasnda geer. - .

mm Sinan'dan iirlerinde bahseden sadece Niyz-iMsr deildir. Halifelerinden eyh

Muslihiddin Mustfa Uk, Glabolu Mehmed Asker, eyh Ahmed Matla, Suph Hasan

Efendi gibi mutasavvf-airler de eyhlerine ballklarn, hasretlerini, onun yoluna can ba feda

edeceklerini en iten duygularla iirlerinde dile getirmiler, eyhlerini "kmil bir mrit, zamann

kutbu, velayet tahtnn sultan, marifet knnn umman" gibi sfatlarla vmlerdir44.

Dneminde tarikat ve tekkesi ile bir yandan halka belli seviyede din bilgileri retmesinin

yannda, isteyenlere tasavvuf yolunu da retmitir. Bir taraftan halka vaaz ve nasihatlar verirken

dier taraftan da tekkesinde insanlar Hakk'a vuslata hazrlayan ahlk bir eitim vererek onlarn

manev makamlarm tamamlatmay kendisine asl vazife edinmitir.

eyh Mehmed Nazm,Hediyyet'l-ihvn'mda45 "... Yiitba'dan biru 'be dahi Tlib-i mm

ve Erolu ve Elmal Sinan mm'den, Elmal'da ve Uak'ta ve Kthiyye'de ve etraflarnda hulef

ve fukara bkdr." diyerek, mm Sinan'n da bal bulunduu Halvetiyye'nin Ahmediyye

kolunun yayld yerler hakknda bilgi verir.

Mustafa LutfTnin, Tuhfet'l-asr'sinde mm Sinan'n Elmal'dan Uak'a halifelerinden

eyh Mehmed Ukyi ziyarete geldii, bu esnada Niyz-i Msr'nin de burada olduu

belirtilmektedir46. Yine ayn eserde mm Sinan'n olunu Niyz-i Msr ile Bursa ve stanbul'a

gnderdiini reniyoruz47. Bunun devlet ricalinden ald bir davete kendisi icabet edememesi

nedeniyle mi yoksa olunun bilgi ve grgsn artrmak ama-

43 Ekiz, s. 49-5144 bu iirler iin bk. Ekiz, s. 34-3945 eyh Mehmed Nazm, , TY, nr. 1604, vr. 81a-b46 Mustafa Lutf, s. 1247 a. e. , s. 7

20


21/266

cyla m yaplm olduunu kesin olarak tespit edemiyoruz. Bata Niyz-i Msr olmak zere,

Asker, Matla, Muhammed Uk gibi mutasavvf-airlerin ayn zamanda mm Sinan'n

halifesi olmas, phesiz eitli yerlerde tannp sevilmesinde hretinin yaylmasnda etkili

olmutur. Ayrca baz ilhilerinin eitli mecmualarda bulunmas ve bestelenmi olmas48

da onuniirlerinin deiik meclislerde sevilerek okunageldiini gsterir.

Dillerde sylenen ilhleri, nesilden nesile aktarlan kerametleri, yetitirdii air-dervileriyle

mm Sinan edebiyatmzda nemli bir yere sahiptir.

4. Vefat Tarihi

Kaynaklarda mm Sinan'n vefat tarihi ile ilgili farkl bilgiler yer almaktadr.

Bursal Mehmed Thir, Niyz-i Msr'nin divanndaki bir mersiyede geen "Allah Allah didi

ve kld bekaya irtihl msrann ntk olduu 1075 tarihinde (aslnda msra 1078'e tekabl

etmektedir) Elmal'da zim-i dr- beka old"49 diyerek 10751 (1664-65) lm tarihi olarak

gstermektedir. Ad geen mersiye eyh Muhammed Uk adna sylenmitir. Nitekim

mersiyenin beinci beyti

Lk gitti azzim eyh Muhammed dnyeden Kalbimizi yakd derdi

kaddimizi kld dl

bize bunu aka gstermektedir. Niyz-i Msr divann erh eden Seyyid Muhammed Nr ise

mersiyeyi erhettikten sonra ad geen msra esas alarak 1078 (1667-68) tarihini mm Sinan'n

vefat tarihi olarak verse de50

48 Divane, Ktp. TY., nr. 9774, vr. 90b-96a; Mecma-i ilhiyyt, SleymaniyeKtp., Ali Nihat Tarlan, nr. 61, vr. 42b; ilh Mecmuas, Mevlana Mzesi Abdlba-ki Glpnarl Ktphanesi, nr. 1656, vr. 13b, 21b

49 Bursal Mehmed Thir, I, 85

5u Seyyid Muhammed Nr, s. 134

21


22/266

yukarda belirttiimizgibi Allah Allah didive kld bekaya irtihVm ebced karlnn 1078 olmas

ve zaten de bu mersiyenin rnm Sinan iin sylenmemi olmas sebebiyle bu msradan yola

klarak verilen vefat tarihleri yanltr.

Badatl smail Paa, Kutb'l-men adl eserini tantrken Sinan mm'nin vefatn

1032 (1623) olarak verir51. 1057 (1647) ylnda Niyz-i Msr'nin seyr slkunu

tamamlamak iin Elmal'ya mm Sinan'a geldiini52 bildiimize gre bu tarihten nce vefat

etmi olmas sz konusu olamaz.

Hseyin Vassaf, Bursal Mehmed Tahir gibi 1075'te vefat ettiini belirtir. Ayrca ayn tarihin

zerine 1069 tarihini de kaydederek, dipnotta Bursa'da Msr Hankah eyhi Mehmed

emseddin Efendi'nin dorusunun 1069 olduunu sylediini ifade eder53

.Harrzde ise vefat tarihiolarak 1068'i (1657-58) verir.

lm tarihiyle ilgili btn bu yanllklar mutasavvf-airin Elmal Halk Ktphanesi'nde bir

mecmuada (nr. 43) yazma divannn banda yer alan u kayttan: "Merhum ve magfurunleh mm

Sinan Efendi ismh Ysuf Efendi dr- dnydan dr- hirete intikl itdgi sene seb'a sittn ve elf

el-medfn f Elmal, f ehri cemziyi'I-hrda yigirmi beinci gicesi vki' olup dnydan hirete

intikl idp Sal gn dahve-i kbrdan sonra hk-i siyaha taprld. Nevvefa'llhu merkadeh ve

rahmetu'llhi aleyh ve kuddise srruh" (s. 36) haberdar olunmad iin yaplm olmaldr. Aynmecmuada bulunan (s. 450) Niyz-i Msr'nin mm Sinan'n lm zerine "Ve leh mersiye-i

trh-i mm Sinan kuddise srruh" bal altnda yazd mersiyenin son msramn ebced karl

da ayn tarihi vermektedir. Bu manzume u ekildedir:

5 * Badatlsmail Paa, II, 23452 Mustafa Lutf, s. 17-18

53 Hseyin Vassaf, V, 77

22


23/266

Urad cn yine matem sdne Olmaya bir nle

nlem sdne

Cn u dil meksf mahsf oldular Kara gn dodu

bu hanem sdne

Fevzimn suy yerinden od kar Yaraur bana ki

yanam sdne

Yklup meyhane h mey kalmad Bir eik bulam

m

yatan

sdne

Geldi eyhimfi Niyz trihi San kyamet kopd

lem sdne

Niyz-i Msrnin Divarimm bilinen nshalarnda bu manzumenin yer almam olmas54 da

mm Sinan'n vefat tarihinin doru tespit edilememesinin nedenlerinden biri olmutur.

mm Sinan 25 Cemziyelhir 1067'de (10 Nisan 1657) vefat etmitir. Mezar kendi adyla

anlan caminin bitiiindeki trbededir.

5. Halifeleri

Yunus Emre, Eref olu Rm, Hac Bayrm- Vel vb. mutasavvf-a-irler gibi mm Sinan da

Allah'a vuslat iin gerekli olan ibadet riyzat ve mcahedeleri reterek ilh aka ulatrmak

iin almtr. eyhi Erolu'nun vefatndan sonra hilfet makamna geen mm Sinan ilm-i

hikmetten nasip almak, ak ehliyle srda olmak, dosta ulamak isteyenleri derghna arm, bu

da'vetine icabet edenlerden bir ok halife yetitirmitir. Onun yetitirdii bal

ca halifeleri unlard

r:

Nitekim Seyyd Muhammed Nr,Edeb ve Tasavvuf Msr Niyz Divanerhi (stanbul1976) ve Tam ve Tekmil Niyz Divan (stanbul, ts. ) gibi eserlerde bu manzume

bulunmamaktadr.

23


24/266

a. eyh Muslhuddin Mustafa Uk. Divannn banda Yahya

irvn'ye kadar olan tarikat silsilesi zikredilirken eyhinin mm Sinan

olduu kaytldr, ayrca mm Sinan ile ilgili manzumesi bulunmakta

dr. Divannda Hz. Eb Bekir neslinden olduunu da syler55. Nyz-iMsrninMevid'l-irfrima. dlen bir nottan Niyz-i Msr'nin "es

mayeyhi mm Sinan Elmall'dan ald, eyhinin vefatndan sonra da

iki ismi mm Sinan'n halifesi olan Ktahyal Msihuddih Efendi'den

telakk ettii" kaydedilmitir56.

b. Glabolu Muhammed Asker(XVII. yzyl). Ktahyal olan ve

iine ilh ak atei dnce am ve Buharagibi beldeleri dolatktan sonra

mm Sinan'a balanmtr.

Divannn nshalarna eitli ktphanelerde rastlanmas onun ok okunan ve tekke

edebiyatnda nemli bir yere sahip olan airlerden biri olduunu gsterir. iirlerinde Halvet

tarikatndan olduunu ve mridinin mm Sinan olduunu kendisi belirtir57.iirlerini sanat

kaygsyla deil bir mrit olarak kaleme ald anlalmaktadr58.

c. eyh Ahmed Matla. Hayat hakknda bilgi bulunmayan Matla'nin

mm Sinan'n halifelerinden olduunu Elmal Halk Ktphanes'nde (nr.

43, s. 605-621) bulunan 50 kadar manzumesinin balndaki "lhiyyt-

e-eyh Almed el-Matla el-Uk el-me'zn min mm Sinan kuddise

srruh" ibaresinden reniyoruz59.

d. Mft Dervi. Divannn nshalarndan birine gre adnn Ahmed,

lakabnn da avdarolu olduu tespit edilmitir. iirlerinde Mft, Mft

Dervi, az da olsa avdarolu ve avdarolu Ahmed mahlaslarn kul

lanmtr60. Elmal Halk Ktphanes'nde (nr. 43, s. 170-172, 181) bulu-

55 Sleyman Fikri, s. 189; Ekiz, s. 33-3656 Niyz-i Msr, s. 95, dipnot 6957 Bursal Mehmed Tahir, II, 308; Ekiz, s. 36-3758 geni bilgi iin bk. smail nver, "Asker", DA, stanbul 1991, III, 491-492;

Sadeddin Nzhet Ergun, Trkairleri, stanbul, ts., II, 508-51059 Ekiz, s. 37; Sleyman Fikri, s. 18960 Suphi Saati, "Mft Dervi", TDEA, stanbul 1986, VI, 465

24


25/266

nan manzumelerinin balndaki "lhiyyt- Mft Derv el-me*zn bi-mm Sinan ..."

ibaresinden mm Sinan'n halifelerinden olduunu reniyoruz61. Divannda 170'ten fazla

manzume bulunmaktadr62. Niyz-i Msrnin be arkadandan biri olan Mft Dervi 5 mehur

mutasavv

f Sun'ullah Gayb'nin63

babas

d

r.


26/266

iirleri bulunmaktadr68. n eyhini aan Niyz-i Msr phesiz onun tannmasnda da byk rol

oynamtr.

Bunlardan baka Hseyin Vasafn bildirdii Kif69, Hakr mahlash olu eyh Sleyman (.

1128/1716)70 ve Selm mahlash eyh Selm Halil'in71 de Snan mm'nin halifeleri arasndasaylmas gerekmektedir. Her ikisin iirleri gnmze ulamtr. mm Sinan'dan "ma'rifet cev-

heri" aldn syleyen Suph Hasan Efendi'nin mm Sinan'n halifesi olup olmadphelidir72.

B. Eserleri

X, Kutb'Umen* Eserin hamdele ve salvelesinden sonra "Bu risale insann lem-i

ervhdan lem-i sfliye ne tarkle nzul idp ve ne tarikle urc idecegin beyan ider." (vr. 64b)

denilerek eserin konusu belirtilir. Daha sonra yaratlla ilgili u bilgiler verilir:

Allah, nce Hz. Muhammed'i nurdan yaratt. Usl-i esmay (7 esma) telkin eyledi. Hakkat-

Muhammediyyenin megul olduu tevhidin ve esmann nuru vastasyla btn varlklar yaratt.

Btn hakyklar, lem-i am'da. mec'l hakikatken lem-i'lhutta. ah-sen-i takvim zre

yaratldlar. Daha sonra srayla lem-i ceberta., lem-i melekta, lem-i nsfa ve lem-i mlke

tenezzl etti. lem-i lhutta. insana cisim verildi, eitli menzillerden sonra tevhid ve esmann

nuruyla yaratlan ve vahdet zevkini, konuma ve mahedenin lezzetini tadan lem-i mlke inen ve

vahdetten ayr den insann vatan- aslye (vahdet) kavuabilmesi iin gerekli olan let, esbb5 delilve burhann Allah tarafndan insanlara bahsedildiini belirtir (vr. 66b). Bu bilgiler verildikten sonra

eser 6 fasla ayrlr.

68 Tam ve Tekmil Niyaz Divan, s. 72, 73, 107, 108, 17969 Hseyin Vassaf, s. 77

"^ Ekiz, s. 55-60; Sleyman Fikri, s. 189. Bu kaynaklarda babasnn vefatndan sonra yerine

geen eyh Sleyman'n "babasndan daha kmil olduu" rivayeti de yer ar. 11 Ekiz, s. 61-7372 a. g. e. ts. 38-39

26


27/266

27

1. Fasl (67a-69a): Hakyk- insandan sonra ruha dem'in yreineinme emrinin verilmesi, akn zuhura gelmesi ve sema' eylemesi anlatlr.

Bunun saf asyla da nsanlarn lem-i ervah, ar- rahman, lem-i lhtvb.

eitli alemleri tenezzlden sonra 7. ge oradan da srayla 1. ge kadar

inerler. Sonra oradan heyulaya girip ana rahmindeki meniden hasl olan

velede inerler. O et hayat bulup ocuk olur. ki melein biri sa kulana

lem-i ervah ilmini, zevkini ve semm (ki buna ilham diyor), dieri sol

kulana o melein zddn iva eden bir olan koyar. nsana o da vesvese

verir. Veliler, klar, sdklar Elest bezmi'nde her birisi bir trl muhab

bet, yaknlk, ainalk ve marifet ortaya karmlardr.

2. Fasl (69a-69b): Merib's-sflleri vcd- cismnlerine o kadarhkmn geirmitir ki, bir ksm Hlik', bazlar onun kelmn bazlar

da velileri inkr ettiler. Yani merib's-sfillerinin gerei, ves.v'n i-

vs o kadar saptrd ki, lem-i ervhm ve lem-i lhutim tm lezzetlerini

unutturup bast lem-i nstun zulmn hicaplaryla muttasf klmtr.

Bunlara hidyet erimezse akbetleri ktdr.

3. Fasl (69b-70b). Elest bezmi'nde verdikleri ahd-i ezelye vefa gsterenlerlem-i nstun fan lezzetlerine rabet etmezler. Hakk vastalar

bulup asl vatana dnmek iin gereken sz ve ilerle megul olurlar. Bu

hakk vastalar da nebilerin vekilleri olan mrid-i kmillerdir. Talibin

zikri arttka Allah'n nazar da ona artar, "ehlullah" mertebesine erince

onlara her iki cihanda da gussa ve elem olmaz.

4. Fasl (70b-72a):lem-i nstSL gelen insanlar, ilkbaharda sahillerdenyaylalara gen kulara benzetilir. K gnleri yaklanca kn fitnesindenemin olmak iin kularn geldikleri lkelere seyr sefer edip geri dnme

leri gerekir. Basit umasna ve kamasna marur olup da yaylada kalan

kular avclarn eitli hilelerine dp ecel bana canlarn kaptracak

lardr. te bunun gibi lem-i nstun fan lezzetlerine gnl verip lem-i

lhtun zevkinden habersiz olanlarblis'in askerlerinin kurduu hilelere

dp mabun olurlar. Bunlara nefs-i emmre k zuhur etmitir. Bu du

rumda yaptklar onlara fayda vermez.


28/266

28

5. Fasl (72a-73a). Bir mride erip Allah' dilinde zikredip kalbinde

fikredenler anlatlr. Bunlar sem'- evvel ile sem'- hirin arasn kesme-

yip lem-i ervahta verdikleri ahd-i ezelye sdk olanlardr.

Bu blmde sem'- l, sem'- vust ve sem'- uhr hakknda bilgi verilir. Btn hakyk-insann cism-i dem'e, beeriyet hareketine gelirken vaki olan hareketine sem'- l; cism-i dem'e

geldikten sonra, lem-i mlke tenezzl ettiklerinde zuhur eden hareketine sem'- vust, cism-i

dem'den hurc edip dr- ukbda vki olan hareketine ise sem'- uhr adn verir. Bu her bir

sem'n da kendi iinde ksma ayrld belirtilir.

Sem'- vust anlatlrken nefsin hevalar ve ehvetin galebeleriyle ortaya kan ve bidat olan

cismn, eytan ve nefsn hareketlerden bahsedilir ve bunlarn haram olduu belirtilir.

6. Fasl (73a-73b). Hareketti's-semi'1-cismn ve'n-nrnyi aklar.Buna semu't-tlibn de denir. Bu snnet olan hareket's-sem'dr. Bu hal

zereyken dr- ukbya giderlerse cennette eitli nimetlere kavuurlar.

Burada sonsuza dek sem'l-uhrayla mtelezziz olurlar.

7. Fasl (73b-74a). Hareket's-semi'l-vust ve uhrnn bir bakaaklamas yaplr. Ahd-i ezelsine vefa edip shib-i irad, mrid-i kmil

ve vekl-i enbiy denilen veliyyullaha teslim olup Hakk'a balanan ve

daima onun zikrinde olanlarn hareket's-semlarma, hareket'l-cismn

ve semu'r-rhn ve rcu's-srr'l-insn denir. Bu ibadettir. Bu hal

zereyken dr- ukbya gidenlerin hareket's-semi'l-uhrlaryle ak

lanr: Hz. Muhammed (s.a.v) Hazre-i Kds'e davet edildiinde btn

mukarreb ve hs kullarla birlikte ziyfet-i hs ve kef-i tecell-i ztla sem'

edip hareket vki' olsa gerektir.

2. Divan: mm Sinan'

n tan

nmas

n

ve tasavvuf dncelerinin yay

lmas

n

salayan

nemli eseri divandr.

Eletirmeli metnini hazrladmz bu divannda ilh olarak yazlm 200 iir bulunmaktadr.

Bu iirlerde vahdet-i vcud gr cokun birekilde dile getirilir. nsanlara gnlden inand bu

tasavvuf dnceleri anlatrken eitli tler de verir. iirlerinin byk ounluu (145 adet)

aruzla yazlmtr. Bir ok mutasavvfair gibi iirlerini bir irat vastas


29/266

29

tr. Dier vahdet-i vcut grn benimseyenrin bir varlk bilgisi ve insan anlay vardr.a sade saylabilecek bir Trke ile kalemeavvufl terimler ve semboller her tekke airinde

bu ilhlere ayr

bir fikr younluk kazan-evriye ve sathiye olarak kaleme aldiirlerininnm tenkit eden mstakil bir iiri de (nr. 175)

Bu da onun da dnk yaadm, toplumunlendiini, bunlar kendisine dert edindiini bize

a:

af Defteri [EV], nr. 15024, s. 2, 49.

zhu'l-meknn fi'z-zeyl 'al Kefi'z-zunn 'an

-fnn (nr. Kilisli Muallim Rifat-erefeddin

1947, II, 234. Bayr, M. Halit, "Mutasavvf

Trk Folklor

29, stanbul 1960, IV, 2128-2129. Bursal

Mellifleri, stanbul 1333,1, 85. Akar, Mustafa,

uf Anlay, Ankara 1998. Develi, Hayati,Evliya

Gre 17. Yzyl Osmanlenzemeleri ve Uyumlar, Ankara 1995. Dikmen,

Yusuf mm Sinan Efendi", Erdem

Says-II), K/26, Ankara 1996, s.643-649.

Trkiir Bilgisi, Ankara 1983.Divane, Ktp.

a Erdem, Mehmet, Sinan mm ve Kutb'l-

erine

uz Eyll niversitesi lahiyat Fakltesi, zmir

s tezi. Erdem, O. Kmil,Divan, eyh Yusuf

niversitesi

Edebiyat Fakltesi Ktp., nr. 10422, mezuniyet

------ , Sinan mm Divan, stanbul 1976.


30/266

30

i Msr Dvn, Ankara 1998. Ekiz, Abdullah,

Ankara 1962. Erturul, smail Fenn, Vahdet-i

rabi, stanbul

me, stanbul 1935, IX, 280-281. Glpnarl,n Dilimize Geen Deyimler ve

1977. Hafz Hseyin Ayvansary, Vefeyt-

ye Ktp.,

75, vr. 46a. Harrzde Kemleddin,rzZrynM

elsiU't- tarik,

Fatih, nr. 432, III, vr. 130a-134a. Hseyin

-y Ebrr, Sleymaniye Ktp., Yazma/

V, 76. ilh Mecmuas, Mevlana Mzesi., nr. 1656, vr.

en", Haluk,Eski Trk Edebiyatnda Nazm

Bel, Bursa 1302, s. 188-192. Kam, Ferid,

1913. Kocatrk, Vasfi Mahir, Trk Edebiyat

0-481.

ji, Ankara 1968, s. 317-319.

debiyatnda ilk Mutasavvflar, Ankara 1984, s.

Ceml-Tatc, Mustafa, mm Sinan: Hayat ve

Kemal Edib, Osman ems Efendi Dvn'ndan

ma-i llhiyyt, Sleymaniye Ktp., Ali Nihat

Mehmed emseddin,Bursa Derghlar: Ydigr-e

Kara-Kadir Atlansoy), Bursa 1997, s. 519. Mu

Terimleri: Istlht- Edebiyye (haz. M.A.Yekta

Sara), stanbul 1996. : Muhammed Fuad Abd

Mu'cem'I- mfehres li-elfzi'/-

Kur'ni'l-Kerm, stanbul, ts.

Mustafa Lutf, Tuhfet'l-asrfi menkbi'l-Msr, Bur

Serdar,Arapa-Trke Szlk, stanbul, ts. Mstaki

Sdeddin,Mecellt'n-nisb fi'n-neseb ve'l-kn v

Sleymaniye Ktp., Halet Efendi, nr. 628, vr. 260a.

------,Meyihnme-i islm, Sleymaniye Ktp., Esa

vr. 5b-6a. Niyz-i Msr,Mawaidu'l-irfn:rfev. Sleyman

Ate), Ankara 1971. Onay, Ahmet Talt, Trk

Cemal Kurnaz), Ankara

1996. Sdk Vicdan, Tomar- Turuk- Aliyyede

stanbul

1338r./1341. Seyyid Muhammed Nr,Edeb

Msr Dvnerhi,

stanbul 1976. Sinan mm b. brahim er-Rmzmir Mill Ktp., nr.

2011/5,vr. 63b-74a.

Sleyman Fikr,Antalya Livas Trihi, stanbul 1338

eyh Mehmed Nazm, Heydiyyet'l-ihvn, , TY,

eyh Mehmed Efendi, ak'ik- Nu'mniyye ve Ze

fudal I(haz. Abdlkadir zcan), stanbul 1989/

Tam ve Tekmil Niyaz Divan, stanbul, ts. Tatc, Mus

Divn I:nceleme, Ankara 1990.


31/266

------ , "Elmall Bir Mutasavvfair: mm Sinan Halvet", Trk Dnyas

Aratrmalar, sy. 81, stanbul 1992, s. 1992, s. 179-188.

---- -, mm Sinan Halvet, Antalya/Elmall 1993.

------ , "Elmal

l

Bir Mutasavv

fair: mm Sinan Halvet",Edebiyattaneri, Ankara 1997, s. 193-217. Trke Yazma Divanlar Katalogu, I. Cilt: XII-XVI.

Asr, stanbul 1947,

nr. 61, s.153.

Trkiye Yazmalar Toplu Katalogu, 111/07, stanbul 1983, nr. 2031, s. 185. Uluda, Sleyman,

Tasavvuf Terimleri Szl, stanbul 1991.

------ , "Halvetiyye",DA, stanbul 1997, XV, 393-395.

nver, smail, "Asker",DA, stanbul 1991, III, 491-492.

Yurdren, brahim,Kaybolan Glgeler Niyazi Divan Aklamas, Ankara

1966.

31


32/266

METN

MfredFiltn Filtn Filtn Filn

Tevhd-i esmdan ald dersini mm Sinn

Vridt pertevinden erh olund bu Dvn*

Tevhid

1

Mefln Mefln Mefln Mefln

1 Talallh y hannn ki zta zevl olmazYce Sultn y Mennn nzle intikl olmaz

2 Zeh Sultn- alsn inyet issi MevlsnHem evllardan evlsn ki knhe hayl olmaz

3 Zeh evvelsin ey Hd viresin cmle murdSendr kaygu v d aa bir gayri hl olmaz

4 Ki sensin Vhid Kahhr bizi eyle saa sen yrNe var ne sou var ne sag u ne iml olmaz

5 Sanullh- alemsin rahmullh- erhamsinKermullh- ekremsin kemla misl olmaz

* Bu beyit Ede divana balarken mfred ad altnda, ve HPde 1. iirin

banda verilmi, Bde ise yer almamtr.

1 B 1b, E 37, HP 1b, 1b.

1 Yce: Zeh E / E nzli: nzle HP,

2als

n: Mevls

n E / Mevls

n: als

n E4 bizi eyle saa sen yr: bizi saa sen eyle yr HP / Ki: E / Bu beyit

Ede 10. beyitten sonradr.

32


33/266


34/266


35/266

2 Zhir btn saa hep muntazrBb- fazldan ider kll rec

3 Ey Kermallh Kuddss-selm

Vey Rahm Hlik- arz u sem

4 Mlikl-mlk-i hakyk ins cnAr u krs levh u kalem tahtel-ul

5 On sekiz bi leme sensin lhRzk hem hfzsn ey Hud

6 Sensin ol Cebbr- lem zl-cell

Kahr iderse yek nefs olur fen7 Cins misli yok nazri bir dah

ll mahbbu Muhammed Mustaf

8 Nr- vechiden an var eyledSevd an derdlere kldu dev

9 Azam-n bilinmeklik muhlerh olunup dile gelmez Kibriy

10 Geldi her kim leme her kim geleNr- vechiden olurlar in

11 Nr- zt kble kldu cnlaraBendesidr enbiy v evliy

12 Bahr- ztdan haber bilmekligeBulmad yol ger veli ger enbiy

13 Bahr- mutlak l-teayyn knh-i ztVasf olunmaz niedr ol H bek

14 Dem-be-dem dir tapua tbt ileykSecde klm pyie nr- am

15 Eyle olsa ibu remzi alayanEylemez bundan te n ir

12 enbiy: evliy , B, HP.

35


36/266

16 Bu Sinn mm temenn kldugPk ztdan hemn ancak rz

3

1 klar eglencesi ism-i zt y RabbenCnlarn dilencesi zikr-i zt y Rabben

2 Fazl kime beyn olur gizli rz tuyan olurAa kat ayn olur kef-i zt y Rabben

3 Ne gelmi ne gelesidr ne olmu ne olasdurNe bulmu ne bulasdur misl-i zt y Rabben

4 Halk og hakk bilmez ancalar rh arar bulmazDegmelere nasb olmaz vasl- zt y Rabben

5 Gerek erleri hldur gideni ugrar yoldurCmle leme toldur hsn-i zt y Rabben

6 Hr-i cinn sohbetine magrr olma devletineremezler lezzetine kurb- zt y Rabben

7 Cezb eylese kime seyrden eger giden eger irdenHergiz ayrlmaz nazardan resm-i zt y Rabben

8 Bahr- mugrkdur dalnmaz bu bahra gavvs bulnmazL-teayyndr bilinmez knh-i zt y Rabben

9 Bilen sensin ilmel-yakn gren sensin aynel-yaknBulan sensin hakkal-yakn bahr- zt y Rabben

10 Seni bildm diyen bilmez seni buldum diyen bulmazDile gelp erh olnmaz vasf- zt y Rabben

11 Bilmeyenler bildm sanur bulmayanlar buldum sanurGrmeyenler grdm sanur nr- zt y Rabben

16 temenn: tem E.

3 B 4a, E 60, HP 2b, 2b.

4ancalarda arar: ancalar rh arar .8 bar- mur: bar- mur , HP, B / bulnmaz: olnmaz E / knh-i :kevn-i , HP.

36


37/266

12 Ger enbiy ger evliy ger asfy ger etkyOldlar mazhar- zy vech-i zt y Rabben

13 Her kimi nru cezb ider ak yoln turmaz gder

Dim an ihrk ider ak- zt y Rabben

14 Sensin lemlerden gan ister bu cn senden seniAyrmasun cn u teni knh-i zt y Rabben

15 mm Sinn fazl ile gitmek dilerler ol ileSen mahrem eyled hele srr- zt y Rabben

4

Mefln Mefln Mefln Mefln

1 Mnezzeh zt bahrndan nedr mevcin klan peydYa ol dery-y mutlakdan nedr evvel olan peyd

2 Ki zt l-teayynden haber sormak degl manAnu sr- feyzinden haber virsn bilen peyd

3 n ol ummn- azamdan klupdur nr ol cmi

Haberdr ol kim ol nrdan ne cevherdr olan peyd

4 Budur ol yce nr- zt klan cmle sft mtNe hlik old ne mahlk nedr bundan gelen peyd

5 Nedr ol zt- aldan rz taleb klan evvelAa hkm eyleyen srran rz emrin klan peyd

6 Ki yan isteye irz bilinmeklk-durur al

Ki oldur ahsen ekber iden irfn klan peyd

7 Amn ilmini evvel ne srdur eyleyen ihyNe keyfiyyet kemlidr kim anda cem olan peyd

8 Sft bahsini evvel kadm dinilen oldurHakyk andan olmudur ne kim geldi gelen peyd

14cn u teni: cndan cn

B: senden cn

E / knh: kfr E.4 B 5a, E 97, HP 2b, 3b.

6 iden: adn E.

37


38/266

9 Gelp irfn diler insn ola zhir nihn ihsnKi ol nru zysndan hakyklar klan peyd

10 Nedr ol nr- kand-ile gelen ol nr- cmiden

Ki ill h kelmyla ezel mahlk olan peyd

11 Sinn mm hakykda kim anu pertevindendrPes ol burhn- aldur an herdem klan peyd

5

1 Ey cmle halk maksdAl glmi senden yaaEy klli eyi mevcdAl glmi senden yaa

2 Budur yregm yresiGitmedi yzm karasEy b-reler resiAl glmi senden yaa

3 Nefs elinden vreyimHrs elinden b-reyim

Gayr kime yalvaraymAl glmi senden yaa

4 Kurtar nefsi belsndanCn bu lutf bula senden

Nola ihsn ola sendenAl glmi senden yaa

5 Elim saa irmeklige

Gzm seni grmekligeTapua yz srmekligeAl glmi senden yaa

6 Nefsi meyine kanmasnFirkat odna yanmasnMsivya aldanmasnAl glmi senden yaa

11 ayda: aydan B / aldur: aldan B.5 B 5b, E 57, HP 3b, 4b.

38


39/266

7 Dim sen ol dilde szmSeni fikreylesn zmGayrya bakmasun gzmAl glmi senden yaa

8 Mustafn minnetineMurtazn himmetineol birligi hurmetineAl glmi senden yaa

9 Gzlerimi giryn eyleHem cigerim biryn eyleEsrra hayrn eyle

Al glmi senden yaa

10 Evliylar hurmetineEnbiylar izzetineMukarrebler kurbetineAl glmi senden yaa

11 Aka yolda olmagaDerdie dilda olmagaSrra hlda olmagaAl glmi senden yaa

12 Ey keremler kn hvceSensin ycelerden yceAyrlmasun bir zerreceAl glmi senden yaa

13 mm Sinn dir YaradanGtr perdeyi aradan

Kurtar beni bu yaradanAl glmi senden yaa

9 beyit Bde ve Ede 10. beyitten sonra gelmi / hem cigerim: cigerimi ,

HP / Esrr

a: Esrr-

la B, HP.12 ycelerden: bu cnlardan B.

13 gtr: aldur B.

39


40/266

6

Filtn Filtn Filtn Filn

1 Ey baa dermn soran derdi haber vir sen baa

Dst yolnda cn viren merdi haber vir sen baa

2 Ayn n kf iinde grdgm seyrn- HAyn- vuslat harfi kim grdi haber vir sen baa

3 Kmil insn yolnda cn kurbn itmedenSohbet-i Sultna kim irdi haber vir sen baa

4 Kimdr ol hn yolnda var varndan vaz gelen

Akna fermn olan ferdi haber vir sen baa

5 Ehl-i derdi tapusnda zr u giryn olmadnDevlet-i Hak devri kim srdi haber vir sen baa

6 Kul gerek sultn nde kulluga bel baglayaOl mbrek bba kim girdi haber vir sen baa

7 Bu Sinn mm olupdur bb- ak bendesi

Ol kapudan an

kim

rd

haber vir sen baa

7

Mstefiln Mstefiln Mstefiln Mstefiln

1 Pirm azzm b-saf seyrna gelmiem saaMazhar- zt- Mustaf sultna gelmiem saa

2 Ey knt kenzi mazhar tlib-i hakk rehberi

Ey mridleri serveri ihsna gelmiem saa

3 Ey kn- ilm irfnm mazhar- srr- Sbhnmderise kabl cnm kurbna gelmiem saa

4 el-Mminne l-yemt hayy beksn b-vcdSundum saa elimi tut Lokmna gelmiem saa

6B 6b, E 70, HP 3a, 5a.4 n: suln B.

7 B 7a, E 156, HP 3b, 5b.

40


41/266

5 Zhir tenim btn cnm dndm saa kll ynmKalmad zann u gmnm imna gelmiem saa

6 Yand ciger old kebb dilerem ola feth-i bb

N itmege b- hayt mestne gelmiem saa

7 Yzler srben aglayu himmetie bel baglayuKatre oluban aglayu ummna gelmiem saa

8 rgirmege mahbbna tlibleri matlbnaEmrz- kalbi bbna dermna gelmiem saa

9 Girdm bu ak bzrna komaz bu gnm yarna

Yanmaga derdi nr

na pervne gelmiem saa

10 Ol knt kenzi bulmaga srra rif olmagalm-i lednn bilmege irfna gelmiem saa

11 Ben bilmezem ahvlimi bulmaga togr yolmB-reyem tut elimi dvne gelmiem saa

12 Bulmaga vasl- yrimi kodum nms u rmrgirmege katrm krbna gelmiem saa

13 mm Sinn eydr prim artd benm h u zrmEnvr gzler gzlerim sbhna gelmiem saa

8


1 Gel, bu ilm-i kle kalma bk kalmaz ol saa

Kesb kr olmaynca re klmaz ol saa

2 Fn dil tesbhi koya hlet-i nezinde bilHem gerekdr ol zamnda bir dern dil saa

8 mabbna: malbna E / matlbna: mabbna E.9 bu a: a E.13

h u zr

m: h

m zr

m HP, .8 B 8a, E 92, HP 4a, 6b.

2 Dil-i fn tesbini sehv ider nezinde dil E.

41


42/266

3 Kend zum-i ilmi ile menzile irmez kiiVar ara bir kmil er kim sal vire yol saa

4 Fkh feriz ilm-i mdur m-ile hs olma kim

Hsl harca vef klmaz ake v hem pul saa

5 Bir amel kl kim bu gn grmeyesin yevml-hisbYohsa yarn yar klmaz lrise bil saa

6 Meskenet bbnda ba top idp atmak gerekKim ki bugz u gaybet herze klursa gel saa

7 Kibr-ile r ider ise ciz-i b-resin

Ger tutalum cmle lem bende v hep kul saa8 Alama el sundugudan girmeyiser elie

Sanmadugudan gelr ksmet tevekkl kl saa

9 klsa evliyn katrndan kalma kimHey neler kla harm krbndan kalsaa

10 Kanol kim kmil-i dn sanurd kendniGer sorarlarsa ne kldu gedi bunca yl saa

11 Ucb idp riflere ba egmege r eylemekl-sa ibu szler az degldr al saa

12 Hey l misin uyur msn uyan a gziGfil olma gfil olma gr ne syler dil saa

13 Ey Sinn mm bu pendi ger klursa kendelem-i vahdet ilinden gliserdr gl saa

9

1 Tal nh Rabbi ey HudTecell zth hakk fil-bed

3 al vire: diy vire , HP, B.4 : m E / ae v hem pul saa: lrise bil saa , E, HP [vezin!].5 kim bugn: kim yarn E / lrise bil saa: ae v hem pul saa , E,

HP.12 l misin uyur msn: uyur msn uyur msn E.

9 B 9a, E 98, HP 3a, 7a.

42


43/266


44/266

2 Sensin Alm Evvel lh sensin hakm ol PdihSenden gelr ey ulu h sad hezrn derde if

3 Hergiz bu mihnet-hnede gamdan hals olmaz gl

Sen Sultna iren bulur yz bi nice zevk u saf

4 Ehl ayl kll baa fehm eyledm dmnmSenden har bir kimseden bulmamam hergiz vef

5 Her kim hayli derdine ugramad glmez giderVasl arbndan ien duymadlar cevr cef

6 Dergha dutdum yzi rahmetie adum gzi

mmet dey aa bizi ol maden-i s

dk u saf7 mm Sinn ey Hud eyleme kapudan cd

Klsun cn saa fed aldanmasn kur lafa

2ol: B.3 bulur: .

4 dmnm: dmen imi .

44


45/266

11

1 lh vir bize ak pvBe-hakk-ven-necmi iz hev

2 Dah fazl bize eyle kulaguzBe-hakk-shbkm ve m gav

3 Dah zikrii nutk eyle dilimeBe-hakk-m yantku anil-hev

4 Uyar hubb ergn cn evindeBe-hakk- yet-i eddl-kuv

5 Gtr gaflet nikbn bu gzmdenHrmetiyn z-mirratin festev

6 Cemliden gtr zulmet hicbnY lh be-hakk-aristev

7 Fen-ender-fen ile yoludaBe-hakk- y Gan dem havv

8 Bize vasl arbndan kl ihsnArada perde olmasun msiv

9 Egeri klmam ben ok hatlarAtlar eyle sen ey lutf rev

11 B 9b, E 98, HP 4a, 7b.

1 a: a E.

45


46/266

10 Yauldum togr varmadum yolumard beni hrs u nefs hev

11 Bize tevhd tevfik

refk itHudy ola kim bu crmi sava

12 Sgndum sundum al elimiBeni tutmasun bls ag ava

13 u gnde cem ola dstlar katuaDidrme sen bizi anlara yuva

14 Ulular yirine vardukda bizehabbi kapusnda eyle yuva

15 Be-hakk- sre-i el-hamd lillhBe-hakk-h- merdn tutd liv

16 Sinn mm kulu aglar kapudaDiler her drl bir derdine dev

17 Akar gzlerini yzinde ay

Ayrlmaz kapuda aglar b-nev

10 hr u nefs : nefs r B.12 tutmasun: tutmdur B, E (fark olarak).

46


47/266

12


1 Gel efat kl dzr grem y Mustaf

Boynum egben nazarda turam y Mustaf

2 Sen [ki] Ysuf Msra sultn ben Zelhyam bugnY ne vaktin nr- vasla irem y Mustaf

3 Blblem ak elinden eylerem h u fignVahdeti bgnda glleri direm y Mustaf

4 Hb cemli emine pervneyem ey lutf ok

Grsem envr zrm arturam y Mustaf

5 Ak derdi cna pr-tb eyledi bir zerreceGelmiem meydn- aka Mansram y Mustaf

6 Kef klsa srr-la cna lednn ilminiNiedr klara gsterem y Mustaf

7 Cn u dil dir ak-ile leme rsvy olam

Nms u r

m iesin ben s

ram y Mustaf

8 Glmi yagmalad derdi beni kld fenHer kimi grse gzm seni soram y Mustaf

9 Halk- lem hlini her birini var bir iiRz u leyl her dem iim ben direm y Mustaf

10 Yz karalgndan har armaganum yok saaCn u dil her dem saa ider kerem y Mustaf

11 Leyl yz hasretinden kalmad sabr u karrMecnn oluban yoluda ben turam y Mustaf

12 Cn fed olsun cihn h begi berri yoluaKala-i gevher-nignden umaram y Mustaf

12 B 64b, E 40, 56b.

7dil dir: dilden B /

ram:

yam , B / Bde vezin tutmuyor.9 birini: birine / rz u leyl: rz leyl E / direm: grem .

10 yo saa: yo-durur B.

47


48/266

13 Derdi urd yregime erha erha yaralarSen efat merheminden vir saram y Mustaf

14 r- yri zevkn kef ideliden cnma

Srlarna ok senlar iderem y Mustaf

15 zzet-i lutfudan irdi cn sen esrraKimse bilmez kim bu dil ne sylerem y Mustaf

16 Himmet ile d cihn bgna bend olmayamMenzilm saa irinceydek srem y Mustaf

17 Dir Sinn mm kaan kim vsl ola cn saa

D cihn zevk

baa olsun harm y Mustaf

15 cn: / kim: ki B.17 kim: ki .

48


49/266

13


1 Ey mrvvet madeni shib-velyet Murtaz

Vey Hudn arslan ayn- hidyet Murtaz

2 hak resli Fahr-i lem nr- vhid dir saaHel et geldi sen nda yet Murtaz

3 Ol ki kudret kandilinde vhidn min nr ikenCibrile mrid oldu buld rhat Murtaz

4 Fehm olnd evvel hr uylan kimdr ne gam

Senden old isn aer nev-i immet Murtaz

5 Senden irdi rife aynel-yakn hakkal-yaknEvliylar serveri shib-emnet Murtaz

6 Bb sensin cmle ilmi ehri h- MustafKenz-i azam kapusn buld cemat Murtaz

7 Kim yaman sanursa saa sen aa kldu at

Sen keremler kn

s

n ehl-i sehvet Murtaz8 Mnkir olan hazretie bulmaysardur hals

Saa menn diyen buld selmet Murtaz

9 Hayf ola hakdan hakir ola m hergiz nectKim ki sen sultna klmad itat Murtaz

10 Srruke srrbuyurdna HayrlbeerKnt kenzi mazhar ehl-i sadet Murtaz

11 Grmedigm Tarya tapman did hakdur szSenden artuk kim kla hakka itat Murtaz

12 Y Al Ebl-Hasansn hem hseyn-i KerbelDrr cevher madeni ehl-i ehdet Murtaz

13 B 58a, E 120, HP 45b, 51a.

1 Ey mrvvet: Ol velyet B.

49


50/266


51/266

14

1 Zhid benm aka yr oldugum mdur hatAk-la yoklug kr kldugum mdur hat

2 n buyurd ol Resl mt kable en-temtlmezden ak-la ldgm midr hat

3 Ben bu mlke gelmeden r anasr olmadanAslmdag ummna taldugum mdur hat

4 Gep akdan karadan istedigm YaradanMsivy aradan sildgm midr hat

5 Dilimdeki zikrimi kalbimdeki fikrimiMansini zmde buldugum mdur hat

6 Grdm vcd ilinde Kurn okur dilindeTfl-i man dersini bildgm midr hat

7 luban derd-ile h dilimdeki ol lhSaltanat tahtnda h oldugum mdur hat

8 Bir kiini yzinden bi kiiye lutf olurAncak gl psn sildgm midr hat

9 mm Sinn dir hvce fikrim bu irte giceAk-la cn mirca saldugum mdur hat

B

15Filtn Filtn Filtn Filn

1 Ey dilr derdi ile eyleyen bagrn kebbKan sen gzleride katre katre kanl b

14B 59b, E 97, HP 4b, 52b.6 Grdm: Gr kim B.

15 B 10a, E 91, HP 5b, 8a.

51


52/266

2 Kan sende rz u leyl dem-be-dem h u fignTende cn dah frig oturup oldu metb

3 Kim ki bu ak bahrn gavvsdur ey pr-hner

Tenedr kim sanki hergiz bulmad bir katre b

4 Derd odna yanmag gel pe kl sen cnaOla kim gide aradan ref ola kll hicb

5 Aka hem-rh ol heme dileme kimse ninOl Gn Ferd lbdan semie ire hitb

6 Her nefes kim alduguca zikr tesbh eylegil

Kim bu mri hebya zyi isrf etme tb7 Bu kanat cbbesinden key sakn karma ba

Gfil olma aldar avlar seni de iyner tolb

8 Bu fen bgnda bga urma zinhr ziGr glistn illerinde alma v ayva nnb

9 Kl musaff kalbii tevhd esm nr-lansna lyk dimezler kim kalaysz olsa kap

10 Ger olasn mr iinde sen de brhm Hallanda kim vrn gller var ise var an yap

11 bls-i nefse uyarsa bil cehennemdr yeriTurma anlaru yolnda varma kim ardnca sap

12 Zhidi ilm amelden istegi bil gayrdurTt gibi kanda irmez cfe yir ancak kilb

13 Evliyn ayag tozndan ayrma yziiGfil olma kim o yzden ola saa feth-i bb

14 Tur erenler hdmetinde himmete ol muntazrGr kaan pertb iderse alma gibi an kap

2 an: anda / sende: senden E, HP.

9beytin 1. m

sra

E'de yledir: Tevd esm nr

yla

l muaffalbii / nsna: Nimete B, HP, / olsa: ola B, HP, / ly: lyu E.12 istegi bil: esdgi yil E.

52


53/266


54/266

3 erler klar b- haytHayy olur kalbinde cmle memtVisli daln kand- nebt

Bal

da bir dah

h var m

y Rab4 Cihn kimseye yokdur vefs

Fahrdur ka yri cefsCemli zlfini dd u safsTelide bir dah h var m y Rab

5 Kimi dny ister kimisi hrZhid dir cenneti bg glzrAka yr olan av u ikrlda bir dah h var m y Rab

6 N iden meyiden bezm-i ezeliGetrdi sonda cmle kemliEnel-haksyleden zt zllDoluda bir dah h var m y Rab

7 Budur dir klar ak ninKnt kenze mazhar ider insn

Dzru bgn verd reyhnGlde bir dah h var m y Rab

8 Ezelden inkrdurblsi iiAnu-n tamuda kaynaya baAka l diyeni telbs kumaTalda bir dah h var m y Rab

9 Her kime zerrece ak ulaa

Sadet tcdur kondug baaTlii Mustaf nrna deFlda bir dah h var m y Rab

10 Kim ki fed kla yoluda cnBulupdur srr-la drr-i manSen mahabbeti genc-i nihnMlda bir dah var m h y Rab

7 budur dir klar: budur lara HP.10 srrla: srra .

54


55/266

11 Zr ider derd-ile yregi yaraMeger fazl ola derdine reSinn mmleyin hi yzi karaKulu da bir dah var m h y Rab

17

1 Ey pdihm kl nazarVech-i zt hakk y RabCn vasl senden umarHsn-i zt hakk y Rab

2 Benim iim dim hat

Seni ii dim atEyleme vasldan cdSrr- zt hakk y Rab

3 klar bulduklarDp gavvs olduklarzin yav klduklarBahr- zt hakk y Rab

4 y bizi yokdan var idenKurtar bizi mekkredenlemleri envr iden

Nr- zt hakk y Rab

5 Ey keremler kn hvceBiz ednyuz eyle yceMuhammed kup mircaVasl- zt hakk y Rab

6 Y lh sen kl reUladur bizi sen yreSr ilinde riflereKurb- zt hakk y Rab

7 Kmillerden ird olanGllerde bnyd olanCmle dillerde yd olansm-i zt hakk y Rab

17 B 12a, E 100, HP 5a, 10a.

55


56/266

8 Er-zdeni pr-zdeniSrrndaki sr-zdeniVar iinde var-zdeniVar zt hakk y Rab

9 zuhrni MazharniCn iinde cnlarnrdgi sen dildrnAk- zt hakk y Rab

10 Eyle fen-ender-fenBuldur bek-ender-bekHakkat kn- at

Bahr-

zt

hakk

y Rab11 Enbiyn evliyn

Virmedkleri ninL-teayyn olan senKnh-i zt hakk y Rab

12 mm Sinn kulu cnGrmek diler ayn seniMahrm eyleme gel anAyn-i zt hakk y Rab

T

18

1 Dilerse gzimi giryn iden dstDilerse bagrm biryn iden dstDilerse hk-ile yeksn iden dst

Dilerse lutf-la ihsn iden dst

8 beyit B ve HPde:

Er-zd ne ki ser-zd ne ki srrndaki sr-zd ne ki

Var iinde var-zdeni var

t

a

y Rab18 B 12b, E 101, HP 6a, 10b.

1 Bde ilk iki dizeyle son iki dize yer deitirmi.

56


57/266


58/266


59/266

S

19

Filtn Filtn Filtn Filn1 Ey Hud lutf eylegil kahrdan ey hak el-gysHer zamn u her sat fil-i mutlak el-gys

2 Gn gibi ikresin riflere aynel-yaknEhl-i tugyn zinde kahr- mlhak el-gys

3 Bi-nin u l-mekn srrnda pinhn olmayanBulmaya seyr-i maallh srrn el-hak el-gys

4 Ehl-i aka hil olmaz lem-i kevn meknH azbdur ill akdan frig olmak el-gys

5 Bu Sinn mm zafe irmesn hm senitmesn hasret-i hicrn an igrk el-gys

DL

201 Ey cnlara cn sultn

Umar cn senden istimddYoluda varum olsun fnDiler cn senden istimdd

2 Fen bulsa kamu evldDah b v hem ecddHemn budur saa ferydUmar cn senden istimdd

3 Ne savm ne saltm varNe hacc ne zektm varNe kadr ne bertm varDiler cn senden istimdd

19B 13a, E 101, HP 6b, 11a.

20 B 13b, E 103, HP 6b, 11b.

1 can senden: senden cn B.

59


60/266

4 Elim bodur yzm karaAnu-n oldum vreBu derde eylegil reUmar cn senden istimdd

5 alab ba hakk-nGzini ya hakk-ni v da hakk-nDiler cn senden istimdd

6 Egeri men hat kldumBilrem yolda yaldumTapua yalvaru geldm

Umar cn senden istimdd

7 Dilimde devr ider virdiKi mtkyam ol ferdiBize dermn yiter derdiDiler cn senden istimdd

8 Gerekmez lem-i fnGerekmez kfr mnGereksin cn cnnUmar cn senden istimdd

9 Sinn mm umar ey cnOlasn srrna mihmn

Nola ger idesin ihsnDiler cn senden istimdd

21

Filtn Filtn Filtn Filn1 Pdihm derde ddm baa bir dermn meded

Derde dermn issi mrvet shibi sultn meded

2 resizem tkatm kalmad kaldum h u zrHazretiden uma geldm lutf-la ihsn meded

5ii v da

: ii hem a

B.6 bilrem: bilrven B.

21 B 14a, E 104, HP 7a, 12a.

60


61/266


62/266

5 Ten fndr eyle fen hergiz koma nefse binGir btn esrrna ilm-i lednden al haber

6 Ol maden-i sdk u saf yan Muhammed Mustaf

Geldi cihna h saf buld m andan al haber

7 Gaflet seni yglamasun drl sret baglamasnCn mlkn taglamasun cism btndan al haber

8 Nefse cna olan kuv vahdet bulursa h revBudur slk-i mnteh ins-ile cnden al haber

9 Ey tlib-i vahdet olan Rahmnna rz klan

Gel hazrete vuslat bulan mm Sinndan al haber

23


1 Ey gl bgnesin sen senden oldu b-haberU yaluz kalasn krbndan oldu b-haber

2 Bu cihn nakna n sen seni kldu fed

lem-i asliyyede Rahmndan oldu b-haber

3 Dem-be-dem nefsi divine bende v b-resinGr saa mihmn olan sultndan oldu b-haber

4 Sen meger mri yellere virp kldu hebHak yolna zikr-ile dur andan oldu b-haber

5 Nice serh eyledi gr seni bls scsi

Akarb

n n iden hayrndan oldu b-haber6 Mihnet-ile bu fenda cna kldu cef

Dst iline srr-la seyrndan oldu b-haber

7 Ba bend eyled bir ahra hayvn gibiBlbl glzrdegi zevkndan oldu b-haber

23 B 15b, E 103, HP 7b, 13a.

6 cna: kende , B.

62


63/266

8 Sen bu nefsi zulmetinden kaldu u hr u zellEy dirg derdie dermndan oldu b-haber

9 Hey utanmaz nie bir gafletdesin bir dem uyan

Hak Tal emrine fermndan oldu b-haber

10 stemed rz u leyl derdii dermnnFursat elde iken Lokmndan oldu b-haber

11 Uydu irdna nefsi sen meger hanns-laleme rahmet klan Rahmndan oldu b-haber

12 Bu Sinn mm zafi h idp agladug

ol saa yol gsteren Burhndan oldu b-haber

24


1 Ey vcdu akna fermn iden PerverdigrAkn irfnna burhn iden Perverdigr

2 Knt kenzi srrzhr olmadan pinhniken

Nr- vechin Ahmedine cn iden Perverdigr

3 Hem buyurdu nna levlke levlkol cnMustafy cmleye cnn iden Perverdigr

4 hidim kldum ahdet hak Muhammeddr ReslMucizt yeti Kurn iden Perverdigr

5 Hikmeti levhine baksam aklm olur trumr

Od u su toprag u yel insn iden Perverdigr6 Cmle lem dest-gridr habbi b-gmn

Enbiylar serveri sultn iden Perverdigr

7 Ol didi ben ehr-i ilmm kapusdur MurtazEvliy ser-emesin merdn iden Perverdigr

24 B 16b, HP 7b, 13b.

7 apusdur: apusnda B.

63


64/266

8 Ancalar ak yolnda cn u ba terk eylediMeskeni derd bel meydn iden Perverdigr

9 Hasretiden h idp nln iderler her seher

k gzlerini giryn iden Perverdigr

10 Vuslat peymnesinden imeyen b-gnedrSrrn rifleri seyrn iden Perverdigr

11 Geri klmdur Sinn mm hatlar b-mrEy haty lutfla pinhn iden Perverdigr

8 ancalar: niceler B.

64


65/266

25


1 Mye evvel Mustafya Hlik ihsndur

Cibriil itdi ed n-kim ezelden cndur

2 O dah bil haydar- Kerrra telkn eylediEvliyn serfirz hem r-i Yezdndur

3 Ol dah bil hasan- Basrye telkn eylediZhiri btn mamr prleri burhndur

4 Ol dah n habb-i Acemye telkn eyledi

Anu-in dem-be-dem zikr itdgi Sbhndur

5 Ol dah bil Hvce-i Dvda telkn eylediAnu-in cn ba Hlik fermndur

6 Ol dah n Marf- Kerhye telkn eylediAnu-in bi-nin u l-mekn seyrndur

7 Ol dah bil kim eyh Sekatye telkn eyledi

Anu-in k

ld

ird irdgi gufrn

dur

8 Ol dah Cneyd-i Muhammede telkn eylediAnu-in zikr-i hsul-hsla ol gandr

9 Ol dah Mmd- Dneverye telkn eylediAnu-in myeni crasn mestndur

10 Ol dah bil Hvce-i Muhammede telkn eylediAnu-in t ebed ol lem-i rabbndr

11 Ol dah bil an Vahyddne telkn eylediAnu-in ilm-i srdan irdgi Deyyndur

25 B 17a, E 41, HP 8a, 14b.

1 ezelden: evvelden E.

3 asan: E.7 bil kim ey Seaye: Seriyys-Seaye B, Serr-i Seat HP, Srr-

Seat .8 Cneyd-i Muammede: Cneyd-i Baddye: , B, HP.9 Mmd- Dneveriye: vce-i Mmddne E.

65


66/266


67/266

24 Ol dah bil kim Pr-i Mevlya telkn eylediAnu-in ilm-i zhir ilm-i btn kndur

25 Ol dah Tcddn Kaysarye telkn eyledi

Anu-in ilm-i srr ilm-i hak pinhndur26 Ol dah Aliyyddn Uka telkn eyledi

Anu-in asr- lem derdleri dermndur

27 Ol dah fehm-ile emsddne telkn eylediAnu-in bu tarkat ehlini merdndur

28 Ol dah Vehhb- Elmaluya telkn eylediAnu-in ol Muhammed nrn mihmndur

29 Ol dah bil an Eroglna telkn eylediAnu-in zt- hakda irdgi Rahmndur

30 Ol dah bil kim Sinn mmye telkn eylediAnu-in kurlan sdklar meydndur*

31 Cmlesini rhna bi bi tahyyt u selmtlib-i hak olana himmetleri erzndur

26

23 Bde 23. beyitle 24 beyit yer deitirmi.

24 Pr Mevlya: Pr Mevlnya B, Pr Monlaya E / ilm-i hir ilm-i bn :ilm-i bn ilm-i hir E.

25 ilm-i srr ilm-i a pinhndur: ilm-i hir ilm-i btn kndur B,ilm-i srra ilm-i Haa pinhndur E.

26 Ua: Uye , HP.* 30-31 beyitler arasnda ve HP'de u beyitler de bulunmaktadr:

Ol da bil ol Sleymna teln eyledi

libne irien bu tevdi feyndur

Ol da bil ol yye teln eyledi

Keret ire seyr ilinde seyr iden r-ndur

30-31 beyitler arasnda B'de u beyitler de bulunmaktadr:

Ol da bil ol Sleymna teln eyledi

libne irien bu tevdi feyndur

Ol da Seyyid Ali Himye teln eyledi

Keret ire cm- vadet feyini andur

Ol da bil ol yye teln eyledi

Keret ire seyr ilinde seyr iden r-ndur

Ol daeyh Muammed Ispartavye teln eyledi

Anu-in libne undu skkrdur

Ol daeybrhm Elmalya teln eyledi

Ehl-i uzlet ehl-i vadet a-la bzrdur

67


68/266


1 Y lh vahdeti bir haddi yok ummn mdurY kulum sen geldg yol her kula sn mdur

2 Y lh dr- izzet dinilen menzil nedrKldgm saa hidyet herkese ihsn mdur

3 Pdihm resizler derdine dermn nedrAlama akm benm her dertsze dermn mdur

4 Pdihm her kuluda yok mdur ilm kemlSakla rz, hereye ben virdgm irfn mdur

5 Lutf idp her kula k

lsa vasl

ihsn nolaAma bu srr sakn her grdg insn mdur

6 Mustafn hurmetiyn eyleme senden cdGam yime sen her kii baa ulu burhn mdur

7 Vir Sinn mmye sen bir togr yol derghaFazl olmasa yolumda kurdug erkn mdur

27

1 Kevn mekndan geeniMenzili arullh olurYokluk meyinden ieniVarlg kenzullh olur

2 Her kim ki ister yrnBraksn elden varnGren dostu dizrn

Bugn fen-fillh olur

3 ren fakr tammnaKanar vuslat cmnaFen-fillh makmnaUlaan mahvullh olur

26B 19b, E 82, HP 8b, 16b.3 HP.

27 B 20a, E 93, HP 8b, 16b.

68


69/266

4 Her kim ki terk-i cn olurBir cnna bi cn olur

Nefsini fehm eyler bilrHem rif-i billh olur

5 Berzah ilini fetiPr-nr olurekvetiklar ziyretiOldur ki beytullh olur

6 Bulan bu ak dadnKef eyler ilm-i btnMukarreb eyler adn

Hl-ile ehlullh olur7 Maksdmuz den soa

Budur ki dirm ben saaSrdur seni viren aaTevhd-i ztullh olur

8 lm irfn olur sziSrr- Furkn olur ziHer kande kim bakar gziAyn-i kudretullh olur

9 Bilmez olur soln sagnSeyrn ider dstu bgnAnca tuyar cn kulagnHtb- srrullh olur

10 B-nindur soyladgL-mekndur yayladg

Dim dilde syledigiOl knt kenzullh olur

11 Kanda kim var hak meydnAlmayalar degme cnZir ki her cn mlknsanma ki akullh olur

4olur:

lur , B, HP / alur: olur , B, HP / hem: .7 dirm: direm , HP.9 Seyrn ider dstn bn bilmez olur oln an , B, HP.

69


70/266


71/266

28


1 Gel ber ey l-mekn ehrinde klan seyr-i yrN-murd ol d-cihn nakna klma nazar

2 Meyl idp mlk-i Sleymna rag olma ehT ki dildr illerinde olmayasn hr u zr

3 Gfil olma kl hazer bunda giriftr olmadanD-cihn lezzetinde ak-la eyle firr

4 Ger dilerse kim bulasn anda sen drs-selmGel fendan fen ol gel fen kl ihtiyr

5 Gam yime drl-beln mihnetinden frig olEyleme hergiz karr kim bulna drl-karr

6 Gir bel meydnna gel yoklug eyle kablT varup seyr-i maallh seyrine ire bzr

7 Ak- derdi iddetinden frig olma ey glT visl-i nevrzndan ala yevml-bahr

8 Baglayupdur on sekiz bi lemi bendindesinZt- ak-la seni sen avlayup eyle ikr

9 Hey ecel peymnesinden sunmadn arh u felekGfil olma gfil olma gz a cn uyar

10 Cm cnn elinden n umarsa ak-laBa meydna koyup cn fed kl yri var

11 Her kime cnn gerekse cnna agyr olurBil cihndan gemeg-ile kimse bulmaz vasl- yr

12 Kanol dny sarynda getr kimdr bulanAkl u cndan gemeden kim bulsardur bahtiyr

28 B 21a, E 45, HP 9a, 17b.

2 olmayasn: almayasn , B, HP.5

drl-bel: dr-

bel , HP.10 umarsa: iderse B.

11 gemegile: gemeyince B.

71


72/266


73/266


74/266

31

Filtn Filtn Filtn Filn (Faln)

1 Hasta-diller derdini dermn akullhdur

ol gller sdkn mn akullhdur

2 L diyen ill dimez evvel bzrda ala kimHem muvahhid mmini burhn akullhdur

3 L-mekn derysna bahr olan klarHer kelm gevher-i irfn akullhdur

4 ayret-ile gayr-i hakdan saklayan dil mlkn

Hikmet-ile her nefes mihmn akullhdur

5 Cm- vuslat erbetin n eyleyenden al haberEhl-i vahdet hamrn dkkn akullhdur

6 h idp agladugndan alama lf gzfEhl-i derdi cnn cnn akullhdur

7 Bu Sinn mmyi siz bende-i agyr alama

Zhir bt

n anu sultn

akullhdur

31B 23a, E 47, 19b.1 1-7: aullhdur: aullh-durur B.

2 ala kim: aladum .

74


75/266

32


1 N idelden cm- ak cnmuz mestnedr

rdgi esrr srr lemi rahmnedr

2 Ol arb kim bugn ak elinden idi cnT ezel bezm-i elesti kurdug meyhnedr

3 rip cn blblini mest hayrn olduglem-i asliyyeden ol grdgi reyhnedr

4 Hamd lillh hak bugn hakkal-yakndan ad rz

Grdgi cn ezelden bakdug seyrnedr

5 Ol hakkat ehrine sultn olan cnneyeBu vcdum kafesi ancak misfirhnedr

6 rmeyen bilmez benm ak-la gavvs oldugumTevhd-i zt-lh dinilen ummnedr

7 Zhd takv menzilinden gedi cn eyler ved

Vardug

dr [ol] enel-haksyleyen meydnedr8 Bu fen mlknde aka cn virp ba oynadan

k ahvli srrn kim bilr merdnedr

9 sm-i azam akna zikrinde vuslat buldugumHayy Bk zt- al pk olan sbhnedr

10 Ak alup benden beni ztnda kurbn itdgiki lem emrine fermn olan sultnedr

11 htiyrmla degldr bu dili erh itdgiNutk- Rahmndur cesed aa bugn berhnedr

12 Bu harb olm gl cn u cihn terk eyleypOl hakkat emine par par yanan pervnedr

32 B 23b, E 105, HP 11b, 20a.

1 1-3: HP.4

rz: bb , B, HP.8 oynadan: oynayan , HP.

12 yanan: yanar , HP.

75


76/266

13 Vahdeti envrna gark oldugndan ak-laDah akla gelmedi mm Sinn divnedr

33


1 k hlin sorarsa tevhdi hammrdurN ider ak arbn d cihndan fardur

2 Girmez anu semine hi kimseni efsnesiCn kulagndan gelen ol hlik gftrdur

3 Var-la yr olmak ister kim ki yok olmak gerek

Srr- kenzullha iren d cihn deyyrdur

4 Ala srdan kim erat kapusnda evliyyle bil kn- hakkat bahrn gftrdur

5 Zhid gel rife ba egmege r eylemeB-nin u l-mekn bzrn tccrdur

6 L diyen ill dimez tevhd-i zt nrna

Mezheb-i cn sandug tlibleri efkrdur

7 Sen bu srdan zhd-ile alamazsn zhidCn virp cnn bulmak k ol krdur

8 Biz fen-ender-fen oldugumuz ta gelmesnCnmz ol knt kenzi mazharn yrdur

9 Kim cihn varlgn dilden ter eyler bugn

An

hayrn eyleyen bu vuslat

envr

dur10 Ol ki Bagdd enel-haksyleyen Mansr gr

Dsta kurbn eylemek cn k h krdur

11 Ey cehennem korkusndan ns gam-nk eyleyenBizi yokdan var iden lemleri Settrdur

13gelmedi: geldi , HP

33 B 24b, E 105, HP 12a, 21a.

8 maharn: mahardur E.

76


77/266

12 Neylesn rif cihn nakn hem zevknL-mekn gevherin alup satar tccrdur

13 Soradan irmi degldr devlete mm Sinn

T ezel kl bel bzrn attrdur

12 atar: atan B.

77


78/266

34


1 Blbl ise gel ber nr- glistn bundadur

k ise hem dah verd-ile reyhn bundadur

2 tlibi efsne sanmn bagrn k itdgiPdih her nazar bakdug seyrn bundadur

3 Sret-i cismnye klma nazar gir ierHak Tal gdgi ahsen-i insn bundadur

4 Zhid dersi sen harf hurfu bahsdur

Drt kitb manisi yt- Kurn bundadur

5 lm-i hikmetden lednnden gelen gftra bakTlib-ise gel ber tevhd irfn bundadur

6 Nice bahr mevcidr gel gr saa erh itdgmLal ykt u cevhir drr mercn bundadur

7 Gel Sinn mmye bak gr kim nice kaynar taar

atredr ill ki ol dery-y

ummn bundadur

35


1 Zhid sen ilm-i hakk tevhdi irfnda grDrr-i azam ister-ise haddi yok ummnda gr

2 Ahsen-i takvm dinildi na insn-ise

Ge bu sret nakn gel manii insnda gr

3 Sre-i Sebul-mesndr bizm tefsirimzA gz mml-kitb vechini bak sende gr

4 Zhir btn hezrn derdie ayn-i devlm-i gayb-la keml-i hikmeti Lokmnda gr

34 B 25b, E 151, HP 12a, 21b.

35B 26a, E 151 ve 156 [derkenarda], HP 11b, 22a.3 re-i: ret-i B, HP, .

4 keml-i ikmeti: keml ikmetini .

78


79/266

5 Mazhar- ilm-i Hud bil kalbii ey bahtluHak buyurd kim bu remzi yet-i Kurnda gr

6 Ten fendur kl fen evvel fen lmezden

Cn bekdur ir bekya sen seni Rahmnda gr

7 Ey Sinn mm sakn aldanma agyrdan arnGn bugndr ir bugn ol yr-la mihmnda gr

36


1 Pdihm cnmz sen cna du olmak dilerGayr varlkdan gep senle h olmak diler

2 Tevhid-i ztdan ayrlmaz gerekmez lemiVahdeti derysn mahvnda n olmak diler

3 rif-i billh olan tan eylemez gftrmaZt- dery-y hakkat birle c olmak diler

4 sm-i azam hurmetiyn aladum ben k

Vuslat bgnda hayrn ser-h olmak diler

5 Glme sordum haber virdi baa Allh inAk- hakdan gayrsndan yle bo olmak diler

6 Srrm remzinden aldum azm idp aar kanadMahv u gark srrna irmekde ku olmak diler

7 Vahdeti nr-y-la nakk olmaga hm sen

Bu Sinn mm hardan b-nuk olmak diler

37


1 Ey Hud cn hazretiden lutf-la ihsn dilerDm isyn deizine afv-la gufrn diler

36 B 26b, HP 9b, 22b.

37 B 27a, E 106, HP 10a, 23a.

79


80/266

2 Zerre del rahmetile cmle lem gark olurEy nie miskin kulu var derdine dermn diler

3 Gn gibi gnden ayn ren klursn lemi

Pertev-i nr- cemli bir kezin handn diler

4 Kl inyet fazl-la kalmasun b-relerYalvarup hsn bgnda hsne seyrn diler

5 Fskine tan in degl bizm niyzmznki anlar hazretiden zecr-ile zindn diler

6 Talmaga ummn- aka ba urup merdneler

ster anlar kim getre drle virp mercn diler7 ol mnfklar hak zikr eyleyenlerden kaar

stemezler hakdan ill zift-ile katrn diler

8 Kimseler hak derghndan kahr-la dr olmasunAnu-in her nefes kalbinden ol hzln diler

9 Dst yolnda cn kurbn eyleyen merdnelerTop idp ba atmak in gz urup meydn diler

10 ra kalmaz kra kalmaz k- mestnelerCmlesinden el ekben zr u ser-gerdn diler

11 Ey Sinn mm yri ehl-i bel hizbinden olZire anlar yr elinden derdine dermn diler

38

Filtn Filtn Filtn Filn1 Y lh her nefesde cn saa mihmn diler

Bahr- zt pertevinden lutf-la ihsn diler

2 k yokdur murd d cihnda zerreceKnt kenzi varlgndan srr- cn seyrn diler

4seyrn: ayrn , B, HP.38 B 27b, E 51, HP 9a, 23b.

2 cihnda: cihndan B.

80


81/266


82/266

1 rifi kalbinde her dem allemel-esms vark kalbinde her dem maku sevds var

2 Srrna hlen tecell eylemi ol pdih

Ehl-i vahdet ehl-i vuslat zevkn rans var

3 Kmil insn on sekiz bi lemi cmi-dururlemi kalbinde her dem yet-i kbrs var

4 Gerek erler hak yolnda varlgn eyler fenSliki kalbinde hakdan gayrn ifns var

5 r ider riflere ba egben hak grmege

Dahl ider dahhl

gr n-hak yire davs

var6 Dersini blsden alup kfrini mn sanur

Mnkiri kalbinde nak olm kur gavgs var

7 Kfr mn neydgin fehm eylemez yokdur nectFsk kalbinde her dem blsi igvs var

8 Vhid Ferd Ahaddur dim zikr itdgiZkiri kalbinde her dem tevhdi derys var

9 Hamd lillh okkr ihsnna yokdur adedkiri kalbinde her dem kr ider Mevls var

10 Hikmeti v kudreti ok Hlik- YezdnmMnkiri kalbinde ls mmini ills var

11 insndan haberdr olmayup gussa ekerZhidi kalbinde her dem cenneti ferds var

12 Gn gibi kredr klara tevhd-i ztKulle-i Kf zre turm demi Anks var

13 Mmini mirt mmindr beli hakkal-yaknOl Muhammed Mustafn nrn ebhs var

3 lemi: leme E, HP, / olnca: olnca B.6

alup: alur , B, HP / Bde 6. beytin 2. m

sra

ile 7. beytin 2. m

sra

yer deitirmi / Ede 7. beyitle yer deitirmi.

13 nrn ebhs var: envrn ys var B.

82


83/266

14 Dir Sinn mm bizm maksdumuz Hdur hemnAnu-in gayrsndan kalbi istigns var

41


1 alb iinde buldugum [hep] evliyn srrdurHamd lillh okkr hem Mustafn nrdur

2 Dersii hatm eyled diy iret eyleyenOldur ol mahbb- lem cmleni ol vardur

3 zulmet-i nefsi azbndan beni z eyleyenCn u dilden evliyya glm ikrrdur

4 Kim bu srra irmese insn gelr hayvn giderC iden b- revn bu zikrimi envrdur

5 Evliyn himmeti kld fen-ender-fenTevhd-i zt-lh glm mimrdur

6 Hamd lillh okkr togd sadet ems mh

Bir kula klsa hidyet dim nasrndr

7 Kfr zulmet perdesinden kurtlaldan cnmzDir Sinn mm kr her dem dili tekrrdur

42


1 Pdih

m sen bizi var eyled hikmet budurKudretile kende yr eyled rahmet budur

2 Dilime nutk eyled syler ki Allh ismiiey idind Rabbim oldu na minnet budur

41 B 29b, E 107, HP 9a ve 10b, 25b.

4c iden: c idp , HP.6 E.

42 B 30a, E 107, HP 12b, 26a.

83


84/266

3 B-nihyet lutfu oldur kef-i Kurn eyledMustaf devrinde geldm leme hurmet budur

4 lm irfn gliyle cn dimgn toyladu

Enbiylar evliylar irdgi lezzet budur

5 Kinta gelmiem bir gelmeyeydm bir dahHamd lillh zt zikr eylerem frsat budur

6 Ar u krs kinta sgmadum did aynMmini kalbinde pinhn oldugu izzet budur

7 On sekiz bi lemi sen Hliksn b-gmn

Sretim insn yaratdu cmleden nusret budur8 B-niyz oldum cahimiden namiden bugn

Her neye emr eylese cn stine niyyet budur

9 Kim tecelli kim tesell ok temenn kldlarn bize derdi myesser eyled sohbet budur

10 Geri k hayreti emindeki pervnedrAyn n kf iinde rife kurbet budur

11 Mrid-i kmil yzinden vechie kldum nazarKisvet-i izzet dinilen bama devlet budur

12 Ey Tal kank fazl vasfnerh eyleyemAk derdi curasn n eyledm mrvet budur

13 Vuslat peymnesinden n idelden cnumuzhidem kldum ehdet tlibe vahdet budur

14 Grmem Kurn iinde mutuladu sen benizikr iderse mrvetiden adm ragbet budur

15 Geldginden ass kld leme mm SinnGeri mcrim ismi ile alan mmet budur

43

8 neye emr eylese cn stine: ne emr etse cn u ba stine B.

43 B 31a, E 53, HP 11a, 26b.

84


85/266


1 Ey kemlm var diyen kan keml kandedrYsuf- Kenn ise gster ceml kandedr

2 Yir gk ar u krs cmle lem HlikEy sehvet ehliyem diyen nevli kandedr

3 Nice bi taht islerin bir tahtaya bindrdilerTc u tahtum var diyen gr mlk ml kandedr

4 Hvceni sal nce yiliirler hvcelerNzla ten besleyen bak nold hli kandedr

5 lm iinde ok kemlim var diy bahs eyleyenYarn ol meydna getr kl kli kandedr

6 Ey cihnda pehlevnum diy dav eyleyenDiv-i nefsi basmaga pes getr li kandedr

7 Bir togansn bunda seni birikre saldlarUmaga dstdan yaaya perr bli kandedr

8 Nie bi kand eker shibleri san yolarSanki agz agu dolmu pes zlli kandedr

9 Ey Sinn mm ne aceb leme dak eyledek ba hrkaya ey dervli kandedr

44


1 Dilde hakdan gayr gftr eylemez dervlerCnda akdan gayr bir kr eylemez dervler

2 L-mekndan geldiler evvel yine andan harKonmaga bir mlke ikrr eylemez dervler

2 yir gk ar u krs: yiri ggi ar krs E.

6 Dv-i nefsi bamaa pes getr: Dv-i nefsie balma getr B, HP, .8

and eker: andi eker E.9 dervli: derv ki li , B, HP.44 B 31b, E 84, HP 12b, 27a.

85


86/266

3 Dnye v ukb hevsn dem-be-dem medh eyleseHubbun kalbinde hi var eylemez dervler

4 Cn virp cnn bulmakdur murd ancak hemn

Bunda bundan zge bzr eylemez dervler

5 zikr olunsa dst kanda gzden akar ac yaSevmege Allhn r eylemez dervler

6 Mrid-i kmil yzinden seyr idp dildrnHak bilr kim meyl-i agyr eylemez dervler

7 Yr elinden yaralansa yandugndan d olur

am ekp ol derde timr eylemez dervler

8 anda varsa aka uyar kalbi arullh olurHrsa virp glini dr eylemez dervler

9 Degi sabr tevekkl yasdgna sykenpHakdan ayruk kimseden reylemez derviler

10 Gelse kamaz kasa kogmaz cengi yok dny-y-laNahn kasemndan ikrr eylemez derviler

11 Msiv rengin koma dilden sakn mm SinnZt- hakdan gayr efkr eylemez dervler

45


1 k ol yr haclet ekmeden kaup severT ebed derd-i firkat ekmeden kaup sever

ntizr yek iret ekmeden kaup severOla m hergiz beret ekmeden kaup severHsl- kelm hasret ekmeden kaup sever

3 eylese: eylemek .

5 ac: hla E / gzden: gzlerden HP.

7 d: .9 ayru: ar , artu B.10

omaz: ovmaz , HP.11 efkr: ekr B.45 B 32b, E 108, HP 13a, 28a.

86


87/266

1 derd: devr E / aup: dorusu "kuup" olmal, tm nshalarda "kaup"eklinde iml edildii iin metinde bu ekilde okundu.

87


88/266

2 Ey klan dav-y merdn klmayasn h makmOl fen-ender-fen kalmaya hergiz nik nmMahv olursa aka kll varlg hakdur tamm

Yr-

la kim yr olur grmez dinr har k

ymNeylesn k kymet kmeden kaup sever

3 k- merdne hakdan gayrya dil virmeyeD cihn sevgsi kalbine anu girmeyeAka fermn olmayan byle selmet grmeyeKank dilde derd-i yr olsa melmet irmeyeGelmesn diy kasvet ekmeden kaup sever

4 k oldur mrid-i kmilden ayrmaz gziniSad hezrn bi bel gelse evirmez yzini

Neylesn Mecnn olup Leylye virmi ziniVuslat- yr elinden he satm nznGrmeyem diy melmet ekmeden kaup sever

5 rife dirler cihnda sevdgin bulmu ninVahdeti derysna bahr olup talm nink- b-re derdine dev klm ninDidiler mm Sinn mahbba yr olm nin

Olmaya hr nedmet ekmeden kaup sever

2

lmayas

n h: k

lmasun seyri B.3 melmet irmeye: melmet grmeye E / an: kan HP.5 alm: girmi E.

88


89/266

46


1 Ey tarkat dmeni bil kim nedr bu err r

Dem-be-dem Allh diyen klara senden gurr

2 Kende magrr olup hannsa vird ziHer nefes kalbide igv eyleyen ol fis-sudr

3 Kibr-ile tat klursn nefsie magrr olupka zann-la

Ümmî sinân dîvânı

Documents