ULOGA OVJEKA U ATMOSFERI

Mentor: Studenti:Prof.dr Dejan Radovi Jelica Mievi

Dragana eri

Odnos ovjeka prema prirodi bio je od samog poetka prilino sebian.

Za zagaivanje atmosfere i uopte ivotne sredine nije kriv samo savremeni ovijek tj. ovijek dananjice.

Pod zagaenjem podrazumijevamo kvalitativne i kvantitativne izmjene fizikih, hemijskih i biolokih karakteristika ivotne sredine koje vode ka naruavanju ekosistema.

Zagaivanje je proce u toku kojeg je u odreenom vremenskom periodu dolo do izmjene fizikih, hemijskih i biolokih karakteristika osnovnih komponenti ivotne sredine.

U dananje vrijeme je sve vie ljudi koji se bave zatitom ivotne sredine i koji zastupaju definiciju odrivog razvoja. Ova teorija zastupa mogunost uskladjivanja razvoja sa mogunostima sredine da prihvati optereenje nastalo tim razvojem i da pri tome ne pretrpi trajne nepovratne promjene.

Klima na Zemlji stalno se mijenjala. Vazduh je osnova za zdravlje i ivot ljudi i itavog

ekosistema.

Zagadjenje vazduha zavisi prvenstveno od tipa zagadjivaa. Najee zagadjujue materije su ugljenmonoksid (CO), sumpordioksid (SO2), azotdioksid (NO2), mikroestice i adji.

Atmosfera (od gr. atmos = para i sfaira = kugla)

Presudna joj je vanost za ivot na Zemlji.

Donja je granica atmosfere tano odreena, to je Zemljina povrina.

dok Gornju granicu je tee odrediti.

Neke zanimljivosti

Atmosfera omoguuje da se vide predmeti u sjeni te da se uju zvukovi.

Da nema atmosfere Zemlja bi bila izloena bombardovanju meteora.

Hemijski sastav atmosfere

Mehanika mjeavina gasova. U donjim dijelovima atmosfere (do visine od

oko 95 km) sastav gasova je uglavnom konstantan- homosfera.

Heterosfera je smjetena iznad homosfere, odnosi meu gasovima nisu stalni.

sastavni dijelovi atmosfere jesu: azot 78,084% kiseonik 20,946% argon 0,934% ugljenk-dioksid CO2; 0,33% zastupljeni su neon, helijum, metan, kripton,

azot-oksid, vodonik, ozon, ksenon, azot-monoksid, jod, radon i dr.

Dva glavna hemijska sastojka atmosfere, azot (N2) i kiseonik (O2) ine neto vie od 99% od ukupne zapremine donjih dijelova atmosfere.

Azot slabo upija Sunevo zraenje. Kiseonik je vrlo vaan sastojak atmosfere jer

bez njega ne moe postojati organski ivot na Zemlji.

Kiseonik

Kiseonik znatno upija Sunevo zraenje a manjim dijelom i Zemljino zraenje.

Vie ga je ljeti nego zimi. razlike u koliini kiseonika ne prelaze 0,1%.

Ugljen- dioksid

Ima ga tek oko 0,033%. CO2 znatno upija Sunevo kratkotalasno, a

posebno Zemljino dugotalasno zraenje pa stoga znatno utie na bilans radijacije.

Ima ga vie iznad kopna nego iznad mora. Dnevno- ima ga vie nou, godinje- ima ga vie

zimi.

Vertikalna struktura atmosfere

troposferu, stratosferu, mezosferu, termosferu i egzosferu

te na meuslojeve tropopauzu, stratopauzu, mezopauzu i termopauzu.

Podjela atmosfere prema elektrinoj provodljivosti

JONOSFERA (od visine 50 km do 60 km) D- izmeu 60 km i 80 km,

nestaje preko noi, utie na ujnost radio stanica E- od 90 km do 150 km,

takoe nestaje noujako reflektuje radio-talase F- izmeu 180 i 350 km.

ZAGAIVAI ATMOSFERE

Veliki broj razliitih zagaivaa to oteava njihovu klasifikaciju.

Ubiajena je njihova podijela na one prirodnog i one vjetakogporijekla.

U prirodne spadaju minerali, biljni, ivotinjski i mikrobijalni polutanti.

Vjetaki se dijele na primarne i sekundarne.

Primarni polutanti predstavljaju one supstance koje se direktno emituju u atmosferu.

Jedinjenja sumpora, azota, ugljenika, halogena jedinjenja, estice i radioaktivne supstance

Sekundarni polutanti predstavljaju posljedicu injenice da je atmosfera dinamian sistem.

Termalne reakcije odvijaju se pri sudaru dva molekula u kretanju.

Ovim reakcijama nastaje smog. Fotohemijske reakcije se odvijaju

pod uticajem svjetlosne energije. Ovim reakcijama nastaje

fotosmog.

SAOBRAAJ KAO IZVOR ZAGAENJA ATMOSFERE

Automobil je sastavni dio ovijekovog ivota. Izduvni gasovi automobila predstavljaju najznaajniju

komponentu zagaenja vazduha velikih gradova. Ugljen monoksid i azot dioksid je znaajno spomenuti

iz razloga to to su to najtoksiniji zagaivai atmosfere a predstavljaju izduvne gasove automobila.

Tu imamo takoe i nesagorjele derivate ugljovodonika nafte, manje su opasni od prethodnih, ali imaju kancerogena svojstva pogotovo PAN.

Kvalitet emisije zavisi prvenstveno od vrste i reima eksploatacije motora sa unutranjim sagorijevanjem.

Izduvni gasovi dizel maina se znatno razlikuje od benzinskih motora.

Aditivi koji se dodaju gorivu ( tetra-etil-olovo i deterenti)

Traga se za nekim drugim manje toksinim aditivima, meutim njihova upotreba bi poskupila finalni proizvod za oko 20% .

Pronaeni su tragovi sagorevanja iz automobila u ledu Antartika.

MIKROKLIMA GRADOVA I AEROZAGAENJE

Klima gradova se razlikuje od klime okolnih podruja.

Vea temperatura u gradovima je za oko 0,83C.

Reradijacija toplote iz kamenih i betonskih blokova.

Sniavanje amplitude dnevno-nonih varijacija temperature.

termalna ostrva.

EFEKAT STAKLENE BATE

O uticaju koji ovek ima na klimu se mnogo govori.

Kao glavni uzrok svih promena se navodi ovijek i njegovo konstantno zagaivanje planete Zemlje razliitim otpadom.

Posljdnih 100 godina koliina CO2 u atmosferi poveala se za oko 25%.

ta je to efekat staklene bate?

Katastrofalne posledice u budunosti?

Sve bre i dramatinije topljenje svetskog leda. Po nekim prognozama, do 2100. godine otopie se svi

lednici sa Grenlanda a time bi se nivo mora izdigao za itavih 6 metara.

Po drugim jo katastrofalnijim predvianjima, do iste godine bi se otopio i sav led sa Arktika ime bi nivo mora bio jo vii a posledice po ivi svet nesagledive.

Ako se zna da 90% sveta ivi na 200km udaljenosti od mora to pokazuje da bi veina populacije ostala bez svojih domova.

Morske struje bi poremetile svoje cikluse i poznata Golfska morska struja bi usled povienja temperature potpuno usporila a time bi i promenila svoj pravac.

Kao veliki problem se navodi i sve manji broj povrina pod umama.

Da li je sve ba tako?

Planeta Zemlja je stara oko 4,3 milijarde godina i kroz svoju geoloku istoriju je prolazila kroz toplije i hladnije periode.

Sve hipoteze se svrstavaju u dve grupe: astronomske i geografske.

Astronomska hipoteza

Sunev sistem obie oko centra Galaktike ili Mlenog puta za 226 miliona godina.

Na tom putu prolazi kroz oblake kosmike praine. Po nekim autorima pri tom prolasku Suneva energija je

jaa a po drugim autorima je zapravo obrnuto,ona je slabija.

Zemlja se sada pri svom kretanju kroz medjuplanetarni prostor nalazi u toplijem periodu.

Da efekat staklene bate nije presudan u promjenama temperatura na Zemlji pokazuju i podaci koji su prikupljeni na Balkanskom poluostrvu.

U jugoistonoj Srbiji,na prostoru ka Bugarskoj i Grkoj,dolazi do pada zimskih temperatura a trebalo bi da rastu.

Usljed otapanja lednika nivo mora je u stalnom porastu ali na primeru Jadranskog mora se zapaaju druge pojave. Nivo Jadranskog mora opada i njegova temperatura stagnira ve 80 godina.

U svijetu postoje slina odstupanja od tvrdnji u prilog efektu staklene baste. Porast temperature nije svuda isti i nisu svuda vidljive promene klime.

Analize zaista pokazuju da je dolo do porasta temperature u prolom vijeku.

Proli vijek je najtopliji u ovom milenijumu ali se ta pojava vezuje za poveanu Sunevu i vulkansku aktivnost.

Dok se poslednje godine XX vijeka i poetak XXI vijeka vezuju za poveanu aktivnost gasova sa efektom staklene bate.

Kako dalje?

Svetska ekonomija se danas suoava sa sve veom krizom koja je pre svega uslovljena nedostatkom nafte na tritu.

Sa rezervama uglja situacija je bolja.

Po sadanjem dogovoru, UN i njihove komisije za klimatske promene, do 2012. godine polovina velikih zagadjivaa bi trebalo da prepolove isputanje gasova sa efektom staklene bate.

Na samitu G8 najrazvijenijih zemalja, koji se odrao u Japanu 2008. godine, usvojeno je da najvei zagaivai prepolove emisiju tetnih gasova do 2050. godine.

Protokol iz Kjotoa

Industrijske zemlje do 2012. godine moraju da smanje emisiju tetnih gasova u atmosferu u prosjeku za pet odsto u odnosu na nivo emisije 1990. godine. Do sada su Kjoto protokol od zemalja Evropske unije, ratifikovale Austrija, Belgija, Danska, Finska, Nemaka, Grka, Irska, Italija, Luksemburg, panija, vedska i

Ujedinjeno Kraljevstvo Velike Britanije i Severne Irske. Protokol su ratifikovale i Norveka i Malta, a u istonoj i centralnoj Evropi Rumunija i Slovaka. Jedan od svakako znaajnih koraka u poslednje vreme je to se zemljama koje su ratifikovale Protokol,4. juna prikljuio i Japan, jedan od velikih svetskih zagadjivaa.

Kao zakljuak se moe uzeti da antropogeni uticaj jeste znaajan ali ne i presudan na promenu klime, ve je to ipak Sunce i njegovo zraenje. Uz propisno voenje rauna o ivotnoj sredini i stalnu edukaciju stanovnitva Zemlja ima dobre anse da i dalje ostane nadom.

OZONSKI OMOTA

Ozon je gas od izuzetne vanosti za ivot na Zemlji, iako se u atmosferi nalazi u tragovima.

Obrazuje u stratosferi na visini od 30 km i vie, nastaje fotodisocijacijom O2.

Svojstvo ozona je da ima sposobnost da apsorbuje UV zraenje.

Javlja se smanjivanje ozona u atmosferi

Ozonske rupe iznad Antartika.

Predstavljaju primjer ekstremnog naruavanja ozonskog omotaa.

Posljedica poveavanje UV zraka na Zemlju.

Najvee stanjenje ozonskog omotaa iznad polova.

Uzrok ove pojave lei u znaajnom porastu koliine freona i halona.

Freoni - punjai boca sa sprejevima, friidera Haloni - protivpoarni aparati Najvei zagaivai - najrazvijenije zemlje ivotni vijek nekih od supstanci koje oteuju ozon je dug.

Protokol u Montrealu 1987. godine

Novi podaci koje je prikupio Envisat rekordna veliina ozonski rupa iznad Antartika

Meteoroloki satelit Nimbus 7 poslao je iznenaujue slike na Zemlju.

Ozonski omotazaustavlja prodor ultraljubiastih Sunevih zraka.

UV imaju tetno dejstvo.

Kisele kie

Prvi put upotrebio Robert Angus Smith Ova pojava stoji u odreenoj korelaciji sa

poveanom emisijom otpadnih gasova Bilo koji oblik atmosferskih padavina koji imaju

vie ili manje kiselu reakciju, PH< 7 Osnovnu za pojave kiselih kia nesumnjivo ini

zagaen vazduh.

Zagaivanje atmosfere razliitim oksidima, prije svega sumpora ali djelom i azota.

Boravak kiselih kia u atmosferi je relativno kratak.

Djelovanje kiselih kia : direktno i indirektno

Ovaj fenomen dovodi do suenja uma, negativno djeluje i na druge biljke.

Poveanjem kiselosti ribe gube reproduktivnu sposobnost, nastaju deformacije kostiju.

Ove padavine pokazuju i oteenja spomenika.

ovjek, kao glavni krivac za ovaj fenomen, ima mogunosti da se iskup i za svoj nemar.

Upotreba goriva s niskim sadrajem sumpora i postavljanje filtera na idustrijska postrojenja

U kisele kie moemo da uvrstimo i pojavu da padavine mogu da imaju i baznu .

Amonijak Vjetako ubrivo, sagorjevanje

otpada i rafinerijama nafte.

DJELOVANJE AEROZAGAENJA NA IVE ORGANIZME

Djelovanje zagaenog vazduha : direktno ili indirektno.

Direktno - se ispoljava na mjestu gdje je atmosfera zagaena u odgovarajuoj mjeri.

Liajevi - veoma osjetljivi na ukupno zagaenje vazduha, posebno SO2.

Fiziko-hemijskim analizama dobija se trenutni presjek stanja vazduha

Potpuno odsustvo liajeva ukazuju na akutno dejstvo vazduha.

Djelovanje zagaenog vazduha ima veliki negativan uticaj na zdravlje ljudi.

Indirektno djelovanje se ispoljava u jednom, u odnosu na direktno djelovanje znaajno prikrivenijem obliku.

Izaziva ozbiljne posljedice ali u duem vremenskom periodu .

Zagaen vazduh ne ispoljava se samo na ivu prirodu, ve i na neivu i na razliite materijale .

MJERE ZA ZATITU VAZDUHA OD ZAGAENJA

Odreena ogranienja Razlozi se se ispoljavaju u sledeem :1. Najee ne postoji mogunost lokalizovanja

aerozagaenja 2. Prirodni procesi samopreiavanja vazduha su

relativno ogranieni

Mjere za zatitu vazduha od zagaenja mogu se svrstati u dvije velike grupe :

Higijensko- sanitarne mjere Tehniko-tehnoloke Higijensko-sanitarne mjere sastoje se u odreivanju

maksimalne dozvoljene koncetracije razliith polutanata u atmosferi, lociranje industrijskih postrojenja.

Tehniko-tehnoloke mjere obuhvataju niz zahvata na samom izvoru aerozagaenja sa ciljem da se isto svede na to manju mjeru.

Tehniko-tehnoloke mjere se ostvaruju u dva pravca :

Mjenjanjem ili maksimalnim redukovanjem onog tehnolokog procesa koji koristi tzv. Prljava goriva

Izgradnja instalacija razliitog tipa kojim se odreeni polutanti eliminiu iz emisije.

Mogue je pristupiti primjeni razliitih postupaka za svoenje aerozagaenja na najmanju moguu mjeru, izgradnja ureaja ili instalacija

Sve dopunske instalacije se mogu podjeliti u 4 osnovne grupe:

Instalacija za suvo, mehaniko preiavanje Instalacija za mokro preiavanje Instalacije za filtriranje Instalacija za elektrino taloenje

Posebni postupci za uklanjanje tetnih supstanci iz otpadnih gasova :

katalitiko uklanjanje NOx i SO2 iz produkata sagorjevanja, uklanjanje NOx i SO2 ozraivanjem elektronskog snopa, fotohemijsko uklanjanje Nox i SO2 iz vazduha

Zelene povrine u veoma znaajnoj mjeri umanjuju negativan efekat uz oslobaanje znatne koliine kiseonika.

EPIDEMIOLOKA SLIKA NEKIH OBOLJENJA VEZANIH ZA AEROZAGAENJE

Industrijsko i urbano zagaenje postaje globalno. Ranije se govorilo vie u smislu uticaja raznih

toksinih agenasa u nastajanju raznih profesionalnih oboljenja.

Danas se vie govori o modernim oboljenjima koja po svojoj uestalosti dobijaju masovni tj. Epidemioloki karakter.

Razna dugorona oboljenja tipa rahitisa, raznih hroninih oboljenja respiratornog sistema , spazma glasnih ica, iritacija oiju koja se izraava kao suzenje i daljnje komplikacije u vidu konjiktivitivitisa

Uestalost astmatinih napada stoji u pozitivnoj korelaciji sa koncetracijom sumpor dioksida u vazduhu i temperaturom vazduha.

Aerozagaenje jedan od znaajnih inioca meu novim uzrocima poveane uestalosti smrti na bazi oboljenja tipa raka.

Aerozagaenje poveava intenzitet alerginih reakcija Industrijska fluoroza - nastaje optereenjem

ivotinjskog organizma fluorom.