Šumarski tehniČar · ishrana biljaka -navodi načine ishrane biljaka - opisuje heterotrofan...

OBRAZOVNI PROGRAM

ŠUMARSKI TEHNIČAR

SADRŽAJ: OPŠTI DIO ................................................................................................ 3 1. NAZIV PROGRAMA: ŠUMARSKI TEHNIČAR ....................................................... 3 2. NASTAVNI PLAN ..................................................................................... 3 POSEBNI DIO ............................................................................................. 6 1. PREDMETNI PROGRAMI ............................................................................. 6 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI................................................................... 6 1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI .............................................................. 7 1.2.1. PEDOLOGIJA SA ISHRANOM BILJA .......................................................... 7 1.2.2. DENDROLOGIJA................................................................................14 1.2.3. PROIZVODNJA SADNOG MATERIJALA .....................................................23 1.2.4. ANATOMIJA I SVOJSTVA DRVETA ..........................................................32 1.2.4. ANATOMIJA I SVOJSTVA DRVETA ..........................................................32 1.2.5. ALATI I MEHANIZACIJA U ŠUMARSTVU ....................................................39 1.2.6. GEODEZIJA I ŠUMSKO GRAĐEVINARSTVO.................................................48 1.2.7. GAJENJE ŠUMA ................................................................................61 1.2.8. ZAŠTITA ŠUMA .................................................................................76 1.2.9. DENDROMETRIJA I PLANIRANJE GAZDOVANJA ŠUMAMA ..............................86 1.2.10. ISKORIŠĆAVANJE ŠUMA.....................................................................98 1.2.11. LOVSTVO.................................................................................... 108 1.2.12. PODIZANJE I NJEGA ZELENIH POVRŠINA .............................................. 114 1.2.13. PRAKTIČNA NASTAVA..................................................................... 122 1.3 IZBORNI PREDMETI ............................................................................. 168 1.3.1. ŠUMSKO SJEMENARSTVO .................................................................. 168 1.3.2. METEOROLOGIJA SA KLIMATOLOGIJOM ................................................ 175 1.3.3. MELIORACIJA DEGRADIRANIH ŠUMA ..................................................... 183 1.3.4. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE............................................... 191 1.3.5. PLANIRANJE I UREĐENJE PREDJELA .................................................... 196 1.3.6. UREĐIVANJE LOVIŠTA ...................................................................... 203 1.3.7. UREĐIVANJE ŠUMA.......................................................................... 210 1.3.8. ISKORIŠĆAVANJE OSTALIH ŠUMSKIH PROIZVODA ..................................... 220 1.3.9. PREDUZETNIŠTVO........................................................................... 225 1.3.10. EKONOMIKA I ORGANIZACIJA U ŠUMARSTVU......................................... 229 2. ISPITNI KATALOZI STRUČNO-TEORIJSKIH PREDMETA ..................................... 235 2.1. ZAŠTITA ŠUMA.................................................................................. 235 2.1. GAJENJE ŠUMA................................................................................. 238 2.1. ISKORIŠĆAVANJE ŠUMA....................................................................... 241 2.1. DENDROMETRIJA I PLANIRANJE GAZDOVANJA ŠUMAMA............................... 244 2.2. STRUČNI RAD ................................................................................... 247 3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA: .............................................. 250 4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA.................. 253 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA ...................... 253 6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH....................... 254 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA ....................... 254 8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA ........................... 256 9. PROFESIONALNA PRAKSA....................................................................... 257

2

OPŠTI DIO 1. Naziv programa: ŠUMARSKI TEHNIČAR 2. Nastavni plan

I II III IV Rednibroj

Nastavni predmeti - grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed. god.

Ukupno

A Opšteobrazovni predmeti

1. Maternji jezik i književnost 3 108 3 108 3 108 3 99 423

2. Matematika 3 108 3 108 3 108 3 99 423 3. Strani jezik 2 72 2 72 2 72 2 66 282 4. Informatika 2 72 - - - - - - 72 5. Fizičko vaspitanje 2 72 2 72 2 72 2 66 282

Društvena grupa predmeta 1. Istorija 2 72 - - - - - - 72 2. Geografija 2 72 - - - - - - 72 3. Likovna umjetnost - - 2 72 - - - - 72 4. Sociologija - - - - 2 72 - - 72

Prirodna grupa predmeta 1. Hemija 2 72 - - - - - - 72 2. Biologija 2 72 2 72 - - - - 144 3. Fizika - - 2 72 - - - - 72

UKUPNO A 20 720 16 576 12 432 10 330 2.058 B Stručno- teorijski predmeti

1. Pedologija sa ishranom bilja 2 72 - - - - - - 72

2. Dendrologija 2 72 3 108 - - - - 180

3. Proizvodnja sadnog materijala 2 72 - - - - - - 72

4. Anatomija i svojstva drveta - - 2 72 - - - - 72

5. Alati i mehanizacija u šumarstvu - - 2 72 - - - - 72

6. Geodezija i šumsko građevinarstvo - - 3 108 2 72 - - 180

7. Gajenje šuma - - 1 36 3 108 2 66 210 8. Zaštita šuma - - - - 1 36 2 66 102

9. Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama

- - - - 3 108 3 99 207

10. Iskorišćavanje šuma - - - - 3 108 2 66 174 11. Lovstvo - - - - 2 66 66

12. Podizanje i njega zelenih površina - - - - - - 2 66 66

UKUPNO B 6 216 11 396 12 432 13 429 1.473 C Praktična nastava 3 108 2 72 3 108 4 122 420 D Slobodne aktivnosti 1 36 1 36 1 36 1 33 141 E Izborna nastava 1. Šumsko sjemenarstvo 2 72 - - - - - - 72

2. Meteorologija sa klimatologijom 2 72 - - - - - - 72

3. Melioracija degradiranih šuma - - 2 72 - - - - 72

4. Planiranje i uređenje predjela - - - - 2 72 - - 72

3

I II III IV Rednibroj

Nastavni predmeti - grupe predmeta sed. god. sed. god. sed. god. sed.

Ukupno god.

5. Ekologija i zaštita životne sredine - - 2 72 - - - - 72

6. Uređivanje lovišta - - - - - - 2 66 66 7. Uređivanje šuma - - - - 2 72 - - 72

8. Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda - - - - - - 2 66 66

9. Preduzetništvo - - - - 2 72 - - 72

10. Ekonomika i organizacija u šumarstvu

- - - - - - 2 66 66

UKUPNO E 2 72 2 72 4 144 4 132 420 Profesionalna praksa 10 dana 15 dana 15 dana - 40 dana

F Sedmični broj časova 32 - 32 - 32 - 32 - G Broj radnih sedmica 36 - 36 - 36 - 33 -

Ukupno (A+B+C+D+E)= 4.512 3. Ciljevi i zadaci obrazovnog programa - Razvoj sposobnosti i vještina za kavalitetan rad u zanimanju; - Pravilna profesionalna orjentacija kao osnov za stvaranje uspješne profesionalne

karijere; - Osposobljavanje za kritičko vrednovanje i odgovorno djelovanje na radnom

mjestu; - Osposobljavanje za racionalno korišćenje energije, materijala, vremena i

opreme; - Usvajanje informatičkih znanja za primjenu u šumarstvu; - Osposobljavanje za kvalitetnu primjenu mjera za njegu šuma; - Osposobljavanje za vršenje prostorno - funkcionalne podjele šuma; - Usvajanje znanja i vještina za kvalitetan premjer šuma; - Osposobljavanje za raspoznavanje različitih staništa sastojina; - Osposobljavanje za učeće u izradi projektno-planske dokumentacije; - Usvajanje znanja i vještina za dosljednu i kvalitetnu primjenu mjera borbe protiv

svih vrsta šumskih štetočina; - Osposobljavanje za učešće na poslovima iskorišćavanja šuma; - Usvajanje znanja i vještina potrebnih za kvalitetno i stručno sakupljanje sjemena

šumskog drveća i ispitivanje njegovog kvaliteta; - Osposobljavanje za rad na formiranju rasadnika i rada u njemu; - Osposobljavanje za učešće na poslovima iz oblasti lovstva; - Usmjeravanje ka poštovanju standarda kvaliteta u svom zanimanju; - Razvoj pravilnog odnosa prema saradnicima, strankama i okolini; - Upoznavanje sa pojmom tržišta i uspješnog poslovanja; - Razvoj vještina komunikacije sa saradnicima pri radu i rješavanju problema; - Razvoj ekološke svijesti i upoznavanje propisa o zaštiti na radu, zaštiti okoline i

važnosti njihovog dosljednog poštovanja; - Razvoj radne sposobnosti i podsticanje za samostalno usavršavanje na principu

cjeloživotnog učenja. 4. Uslovi za upis, odnosno uključivanje u program za obrazovanje odraslih - Upis u stručnu školu vrši se na osnovu javnog konkursa, u junskom i avgustovskom

roku. - Konkurs, na predlog škole, raspisuje Ministarstvo, u saradnji sa Udruženjem i

poslodavcima, četiri mjeseca prije početka školske godine (do kraja maja).

4

- Konkurs za upis za obrazovanje odraslih lica škola, odnosno poslodavac može objaviti i u drugim rokovima, do kraja oktobra, uz saglasnost Ministarstva.

- U četvorogodišnju stručnu školu mogu se upisati lica koja su završila osnovnu školu.

- U prvi, odnosno četvrti razred četvorogodišnje stručne škole može se upisati lice koje je završilo dvogodišnju stručnu školu, odnosno trogodišnju stručnu školu i položilo dopunske i diferencijalne ispite.

- U redovno obrazovanje mogu se uključiti lica koja nijesu starija od 17 godina, izuzetno lica do 18 godine uz odobrenje Nastavničkog vijeća škole.

- Lica koja su napunila 18 godina uključuju se u program za obrazovanje odraslih.

5. Trajanje obrazovanja - Četiri godine. 6. Prohodnost - U redovnom obrazovanju učenici napreduju u viši razred ako su iz svih predmeta

tekuće godine postigli prelaznu ocjenu i priložili potvrdu o obavljenoj profesionalnoj praksi.

- Lica koja su završila dvogodišnju ili trogodišnju stručnu školu mogu se uključiti u drugi, treći ili četvrti razred dopunskih i diferencijalnih ispita.

- Odrasli napreduju po programu u skladu sa nacrtom za izvođenje obrazovnog programa za odrasle koji donosi škola (kursni sistemi i izvođenje predmeta po predmetnim blokovima.)

7. Obrazovanja koje se stiče - Završetkom obrazovnog programa učenik stiče srednje stručno obrazovanje u četvorogodišnjem trajanju- ŠUMARSKI TEHNIČAR

5

POSEBNI DIO 1. PREDMETNI PROGRAMI 1.1. OPŠTEOBRAZOVNI PREDMETI 1.1.1. MATERNJI JEZIK I KNJIŽEVNOST 1.1.2. MATEMATIKA 1.1.3. STRANI JEZIK 1.1.4 INFORMATIKA 1.1.5 FIZIČKO VASPITANJE 1.1.5. DRUŠTVENA GRUPA PREDMETA 1.1.5.1. ISTORIJA 1.1.5.2. GEOGRAFIJA 1.1.5.3. LIKOVNA UMJETNOST 1.1.5.4. SOCIOLOGIJA 1.1.6. PRIRODNA GRUPA PREDMETA 1.1.6.1. HEMIJA 1.1.6.2. BIOLOGIJA 1.1.6.3. FIZIKA

6

1.2. STRUČNO - TEORIJSKI PREDMETI 1.2.1. PEDOLOGIJA SA ISHRANOM BILJA

1. Naziv predmeta: PEDOLOGIJA SA ISHRANOM BILJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Ukupno Razred Teorija Vježbe Praksa

I 53 19 * 72

II * * * * III * * * * IV * * * *

Ukupno: 53 19 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnim fiziološkim procesima u biljkama; - Oposobljavanje za prepoznavanje i pravilnu upotrebu različitih vrsta đubriva; - Upoznavanje sa osnovnim osobinama minerala i stijena kao i njihovu ulogu u

obrazovanju zemljišta; - Razvoj svijesti o značaju zemljišta i njegovog uticaja na biljne vrste; - Osposobljavanje za procjenu tipova zemljišta za rast biljnih kultura.

7

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: PRVI

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski

ciljevi Preporuke za

izvođenje nastave učenik učenik učenik

- upoznaje zadatak i značaj pedologije sa ishranom bilja kao nauke

- definiše pojam pedologije

- uočava značaj zemljista u ishrani bilja

Hemijski sastav biljaka - upoznaje hemijski

sastav biljaka - razlikuje značaj

hemijskih elemenata u živim i neživim sistemima

- podstiče stručno usavršavanje

Ishrana biljaka - navodi načine

ishrane biljaka - opisuje

heterotrofan način ishrane

- opisuje autotrofan način ishrane

- upoznaje mehanizam i hemizam sinteze

- definiše autotrofni način ishrane i prepoznaje proces fotosinteze

- razlikuje heterotrofni i autotrofni način ishrane biljaka

- prepoznaje građu, hemijski sastav i fiziološke procese u sjemenu

- razlikuje faktore koji utiču na fotosintezu

- razvija analitičnost i logičko mišljenje

vježbe: - šematski prikaz

procesa fotosinteze

Snadbijevanje biljaka sa vodom - definiše ulogu vode

u biljci - upoznaje se sa

pristupačnim oblicima vode za biljku

- upoznaje načine gubitka vode iz biljke

- razlikuje oblike pristupačne vode za biljku

- prepoznaje transpiraciju, gutaciju, suzenje

- razvija sposobnost opažanja


kretanja vode od korijena do lista

Uloga korijena i mehanizam usvajanja materija - upoznaje značaj

makroelemenata, mikroelemenata i korisnih elemenata

- nabraja simptome nedostatka i viška pojedinih makro i mikroelemenata

- razlikuje promjene na biljnim organima



kretanja mineralnih materija od korijena do lista

Đubriva

8

Informativni ciljevi i Socijalizacijski Preporuke za Formativni ciljevi sadržaji ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik

- definiše pojam i ulogu đubriva

- upoznaje vrste organskih đubriva

- upoznaje fizičke i hemijske osobine organskih đubriva

- upoznaje vrste mineralnih đubriva

- upoznaje fizičke i hemijske osobine mineralnih đubriva

- navodi osobine biljaka za zelenišna đubriva

- razlikuje vrste stajskih đubriva

- grafički prikazuje način dobijanja i čuvanja osoke

- razlikuje tehnološke faze u dobijanja komposta

- razlikuje vrste mineralnih đubriva na osnovu fizičkih osobina

- razlikuje đubriva koja imaju pozitivan uticaj na zemljiste

- razlikuje mineralna đubriva po hemijskim sastavu: azotna, fosforna, kalijumova, kalcijumova i mikro đubriva

- stiče samopouzdanje i sigurnost

vježbe: - pokazivanje

uzoraka mineralnih đubriva

- referat: značaj đubriva i uticaj na životnu sredinu

- upoznaje osobine složenih i miješanih đubriva

- upoznaje osobine i ulogu bakterijalnih đubriva

- predlaže upotrebu složenih đubriva u zavisnosti od uslova

- razlikuje tehnološke faze u dobijanju miješanih đubriva

- razvija ekološku svijest

- upoznaje ulogu đubrenja

- upoznaje vrijeme i način đubrenja

- utvrđuje potrebu za đubrenjem na osnovu analize zemljišta i vizuelno

- određuje količinu đubriva za osnovno, predsjetveno, startno đubrenje i prihranjivanje u zavisnosti od potrebe

- razlikuje faze đubrenja preko zemljišta i folijarno

- uočava povezanost između potreba biljaka i momenta đubrenja

- razvija logično zaključivanje

- razvija sposobnost povezivanja činjenica

vježbe: - računanje

pravilnih količina đubriva za pojedine kulture

Pedologija

9


- upoznaje značaj i zadatak pedologije kao nauke

- definiše pojam pedologije

- uočava značaj pedologije u poljoprivrednoj proizvodnji


Građa zemljine kore - upoznaje zemljine

geosfere - upoznaje osnovne

osobine minerala - definiše pojam

litosfere, atmosfere, hidrosfere, biosfere, pirosfere i barosfere

- uočava fizičke i hemijske osobine nekog zemljišta na osnovu vizuelnog uvida

- ukazuje na novim primjerima na značaj minerala


kolekcije minerala i njihovo prepoznavanje

- upoznaje osnovne osobine stijena

- prepoznaje magmatske stijene

- prepoznaje sedimentne stijene

- prepoznaje metamorfne stijene



kolekcije stijena

Raspadanje minerala i stijena - upoznaje se sa

načinom raspadanja stijena i minerala

- upoznaje se sa načinom stvaranja regolita

- razlikuje fizičko i hemijsko raspadanje



kolekcije stijena

Obrazovanje zemljišta - definiše pojam

zemljišta - upoznaje se sa

sastavom zemljišta - objašnjava

transformaciju organske materije

- raspoznaje strukturu zemljišta

- razlikuje ulogu mikroorganizama

- definiše humus i sastav humusa

- raspoznaje različite vrste humusa


- referat: značaj humusa u organskoj proizvodnji

Zemljišni koloidi i njihove osobine - upoznaje se sa

pojmom koloida i njihovim osobinama

- pojašnjava na novim primjerima uticaj koloida na kvalitet zemlje

- razvija sposobnost povezivanja činjenica

10


- razlikuje osobine koloida: peptizacija, koagulacija...

Fizičke i hemijske osobine zemljišta - upoznaje osobine

zemljišta - ukazuje na značaj

adsorpcije i sorpcije na kvalitet zemljišta

- razlikuje osobine zemljišnog rastvora

- na novim primjerima ukazuje na fizičke osobine zemljišta

- razvija analitičnost i logično mišljenje


uzoraka zemljišta

Pedogenetski procesi - upoznaje

pedogenetske procese

- definiše pojam ascedentne migracije

- definiše pojam descedentne migracije

- prepoznaje uzroke migracije materija u zemljištu

- povezuje uzroke i posledice

Morfološke osobine zemljišta - upoznaje se sa

morfologijom zemljišta

- razlikuje spoljašnje morfološke elemente analizira unutrašnju morfologiju

- razlikuje pojamove:

- horizonta - pothorizonta - prelaznih

horizonata


vježbe: - kopanje

pedološkog profila i uočavanje horizonata

Klasifikacija zemljišta - navodi tipove i

podjele zemljišta - svrstava zemljište

u određene klase - uočava namjenske

pogodnosti različitog zemljišta: autotrofna zemljišta: kamenjar, sirozem, humusna,

- razvija osjećaj odgovornosti i samopouzdanja


monolita pojedinih tipova zemljišta

11


akumulativna, kambična zemljišta,

- eluvijalno – iluvijalna,

- antropo – pedogena zemljišta, hidromorfna zemljišta, epiglejna zemljišta, hipoglejna, fluvijatilna i fluvioglejna zemljišta, tresetna zemljišta, halomorfna zemljišta, akutno zaslanjena, subakvalna zemljišta i

- nerazvijena subakvalna zemljišta

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Tucović, Z. Simić, Ishrana bilja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,

i Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1988. - N.Jović, Z. Simić, Pedologija sa geologijom, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva Beograd i Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1987. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave Kabinet opremljen sa: - kolekcijom minerala; - kolekcijom stijena; - pedološkim monolitima; - kolekcijom (uzorcima) mineralnih đubriva; - grafofolijama i dijapozitivima. 7. Obavezni način provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi

- Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, - Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, - Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu),

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima.

12

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhikteture. 10. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmet Znanje

- Histologija, nauka o tkivima od zanačaja za dendro vrste

- Anatomija i svojstva drveta - Trajna i sprovodna tkiva

- Osobine i najvažnije grupe minerala i stijena

- Praktična nastava - Fizička svojstva minerala i stijena kao i značaj silikata, fosfata, karbonata, sulfata, oksida i magmatskih, sedimentnih i metamorfnih stijena

- Najvažniji hemijski elementi i jedinjenja

- Hemija - Značaj i sadržaj hemijskih elemenata u prirodi i prevođenje organskih u neorganska jedinjenja

- Meteorološki elementi i pojave

- Gajenje šuma - Značaj temperature, vazdušnog pritiska, vlažnosti vazduha, isparavanja i padavina

- Uslovi zemljišta u pošumljavanju

- Gajenje šuma - Dubina, mehanički sastav, vlažnost, temperatura i kisjelost zemljišta, kao i značaj mrtve prostirke

- Pripremanje zemljišta i održavanje njegove plodnosti

- Proizvodnja sadnog materijala

- Brazdanje zemljišta i đubrenje organskim i mineralnim đubrivima

13

1.2.2. DENDROLOGIJA 1. Naziv predmeta: DENDROLOGIJA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Razred Teorija Vježbe Praksa

Ukupno

I 44 28 * 72 II 65 43 * 108 III * * * * IV * * * *

Ukupno 109 71 * 180 Vježbe - odjeljenje se dijeli na grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje, da na osnovu habitusa, morfoloških karakteristika: grančica,

pupoljaka, lista, cvijeta, ploda, u svakom godišnjem dobu raspoznaju vrste drveća;

- Sticanje znanja o biološkim, ekološkim i šumsko-uzgojnim osobinama glavnih vrsta drveća (autohtone) i najvažnijih stranih vrsta (egzota) i njihovog značaja;

- Sticanje znanja o najvažnijim žbunastim vrstama i sastojinama u kojima se javljaju;

- Osposobljavanje za uočavanje razlika između drvenastih i žbunastih vrsta; - Razvijanje svijesi o značaju drveća i žbunja i njihovog uticaja na okolinu.

14





Uvod u predmet dendrologija - definiše pojam,

zadatak i značaj predmeta dendrologija


Opšti dio: osnovi botanike Histologija - definiše pojam

biljne ćelije - definiše pojam

histologije - upoznaje pojam i

značaj tkiva - upoznaje

klasifikaciju tkiva: tvorna tkiva (meristemi)

osnovno i kožno tkivo

mehanička tkiva sistem provodnih tkiva

- zna građu, oblik, veličinu i funkciju biljne ćelije

- zna porijeklo, građu, funkciju tkiva, značaj i podjelu

- zna apikalne, interkalarne, lateralne, traumatične meristeme

- zna pojam traheide, traheje, sitaste cijevi, ćelije pratilice, provodni snopići

- razlikuje osnovne

karakteristike pokoričnih tkiva (epidermis, peridermis, mrtva kora)

- razlikuje kolenhim, sklerenhim, likina vlakna, grvena vlakna

- razvija sposobnost

opažanja

- analizira: - presjek kroz

vegetacionu kupu stabla

- poprečni presjek pokoričnih tkiva

- provodne snopiće

Morfologija vegetativnih organa - upoznaje

morfološke karakteristike drvenastih biljaka:

- korijen, - stablo,

- razlikuje drvenaste

vrste po formi i visini (drvo, žbun: I, II, III red)


opažanja

- crteži, slike,

dijafilmovi, mikroskop i preparati, lupa, uzorci biljnih organa

15

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za

ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik

- list, - cvijet, - plod, - sjeme. Razmnožavanje biljaka - definiše pojam

razmnožavanja - navodi vrste

razmnožavanja: razmnožavanje bespolno i polno razmnožavanje jednoćelijskih organizama razmnožavanje višećelijskih organizama

- razlikuje osnovne

karakteristike polnog i bespolnog razmnožavanja, jednoćelijskog i višećelijskog razmnožavanja

- dijafilmovi,

reznice, kalemljenje, mikro-skop i preparati, uzorci

Genetika - definiše pojam,

zadatak i značaj genetike

- upoznaje pojam i strukturu gena

- opisuje prenošenje svojstava na potomstvo

- objašnjava shvatanje nasleđa, mutacije, ukrštanje biljaka (hibridizacija i hibridi)

- upoznaje pojam genotipa, fenotipa i čiste linije oplemenjivanje (generativno, vegetativno)

- shvata pojam gena-

nosioca naslednih osobina, pojam mutacije, hibridizacije ili ukrštanja i mendelove zakone, oplemenjivanje biljaka

- razvija društvenu

odgovornost

vježbe - crteži i dijafilmovi, - prikaz hibrida

Posebni dio: sistematika dendrologije Golosjemenjače (gymnospermae) četinari - upoznaje domaće i

neke značajne strane četinarske vrste

- razlikuje sistematiku četinarskih vrsta, nazive, njihovu srodnost, raspored

- razlikuje areal, habitus, morfološke


- obilazak arboretuma, parkova, prirodnih sastojina (tokom čitave školske godine)

16



karakteristike (reljef kore, oblik korijena, karakteristike grančice, pupoljaka, lista, cvijeta, ploda), bio-ekološke karakteristike i značaj vrsta

- opisuje: familiju

ginkgoaceae, ginkgo biloba-ginko; familiju taxaceae , taxus, baccata-obična tisa;

familiu pinaceae; podfamiliju abietoideae;

rod tsuga vrste i varijetete;

rod pseudotsuga, vrste i varijetete;

familiju pinaceae; podfamiliju abietoideae;

rod abies, običnu jelu; istrane jele ( kavkaska, džinovska i dugoigličava);

rod picea; običnu smrču; pančićevu omoriku; srebrnu smrču

- razlikuje opšte

osobine - prepoznaje i

razlikuje latinske, domaće nazive vrsta, rasprostranjenost, osnovne karakteristike-razlike, značaj

- prepoznaje areal, habitus, morfološke karakteristike ( reljef kore, oblik korijena, karakteristike grančice, pupoljaka, lista, cvijeta, ploda), bio-ekološke karakteristike i značaj vrsta.

- razvija osjećaj za

tačnost - razvija

sistematičnost

- sakupljanje zimskih

grančica, plodova, sjemenja, izrada herbarijuma

- opisuje: podfamiliju

laricoideae; rod larix; evropski i japanski

ariš; rod cedrus; vrste ( atlaski,

hima-lajski i libanski kedar),

podfamiliju pinoideae;

rod pinus: (petoigličavi

- prepoznaje areal,

habitus, morfološke karakteristike ( reljef kore, oblik korijena, karakteristike grančice, pupoljaka, lista, cvijeta, ploda), bio-ekološke karakteristike i značaj vrsta.

- razvija

snalažljivost - razvija osjećaj za

tačnost

- razgledanje slika i

slajdova

17



borovi (molika i vajmutov bor),

dvoigličavi borovi (alepski bor, pinjol, primorski bor, crni i bijeli bor sa varijetetima, munika i krivulj),

familiju taxodiaceae; rodove: sequoia, taxodium, cryptomeria;

familiju cupressaceae,

podfamiliju thujoideae,

rod thuja,vrste, podfamiliju

cupressoideae, rod cupressus,

vrste, rod

chamaecyparis, vrste,

podfamiliju juniperoideae,

rod juniperus: sekcija oxycedrus,

vrste, sekcija sabina,

vrste (ukratko),

18

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi

Preporuke za izvođenje nastave

učenik učenik učenik - opisuje: skrivenosjemenja-če

( angiospermeae)-lišćari

familiju betulaceae,

rod betula, obična i maljava breza,

rod alnus, crna, bijela i zelena jova

familiju corylaceae,

rod corylus, obična i mečja lijeska,

rod carpinus i ostrya, vrste

familiju fagaceae, rod fagus, vrste, rod castanea,

vrste, rod quercus,

vrste: primorski, kontinentalni i strani hrastovi

familiju juglandaceae,

rod juglans, obični i crni orah

familiju salicaceae,

rod populus: bijela, siva topola, trepetljika, crna topola, jablan, euroameričke hibridne topole, najvažniji domaći i strani klonovi

rod salix: bijela, krta,

košarasta vrba, bademasta

vrba, rakita , siva vrba, šumska

i barska iva.

- razlikuje opšte

karakteristike-razlike breza i jova, građu cvijeta, ploda, drveta, oblik lista, razlike drvnih vidova, latinski naziv, mjesto rasprostranjenja, značaj

- razlikuje osnovne karakteristike lijeska i grabova

- razlikuje i raspoznaje vrste bukve i kestena, sa posebnim osvrtom na mezijsku bukvu i pitomi kesten

- razlikuje vrste hrastova na osnovu morfoloških karakteristika, prepoznaje areal, latinske nazive, bio-ekološke karakteristike i njihov značaj

- prepoznaje osnovne karakteristike-razlike običnog i crnog oraha

- prepoznaje opšte karakteristike topola i vrba, građu cvijeta, ploda, drveta, oblik lista, razlike drvnih vidova, latinski nazivi, mjesto rasprostranjenja, značaj

- razvija

snalažljivost i efikasnost

- razvija osjećaj za tačnost

- sakupljanje zimskih

grančica, plodova, sjemenja, izrada herbarijum

- skiciranje: habitus sa listovima, plodovima i cvjetovima

19



familija moraceae rod morus i maclura, vrste

familija ulmaceae rod ulmus:poljski,

brdski brijest i vez rod celtis, vrste familija

platanaceae rod platanus, vrste familija tiliaceae rodtilia, vrste

(sitnolisna, krupnolisna i srebrnolisna)

familija hippocastanaceae-divlji kesteni

familija simarubaceae - kisjelo drvo

familija aceraceae rod acer-

javori;gorski javor, mlec, zeslja, klen, maklen, gluhac, planinski javor,

-strani javori (jasenoliki javor sa varijatetima, srebrnolisni javor).

familija rosaceae rod sorbus-vrste, rod prunus-vrste. familija oleaceae rod fraxinus (

bijeli, crni i poljski jasen),

strani jaseni

- uočava opšte karakteristike, građu cvijeta, ploda, drveta, oblik lista, razlike drvnih vidova, latinski naziv, mjesto rasprostranjenja, značaj

- razvija snalažljivost i efikasnost

fam fabaceae (papilionaceae)

rod robinia, bagrem

rod sophora, sofora.

fam. caesalpiniaceae

rod gleditsia, gledičija

- razlikuje osnovne karakteristike bagrema, sofore, gledičije i judinog drveta

- uočava opšte karakteristike-razlike, građu cvijeta, ploda, drveta, oblik lista,

20



rod cercis, judino drvo.

- opisuje najvažnije žbunaste vrste:

familiju lauraceae (lovor), berberidaceae ( žutika), ranunculaceae (pavit)

familiju anacardiaceae, aquifoliaceae, staphyleaceae

familiju celastraceae, rhamnaceae.

familiju cornaceae (drijen i svib) i

araliaceae (bršljan)

familiju ericaceae (vrišt, veliki vrijes, crnjuša i borovnica) i oleaceae (jorgovan i kalina)

familiju caprifoliaceae (zova, udika i pasje grožđe)

razlike drvnih vidova, latinski naziv, mjesto rasprostranjenja, značaj

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Gajić, D. Vilotić, Obratov - D. Petković, Botanika, Zavod za udžbenike,

Beograd,1974. - B. Jovanović, Dendrologija, Zavod za udžbenike, Beograd,1995. - B. Jovanović, Dendrologija, Naučna knjiga, Beograd, 1991. - Č. Šilić, Atlas drveća i grmlja, Zavod za udžbenike, Sarajevo, 1990. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorija se relizuje u kabinetu opremljenim sa: grafoskopom, diaprojektorom,

episkopom, crtežima, slajdovima, slikama, diafilmovima, šumarskim elaboratima; - Učenici u okviru vježbi i teorijske nastave obavezni su da imaju sopstvene zbirke

sjemena, grančica i herbarijum sa svim vrstama koje se izučavaju po programu; - Tokom školske godine potrebno je organizovati ekskurzije, gdje će učenici u

parkovima, šumskim objektima, botaničkim baštama, arboretumima i drugim zelenim površinama steći jasnija znanja o vrstama drveća, žbunja i prizemne flore koje izučavaju.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi:

21

- Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, - Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinom periodu. - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer sumarstva ili pejsazne arhikteture. 10. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmet Znanja

- Hemijski sastav biljaka - Građa zemljine kore - Morfološke osobine i

klasifikacija zemljišta

- Pedologija sa ishranom bilja

- Značaj organskih i neorganskih materija

- Hemijski sastav biljaka - Geološka podloga-

stijene,minerali - Vrste zemljišta

- Spoljašnji izgled stabla - Anatomija i svojstvo drveta - Funkcije pojedinih djelova stabla

- Ekološki činioci i šuma - Sastojina - Šumsko-uzgojni radovi

- Gajenje šuma - Međusobni odnos drveća, grmlja, prizemne flore i ekoloških činioca

- Elementi sastojine - Njega šuma - Obnova šuma - Načini gazdovanja sa

šumama - Zaštita šuma - Zaštita šuma - Zaštita od šumskih

štetočina-entomološke i fitopatološke prirode,požara i drugo.

- Šumsko drveće - Iskorišćavanje šuma - Krojenje i klasifikacija šumskih sortimenata

22

1.2.3. PROIZVODNJA SADNOG MATERIJALA 1. Naziv premeta: PROIZVODNJA SADNOG MATERIJALA

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrste nastave Razred

Teorija Vježbe Praksa Ukupno

I 46 26 * 72 II * * * * III * * * * IV * * * *

Ukupno 46 26 * 72 Vježbe – odjeljenje se dijeli na grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja iz proizvodnje sadnog materijala, osposobljavanje za

njihovu primjenu i dalje stručno obrazovanje; - Usvajanje znanja i vještina za kvalitetnu proizvodnju sadnica drvenih

višegodišnjih biljaka (drveća, žbunja, povijuša), raznih formi i dekorativnih vrsta; - Osposobljavanje za obavljanje poslova na ispitivanju kvalita šumskog sjemena; - Sticanje znanja i vještina iz organizacije rasadničke proizvodnje; - Osposobljavanje za proizvodnju sjemenskog i sadnog materijala po vrstama u

skladu sa tehnološkim procesima i standardima; - Osposobljavanje za samostalno obavljanje poslova i zadataka iz oblasti

rasadničke - proizvodnje.

23





Uvod u proizvodnju sadnog materijala - upoznaje i

objašnjava: značaj predmeta plodonošenje

šumskog drveća doba fizičke

zrelosti učestalost

plodonošenja, obilnost plodonošenja

doba sazrijevanja i opadanja sjemena važnijih vrsta

osobine šumskog sjemena

upoznaje spoljašnje osobine, praćenje i evidenciju toka klijanja

vrste klijavosti klijavost postupak

odredjivanja vlažnosti sjemena

- zna upotrebnu

vrijednost sjemena

- opisuje: standardizaciju

šumskog sjemena oplemenjivanje

šumskog drveća - objašnjava

izdvajanje sjemenskih

- analizira oblast šumskog sjemenarstva i rasadničke proizvodnje

- razlikuje periode u životu drveća, kada ona počinju da donose plodove

- koristi poznavanje ove pojave za pravilno planiranje proizvodnje sadnica

- daje prognozu i procjenu uroda sjemena

- uočava krupnoću, čistoću, apsolutnu težinu, boju sjemenjača, zdravstveno stanje i dr.

- kontroliše kvalitet sjemena

- analizira: apsolutnu, tehničku i terensku klijavost

- izražava sadržaj vlage u procentima u odnosu na težinu radnog uzorka

- određuje potrebnu količinu sjemena na osnovu rezultata analize prosječnog uzorka

- uočava norme kvaliteta šumsko sjemenske robe

- analizira kvalitetna ekološka i šumsko uzgojna svojstva domaćih i stranih vrsta šumskog drveća, radi



opažanja - stiče

samopouzdanje - razvija sposobnost

opažanja - razvija radne

navike - stiče

samopouzdanje

- posjeta rasadniku vježbe: - determinacija

osobina šumskog sjemena

vježbe: - određivanje

vrijednosti o upotrebnoj količini sjemena

vježbe: - sastavljanje

uvjerenja o porijeklu sjemena

vježbe - izdvajanje

sjemenskih objekata na karti

vježbe: - načini kalemljenja

- primjena više metoda (demonstracija)

24


sastojaka - opisuje:

genetsku osnovu za izdvajanje sjemenskih objekata

individualnu selekciju

razmnožavanje pri kalemljenju

- upoznaje

manipulaciju šumskim sjemenom

- opisuje:nabavku

sjemena za rad u rasadniku naknadno dozrijevanje, sušenje i ispiranje

- zna trušenje

četinarskog sjemena i čisćenje istrušenog sjemena

- zna čuvanje i konzerviranje šumskog sjemena

- upoznaje

dezinfekciju i dezinsekciju sjemena

- upoznaje stimulaciju i stratifikaciju sjemena

oplemenjivanja – poboljšavanja i napredak šumske privrede

- razlikuje kriterijume za ocjenjivanje, izdvajanje i priznavanje sjemenskih objekata

- uočava glavnu i polaznu tačku u procesu melioracije šumskog drveća, izdvajanje tzv. plus stabla, koja će služiti za dobijanje kvalitetnog sjemena i kalemova

- proučava postupak srašćivanja podloge i plemke tj. postupak kojim se jedan dio biljke presadjuje i sjedinjuje (spaja) na različite načine sa drugom biljkom, koja služi kao podloga i omogućuje ishranu

- vrši poslove oko sjemena počevši od sakupljanja do njegove upotrebe za sjetvu

- kontroliše porijeklo sjemena

- odstranjuje visok procent vlage kako bi se za vrijeme čuvanja izbjeglo njegovo truljenje ili prijevremeno klijanje

- upotreba vještačke trušnice za


odgovornost - razvija radne

navike

vježbe: - sakupljanje i

determinacija sjemena

vježbe: - ostranjivanje viška

procenta vlage vježbe: - trušenje sjemena

prirodnim i vještačkim putem

vježbe: - potapanje sjemena

u vodu i priprema sjemena kroz stratifikat

vježbe: - pakovanje sjemena

za transport

25


- upoznaje pakovanje i transport

trušenje velikih količina šišarica

- vrši uskladištenje sjemena u zatvorenim prostorijama, na otvorenom prostoru i u kolibama

- vrši zaštitu i čišćenje sjemena od parazitnih gljiva i od insekata

- stimuliše i zasijava sjeme u pijesak ili zemlju

- upotrebljava za pakovanje i transport meku i krutu ambalažu

Šumski rasadnici - zna svrhu

osnivanja šumskih rasadnika

- nabraja vrste

zemljišta i njihovu rasadničku upotrebu

- definiše:

veličinu rasadnika

oblik rasadnika

- analizira jednu uređenu površinu zemljišta, manjih ili većih razmjera gdje se vrši proizvodnja, razmnožavanje i odgajivanje sadnica drveća, žbunja, povijuša i dr.

- analizira osobine zemljišta: mehanički sastav, strukturu, vodne osobine, vazdušne osobine, toplotne osobine, zemljišni rastvor, hranljivost zemljišta i dr.

- određuje veličinu površina za stvarnu potrebu za sadnicama

- određuje najpovoljniji oblik površine za sadnice u vidu kvadrata ili pravougaonika

- stiče samopouzdanje

- razvija osjećaj

odgovornosti - stiče preciznost u

radu - razvija radne

navike - stiče

vježbe: - parcelisanje

površina vježbe: - uređenje rasadnika vježbe:

26


ograđivanje rasadnika

prostornu podjelu rasadnika

- opisuje:

unutrašnju podjela rasadnika po vrsti proizvodnje

pripremu zemljišta i održavanje njegove plodnosti

dezinfekciju zemljišta

- upoznaje

proizvodnju sadnica generativnim putem

- određuje vrstu ograde od građevinskog materijala i bira vrste drveća, žbunja za živu ogradu

- vrši unutrašnju

podjelu rasadnika projektovanjem puteva i staza, kao i izdvajanje površina potrebnih za podizanje predviđenih objekata i uređaja

- razlikuje prema vrsti proizvodnje sljedeće odjeljke: sijalište, rastilište, ožilište, matičnjak, dendrološki odjeljak i dr.

- vrši pravilan izbor za obradu i đubrenje zemljišta u rasadniku, za uspješnu proizvodnju sadnog materijala

- upotrebljava bakarna i živina jedinjenja za zaštitu zemljišta od raznih vrsta parazitnih gljiva, koje u šumskom rasadniku mogu izazavati opasna oboljenja na poniku i sadnicama

- proučava generativno razmnožavanje drveća, žbunja itd. putem sjemena

- vrši neophodnu pripremu – čišćenje zemljišta od korova

samopouzdanje - razvija osjećaj

odgovornosti - stiče

samopouzdanje - stiče preciznost u

radu - razvija radne

navike - stiče

samopouzdanje - razvija radne

navike

- izrada plana rasadnika i podjela

vježbe: - obrada i đubrenje

zemljišta vježbe: - dezinfekcija

zemljišta različitim fungicidima

vježbe: - priprema leja i

brazdica vježbe: - određivanje

količina sjemena za sjetvu

vježbe: - sjetva u

odgovarajućem vremenskom

27


- opisuje pripremu zemljišta za sjetvu sjemena:

vrijeme sjetve gustina sjetve dubinu sjetve način sjetve

- opisuje:

zaštitu zasijanih površina prije klijanja

kontejnersku proizvodnju sadnica

- upoznaje tehnološki postupak pri proizvodji kontejnerskih sadnica

- zna proizvodnju

sadnica vegetativnim putem

- upoznaje metod

"matičnjak-ozilište" i "ozilište-rastilište"

- objašnjava evidenciju toka izvršenih radova u rasadniku

- opisuje: njegu i zaštitu mladih biljaka u rasadniku

posebne mjere njege u rasadniku

vađenje,

i drugog materijala, obradu zemljišta i đubrenje

- vrši sjetvu sjemena po cijeloj površini – parcele ili leje

- određuje vrijeme sjetve u zavisnosti od osobina sjemena i uslova sredine

- određuje količinu sjemena potrebnu za sjetvu

- određuje dubinu za sjeme

- proučava sjetvu sjemena u omaške ili u brazdice (redove)

- primjenjuje načine malciranja površina (načine pokrivanja sjemena poslije sjetve)

- koristi za proizvodnju sadnog materijala različite sudove (kontejnere)

biljke čiji se omotač razlaže u zemljištu

biljke čiji se omotač ne razlaže u zemljištu

biljke koje se vade iz ćelija pred sadnju

- rukuje mašinama za ispunjavanje ćelija, mašinama za sjetvu sjemena i mašinama za pokrivanje sjemena

- vrši proizvodnju

periodu vježbe: - primjena

kontejnera u proizvodnji sadnog materijala (operativno u rasadničkoj proizvodnji)

vježbe: - pikiranje reznica

(operativno) vježbe: - razmnožavanje

dijeljenjem bokora, zagrtanjem, položnicama i reznicama

vježbe: - vođenje

dokumentacije o izvršenim radovima

vježbe: - pljevljenje,

okopavanje, zalivanje, prihranjivanje...

28


sortiranje i čuvanje izvadjenih sadnica

pakovanje i transport

rasađivanje biljaka u rasadniku

proizvodnju sadnica ''duneman sistemom''

topolovih sadnica, razmnožavanje reznicama

- proučava sposobnost izvjesnih biljaka (drveća, žbunja) da iz pojedinih djelova korijena, stabla i lista mogu da razviju novu biljku

- vodi urednu evidenciju o brojnom stanju i starosti pojedinih vrsta sadnica kao i evidenciju o svim izvršenim radovima

- primjenjuje odgovarajuće mjere njege za ponik

- analizira posebne mjere radi pravilnog oblikovanja ili boljeg razvoja biljaka u rasadniku

- vadi sadnice iz sijališta u jesen, po završetku vegetacije, ili u proljeće prije njenog otpočinjanja – ručno ili pomoću mašina vrši sortiranje i čuvanje kvalitetnih sadnica

- vrši otpremanje do mjesta upotrebe

- prenosi određene vrste biljaka iz sijališta u drugi dio rasadnika

- koristi proizvodnju sadnica u lejama, organskom i mješovito organsko

vježbe: - vađenje i

sortiranje po klasama

vježbe: - vađenje i

pakovanje sadnica

29


mineralnim supstratom

Proizvodnja važnih vrsta drveća i žbunja – četinari - opisuje

proizvodnju: abies alba – jela a. concolir – dugoigličava jela cedrus sp. – kedrovi chanaecyparis lawsonisma – liveonov čempres juniperus comunis – kleka (forme) - taxus baceta – tisa itd.

- razlikuje tehnologiju pojedinih vrsta drveća, žbunja i povijuša

- razlikuje razmnožavanje pojedinih vrsta četinarskog drveća i to: sjemenom, reznicama, kalemljenjem itd.



opažanja

vježbe: - načini

razmnožavanja pojedinih vrsta četinara

Razmnožavanje lišćara - opisuje

razmnožavanje: acer sp. – javori aesculus hippocastanym – divlji kesten betula verrucosa – breza berberis vulgarris – šimširka catalpa bignoniodes – katalpa evonymus europea – kurika platanus sp. – platani tilia parvifolia i grandifolya – sitnolisna i krupnolisna lipa i druge vrste

- analizira i bira odgovarajuće načine razmnožavanja šumskih i dekorativnih vrsta lišćara

- razvija analitičnost i logičko mišljenje

vježbe: - uočava

karakteristike u proizvodnji pojedinih dekorativnih vrsta

30

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Milošević, Proizvodnja sadnog materija, Šumarsko tehnički školski centar

»Dušan Peno«- Kraljevo, 1979. - M. Miladinović, Proizvodnja sadnog materijala, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavna sredstva, Beograd, Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, -1988. - S. Stilinović, Skripta, Zavod za udžbenike, Beograd, 1974. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava i jedan dio vježbi se obavlja u učionici – kabinetu, - (A/V), grafoskop, dijaprojektor, fotografije, slajdovi, dijafilmovi itd, - Rasadnik i plastenik sa alatom i mašinama za mehanizaciju. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi:

Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu),

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.


9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani ing. šumarstva ili pejzažne arhikteture. 10. Povezanost predmeta

Povezanost sa predmetom Znanja Predmeti Znanja

- Fizička i hemijska svojstva zemljišta i zemljišni humus

- Fiziološki procesi i

mineralne materije

- Pedologija sa ishranom bilja - Karakteristike fizičkih i hemijskih osobina zemljišta

- Značaj i sadržaj humusa u zemljištu

- Najvažniji fiziološki procesi i mineralna ishrana biljaka

- Meteorološki elementi i pojave

- Praktična nastava - Značaj osnovnih meteoroloških elemenata i prati pojave u atmosferi

- Biološke i morfološke osobine drvenastih i zeljastih biljaka i sistematska podela

- Dendrologija - Osnovne funkcije vegetativnih i reproduktivnih organa,kao i podela prema obliku i visini

- Ručni alat, mašine i oprema od značaja za proizvodnju

- Alati i mehanizacija - Najvažnije vrste alata i mašina za mehanizaciju od značaja za proizvodnju

31

1.2.4. ANATOMIJA I SVOJSTVA DRVETA 1. Naziv predmeta: ANATOMIJA I SVOJSTVA DRVETA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I * * * * II 45 27 * 72

III * * * * IV * * * *

Ukupno 45 27 * 72

3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o anatomskoj građi drveta; - Sticanje znanja o tehnološkim svojstvima drveta kao prirodne sirovine; - Razvijanje svijesti o značaju drveta kao ekološkog materijala; - Osposobljavanje za samostalno makroskopsko i mikroskopsko determinisanje vrsta

drveća prema anatomskoj građi; - Osposobljavanje za uočavanje grešaka na drvetu i procjenu njihovog uticaja na

svojstva drveta.

32

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: DRUGI




Anatomija drveta Spoljašnji izgled unutrašnje građe drveta - navodi i opisuje

elemente makroskopske građe drveta (kora, bjeljika, kambijum, srčika, zrelo drvo, godovi i dr.)

- opisuje elemente građe drveta lišćara i četinara na porečnom, radijalnom i tangencijalnom presjeku,

- upoznaje funkciju pojedinih elemenata makroskopske građe drveta i njihov uticaj na svojstva drveta

- uočava različitosti

drveta posmatrano kroz različite presjeke (poprečni, radijalni, tangencijalni)

- razvija

samostalnost, sistematičnost


- uzorci, modeli i

crteži

- navodi i opisuje elemente mikroskopske građe drveta (traheje, traheide, drvna vlakanca, parenhim drveta, sržni zraci i smoni kanali)

- navodi i pojašnjava karakteristike elemenata mikroskopske građe lišćara i četinara na sva tri presjeka,

- objašnjava funkciju elemenata mikroskopske građe i njihov uticaj na svojstva drveta

- razlikuje karakteristike drveta na osnovu rezultata njegove mikroskopske analize

- uočava i upoređuje razlike u građi drveta lišćara i četinara

- razvija samostalnost, sistematičnost


- mikroskop, lupa, preparati, crteži, uzorci drveta na sva tri presjeka

Vrste drveća, njihova građa, kvalitet i upotreba - opisuje četinarske

- razlikuje i

razvrstava četinarske vrste na

- razvija

sasmostalnost - razvija sposobnost

- mikroskop, lupa,

crteži, preparati, uzorci drveta na sva

33



vrste sa smonim kanalima (smrča, bor, ariš)

- opisuje vrste bez smonih kanala (jela i tisa)

jedričave i bakuljave, vrste sa smonim kanalima i bez smonih kanala

opažanja tri presjeka

- opisuje lišćarske vrste i njihovu podjelu prema poroznosti godova,

- opisuje prstenasto – porozne vrste

- (jasen, bagrem, hrast, brijest, trešnja),

- opisuje rasejano, porozno – difuzne vrste (orah, bukva, javor, grab, jova, breza, lipa, topola, vrba) makroskopsko i mikroskopsko raspoznavanje građe lišćara i četinara, kvalitet i upotreba

- razlikuje i razvrstava lišćarske vrste na jedričave, bakuljave, na prstenasto – porozne i difuzno – porozne

- razvija samostalnost


- mikroskop, lupa, crteži, preparati, uzorci drveta na sva tri presjeka

Tehnologija drveta Spoljašnji izgled stabla - opisuje detaljno

pojam stabla, njegove djelove (korijen, žilište, deblo, krošnja, dimenzije stabla, debljinu i visinu)

- opisuje izgled stabla, činioce izgleda, tipove izgleda i modifikovani izgled stabla, rast drveta i nastanak drvnog tkiva,

- navodi i nabraja spoljašnje osobine debla ( pravnost, čistoću, jedrinu i njihov značaj za tehničku upotrebljivost

- uočava razlike u

strukturi različitih stabala

- razlikuje uticaj pojedinih djelova stabla za ukupan razvoj

- razvrstava stablo na osnovu izgleda, dimenzija i na osnovu tehničke upotrebljivosti drveta


opažanja i pravilnog ocjenjivanja

- crteži

34



drveta Hemizam drveta - opisuje hemijski

sastav zida ćelije kod četinara i lišćara i materije koja ulazi u sastav drveta

- definiše i pojašnjava elementarni sastav i sastav po grupama koje grade drvo,

- pojašnjava i definiše sporedne sastojke, vodu i pepeo

- vrši klasifikaciju

drveta za različite namjene u skladu sa hemijskim stavovima drveta


povezivanja

Tehnička svojstva drveta Estetska svojstva drveta - opisuje estetska

svojstva drveta i identifikuje osobine i karakteristike estetskih svojstava drveta (boja, tekstura, sjaj, miris i finoću)

- na uzorcima drveta

razvrstava drvo po boji, teksturi, mirisu i finoći

- analizira osobine uzoraka drveta

- raspoznaje vrste drveta na osnovu estetskih svojstava


opažanja - razvija osjećaj za

estetiku

- slike i uzorci drveta

Fizička svojstva drveta - opisuje detaljno

osobine i karakteristike fizičkih svojstava drveta(poroznost, vlaga i masa drveta,

- definiše slobodnu i vezanu vodu (isušivanje, higroskopnost, pojivost),

- pojašnjava promjene dimenzija drveta (utezanje i bubrenje),

- pojašnjava provodljivost

- razlikuje fizička

svojstva drveta po masi, poroznosti i promjenama dimenzija,

- uočava značaj provodljivosti zvuka toplote , ektriciteta i svijetla


opažanja


35



zvuka, toplote, elektriciteta i svijetla

Mehanička svojstva drveta - opisuje i

identifikuje mehanička svojstva drveta,

- upoznaje tvrdoću, čvrstoću, elastičnost, plastičnost, žilavost,

- nabraja osnovne vrste lišćara i četinara u zavisnosti od tvrdoće

- vrši klasifikaciju

drveta u skladu sa namjenom i mehaničkim svojstvima


povezivanja činjenica


Fizičko – hemijska svojstva drveta - objašnjava i

opisuje trajnost drveta i snagu gorenja

- razvrstava drvo na

osnovu fizičko-hemijskih svojstava drveta na osnovu trajnosti i prema snazi gorenja


povezivanja činjenica


Greške drveta Greške građe drveta - opisuje greške

građe drveta i njihov uticaj na ekonomičnost i upotrebnu vrijednost drveta ( nepravilnost poprečnog presjeka, toka linije godova, toka vlakanaca, dvostruko i višestruko srce, usukanost žice, čvorovi ili kvrge, smone kesice ili vrećice, zarasla kora.

- razlikuje greške

građe drveta i njihov uticaj na upotrebu drveta i izradu šumskih sortimenata

- povezuje uzroke i

posledice

- lupa, crteži, slike,

zbirka uzoraka grešaka drveta

Greške od uzroka fizičke prirode - opisuje greške od

uzroka fizičke prirode i njihov

- razlikuje greške od

uzroka fizičke prirode i njihov uticaj na

- povezuje uzroke i

posledice



36



uticaj na upotrebnu vrijednost drveta (paljivost, okružljivost, mrazopucine, raspukline od isušivanja, vitoperenje, upala kore, povrede od groma, grada i prizemnih požara)

upotrebnu vrijednost drveta i izradu šumskih sortimenata

Greške boje drveta - opisuje greške boje

drveta koje ne umanjuju čvrstoću (dvostruka bjeljika, lažna srčevina, neprava srž, piravost, prozuklost, modrenje, smeđenje, rujavost, zelenjenje)

- opisuje greške boje drveta koje umanjuju čvrstoću (prozuklost, bijela, crvena, žuta, boginjava i prošarana trulež)

- na osnovu uvida u

boju uzorka uočava greške drveta koje umanjuju čvrstoću drveta i njihov uticaj na upotrebnu vrijednost u izradi šumskih sortimenata

- uočava greške drveta koje umanjuju čvrstoću drveta i njihov uticaj na upotrebnu vrijednost drveta

- povezuje uzroke i

posledice



Greške koje potiču od insekata - upoznaje se sa

greškama i metodama zaštite (crvotočine, mušičavost)

- uočava greške

drveta od insekata i njihov uticaj na vrijednost drveta

- povezuje uzroke i

posledice



5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - G. Bućan, Tehnologija materijala za drvnoprerađivačku školu, Zavod za udžbenike

Srbije, Beograd, 1976. - N. Knežević, Anatomija i svojstva drveta, Zavod za udžbenike Srbije, Beograd,

1988. - M. Spasojevic, Tehnologija materijala, Republički zavod za unapređivanje

školstva, Titograd, 1978. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za dendrologiju.

37

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi, u svakom klasifikacinom periodu

najmanje jednom; - Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena, na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena

u klasifikacinom periodu; - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva; - Diplomirani inženjer prerade drveta. 10. Povezanost predmeta


- Građa ćelijskog zida - Biologija - Građa ćelije - Elementi građe drveta - Vrste drveća

- Dendrologija - Anatomska građa drveta - Sistematika šumskog drveća

- Spoljašnji izgled stabla - Gajenje šuma - Sastojna - Hemizam drveta - Hemija - Organska jedinjenja - Tehnička svojstva drveta - Greške drveta

- Iskorišćavanje šuma - Dobijanje šumskih sortimenata i standard za šumske sortimente

- Obrada stabla i standard za šumske sortimente

38

1.2.5. ALATI I MEHANIZACIJA U ŠUMARSTVU 1. Naziv predmeta: ALATI I MEHANIZACIJA U ŠUMARSTVU 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II 34 38 * 72 III * * * * IV * * * *

UKUPNO 34 38 * 72

Vježbe - odjeljenje se dijeli na grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa osnovnom mehanizacijom koja se koristi u šumarstvu i

ozelenjavanju naselja; - Upoznavanje sa osnovnim alatom i priborom koji se koriste u šumarstvu i

ozelenjavanju naselja; - Sticanje znanja o osnovnim karakteristikama pojedinih radnih mašina koje imaju

široku upotrebu u šumarstvu; - Usvajanje znanja o vrstama maziva i njihovim karakteristikama, koja se koriste za

mašine i uređaje; - Upoznavanje sa vrstama, namjenom i načinom rada pogonskih i radnih mašina; - Osposobljavanje za rad na mašinama u fazi sječe i izrade šumskih sortimenata,

privlačenju, prevozu, gajenju i zaštiti šuma.

39


Informativni ciljevi i sadržaj Formativni ciljevi Socijalizacijski



Alati i mehanizacija - upoznaje razvoj

mehanizacije i njen značaj za šumarstvo i pejzažnu arhitekturu

Materijal za šumska oruđa i mašine - upoznaju različite

vrste materjala, njihove osobine i upotrebu

- uočava osnovne

razlike različitih materijala, metala, nemetala, legura, njihove osobine i upotrebu

- materijal za izradu

oruđa i mašina u šumarstvu – uzorci

Ručna oruđa i pribor - upoznaje: alat za

zemljane radove, alat za njegu biljaka, alat u fazi sječe i izrade šumskih sortimenata i alat u fazi transporta

- razlikuje različite vrste alata i pribora

- bira alat i pribor zavisno od upotrebe

- upotrebljava alat za određenu tehniku rada

- održava i čuva oruđe i pribor


- ručni alat,tehnika rada,čuvanje i održavanje

Goriva i maziva - upoznaje vrste

goriva i njihovu upotrebu

- upoznaje vrste maziva i njihovu upotrebu

- analizira osobine i

svojstva goriva i maziva

- priprema gorivo za rad (priprema smješe)

- prepoznju uzorke goriva i maziva

- razvija

sistematičnost

vježbe: - priprema smješe za

motornu testeru i dr. mašine

Mašine u šumarstvu - upoznaje glavne

sastavne djelove mašina (motor, transmisiju, radni organ i uređaje za kretanje)

- razlikuje na modelima i šemama djelove mašina

- analizira princip rada pojedinih djelova mašina u sklopu

- kabinet za mehanizaciju snabdjeven potrebnim učilima

Motori sa unutrašnjim sagorijevanjem Benzinski motori - upoznaje vrste,

sastavne djelove, princip rada i

- razlikuje djelove

motora, princip rada dvotaktnih i

- benziski motori,

sastavni djelovi i princip rada

40




upotrebu četvorotaktnih benzinskih motora,

- analizira način rada motora

- kabinet mehanizacije sa potrebnom opremom i učilima – presjeci motora, šeme, slike, dijagrami i dr

Dizel motori - upoznaje vrste,

sastavne djelove, princip rada i upotrebu

- razlikuje djelove

dizel motora, princip rada i upotrebu

- razvija analitičnost

i logično mišljenje

- dizel motori - sastavni djelovi

princip rada (kabinet mehanizacije sa potrebnom opremom i učilima – presjeci motora, šeme, slike, dijagrami i dr.)

Mašine i uređaji za obradu zemlje - upoznaje mašine i

oruđa za osnovnu obradu zemlje (plugovi)

- analizira princip

rada, način rukovanja, čuvanje, održavanje mašina i uređaja za obradu zemlje

- analizira princip rada, način rukovanja, čuvanja, održavanja mašina i oruđa za osnovnu obradu zemlje(plugovi)

- razvija urednost - razvija osjećaj

odgovornosti pri radu

- oruđa i mašine za

osnovnu obradu zemljišta(primjerci mašina i oruđa)

- upoznaje oruđa i mašine za dopunsku obradu zemlje (tanjirače, drljače, frejz)

- analizira princip rada, način rukovanja, čuvanja,održavanja mašina za dopunsku obradu

- stiče profesionalni odnos za rad

- razvija osjećaj odgovornosti pri radu

- oruđa i mašine za dopunsku obradu zemljišta

- (primjerci mašina i oruđa)

Mašine i uređaji za navodnjavanje - upoznaje uređaje

za kišnjenje i orošavanje

- upoznaje uređaje za navodnjavanje vještačkom kišom

- mašine i oprema za skupljanje sjemena

- analizira princip

rada, način rukovanja, čuvanja i održavanja mašina za navodnjavanje

41




upoznaje: dizalice, tresače, usisivače

Mašine i oprema za rad u rasadničkoj proizvodnji - upoznaje mašine i

opremu za prehranjivanje i đubrenje zemljišta

- upoznaje mašine i uređaje za sjetvu sjemena

- upoznaje mašine i uređaje za školovanje sadnica

- analizira

mehanizaciju i uređaje za proizvodnju sadnica sa golim (nezaštićenim) korjenovnim sistemom

- analizira mehanizaciju i uređaje za proizvodnju sadnica sa zaštićenim korjenovnim sistemom (kontejnerska)

- oruđa i mašine za

rad u rasadničkoj proizvodnji (primjerci mašina i oruđa)

- oruđa i mašine za sadnju sadnica (primjerci mašina i oruđa)

- upoznaje mašine i uređaje za vađenje sadnica, brojanje, pakovanje i transport

- upoznaje mašine i uređaje za sadnju sadnica

- oruđa i mašine za vađenje i presađivanje sadnica (primjerci mašina i oruđa)

- upoznaje motokultivatore, priključne uređaje

- upoznaje mašine i uređaje za sadnju sadnica, kopanje rupa i vađenje sadnog materijala

- upoznaje motorne kosilice

Mašine i uređaji u zaštiti šuma - upoznaje:

prskalice, orošivače i zamagljivače, mašine za sječu stabala i izradu šumskih sortimenata

- harvesteri i procesori

- analizira upotrebu i

korišćenje hemijskih sredstava i rad sa prskalicama, orošivačima i zamagljivačima

- upotreba i

korišćenje hemijskih sredstava i rad sa mašinama, primjerci mašina i oruđa

42




Motorna testera - upoznje se sa

sastavnim djelovima motorne testere

- upoznaje se sa pogonskim djelovima motorne testere

- upoznaje motor - upoznaje uređaje

za paljenje - upoznaje uređaje

za snadbijevanje gorivom

- upoznaje radne djelove motorne testere (lanac, vodilicu, uređaje za zatezanje lanca, zaštitnike i lančanik)

- upoznaju tipove motornih testera

- upoznaje način pripreme motorne testere za rad

- upoznje tehniku rada motornom testerom

- upoznaje način čuvanja i održavanja motorne testere

- upoznaje se sa priključnim uređajima za motornu testeru

- analizira sastavne djelove i rad dvotaktnog motora sa unutrašnjim sagorijevanjem

- razlikuje sastavne djelove uređaja za paljenje i analizira način rada

- razlikuje sastavne djelove uređaja za snadbijevanje gorivom i analizira način rada

- razlikuje više tipova motornih testera

- priprema motornu testeru za rad (zaustavlja i podešava motornu testeru)

- montira lanac, uključuje motornu testeru i njome rukuje koristi motornu testeru uz normalno trošenje snage i postizanje najvećeg učinka

- izražava efekat rada u cm2, prerezane površine u jedinici mjerenja, kao i efekat rada izražen količinom proizvoda u radnom danu ili radnom satu

- shvata da pravilan rad motora i efekat koji se postiže zavise od redovnog čišćenja i održavanja testere

- otklanja manje kvarove

- shvata primjenu priključaka (cirkular, vitla, guljač kore, makljač kore)

- razvija logičko mišljenje

- razvija osjećaj odgovornosti

- motorna testera, sastavni djelovi, priprema motorne testere za rad, tehnika rada, oštrenje i održavanje

- kabinet za mehanizaciju sa potrebnom opremom - motorna testera, garnitura alata za opravku, aparat za oštrenje, pomoćna mjerila i dr.

Mašine u fazi privlaćenja i prevoza

43




Mašine u fazi privlačenja - poznaje razvoj

mehanizacije i njen značaj

- upoznaju značaj i razvoj mehanizacije u iskorišćavanju šuma

- upoznaju vitla, sastavne djelove i upotrebu

- analizira princip

rada, efekat rada, čuvanje i održavanje vitla


- motorno vitlo,

sastavni djelovi, održavanje i upotreba

Skideri i žičare - upoznaje vrste,

sastavne djelove i princip rada skidera i žičara,

- upoznaje žičana užad, vrste i upotrebu

- razlikuje vrste,

sastavne djelove i princip rada skidera i žičara

- uočava prednosti i nedostatke

- biraju odgovarajuće žičare uzimajući u obzir reljef i drvnu masu

- prepoznaje vrstu užadi koja se koriste, njihove dimenzije, čuvanje i održavanje

- razvija pozitivnu

kritiku

- skideri i žičare,

sastavni djelovi i princip rada

Traktori - upoznaju tipove i

važnije djelove traktora, motor, šasiju, prenosni mehanizam, hodni mehanizam, mehanizam za upravljanje

- upoznaju dodatni mehanizam i priključne uređaje

- razlikuje određene

tipove traktora i traktorsku opremu;

- upravlja traktorom i priključcima

- primjenjuje različitu tehniku i tehnologiju rada sa traktorom u različitim uslovima rada

- izračunava troškove i učinak rada traktora


opažanja - razvija

organizacione sposobnosti

- stiče odgovornost u radu

- traktori, djelovi

traktora, oprema, dodatni priključni uređaji, demonstacija rada sa traktorom, učinak traktora i iznalaženje troškova

Mašine u fazi prevoza - upoznaje tipove

kamiona i sastavne djelove

- upoznaje traktore,

- shvata tehnologiju

prevoza i prevozna sredstva

- podešava transportno


opažanja - razvija


- kamioni, sastavni

djelovi, cijena koštanja tona-km.

44




tipove i upoterbu - upoznaje vrste

traktorskih prikolica i upotrebu

- upoznaje kombinovana vozila

sredstvo za različite vrste robe koje se transportuju

- razlikuje opremu koja se koristi pri prevozu

- izračunava učinak i troškove prevoza


Mašine u fazi utovara i istovara - upoznaje

utovarivače, vrste, sastavne djelove i upotrebu,

- upoznaje hidraulični utovarivač i osnove rada hidrauličnog uređaja

- upoznaje autodizalice i dizalice sa jarbolom

- upoznaje dvodobošno vitlo, dizalice i transportere

- razlikuje vrste,

sastavne djelove i upotrebu mašina u fazi utovara i istovara

- izračunava troškove i učinak rada mašina


opažanja - razvija



- mašine u fazi

utovara i istovara, sasatavni djelovi, tehnike rada...

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S.Nikolića i M. Drenićaž, Alati i mehanizacija za drugi i treći razred usmjerenog

obrazovanja, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S.Nikolić, N. Knežević, Č.Milošević, I. Jakovljević, Iskorišćavanje šuma za treći i četvrti razred, Zavod za izdavanje udžbenika i nastavna sredstva, Beograd, 2000.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za mehanizaciju, primjerci ručnog alata i oruđa, oprema i pribor za

oštrenje i održavanje, mašina koje se koriste u rasadnicima (traktor sa priključcima), mašine za obradu zemljišta, mašine za dopunsku obradu zemljišta, za sjetvu sjemena, za navodnjavanje);

- Motorne kosilice, motokultivator, mašine za vađenje sadnica i kopanje rupa, motorna testera, traktor , motorna vitla, poligon za obuku učenika u okviru škole, objekti na terenu i drugo.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi

Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu,

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu;

45


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva. 10. Povezanost predmeta


- Materijal za oruđe i mašine - Ručni alat i pribor - Oruđa i mašine za osnovnu

obradu zemljišta - Oruđa i mašine za dopunsku

obradu zemljišta - Mašine i uređaji za

navodnjavanje - Mašine i uređaji za sadnju

sadnica - Mašine za vađenje i

presađivanje sadnica - Mašine za gajenje šuma - Mašine i uređaji u zaštiti šuma - Gorivo i mazivo - Motori sa unutrašnjim

sagorijevanjem-benziski i dizel motori

- Motorna testera - Skideri i žičare - Traktori - Mašine u fazi prevoza

- Praktična nastava - Osobine materijala - Ručna oruđa u šumarstvu - Oruđa i mašine za

osnovnu obradu zemljišta - Oruđa i mašine za

dopunsku obradu zemljišta

- Mašine i uređaji za navodnjavanje

- Mašine i uređaji za sadnju sadnica

- Mašine za vađenje i presađivanje sadnica

- Mašine za gajenje šuma - Mašine i uređaji u zaštiti

šuma - Gorivo i mazivo - Motori sa unutrašnjim

sagorijevanjem-benziski i dizel motori

- Motorna testera - Skideri i žičare - Traktori - Mašine u fazi prevoza

- Ručni alat - Motori sa unutrašnjim

sagorijevanjem(benziski,dizel motori)

- Motorna testera - Skideri i žičare - Traktori - Mašine u fazi prevoza - Mašine u fazi utovara i

istovara

- Iskorišćavanje šuma - Sječa stabala i transport drveta

- Sječa stabala i izrada šumskih sortimenata

- Transport drveta - Prevoz drveta - Utovar i istovar

- Mašine i uređaji u zaštiti šuma (prskalice, orošivači, zamagljivači)

- Zaštita šuma - Uređaji i oprema u zaštiti šuma

- Ručni alat za zemljane radove - Alat za njegu biljaka - Mašine i uređaji za osnovnu

obradu zemlje - Mašine i uređaji za dopunsku

- Gajenje šuma - Obrada zemljišta - Čišćenje i prorede - Priprema zemljišta za

proizvodnju - Sakupljanje sjemena i

46


obradu zemlje - Mašine i oprema za skupljane

sjemena i plodova - Mašine i uređaji za

navodnjavanje - Mašine i oprema za rad u

rasadničkoj proizvodnji - Motorna

kosilica,motokultivator - Uređaj za vađenje

sadnica,kopanje rupa,sortiranje,sadnju

plodova - Radovi u rasadniku - Radovi u sjemeništu,

rastilištu - Podizanje i njega zelenih

površina - Vađenje i sortiranje

sadnica

47

1.2.6. GEODEZIJA I ŠUMSKO GRAĐEVINARSTVO 1. Naziv predmeta: GEODEZIJA I ŠUMSKO GRAĐEVINARSTVO




I * * * *

II 53 49 * 102

III 41 31 * 72

IV * * * *

Ukupno 94 80 * 174 Vježbe - odjeljenje se dijeli na grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje za profesionalno obavljanje poslova iz oblasti geodetskih radova

u šumarstvu; - Osposobljavanje za predstavljanje određenih djelova zemljine površine, u

odgovarajućoj razmjeri, na hartiji, foliji (planu ili karti); - Sticanje osnovnih znanja za premjer svih oblika i dimenzija, površina, zapremina,

prirodno ili vještački stvorenog tla; - Osposobljavanje za primjenu metoda premjeravanja zemljine površine u cilju

izrade topografskih podloga; - Usvajanje znanja o vrstama, načinu rada i korišćenju sprava i instrumenta koji se

koriste na poslovima u građevinarstvu i šumarstvu (projektovanje puteva, snimanje detalja i dr.);

- Osposobljavanje za snimanje terena ortogonalnom i polarnom metodom i kartiranje detalja;

- Osposobljavanje za rad sa geodetskim instrumentima; - Sticanje znanja za određivanje parametara u cilju utvrđivanja tačnosti premjera; - Upoznavanje sa vrstama i značajem šumskih puteva; - Osposobljavanje za projektovanje vlaka i održavanje šumskih puteva; - Sticanje znanja o načinu izrade šumskih puteva; - Osposobljavanje za realizaciju aktivnosti na uređenju vodotoka i klizišta.

48





Uvod u geodeziju sa šumskim građevinarstvom - definiše predmet i

značaj predmeta geodezije sa šumskim građevinarstvom

- nabraja zadatke

geodezije - navodi oblik i

veličinu zemlje - navodi podjelu i

osnovne principe premjera zemljišta u geodeziji

- opisuje razmjeru i

razmjernike - premjer površina –

plan i karta - objašnjava uloga

geodezije u šumarstvu

- opisuje osnovu za

izvršenje premjera – geodetske tačke i mreže

- navodi način

obilježavanja geodetskih tačaka na terenu

- opisuje padomjer –

primjena

- uočava i analizira povezanost izmedju geodezije i gradjevinarstva, kao i primjenu geodezije u šumarstvu

- shvata oblik i veličinu sa geodetske osnove

- razlikuje sve radove koji spadaju u domen više i niže geodezije

- analizira odnos u kome se vrši promjena osnovnih dimenzija izabranih veličina radi izrade projekta (plana, karte)

- shvata pojam topografskih podloga i proučava definiciju plana i karte

- koristi neophodna znanja iz geodezije za izgradnju šumskih puteva, sastojinskih karata i dr.

- koristi geodetske tačke i mreže, kao osnovu – bazu za izvršenje odgovarajućih mjerenja i računanja u cilju izrade topografske podloge

- proučava trigonometrijske tačke i mreže i nivelmanske

- razvija svijest o značaju nauke

- razvija osjećaj

preciznosti u radu - razvija preciznost

u radu - stiče

samopouzdanje - razvija sposobnost

opažanja

vježbe: - demonstracija

korišćenja-mjerni razmjernik

vježbe: - grafički projekcija

neke duži i prenos na plan

vježbe: - trigonometrijske i

nivelmanske tačke i mreže kao osnova za izvršenje premjera

vježbe: - upotreba stalnih i

privremenih belega

49


- opisuje nonijus – primjena, vrste i čitanje

- nabraja sprave i

pribor za mjerenje uglova, teodolit (tahimetar) djelove i primjenu

- objašnjava

centrisanje, viziranje i rektifikacija tahimetra

(visinske) tačke i mreže

- analizira trajne i privremene biljege da bi sa geodetskih tačaka mogao da izvede mjerenje

- razlikuje djelove, vrši rektifikaciju i odredjuje nagib terena

- analizira uređaj za očitavanje podjele na mjerilu prema konstrukciji i načinu primjene (kružni i linearni)

- uočava djelove od značaja za instrument

- shvata grubo i fino centrisanje, pojam viziranja i dovodi do poklapanja vizure sa pravcem prema signalu predmeta, ispituje i zadovoljava 1., 2. i 3. uslov za mjerenje horizontalnih uglova

vježbe: - čitanje na nonijusu

i odredjivanje nonijusnog podatka

vježbe: - pretvaranje mjera

za uglove vježbe: - proučavanje

djelova teodolita ili tahimetra (tahimetar – demonstracija)

vježbe: - rad sa tahimetrom

– centrisanje, viziranje i rektifikacija

Mjerenje uglova - objašnjava prostu

metodu mjerenja uglova

- objašnjava obradu zapisnika

- objašnjava girusnu metodu mjerenja uglova

- objašnjava mjerenje linearnih veličina – dužina

- navodi pribor za mjerenje linearnih veličina

- objašnjava mjerenje dužina pantljikom

- proučava mjerenje uglova u jednom položaju durbina, na taj način što izvrši opažanje tačaka i očitavanje opažajnih pravaca

- upisuje podatke u trigonometrijski obrazac br. 1

- proučava i ispituje metodu mjerenja uglova u oba položaja durbina, pri istom nepomičnom položaju limba

- razvija osjećaj za tačnost


preciznost

vježbe: - upotreba tahimetra

(odredjivanje opažajnih pravaca)

vježbe: - obrada zapisnika za

prostu i girusnu metodu metodu mjerenja uglova

vježbe: - korišćenje

pantljike, ravnjače,

50


- objašnjava obradu zapisnika za mjerenje dužina

- opisuje kontrolu računanja pomoću devetičkog ostatka i dekadne dopune

- opisuje mjerenje dužina ravnjačom i podravnjačom

- opisuje optičko mjerenje dužina, optičke daljinomjere i druge savremene instrumente

- opisuje indirektno određivanje dužina

- zna primjenu sinusne i tangentne teoreme

- opisuje sprave za obilježavanje pravih uglova

- opisuje način obilježavanja pravih uglova

- bira odgovarajući pribor i metode za mjerenje dužina

- razlikuje vrste pantljika, ravnjače, podravnjače, optičkoelektronske, optičke i autoredukcione daljinomjere

- određuje dužine direktnim mjerenjem koso po terenu i horizontalno

- unosi podatke na terenu, u trenutku mjerenja u zapisnik tj. trigonometrijski obrazac br. 18

- shvata postupak računanja dužina

- određuje horizontalno mjerenje dužina ravnjačom a visinske razlike podravnjačom

- razlikuje savremene instrumente koji su ugrađeni u durbin ili pored durbina – tahimetra

- određuje indirektnim (posrednim putem), a primjenom sinusne i tangentne teoreme, računskim putem dolazi do nepoznate tražene veličine

- razlikuje trostranu i petostranu prizmu kao


opažanja

podravnjače i daljinomjere

vježbe: - koso i horizontalno

mjerenje dužina vježbe: - unošenje podataka

u trigonometrijski obrazac br.18

vježbe: - crtanje profila

ravnjačom i podravnjačom

vježbe: - indirektno

mjerenje dužina matematičkim putem

vježbe: - rad sa prizmama –

podizanje i spuštanje upravnih

51


naprave za obilježavanje pravih uglova

- koristi prizme za spuštanje i podizanje upravnih, radi odredjivanja koordinata tačaka

Nivelman - navodi suštinu,

vrste, podjelu i primjenu nivelmana

- definiše pojam visine, nivelmanski instrument, nivelir (djelovi) i podjelu

- opisuje ispitivanje ispravnosti nivelira – rektifikacija

- opisuje nivelmanske letve generalni nivelman;

- objašnjava obradu zapisnika za generalni nivelman

- opisuje detaljni nivelman površina

- opisuje linijski detaljni nivelman

- objašnjava obradu zapisnika za detaljni nivelman

- analizira skup operacija (mjerenja i drugih radova) na terenu i računanja u birou radi određivanja visina tačaka

- analizira pojam visine (kote)

- proučava djelove i podjelu instrumenata za određivanje visinskih tačaka

- vrši ispitivanje – zadovoljavanje uslova da bi postigao dobre razultate pri radu

- određuje visine nekih stalnih tačaka (repera) koje ne karakterišu oblik reljefa, već služe kao baza za dalji premjer u visinskom pogledu

- unosi podatke u nivelmanski obrazac br.3

- odredjuje nadmorske visine detaljnih tačaka koje karakterišu odredjenu površinu terena u visinskom pogledu

- određuje visine tačaka po određenim linijama

- stiče

samopouzdanje - razvija osjećaj za

tačnost - stiče

samopouzdanje u radu

vježbe: - proučava djelove

nivelira –demonstracija rada sa nivelirom

vježbe: - rad sa

nivelmanskom letvom

vježbe: - nivelanje iz sredine vježbe: - unošenje podataka

u nivelmanski obrazac

vježbe: - crtanje podužnih i

poprečnih profila vježbe: - unošenje detaljnih

podataka u nivalmanske obrasce

52


u cilju dobijanja podužnog ili poprečnog presjeka terena (profila) u izradi projekta za puteve, razne vrste kanala itd.

- unosi podatke u nivelmanski obrazac br.1

Snimanje terena - pojašnjava suštinu

snimanja - opisuje

topografske znake i njihovu upotrebu

- objašnjava ortogonalnu metodu snimanja detalja

- objašnjva polarnu metodu snimanja

- objašnjava obradu tahimetrijskog zapisnika

- objašnjava izradu planova kartiranja

- opisuje koordinatnu mrežu

- upoznaje pribor za kartiranje

- opisuje visinsku predstavu zemljišta – reljefa na topografskim podlogama

- objašnjava interpolaciju i konstrukciju izohipsi

- opisuje busolu – djelove i rad sa busolom

- objašnjava računanje površine

- navodi pribor za računanje površina – planimetri

- zna metode računanja površina

- određuje (mjeri), relativne koordinate za pojedine potrebne tačke, objekte, djelove terena i slično, u odnosu na date geometrijske tačke ili linije

- analizira vrste uslovnih znakova i koristi za izradu topografskih podloga

- određuje za svaku detaljnu tačku pravougle koordinate u odnosu na koordinatni sistem

- vrši tahimetrijsko snimanje

- unosi u specijalni tahimetrijski zapisnik sve izmjerene veličine: uglove, dužinu i visinu

- analizira i proučava konstrukciju sadržaja plana tj. kartiranje detalja

- koristi koordinatnu ili decimalnu mrežu za izradu topografske podloge u razmjeri

- upotrebljava pravougle

- razvija snalažljivost

- razvija preciznost

u radu - stiče

samopouzdanje - razvija osjećaj

odgovornosti - razvija sposobnost

opažanja

vježbe: - primjena

topografskih znakova za izradu plana

vježbe: - primjena prizme

operativno na terenu

vježbe: - primjena tahimetra

operativno na terenu

vježbe: - unošenje podataka

za sve uglove u tahimetrijski obrazac

vježbe: - kartiranje detalja vježbe:

53


- objašnjava

računanje površina – planimetrisanje

kordinografe za kartiranje detalja snimljenog ortogonalnom metodom

- upotrebljava polarni kordinograf ili transporter, vrši pomoću ovog pribora nanošenje snimljenih tačaka – detalja na plan

- vrši prikaz reljefa na topografskim podlogama

- odredjuje mjesta polaska između dvije date tačke izohipsa

- koristi prednosti busole u praksi u odnosu na tahimetar (teodolit)

- analizira svojstvo magnetne igle i vrši određivanje azimuta u stepenima

- određuje površine nekog područja, parcele, figure itd.

- koristi nitni planimetar i složeni planimetar tzv. mali polarni planimetar

- računa površine na više načina (iz direktno mjerenih veličina po pravilima planimetrije, iz koordinata graničnih tačaka, iz proračunatih mjera uzetih sa crteža i pomoću planimetra)

- primjena: pravougli kordinograf i polarni kordinograf ili transporter


visinskih razlika vježbe: - određivanje

azimuta i drugih uglova

vježbe: - upotreba

planimetara vježbe: - izračunavanje

površina različitim metodama


polarnog planimetra i dr. (operativno na terenu)

54

Razred: TREĆI Informativni ciljevi i

sadržaj Formativni ciljevi Socijalizacijski ciljevi


učenik učenik učenik Geodezija i šumske komunikacije Uvod - navodi značaj i

podjelu šumskih transportnih sredstava

- navodi statističke podatke o šumskim transportnim sredstvima

- navodi specifičnost uslova u kojima se javljaju šumska transportna sredstva

- definiše zakonske osnove prometa kod nas i u Evropi

- uočava nužnost

saobraćaja i saobraćajnica za čovjeka

- razlikuje vrste saobraćaja i saobraćajnica (puteve) u šumarstvu

- shvata saobraćajne propise i osnove zakona o saobraćaju kod nas i u Evropi

- razvija logično

zaključivanje - navikava se na

poštovanje propisa

Građevinski materijal - upoznaje se sa

građevinskim materijalom koji se koristi u šumarstvu

- upoznaje stijene i minerale, kamen, drvo, vezivni materijal (voda, metali i legure)

- zna standarde i upotrebu materijala

- razlikuje osobine i

makroskopski raspoznaje materijal

- analizira standarde i upotrebu materijala

- proračunava utrošak materijala na osnovu normativa i uočava način dobijanja građevinskih materijala

- razvija moć

opažanja - razvija osjećaj

odgovornosti

- zbirke minerala i

drugog građevinskog materijala

Osnovi miniranja - upoznaju osnove i

svrhu miniranja

- razlikuje

eksplozive koji se koriste u šumarstvu za miniranje

- uočava suštinu propisa pri transportu, čuvanju i miniranju

- razvija osjećaj

odgovornosti - navikava se na

pridržavanje propisa

- analiza pribora za

miniranje

Šumski putevi kao sredstva gazdovanja u iskorišćavanju šuma upoznaje: - razvoj i podjelu

šumskih puteva - šumske vlake

- razlikuje elemente

puta, gornji i donji stroj puta

- razlikuje vidove poprečnog profila puta


opažanja

vježbe: - čitanje projektnih

dokumentacija puteva sa osvrtom na njihove elementa

55

Informativni ciljevi i sadržaj Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za


- elemente puta upoznaje: - krivine na šumskim

putevima - donji i gornji stroj

puta - uzdužni profil puta - niveletu puta, - vještačke objekte

na šumskim putevima

- uočava širinu kolovoza, debljinu i oblike kolovoza

- uočava poprečni i uzdužni nagib kolovoza, odvodne kanale i bankine

- analizira nagib škarpa usjeka i nasipa

- razlikuje elemente krivine, proširenje u krivinama, prelazne krivine, mimoilaznice, skretnice i serpentine

- razlikuje osnovne konstruktivne elemente uzdužnog profila puta (niveleta)

- razlikuje nivelete nagib nivelete i prelome nivelete

- razlikuje vještačke objekte na šumskim putevima (mostove, propuste, potporne zidove, parapete i kolobrane

Projektovanje puteva upoznaje: - osnovne pojmove

projektovanja i vrste projekata

- skraćeni način projektovanja kamionskih šumskih puteva

- radove na terenu - kancelarijske

radove

- razlikuje vrste

projekta - izvodi

rekognisciranje i ustanovljavanje čvornih tačaka

- razlikuje potrebne instrumente

- obilježava nulte linije, osiguranje tjemena

- mjeri prelomne i centralne uglove

- radi tehničku dokumentaciju na osnovu prikupljenih terenskih podataka

- razvija preciznost - stiče odgovornost u

radu

- padomjer, trasirke, ćuskije, pantljike, letva za nivelisanje sa specijalnom podjelom, tablice za obilježavanje krivine, dvije ravnjače i podravnjače

56



Šumske vlake upoznaje: - vrste šumskih vlaka - način

projektovanja

- trasira šumske

vlake - vodi poslove pri

izradi i održavanju šumskih vlaka

- analizira podatke koji su dobijeni geodetskim premjerom kartirati

- razvija preciznost - stiče odgovornost u

radu

- padomjer, trasirke,

ravnjače i pod-ravnjače, tablice, nivelir, pantljika

Građevinske norme - upoznaje

građevinske norme i njihovu upotrebu

- razlikuju građevinske norme i njihovu primjenu

- navikava se na poštovanje normativa

vježbe: - na različitim

primjerima definišu primjenu građevinskih normi

Metode izrade zemljanog trupa – usjeka i nasipa upoznaje: - materijal za izradu

zemljanog trupa, izradu usjeka, izradu nasipa

- razlikuje

materijale za izradu zemljanog trupa

- razlikuje metode izrade usjeka: u podužnim, horizontalnim ili nagnutim slojevima, u punom profilu sječenja, u terasama, sa strane, sa podužnim presjekom

- razlikuje metode izrade nasipa: izrada nasipa u podužnim, horizontalnim i nagnutim slojevima, izrada nasipa u punim profilima sa čela, izrada sa strane

- razlikuje oruđa i mašine

- razvija osjećaj

odgovornosti - razvija sposobnost

opažanja

vježbe: - rad na terenu –

izrada usjeka i nasipa i izbor odgovarajućih materijala

Deformacija zemljanih radova, usjeka i nasipa

57



upoznaje: - deformaciju donjeg

stroja puta, - osiguranje puta

- uočava najčešće

slučajeve deformacije usjeka i nasipa

- razlikuje načine zaštite kosina škrapa, usjeka i nasipa

- slike i crteži

Metoda izrade kolovoza upoznaje: - metode izrade

kolovoza - vrste kolovoza - zaštitu i

održavanje gornjeg sloja puta

- zna održavanje kolovoza, premjeravanje i obračuvanje

- vrši prijem

izvršenih radova - organizuje

građenje i evidenciju građenja

- uočava ekonomičnost i koštanje šumskih puteva

- razlikuje oruđe i mašine koje se koriste pri izradi i održavanju

- analizira održavanje gornjeg stroja puta, čišćenje odvodnih jarkova i propusta, kao i odvođenje vode sa šumskih puteva

- razvija osjećaj

odgovornosti

- slike i crteži

Mostovi na šumskim putevima upoznaje: - osnove

projektovanja šumskih mostova

- mostovske konstrukcije

- premjer radova i predračun troškova gradnje mosta

- pribor, alat i mašine

- vrstu materijala za gradnju mostova

- gradnju mostova i održavanje mostova

- analizira mjesto za

gradnju mostova - određuje potrebni

otvor mosta - vrši izbor

materijala za gradnju mostova

- izvodi predmjer radova i predračun troškova građenja mostova

- analizira način gradnje mostova i održavanje mostova


i logično mišljenje

- slike i crteži

58



Osnovi uređenja vodotoka i klizišta upoznaje: - pojam bujica i

klasifikaciju bujica - djelovanje tekuće

vode i štete od bujica

- radove u slivu bujica

- uočava ulogu

vodenog ekosistema u šumskom prostoru

- razlikuje djelovanje tekuće vode i faktore nastanka bujica

- razlikuje uticaj tekuće vode i faktora nastanka bujica

- analizira uticaj biljnog pokrivača na pojavu bujica

- razlikuje vrste kretanja, brzinu i visinu vode

- razlikuje vrste nanosa i njihov uticaj na brzinu vode

- razlikuje radove koji se izvode u cilju saniranja erodiranih površina

- planira biološki način borbe (zatravljivanje protiv bujica, oranje, sjetva po izohipsama), izrada terasa i gradona

- planira radove po izohipsama (standardni rov, suhozid, pleteri i žive ograde)

- planira njegu podignutih kultura

- razvija ekološku

svijest - razvija sposbnost

opažanja

vježbe: - sanacija erodiranih

površina

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - K.Mihailović, K.Vrčarić, Đ.Lazić, Geodezija za III i IV razred geodetske škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad, 1988. - S.Kontić, Geodezija za III razred građevinske, hidrograđevinske i šumarske škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1978. - M. Miladinović, M. Drenić, Šumske komunikacije za III i IV razred šumarske struke

- Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd,1989.

59

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za geodeziju sa potrebnim instrumentima i opremom za geodetska

snimanja: • Tahimetar, • Nivelir, • Planimetar – nitni i drugi, • Polarni kordinograf, • Padomjer, • Pantljike, • Nivelmanske letve i dr.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi

Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu, Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu)

- Zaključna ocjena, na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu;


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer geodezije, šumarstva ili pejzažne arhikteture. 10. Povezanost predmeta


- Šumski putevi i šumske vlake, trasiranje, izrada i održavanje

- Topogrfski znaci i karte - Geodetski instrumenti - Geodetska mjerenja i

kartiranja

- Iskorišćavanje šuma - Transport traktorima - Prevoz šumskih

sortimenata

- Uređenje vodotoka i klizišta

- Gajenje šuma - Specijalna pošumljavanja, dejstvo vode i vodeni eko sistem

- Snimanje terena i izrada projeka

- Podizanje i njega zelenih povrsina

- Izrada bioloske osnove,izvodjenje i prenosenje projekta

- Instrumenti za mjerenje dužina

- Sprave za mjerenje pravih uglova

- Orjentacija karata - Crtanje decimetarske

mreže

- Dendrometrija i uređivanje šuma

- Prostorna podjela šuma - Dendrometrijski radovi - Izrada šumskih karata - Izrada izvođačkog projekta

60

1.2.7. GAJENJE ŠUMA 1. Naziv predmeta: GAJENJE ŠUMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I * * * * II 24 12 * 36 III 69 39 * 108 IV 45 21 * 66

Ukupno 138 72 * 210 Vježbe - odjeljenje se dijeli u grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Osposobljavanje za profesionalno obavljanje poslova na tehničko operativnim

poslovima i zadacima gajenja šuma; - Sticanje znanja iz oblasti gajenja šuma zasnovanog na savremenim dostignućima

nauke i tehnologije u šumarstvu; - Sticanje znanja o prirodnim karakteristikama šume, njenim koristima i uticaja na

zaštitu prirode i životne sredine; - Sticanje znanja o staništima i stanišnim faktorima koji utiču na razvoj šume; - Sticanje znanja o uticaju šuma na staništa; - Usvajanje znanja i vještina o načinu i postupku tretiranja šuma u cilju povećanja

kvaliteta i kvantiteta drvne mase; - Upoznavanje sa osnovama fitocenologije, sa osvrtom na najvažnije fitocenoze

naših krajeva, u cilju boljeg shvatanja razvojnih faza u kojima se pojedine biljne zajednice nalaze;

- Upoznavanje sa sastojinom kao osnovnom jedinicom u kojoj se odvijaju sve šumsko-uzgojne mjere, njenim elementima i izdvajanjem;

- Usvojanje znanja o prirodnim i vještačkim načinima i oblicima obnavljanja-podizanja šuma;

- Obučavanje za odabir i primjenu mjera za njegu šuma prilikom prirodnog i vještačkog obnavljanja;

- Osposobljabanje u tehničko-tehološkom smislu za plantažno podizanje i gajenje šumskog drveća.

61





Gajenje šuma - upoznaje se sa

pojmom gajenja šuma

- upoznaje se sa šumom, sastavnim djelovima i značajem šume

- uočava razlike među različitim šumskim površinama i njihovim sastavnim djelovima

- razvija pozitivan odnos prema prirodi

- prikazivanje filmova sa različitom šumskom strukturom

- posjeta šumskom gazdinstvu

Uslovi sredine u šumi Ekološki činioci klimatski činioci i šuma - opisuje uticaj

klimatskih uslova na razvoj šuma:

- Insolacija, - temperatura

vazduha, - atmosverski talozi, - vlažnost vazduha, - vjetar i sastav

vazduha

- uočava pozitivne i

negativne efekte klimatskih uslova na razvoj šuma

- razvija ekološku

svijest

vježbe: - uočavanje

karakteristika i uticaja klimatskih činioca na šumu

Orografski činioci i šuma - pojašnjava

orografske uticaje na razvoj i strukturu šuma:

- nadmorska visina, - Ekspozicija, nagib

šuma i kupiranost terena

- upoređuje karakteristike šuma sa različitih nadmorskih visina, ekspozicijama na istim i različitim visinama, nagibom terena i definiše razlike


vježbe:

- uočavanje karakteristika i uticaja orografskih činioca na šumu

Edafski činioci ili uslovi zemljišta i šuma - pojašnjava uticaj

edafskih činioca zemljišta na šume

- opisuje: 1. fizička svojstva

zemljišta: - dubina zemljišta - mehanički sastav-

struktura zemljišta - vlažnost zemljišta

- prepoznaje efekte

uticaja zemljišta na šumu

- razlikuje vrste šumskih zemljišta prema strukturi

- procjenjuje vlažnost zemljišta i efekte vlažnosti na razvoj šume

- uočava uticaj


karakteristika i uticaja edafskih činioca na šumu

62



- temperatura zemljišta

- vazdušni kapacitet - uticaj geološke

podloge - uticaj i značaj

organske mrtve prostirke, šušnja

2. hemijska svojstva zemljišta- kisjelost zemljišta

radijacionog bilansa - temperatura zemljišta, i vazdušni kapacitet zemljišta na šumu

- razlikuje calcifilne i calcifobne vrste drveća

- razlikuje cidofilne, neutrofilne i bazifilne vrste drveća

Biotički činioci i šuma - upoznaje biotičke činioce: biljni svijet i šuma; životinjski svijet i šuma; čovjek i šuma

- prepoznaje

neposredne i posredne uticaje biljnog svijeta na šumu (simbioza, parazitizam, epifitizam, biohemijski, fiziološki, mehanički uticaji, živi šumski pokrivač, odnos šumskog drveća prema živom šumskom pokrivaču)

- uočava karakteristike posrednog i neposrednog uticaja životinjskog svijeta na šumu

- razlikuje pozitivni, negativni, svjesni, nesvjesni, posredni, neposredni uticaj čovjeka na šumu

- razvija osjećaj

važnosti

vježbe: - karakteristike

biotičkih činioca i šumu

Život i razvoj drveća u šumi - opisuje postupak

razmnožavanja šumskog drveća

- razlikuje faze

razmnožavanja šumskog drveća (oprašivanje, cvjetanje, plodonošenje klijanje...)


vježbe:

- karakteristike šumskog drveća i razvojne faze

63



- opisuje prirast

šumskog drveća - opisuje razvojne

faze šumskog drveća

- uočava razliku u načinu razmnožavanja šumskog drveća generativnim i vegetativnim putem

- na primjerima ukazuje značaj poznavanja prirasta šumskog drveća u gajenju šuma

- uočava faze razvoja kod šumskog drveća (jednodobne, raznodobne)

64




učenik učenik učenik Osnovi fitocenologije sa osvrtom na najvažnije fitocenoze naših krajeva - upoznaje se sa

pojmom, zadatkom, razvojem, podjelom i značajem fitocenologiije

- definiše pojam

morfologija fitocenoze

- definiše pojam

Sinhorologija - upoznaje pojam

Sinekologija - upoznaje razvitak

fitocenoza (Sindinamika)

- upoznaje pojam

Sinhronologija i Sistematiku biljnih zajednica

- vrši komparativnu

analizu razvoja fitocenologije-nauke o biljnim zajednicama, u Evropi i kod nas

- Razlikuje analitske i sintetske osobine fitocenoze na osnovu fitocenološkog snimka

- Izrađuje fitocenološku tabelu

- Razlikuje horizontalno i vertikalno rasčlanjenje šuma

- uočava razlike između endemita i relikta

- uočava odnos fitocenoza prema okolini, međusobni odnos vrsta

- uočava sukcesiju - promjenu biljnog pokrivača (progresija, regresija)

- razlikuje sindinamske jedinice

- razlikuje više i niže jedinice asocijacije (subasocijacija, varijanta, subvarijanta, sveza, red razred)

- razvija sposobnost i

odgovornost u radu - razvija pozitivan

odnos prema prirodi

- fitocenološko

snimanje I izrada tabela

vježbe: - horizontalno I

vertikalno rasprostranjenje šuma

vježbe: - sukcesija i

sindinamske jedinice

vježbe: - karakreristike

sistematskih jedinica

Pregled najvaznijih fitocenoza nase zemlje - upoznaje

zimzelene šume i makije Sjevernog Mediterana (Quercetalia ilicis)

- razlikuje osnovne

karakteristike šuma sredozemnih i polusredozemnih krajeva:


opažanja

vježbe: - šume sredozemnih

i polusredozemnih krajeva

65



- (šume i makije česmine i crnog jasena)

- upoznaje Kserotermne listopadne šume Južne Evrope (Quercetalia pubescentis)

- razlikuje osnovne karakteristike kserotermnih šuma kopnenih krajeva: šume medunca i grabića, šume medunca i crnog graba, šume makedonskog hrasta, šume hrastova sladuna i cera - cerove šume, šume kitnjaka, šume kitnjaka i graba, šume hrastova sa žešljom

vježbe: - kserotermne šume

kopnenih krajeva

- upoznaje Mezofilne bukove šume bogatih zemljišta (Sveza Fagion moesiacae)

- razlikuje osnovne karakteristike šuma bukve: brdska bukova šuma, planinska bukova šuma, šuma bukve sa jelom, subalpijska bukova šuma, šume bukve sa crnim grabom, šume bukve sa planinskim javorom


vježbe: - mezofilne bukove

šume

- upoznaje Higrofilne šume kraj tekućih voda (Populetalia albae)

- razlikuje osnovne karakteristike šuma: šume topola i vrba, šume krajrječne crne jove, močvarne jovove šume, šume poljskog jasena i drijemovca, šume slavonskog lužnjaka

vježbe: - higrofilne šume

- upoznaje Oligotrofne mješovite listopadne šume na siromašnim zemljištima (Quetcetalia roboripetraeae)

- razlikuje osnovne karakteristike šuma: acidofilne šume kitnjaka, acidofilne šume pitomog kestena

vježbe: - oligotrofne

mješovite listopadne šume

66



- upoznaje smrčeve i druge acidofilne četinarske šume hladnijih krajeva (Vaccinio-Piceetalia)

- razlikuje osnovne karakteristike šuma: montane, planinske i subalpijske šume smrče; planinske šume smrče; subalpijske smrčeve šume; šume omorike; šume molike i zajednice krivulja


vježbe: - smrčeve i druge

acidofilne četinarske šume

- upozanje šume borova na bazičnoj podlozi (Eriko-Pinetalija)

- razlikuje osnovne karakteristike šuma: crnog i bijelog bora; šuma munike; zajednice krivulja

vježbe: - šume borova na

bazičnoj podlozi

Sastojina - upoznaje se sa

pojmom, zadatkom i značajem sastojine

- uočava taksacione elemente na osnovu kojih se vrši izdvajanje sastojine

- uočava karakteristike sastojine na osnovu veličine i oblika

- opisuje sklop sastojine na osnovu: međusobnih odnosa krune susjednih stabala i stepena zasijenjenosti zemljišta sa krunama stabala

- razlikuje sklop sastojine


vježbe: - određivanje sklopa

sastojine, na osnovu projekcije kruna

- pojašnjava elemente oblika (forma) sastojine i sastav sastojine

- definiše porijeklo sastojine i gazdinskih formi

- uočava razliku između složenih sastojina, čistih i mješovitih sastojina i definiše prednosti i nedostatke

- upoređuje karakteristike visokih, niskih i srednjih šuma

- razlikuje sastojine prema obrastu, od potpunog do vrlo

vježbe: - uočava određene

karakteristike sastojine (porijeklo sastojine i gazdinskih formi)


određenih karakteristika sastojine (obrast,

67



rijetkog bonitet, dobrota) - upoznaje obrast,

bonitet, dobrota i starost sastojine

- na osnovu uslova u sredini (kvantitativne slike sastojine) određuje bonitet

- određuje dobrotu (kvalitet) sastojine, njenu zavisnost

- vrši procjenu starosti sastojine

- razvija osjećaj

odgovornosti

Tehnika obnavljanja i njegovanja šuma Prirodna obnova šuma Visoke šume - opisuje načine i

oblike u prirodnoj obnovi visokih šuma

- uočava razlike

između prirodnog i vještaškog načina obnavljanja šuma i definiše porednosti i nedostatke jednog u odnosu na drugi način obnavljanja

- prikazivanje

slajdova prirodnog i vještačkog načina obnavljanja šuma

- definiše karakteristike čiste sječe

- uočava razlike i oblike pri čistim sječama: čista sječa na velikoj površini; čista sječa sa sječinom u obliku pruga; čista sječa sa sječinom u obliku kružne površine; specijalni oblici čistih sječa

- ocjenjuje kroz prednosti i nedostatke čiste sječe kao način prirodnog obnavljanja šuma


- razvija sposobnost zaključivanja

vježbe: - šematski prikaz,

crteži, slike, pojašnjavanja i analiza svih sječa – oblika, prirodnog obnavljanja visokih šuma: čista sječa, oplodna sječa, prebirna sječa, kombinovane metode prirodnog obnavljanja

- opisuje postupak oplodnje (postepene) sječe i njene karakteristike

- uočava razlike među oplodnim (postepenim) sječama komparativnom analizom

- oplodna sječa na velikoj površini

- oplodna sječa sa

- razvija pravilan odnos prema prirodi

- razvija ekonomičnost u radu

- šematski prikaz, crteži, slike, pojašnjavanja i analize svih sječa – oblika za oplodnju visokih šima

- oplodna sječa na velikoj površini

- oplodna sječa sa

68



sječinom u obliku pruga

- oplodna sječa sa sječinom u obliku kružne površine

- kombinovani oblici oplodnih sječa

sječinom u obliku pruga

- oplodna sječa sa sječinom u obliku kružne površine

- kombinovani oblici oplodnih sječa

- definiše postupak prebirne sječe i njene odlike

- analizira, pojam, značaj prebirne šume, prebirne sječe, ophodnjice, ekstezivnu i normalnu sječu

- ocjenjuje kroz prednosti i nedostatke prebirne sječe kao način prirodnog obnavljanja šuma

- komparativnom analizom uočava razlike prebirnih sječa: prebirne sječe na velikoj površini; prebirne sječe sa sječinom u obliku pruga i prebirne sječe sa sječinom u obliku kružne površine

- nabraja i opisuje kombinovane metode prirodnog obnavljanja navodedeći prednosti i nedostatke u odnosu na druge metode

- analizira gajerov sistem grupimično-nejednoličnih oplodnih sječa-bavarski femelšlag

- analizira prirodno obnavljanje metodom rezervnih stabala-pričuvaka


Obnavljanje niskih šuma - opisuje postupak

prirodne obnove niskih šuma

- procjenjuje na

novim primjerima primjene čiste ili prebirne sječe pri obnavljanju niskih šuma

Vježbe - način obnove niskih

šuma

Prevođenje niskih i srednjih šuma u viši uzgojni oblik - opisuje postupak

prevođenja niskih i

- razlikuje postupke

prevođenja niskih i srednjih šuma u viši uzgojni oblik

vježbe: - načini prevođenja

niskih i srednjih šuma

69



srednjih šuma u viši uzgojni oblik

putem: konverzije-rekonstitucije (restitucije); supstitucije- rekonstrukcije

Njega šuma nastalih prirodnim putem/ - definiše pojmom

zadatak i značaj njege šuma

- upoznaje klasifikaciju mjera njege šuma

- razlikuje mjere

njege kod jednodobnih i prebornih sastojina: zaštita podmlatka i mladika-mlada sastojina, popunjavanje neobnovljenih djelova sastojine, sječu kao mjeru njege sastojine i sječu čišćenja kao negativnu selekcju i proređivanje kao pozitivnu selekciju, podsađivanje sastojine, vještačko čišćenje stabala (rezanje i kresanje) grana, kao mjera njege sastojine


opažanja

vježbe: - šematski prikaz,

crteži, slike, pojašnjavanja i analize svih sječa kao mjera njege

Specijalni dio Prirodno obnavljanje čistih sastojina visoke šume - definiše pojam,

zadatak i značaj obnavljanja čistih sastojina

- razlikuje postupke: - obnavljanja čistih

sastojina smrče - obnavljanja čistih

sastojina bora - obnavljanja čistih

sastojina bukve - obnavljanja čistih

sastojina hrasta


opažanja

Vježbe - šematski prikaz

obnove čistih i mješovitih sastojina i analiza

Prirodno obnavljanje mješovitih šuma - definiše pojam,

zadatak i značaj obnavljanja mješovitih šuma

- razlikuje postupke: - obnavljanja

mješovite šume jele i bukve

- obnavljanja


- izrada herbarijuma

biljnih zajednica (čistih i mješovitih), od drvenastih,

70



- pojašnjava značaj

prirodnog obnavljanja i njegovanja šuma u ratnim uslovima

mješovite šume smrče i bora

- obnavljanja mješovite šume jele i smrče

- obnavljanja mješovite šume jele, bukve i smrče

- obnavljanja mješovite šume smrče i bukve

- obnavljanja mješovite šume bukve, hrasta i kitnjaka

- obnavljanja mješovite šume kitnjaka i graba

- obnavljanja mješovite šume sladuna i cera

- obnavljanja mješovite šume javora i jasena

- obnavljanja mješovite šume lužnjaka i jasena

žbunastih i zeljastih vrsta

71

Razred: ČETVRTI Informativni ciljevi i



učenik učenik učenik Obnavljanje i podizanje šuma vještačkim putem (šumske kulture i plantaže) - upoznaje se sa

pojmom, zadatkom, značajem predmeta šumske kulture i plantaže

- razlikuje uži i širi pojam pošumljavanja i vještačkog podmlađivanja

- navodi površine za pošumljavanje i opisuje faktore koji utiču na izbor sadnica

- na novim primjerima prostora za pošumljavanje vrši odabir sadnica po vrsti i uzrastu i obratno

vježbe: - odabir vrsta kod

osnivanja mješovitih kultura

- upoznaje tipove i sastav šumskih kultura

- objašnjava značaj

pripreme staništa za pošumljavanje

- razlikuje tipove i sastav kultura (čiste, mješovite)

- razlikuje faze pri

pošumljavanju (tretiranje vegetativnog pokrivača i tretiranje zemljišta)

vježbe: - obrada zemljišta

- upoznaje obradu zemljišta

- upoznaje načine podizanja šumskih kultura sjetvom i sadnjom

- razlikuje faze pri potpunoj ili djelimičnoj obradi zemljišta i sjetvi: obrada na pruge ili

pojaseve obrada u brazde obrada na

parcelice ili krpe obrada u jame dreniranja i đubrenja zemljišta

sjetva u brazde sjetva na parcelice sjetva u kućice sjetva u zasjek sjetva na nasipe sjetva pod

zaštitom stare sastojine

- analizira vrijeme i tehnike ručne sjetve (u jame, zasjek, jamice, brazde, terase,

- stiče samopouzdanje i sigurnost

vježbe: - sjetva sjemena vježbe: - sadnja biljaka:

uočavanje karakteristika sadnog materijala

čuvanje sadnog materijala

određivanje kvaliteta i broja sadnica

tehnike izvođenja ručne sadnje

mašinska sadnja

72



humke, nasipe) i mašinski (plugovi, poluautomatizova-ne, automatizovane)

- opisuje osnovne elemente u njezi šumskih kultura

- predlaže mjere za poboljšanje stanišnih uslova za rastenje i razvoj šumskih kultura

- predleže tehnike za popunjavanje i zaštitu šumskih kultura

- razlikuje vrste sječa koje se primjenjuju kao mjera njege kultura (čišćenje, prorede i rezanje grana)

vježbe: - popunjavanje i

zaštita kultura - čišćenje i

proređivanje

- opisuje postupak osnivanja i podizanja važnijih četinarskih i lišćarskih šumskih kultura

- razlikuje tehnike pri osnivanju i podizanju važnijih četinarskih i lišćarskih šumskih kultura:

crnog i bijelog bora

smrče i jele ariša, duglazije i vajmutovog bora

hrasta i bukve javora i lipe jasena i bresta bagrema i oraha

vježbe: - osnivanje i

podizanje šumskih kultura

- opisuje postupak osnivanja i podizanja šumskih plantaža važnijih vrsta drveća

- razlikuje postupke osnivanja i podizanja šumskih plantaža važnijih vrsta drveća (topole, vrbe, bijelog duda, lijeske i brzorastućih četinara

vježbe: - osnivanje i

podizanje šumskih plantaža

73

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Lj. Stojanović, S Simić, M.Miladinović, Gajenje šuma, Zavod za udžbenike,

Beograd,1997. - T. Bonuševac, Gajenje šuma I i II, Zavod za udžbenike, Beograd,1950 i 1951. - Ž. Radovanović, Uzgajanje šuma, NIP, Zadrugar Sarajevo,1973. - A. Kauders , Podizanje i gajenje šuma, Beograd,1950. - B. Jovanović, Dendrologija sa fitocenologijom, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd,1988. - I. Horvat, Nauka o biljnim zajednicama, Zagreb,1958. - S. Stilinović, I. Jakovljević, Šumske kulture i plantaže, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Stilinović, Pošumljavanje, Naučna knjiga, Beograd,1991. - Lj. Stojanović, K.Krstić, Gajenje šuma, Naučna knjiga Beograd, 2000. - M. Vuletić, V. Bubanja, V. Garčević, Gajenje šuma, Republički zavod za

unapređivanje školstva, Titograd,1978. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijsku nastavu i vježbe potrebno je izvoditi u kabinetu opremeljenim sa:

grafoskopom, diaprojektorom, episkopom, crtežima, slajdovima, slikama, diafilmovima, herbarijumima drvenastih i zeljastih vrsta biljnih zajednica;

- Vježbe je neophodno realizovati u školskom rasadniku ili na terenu, kroz pošumljavanje, kao i stručne izlete do najbližih šumskih kompleksa, posmatrajući i izučavajući raspored biljnih zajednica, tehniku obnove i njege šuma.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi u svakom klasifikacinom periodu,

najmanje jednom; - Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena se izvodi iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture.

74

10. Povezanost predmeta


- Šuma (biogeocenoza) i čovjek

- Biologija - Odnos biljnog , životinjskog svijeta i uticaj čovjeka na šumu

- Šumsko drveće i žbunje (forma, oblik, visina, ekotip, biotip, klimatip)

- Pojam:endemit, relikt, introdukcija, egzota,autoton,

- alohton - Najzastupljenije i

najznačajnije vrste drveća i grmlja

- Načini gazdovanja sa šumama

- Dendrologija - Morfološke,bioekološke, anatomske karakteristike

- Raspoznavanje domaćih, stranih, rijetkih vrsta

- Značaj šumskog drveća i grmlja

- Osobine zemljišta:fizičke, hemijske, fizičko-hemijske

- plodnost i produktivnost zemljišta

- faktori pedogeneze - sistematika(vrste)

zemljišta - meteorološki elementi i

pojave - klima i klimatološke pojave


- Dubina zemljišta, granulometrijski-mehanički sastav, struktura zemljišta, poroznost, vodni, vazdušni i toplotni režim, zemljišni koloidi, hemijske osobine zemljišta-kisjelost zemljišta

- Plodnost i oblici plodnosti zemljišta

- Erozija i činioci pedogeneze

- Proces obrazovanja zemljišta

- Vrste zemljišta, građa, zemljišni profili

- meteorološki i klimatološki elementi i pojave

- Šumske sastojine - Njega šuma - Šumskoprivredne osnove

- Dendrometrija i uređivanje šuma

- Elementi sastojine - Šumsko - uzgojne mjere - Zakonitosti prirasta - Šumskoprivredne osnove

- Gajenje i njega divljači - Gazdovanje šumama

namijenjenih za proizvodnju divljači

- Šumskouzgojni planovi

- Lovstvo - Prirodna ravnoteža - Lovno-privredne osnove

75

1.2.8. ZAŠTITA ŠUMA 1. Naziv predmeta: ZAŠTITA ŠUMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II * * * * III 24 12 * 36 IV 38 28 * 66

Ukupno 62 40 * 102 Vježbe - odjeljenje se dijeli u grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Stiče osnovna znanja o bolestima i štetočinama, koje se javljaju u rasadnicima,

šumskim kulturama i prirodnim sastojinama; - Usvoja znanja o najvažnijim štetnim faktorima abiotičkog i biotičkog porijekla i

posledica koje one izazivaju u šumskim rasadnicima i sastojinama; - Sticanje znanja o štetočinama, oštećenjima, bolestima i uzročnicima bolesti

drveća; - Sticanje osnovnih znanja o fitopatološkoj i entomološkoj sistematizaciji; - Osposobljavanje za determinaciju bolesti i štetočina; - Stvaranje navika za redovno kontrolisanje i preventivno dijelovanje u zaštiti

šuma; - Osposobljavanje za samostalno uočavanje štetnih pojava; - Usvajanje znanja i vještine za kvalitetnu primjenu metoda i sredstva za

suzbijanje bolesti i štetočina.

76

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TREĆI

Informativi ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski



Uvod u zaštitu šuma - upoznaje predmet i

zadatke zaštite šuma

- upoznaje definiciju

biljnih bolesti - definiše vrste i

uzročnike biljnih bolesti

- vrši zaštitu šumskog gazdinstva i njegovih produkata od raznih smetnji i gubitaka

- ispituje sve bolesti i štetočine u šumi, njene uzročnike i primenjuje mere borbe u suzbijanju

- uočava trajne

prouzrokovane fiziološke i strukturne poremećaje u živim tkivima i organima

- vrši podjelu biljnih bolesti prema prirodi činilaca koji ih izazivaju

- razvija pravilnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - anlizira uslove koji

povećavaju i smanjuju ugroženost šume

vježbe: - razlikuje bolesti

neparazitnog i parazitnog porekla

- poznaje bolesti koje izazivaju abiotički faktori

- poznaje bolesti

koje izazivaju biotički štetni uticaji

- nabraja viruse

- uočava faktore fizičke, hemijske ili mehaničke prirode tj. uzročnike eparazitnih bolesti

- prepoznaje biotičke štetne uticaje biljnog i životinjskog porijekla tj. parazitne bolesti

- uočava virozne bolesti (viroze)

vježbe: - simptomi oboljenja

- navodi biotičke štetne uticaje biljnog porekla (gljive, bakterije, parazitne cvetnice i šumski korov)

- opisuje morfologiju gljiva

- upoznaje

razmnožavanje gljiva

- shvata fito-biotički štetni uticaj

- uočava vegetativni

aparat koji u celini čini miceliju gljiva

- razlikuje organe

za bespolnu i polnu reprodukciju

- razvija osjećaj zaštite životne sredine

vježbe: - mikroskopsko

posmatranje višećelijskih hifa i izrada crteža

vježbe: - konidije, pikniknidi,

oidije, hlamidospore, razne vrste askusa, bazidi i dr.

- koristi grafo folije, video zapise, crteže

77

Informativi ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za


- upoznaje mjere suzbijanja gljiva

- definiše mjere predohrane

- opisuje direkne metode suzbijanja gljiva-fizičko mehaničke mjere i hemijske mjere borbe

- sistematika gljiva

- vrši odbranu šuma od gljivica i bakterija

- vrši sprečavanje

pojave oboljenja i time pojavu epifitocija

- raspoznaje mehaničku silu i vatru i to najčešće čupanje,spaljivanje,nagorijevanje panjeva, sječa napadnutih stabala i grana i dr.

- upotrebljava otrovna jedinjenja tkz;fungicide za uništavanje parazitnih gljiva

- razlikuje sve vrste gljiva na osnovu karakteristka talusa

i dijaprojektor vježbe: - primenjuje mjeru

zaštite u rasadniku i arboretumu


podele gljiva (episkop, grafoskopi dijaprojektor)

- upoznaje najvažnije parazite iz klase:

- phycomycetes - phytophtora

omnivora - pythium

debarianum - rod, fusarium

- proučava vrste koje izazivaju bolesti poleganja ponika

- uočava ponik bukve i drugih lišćara

- analizira ponik mladih biljčica četinara i lišćara u toku prvih nedelja njihovog razvića

- uočava i analizira

simtome ponika

- razvija osjećaj za pravilnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - determinacija

gljiva(grafo folije,razni primerci i dr.

vježbe: - upoznavanje sa

morfološkim osobinama gljiva i njihovim reproduktivnim organima

- definiše najvažnije parazite iz klase:-askomycetes

- taphrina aurea - microsphaera

alphitoides - ceratostomela ulmi - vetura populina - upoznaje „rak“

rane:

- identifikuje vrste gljiva koje parazitiraju osjetljive vrste drveća

- uočava manje ili

veće deformacije na lišću topola

- izučava bolest hrastove pepelnice

- analizira holandsku bolest bresta


opažanja


gljiva na oboljelim delovima biljke(grafoskop i dijaprojektor)


simtoma oboljenja (grafoskop, episkop i dr.)

78



- endothia parasitica - dasyscypha

willkomi - lophodermium

pinastri

- uočava simtome oboljenja čađave pegavosti na lišću topola

- uočava simtome bolesti rak rane pitomog kestena

- izučava i prati razvojni tok bolesti rak rane na arišu

- analizira bolest osipanja četina na boru tj. crvenilo borovih četina

- definiše najvažnije parazite iz klase: basidiomycetes

- podklasa:

phragmobasidinae

- određuje vrste gljiva koje su od bitnog značaja u šumskoj fitopatologiji

- bira vrste koje žive kao paraziti na šumskom drveću,proučavajući izumiranje pojedinih organa ili sušenje drveta

vježbe: - upoznaje se sa

morfološkim osobinama i njihovim reproduktivnim organima

- melampsora pinitorqua

- melampsorella caryophyllacearum

- cronatrium ribikola - upoznaje vrste iz

podklase:holobazidi-ne

- trametes pini - armilarija melea - fomes fomentarius

- analizira bolesti deformacije bora

- uočava bolest veštičine metle na jeli

- uočava simtome oboljenja rđe bora sa pet četina

- analizira vrste koje

razaraju drvnu masu živog drveća i građe

- raspoznaje crvenu

prstenastu trulež na starijem drveću

- uočava bijelu trulež bjeljike kod četinara

- uočava bijelu pjegavu trulež na raznim lišćarima

vježbe: - determinacija vrsta

gljiva na oboljelim djelovima biljke

vježbe: - uočava crvenu

prstenastu trulež, belu trulež četinara i belu trulež beljike lišćara(grafo folije, video zapisi i dr.)

79

Razred: ČETVRTI Informativi ciljevi i



učenik učenik učenik Uvod u šumsku entomologiju - navodi definiciju i

podjelu entomologije

- objašnjava značaj

štetnih šumskih insekata

- analizira povezanost između šumske entomologije i fitopatologije

- raspoznaje primijenjeni značaj šumske entomologije

vježbe: - posmatra oštećenja

šumskog drveća

- spoljna građa insekata

- zna opšte odlike - građa glave - građa grudi - građa trbuha - unutrašnja građa

insekata - poznaje

razmnožavanje insekata, gamogeneza(amphigonia) partogeneza (devičansko) razmnožavanje

- objašnjava razviće

insekata - navodi oblike

preobražaja - objašnjava

ekonomski značaj štetnih insekata

- uočava delove

glave, grudi i trbuha

- analizira raspored

unutrašnjih organa - razlikuje načine

razmnožavanja insekata

- raspoznaje načine razmnožavanja kod pčela, lisnih i biljnih vaši itd.

- analizira embrionalno i postembrionalno razviće

- analizira nepotpuni i potpuni preobražaj

- uočava gubitke u

šumskoj privredi od štetnih insekata

vježbe: - posmatra djelove

po spoljnoj građi (grafo folije dijaprojektor i dr.)

vežbe: - posmatra raspored

unutrašnjih organa na crtežima

vježbe: - posmatra

stadijume u razviću insekata

vježbe: - načini na koji

insekti oštećuju biljke (grafoskop,episkop, video zapisi i dr.)

- objašnjava prenamnoženje insekata –gradacija

- zna uticaj spoljnih

faktora na razvoj insekata

- poznaje klimatske

- razlikuje primarne, sekundarne,fiziol-oške i tehničke štetočine

- razvija osjećaj opažanja

vježbe: - posmatra oštećenja

korjena, plodova, sjemena itd.

80



uticaje(temperaturu, svetlost, vlagu)i druge koji igraju važnu ulogu u dinamici populacije insekata

- zna mjere suzbijanje štetnih insekata

- mere predohrane - direkne mjere - fizičko mehaničke

mjere - hemijske mere

borbe-insekticidi - analizira uzroke

masovne pojave insekata

- razlikuje preventivne mere za pojavu insekata u velikom broju

- primenjuje preventivne mjere borbe kada se inseki pojave u velikom broju

- određuje metode mehaničkog uništavanja insekata

- upotrebljava insekticide za uništavanje štetnih insekata u odgovarajućoj koncentraciji

- razvija

samoodgovornost

vježbe: - šumske uzgojne

mjere vježbe: - ljepljivi prstenovi,

jarkovi, lovna stabla, sakupljanje mamca i dr.(video zapisi, grafo folije i dr.)

vježbe: - primenjuje

kontakne, utrobne, fumigante, fosforne estre i dr.

- specijalni dio - poznaje

klasifikaciju insekata

- vrši sistematiku i klasifikaciju insekata

- analizira sistematsku podelu

- navodi štetne insekte rasadnika

- familija-gryllidae gryllotalpa vulgaris rovac

- analizira insekte koji se razvija u zemlji i koji su štetočine mladih kultura

- proučava ciklus razvića vrste

- primenjuje sredstva odbrane

vježbe: - sakupljanje zbirke

prepariranih insekata

81




- familija-aphidinae-lisne vaši

- grčice-larve gundelja

- familija-elateridae-skočibube

- red-homoptera jednokrili rilašić

- coccina –štitaste vaši

- adelgidae-hermesi - red –coleoptera

tvrdokrilci - familija-

scarabidae-listorošci

- melolontha vulgaris i hippocastani-gundelji

- familija-cerambiciae-strižibube

- cerambyx cerdo-velika hrastova strižibuba

- cerambyx scopulii-mala hrastova strižibuba

- uoučava oštećenja biljčica u rasadnicima i mladim kulturama

- uočava oštećenja biljaka u rasadnicima

- analizira štete i posledice oštećenja

- analizira vrste koje su od značaja za šumsko drveće

- analizira ciklus razvića insekata na smrči i arišu

- proučava opšte odlike reda

- uočava razviće i štete od običnog i šumskog gundelja

- raspoznaje štetočine lišćarskih šuma

- analizira štetočine hrastovih šuma i uočava fiziološke i tehničke štete

- stiče osjećaj za samopouzdanje

vježbe:

- posmatranje oštećenja na biljci

- demonstracija vježbe: - skidanje gala sa

smrče vježbe: - posmatranje

oštećenja i raspoznavanje vrsta

- saperda crcarias-velika topolina szrižibuba

- saperda populnea-mala topolina strižibuba

- familija-chrysomelidae-bube listare

- melasoma populi-velika topolina buba listara

- familija-curculionidae-surlaši

- scolitidae –sipci - objašnjava značaj,

bionomiju i rojenje - definiše vrste

podkornjaka - upoznaje red-

lepidoptera-leptiri(opšte odlike

- uočava fiziološka i tehnička oštećenja topolovih kultura i plantaža

- uočava različite izgrizine na lišću i sušenje u mlađim kulturama

- razlikuje vrste surlaša od značaja za lišćarske šume

- uočava i analizira sekundarne i primarne štetočine, njihovu pojavu u kalamitetima i sušenje biljaka

- proučava vrste podkornjaka

- raspoznaje insekte sa složenijim ciklusom razvića

- razvija osjećaj odgovornosti prema radu

vježbe: - pregled rasadničke

kulture vježbe: - određuje vrste

podkornja-a na osnovu slike izgrizina i stepena oštećenja (grafoskop,dijaprojektor i dr.)

vježbe: - razlikuje vrste na

primercima prepariranih insekata

vježbe: - analizira štete (na

primercima ,grafo folije itd.)

82

Formativni ciljevi sadržaji Socijalizacijski



reda) - familija-cosidae-

vrbotočci - cossus cossus - familija-torticidae-

savijači - tortix viridiana-

hrastov savijač - evetria buoliana-

borov savijač

- analizira štetočine u hrastovim šumama

- uočava posledice oštećenja, uništavanje izbojaka, iskrivljeni terminalni izbojci,nepravilan porast i dr.

- zeuzera pyrina - fam.-geometridae-

zemljomerke - g.brumata, eramnis

i defoliaria-mrazovci

- fam.-lasiocanidae-konoprelje

- malacosoma neustria-kukavičja suza

- definiše: - fam.-lymantridae-

gubari - lymantria dispar-

hrastov gubar - stilpnotia salicis-

topolin gubar - euproctis

chrysorrhhoea-žutotrba

- fam.-thaumatopoeidae-litijaši

- thaumatopoea processinea-hrastov litijaš

- t.pityocampa-borov litijaš(četnik)

- zna red:hymenoptera-opnokrilci

- fam.-diprionidae - diprion pini-obična

borova osa - nediprion sertifer-

riđa borova osa

- analizira oštećenja

kao posledicu fiziološke slabosti mnogih lišćara i voćaka

- proučava ciklus razvića, gubitak u prirastu i suzbijanje

- upređuje štetočine lišćarskih šuma

- uočava oštećenja u kulturama i drvoredima

- analizira štetočine i primenjuje odgovarajuće mjere za suzbijanje štetočina

- analizira štetne insekte u hrastovim i borovim šumama

- uočava karakteristike insekata koji pripadaju ovom redu

- analizira štete i fiziološku slabost

- analizira štetočine mlađih kultura

- analizira oštećenja mnogih lišćara

vježbe: - analizira

preparirane insekte vježbe: - proučava

oštećenja, fiziološku slabost i analizira štete i sušenje stabala- grafoskop, slike i dr.

vježbe: - ciklus razvića,

demonstracija vežbe: - prepoznavanje

posledice golobrsta video zapisi i dr.

- fam.siricidae-ose drvenarice

- fam.-formicidae-mravi

- uočava izrazite tehničke štetočine

- uočava štete na drveću i šumskom

vježbe: - suzbijanje

štetočina-primenjuje

83




- upoznaje- štete u šumi od domaće stoke

- štete od šumske divljači

- štetni sitni glodari - upoznaje korisne

ptice

zemljištu - analizira

najštetnije vrste divljači i načine oštećenja

- analizira ulogu ptica u zaštiti od štetočina

- razvija osjećaj

odgovornosti u radu

odgovarajuća sredstva

- navodi abiotički štetni uticaji

- navodi značaj, podelu i razvoj abiotičkih uticaja

- navodi uslove i uzroke nastanka požara

- navodi vrste šumskih požara i štete

- nabraja preventivne mjere

- definiše mjere za brzo otkrivanje požara

- opisuje osmatračnice

- zna načine gašenja požara

- analizira štetne uticaje neparazitnog porijekla

- uočava najveće opasnosti i štete u šumarstvu neparazitnog porijekla

- analizira sve nepovoljne uticaje i delatnost čoveka kao glavnog uzročnika

- razlikuje podzemne,prizemne-niske,srednje i visoke i uočava visinu štete

- razlikuje mjere predohrane

- koristi različite načine otkrivanja požara (specijalne požarne patrole, požarne kule i dr.

- osmatra požare iz vazduha (helikopteri, avioni)

- uptrebljava različite načine direktnog gašenja(gašenje zemljom,vodom, hemijskim sredstvima,kontra požarima itd.)

- uočava prednost gašenja požara iz vazduha u odnosu na gašenje sa zemlje

- razvija osjećaj

odgovornosti

vježbe: - prepoznaje vrste

požara-na video zapisima itd.

vježbe: - osmatračnice-

crteži i dr.

84

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Dr.S.Živojinović, Zaštita šuma, Naučna knjiga –Beograd, 1967. - K. Vasić i D. Živojinović, Zaštita šuma, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2003. - M.Josifović, Fitopatologija, Naučna knjiga, Beograd,1964. - S. Živojinović, Šumarska entomologija, Zavod za udžbenike, Beograd, 1968. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu opremljenim sa: grafoskopom, dijaprojektorom,

episkopom, crtežima, slajdovima, slikama, dijafilmovima, šemama, herbarijumima drvenastih i zeljastih vrsta biljnih zajednica...

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi u svakom klasifikacinom periodu,

najmanje jednom; - Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena se izvodi iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture. 10. Povezavost predmeta


- Vrste zemljišta od značaja za šumarstvo

- Organska i mineralna ishrana biljaka

- Pedologija sa ishranom bilja - Uticaj pedogenetskih faktora na klasifikaciju zemljišta

- Značaj organskih i mineralnih materija u ishrani biljaka

- Razmnožavanje biljaka generativnim i vegetativnim putem


- Izbor nezaraženog sadnog materijala od bolesti i štetočina od značaja za pošumljavanje

- Šumsko gazdinske mjere-mjere predohrane

- Gajenje šuma - Podizanja i gajenje šuma

- Dekorativne vrste drveća, žbunja, povijuša i dr.

- Podizanje i njega zelenih površina

- Zaštita dekorativnih vrsta od bolesti i oštećenja

- Abiotički i biotički štetni

uticaji - Praktična nastava - Uticaj neparazitnog i

parazitnog porijekla na biljni i životinjski svijet

85

1.2.9. DENDROMETRIJA I PLANIRANJE GAZDOVANJA ŠUMAMA 1. Naziv predmeta: DENDROMETRIJA I PLANIRANJE GAZDOVANJA ŠUMAMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I * * * * II * * * * III 78 30 * 108 IV 66 33 * 99

Ukupno 144 63 * 207 Vježbe - odjeljenje se dijelu u grupe od 12 do 17 ucenika 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja i vještine za rad na poslovima mjerenja i izračunavanja

zapremina šumskih sortimenata; - Osposobljavanje za pravilnu upotrebu priručnika i instrumenta koji se koriste u

praksi pri dendrometrijskim mjerenjima; - Ovladavanje tehnikama izvođenja radova i metoda za određivanje zapremine

stabla, pojedinih djelova stabla, koji se koriste za izradu šumskih sortimenata; - Osposobljavanje za korišćenje savremenih metoda u gazdovanju šumama:

određivanju drvne mase sastojine, osnovnih zakonitosti rasta i prirasta šumskog drveća;

- Osposobljavanje za integralno planiranje gazdovanja šumama; - Osposobljavanje za prikupljanje i obradu podataka i učestvovanje kod tehničko-

operativnih poslova pri izradi projektno-planske dokumentacije (odgovarajućih planova gazdovanja šumama);

- Razvoj svijesti o cjeloživotnom učenju, sticanju novih stručnih vještina i znanja u primjeni najsavremenijih metoda pri planiranju gazdovanja šumama.

86





Osnovi šumarstva Definicija, zadatak i značaj dendrometrije i dendrometrijskih mjerenja - pojašnjava zadatak

i značaj dendrometrije i dendrometrijskih mjerenja

- nabraja i opisuje mjerne sisteme i načine mjerenja u dendrometriji

- nabraja jedinice mjere za dužinu, širinu i površinu

- nabraja i opisuje stare i strane mjere

- nabraja mjerne instrumente za mjerenje prečnika, dužine i visine i opisuje način njihove upotrebe

- opisuje način određivanja površine kružnog presjeka

- uočava razlike i definiše značaj dendrometrije u različitim fazama razvoja

- vrši različita mjerenja u zavisnosti od potrebe koristeći adekvatne mjerne jedinice

- preračunava rezultate mjerenja uz jedne vrijednosti u drugu (pretvaranje jedne mjerne jedinice u drugu)

- vrši odabir mjernih insturmeneta u zavisnosti od vrste mjerenja (prečnik, dužina...)

- vrijednuje rezultate mjerenja i vrši odabir najboljih parametara

- koristi različite instrumente za utvdrđivanje visine stabla

- vrši mjerenja debljine stabla i na osnovu tablica izračinava temeljnicu


preciznost - razvija odgovornost

i sistematičnost u radu

vježbe: - mjerni sistemi - mjerni instrumenti

- nabraja i opisuje načine određivanja zapremine oborenog stabla

- definiše način i postupak pri određivanju zapremine: trupaca, oble građe i sitnog tehničkog drveta

- vrši mjerenja dimenzija šumskih sortimenata, trupaca, oble građe i sitnog tehničkog drveta

- vrši obračun kubature pomoću prostih i složenih formula i vrši očitavanja iz

- razvija odgovoran odnos prema radu

- razvija osećaj za timski rad

- određivanje zapremine oborenog stabla i njegovih djelova

- određuje zapreminu poluobrađenog i obrađenog drveta

- određuje zapreminu složenog drveta

87



Određivanje zapremine oborenog stabla - upoznaje se sa

određivanjem zapremine oborenog stabla

- opisuje postupak odrešivanja zapremine trupaca, oble građe i sitnog tehničkog drveta

- opisuje postupak određivanja zapremine poluobrađenog i obrađenog drveta

- opisuje postupak određivanja zapremine složenog drveta

- opisuje postupak određivanja zapremine drveta nepravilnog oblika

- opisuje način određivanja zapremine kore

tablica - vrši pravilno

mjerenje dimenzija šumskih sortimenata: trupaca, oble građe i sitnog tehničkog drveta

- izračunava i u tablicama očitava kubaturu dobijenu pomoću prostih i složenih formula

- određuje zapreminu poluobrađenog i obrađenog drveta pomoću for

- vrši mjerenje složaja i određuje punodrvnost složaja

- određuje zapreminu drveta nepravilnog oblika koristeći razne metode (ksilometrom, vaganjem i specifičnom težinom)

- vrši premjer kore i određuje zapreminu pomoću formula i u tablicama

- primjenjuje pravila mjerenja i standarde

- vrši konačnu obradu podataka na osnovu mjerenja izvršenih na terenu

- opisuje postupak mjerenja i određivanje zapremine dubećeg stabla

- pojašnjava pojmove obličnog broja i

- vrši procjenu zapremine dubećeg stabla

- upoređuje deblo sa prostim obrtnim tijelima

- identifikuje vezu obličnog broja i

- razvija osjećaj odgovornosti u radu

- određuje zapreminu dubećeg stabla

88



zapreminskog koeficijenta

- opisuje postupak mjerenja prečnika na različitim visinama

- primjenom pada prečnika opisuje način određivanja zapremine dubećeg stabla pomoću zapreminskog koeficijenta i zapreminskih tablica

zapreminskog koeficijenta

- vrši mjerenja debla pomoću raznih instrumenata, izračunava i očitava temeljnicu

- pravilno upisuje podatke mjerenja, određuje pad prečnika i uz primjenu zapreminskog koeficijenta i obličnog broja izračunava zapreminu pojedinih djelova stabla

Greške mjerenja - nabraja moguće

greške (slučajne i sistemske) pri mjerenju i definiše uzroke njihovog nastanka

- definiše uticaj pogrešnog mjerenja na površinu poprečnog presjeka i zapreminu

- vrši identifikaciju grešaka pri mjerenju i njihovu ispravku

- greške mjerenja

Utvrđivanje starosti stabla - opisuje postupak

utvrđivanja starosti oborenog i dubećeg stabla

- utvrđuje starost oborenog i dubećeg stabla (brojanjem godova, brojanjem pršljenova, vađenjem izvrtka pomoću preslerovog svrdla)

- određivanje starosti stabla

Određivanje prirasta dubećeg stabla - opisuje postupak

utvrđivanja debljinskog, visinskog i zapreminskog prirasta

- određuje godišnji i periodični prirast pomoću izvrtaka izvađenih preslerovim svrdlom

- određivanje prirasta dubećih stabala

Određivanje zapremine sastojine

- vrši pravilan odabir terenske opremu

- razvija pravilan odnos prema

- određivanje zapremine

89



- pojašnjava pojam sastojine i taksacionih elemenata

- opisuje postupak mjerenja prečnika (klupiranje sastojine)

- opisuje postupak mjerenjem srednje visine i visinske krive

- pojašnjava postupak izračunavanja srednjeg prečnika sastojine

- nabraja metode i opisuje postupak izračunavanja zapremine sastojine (metoda realnih predstavnika, metoda idealnih predstavnika)

- pojašnjava metode djelimičnog premjera sastojine u obliku pruga i u obliku krugova

za mjerenje u skladu sa zadacima

- pravilno se orjentiše u prirodi pomoću busole i karte

- prepoznaje i pravilno tumači terenske oznake

- vrši terensko prikupljanje podataka i mjerenja

- na osnovu dobijenih podataka sa terena određuje zapremine sastojine pomoću primjernih površina u obliku pruga i krugova

- vrši kvalitativnu procjenu zapremine sastojine na osnovu dobijenih podataka, doznakom

prirodi i okolini

sastojine - izračunavanje

zapremine doznačenih stabala

Određivanje starosti sastojine - opisuje način i

postupak određivanja starosti jednodobnih sastojina

- određuje starost jednodobnih sastojina

- određivanje starosti sastojine

Određivanje prirasta sastojine - pojašnjava

postupak određivanja debljinskog, visinskog i zapremiskog prirasta sastojina

- određuje debljinski, visinski i zapreminski prirast sastojine odgovarjućom metodom i pomoću odgovarajućih tablica

- razvija osjećaj odgovornosti pri radu

vježbe: - izrada zadataka pri

određivanju prirasta

90




učenik učenik učenik - pojašnjava način i

značaj gazdovanja šumama

- pojašnjava značaj šuma za opšti društveni interes kao osnov planiranja i gazdovanja

- predstavlja svoje viđenje gazdovanja šumama

- raspoznaje osnovne funkcije šumske privrede i njen planski karakter

- razvija pozitivan odnos prema šumi i njenoj okolini

Teorijske osnove planiranja gazdovanja šumama Sastojina - nabraja vrste

sastojina i opisuje njihove karakteristike

Strukturni elementi - nabraja strukturne

elemente visokih pravilnih jednodobnih i prebirnih šuma i predstavlja njihove karakteristike

- opisuje strukturu tablica i pojašnjava njihovu ulogu za izračunavanje prinosa i prirasta

- raspoznaje vrste sastojina

- uočava strukturne elemente visokih pravilnih i jednodobnih šuma

- grafički predstavlja strukturne elemente kao varijabilne veličine uočavajući razlike kod visokih pravilnih i prebirnih šuma

- pomoću tablica prinosa i prirasta određuje mnoge strukturne elemente: broj stabala, temeljnicu, zapreminu, prosječni i tekući prirast; kao i da iste zna koristiti za određivanje: boniteta, obrasta, stvarne i normalne zapremine sastojine, ophodnje itd.

vježbe: - strukturni

elementi: grafički i tabelarni prikaz

- tablice prinosa i prirasta

- određivanje strukturnih i ostalih elemenata

Vrijeme kao osnov pri planiranju gazdovanja šumama - definiše i opisuje

elemente vremena kod visokih pravilnih i izdanačkih šuma

- uočava vrste i razlike u karakteristikama:

- zrelosti sastojine, - ophodnje, - dobnih razreda, - privrednih

razdoblja

− razvija osjećaj sigurnosti i odgovornosti u radu

vježbe: - određuje elemente vremena visokih pravilnih i izdanačkih šuma

- definiše elemente - prepoznaje vrste i - razvija osjećaj vježbe:

91



vremena prebirnih šuma

uočava razlike u karakteristikama: • stadijuma

vegetiranja, • vremena

prelaza i vremena zadržavanja,

• relativne starosti,

• ophodnjice, - zrelosti za sječu

sigurnosti i odgovornosti u radu

- određuje elemente vremena kod prebirnih šuma,kao i kod ostalih elemenata

Prostorna podjela šuma - definiše ulogu i

značaj prostorne podjele šuma

- razlikuje i raspoznaje elemente privredne-tehničke podjele prostora:

šumsko područje,

gazdinske jedinice,

gravitaciona područja,

slivovi, odjeljenja, odsjeci

- razvija sposobnost prostorne orijentacije


karakteristika prostorne podjele šuma

- definiše i pojašnjava pojmove gazdinskih klasa i uzgojnih grupa

- poznaje načine gazdovanja šumama

- uočava razliku u karakteristikama i razlike među gazdinskim klasama i uzgojnim grupama

- uočava i prepoznaje karakteristike različitih načina gazdovanja šumama

vježbe: - opšta-šumska

osnova-gazdinske klase, uzgojne grupe, način gazdovanja šumama

Normalna šuma - definiše i opisuje

elemente normalnosti visokih pravilnih šuma

- definiše i opisuje elemente normalnosti prebirnih šuma

- opisuje, pojašnjava postupak prevođenje stvarne sastojine u normalno stanje

- na primjerima i zadacima određuje elemente normalnosti visokih pravilnih šuma

- na primjerima i zadacima određuje elemente normalnosti prebirnih šuma

- uočava razlike između stvarne i normalne šume vrši prevođenje stvarne

- razvija osjećaj važnosti očuvanja životne okoline

vježbe: - tabelarni i grafički

prikazi stvarne i normalne šume

92



u normalnu sastojinu

Šumski prinosi - definiše pojam i

opisuje vrste i metode za određivanje prinosa

- metoda jednostavne geometrijske podjele šuma na jednaka godišnja sječišta

- metoda dobnih razreda, sastojinskog i umjereno sastojinsko gazdovanja

- knuhelov opšti obrazac

- kontrolni metod i njegove varijante

- kombinovan metod

- određuje prinos na zadatim primjerima:

- metoda jednostavne geometrijske podjele šuma na jednaka godišnja sječišta

- metoda dobnih razreda, sastojinskog i umjereno sastojinsko gazdovanja

- knuhelov opšti obrazac

- kontrolni metod i njegove varijante

- kombinovan metod

vježbe: - metode za

određivanje prinosa

Sistemi planiranja gazdovanja šumama - definiše pojam i

zadatke klasičnog i savremenog planiranja gazdovanja šumama

- definiše ciljeve gazdovanja i mjere za realizaciju

- uočava razliku monofunkcionalnog i polifunkcionalnog sistema planiranja gazdovanja šumama

- razlikuje opšte i posebne ciljeve gazdovanja šumama

- razvija pozitivan odnos prema zanimanju

Metodika praktičnih radova - opisuje način

prenosa prostorne podjele na teren i geodetske radove

Dendrometrijski radovi (za određivanje zapremine sastojine) - definiše i

pojašnjava strukturu dendrometrijskog rada:

- ucrtava prostornu podjelu na karti i prenosi istu na teren

- na osnovu zadatih elemenata raspoznaje i izdvoja jednu sastojinu na terenu

- prikuplja podatke na terenu, vrši njihovu selekciju i na osnovu njih izračunava

- razvija sposobnost prostorne orijentacije

vježbe: - ucrtava prostornu

podjelu šuma - izlazak na teren

(polaganje probnih površina, mjerenje visina, uzimanje izvrtaka-deblinskog prirasta)

93



- izdvajanje sastojina

- opis staništa i sastojine

- izračunavanje zapremine sastojine

- vrste primjernih površina

zapreminu sastojine

- opisuje postupak rada na primjernim površinama:

pruge krugovi ugaono izbrajanje

- razlikuje i popunjava obrasce koje koristi za prikupljanje podataka pri inventuri šuma (kodni sistem)

- koristi metode potpunog, djelimičnog premjera, od čega za djelimični premjer:

sa primjernim površinama u obliku kruga

sa konstantnim poluprečnikom

sa koncentričnim krugovima

sa ugaonim primjernim izbrajanjem

sa i bez upotrebe kvadratne mreže

vježbe: - sređivanje

podataka sa terena i izračunavanje zapremine sastojine

Projektno- planska dokumentacija u šumarstvu - pojašnjava razlike

opšte i posebne osnove gazdovanja šumama

- uočava razlike u sastavnim djelovima opšte i posebne osnove u gazdovanju šumama

vježbe: - opšta i posebna

osnova

- nabraja i pojašnjava metode i načine izrade šumskih karata

- upoređuje metode korišćene u izradi šumskih karata

- vrši pravilno očitavanje podataka sa karte

- šumske karte

- opisuje postupak izrade posebne šumske osnove

- izrađuje posebne osnove:

šumskih karata

- posebna osnova - (obrada podataka)

94



osnovnih tabelarnih pregleda (iskaz površina, opis sastojine, razmjer debljinskih i dobnih razreda)

- definiše strukturu i značaj planova za gazdovanje šumama

- različitim metodološkim pristupom izrađuje sadržaj i plan gazdovanja šumama

- razvija inovativnost, kreativnost, stvaralački duh

- planovi gazdovanja šumama (obrada podataka)

- definiše postupak izrade uređajnog zapisnika

- izrađuje uređajni zapisnik

- uređajni zapisnik (obrada podataka)

- definiše strukturu i postupak izvođačkog projekta

- razlikuje elemente izvođačkog projekta

- izvođački projekat (obrada podataka)

- pojašnjava postupak evidencije gazdovanja šumama

- komparativnom analizom uočava značaj različitih evidencija u gazdovanju šumama (dnevnik rada, izvještaji, privredne knjige i šumska hronika)

- evidencije gazdovanja (obrada podataka)

- opisuje postupak gazdovanja šumama na koje postoji pravo svojine

- predlaže način gazdovanja sa privatnim šumama na različitim primjerima

- pojašnjava način gazdovanje šumama sa posebnim stanišnim uslovima i zaštitnim šumama

- predlaže način gazdovanja sa posebnim stanišnim uslovima i zaštitnim šumama

- razvija inovativnost, kreativnost, odgovornost

vježbe: - (obrada podataka)

- opisuje postupak gazdovanja šumama ugroženim od požara i za uzgoj divljači

- predlaže način gazdovanja sa šumama ugroženih od požara i za proizvodnji divljači

- analizira i definiše postupke u planiranju gazdovanja

- predlaže način gazdovanja sa nacionalnim parkovima

95



dekorativnim šumama i nacionalnim parkovima

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Č. Milošević, Dendrometrija, Zavod za udžbenike, Beograd,1992. - D. Mirković, Dendrometrija, Zavod za udžbenike, Beograd,1948 i 1972. - D. Jović, M. Denić, Planiranje gazdovanja šumama, Zavod za udžbenike, Beograd,

2001. - M. Gočanin, M. Drenić, Planiranje gazdovanja šumama, Izdanje ''Vuk Karadžić'',

Beograd, 1981. - L. Tomanić, Uređivanje šuma, Šumarski fakultet, Beograd, 1989. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijsku nastavu potrebno je izvoditi u specijalizovanoj učionici, kabinetu,

opremljenoj sa: Grafoskopom, Dijaprojektorom, Episkopom, Odgovarjućim slajdovima, slikama, diafilmovima, šumarskim elaboratima, Instrumentima za mjerenje, Tablicama, Priručnicima, Arboretumom.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika, zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana; - Na kraju školske godine učenici su obavezni da izrade odgovarajuće elaborate iz

dendrometrije i planiranja gazdovanja šumama, po jedan u svakom razredu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva.

96

10. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Mjerni sistemi i načini

mjerenja - Matematika - Mjerni sistemi i načini

mjerenja - Strukturni elementi

sastojine (prečnik, temeljnica, visina, zapremina, zapremina i prirast)

- Matematika - Funkcije, površine, zapremine

- Mjerni insrumenti i njihova primjena

- Geodezija i Šumsko građevinarstvo

- Mjerila, topografska crtanja

- Karte - Drveće; oblik, forma,

visina, sastavni djelovi - Dendrologija - Morfološke i anatomske

karakteristike

- Drvni sortimenti - Iskorišćavanje - šuma

- Klasifikacija, izrada i standardi

- Sastojina - Gajenje šuma - Šumske sastojine - Računsko svođenje

podataka i izrada - programa

- Računarstvo i informatika - Tabele, grafički prikazi, obrada podataka i oblikovanje

97

1.2.10. ISKORIŠĆAVANJE ŠUMA 1. Naziv predmeta: ISKORIŠĆAVANJE ŠUMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave



I * * * * II * * * * III 64 44 * 108 IV 43 23 * 66

Ukupno 107 67 * 174 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o proizvodnji i upotrebi sredstva, oruđa i mašina; - Sticanje znanja o pravilnom održavanju oruđa i mašina; - Usvajanje znanja o osnovnim operacijama pri sječi i izradi šumskih sortimenata; - Usvojiti znanja o osnovnim elementima podjele drveta po standardu; - Osposobljavanje za primjenu standarda pri otpremanju i prodaji šumskih

sortimenata; - Razvoj svijesti o uticaju zdravstvenog stanja i psihofizičke kondicije pri izradi

šumskih proizvoda, kao ograničavajućeg faktora; - Sticanje znanja za pravilnu pripremu i realizaciju poslova privlačenja, transporta,

utovara i istovara drveta; - Osposobljavanje za rad na poslovima primopredaje šumskih sortimenata; - Usvajanje znanja o vrstama i karkteristikama brojnih proizvoda iz šuma i šumskih

staništa koji predstavljaju značajan izvor prihoda šumske privrede i privrede kao cjeline;

- Unapređenje znanja o važnosti pojedinih šumskih proizvoda koji su od posebnog značaja i interesa za nacionalnu privredu (ljekovito bilje, jestive gljive, šumski plodovi i dr.);

- Razvoj ekološke svijesti.

98

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: TRECI




Pojam i podjela iskorišćavanja šuma, razvoj i njegov ekonomski značaj za našu privredu Sječa i obrada stabala Pripremni radovi - opisuje postupak :

pripremnih radova za obaranje stabala,

pripreme plana sječe,

obilježavanje objekta,

procjene drvne mase,

podjele šume na radničke parcele,

izbora i nabavke oruđa za sječu,

odabira i pripreme radne snage,

organizacije rada na sječi i izradi sortimenata,

izgradnje objekata, baraka, radionica i dr.

procjene vremena sječe i izgradnje transportnih naprava

- planira pripremne

radove za sječu na osnovu plana i izradu šumskih sortimenata

- razvija


vježbe: - izrada planova

pripremnih radove za sječu i izradu šumskih sortimenata na različitim primjerima

Sječa stabala - opisuje postupak:

pripreme radnog mjesta,

određivanja smjera pada stabla,

čišćenja mjesta budućeg reza,

- planira pripremu

radnog mjesta - vrši procjenu pada

stabla - demonstrira

zasijecanje bočnih zadebljanja

- na primjerima određuje mjesto

- razvija pozitivnu

orjenataciju prema zanimanju

vježbe: - planiranje

pripreme radnog mjesta

- procjena pada stabla,

- demonstriranje zasijecanja bočnih zadebljanja

- na različitim

99



sasijecanje bočnih zadebljanja,

podsijecanje stabla,

definitivnog prevezivanja,

zaustavljanja oborenih stabala

zaklona za radnike pri obaranju stabla

- demonstrira izbor i upotrebu klinova pri sječi stabala

- razlikuje načine obaranja uspravnih, nagnutih i zaustavljenih stabala

primjerima ukazivati na pogodnosti u cilju zaštite radnika pri obaranju stabla

- demonstracija izbora i upotrebe klinova pri sječi stabala

- gledanje video zapisa ili slika sa načinom obaranja uspravnih, nagnutih i zaustavljenih stabala

obrada stabla - opisuje postupak:

kresanja grana,

guljenja kore, razmjeravanj

a, racionalne

obrade stabla,

trupljenja stabla,

racionalnog iskorišćavanja drveta pri sječi i izradi sortimenata

- demonstrira odabir

alata i način obrade stabla

- razvija

ekonomičnosti pri radu

vježbe - upoznavanje sa

alatom i opremom za obradu stabala

- obilazak pilane i posmatranje obrade stabala

Krčenje - pojašnjava cilj

krčenja panjeva i stabala

- vrši pravilan odabir

alata za krčenje

- razvoja pravilan

odnos prema životnoj okolini

vježbe: - upoznavanje sa

alatom za krčenje (slike, crteži, video zapisi...)

Razvrstavanje drveta po standardu - opisuje postupak

razvrstavanja drveta po standardu, debljinskim razredima i podrazredima

- navodi standarde, dimenzije, kvalitet i upotrebu:

lišćara i četinara,

- na osnovu

tehničkih svojstava drveta i na osnovu poznavanja grešaka drveta vrši razvrstavanje oblog tehničkog drveta za dalju obradu i upotrebu

- na osnovu datih primjera sastavlja zapisnik

- stvara naviku za

poštovanje propisa i uputstava

- razvija sposobnost opažanja i uočavanja

vježbe: - obilazak stovarišta - razvrstavanje

drveta na osnovu tehničkih svojstava drveta i na osnovu poznavanja grešaka drveta

- izrada zapisnika na osnovu datih primjera

- premjer drveta i izračunavanje

100



oble građe, sitnotehničkog drveta,

tesanog tehničkog drveta,

cijepanog tehničkog drveta,

drva za hemijsko iskorišćavanje,

drva za ogrijev, drvenog ugalja

- vrši premjer drveta i izračunava zapreminu

- primjenjuje standarde u radu

- na osnovu procjene kvaliteta drveta vrši klasifikaciju za dalju upotrrebu

zapremine - primjena standarda

u radu - klasifikacija drveta

na osnovu procjene kvaliteta

Uspostava šumskog reda - objašnjava značaj

uvođenja šumskog reda u lišćarskim i četinarskim šumama

- predlaže postupke

za uvođenje šumskog reda na zadatim primjerima u lišćarskim i četinarskim šumama

- razvija svijest o

zaštiti prirode

vježbe: - prikazivanje slika i

filmova sa negativnim i pozitivnim primjerima zaštite šuma

Primopredaja šumskih sortimenata - nabraja potrebnu

dokumentaciju za primopredaju šumskih sortimenata i opisuje postupak vođenja dokumentacije

- opisuje proceduru primopredaje šumskih sortimenata

- popunjava

potrebnu dokumentaciju za primopredaju šumskih sortimenata


timski rad

vježbe: - popunjavanje

radne dokumentacije

- simulacija primopredaje šumskih sortimenata

Prevoz drveta - upoznaje :

pojam prevoza u šumarstvu i zakonske osnove prevoza i povezivanje sa putnim prevozom,

način prevoza kamionom, traktorom, kombinovanim

- razlikuje različite vrste vozila kao i način prevoza,

- predviđa različite organizacije prevoza, podešavanje i izbor opreme zavisno od robe koja se transportuje

- vrši proračun i

- razvija osjećaj

odgovornosti u radu

vježbe: - iznalaženje i

proračun rentabilnosti pojedinih načina prevoza šumskih sortimenata sa osvrtom na cijenu t/km prevezenog sortimenta

101



vozilima, prikolicama i zaprežnim kolima,

vrste opreme koja se koristi pri radu, kao i vrstama pogona

iznalaženje rentabilnosti pojedinih načina prevoza šumskih sortimenata sa osvrtom na cijenu t/km prevezenog sortimenta

Stovarišta - upoznaju se sa:

vrstama stovarišta,

centralnim stovarištima,

međustovarišti-ma,

sabiralištima

- razlikuje vrste

stovarišta njihovo uređenje

- analizira načine zaštite šumskih sortimenata na stovarištima

- upotrbljava evidenciju koja se vodi na stovarištima


odgovornost

- stovarišta, evidencija, uređivanje i zaštita

Utovar i istovar - upoznaju se sa :

vrstama utovarivača,

hidrauličnim utovarivačem,

autodizalicom i dizilacim sa jarbolom,

dvodobošnim vitlom za utovar,

portalnim dizalicama i transporterima

- predviđa upotrebu i

način rada različitih hidrauličnih utovarivača,

- određuje način rada i organizaciju utovara i istovara

- pravi otpremu šumskih sortimenata,

- izračunava cijenu koštanja utovara i istovara za različita sredstva,

- vrši izbor najpovoljnijeg sredstva za utovar i istovar

- razvija osjećaj

odgovornosti u radu

vježbe: - utovar i istovar,

sredstva, cijena koštanja i otprema objekat stovarište

102




učenik učenik učenik Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda - upoznaje značaj i

potrebe korišćenja ostalih šumskih proizvoda kao izvor prihoda šumske privrede

- upoznaje podjelu šumarskih proizvoda

Šumski proizvodi od stabla - opisuje postupak

stvaranja smole kod stabla i metode smolarenja (francusku metodu smolarenja, njemačku metodu smolarenja, dudićevu metodu smolarenja, metode sa zatvorenim bjeljenicama, metode uz primjenu stimulatora)

- razlikuje postupke

stvaranja smole i metode smolarenja

- razvija osjećaj o

značaju šuma


crteža sa različitim primjerima

Tanin - nabraja sirovine i

opisuje postupak dobijanje tanina (kora, lika , list, drvo i glavne vrste za dobijanje tanina lišćara i četinara)

- razlikuje sirovine

za dobijanje tanina - razlikuje faze u

tehnološkom postupku dobijanja tanina

Lika - nabraja sirovine i

opisuje tehnološki postupak dobijanja like

- prepoznaje sirovine

za dobijanje like - razlikuje faze u

tehnološkom postupku dobijanja like

Šumski plodovi i sjeme - upoznaje se sa:

značajem šumskih plodova i sjemena za šumsku privredu,

- prepoznaje šumske

plodove i sjemenje - razlikuje faze u

prikupljanju skladištenju i preradi šumskih

vježbe - zbirka plodova i

sjemena

103



načinom i vremenom sakupljanja plodova lišćara i četinara,

preradom i upotrebom

plodova i sjemena

Lisnik i četine - upoznaju važnije

vrste drveća za dobijanje lisnika i četina

- razlikuje drveće za

dobijanje lisnika i četina

Proizvodi sa zemlje - upoznaje:

vrste i značaj proizvoda sa zemlje,

potrebe i opravdanost korišćenja,

klasifikaciju proizvoda

- vrši pervilnu

klasifikaciju proizvoda sa zemlje

Ljekovito bilje - upoznaje:

važnije vrste ljekovitog bilja (samoniklo, prirodno),

opravdanost korišćenja i sakupljanja za potrebe farmacije i medicine,

cvijet, list, travu i korijen važnijih vrsta

- prepoznaje vrste

ljekovitog bilja i pokazuje ljekovite djelove biljke

- razvija svijest o

zdravom načinu življenja

vježbe: - herbarijum, zbirke

plodova, sjemena, korijena i slike

Plantažno gajenje ljekovitog bilja - upoznaje važnije

vrste bilja za plantažno uzgajanje, način gajenja i opravdanost uzgajanja

- prepoznaje vrste

ljekovitog bilja koje se plantažno uzgajaju

- izračunava mogući prinos na zadatim površinama određene vrste

- razvija pravilan

odnos prema zdravom načinu življenja

vježbe: - kabinet , herbarski

materijal, slike i crteži

Gljive - upoznaje: osnovne karakteristike,

- prepoznaje gljive

na osnovu biološko-morfoloških

- razvija kulturu

ishrane


video zapisa sa jestivim i otrovnim

104



biologiju i ekologiju važnijih vrsta jestivih i otrovnih gljiva, pravila za sakupljanje, preradu i korišćenje gljiva, klasifikaciju gljiva u osnovnom sistemu grupacija, gljive lističarke, gljive rupičavke, gljive nabornjače, gljive ježevice, i dr.

karakteristike - razlikuje jestive od

otrovnih gljiva - razlikuje

tehnološke postupke u tretiranju gljiva za različite namjene u zavisnosti od vrste

gljivama - prikazivanje video

zapisa sa tehnološkim postupkom prerade gljiva

- posjeta pogonu za preradu gljiva

Plantažno gajenje bilja - upoznaje

tehnološki postupak gajenja gljiva

- razlikuje faze tehnološkog postupka plantažnog uzgajanja gljiva

vježbe: - slike i crteži - seminarski rad na

temu plantažnog uzgajanja gljiva

Šumski plodovi sa zemlje - upoznaje važnije

vrste šumskih plodova: jagoda, kupina malina, ribizla, šipurak, borovnica, i dr.

- raspoznaje vrste

plodova, - razlikuje način

sakupljanja, odlaganja, skladištenja i vrste proizvoda u zavisnosti od vrste

vježbe: - prikazivanje slika,

crteža i video zapisa o šumskim plodovima

Šumska paša i pašarenje - upoznaje vrste

pašnjaka, način kategorizacije i korišćenje

- upoznaje važnije zakonske odredbe o načinu zaštite i korišćenja pašnjaka

- razlikuje vrste i kategorije pašnjaka

- poštuje zakonsku regulativu

vježbe - uređivanje

pašnjaka

Šumski proizvodi u zemlji - upoznaje:

vrste sirovina koje se koriste za izradu cigala, crijepa i grnčarije, vrste prirodnih materijala koji se

- procjenjuje

kvalitet sirovine za preradu

- razvija osjećaj

ekonomičnosti

105



koriste u građevinarstvu (pijesak, šljunak i kamen) 5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - S. Nikolić, Drenić M., Alati i mehanizacija za II i III razred usmjerenog

obrazovanja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988. - S. Nikolić, N. Knežević, C Milošević, I Jakovljević, Iskorišćavanje šuma za III i IV

razred, Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd, 2000. - B. Popović, S.Nikolić, Iskorišćavanje šuma, Priručnik, Beograd,1972. - M. Dereta, Iskorišćavanje šuma, Zagreb, 1979. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za mehanizaciju - primjerci ručnog alata i oruđa, motorna testera,

traktor, poligon za obuku učenika u okviru škole, objekti na terenu i dr. - Dendrološki kabinet, zbirke sjemena, plodova, ljekovitog bilja i gljiva. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika, zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionom periodu; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva. 10. Povezanost predmeta


- Materijal za oruđe i mašine u šumarstvu

- Praktična nastava - Osobine materijala

- Ručna oruđa i pribor u fazi sječe i obrade

- Praktična nastava - Ručna oruđa za sječu i obradu šumskih sortimenata:

- Nasađivanje, - Oštrenje ručnog oruđa, - Tehnika rada sa ručnim

oruđem, - Pomoćna oruđa pri sječi i

obradi šumskih sortimenata,

- Ručna oruđa u fazi transporta

106


- Mašine u šumarstvu, glavni satavni djelovi mašina

- Motori sa unutrašnjm sagorijevanjem

- Motorna testera - Traktor

- Praktična nastava - Motori SUS - Motorna testera - Sastavni djelovi, tehnika

rada, oštrenje i održavanje - Saobraćani propisi - Rad sa traktorom, vožnja i

održavanje traktora - Transport drveta - Traktor i traktorski uređaji - Prevoz drveta

- Geodezija i šumsko građevinarstvo

- Šumski putevi kao sredstvo gazdovanja u šumarstvu i iskorištavanje šuma

- Elementi puta - Šumske vlake, vrste i

projektovanje - Metode izrade zemljanog

trupa puta i kolovoza - Deformacije i održavanje

trupa puta i kolovoza - Topografski znaci i karte - Metode horizontalnog

premjera terena - Sječa stabala i obrada

stabla - Primopredaja šumskih

sortimenata - Standard - Šumski proizvodi od stabla

- Anatomija i svojstva drveta - Tehnička svojstva drveta - Drvo lišćara i četinara

iupotreba - Greške drveta - Hemijska svojstva drveta

- Obrada stabla - Razvrstavanje drveta po

standardu

- Organizacija i ekonomika šumarstva

- Poslovna kalkulacija

- Traktori, motorna testera - Mašine u fazi prevoza - Mašine u fazi utovara i

istovara

- Organizacija i ekonomika šumarstva

- Tehničko nortmiranje

- Primopredaja šumskih sortimenata

- Standard - Sječa i obrada stabla - Transport drveta - Prevoz drveta

- Dendrometrija i Planiranje gazdovanja šumama

- Mjerni sistem, način mjerenja, jedinice mjere

- Instrumenti za mjerenje debljine i dužine

- Određivanje zapremine oborenog stabla, trupaca, poluobrađenog i obrađenog drveta

- Određivanje zapremine složenog drveta i drveta nepravilnog oblika

107

1.2.11. LOVSTVO

1. Naziv predmeta: LOVSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II * * * * III * * * * IV 46 20 * 66

Ukupno 46 20 * 66 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o značaju lovstva kao privredne grane i lovnog turizma uopšte; - Usvajanje znanja o načinu gazdovanja lovištima, lovnim zakonodavstvom i lovnim

osnovama; - Sticanje osnovnih znanja o lovnoj zoologiji - vrstama, sastavu, klasifikaciji

divljači koja je zastupljena u našim šumama i lovištima; - Razvoj svijesti o značaju uređenja lovišta, prehrane, zaštiti, uzgoju i lovu

divljači; - Usvajanje znanja o vrstama lovnih trofeja i načinu njihovog vrednovanja; - Usvajanje znanja o najčešćim bolestima divljači i načinu njihovog suzbijanja; - Usvajanje znanja iz osnova lovne kinologije (vrste lovačkih pasa, način lova i

lovljenja divljači); - Sticanje znanja vezanih za lovnu balistiku, lovačko oružje i municiju; - Sticanje osnovnih znanja o organizaciji lovišta.

108

4. Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




- upoznaje međusobni odnos biljnog, životinjskog svijeta (divljači) i čovjeka

- razvija pozitivan odnos prema prirodi

- definiše gazdovanje sa divljači

- planira i pravi organizaciju gazdovanja lovstva (crnogorsko-na osnovu

- *lovne osnove - *lovno

zakonodavstvo)

- razvija društvenu odgovornort

vježbe: - obilazak lovišta

Divljač - (sistematika

divljači) - podjela divljači sa: - naučnog

(filogenetskog) - razred sisari

(mammalia) - razred ptice (aves) - zakonskog

(administrativnog) - trajnom zabranom

lova zaštićena divljač

- lovostajem zaštićena divljač

- divljač nezaštićena lovostajem

- stručnog (lovačkog) stanovišta

- divljač visokog lova - divljač niskog lova navodi dlakavu divljač - kopitari: - jelen obični,

lopatar, srna, divokoza, alpski kozorog, muflon, divlja svinja.

- glodari: - obični zec (alpski i

kunići), vjeverica, ondatra, hrčak.

- zviieri:

- razlikuje vrste, sastav i klasifikaciju divljači koje su zastupljene u crnogorskim šumama

- razlikuje osnovne vrste divljači; na osnovu spoljnjeg izgleda,fizionomi-je, načina oglašavanja

- raspoznaje najčešće bolesti divljači, njihovi simptomi i uzroci

- razlikuje dlakavu divljač na osnovu spoljnjeg izgleda, fizionomije, načina oglašavanja

- na osnovu osnovnih karakteristika-razlika raspoznaje vrste gusaka, pataka i ostalih plovuša


- razvija pozitivan

odnos prema prirodi, životinjama i okolini

vježbe: - raspoznavanje

divljači

109



- medvedi, vuk, šakal, lisica, velika lasica, mala lasica, tvor, kune (zlatica, belica), vidra, ris, divlja mačka

pernata divljač - kokoške: - veliki tetrijeb,

ruževac, kopilan, lještarka, snežnica, fazani (obični,grivnaš), poljska jarebica, prepelica, kamenjarka;

- golubovi: - grivnaš, dupljaš,

divlji golub( pećinar), grlica, gugutka;

- guščarice: - divlja guska,

glogovnjača, velika i mala lisasta guska obična divlja patka, kržulja lastarka, zviždarka, kašikara, čegrtuša, pupčanica, šarena i zlatokrila utva, patke njorke, crnke, riđoglava, ćubasta, ronci (veliki, srednji i mali ronac);

- rodarice: - čaplja kašikara,

bijela roda, crna roda, siva čaplja, crvenoriđa, velika bijela čaplja, mala bijela čaplja, žuta čaplja;

- ždralovi: - droplje (velika i

mala), sivi ždral; - šljukarice: - šumska šljuka,

šljuka liva-darka;

- razlikuje vrste

grabljivica (opšti izgled, boja perja, veličina, način leta, oblik gnijezda, jaja, ptići)

- analizira

karakteristike sokolova (brzina leta, način lova, spoljni izgled)

- raspoznaje

najčešće bolesti divljači, njihove simptome i uzroke


opažanja

110



- grabljivice: - jastrebovi (jastreb

kokošar, kobac ptičar, kratkoprsti kobac, osaš, lunje (crvena i crna), orlovi (suri orao, krstaš, kliktaš, klokotaš, stepski, ribić, zmijar, patuljasti, bjelorepan, bradan), lešinari (sivi, bjeloglavi, strvinar bijeli), mišari (mišar, gaćaš), eje (močvarica, livadarka);

- sokolovi: - sivi soko, stepski,

kragulj, lastavičar, kraguljić, vetruške (crvena, siva);

- pelikani - vranci: - veliki, morski i mali

kormoran (vranac); - gnjurci: - ćubasti, mali,

riđogrli, ušati, zlatouhi gnjurac;

- ptice koje borave na drveću:

- sove (kukuvija, ćuk, buljina ili velika ušara, sova jastrebača, kukumavka; šumske sove:dugorepa sova, siva sova, ušare (utina, ritska sova), gaćasta kukumavka, vrapčasta sova);

- pjevačice: - gavran, vrane

(poljska, siva i crna), čavke, svrake, sojka kreštalica, galica,

111



žune, drozdovi, detlići

- definiše inventarisanje i gajenje divljači

- računa i ustanovljava brojno stanje divljači

- poznaje načine gajenja divljači, prednosti i nedostatke prirodnog, vjetačkog i kombinovanog načina

vježbe: - inventura divljači i

obilazak vještačkog uzgajivališta

- slike i crteži - definiše lov

- razlikuje načine i tehnike lova

- raspoznaje lovačko oružje i municiju, opremu,zna sa istim rukovati

- pravilno gađa lovačkim oružjem kako fiksne tako i pokretne ciljeve

- raspoznaje lovačke trofeje

- preparira odstrijeljenu divljač

vježbe - obilazak puškarnica

rastavljanje oružja ocjenjivanje trofeja

- objašnjava lovna

kinologija - definiše uređenje

lovišta

- raspoznaje rase lovačkih pasa,njihove karakteristike, biološke osobine,sposobnosti kao i njihov značaj u lovu

- uočava bolesti lovačkih pasa

- razlikuje lovno-tehničke objeke: kuće za smještaj lica, hranilišta, solišta, pojilišta

- raspoznaje osmatračnice, čeke

- razvija pozitivan odnos prema životinjama

- stiče

samopouzdanje

vježbe - razgledanje

kataloga i filmova sa lovačkim psima, praćenje njihovog gonjenja u lovu

vježbe - izrada lovno-

tehniičkih objekata (maketa)

112

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Ć. Milošević, Lovstvo, Zavod za udžbenike Beograd, 1989. - Z. Ristić, Lovstvo, Zavod za udžbenike Beograd, 2001. - B. Trpkov, Lovstvo, Zavod za udžbenike Skopje,1985. - Grupa autora: Enciklopedija lova, Izdanje''Vuk Karadžić'' Beograd,1987. - Lovački savez Crne Gore, Lovstvo, Podgorica, 2006. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Nastava se izvodi u kabinetu koji je opremljen: Grafoskopom, dijaprojektorom,

episkopom, crtežima, slajdovima, slikama, dijafilmovima prepariranih vrsta divljači.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori


klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva. 10. Povezavost predmeta


- Priroda(šuma) i čovjek - Dendrologija - Odnos životinjskog svijeta prema drveću i šumi

- Divljač(morfologija divljači)

- Lovna kinologija

- Biologija - Sisari

- Gazdovanje sa divljači - Inventura i gajenje divljač

- Gajenje i zaštita šuma - Sastojina (niske, srednje, visoke) šume, degradirane šume i uzgoj divljači

- Njega šuma, obnova šuma, zaštita šuma

113

1.2.12. PODIZANJE I NJEGA ZELENIH POVRŠINA

1. Naziv premeta: PODIZANJE I NJEGA ZELENIH POVRŠINA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II * * * * III * * * * IV 37 29 * 66

Ukupno 37 29 * 66 Vježbe – odjeljenje se dijeli na grupe od 12 do 17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja o podizanju zelenih površina, tehnici rada i njezi biljnog

materijala; - Izučavanje uloge, značaj i klasifikacije zelenih površina; - Sticanje osnovnih znanja iz istorijata vrtne umjetnosti; - Izučavanje morfoloških osobina pojedinih dekorativnih vrsta, kompozicije biljaka

i njihove primjene u ozelenjavanju naselja; - Sticanje osnovnih znanja o pojedinim cvjetnim vrstama, načinu razmnožavanja i

njihovoj primjeni u hortikulturi; - Sticanje osnovnih znanja o projektovanju parkova i osnovama građevinarstva; - Osposobljavanje za praktičnu primjenu stečenog znanja.

114





Uvod u podizanje i njegu zelenih površina - definiše zadatak i

značaj zelenih površina

- upoznaje osnovna znanja o načinu podizanja zelenih površina i njezi biljnog materijala

- upoznaje: - funkcije zelenih

površina - klimatska i

sanitarno hemijska funkcija

- dekorativno estetska funkcija

- rekreativno odmorni značaj

- analizira povezanost izmedju hortikulture i drugih biološko tehničkih predmeta od značaja za ozelenjavanje naselja

- uočava karakteristike funkcija u gradskoj sredini

- analizira negativne faktore i nepovoljne sanitarno higijenske uslove u gradovima podizanjem zelenih površina

- analizira zelene površine u modernom urbanizmu, koje su od značaja u izgradnji lijepih i zdravih gradova

- uočava karakteristike zelenih površina koje su od značaja za aktivan i pasivan odmor stanovnika

- razvija svijest o

značaju životne okoline

vježbe: - značaj funkcija

zelenih površina, posmatranje slajdova

vježbe: - primjena

dekorativno estetske funkcije (demonstracija)

Klasifikacija zelenih površina - navodi zelene

površine - gradsko zelenilo - parkovi (centralni i

reonski) - zelene površine

izmedju blokova zgrada (gradski park i skver)

- blokovsko zelenilo (zelene površine unutar blokova

- analizira podjelu zelenih površina prema mjestu gdje se nalaze

- proučava i analizira funkcije i način ozelenjavanja

- analizira funkcije i vrši izbor vrsta u ozelenjavanju unutar bloka zgrada


opažanja


(dijaprojektor itd.)

115


zgrada) - gradski drvoredi - zelene površine

specijalne namjene - školska šuma

(arboretum) - zelene površine

škola, dječijeg vrtića, bolnica, industrijskih pogona, rekreativnih centara itd.

- prigradsko zelenilo - zaštitni pojasevi

oko grada - park – šuma - vangradsko

zelenilo (šuma – park)

- nacionalni parkovi i rezervati

- zelene površine duž saobraćajnica

- upoznaje stilove parkova

- geometrijski stil - parkovi antičkog

svijeta - parkovi italijanske

renesanse - parkovi francuskog

stila - prirodni (pejzažni)

stil – kineski, engleski i moderni park

- zna biljne elemente – najvažnije dekorativne vrste drveća

- žbunaste vrste - fam:

berberidaceae (berberis sp. u mahonia)

- fam: saxisitragaceae (philadelphus,

- proučava vezu izmedju gradskog i vangradskog zelenila

- uočava karakteristike zelenila specijalnog karaktera

- proučava botaničku baštu koja služi u naučno istraživačke svrhe

- analizira osobine funkcije zelenila po značaju i po sastavu u pogledu biljnih vrsta pojedinačno prema kategorijama ozelenjavanja

- proučava i analizira prigradsko zelenilo zaštitnog karaktera za naselje

- uočava karakteristike zelene površine većih dimenzija, čija je osnovna uloga sanitarna i rekreativna

- uočava karakteristike prirodnog šumskog masiva van grada koji služi za aktivnu i pasivnu rekreaciju stanovnika grada

- proučava veoma velike zelene površine koje su stavljene pod zakon o zaštiti prirode radi očuvanja prirodnog ambijenta

- razvrstava vrste drveća koje se

- razvija ekološku

svijest - razvija sposobnost

opažanja - razvija smisao za

dekorativno estetski izgled


opažanja

vježbe: - uočava

karakteristika gradskog parka i skvera (grafoskop, dijaprojektor)

vježbe: - uočava

karakteristike pojedinih kategorija zelenila (grafoskop, dijaprojektor) – demonstracija


(dijaprojektor) funkcija arboretuma

vježbe: - dijaprojektor,

slajdovi, fotografije

vježbe: - dijaprojektor,

slajdovi, fotografija i dr. (demonstracija)

- posmatranje slajdova i filmova zelenih površina duž saobraćajnica i izletišta

vježbe: - uočava

karakteristike geometrijskog stila (dijaprojektor, slajdovi i fotografije)

116


deutzra u ribes) - fam: logantaceae

(budlea davidis) - fam: malyaceae

(hibiscus syriacus) - fam: capritaliaceae

(wergelia u wburnum)

- fam:olealc(forzithra europea u syringa vulgaris)- fam: tamariaceae (tamarix)

- definiše jednogodišnje cvijeće – pojam i značaj

- navodi vrste: ageratum maxicanum, aster sp. antirrhinum majus, calendula atticinalis, cana indica, dahlia gergine, salvia splendens, verbena hybrida, petunia hybrida, tagates erecta, zina elegans, narcissus, tulipa, murcinthus arientalis

- definše dvogodišnje (sezonsko) cvijeće

- pojam i značaj - navodi vrste: belis

perenis, viola tricolor, myosatis alpestris, dvauthus barbatus u shinensis u campanula medium

- definiše višegodišnje cvjetne vrste (perene) – značaj

- navodi vrste: arabis albida, aguelleala

podižu duž puteva i auto puteva namijenjeni saobraćaju i imaju više funkcija

- analizira pravilne geometrijske površine u podizanju vrtova – parkova

- uočava bogatstvo i vještinu podizanja dekorativnih vrtova ( parkova u okviru naselja još u starom Vavilonu, Asiriji, Egiptu, Persiji i drugih naroda starog vijeka)

- prepoznaje prirodni reljef koji se odlikuje bogatstvom biljnog svijeta i obiljem skulptura

- uočava karakteristike geometrijskog stila velikih površina, gdje su biljke redovno geometrijski rasporedjene

- uočava karakteristike zelenih površina gdje dolazi do izražaja princip funkcionalnosti da stvori ljepšu i zdraviju sredinu za život stanovništva

- koristi biljne vrste u slobodnom oblikovanju i približavanju prirodi sa većom estetskom i dekorativnom

- razvija smisao za racionalni odnos korišćenja čovjekove okoline

vježbe: - uočava

karakteristike pejzažnog stila (dijaprojektor, slajdovi i fotografije)

vježbe: - raspoznavanje

najvažnijih dekorativnih vrsta (formi) drveća grafoskop, herbarijski materijal

vježbe: - determinacija vrsta

žbunja (herbarijski materijal i grafoskop)

vježbe: - uočava

karakteristike vrsta – grafoskop (demonstracija)

vježbe: - grafičko

prikazivanje morfoloških karakteristika cvjetnih kultura (grafoskop) – demonstracija


jednogodišnjih cvjetnih vrsta (herbarijski materijal)

117


hlabelata, anbretia deltoida, festuca glanca, kuvtatia uvaria, lupinus polyphyllus, iris pumila, chrizanthemum roseum, peonia otticiualis, lilium candidum, gladiolus hybridum i dr.

- upoznaje tehničkie uredjaje za proizvodnju biljnih elemenata (staklare, tople leje i hladne leje)

- navodi dopunske gradjevinske elemente zelenih površina

- putevi, staze, stepenice, parking prostori, stolovi, stolice, kupe, vrtne nastrešice, zelene niše i terase, ograde, pergole, špaliri, trenaže, kanalizacija, vodovod i vodni elementi

vrijednošću - raspoznaje značaj

odabranih vrsta drveća (četinara i lišćara) u izgradnji zelenih površina

- razlikuje morfološke osobine vrsta žbunja i primjenjuje u ozelenjavanju naselja

- proučava i raspoznaje vrste ukrasnog bilja

- raspoznaje značaj odabranih vrsta

- analizira osnovne karakteristike biljnih vrsta

- interpretira osnovne morfološke osobine

- uočava opšte karakteristike i dekorativne osobine vrsta

- proučava morfološka i dekorativna svojstva

- proučava cvjetne vrste

- bira cvjetne vrste od većeg značaja za ozelenjavanje naselja

- pravi cvjetne kompozicije (za trgove, trotoare, prilazne zgrade, terase, balkone itd.)

- analizira vrste od sjetve do sazrijevanja u toku dvije godine

- uočava značaj odabranih vrsta

- uočava dekorativna


dvogodišnjih cvjetnih vrsta (herbarijski materijal)


perena (slike, dijaprojektor, slajdovi, fotografije i herbarijski materijal

vježbe: - analizirakarakterist

ike uredjaja za proizvodnju grafoskop. grafo-folije, i dijaprojektore (demonstracija

vježbe: - uočava

karakteristike pojedinih dopunskih elemenata grafoskop (demonstracija)

118


svojstva i primjenu u različitim cvjetnim kompozicijama

- razlikuje opšte karakteristike perena i dekorativna svojstva

- proučava morfološka i dekorativna svojstva, primjenu u praksi, načine razmnožavanja, gajenja, korišćenja i podjelu

- razlikuje vrste staklenih bašta, sastavne djelove, elemente i proizvodne površine

- razlikuje tople leje kao dio zatvorenog prostora i hladne leje kao dio otvorenog prostora

- primjenjuje leje u ozelenjavanju naselja

- analizira značaj gradjevinskih elemenata u ozelenjavanju naselja

Kompozicioni oblici u zelenim površinama - masivi, grupe i

soliteri drveća - masivi, grupe i

soliteri žbunja - masivi, grupe i

soliteri cvijeća

- razlikuje oblike biljnog materijala

- upoređuje morfološke osobine, životne i fenološke pojave kod drveća

- analizira morfološka svojstva žbunja i odnos prema uslovima sredine gdje rastu


vježbe: - funkcije i

morfološke karakteristike, posmatranje slika i video zapisa

119


- analizira dekorativnost, životne pojave i odnos cvjetnih vrsta prema svjetlosti

vježbe: - funkcije i

morfološke karakteristike, posmatranje slika i video zapisa

Travnjaci - zna projektovanje: - pripremna faza

(istraživački radovi) i projektni zadatak

- definiše projektni zadatak

- poznaje vrste projekta

- vrši izbor vrsta trava

- proučava metodologiju izrade projekta

- vrši izradu biološke osnove

- vrši izradu idejnog i glavnog projekta

- crta i analizira dendrološki plan

vježbe: - podizanje

travnjaka vježbe: - grafički crtež

(rapidografom) grafoskop, episkop (demostracija)

Realizacija projekta - definiše pripremu

terena - objašnjava prenos

projekta na teren - opisuje izgradnju

gradjevinskih objekata i pripremu terena za sadnju i sjetvu

- vrši prenošenje crteža iz jedne razmjere u drugu uvećavanjem

- bira odgovarajući gradjevinski materijal

- vrši čišćenje terena i obradu zemljišta

- razvija društvenu odgovornost

vježbe: - prikupljanje

podataka na terenu i prenos projekta za realizaciju

vježbe: - uređenje gradilišta

i obilježavanje objekta

- grafički crtež (grafoskop, episkop)

Održavanje zelenih površina - definiše lov - opisuje

okopavanje, prihranjivanje, zalivanje, orošavanje, košenje, orezivanje, malčiranje

- objašnjava zaštitu od oštećenja (činilaca sredine, bolesti i štetočina)

- vrši mjerenje njegovanje zelenih površina

- vrši zaštitu površina od neparazitnog

- stiče samopouzdanje u poslu

vježbe: - sadnja,

presadjivanje, orezivanje i zalivanje drveća i žbunja (alat i mehanizacija)

vježbe: - zaštita od bolesti i

štetočina

120

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Milošević – Brevinac.: Podizanje i njega zelenih površina – Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad,1989. - B. Jovanović., E. Vukićević: Dekorativna dendrologija - Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd,1988. - Z. Drenić, Cvećarstvo - Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Novi

Sad,1988. - V. Mihajlović, S. Sofrenić, Projektovanje parkova i osnovi gradjevinarstva - Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad,1989. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava i vježbe se izvode u kabinetu koji ima: grafoskop,

dijaprojektor, slajdovi, crteži, slike, dijafilmovi i herbarijumi. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori


klasifikacionom periodu. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine.

9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer pejzažne arhitekture ili šumarstva.


Povezanost sa predmetom Znanja Predmeti Znanja

- Primena dekorativnih drvenastih vrsta,formi i varijeteta u ozelenjavanju naselja

- Dendrologija - Uloga, znacaj i dekorativna svojstva drvenastih vrsta u pejzažnoj arhikteturi

- Snimanje terena,mjerenje duzina i izrada plana

- Geodezija i šumsko gradjevinarstvo

- Ortogonalna metoda snimanja, tahimetrijsko snimanje,obrada zapisnika i izrada plana detalja zelenih povrsina

- Planiranje i uređenje prostora,kao i projektni elaborat

- Praktična nastava - Prostorni planovi,projektni zadatak-idejni i glavni projekat i razrada dendroloskog plana

- Sadni materijal,generativnog i vegetativnog porijekla od značaja za ozeljenjavanje naselja


- Presađivanje školovanih sadnica na svim kategorijama gradskog zelenila

121

1.2.13. PRAKTIČNA NASTAVA 1. Naziv premeta: PRAKTIČNA NASTAVA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Teorija Vježbe Praksa Ukupno I * * 108 108 II * * 72 72 III * * 108 108 IV * * 132 132

Ukupno * * 420 420

Praktična nastava - odjeljenje se dijeli na grupe od 12-17 učenika 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja o četinarskim i lišćarskim vrstama drveća po morfološkim i bio-

ekološkim osobinama i karakteristikama; - Sticanje znanja i vještina za pravilan pristup gajenju šuma; - Osposobljavanje za neposredno uključivanje na poslovima na terenu; - Osposobljava za vršenje determinacije zemljišta koja služe u šumarstvu; - Osposobljavnje za pravilan izbor sadnica u odnosu na tip zemljišta pri

pošumljavanju; - Osposobljavanje za utvrđivanje kvaliteta šumskog sjemena i izbor načina

ispitivanja kvaliteta; - Praktično osposobljavanje učenika za manipulaciju šumskog sjemena i

proizvodnju sadnog materijala; - Osposobljavanje za rad u proizvodnji na poslovima iz šumarstva; - Upoznavanje sa najvažnijim štetočinama, faktorima biotičke i abiotičke prirode,

štetama i posledicama koje štetočine mogu izazvati u rasadničkoj proizvodnji, kulturama, plantažama i u šumi;

- Osposobljavanje za samostalno uočavanje štetnih pojava i pripreme sredstava za njihovo otklanjanje;

- Upoznavanje i sticanje osnovnih praktičnih znanja pri sječi i izradi šumskih sortimenata;

- Osposobljavanje za rad na primopredaji šumskih sortimenata; - Osposobljavanje za pripremu, manje opravke i održavanja oruđa, mašina i

oprema koja se koristi u šumarstvu; - Sticanje osnovnih znanja o vrstama goriva i maziva i njihovoj upotrebi; - Ovladavanje tehnikama rada sa mašinama u fazi sječe i izrade šumskih

sortimenata, privlačenju, prevozu, gajenju, zaštiti i šumskom građevinarstvu; - Usvajanje saznanja o značaju dobre organizacije za uspješnu proizvodnju; - Razvoj racionalnog priristupa radu, tačnosti, poštovanja pravila rada koje

zahtjeva tehnološki proces pri radu sa sredstvima za proizvodnju; - Upoznavanje sa osnovnim građevinskim materijalima, njihovim svojstvima i

načinom upotebe; - Praktično osposobljavanje za izvođenje radova pri izradi šumske komunikacije i

objekata na šumskim komunikacijama; - Osposobljavanje za praćenje građevinske dokumentacije; - Osposobljavanje za rad sa mjernim instrumentima i napravama za izračunavanje

zapremine drvne mase;

122

- Osposobljavanje za određivanje i izračunavanje zapremine dubećih stabala, sastojine i pojedinih sortimenata koji se izrađuju od stabla;

- Osposobljavanje za izradu planova gazdovanja šumama; - Osposobljavanje za rad na doznaci i odabiru stabala za sječu, kao i izradi

izvođačkog plana gazdovanja; - Sticanje osnovnih znanja i vještina iz geodezije i njenom primjenom u šumarstvu; - Osposobljavanje za rad sa spravama i instrumenitima za mjerenje različitim

metodama; - Osposobljavnje za izradu elaborata na osnovu podataka dobijenih mjerenjem; - Osposobljava za izvođenje radova na sakupljanju i vještačkom gajenju šumskog

bilja i gljiva; - Sticanje znanja i vještina potrebnih za procjenu stanja lovišta i mjera za njihovo

unapređenje; - Sticanje znanja o različitim vrstama divljači, njihovim bolestima i načinu njihove

zaštite; - Sticanje znanja o načinu uzgoja i lova divljači.

123





Uvod - upoznaje se sa

programom praktične nastave i specifičnostima

- upoznaje objekte za realizaciju praktične nastave

- definiše značaj zaštite na radu

- upoznaje se sa organizacijom rada na praksi i metodologijom vođenja dnevnika

- uočava mjere opasnosti i faktore

- na primjerima pojašnjava uticaj subjektivnih faktora na sigurnost u radu (tjelesna konfiguracija, starost i pol, umor, obrazovanje radnika, radna atmosvera, međuljudski odnosi i profesionalna orijentacija)

- obrazlaže na novim primjerima štetne faktore radne sredine (klimatske uslove, štetna zračenja, izvori opasnosti u oblasti šumarstva, buka, vibracije i biotički činioci)

- primjenjuje propise iz područja zaštite na radu

- stiče i razvija pozitivan odnos prema struci

- razvija osjećaj odgovornosti

- vođenje dnevnika rada na bazi datih uputstava od strane nastavnika praktične nastave

Ručna oruđa i pomoćni pribor u šumarstvu - nabraja ručna

oruđa i pribor u rasadniku i gajenju šuma i definiše njihovu upotrebu

- nabraja ručna oruđa i pribor u zaštiti šuma i pojašnjava način njihove upotrebe

- nabraja ručna oruđa i pribor u fazi sječe i izrade šumskih sortimenata i pojašnjava način njihove upotrebe

- nabraja ručna

- razlikuje ručna oruđa i probor koji se upotrebljava pri različitim radovima u šumarstvu i njihovu namjenu

- vrši pravilan izbor oruđa i pribora za rad u skladu sa poslovima

- oštri ručna oruđa - nasađuje ručna

oruđa - pravilno čuva,

skladišti i održava ručno oruđe i pribor

- pravilno koristi

- razvija pravilan

odnos prema sredstvima za rad

- oštrenje i nasađivanje ručnog oruđa i pomoćnog pribora

- sječa, kresanje grana sa stabala

124



oruđa i pribor u fazi transporta i prevoza i pojašnjava njihovu primjenu

ručno oruđe u radu:

pri sakupljanju šumskog sjemena

pri obradi zemljišta

pri ordžavanju plodnosti

pri sjetvi sjemena

pri zaštiti zasijanih površina

pri njezi sadnica pri posebnim mjerama njege

pri vađenju sadnica

pri vegetativnom razmnožavanju

pri zaštiti zemljišta od biotičkih i abitičkih oštećenja i gljivičnih organizama

- Pravilno koristi oruđe u fazi sječe i izrade

Minerali i stijene - determinacija

petrogenih minerala

- determinacija stijena

- određuje glavne predstavnike najvažnijih grupa stijena, kao i njihovu strukturu, poroznost, boju i mineralni sastav

- razija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- Nabraja grupe u sastav minerala po grupama

- pravi zbirku minerala iz grupe silikata, karbonata, fosfata, sulfata, oksida, hidroksida i glavnih stijena iz grupa magmatskih, sedimentnih i metamorfnih

- sakupljanje i izrada zbirke minerala i stijena

- nabraja vrste stijena koje se korise za izradu građevinskog

- prepoznaje na terenu stijene za izradu građevinskog kamena i vrši


- laboratorijska posmatranja građevinskog kamena

125



kamena i opisuje njihove najbitnije karakteristike

procjenu stijena na osnovu fizičko-tehničkih osobina

- opisuje egzogene geološke sile i njihov uticaj na formiranje produkta površinskog raspadanja

- prepoznaje produkte pojedinih egzogenih geokloških sila

Primijenjeni značaj pedologije u šumarstvu - nabraja i opisuje

pojedine vrste humusa

- vrši procjenu vrijednosti zemljišta od značaja za rad na podizanju i gajenju šuma, podizanju šumskih kultura i plantaža, uređivanju šuma, radovi u rasadnicima na ozeljenjavanju naselja i drugo

- Vrši klasifikaciju humusa na osnovu hemijskog sastava, funkcije i morfogenetskih osobina

- razvija pravilnu orijentaciju prema zanimanju

- rad u školskom rasadniku i na terenu

- opisuje fizičke osobina zemljišta i reakcije zemljišnog rastvora

- ispituje određene i odgovarajuće osobine od značaja za uspješan rast šumskog drveća

- uočava sastav i reakciju zemljišta

- obilazak gazdinskih jedinica

- navodi parametre od značaja za procjenu plodnosti i produktivnosti zemljišta

- vrši procjenu zemljišta na osnovu bonitetnih brojeva, prizemne vegetacije i veličine prinosa biljaka


- posjeta imanju

- pojašnjava dejstvo činioca pedogeneze i praćenje pedogenetskih procesa

- kopanje pedoloških profila

- prati raznovrsne složene procese obrazovanja i mijenjanja zemljišta

- analizira i uočava karakteristike

126



zemljišnog profila, horizonata i podhorizonata

- uzimanje pedoloških proba

- uočava karakteristike najvažnijih vrsta šumskih zemljišta

- razvija pozitivan odos prema prirodi

- posmatranje slika sa različitim primjerima

- determinacija tipova zemljišta

- izrada zbirke tipova šumskih zemljišta

- koristi zbirke za determinisanje vrste zemljišta

- posmatranje slika sa različitim primjerima

- analiza zbirke zemljišta

- primjena mjera za povećenje plodnosti i produktivnosti šumskog zemljišta i zemljišta rasadnika

- koristi mjere u cilju poboljšanja plodnosti zemljišta

- uočavanje procesa erozije na terenu i mjere za sprečavanje

- uočava erozivne oblike i u skladu sa tim preduzima biotehničke i tehničke mjere u cilju pravilnog gazdovanja šumama (odgovarajuća pošumljavanja, podizanje šumskih pojaseva i drugih uzgojno gazdinskih radova)

- razvija pravilan odnos prema prirodi i njenoj zaštiti

- prikazivanje video zapisa i slika sa različitim primjerima

- rad na terenu

Pojam i značaj meteorologije sa klimatologijom - definiše osnovne

meteorološke elemenate i pojave

- na primjerima ukazuje uticaj sunčevog zračenja na zagrijevanje i hlađenje zemljine atmosfere

- prati promjene vazdušnog pritiska, vazdušno kretanje –vjetrovi, vlažnost vazduha, uticaj magle, obrazovanje oblaka i padavine

- posjeta meteorološkoj stanici

- instrumenti za mjerenje meteoroloških elemenata

- mjerenje

- razlikuje instrumente za mjerenje sunčevog zračenja, temperature,

- razvija preciznost u

radu

- domonstracija rada sa istrumentima

- očitavanje i obrada podataka

127



atmosferskih taloga (instrumenti)

vazdušnog pritiska, vlažnosti vazduha i određivanje pravca, brzine i jačine duvanja vjetra

- razlikuje instrumente za mjerenje padavina

- prikupljanje i slanje meteoroloških podataka i izrada karata

- prati podatke za davanje prognoze vramena

- razvija preciznost - očitavanje i obrada podataka i izrada meteo karata

- posmatranje uticaja vegetacije na okolinu i klimu

- uočava uticaj vegetacije na mikroklimu i uticaj meteoroloških i klimatskih elemenata na šumu

- razvija pozitivan odnos prema životnoj sredini

- prikazivanje video zapisa i slika sa različitim primjerima

- rad na terenu

- obrada podataka (za meteorološke elemente i pojave)

- ispunjava meteorološke obrasce

Manipulacija sa šumskim sjemenom - sakupljanje

plodova i sjemena dendroloških vrsta

- vodi računa, pri sakupljanju, o porijeklu sjemena, starosti sjemenjače, učestalosti rađanja i prognozi uroda

- razvija odgovornost - pravljenje zbirke plodova i sjemena

- vođenje evidencije o podacima

- čišćenje plodova i izdvajanje sjemena

- izdvaja sjeme na različite načine u zavisnosti od vrste ploda

- izdvajanje sjemena na različite načine u zavisnosti od vrste ploda (sočni, suvi i šišarice)

- klasiranje sjemena - određivanje

klijavosti sjemena

- izdvaja sjeme za sjetvu prema određenom kvalitetu

- rad u rasadniku

- tretiranje sjemema vodom, mehaničkim putem i hemijskim sredstvima

- zasijava sjeme u zemlju ili pijesak, stavlja na vlažnu podlogu filter papir i drugo

- podspješuje sjeme radi bržeg klijanja

- potapa sjeme u vodu do određene temperature i određenog trajanja

- realizacija aktivnosti na trenu ili rasadniku

128



- vrši zasijecanje tvrdih sjemenjača,

- vrši potapanje sjemena u sumpornu kiselinu

- stratifikovanje sjemena i uskladištenje sjemena

- miješa sjeme sa čistim pijeskom

Priprema zemljišta za sjetvu - obrada zemljišta - vrši čišćenje

zemljišta od korova i drugih materija

- obrađuje zemljište oranjem i frezanjem

- razvija stvaralački duh

- rad u rasadniku ili na oglednoj parceli

- održavanje plodnosti

- održava plodored

- organska i mineralna đubriva

- upotrebljava različite vrste đubriva u zavisnosti od potrebe

- ugaranje - stavja zemljište pod ugar poslije vađenja sadnica

- priprema leja, polja, brazdica

- priprema proizvodne odjeljke za proizvodnju

Generativna proizvodnja - načini sjetve - sije sitno sjeme - rad u rasadniku ili

na oglednoj parceli - radovi do pojave

ponika - postiže povoljne

uslove za klijanje sjemena odgovarajućum agrotehničkim mjerama: valjanjem, malčiranjem, zalivanjem i prašenjem

- radovi poslije pojave ponika

- njeguje mlade biljke odgovarajućim mjerama njege: zasjenjivanjem, proređivanjem, plijevljenjem, prašenjem, prihranjivanjem i

129



drugo Vegetativna proizvodnja - pravljenje reznica

od stabla i oživljavanje

- pravljenje reznica od korijena i oživljavanje

- oživljavanje reznica od lista

- priprema proljećne, zrele (odrvenjele ili zimske), zelene ili ljetnje i poluzelene reznice

- vrši ožiljavanje za formiranje nove biljke

- vrši razmnožavanje vrsta drveća i žbunja koje imaju mesnato korijenje

- koristi ekorativne (hortikulturne vrste) za pripremanje 4 reznice i oživljava ih u različitim supstratima (mješavina treseta, pijeska i drugo)

vježbe: - pravljenje reznica

od stabla i oživljavanje

- pravljenje reznica od korijena i oživljavanje

- oživljavanje reznica od lista

- tretiranje reznica fitohormonima

- upotrebljava sintetički fitohormon (hormon rasta)

- pikiranje sadnog materijala

- koristi poseban odeljak pikirište i vrši pikiranje

- razvija pozitivnu orjentaciju prema zanimanju

- rad u rasadniku- pikiranje sadnog materijala

- kalemljenje-transplatacija (alat za kalemljenje)

- koristi u proizvodnji sadnica i žbunja više načina kopuliranja

- koristi pribor za pripremu kalema, podloge i plemke

- rad u rasadniku ili oglednoj parceli -kalemljene

- formiranje biljaka u rasadniku

- formiranje sadnica drveća, radovi u rastilištu

- osniva odjeljak koji se sastoji iz jedne ili više škola

- vrši pljevljenje, okopavanje, zalivanje, prihranjivanje i primjenjuje posebne mjere njege sadnica

- rad u rasadniku- formiranje sadnica drveća u žbunja

- rad u rasadniku- presađivanje sadnica

- vađenje sadnica - obavlja vađenje - rad u rasadniku -

130



sadnica ručno ili mašinski

vađenje sadnica

- sortiranje sadnog materijala

- vrši, prema kvalitetu sadnica, sortiranje na prvu, drugu i treću klasu

- rad u rasadniku - sortiranje sadnog materijala

- trapljenje sadnica - vrši trapljenje sadnica

- rad u rasadniku - trapljenje sadnica

- pakovanje i transport sadnica

- vrši pakovanje sadnice u cilju zaštite od isušivanja, izmrzavanja i mehaničkog oštećenja

- vrši propremu sadnica za transport na manju i veću daljinu

- razvija pravilan odnos prema biljnim kulturama

- rad u rasadniku - pakovanje sadnica za transport

- upotreba kontejnera u proizvodnji sadnog materijala

- koristi razne vrste u proizvodnji sadnica dendro vrsta i hortikulturnih vrsta

- pravljenje zbirki plodova i sjemena dendro vrsta

- vrši sakupljanje plodova i sjemenja najvažnijih dendro vrsta za izradu zbirke

- izrada zbirke plodova i sjemenja najvažnijih dendro vrsta

- priprema biljnog matarijala za prodaju

- odabira sadni materijal od značaja za građanstvo

- razvija preduzetništvo

Vježbe - priprema biljnog

matarijala za prodaju

- tehnologija proizvodnje pojedinih vrsta i formi drveća i žbunja

- vrši, odabir posebnih, rijetkih vrsta koje su od značaja u proizvodnji

- upoznaje i analizira konkretnu prirodu flore, indetifikaciju i značaj

- razlikuje prirodne i vještačke sastojine

- prikazivanje filmova, slajdova ili slika sa različitim primjerima

- fenološke pojave šumskog drveća

- prati i evidentira specifičnosti fenoloških pojava kod različitog šumskog drveća (listanje, cvjetanje, pupanje, plodonošenje)

- razvija odgovornost - prikazivanje filmova, slajdova ili slika sa različitim primjerima listanja, cvjetanja, pupanja, plodonošenja

131



- morfološke karakteristike:

četinarskih vrsta drveća lišćarskih vrsta drveća žbunova prizemne flore

- determiniše i poznaje srodnost četinarskih, lišćarskih vrsta po: habitusu (spoljnjem izgledu)

morfologiji (izgledu kore, grančici, pupoljcima, cvijetu, plodu)

- prikazivanje filmova, slajdova ili slika sa različitim morfološkim karakteristikama

- bio-ekološke karakteristike

- uočava i posmatra na terenu bio-ekološke karakteristike:

plodonošenje (godine plodonošenja, obilnost i učestalost plodonošenja)

uticaj stanišnih uslova na šumu

- rad na terenu

- determinacija vrsta u prirodi i sakupljanje herbarskog materijala:

četinara lišćara žbunja prizemne flore

- formiranje zbirki

(grančica, listova, plodova i sjemenja)

- sakuplja i sređuje kolekciju šumskih plodova, sjemena, grančica, listova i drugo

- formira herbarijum na osnovu prikupljenog materijala

- razvija sistematičnost u radu

- izrada herbarijuma

- izgled stabla i njegovi djelovi

- posmatranjem usječenog dijela stabla definiše njegove karakterstike

- prikazivanje filmova, slajdova ili slika sa različitim primjerima stabala

132

Razred: DRUGI Informativni ciljevi i

sadržaji Formativni ciljevi Socijalizacijski Preporuke za ciljevi izvođenje nastave

učenik učenik učenik Mašine, uređaji i oprema - mašine i uređaji za

obradu zemlje - mašine i uređaji za

navodnjavanje - mašine i oprema za

skupljanje sjemena - mašine i oprema za

rad u rasadničkoj proizvodnji

- mašine i oprema za prehranjivanje i đubrenje zemljišta

- mašine i uređaji za sjetvu sjemena

- mašine i uređaji za školovanje sadnica

- mašine i uređaji za vađenje sadnica, brojanje, pakovanje i transport

- mašine i uređaji za sadnju sadnica

- motokultivatori, priključni uređaji,

- mašine i uređaji za sadnju sadnica, kopanje rupa i vađenje sadnog materijala

- motorne kosilice

- razlikuje načine rada, namjenu i način upotrebe mašina i uređaja za:

obradu zemlje navodnjavanje sakupljanje sjemena

rad u rasadničkoj proizvodnji

prehranjivanje i đubrenje zemljišta

sjetvu sjemena školovanje sadnica

vađenje sadnica, brojanje, pakovanje i transport

sadnju sadnica, kopanje rupa i vađenje sadnog materijala

- pravilno koristi motokultivator i kosilicu

- razvija pravilan

odnos prema sredstvima za rad

- rad sa potrebnim mašinama, uređajima i opremom

- posjeta poljoprivrednoj zadruzi i rad na imanjima

Geodetski pribor i istrumenti - padomjer - određuje nagib

terena kod šumskih puteva, pošumljenih površina, gazdinskih jedinica i drugo

- mjerenje uglova po prostoj metodi

- dovodi alhidadinu osovinu u vertikalni položaj

- centrira teodolit iznad stanišne tačke i određuje horizontalne uglove

- razvija preciznost

- rad na otvorenom

prostoru - premjeravanje

terena

- mjerenje dužina pantljikama, ravnjačom i

- vrši čišćenje terena unosi sve podatke na terenu

- rad na otvorenom

prostoru - premjeravanje

133




podravnjačom - rad sa spravama za

objeležavanje upravnih primjena detaljnog nivelmana

- upotrebljava ravnjače i podravnjače za mjerenje dužina

- koristi prizme za potrebe snimanja u praksi

- koristi univelir za određivanja određenih površina terena

terena

Snimanje terena - ortogonalna

metoda snimanja - polarna metoda

snimanja

- vrši snimanje na terenu građevinskih objekata, komunikacija itd.

- upisuje podatke za uzradu plana

- snima detalje, najčešće prizmom ili teodolitom sa jedne materijalizovane linije i upisuje podatke direktno na terenu radi izrade plana

- terenski rad

- snimanje busolnim teodolitom (tahimetrom)

- rad sa busolom

- upotrebljava teodolit (tahimetar) i optički daljinomjer za snimanje detalja

- vrši mjerenje busolnih pioligonskih vlakova (određuje šumski put, potok ili sastojinsku među radi unošenja u plan)

- razvija odgovornost prema prostornom planiranju

- terenski rad

- kartiranje detalja - upotreba

planimetra

- vrši određivanje azimuta za orijentaciju karte i postavljanje primjernih pruga i ili krugova

- vrši kartiranje detaljnih tačaka onim redom kojim je obavljeno snimanje

- terenski rad

134



učenik učenik učenik - određuje površine

nekog područja, parcele, figure i drugo

Motorna testera - sastavni djelovi i

priključni uređaji (način rada, upotreba i održavanje)

- razlikuje djelove motorne testere

- montira priključne uređaje na testeru

- koristi motornu testeru sa priključnim uputstvima u skladu sa pravilnom upotrebom i zaštitom na radu

- pravilno održava motorni testeru

- rad sa motornom testerom (način rada, upotrebe i održavanje)

Odnos sredine i šume (ekološki činioci) - abiotički činioci:

klimatski činioci edafski činioci orografski činioci

- uočava uticaj klimatskih činioca na šumu

- na primjerima, ukazuje na uticaj edafskih činala na šumu

- ukazuje, na novim primjerima, uticaj orografskih činilaca na šumu

- biotički činioci: biljni svijet i šuma

životinjski svijet i šuma

čovjek i šuma

- na primjerima ukazuje uticaj biljnog i životinjskog svijeta na šumu

- navodi negativne i pozitine primjere čovjekovog uticaja na šumu

- razvija pravilan odnos prema prirodi

- rad na terenu - gledanje video

zapisa, slajdova ili slika sa različitim primjerima

Osnovi fitocenologije - morfologija

fitocenoze (analitske, sintetske osobine, fitocenološka tabela)

- uočava i razlikuje u jednoj fitocenozi:

slojanje (sprat drveća, žbunja, prizemne flore, mahovina i paprati) združenost, pokrovost, učestalost, brojnost i dr.



135



učenik učenik učenik - izrađuje na osnovu

fitocenološkog snimka fitocenološku tabelu

- horizontalno i vertikalno raščlanjenje šuma

- posmatra i uočava, na terenu, horizontalni i vertikalni raspored biljnih zajednica (fitocenoza)

- endemične, subendemične vrste

- uočava karakteristike rijetkih vrsta

- razvitak fitocenoze - najvažnije

fitocenoze naše zemlje

- uočava, na terenu, promjene biljnog pokrivača (progresija i regresija)

- raspopoznaje najvažnije fitocenoze naših krajeva, njihove karakteristike:

zimzelene šume i makije kserotermne listopadne šume mezofilne bukove šume hidrofilne šume kraj tekućih voda smrčeve, jelove šume borove šume



Karakteristike sastojine - upoznaje i nabraja

elemente sastojine kao osnovne gazdinske jedinice (veličina i oblik, sklop, forma sastojine, sastav sastojine, čiste i mješovite sastojine, obrast sastojine, bonitet i dobrota sastojine, starost i porijeklo sastojine, oblici gazdinskih formi)

- raspoznaje sastojinu na osnovu elemenata koje identifikuje i uočava (forma sastojine, sastav, obrast, starost, porijeklo, bonitet i dobrota)

- raspoznaje i razlikuje: sklop sastojine čiste i mješovite sastojine (stablimičan i



136



učenik učenik učenik grupimičan tip) bonitet sastojine jednodobne, raznodobne i prebirne sastojine sastojine semenjače i sastojine panjače niske, srednje i visoke šume faze razvoja sastojine

137




učenik učenik učenik Prirodna obnova šuma (tehnika obnavljanja) - upoznaje se sa

osnovnim oblicima prirodnog obnavljanja šuma

- uočava karakteristike podmlađivanja (obnavljanja) šuma čistom sječom, oplodnom sječom, prebirnom sječom i kombinovanom sječom



- prirodno obnavljanje šuma čistom sječom i njeni oblici

- uočava i razlikuje sječive površine čiste sječe (na velikoj površini, u obliku pruga, koncentričnih krugova)

- prirodno obnavljanje šuma oplodnom sječom i njeni oblici

- uočava karakteristike podmlađivanja (obnavljanja) šuma

- oplodnom sječom kroz pripremni, oplodni, naknadni i završni sijek

- prirodno obnavljanje šuma prebirnom sječom i njeni oblici

- kombinovani oblici prirodnog obnavljanja šuma

- uočava karakteristike podmlađivanja (obnavljanja) šuma prebirnom sječom

- uočava i razlikuje sječive površine prebirne sječe (na velikoj površini, u obliku pruga, koncentričnih krugova)

- uočava karakteristike kombinovanih oblika sječa

- razvija pravilan odnos prema prirodnom okruženju



- prirodno obnavljanje niskih i srednjih šuma i njeni oblici

- melioracija niskih degradiranih šuma

- razlikuje načine prirodnog obnavljanja srednjih i niskih šuma konverzija, rekonstitucija (restitucija), supstitucija i rekonstrukcija na



138



terenu - uočava oblike

niskih degradiranih šuma (zašikarena niska šuma, šumolika šikara, šikara, šikara-šibljak i šibljak)

- na terenu, zapaža način prevođenja i karakteristike degradiranih oblika niskih šuma

Njega šuma - upoznaje se sa

osnovnim oblicima, ciljem njege šuma i klasifikacijom

- uočava karakteristike mlade sastojine i mjera njege

- klasifikacija mjere njege šuma:

- zaštita mlade sastojine

popunjavanje neobnovljenih djelova sječine

sječe kao mjere njegovanja sastojine

sječa osvjetljavanja podmlatka

- sječa čišćenja

(negativna selekcija)

- prorede (pozitivna

selekcija)

- predlaže mjere zaštite u zavisnosti od stanja na terenu:

zaštite podmlatka i mladika od korova, stoke, divljači itd.

proređivanja i regulisanja smješe

sječe bolesnih i oštećenih stabala

uklanjanje štetnog podrasta i loših stabala gornjih slojeva i stabala nepoželjnih vrsta drveća

oplemenjivanje (odabiranje) dobrih stabala

- uočava

karakteristike sastojine u fazi guštika i litvenjaka:

pronalaženje dobrih stabala

- razvija pozitivnu

orjentaciju prema zanimanju

139



progale (svijetle sječe)

podsađivanje sastojive

vještačko čišćenje stabla (rezanje, kresanje grana kao mjera njege sastojine)

specijalni dio prirodnog obnavljanja

doznaka stabala za sječu

sječa manje vrijednih stabala gornjih slojeva sanitarna sječa u svim slojevima iznošenje posječenih stabala

- vrši izbor grupa,

klasifikaciju stabala i izbor aspiranata

- vrši izbor najopasnijih takmaca, aspiranata i njegovanje sporedne sastojine

- upoznaje se sa sječom prostora - svijetlom sječom ili progalama

- na neobnovljenim djelovima sječine (koja nije prirodnim putem obnovljena) vrši podsađivanje sastojine sa određenim vrstama sadnog materijala

- poznaje tehniku rada, oruđa i način izvođenja radova na čišćenju, rezanju i kresanju grana

- razlikuje specijalne oblike prirodnog obnavljanja čistih i mješovitih sastojina

- vrši odabir stabla za sječu u pripremnom i oplodnom sjeku (oplodne sječe) i analizira izvođenje završnog sijeka

- vrši odabir stabla

- razvija pozitivnu


140



za sječu u prebornim sastojinama

- vrši odabir stabla za sječu pri proredama u jednodobnim i prebirnim sastojinama

Biljne bolesti abiotički i biotički faktori - simptomi biljnih

bolesti i determinacija (nekroze, atrofija i hipertrofija)

- razlikuje najvažnije štetne faktore abiotičkog (neparazitnog) porijekla i biotičkog (parazitnog) porijekla

- uočava i analizira simptome oboljenja i određuje pravilnu dijagnozu bolesti na šumskom drveću i u rasadnicima na mladim biljkama

- razvija analitičnost u radu



- preventivne mjere suzbijanja bolesti i priprema određenih preparata

- upotrebljava indirektne ili šumsko gazdinske mjere u borbi sa parazitnim gljivicama i patogenim organizmima

- bolesti ponika i mladika

- raspoznaje, u rasadničkoj proizvodnji, razne bolesti koje se javljaju od samog momenta klijanja sjemena šumskog drveća, pa sve do potpunog razvića sadnica sposobnih za prenošenje na stalno mjesto

- primjenjuje odgovarajuće mjere borbe u suzbijanju ponika i mladika i vrši

141



dezinfekciju zemljišta i sjemena

- bolesti lišća - uočava na lišću raznih gljivice koje izazivaju oboljenja zvana ’’pjegavost lišća’’, rđu, čađavicu, pepelnicu i drugo

- uočava i analizira osnovne simptome oboljenja koji prouzrokuju bolesti: sušenje i uvelost (holandska bolest brijesta), rak- rane, rđa na četinarima, deformacije grana bora i vještičine metle

- razvija odgovornost - rad na terenu - gledanje video


- bolesti stabla i grana

- uočava bolesti korijena kod mlađeg i odraslog drveća na neodgovarajućem zemljištu(sa nedovoljno i previše vlage)



- truležnica korijena i trulež stabla

- uočava promjene u drvetu debla, grana i korijena koje izazivaju specifične vrste gljiva i primjenjuje na mjere borbe u suzbijanju

- razvija pravilan odnos prema zaštiti drveća



Sječa stabla - upoznaje se sa :

pripremom radnog mjesta

određivanjem smjera pada stabla

podsijecanjem stabla

prerezivanjem stabla

obaranjem zakačenih stabala

- objilježava stablo za sječu i vrši pripremu radnog mjesta

- određuje smjer pada stabla i vrši sasijecanje bočnih zadebljanja

- izrađuje podsijek i zasijek i kontrolu smjera pada stabla

- vrši prerezivanje stabla



zapisa i slajdova sa sječom stabala

142



- vrši obaranje zakačenih stabala

- vrši pravilan odabir alata i oruđa za sječu stabla

- tehnički pravilno izvodi radove pri sječi stabala

Obrada stabla - upoznaje se sa: - kresanjem grana - guljenjem kore - razmjeravanjem - trupljenjem debla - racionalnom

obradom stabla - racionalnim

iskorišćavanjem drveta pri sječi stabla i izradi šumskih sortimenata

- tehnički pravilno obavlja radove na obradi stabla:

kresanje grana guljenje kore razmjeravanje

- vrši racionalnu obradu stabla i debla pri sječi i izradi šumskih sortimenata

- vrši pravilan odabir alata i oruđa koji se koristi pri obradi stabla

- rukuje sa alatom i oruđima u skladu sa načinom upotrebe

- razvija pravilan odnos prema imovini



Uspostavljanje šumskog reda

- upoznaje se sa: - zavođenjem

šumskog reda u lišćarskim šumama

- zavođenjem šumskog reda u četinatskim šumama

- predlaže uputstva za red u lišćarskim šumama i ukazuje na značaj uspostave šumskog reda za šumu

- predlaže uputsva za red u četinarskim šumama i ukazuje na značaj uspostave šumskog reda za šumu

- razvija pravilan odnos prema imovini



Primopredaja šumskih sortimenata - upoznaje se sa: - evidencijom pri

prijemu sječišta izrađenih sortimenata

- prijemnom knjigom tehničkog drveta

- prijemnom knjigom

- vodi evidencije pri primopredaji šumskih sortimenata

- popunjava prijemne knjige (tehničko, prostorno drvo)


- posjeta i rad u drvoprerađivačkom preduzeću

143



prostornog drveta - knjigom ostvarenih

radnih dana - obračunskim

listama - materijalnom

knjigom - knjigom doznaka - isplatnim listama

- vodi zapisnik o učinku rada

- vrši oračun učinka i isplatne liste

- poštuje norme sječe, izrade i obrade

- obavlja poslove u skladu sa standardima za sve šumske sortimente

Šumski traktori, uređaji i oprema - upoznaju elemente

veze i elemente za prenos

- upoznaju se sa djelovima taktora (motor, šasija, prenosni mehanizam, hidraulični mehanizami mehanizam za upravljane)

- upoznaju traktorske priključke, priključne mašine i dodatnu opremu

- upoznaju se sa saobraćajnim propisima (za polaganje ispita za dobijanje dozvole -''f'' kategorije)

- vožnja traktorom - rad sa traktorom i

traktorskim priključcima

- održavanje traktora

- zaštita okoline

- razlikuju vezu u sklopu mašina i prenosnih veza pri radu mašinama

- razlikuju djelove traktora i njihovu funkciju

- razlikuju traktorske priključke, dodatnu opremu i njihovu upotrebu

- razlikuju različite tipove traktora, priključne uređaje i dodatnu opremu koja se upotrebljava pri transportu šumskih sortimenata

- pravilno i redovno servisira traktor u skladu sa uputstvima proizvođaća

- obavalja radove tako da štiti okolinu

- posjeta šumskom

preduzeću i rad sa uređajima i opremom

Utovarivači - vrste i sastavni

djelovi utovarivača - tehnika rada - efekat rada

- razlikuje vrste i način upotrebe hidrauličnih utovarivača, auto dizalica i dizalica sa jarbolom

- vrši proračun troškova i učinka

- rad na ternu - posmatranje video

zapisa i slajdova

144



rada Mjerenje i otprema sortimenata sa stovarišta - organizacija rada

pri otpremi sortimenata

- upoznaje mjerenje sortimenata na rampi i stovarištu

- pravi plan rada na otpremi šumskih sortimenata sa rampe

- vrši premjer i utvrđuje zapreminu za otpremanje sa rampe

- vrši klasiranje prije otpremanja sortimenata sa rampe

- pozitivna orjentacija prema zanimanju

- rad na terenu

Održavanje i opravka šumskih puteva i vlaka - upoznaje vrste

šumskih puteva - upoznaje

održavanje šumskih puteva

- skicira prostorni raspored šumskih puteva i vlaka (mreža šumskih puteva i vlaka)

- posmatra na terenu elemente šumskih puteva i vlaka (glavne i sporedne)

- daje predloge za održavanje šumskih puteva i vlaka

- razlikuje način i postupak tehnološke i organizacione aktivnosti prilikom ručnog i mehanizovanog održavanja šumskih puteva i vlaka

- pozitivna orjentacija prema zanimanju

- rad na terenu

Računsko objedinjavanje podataka za izradu programa - upoznavanje sa

softverom za obradu podataka i načinom kompjuterske evidencije podataka

- vrši unos podataka, računsku obradu podataka i grafičko i tabelarno prikazivanje podataka

- vježbe: unos podataka u računar, obrada dobijenih rezultata i grafički i tabelarno iskazivanje

Određivanje zapremine oborenih stabala - upoznaje se sa

prostim i složenim formulama:

huberovom formulom

smalijanovom

- oboreno stablo dijeli na sekcije, premjerava dužine svake sekcije i potreban broj prečnika

- razvija odgovornost - vježbe: određivanje zapremine

145


ciljevi izvođenje nastave učenik učenik učenik formulom

rikeovom formulom i

hoendalovom formulom

- određivane i

premjer zapremine šumskih sortimenata:

određivanje zapremine oblog drveta

određivanje zapremine tesanog i rezanog drveta

određivanje zapremine složenog drveta

- pomoću prostih i složenih formula određuje zapreminu

- upotrebljava dobijene rezultate i naglašava tačnost metoda

- pri izračunavanju zapremine koristiti odgovarajuće tablice

Određivanje zapremine dubećih stabala - upoznaje se sa:

mjerenjem prečnika dubećih stabala

određivanjem pada prečnika

određivanjem zapremine procjenom pomoću pada prečnika

određivanjem zapremine pomoću zapreminskog koeficijenta i zapreminskih tablica

- u sječini vrši premjer i izračunava zapreminu pomoću formula i pomoću tablica

- na osnovu mjerenja ustanovljava punodrvnost složaja

- vježbe: određivanje zapremine

Zapremina sastojine - određivanje

zapremine sastojine

- mjerenje elemenata zapremine sastojine

- upoznaje se sa:

- mjeri prečnik, izračunava i očitava temeljnicu

- na osnovu sakupljenih podataka određuje pad prečnika i uz njegovu primjenu

- vježbe: određivanje zapremine

146



mjerenjem prečnika (klupiranje sastojine)

mjerenjem visina (srednja visina sastojine)

metodama za izračunavanje zapremine sastojine

metodama djelimičnog mjerenja

određuje zapreminu pojedinih djelova stabla

- određuje zapreminu stabla pomoću zapreminskog koeficijenta i zapreminskih tablica

- vrši odabir potrebne terenske opremu za mjerenje

- utvrđuje položaj u prostoru pomoću busole i karte

- orjentiše se u prostoru pomoću karte

- raspoznaje terenske oznake i pojašnjava njihovo značenje

- vrši prikupljanje podataka na terenu prečnika i visina

- unosi terenske podatke u manual klupiranja i visina

- terenske podatke dobijene u šumi upotrebljava za određivanje zapremine sastojine pomoću primjernih površina u obliku pruga i krugova

Određivanje starosti stabla - upoznaje se sa

načinom: određivanja

starosti dubećeg stabla

određivanja starosti oborenog stabla

- određuje starost dubećeg stabla brojanjem pršljenova kod četinara (kod mlađih stabala)

- određuje starost oborenog stabla na panju brojanjem godova

- rad na terenu

147



određivanja starosti sastojine

- određuje starost dubećih stabala kod starijih četinara i lišćara vađenjem izvrtaka pomoću „preslerovog“ svrdla

Određivaje prirasta dubećih stabala - debljinski prirast - visinski prirast - zapreminski prirast

- proračunava debljinski godišnji i periodični prirast stabla

- proračunava visinski prirast stabla

- razvija pravilnu orjentaciju prema zanimanju

- rad na terenu

Određivaje prirasta sastojine - upoznaje se sa

načinima određivanja:

debljinskog prirasta sastojine

visinskog prirasta sastojine

zapreminskog prirasta sastojine

- proračunava debljinski prirast sastojine

- proračava visinski prirast sastojine

- utvrđuje zapreminski prirast sastojine na osnovu metoda i odgovarajućih tablica

- vježbe: određivanje prirasta sastojine na osnovu zadatih parametara

148




učenik učenik učenik Šumski plodovi i sjeme - način i vrijeme

sakupljanja plodova lišćara i četinara, prerada i upotreba

- ljekovito bilje, važnije vrste ljekovitog bilja- botaničke i morfološke osobine

- plantažno gajenje ljekovitog bilja

- nabraja i opisuje važnije vrste gljiva i način gajenja

- opisuje osnovne karakteristike -biologiju i ekologiju važnijih vrsta jestivih i otrovnih gljiva

- pojašnjava pravila za sakupljanje, preradu i korišćenje gljiva

- opisuje tehnološki postupak plantažnog gajenja gljiva

- nabraja i opisuje vrste šumskih plodovi sa zemlje

- opisuje važnije vrste (jagoda, kupina, malina, ribizli, šipurak, borovnica i dr.)

- na primjerima ukazuje na značaj ovih proizvoda

- raspoznaje faze u tehnološkom postupku prerade, pakovanja, čuvanja i transporta do momenta upotrebe

- uočava razlike između botaničkih i morfoloških osobina važnijih vrsta

- utvrđuju postupak i pravila pri sakupljanju, branju, sušenju, sortiranju, pakovanju, čuvanju i načinu transporta do mjesta upotrebe

- razlikuju tehnološke faze u prosesu gajenja bilja od sjemena do vremena branja

- razlikuju gljive na osnovu biološko-morfoloških karakteristika razlikuju jestive od otrovnih gljiva

- razlikuju tehnološke faze i postupke pri konzerviranju gljiva, čuvanja, pakovanja i transporta

- znaju tehnološki postupak dobijanja gljiva od momenta pripreme podloge do momenta sakupljanja gljiva

- raspoznaju vrste plodova

- određuju vrijeme

- razvija svijest o

značaju ljekovitog bilja za preventivno održavanje zdravlja

- rad na terenu - posmatranje video

zapisa i slajdova

149



sakupljanja, prerade, konzerviranje, transport i upotrebu plodova

Značaj primijenjene entomologije u šumarstvu - nabraja i opisuje

oštećenja bilja nastala od insekata

-posledice od insekatskih oštećenja

- uočava i razlikuje značajnije vrste štetenih insekata

- predlaže konkretne mjere u suzbijanju šteteočina

- uočava oštećenja u vezi sa razaranjem čvrstih biljnih djelova, oštećenja u vezi sa gubitkom biljnih sokova, oštećenja u vezi sa nadražajem biljnih tkiva i nastankom gala, kao i oštećenja koja nastaju dejstvom legalica

- uočava najčešće slučajeve posledica oštećenja:

fiziološka slabost promjena habitusa kržljanje deformacija organa smanjenje prinosa sjemena gubitak u prirastu

- razvija pravilan

odnos prema prirodi


zapisa i slajdova

- sredstva odbrane od insekata

- mjere predohrane

- primjenjuje mjere predohrane i mjere direktnog suzbijanja prenamnoženih insekata

- vrši pravilan izbor vrste drveća: prema vrstama lokaliteta koji se pošumljava, podizanje mješovitih šuma, gajenje šumskog


zapisa i slajdova sa različitim primjerima

150



drveća u smislu njihove otpornosti prema štetnim insektima, vršenje blagovremenih proreda i čišćenja u podignutim šumama

- dijagnoza - prognoza

- uočava pojavljenje štetočine

- raspoznaje štetočine po tipovima oštećenja (slike izgrizine otkornjaka), lengerasto oštećenje lista (kod gubara), gusenična gnijezda, gale na biljnim djelovima i drugo

- predviđa dalji tok razvoja štetočina, a sa tim i dalju pojavu oštećenja

- procjenjuje mogućnost ugrožavanja šumskog gazdinstva pojavom pojedninih vrsta insekata




- mehaničke mjere borbe

- primjenjuje najjednostavnije mjere borbe u suzbijanju štetnih insekata pri kojima se insekti uništavaju grubom silom

- upotrebljava mjere na suzbijanju insekata u fazi razvoja

- razvija osjecaj za timski rad



- sakupljanje štetnih insekata

- vrši sakupljanje larvi u zemlji (grčica, žičani crvi, gusjenica, sovica i drugo, skupljanje jajnih legala, gubara, kukavičlih


- rad na terenu - prikupljane

insekata za zbirku

151



suza, žutotrbe i drugo, sakupljanje imaga(gundelja, španske bube, raznih strižibuba i buba listara)

- ljeplivi pojasevi - postavljanje lovnih

stabala

- postavlja oko stabla prstene od gusjeničnog lijepka

- postavlja lovna stabla sa ciljem primamljivanja štetnih tvrdokrilaca, najčešće podkotnjaka

- razvija preciznost u radu

vježbe: - postavljanje, oko

stabla, prstenova od gusjeničnog lijepka

- postavljanje lovnih stabala

- sječa i uklanjanje stabala

- sprovodi redovno sječu i uklanjanje stabala

- upotreba insekticida

- koristi hemijska sredstva sa ciljem zaštite biljnih kultura od štetočina

- upotrebljava razne vrste otrova, koristeći različite aparate za rasturanje insekticida (prskalice, zaprašivače, zamagljivače i drugo)

- razvija odgovornost - u odgovarajuće vreme, vrši suzbijanje insekata

Šumski požari - uzroci nastanka - razlikuje vrste

šumskih požara - analizira glavne

uzročnike pojave šumskih požara koji nastaju usled ljudske djelatnosti


- posmatranje video zapisa i slajdova sa različitim primjerima

- predavanje predstavnika vatrogasnog društva o uzrocima nastajanja i preventivi od požara

- vrste šumskih požara

- određuje vrstu požara prema dijelu obrasta koji gori i to na: podzemni,

- razvija prilagodljivost u odnosu na prilike

152



prizemni, srednji i visoki (požar u krunama)

- u zavisnosti od vrste požara određuje smjer kretanja i pravac širenja

- štete od požara - analizira štete koje dolaze od podmlatka, mladika, guštika, letvenjaka i šumske stelje


- mjere predohrane - osmatračnice - mjere za brzo

otkrivanje - gašenje požara - mjere poslije

gašenja

- uklanja uzroke javljanja požara

- vrši osmatranje i rano otkrivanje pojave požara i lokaliteta

- vrši izradu prosjeka, prigušivanje zemljom, vodom: oprtnjače, vatrogasna kola i avio metoda

- vrši čišćenja terena preko mjera sječe



- koristi odgovarajuću opremu za rad na terenu

Sistematika divljači - upoznavanje

važnijih vrsta divljači, sastav, klasifikacija i osnovne karakteristike

- upoznavanje stanja lovišta (crnogorsko)

- prostorna podjela lovišta

- razlikuje važnije vrste divljači na osnovu spoljneg izgleda fizionomije i načina oglašavanja

- prepoznaje tragove divljači

- uočava na terenu prostornu podjelu lovišta i način obilježavanja granica lovišta

- razvija osjećaj uticaja životinjskog svijeta za ukupan sistem prirodnih zakona


- predavanje predstavnika lovnog društva

Organizacija lovišta - lovno-tehnički

objekti: osmatračnice i čeke

hranilišta solišta pojilišta

- razlikuje lovno-tehničke objekte i učestvuje u izgradnji istih

- razlikuje vrste hraniva u lovištima i uzgajivalištima


- predavanje predstavnika lovnog društva

153



Gajenje divljači - prirodni način - vještački - kombinovan način

- prati i uočava na terenu prirodni način gajenja divljači

- posmatranje video zapisa i slajdova

Bolesti divljači - vrste oboljenja i

simptomi - uočava simptome i

raspoznaje najvažnije bolesti divljači (slinavka, šap, bjesnilo, crni prišt, kuga itd.)

Lovački psi - upoznaje

najvažnije vrste lovačkih pasa

- ishrana i bolesti lovačkih pasa (lovna kinologija)

- raspoznaje najvažnije vrste lovačkih pasa (goniči, ptičari, jazavičari)

- razlikuje vrste hraniva koje se koriste u prehrani lovačkih pasa

- raspoznaje različite bolesti kod lovačkih pasa

- definiše lov - razvija pravilan

odnos prema životinjama


- predavanje predstavnika kinološkog društva

Lovačko oružje i municija (lovna balistika) - način lova - prepariranje

divljači i ocjenjivanje lovačkih trofeja

- razlikuje glavne vrste lovačkog oružja koje se koristi u lovu (karabin, sačmara, kombinirka)

- razlikuje sastavne djelove, rasklapanje i sklapanje, kao i rukovanje sa istim

- razlikuje lovačku municiju (vrste i sastavni djelovi)

- razlikuje postupke u organizaciji grupnog i pojedinačanog lova i lova iz zaklona, čekanja, prigona itd.)

- učestvuje u prepariranju određenih vrsta divljači

- kod određenih

- razvija human odnos prema oružju

- predavanje predstavnika vatrogasnog društva o uzrocima nastajanja i preventivi od požara

154



vrsta divljači zna da na osnovu karakteristika i standarda ocijeniti lovački trofej

Ozelenjavanje naselja - elementi

kompozicije zelenih površina

- stilovi savremenih parkova

- analizira zelenu površinu koja je podignuta od biljnih elemenata uz redovnu i organizovanu primjenu kako bi zelena površina imala duži vijek trajanja u funkcijonalnom smislu

- uočava katakteristike pejzažnog stila

- razvija svijest o očuvanju životne sredine

vježbe: - praćenje

morfoloških osobine dendroloških vrsta

Podizanje zelenih površina - prikupljanje

podataka na terenu za izradu biološke osnove

- priprema terena za

prenošenje i realizaciju projekta

- sadnja i

presađivanje drveća i žbunja

- podizanje

travnjaka - sadnja cvjetnih

vrsta

- vrši prikupljanje postojećih podataka i analizira uslove sredine gdje se podiže zelena površina,a na osnovu istraživanja na terenu i analize prikupljenih podataka vrši izbor biljnog materijala za biološku osnovu projekta

- obavlja sve vrste radova na određenoj površini zemljišta

- vrši izbor sadnica drveća i žbunja,sadnju obavlja u proleće i jesen

- formira čisti travnjak i mješovite travnjake

- vrši odabir smješe trava u zavisnosti od mjesta gdje se

- razvija preciznost u radu

- razvija osjećaj važnosti očuvanja zelenih površina

- stiče osjećaj za lijep

- razvija pravilan odnos prema zelenim površinama

vježbe: - analiziranje

postojećeg stanja - čišćenje

terena,planiranje terena,otkrivanje poligone mreže, obilježavanje detalja i detaljno planiranje

- sadnja sa busenom

i bez busena kao i priprema mjesta za sadnju drveća i žbunja

155



Mjere njegovanja zelenih površina

travnjaci podižu i od osobina zemljišta

- koristi različite jednogodišnje, dvogodišnje, višegodišnje i lukovičasto- gomoljaste cvjetne vrste u različitim kombinacijama, dajući zelenoj površini određeni stepen dekorativnosti

- svodi ih na održavanje zemljišta

- svodi ih na održavanje zemljišta (okopavanje, zalivanje i đubrenje), i njegovanje biljaka (orošavanje, orezivanje, košenje i zaštitu od abiotičkog oštećenja i bolesti kao i štetočina)

- primenjuje odgovarajuće mere njegovanja zelenih površina za sve biljne vrste

- orezivanje drveća i žbunja

- prikupljanje

herbarskog materijala

- determinacija

biljnih elemenata - dekorativne vrste i

forme drveća - žbunaste vrste - sezonsko cvijeće i

perene

- vrši potkresivanje drveća, žbunja i žive ograde

- primjenjuje kao mjeru njege sadnica u periodu presađivanja i u toku njihovog života

- sakuplja brojne sorte i forme hortikulturnih vrsta drveća i žbunja

- određuje vrste prema morfološkim i biološkim osobinama

- razlikuje po veličini i obliku, boji, punoći cvijeta,


estetiku

- vrši prikupljanje pojedinačnih vrsta za herbarijum u vreme cvjetanja

156



dobu i dužini cvijetanja

- uočava karakteristike i osobine vrsta sa piradimalnim, valjkastim, okruglastim, žalosnim i poleglim formama

- razlikuje žbunaste vrste kod kojih nije izraženo deblo:

visoke srednje niske sorte

- uočava i razlikuje dekorativne osobine cvijeća i odnos prema spoljašnim uslovima sredine

- koristi vrste za ozelenjavanje prema visini stabla i osobine cveta

- vještačka obnova šuma

upoznaje: površine za pošumljavanje

izbor vrsta, tipove, gustinu i međusobni raspored biljaka

- uočava i raspoznaje na terenu površine koje su namijenjene za pošumljavanje

- odabira (autohtona-samonikla, egzotaintroducirana) vrste za pošumljavanje, određuje gustinu, raspored (trougaoni, kvadratni ili pravougaoni), biljaka po površini

- izlazak na teren - vještačke sastojine - pripremni radovi na

odabranim površinama

- načini pošumljavanja

- njega i zaštita Kultura

- podizanje i gajenje šumskih intezivnih kultura i plantaža na odabranim objektima

- Opisuje postupak pripreme terena za pošumljavanje: sječa zaostalih stabala i krčenje panjeva

- uočava i neposredno učestvuje u pripremi terena za pošumljavanje uz upotrebu odgovarajućeg alata vrši sječu i krčenje zaostalih panjeva, čišćenje zemljišta, obradu

157



zemljišta (potpuna ili djelimična)

- obrada zemljišta (potpuna i djelimična)

- u zavisnosti od stanišnih uslova, primjenjuje odgovarajuću metodu obrade zemljišta (obrada na pruge, brazde, parcelice, jame)

- u bujičnim područjima zna izgraditi odgovarajuće građevinske objekte (infiltracioni banketi, gradoni, konturni rovovi i td.)sa ciljem sprečavanja površinskog slivanja vode, pojave erozije i pošumljavanje istih

- poznaje i učestvuje primjenom odgovarajućih metoda pri sjetvi zna vrste drveća (jela), koje se često obnavljaju sjetvom sjemena

- razvija snalazljivost - razvija društvenu

odgovornost

- praktičan rad u rasadniku ili gazdinstvu

- načini podizanja šumskih kultura: ručno i mašinski pošumljavanja sjetvom(sjetva u brazde, parcelice, kućice, zasjek, nasipe)

- koristi različite tehnike pri sadnji

- uočava karakteristike sadnog materijala i stanišne uslove (zemljište)

- pošumljavanja sadnjom(sadnja u jame, zasjeke, jamice, humke i nasipe)

- priprema sadnice i neposredno učestvuje u pošumljavanju primjenjujući odgovarajuću metodu sadnje

- raspoznaje alat i način upotrebe

- uočava

- razvija pravilan

odnos prema prirodi

- rad u rasadniku ili

na terenu

158



karakteristike sadnog materijala proizvedenog u kontejnerima

- njegovanje šumskih kultura

- učestvuje u primjeni mjera njege od poboljšavanja stanišnih uslova, zaštite kulture (oboljenja fitopatološke i entomološke prirode) zaključno sa čišćenjem i proredama (u zavisnosti od faze razvoja kulture)


- rad na terenu

Šumske plantaže - upoznaje se sa

najvažnijim plantažama lišćara i četinara-plantaže topola

- razlikuju tehnološke faze i postupke pri podizanju i gajenju šumskog drveća u plantažnom obliku

- razlikuje kultivare i klonove(sadni materijal) koji se koriste u tehnologiji proizvodnje plantažnog topolarstva (selekcionisanih topola)

- predlaže mjere njege

- rad u rasadniku

- plantaže vrba - plantaže lijeske i

duda

- razlikuju tehnološke faze i postupke pri podizanju i gajenju šumskog drveća u plantažnom obliku: vrba, lijeske i duda

Specijalna pošumljavanja - pošumjavanje krša - pošumljavanje

pjeskova - pošumljavanje

ritova, slatina, vriština, bujičnih

- uočava razliku u

karakteristikama stanišnih uslova

- vrši odabir sadnog materijala

- primjenjuje odgovarajuću

- učešće u goranskim akcijama

159



slivova - pošumljavanja

poljezaštitnih pojaseva

tehniku sadnje

Izrada planova gazdovanja Terenski radovi - upoznavanje sa: - prostornom

podjelom šuma (na terenu)

- šumsko područje - gazdinske jedinice - gravitaciona

područja - slivovi - odjeljenja(odsjeci)

- razlikuje osnovne

karakteristike podjele prostora uočava i raspoznaje na terenu:

- prostornu podjelu šuma (granice područja, jedinice, odjeljenja, odsjeka), izdvajanje,tehniku i način objeležavanja, obrojčavanja

razvija osjećaj o značaju prostornog planiranja

- prikupljanje podataka za izradu '' posebne šumske osnove'' (u jednom odjeljenju)

- izdvajanje sastojine

- neposredno učestvuje na prikupljanju podataka na terenu i izradi posebne šumske osnove

- prikupljanje podataka o staništu i sastojini

- vrši prikupljanje podataka o staništu i sastojini

- utvrđivanje zapremine

- sastojine djelimičnim premjerom primjerne površine u obliku kruga sa konstatnim poluprečnikom, sa koncentričnim krugovima

- ugaono izbrajanje, sa i bez upotrebe kvadratne mreže

taksacioni radovi - na osnovu

elemenata zna izdvojiti jednu sastojinu

- učestvuje u prikupljanju podataka na terenu pri opisu staništa i sastojine

- primjenjuje odgovarajuću metodu djelimičnog premjera

- na terenu kroz rekognosciranje ustanovljava položaj odjeljenja u gazdinskoj

160



jedinici,granice odjeljenja,reljef odjeljenja, saobraćajne prilike(šumski putevi), sastojinske prilike i drugo

- način polaganja primjernih površina na terenu

- pristupa metodi načinu polaganja probnih površina (u obliku kruga) na terenu

- primjenjuje tehniku i način rada na običnom i detaljnom krugu

- mjerenje prečnika stabala

- mjerenje visina - mjerenje

debljinskog prirasta

- vrši mjerenja prečnika stabala na visini i unosi mjere u odgovarajući obrazac

- primjenom instrumenata (haga, blumelajsov, zrakov visinomjer i drugi) mjeri visinu stabala u jednoj sastojini

- vrši bušenje stabala priraštajnim svrdlom, vadi izvrtak, vrši obilježavanje

kancelarijski radovi (obrada podataka sa terena) - mjerenje

debljinskog prirasta

- obrada podataka

mjerenja visina - obračun broja

stabala - obračun drvne

zapremine

- debljinski prirast

mjeri na izvrcima izvađenih sa preslerovim svrdlom, vrši obradu podataka mjerenja visina i izradu visinske krive

- određuje broj stabala za svaku vrstu drveća po debljinskim stepenima

- vrši obračun drvne

- razvija sistematičnost, preciznost i odgovornost u radu

161



- obračun zapreminskog prirasta

- određivanje

prinosa - obračun ostalih

numeričkih podataka

- opis staništa i

sastojine

zapremine(na osnovu broja stabala po hektaru i boniteta-visinskog stepena)

- obračunava zapreminski prirast po metodi debljinskog prirasta

- određuje prinos koristeći ogovarajuće metode

- obračunava i druge podatke: smjesa, starost sastojine, dimenziju srednjeg stabla, temeljnicu sastojine, srednju visinu

- sređuje podatke izrade opisa stani

šta i sastojine Doznaka stabala i izrada izvođačkog projekta - doznaka i

odabiranje stabala za sječu

- stanje sastojine prije provođenja doznake

- kratkoročni (etapni) uzgojni cilj,

- privredni oblik(sistem gazdovanja)

- izabrani način njege

- izabrani način sječe obnavljanja

- uređajne mjere u zavisnosti od privrednog oblika

- Izrada izvođačkog projekta:

- uočava

karakteristike i upoznaje se sa stanjem sastojine prije provođenja doznake:

- kratkoročnim, uzgojnim ciljevima

- privrednim oblikom gazdovanja

- izabranim načinom njege

- izabrani način sječe-obnavljanja

- učestvuje u tehnici same doznake, unosi podatke u knjigu doznake, vrši rekapitulaciju doznačene drvne mase

- upoznaje se sa odredbama opšte i posebne osnove

162



Pripremni-kancelarijski radovi -proučavanje odredbi opšte i posebne osnove -izrada radne karte za odjeljenje -kalkulacija troškova

- na radnoj karti odjeljenja 1:5.000do 1:10.000 ucrtava granice odjeljenja, odsjeka, šumskih puteva i vlaka

- pravi kalkulaciju troškova po sredstvima rada i vrstama rada

Terenski radovi - rekognosciranje

terena - izdvajanje radnih i

gravitacionih polja - projektovanje

mreža sekundarnih saobraćajnica (vlake)

- na terenu sagledava stanje sastojine radi formiranja radnih i gravitacionih polja, odabira tehnologije i metode rada i drugo

- vrši identifikaciju, izdvajanje i obilježavanje radnih polja

Obrada projekta - plan šumsko-

uzgojnih radova - plan iskorišćavanja

šuma - plan sekundarnog

otvaranja šuma - proračun direktnih

troškova

- učestvuje u izradi plana šumsko-uzgojnih radova jednog odjeljenja

- učestvuje na izradi plana iskorišćavanja šuma

- razlikuje faze sječe, izrade drvnih sortimenata, primicanja i privlačenje utovara

- učestvuje u izradi rekapitulacije troškova (šumsko-uzgojnih radova, izgradnja vlaka, sječa i izrada, primicanje i privlačenje, utovar drvnih sortimenata)i formiranju ukupnog prihoda

163

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Miladinović, Proizvodnja sadnog materijala – Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad,1988. - G. Bućan, Tehnologija materijala za drvoprerađivačku školu, Zavod za udžbenike

Srbije, Beograd, 1976. - N. Knežević, Anatomija i svojstva drveta, Zavod za udžbenike Srbije, Beograd,

1988. - M. Spasojevic M., Tehnologija materijala, Zavod za udzbenike Beograd,

Beograd1978. - S. Stilinović, Skripta – Zavod za udžbenike, Beograd,1974. - M. Gajić, D. Vilotić,D. Obratov-Petković, Botanika, Zavod za udžbenike Beograd,

Beograd, 1974. - B. Jovanović, Dendrologija, Zavod za udžbenike Beograd, Beograd, 1995. - B. Jovanović , Dendrologija, Naučna knjiga Beograd, 1991. - Lj. Stojanović, S. SimićS,M. Miladinović, Gajenje šuma, Zavod za udžbenike-

Beograd, Beograd 1997. - T. Bonuševac, Gajenje šuma I i II , Zavod za udžbenike, Beograd, 1950 i 1951. - Z. Radovanović, Uzgajanje šuma, NIP, Zadrugar Sarajevo, 1973. - B. Jovanović, Dendrologija sa fitocenologijom, Zavod za udžbenike i nastavna

sredstva, Beograd, 1988. - S. Stilinović, I. Jakovljević, Šumske kulture i plantaže, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd, 2003. - S. Stilinović, Pošumljavanje, Naučna knjiga, Beograd,1991. - S. Nikolić,M. Drenić, Alati i mehanizacija za II i III razred usmjerenog

obrazovanja, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Nikolić,N. Knežević,C. Milošević, I, Jakovljević, Iskorišćavanje šuma za III i IV

razred, Zavod za izdavanje udžbenika, Beograd, 2000. - K.Mihailović , K.Vrčarić, Đ.Lazić, Geodezija za III i IV razred geodetske škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstava Beograd, 1998. - S.Kontić, Geodezija za III razred građevinske, hidrograđevinske i šumarske škole,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstava Beograd, 1978. - M. Miladinović, M. Drenić, Šumske komunikacije za III i IV razred šumarske struke,

Zavod za udžbenike i nastavna sredstava Beograd. 1989. - Ć. Milošević, Dendrometrija, Zavod za udžbenike, Beograd, 1992. - D. Mirković, Dendrometrija, Zavod za udžbenike Beograd, 1948 i 1972. - D. Jović, M. Denić, Planiranje gazdovanja šumama, Zavod za udžbenike Beograd,

2001. - M. Gočanin, M Drenić, Planiranje gazdovanja šumama,Izdanje ''Vuk Karadžić'',

Beograd, 1981. - L. Tomanić, Uređivanje šuma, Šumarski fakultet, Beograd, 1989. - D. Smić, Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike nastavna

sredstva, Beograd, 1998. - D. Milošević - Brebinac, M Pavlović, Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Nikolić, S Banković, Tablice za tehničke norme u šumarstvu, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - Zakon o šumama, lovstvu , 2000. - C. Milošević, Lovstvo, Zavod za udžbenike Beograd, 1989. - Z. Ristić, Lovstvo, Zavod za udžbenike Beograd , 2001. - B. Trpkov, Lovstvo, Zavod za udžbenike Skopje, 1985. - Grupa autora: Enciklopedija lova, Izdanje ''Vuk Karadžić'' Beograd , 1987. - Lovacki savez Crne Gore, Lovstvo, Podgorica , 2006. - D. Milošević – Brezinac, Podizanje i njega zelenih površina, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad, 1989.

164

- B. Branislav Jovanović, E. Vukićević, Dekorativna dendrologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 1988.

- Z. Drenić, Cvećarstvo, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad, 1988.

- V. Mihajlović, S. Sofrenić, Projektovanje parkova i osnovi gradjevinarstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad, 1989.

- M. Josifović, Fitopatologija, Naučna knjiga, Beograd, 1964. - K. Vasić, D. Živojinović, Zaštita šuma, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 2003. - S. Živojinović, Šumarska entomologija, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva,

Beograd, 1968. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za mehanizaciju: primjerci ručnog alata i oruđa, motorna testera,

traktor, oprema i pribor za oštrenje i održavanje, mašine koje se koriste u rasadnicima (mašine za obradu zemljišta, mašine za dopunsku obradu, za sjetvu sjemena, navodnjavanje, motorna kosilica, motokultivator, mašine za vađenje sadnica i kopanje rupa),

- Poligon za obuku učenika u okviru škole, - Objekti na terenu, - Dendrološki kabinet: zbirka ljekovitog bilja i gljiva, grafofolije i dijapozitiv,

mikroskop, lupa, preparati, uzorci drveta, zbirka uzoraka grešaka drveta, zbirka grančica i sjemena, zbirka plodova, grafoskop,

- Kabinet za geodeziju: trasirke, pantljika, letve za nivelisanje, ravnjača i podravnjača, tahimetar, nivelir, planimetar, polarni kordinograf,

- Arboretum, - Školski rasadnik sa plastenicima i staklenikom, - Lovačko oružje i municija i lovački preparati divljači, - Računarska učionica sa programskom opremom, - Kolekcija minerala, kolekcija stijena, pedološki monoliti, kolekcija (uzorci)

mineralna đubriva. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu vrši se praktična provjera znanja, provjera

znanja usmenim putem, provjera i ocjena dnevnika praktične nastave, kao i ocjenjivanje zadataka na vježbama i njihova odbrana;

- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima


9. Profil stručne spreme nastavnika - Diplomirani inženjer šumarstva ili diplomirani inženjer pejzažne arhitekture. 10. Povezanost predmeta


- Morfologija biljaka i sistematika vrsta

- Botanika - Uočava morfološke osobine biljaka i izbor najvažnijih vrsta zeljastih biljaka

- Dekorativna svojstva biljaka - Dendrologija - Proučava morfološke osobine najvažnijih

165


dekorativnih vrsta drveća i žbunja koje se srijeću u našim parkovima

- Porijeklo i podjela cvjetnih kultura otvorenog prostrora

- Podizanje i njega zelenih povrsina

- Upoznaje porijeklo cvjetnih kultura i od značaja vrste za jednogodišnje, dvogodišnje i višegodišnje vrste cvijeća

- Snimanje terena i kartiranje detalja

- Geodezija - Primjenjuje se ortogonalna i polarna metoda snimanja detalja

- Izrada planova i odgovarajući pribor za kartiranje detalja

- Projektni zadatak: - Izrada projekta i građevinski

elementi


- Razrađuje projekte uz pomoć projektanta i vrši njihovu tehničku obradu

- Upoznavanje osnovnih građevinskih materijala i izrada pojedinih građevinskih elemenata koji se primjenjuju na zelenim površinama

- Ručni alat i mašine i uredjaji za obradu zemljišta

- Alati i mehanizacija

- Upotrebljava ručni alat za zemljane radove, za njegu biljaka, zalivanje i orošavanje i druge uređaje za obradu zemljišta u podizanju i rekonstrukciji zelenih površina

- Metode pošumljavanja sadnjom

- Uređenje vodotoka i klizišta

- Gajenje šuma - Tipovi sadnog materijala, starost, priprema sadnica i vreme sadnje

- Posebna pošumljavanja dejstvom vode i vodeni eko sistem

- Projektno-planska dokumentacija u šumarstvu

- Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama

- Prikupljanje podataka sa terena za određivanje zapremine sastojine

- Izrada opšte-posebne osnove, izvođačkog projekta, godišnjeg plana gazdovanja šumama

- Sječa,obrada stabala,uspostavljanje šumskog reda

- Iskorišćavanje šuma - Tehnika rada na sječi, obradi stabala i uspostavljanje šumskog reda

166


- Abiotički i biotički štetni uticaji

- Suzbijanje bolesti i štetočina

- Zaštita šuma - Prepoznaje oštećenja neparazitnog porijekla i parazitnog porijekla(bolesti biljaka i štete od insekata)

- Redovno sprovodi mjere predohrane i direkne mjere borbe

- Organizacija lovišta,gajenje divljači, lovna balistika, lovna kinologija

- Lovstvo - Izrada lovno-tehničkih objekata: prirodno, vještačko, kombinovano gajenje divljači, lovačko oružje i municija, lovački psi, način lova

167

1.3 IZBORNI PREDMETI 1.3.1. ŠUMSKO SJEMENARSTVO 1. Naziv predmeta: ŠUMSKO SJEMENARSTVO 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrtse nastave Razred

Teorija Vjebe Praksa Ukupno

I 41 31 * 72 II * * * * III * * * * IV * * * *

Ukupno 41 31 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja i vještina iz organizacije rasadničke proizvodnje; - Osposobljavanje za tehniku generativnog i vegetativnog razmnožavanja drveća,

žbunja i povijuša; - Osposobljavanje za proizvodnju sjemenskog i sadnog materijala po vrstama.

168


Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socializacijski



Uvod - objašnjava

definiciju i značaj predmeta

- proučava proizvoizvodnju sadnica drveća i žbunja

- stiče pravilnu orjentaciju prema zanimanju

Organizacija rasadnika - upoznaje uslove

sredine rasadničke proizvodnje

- prepoznaje odjeljak za razmnožavanje

- sijalište - ožilište - pikirište - definiše odjeljak za

formiranje sadnica drveća

- 1škola - 2 škole - 3 škole - upoznaje

matičnjak - poznaje arboretum

- pronalazi mjesto, koje će imati povoljne prirodne ekološke i druge uslove za rasadnike

- određuje vrste odjeljka prema načinu razmnožavanja

- analizira razmnožavanje putem sjemena

- analizira odjeljak za vegetativnu proizvodnju

- uočava dio u kome se vrši pikiranje mladih sadnica i ožiljenih reznica

- analizira proizvodni dio za formiranje školovanih sadnica

- prepoznaje brzorastuće i spororastuće sadnice

- uočava najbolje vrste matičnih biljaka koje služe za proizvodnju sadnog materijala

- stiče

samopouzdanje i sigurnost u radu


vježbe: - izrada plana

rasadnika - demonstracija vježbe: - priprema i izrada

reznica vježbe: - presađivanje

sadnica-operativno vježbe: - radovi u rastilištu vježbe: - odabir

visokokvalitetne biljke za sjeme i reznice

vježbe: - sakupljanje

sjemena iz arboretuma

Neproduktivni dio rasadnika - zna načine

razmnožava drveća, žbunja i dr.

- poznaje generativnivno razmnožavanje sazrijevanje i sakupljanje sjemena

- klijavost

- planira infrastrukturu rasadnika

- shvata razmnožavanje drveća i žbunja putem sjemena

- prepoznaje vrijeme sakupljanja sjemena sa matičnih biljaka

- ispituje klijavost sjemena indirektnim i

- razvija kooperativan rad

- razvija

tolerantnost prema različitim pogledima

vježbe: - uočavanje glavnih i

sporednih puteva u rasadniku (pravi skicu neproduktivnog dijela rasadnika)

169

Informativni ciljevi i sadržaji Formativni ciljevi Socializacijski Preporuke za


- produženo mirovanje

- poznaje vegetativno razmnožavanje

- reznicama - položenicama - djeljenjem bokora - zagrtanjem - Kalemljenjem - upoznaje značaj

fitohormona za razmnožavanje

- zna razmnožavanje kalemnjenjem

- kopuliranje - okuliranje - ablaktiranje

direknim putem - analizira biološko

svojstvo sjemena - razlikuje načine

razmnožavanja - prepoznaje

vegetativne biljne organe

- analizira načine polijeganja grana neodvojenih od matične biljke

- razmnožava zdrave i snažne biljke za dobijanje više sadnica

- uočava način razmnožavanja zagrtanjem (zatrpavanje nadzemnih djelova biljke)

- analizira funkciju auksina za razvoj biljaka

- uočava karakteristike plemke i podloge za obično spajanje, englesko, sedlasto, klinasto, bočno u procjep i pod koru

- prepoznaje načine kalemljenja pupoljkom-okcem

- proučava spajanje-priljubljivanje podloge i plemke još dok su na svojim korjenovima

- stiče


- uviđa važnost

očuvanja kvaliteta

vježbe: - biranje

odgovarajuće klijalice i podloge

vježbe: - izrada reznica - operativno vježbe: - priprema reznica vježbe: - primjena različitih

metoda razmnožavanja

- kalemljenja - operativno

Planiranje proizvodnje i priprema rada - zna pripremu

zemljišta za sjetvu - vrijeme sjetve - gustina sjetve - dubina sjetve - način sjetve

- određuje vrijeme

za osnovnu-grubu i finu obradu zemljišta

- određuje zavisno od biljne vrste proljećnu ili jesenju sjetvu

- određuje količinu semena koja je

- razvija logično

razmišljanje

vježbe: - obrada i priprema

zemljiša za sjetvu

170



potrebna za sjetvu - analizira činioce

koji utiču na dubinu

- analizira postupak sjetve omaške ili u brazdice-redove

vježbe: - odrada sjemena

Njega biljaka u rasadniku - poznaje radove do

pojave ponika - zna radove posle

pojave ponika - zna radove u

kasnijim godinama - poznaje vađenje,

sortiranje i čuvanje izvađenih sadnica

- objašnjava formiranje biljaka u rasadniku

- opisuje pripremu sadnog materijala za prodaju

- vađenje sadnica - klasiranje - utrapljivanje - definiše pakovanje

i transport

- obavlja radove po

obavljanju sjetve - primenjuje

odgovarajuće mjere njege

- određuje neophodne mjere njege za školovane sadnice

- analizira i uočava osnovne principe u rasadniku

- uočava dobro razvijene odrasle sadnice drveća i žbunja

- odabira vrste biljaka za sadnju

- obavlja potrebne poslove u jesen

- uočava kvalitet sadnica po razvijenosti i vrši njihovo sortiranje

- vrši zaštitu sadnica od isušivanja

- koristi odgovarajuće sanduke i odgovarajuća transportna sredstva

- razvija

samostalnost u planiranju i izvođenju radova

- podstiče inicijativnost u radu

- stvara radne navike

vježbe: - njega biljaka –

zalivanje, okopavanje, prihranjivanje...

- operativno vježbe: - primjena

odgovarajućih agrotehničkih mera

vježbe: - zasjenjivanje,

proređivanje, pljevljenje, prašenje, zalivanje

- operativno vježbe: - vađenje, sortiranje

i klasiranje sadnica vježbe: - pakovanje sadnica i

priprema za transport

- opisuje proizvodnju sadnica u sudovima

- upoznaje prednosti kontejnerske proizvdnje

- poznaje savremeni kontejnerski sistem

- analizira korišćenje kontejnera,raznih vrsta saksija,raznih korpi i dr.

- prepoznaje sadni materijal

- uočava prednosti trajnih i privremenih sudova

- analizira paperpot, kapparfors,

- jača samouvjerenost i samosvjesnost pri radu

vježbe: - priprema stalnih i

privremenih sudova za sjetvu

vježbe: - izbor sudova za

dugotrajnu i privremenu upotrebu

171



jukosad,treset-ne ploče, brika itd.

- vježbe: - proizvodnja

sadnica po sistemu džiffi pot i paper pot

- zna tehnologiju proizvodnje pojedinih biljnih vrsta i formi

- ginko biloba - pinus vrste-borovi - picea pungens –

bodljikava smrča - larix europea - pseudotsuga

taxifolia - upoznaje

proizvodnju i načine razmnožavanja lišćara

- ailantus glanduloza-kiselo drvo

- buxus sempervirens - castanea sativa-

kesten - liriodendron

tulipifera-liriodendron

- kerria japonica-kerija

- ligustrum vulgare-kalina

- hibiscus syriacus-sirijska ruža

- forsuthia europea forzicija

- objašnjava evidenciju biljaka i toka izvršenih radova u rasadniku

- uočava osobine i analizira načine razmnožavanja šumskih i hortikulturnih vrsta

- razlikuje načine sjetve

- analizira šumske vrste i njihove forme, kao i načine proizvodnje

- prepoznaje sadnice starosti 2+2 ili 2+3 tj.školovane sadnice

- uočava prednosti proizvodnje sjetvom sjemena i kalemljenjem -analizira vrijeme sjetve,trajanje klijavosti i način kalemljenja

- odabira vrste od značaja za ozelenjavanje naselja

- uočava klijavost sjemena i vreme sjetve, kao i vegetativno razmnožavanje

- analizira proizvodnju sjemenom,reznicama i kalemljenjem

- analizira proizvodnju sjemenom i reznicama

- analizira način proizvodnje sjetvom sjemena pod staklom

- analizira način razmnožavanja


opažanja - razvija pravilnu



- stiče samopuzdanje u radu

- stiče pravilnu orjentaciju prema zanimanju

vježbe: - odabir školovanih

sadnica za rasađivaje

vježbe: - proizvodnja

sadnica vegetativnim i generativnim putem (koristi zrele i poluzrele reznice za proizvodnju vegetativnim putem)

vježbe: - bočno spajanje u

zatvorenom prostoru

vježbe: - priprema reznica i

oživljavanje vježbe: - kalemljenje –

običnim spajanjem,pod staklom

172



zelenim reznicama u toku ljeta i zagrtanjem

- uočava proizvodnju generativnim putem i načine vegetativnog razmnožavanja

- uočava vrijeme sjetve,priprema reznica i načine proizvodnje

- uočava prednosti proizvodnje reznicama, položenicama i kalemljenjem

- vodi evidenciju o brojnom stanju i starosti pojedinih vrsta sadnica i o svim izvršenim radovima

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Miladinović, Proizvodnja sadnog materijala, Zavod za izdavanje udžbenika i

nastavna sredstva, Beograd i Novi Sad,1988. - S. Stilinović, Skripta, Zavod za udžbenike, Beograd,1974. - D. Milošević, Proizvodnja sadnog materijala, Kraljevo,1979. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava i jedan deo vežbi obavlja se u učionici-kabinetu opremljenim

sa: A/V, Grafoskopom, dijaprojektorom, slajdovima,dijafilmovima itd. - Vježbe se obavljaju u školskom rasadniku, plasteniku i po mogućnosti u

stakleniku. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika (najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu)i radovi na vježbama i njihova odbrana;

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu;


8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručih saradnika - Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture.

173

10. Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Osobine zemljišta i organsko-

mineralnu komponentu - Pedologija sa ishranom

bilja - Analizira značaj fizičko-

hemijskih osobina i stalno kruženje materija kroz sistem, zemljište-biljka-zemljište

- Makroelementi,mikroelementi - i prihranjivanje biljaka

- Praktična nastava - Uočava značaj neophodnih elemenata,korisno stimulativnih elemenata i mineralnu ishranu biljaka

- Upoznaje meteorološke elemente i pojave

- Praktična nastava - Zna osnovne meterološke elemente,pojave i instrumente za određivanje

- Opšte osovine drvenastih i zeljastih vrsta, značaj i sistematska podjela

- Dendrologija - Uočava karakteristične morfološke osobine i sitematsku podjelu vrsta

- Ručni alati, mašine i oprema za rad u rasadniku

- Alati i mehanizacija u šumarstvu

- Analizira i izdvaja alat za zemljane radove i mehanizaciju za proizvodnju sadnica

174

1.3.2. METEOROLOGIJA SA KLIMATOLOGIJOM 1. Naziv predmeta: METEOROLOGIJA SA KLIMATOLOGIJOM



Ukupno

I 49 23 * 72 II * * * * III * * * * IV * * * *

Ukupno 49 23 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih saznanja o razvoju meteorologije i njenog značaja za razvoj

drugih naučnih disciplina; - Sticanje osnovnih saznanja o atmosferi kao sredini svih vremenskih zbivanja; - Upoznavanje sa izvorima zračenja i toplotne energije, zagrijevanje zemlje i

atmosfere; - Upoznavanje sa vazdušnim pritiskom i vazdušnim kretanjima; - Upoznavanje sa vlažnošću vazduha, oblačnošću i maglom; - Sticanje osnovnih znanja o atmosferskim talozima, električnim i optičkim

dešavanjima u atmosferi; - Upoznavanje sa pojmom vazdušnih masa i vremenskim nepogodama; - Sticanje znanja o radu u meteorološkim stanicama i mjerenjima koja obavljaju; - Sticanje nanja o osnovnim pojmovima i prognozi vremena; - Upoznavanje sa opštim pojmovima klime, klimatologije i klimatološkim

podacima; - Upoznavanje sa pojmom solarne, fizičke i planinske klime; - Sticanje osnovnih saznanja o mikroklimatologiji i mikroklimi; - Upoznavanje sa uticajima klime na okolinu; - Upoznavanje sa klimatskim karakteristikama Crne Gore.

175





Uvod - upoznaje istorijski

razvoj meteorologije

- objašnjava podjelu meteorologije

- upoznaje se sa značajem izučavanja meteorologije

- opisuje i nabraja meteorološke elemente i pojave

- uočava razlike kroz istorijski razvoj meteorologije

- razlikuje naučne grane u okviru meteorologije

- na primjerima ukazuje značaj izučavanja meteorologije

- prepoznaje meteorološke elemente i pojave

Atmosfera - stiče osnovna

saznanja o postanku, sastavu, osobinama, i podjeli atmosfere

- razlikuje karkteristike atmosferskih slojeva po hemijskom sastavu vazduha, značaju sastojaka atmosfere

- razumije podjelu atmosfere i termičke karakteristike

- razvija osjećaj pojačane potrebe za zaštitom atmosfere

Toplota i temperatura - objašnjava pojam

toplote i temperature

- upoznaje izvore toplote na zemljinoj površini i atmosferi

- opisuje i nabraja toplotne izvore, sunce i sunčevo zračenje

- objašnjava zračenje zemljine površine i zračenje atmosfere

- upoznaje dnevna i godišnja kolebanja sunčevog zračenja

- upoznaje instrumente za mjerenje sunčevog

- razlikuje i razumije pojam toplote i temperature

- uočava izvore toplote na zemljinoj površini i atmosferi

- razumije zračenje zemljine površine i atmosfere

- Pojašnjava na primjerima dnevna i godišnja kolebanja sunčevog zračenja

- razlikuje instrumente i načine mjerenja sunčevog zračenja

- razvija pravilan odnos prema globalnom zagrijavanju

vježbe: - instrumenti za

mjerenje sunčevog zračenja

176



zračenja Zagrijevanje zemlje i atmosfera - upoznaje pojam


- poznaje zagrijevanje i hlađenje površinskih slojeva kopna

- poznaje zagrijevanje i hlađenje površinskih slojeva vode

- poznaje zagrijevanje i hlađenje prizemnog sloja vazduha

- upoznaje dnevna i godišnja kolebanja temperature vazduha

- upoznaje značaj toplote za biljni svijet

- upoznaje instrumente za mjerenje temperature i način mjerenja

- razlikuje pojam


- na primjerima pojašnjava uticaj zagrijevanja kopna, brzinu zagrijevanja, uticaj na šume, biljnog i sniježnog pokrivača

- razlikuje uzroke zagrijevanja i hlađenja površinskih slojeva vode

- razlikuje uzroke zagrijevanja i hlađenja prizemnog sloja vazduha

- pojašnjava promjene nastale usljed dnevnih i godišnjih kolebanja temperature vazduha

- na primjerima ukazuje na značaj toplote za biljni svijet

- razlikuje instrumente za mjerenje temperature, načine mjerenja

- razvija odgovoran

odnos prema prirodi


mjerenje i način mjerenja

Vazdušni pritisak - upoznaje pojam

vazdušnog pritiska i opadanje vazdušnog pritiska sa visinom

- upoznaje dnevna i godišnja kolebanja vazdušnog pritiska

- upoznaje instrumente za mjerenje vazdušnog pritiska i način mjerenja

- razumije opadanje vazdušnog pritiska sa promjenom visine

- uočava razloge dnevnih i godišnjih kolebanja vazdušnog pritiska

- razlikuje instrumente i način mjerenja vazdušnog pritiska


mjerenje vazdušnog pritiska i način mjerenja

177



Vazdušna kretanja-vjetrovi - upoznaje pojam

vjetra i njegov postanak

- navodi i opisuje vrste vjetrova, promjene pravca, brzine vjetra i vrtložna strujanja

- objašnjava uticaj vjetra na biljni svijet

- upoznaje istrumente za mjerenje vjetra i način mjerenja

- na primjerima navodi uzroke postanka vjetra

- poznaje vrste vjetrova, vrste trenja, promjene pravca, brzine vjetra i vrtložna strujanja

- zna uticaj vjetra na biljni svijet

- poznaje instrumente za mjerenje pravca, brzine i jačine vjetra


određivanje i bilježenje smjera jačine i brzine vjetra

Vlažnost vazduha - upoznaje se sa

fizičkim procesima kruženja vode

- upoznaje procese isparavanja

- upoznaje se sa vodenom parom u vazduhu-vlaga vazduna

- upoznaje dnevni i godišnji hod vlažnosti vazduha

- pojašnjava uticaje vlažnosti vazduha na biljni svijet

- upoznaje instrumente za mjerenje vlažnosti i postupak mjerenja

- opisuje proces kondezacije, sublimacije i mržnjenja

- opisuje pojavu oblaka i njihovu podjelu

- upoznaje se sa načinom osmatranja oblaka i pojmom oblačnosti

- upoznaje pojam

- zna procese kruženja vode (isparavanje, kondezacija, sublimacija i oticanje vode)

- poznaje pojam isparavanja i činioce koji utiču na isparavanje

- zna pojam vlaznosti i način određinanja vlažnosti

- poznaje dnevni i godišnji hod vlažnosti vazduha

- zna značaj vlažnosti vazduha na biljni svijet

- poznaje instrumente za mjerenje isparavanja i vlažnosti vazduha

- zna proces kondezacije, sublimacije i mržnjenja

- zna proces stvaranja oblaka i njihovu podjelu i raspoznavanje

- zna način

- objašnjava proces kruženja vode i uticaj vlažnosti vazduha na biljni svijet

vježbe: - mjerenje pomoću

instrumenata i unošenje podataka u dnevnik osmatranja

178



magle, vrste magle, vidljivost i uticaj oblaka i magle na biljni svijet

osmatranja oblaka i utvrđivanje količine oblačnosti, stepen vidljivosti

- zna pojam magle i vidljivosti, način obrazovanja magle i tipove magle

- poznaje uticaj oblaka i magle na biljni svijet

Atmosferski talozi- padavine - opisuje i nabraja

padavine koje se obrazuju na zemljinoj površini i predmetima na njoj

- opisuje i nabraja padavine koje se obrazuju u oblacima

- navodi i pojašnjava dnevni i godišnji hod količine padavina

- upoznaje se sa značajem padavina za biljni svijet

- upoznaje se sa instrumentima i mjerenjem količine padavina u tečnom stanju

- upoznaje se sa instrumentima i mjerenjem padavina u čvrstom stanju

- raspoznaje i

razvrstava padavine koje se obrazuju na zemljinoj površini i na predmetima na njoj

- raspoznaje padavine koje se obrazuju u oblacima

- poznaje dnevni i godišnji hod količine padavina

- zna značaj padavina za biljni svijet

- poznaje instrumente i način mjerenja količine padavina u tečnom stanju

- poznaje instrumente i način mjerenja količine padavina u čvrstom stanju


opažanja i uočavanja

vježbe: - mjerenje količine

padavina u tečnom i čvrstom stanju i unošenje podataka u dnevnik osmatranja

Elektrićne i optičke pojave - upoznaje se sa

optičkim i električnim pojavama u atmosferi

- poznaje najvažnije

optičke i električne pojave u atmosferi

Vazdušne mase i vremenske nepogode

- zna pojam

vazdušnih masa kao

179



- razumije pojam vazdušnih masa kao nosioca vremena i opisuje vazdušne frontove, pojam ciklona i anticiklona

- navodi i opisuje najvažnije vremenske nepogode i njihovo dejstvo u prirodi

nosioca vremena - poznaje način

obrazovanja vazdušnih frontova, ciklona i anticiklona

- zna najvažnije vremenske nepogode i njihovo dejstvo u prirodi

Način obezbeđenja meteoroloških podataka za operativne, primijenjene i istraživačke svrhe - upoznaje

meteorološke stanice

- upoznaje instrumente za meteorološka mjerenja

- prognoza vremena

- zna podjelu

meteoroloških stanica

- poznaje koji se savremeni instrumenti koriste za meteorološka mjerenja

- zna metode koje se koriste za prognozu vremena i podjelu prognoze vremena

vježbe: - očitavanje i

unošenje podataka

Uvod u Klimatologiju - upoznaje opšte

pojmove o klimi, klimatologiji, podacima, vremenskim jedinicama i obradom klimatoloških podataka

- upoznaje pojam solarne i fizičke klime, klimatske faktore i modifikatore klime

- razumije uticaj kopna, mora i šume na klimu

- poznaje opšte

pojmove o klimi, klimatologiji i klimatološkim procesima

- zna korišćenje klimatoloških podataka i vremenskih jedinica u cilju određivanja klime

- razumije i razlikuje pojam solarne i fizičke klime, klimatske faktore i modifikatore klime

- zna uticaj kopna, mora i šume na klimu

Klimatski pojasevi - upoznaje granicu i

karakteristike svakog pojasa

- zna podjelu zemlje na klimatske pojaseve i karakteristike svakog pojasa

180



Vrste klime - razaznaje osnovne i

prelazne klimatske tipove

- upoznaje planinsku klimu

- poznaje osnovne i prelazne klimatske tipove

Mikroklimatologija - upoznaje

mikroklimu površinskog sloja vazduha i mikroklimu pojedinih sredina

- zna uticaj planina na klimatološke elemente i vegetaciju

- zna mikroklimu površinskih slojeva vazduha i raznih sredina

Vegetacija i mikroklima - razumije i nabraja:

globalno i svjetlosno zračenje u šumama, temperaturu i toplotu zemljišta i vazduha, isparavanje, padavine, strukturu vjetra u šumi

- objašnjava mikroklimu na ivicama šumskih sastojina i uticaj starosti i proreda šumskih sastojina na mikroklimu šume

- zna uticaj šumskog drveća na globalno i svijetlosno zračenje, uticaj šumske sastojine na temperaturu zemljišta i vazduha, uticaj na isparavanje, vlažnost vazduha, padavine, strukturu vjetra u šumi

- zna kako ivični pojas šumskih sastojina utiče na mikroklimu na ivicama šumskih sastojina

Uticaj vegetacije na klimu okoline - upoznaje uticaj

šume kao modifikatora klime na šire područje oko sebe

- poznaje uticaj vegetacije na klimu okoline

Klima Crne Gore - nabraja osnovne

karakteristike najvažnijih klimatskih elemenata u našoj zemlji

- klasificira klimu naše zemlje

- zna fakrore koji utiču na klimu Crne Gore

- poznaje osnovne karakteristike najvažnijih elemenata koji utiču na klimu Crne Gore

181

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - I. Delijanić; Meteorologija sa klimatologijom za I i II razred šumarske škole, Zavod

za udžbenike, Beograd - M. Milosavljević; Meteorologija, Naučna knjiga, Beograd, 1978. - V. Kolić; Šumarska ekoklimatologija, Naučna knjiga, Beograd, 1978. - Uputstva za rad običnih klimatoloških stanica, Podgorica 1998. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - grafoskop, - diaprojektor, - episkop, - crteži, - slajdovi, - slike, - diafilmovi, - instrumenti za mjerenje sunčevog zračenja, temperature, vlažnosti vazduha,

vazdušnog pritiska, brzine, pravca i jačine vjetra, 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - Provjera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi

Pismeno- po jedan pismeni zadatak u polugodištu; Usmeno u svakom klasifikacionom periodu njmanje jednom;

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.


9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani meteorolog. 10. Povezavost predmeta


- Vazdušna kretanja-vjetrovi - Zaštita šuma - Abiotički štetni uticaji - Vegetacija i mikroklima

Atmosferski talozi-padavine

- Gajenje šuma - Njega šuma,obnova šuma - Ekološki činioci

- Klima Crne Gore - Geografija - Klimatski tipofi, faktori i elementi klime

182

1.3.3. MELIORACIJA DEGRADIRANIH ŠUMA

1. Naziv predmeta: MELIORACIJA DEGRADIRANIH ŠUMA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vreste nasatve Razred Teorija Vježbe Praksa

Ukupno

I * * * * II 48 24 * 72 III * * * * IV * * * *

Ukupno 48 24 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje znanja iz oblasti melioracije degradiranih šuma zasnovanih na

savremenim dostignućima nauke i tehnologije u šumarstvu; - Usvajanje informacija o šumskim resursima Crne Gore; - Usvajanje znanja o oblicima i vidovima degradacije šuma, uzrocima degradacije,

kriterijumima za određivanje stepena degradacije, uzrocima i posledicama degradacije;

- Sticanje znanja o regenerativnoj sposobnosti šumskog drveća, oblicima degradiranih šuma, stanju i karakteristikama degradiranih šuma;

- Osposobljavanje, kroz metodiku praktičnih radova, za primjenu metoda direktne i indirektne melioracije degradiranih šuma;

- Sticanje znanja iz oblasti njegovanja sastojina u fazi melioracije.

183





melioracija degradiranih šuma - upoznaje se sa

pojmom - melioracija degradiranih šuma

- definiše pojam,zadatak i značaj predmeta melioracija degradiranih šuma

- definiše pojam i osnovne karakteristike degradiranih šuma

- razlikuje oblike

degradiranih šuma

- razvija osjećaj za očuvanje životne sredine

- opisuje stanje šumskih resursa Crne Gore

- uočava karakteristike šumskog fonda Crne Gore (visoke, izdanačke, degradirane šume)


šumskog fonda Crne Gore – tabelarno prikazivanje

- definiše pojmoveb (melioracija, degradirana šuma, devastirana šuma, lisnička šuma, šikara, šibljak, konverzija, rekostrukcija, renaturalizacija, introdukcija, sanacija...)

- razlikuje pojmove: melioracija, degradirana šuma, devastirana šuma, lisnička šuma, šikara, šibljak, konverzija, rekostrukcija, renaturalizacija, introdukcija, sanacija

vježbe: - definisanje

pojmova melioracije

- upoznaje šume i šumsko zemljište kao prirodni resurs:

- degradacija prirodnih resursa,

- vidovi degradacije, - stepen

degradacije, - degradacija

šumskog zemljišta

- razlikuje vidove degradacije šumskog prostora (obešumljavanje, izgradnja raznih objekata, korišćenje rudnih i mineralnih sirovina)

- razlikuje stepene degradacije

- prepoznaje fizička,hemijska i biološka svojstva degradacije šumskog zemljišta

- pozitivno procjenjuje saznanja iz svoje struke


karakteristike vidova i stepena degradacije pirodnih resursa

- poznaje uzroke - razlikuje uzroke vježbe:

184



degradacije šuma - poznaje istorijske

faktore (sječe, krčenje, pustošenje šume)

- navodi abiotičke faktore (djelovanje ekstremno nepovoljnih meteoroloških uslova, šumski požari, aerozagađenje i drugo)

degradacije šuma kroz sječu,krčenje i pustošenje šuma

- shvata uticaj biotičkih faktora na šumu-kroz ekstremno visoke i niske temperature, šumske požare, aerozagađenja

- razvija pozitivan

odnos prema prirodi

- uočavanje karakteristika uticaja abiotičkih, biotičkih činioca na šumu, neodgovarajuće gazdovanje

- navodi biotičke činioce (insekti i biljne bolesti, domaća stoka i divljač)

- objašnjava neodgovarajuće gazdovanje šumama, neadekvatne sječe

- uočava negativan uticaj biotičkih činioca-fitopatološka i entomološka oboljenja, štetno djelovanje domaće stoke i divljači

- prepoznaje neodgovarajuće i neadekvatne sječe kroz neblagovremeno i nepravilno izvođenje sječa njege mladih sastojina.

- prepoznaje nepoštovanje visine ophodnje, prevremeno prestajanje njege kultura, lisničarenje, primjena pogrešnih organizaciono-tehničkih mjera gazdovanja šumama

- podstiče korišćenje mjera zaštite na radu i zdravstvene zaštite

- upoznaje sukcesiju vegetacije kao uzrok i posledicu degradacije šuma

- definiše pojam i osnovne karakteristike sukcesije

- prepoznaje osnovne karakteristike sukcesije (progresija, regresija), uzroke promjena kroz abiotičke i biotičke

-pozitivno ocjenjuje važnost novih saznanja iz svoje struke

vježbe: - analiza karakteristika sukcesija vegetacije, kao uzroka i posledica degradacije šuma

185



vegetacije

faktore - uočava izmjene

vrsta drveća koje mogu biti prirodne i vještačke

- objašnjava izmjenu vrsta drveća(prirodna, vještačka)

- prirodna izmjena(bukve i jele, jele sa bukvom, jele i smrče, smješa smrče sa borom, izmjena smrče i jele brezom i jasikom i obrnuto, izmjena bukve jasikom, bukve, grabom, hrastova sa pratećim vrstama)

- vještačka izmjena vrsta drveća-očetinjavanje (postupak podmlađivanjem, njegom šuma, introdukcijom, pošumljavanjem)

- navikava se na red

i urednost

- upoznaje se sa kriterijumima za određivanje stepena degradiranosti šuma meliorativnim zahvatima

- poznaje sastojinske karakteristike

- razlikuje sastojinske parametre za određivanje stepena degradiranosti i to: porijeklo sastojine, sastav i smješa, razvojna faza sastojine, kvalitet sastojine, sastojinska struktura, zdravstveno stanje sastojine i zastupljenost glavne vrste


očuvanje životne sredine


kriterijuma za stepen degradiranosti šuma

- definiše stanišne prilike(uslovi sredine-ekološki činioci)

- opisuje regenerativnu sposobnost

- razlikuje abiotičke i biotičke faktore

- uočava i raspoznaje zavisnost izdanačke sposobnosti od: vrste

- stiče pouzdanost u radu


regenerativne sposobnosti šumskog drveća

186



šumskog drveća drveća,stanišnih uslova,starosti stabala i sastojine,starosti panja poslije sječe, vremena sječe, prečnika i visine panja

- navodi oblike degradiranih šuma

- opisuje pojam i osnovne karakteristike degradiranih šuma

- izdanačke šume(panjače)

- lisničke šume - šikare - šibljaci

- prepoznaje i uočava osnovne oblike degradiranih šuma:

- izdanačke šume (degradirana, devastirana, mlada niska šuma, odrasla niska šuma);

- lisničke šume (nisko i visoko lisničarenje)

- prepoznaje i uočava osnovne karakteristike šikara (zašikarena niska šuma, šumolika šikara, šikara), tipovi i karakteristike šibljaka

vježbe: - analiza oblika

degradiranih niskih šuma

meliorativni radovi melioracija degradiranih šuma - poznaje stanje

neobraslog šumskog zemljišta crne gore

- objašnjava pojam melioracije degradiranih šuma

- poznaje osnovne principe meliorativnih radova

- poznaje meliorativne mjere i zahvate

- shvata dugoročne

ciljeve razvoja šumarstva crne gore (unapređivanje stanja postojećih šuma)

- razlikuje meliorativne mjere i zahvate

- vodi računa o

normama i propisima

187



- navodi metode melioracije degradiranih šuma

- navodi metode direktne melioracije

- razlikuje i raspoznaje direktne metode melioracije:

- pod zaštitom sklopa matične sastojine (na velikim površinama, na kružnim površinama, na pruge)

- bez zaštite matične sastojine (na velikim površinama, kružnim površinama, na pruge)

- razvija osjećaj sigurnosti i odgovornosti u radu

vježbe: - analiza metoda

melioracije - degradiranih šuma: - direktne metode - indirektne metode - kombinovani metod

- metodi indirektne melioracije /konverzija/

- razlikuje i raspoznaje indirektne metode melioracije:

- primjenom resurekcionih sječa (vrste resurekcionih sječa, visine panja prilikom sječe, vrijeme sječe, tehnika izvođenja resurekcionih sječa);

- primjenom prebirne sječe;

- primjenom selektivno uzgojnih sječa;

- spontanom obnovom

- navikava se na red i urednost

- opisuje pripremne radove pri melioraciji degradiranih šuma

- kategorisanje objekata melioracije

- utvrđivanje prioriteta i određivanje redosleda tretmana

- vrši odabir površivne za melioraciju

- analizira zemljište radi ocjenjivanja sastojinskih karakteristika

- utvrđuje prioritet i tretman pri meliorativnim radovima

vježbe: - analiza i

određivanje pripremnih radova za melioraciju

188



pri meliorativnim radovima

- izbor metoda melioracije

- izbor vrsta za biomelioracije

- vrši izbor i metode melioracije (konverzija, rekonstrukcija)

- utvrđuje izbor vrsta za melioraciju

- definiše njegu sastojina u fazi melioracije

- čišćenje - selekcija izdanaka i

izbojaka - proređivanje - popunjavanje

- njeguje sastojine u svim fazama melioracije

- razlikuje i raspoznaje čišćenje glavnih i sporednih sastojinskih elemenata

- vrši selekciju izbojaka

- prepoznaje tehniku proreda u meliorisanim i šikarastim niskim šumama

- shvata osnovne principe pri izboru vrsta za popunjavanje, tehniku rada, introdukciju egzota

- prepoznaje probleme i doprinosi nalaženju rješenja

vježbe: - njega sastojina: čišćenje, selekcija izbojaka, prorede, popunjavanje

- objašnajva melioraciju pojedinih oblika degradiranih šuma

- degradiranih visokih šuma

- degradiranih izdanaških šuma

- pojačano degradiranih šuma i šikara

- razlikuje metode melioracije pojedinih oblika degradiranih šuma (visokih degradiranih, izdanačkih degradiranih, pojačano degradiranih šuma i šikara)

- razvija osjećj za timski rad

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Krstić, Melioracija degradiranih šuma, Šumarski fakultet, Beograd, 2002. - Lj. Pataki, Melioracija šikara i drugih degradiranih niskih šuma, Sarajevo, 1956. - S. Mirčeski, Melioracija na degradirani šumi i šikari, Skopje, 1995. - Ž. Radovanović, Uzgajanje šuma, Sarajevo, 1976. - J. Šafar, Uzgajanje šuma, Zagreb, 1963. - Ž. Milin, Grupimično gazdovanje, Beograd, 1988. - T. Bunuševac, Gajenje šuma I i II, Naučna knjiga, Beograd, 1950 i 1951.

189

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijsku nastavu i vježbe potrebno je izvoditi u učionici i specijalizovanoj

učionici (grafoskop, dijaprojektor, episkop, crteži, slajdovi, slike, dijafilmovi); - Vježbe je neophodno realizovati na terenu sa ciljem praktičnog upoznavanja

učenika sa degradiranim oblicima šuma i učestvovati u njihovoj melioraciji. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika (najmanje jedan u klasifikacionom periodu) radovi na vježbama i njihova odbrana;

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarsva. 10. Povezanost predmeta


- Ekološki činioci i šuma - Sastojina - Sukcesija - Njega šuma

- Gajenje šuma - Negativan uticaj biotičkih i abiotičkih činioca na šumu

- Sječe obnavljanja-poznavanje neadekvatnih i neodgovarajućih sječa

- Progresija i regresija - Mjere njege šuma

- Degradirane i devastirane šuma

- Sistemi gazdovanja

- Planiranje gazdovanja šumama

- Poznaje degradirane oblike niskih šuma

- Načini gazdovanja šumama - Šumsko zemljište - Pedologija - Fizička,hemijska i biološka

svojstva šumskog zemljišta

190

1.3.4. EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE

1. Naziv predmeta: EKOLOGIJA I ZAŠTITA ŽIVOTNE SREDINE 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II 58 14 * 72 III * * * * IV * * * *

Ukupno 58 14 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja iz osnova ekologije; - Razvoj svijesti o značaju zaštite životne sredine; - Usvajanje znanja o uzročnoposljedičnim odnosima žive i nežive prirode; - Usvojiti znanja o različitim izvorima zagađivanja životne sredine; - Razvoj svijesti o ulozi čovjeka i njegovog uticaja na zagađenje životne sredine; - Usvajanje znanja i vještina sa ciljem zaštite životne sredine.

191





Osnovni pojmovi u ekologiji - definiše pojmove:

ekologija, životna sredina, ekološki faktori

- ukazuje na

međusobnu zavisnost žive i nežive prirode

- određuje elemente životne sredine

- uočava na konkretnim primjerima osobine biotopa i biocenoze

- uviđa značaj

ekologije u svakodnevnom životu

vježbe: - terenski rad: - posmatranje

različitih staništa i zajednica

Ekologija populacije - definiše pojmove:

populacija i ekološka ravnoteža

- poznaje faktore koji određuju strukturu populacije

- uočava osnovne karakteristike populacije

- obrazlaže pojam opterećenosti populacije

- upotrebljava pojam ekološke ravnoteže i obrazlaže na primjeru međusobnu zavisnost činilaca sredine

Kruženje materija i transformisanje energije u prirodi - definiše pojmove:

producent organske materije, potrošač organske materije, reducent organske materije

- definiše lanac ishrane

- analizira na

primjeru kompleksnost odnosa u ishrani

- interpretira kruženje materije i proticanje energije u ekosistemu

- analizira odnose među članovima lanca ishrane na primjeru energetske piramide

- shvata stalnost i

zakonitost procesa

vježbe: - predstavljanje

ilustracijom kruženje materije i proticanje energije na odabranom primjeru lanca ishrane

Ekosistem - poznaje kopnene,

vodene i antropogene ekosisteme

- definiše sukcesije u ekosistemu

- određuje zajedničke i glavne razlike između ekosistema

- zaključuje o raznovrsnosti ekosistema kod nas u odnosu na geografski položaj i klimatske

- razvija svijest o

značaju očuvanja prirodnih ekosistema

192



karakteristike - predviđa posledice

ljudske aktivnosti u životnoj sredini

Zagađivanje vazduha - poznaje načine

zagađivanja vazduha i otrovne materije u vazduhu

- poznaje uticaj otrovnih materija na živa bića (kisjele kiše, ozonske rupe, efekat staklene bašte)

- određuje uzroke zagađivanja vazduha

- analizira posledice previsokih koncentracija otrovnih materija u vazduhu na ekosistem

- ocjenjuje značaj stalne kontrole kontaminiranosti vazduha

- predlaže načine čišćenja otrovnih materija (uređaji za prečišćavanje, industrijski filteri, automobilski katalizatori)


sagledavanja i rješavanja problema

- film o zagađivanju

vazduha

zagađivanje voda- mora i slatke vode - definiše izvore i

oblike zagađivanja vode

- određuje glavne izvore zagađivanja vode i objašnjava posledice

- razlikuje metode prečišćavanja

- analizira na koje načine prehrambena industrija zagađuje okolinu


sagledavanja i rješavanja ekoloških problema

vježbe: - zaštita okoline

Zagađivanja zemljišta - poznaje izvore i

oblike zagađivanja zemljišta

- ukazuju na posledice savremene intenzivne poljoprivrede proizvodnje

- interpretira problem prenaseljenosti zemlje


sagledavanja i rješavanja ekoloških problema

vježbe: - zaštita zemljišta

Nuklearna energija - definiše izvore i

oblike radioaktivnog zagađenja

- identifikuje problem radioaktivnog zračenja i njegove dalekosežne posledice

- shvata važnost čuvanja zdrave i

- seminarski rad o

nuklearnim eksplozijama

193



- uočava problem nekontrolisanog skladištenja radioaktivnog otpada i neodgovornog korišćenja nuklearnog oružja

čiste životne sredine

(Hirošima, Černobil, itd.)

Ugrožene biljne i životinjske vrste - poznaje glavne

uzroke izumiranja šuma i istrebljenja nekih životinjskih vrsta

- analizira značaj šuma i razlog njihovog izumiranja

- ukazuje na značaj pošumljavanja terena koji su podložni eroziji

- pronalazi najugroženije ekosisteme i grupe u Crnoj Gori i svijetu

- predlaže moguće mjere za zaštitu prirodnog nasleđa za konkretan primjer

- vodi računa o

normama i propisima

vježbe: - analiziranje

uzoraka izumiranja šuma i životinjskih vrsta

Mjere za zaštitu životne sredine - poznaje značaj

štednje energije i vode u domaćinstvu i industriji

- poznaje alternative energetske izvore

- određuje načine planske upotrebe prirodnih izvora

- shvata značaj pravilnog odnosa prema pitkoj vodi

- analizira značaj traženja i korišćenja novih ekoloških izvora energije

- ocjenjuje značaj globalizacije nadzora dešavanja u životnoj sredini

- primjenjuje propise kojima se određuju norme čuvanja zaštićenih objekata prirode, ugroženih, endemskih biljnih i životinjskih vrsta

- razvija svijest o

značaju zaštite životne sredine

vježbe: - analiza nepovoljnih

uticaja za životnu sredinu

194

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - M. Jablanović, D Rožaja, Zaštita i zagađivanje životne sredine, Zavod za

udžbenike, Beograd, - I. Savić, V Terzija V., Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike,

Beograd.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Dijaprojektor, slajdovi, - Grafoskop, - TV prijemnik, video- rikorder, video- kasete. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori





9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani biolog ili diplomirani inzenjer pejzažne arhikteture.


Povezanosta sa predmetom Znanje Predmet Znanja

- Pojam i značaj biosfere - Biologija - Biljni i životinjski svet u ekosistemu

- Bioekološke karakteristike drveća

- Dendrologija - Plodonošenje drveća i uticaj stanišnih uslova

- Funkcije zelenih površina od značaja za zaštitu životne sredine

- Ozelenjavanje naselja

- Sanitarno higijenska, klimatska i zelenilo zaštitnog karaktera

195

1.3.5. PLANIRANJE I UREĐENJE PREDJELA 1. Naziv predmeta: PLANIRANJE I UREĐENJE PREDJELA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vrsta nastave Razred Teorija Vježbe Praksa

Ukupno

I * * * * II * * * * III 54 18 * 72 IV * * * *

Ukupno: 54 18 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upozavanje sa osnovnima zadacima planiranja i uređivanja predjela; - Upoznavanje sa osnovnim principima planiranja; - Osposobljavanje za primjenu mjera u cilju ekološke zaštite; - Upoznavanje sa metodama i instrumentima orjentisanim ka ekološkom planiranju

prostora; - Razvoj pravilonog odnosa prema prirodi; - Razvoj društvene odgovornosti; - Usvajanje opštih znanja o kulturnim predjelima i procesima njihovog formiranja; - Osposobljavanje za primjenu stečenih znanja u realnim uslovima; - Savladava procese analize predela kako na karti tako i na terenu.

196





Značaj i zadatak predmeta - planiranje i

uređivanje predjela

- zna teorijsku osnovu planiranja i razvoja kulturnog predela

- upoznaje funkcije vangradskog i prigradskog zelenila

- šuma-park - nacionalni parkovi i

rezervati - park-šuma i dr.

- definiše područja

plana uređenja održavanja i njege predjela

- prati razvoj(evoluciju) i analizira elemente predjela

- vrši procjenu prirodne šumske masive (izletišta) koji služe za aktivnu i pasivnu rekreaciju stanovnika grada


opažanja predjela - razvija sposobnost

uočavanja značajnih funkcija

vježbe: - prikaz idejnih

planova predjela

Osnovni princi planiranja - upoznaje

mogućnosti strategije ekološkog planiranja

- zna prednosti zaštite i unapređivanja životne sredine

Prati razvojne tokove u životnoj sredini - zna osnovne

karakteristike zemljišta

- upoznaje izvore radioktivnog zagađivanja zemljišta, vode i vazduha

- upoznaje potrebe i ciljeve predjela

- prepoznaje

- na primjerima navodi eko-sistem kao najvišu ekološku stvarnost u prirodi

- na novim primjerima ukazuje na efekte prenaseljenosti, posledice od povećanog globalnog i radioaktivnog zračenja, posledice od veoma ozbiljnih zagađivanja u atmosferi i nestajanja šumskih i vodenih eko sistema

- uočava efekte vezane za karakteristike novog veka, pre svega nagli porast broja stanovnika, naročito su značajne migracije stanovnika u velike gradove

- razvija osjećaj zaštite životne sredine


odgovornost - razvija sposobnost

opažanja i promjena

vježbe: - definiše zagađivače

vazduha, oštećenje ozonosfere i izvore zagađivača

vježbe: - uočava oštećenja

sastojine od kiselih kiša i zagađujućih materija (Obilazak terena)


tematskih karata (uputstva)

197


potencijale predjela

Vizuelna analiza Predela - navodi elemente za

procjenu predjela - nabraja i opisuje

ekološke- riziko analize

Planiranje i uređenje predjela - upoznaje uslove za

uređenje predjela - poznaje zaštitu

predjela - upoznaje

planiranje rekreacija

- nabraja i opisuje elemente za pravilan izbor u planiranju predjela na regionalnom i lokalnom nivou

- upozaje najvažnije kategorije predjela

prirodna baština - graditeljska

baština - eko katuni - zna zaštitu

- prepoznaje vrste zemljišta i načine ugrožavanja

- prepoznaje glavne faktore radioaktivnosti

- prepoznaje vrste predjela od značaja za čuvanje i unapređenje životne sredine

- predlaže različite mogućnosti prirodnih izletišta u kojima se obavljaju posebna naučna istraživanja i dr.

- prepozanje elemente kompozicija formiranih predjela u dekorativno estetskom i funkcionalnom smislu

- na novim primjerima ukazuje na značaj i razlike prirodnih masiva i kulturnog predjela

- uočava probleme životne sredine

- vrši procjenu vrijednosti prirodnih potencijala

- utvrđuje i analizira podatke o lokaciji, urbanističko tehničke i druge posebne uslove za izgradnju i korišćenje predviđenih objekata i drugo, predviđenim prostornim planom

- uočava i analizira

- razvija pravilan

odnos prema prirodi

- razvija ekološku

svijest - razvija stručnu

sposobnost - razvija sposobnost

opažanja - razvija sposobnost

opažanja

vježbe: - utvrđuje

organizaciju i način uređenja područja

vježbe: - vrednovanje

pogodnosti područja (konsultacija sa nastavnikom)

vježbe:

198


objekata Ekološke mere zaštite - upoznaje mjere

uređivanja predjela

- zna mjere njege predjela

prirodne i graditeljske baštine

- uočava kompozicione oblike biljnog materijala, dopunske građevinske, arhitektonske i druge od značaja za rekreaciju

- prepoznaje funkcije od značaja za odgovarajuća mesta

- analizira uređenje predjela širih teritorijalnih cjelina

- utvrđuje prostorni plan-područja opštine i način uređenja analizira vrste na primerima specifičnih odlika prirode

- razvrstava prirodnu baštinu na sledeće kategorije: nacionalne parkove, regonalne prirodne parkove, stroge prirodne rezervate, specijalne rezervate, zaštitne zone, spomenike prirode i dr.

- svrstava sledeće objekte: naselja, grupe i pojedinačne zgrade, stare tvrđave, manastire, skulpture, mozaici itd. koji imaju istorijsku,

- procjena vrijednosti područja za potrebe zaštite prirode

vježbe: - upotreba karte - orjentacija na

terenu vježbe: - predlaže plan

predjela –idejni projekat

vježbe: - vrši razradu

poslova mjera uređenja i njege predjela (koristi odgovarjuće instrumente)

199


kulturološku, arhiktetonsku ili umetničku vrijednost

- ukazuje na značaj i funkcije

- razlikuje načine zaštite

- unapređuje životnu sredinu pošumljavanjem terena podložnih eroziji

- primjenjuje stečena znanja u cilju uređivanja predjela radi očuvanja i racionalnog korišćenja prirodnih bogatstva

- analizira sve mjere njegovanja predjela na pr.(održavanje zemljišta, njegovanje drveća, zaštita od oštećenja-činilaca sredine, bolesti i štetočina i drugo)

Razvoj (evolucija) kulturnog predjela - upoznaje mjere

zaštite kulturnih predela kroz procese planiranja i upravljanja prostorom

- prepozanje

razvojne tokove savremenih predjela u načinu formiranja, podizanja, uređivanja, njegovanja i uopšte funkcionisanja

- utvrđuje mjere zaštite predjela, prilikom upravljanja i planiranja na svim nivoima (nacionalni parkovi, objekti zaštite prirode,

- razvija stručnu

sposobnost

vježbe: - procjena karaktera

kulturnog predjela-uočava forme, vrijednosti i estetiku

200


urbani predjeli i dr.)

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - J.Cvejić;Planiranje i uređivanje predela-neautorizovana skripta, Udruženje

urbanista Srbije, Beograd, 1996. - Prostorne osnove za zaštitu predela očuvanih prirodno istorijskih vrednosti na

teritoriji Beograda u skladu sa Evropskom konvencijom o predelima, Šumarski fakultet Univerziteta u Beogradu, 2007.

- R. Ratajac, D. Veselinović, G. Antonović, B.Bošković, M. Cvetković; Ekologija i zaštita životne sredine, Zavod za udžbenike i nasavna sredstva, Beograd, i Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1992.

- D. Milošević- Brevinac, Podizanje i njega zelenih površina, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva Beograd i Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1989.

- V. Mihajlović, D. Sofrenić, Projektovanje parkova i osnovi građevinarstva, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, i Zavod za izdavanje udžbenika, Novi Sad, 1989.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijska nastava se izvoditi u kabinetu opremljenim: grafoskopom,

dijaprojektorom, episkopom, dijafilmovima, slikama, tematskim kartama i crtežima.

7. Obavezani načini proveravanja i ocenjivanja znanja učenika - Provera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi

Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu; Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu; Pismena provjera znanja-test (obavezan po jedan u polugodištu).

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine; - Zaključna ocjena izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer pejzažne arhikteture ili šumarstva.

201

10.Povezanost predmeta Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Upotreba stijena kao

građevinskog kamena i njihovo raspadanje

- Klasifikacija zemljišta


- Tehničke osobine stijena, - Vrste i činioci raspadanja

stena i minerala - Prirodni uslovi obrazovanja

zemljišta - Meteorološki elementi,

pojave i klimatski faktori - Meteorologija sa

klimatologijom - Značaj, sastav,

zagađivanje i zaštita vazduha

- Uticaj klimatskih faktora na klimu i mikroklimu okoline

- Vangradsko zelenilo, mjere njegovanja zelenih površina

- Podizanje i njega zelenih površina

- Nacionalni parkovi, rezervati, šuma –parkovi i drugo

- Njegovanje drveća, žbunja, cvijeća i travnjaka

- Instrumenti za mjerenje dužine, busola, busolni teodolit i prizme


- Snimanje terena, mjerenje dužina i određivanje azimuta

- Ekosistem i razvojni tokovi u životnoj sredini

- Ekologija i zaštita životne sredine

- Narušavanje i uništavanje prirodnih ekosistema, uništavanje vegetacije i erozija zemljišta

202

1.3.6. UREĐIVANJE LOVIŠTA 1. Naziv predmeta: UREĐIVANJE LOVIŠTA




I * * * * II * * * * III * * * * IV 42 24 * 66

Ukupno 42 24 * 66 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o tipovima lovišta, ustanovljavanju lovišta, katastaru lovišta i

bonitiranju lovišta; - Sticanje znanja iz oblasti tehničkog uređenje lovišta (lovno-uzgojni, lovno-

tehnički, lovno-turistički objekti); - Upoznati lovačke trofeje, obradu i ocjenjivanje lovačkih trofeja; - Usvajanje znanja o planovima gazdovanja u lovištu (projektno-planska

dokumentacija).

203





Lovište - upoznaje se sa

pojmom,definicijom i značajem lovišta

- shvata zadatak i

značaj lovišta

- razvija pozitivan

odnos prema prirodi

- navodi (tipove) lovišta:

- prema nadmorskoj visini

- prema namjeni - prema staništu - prema vrstama

divljači

- razlikuje lovišta: prema nadmorskoj visini (primorska, ravničarska, brdska, planinska, visokoplaninska);

prema namjeni (slobodna-neograđena, prirodno omeđena-ograđena, ograđeni djelovi lovišta);

prema staništu (močvarska, poljska, šumska lovišta);

prema vrstama divljači (lovišta sa krupnom, sitnom, pernatom divljači)

- prepoznaje vrste

divljači, uslove i prostor u kojima žive

- analizira posebna lovišta, divljač izvan lovnog područja i lovišta

- predviđa nadležnosti za ustanovljenje lovišta i davanje lovišta na korišćenje


očuvanje životne sredine

vježbe: - određivanje tipova

lovišta

- opisuje formiranje/ustanovljavanje lovišta

- objašnjava bonitiranje lovišta

- opšte - za sitnu divljač

- priprema

bonitiranje i čita karte (pregledna, pedološka, sastojinska, tipološka..)

- jača

samouvjerenost i odgovornost u radu

vježbe - bonitiranje lovišta

/tabelarni prikazi/

204



- za krupnu divljač

- utvrđuje bonitiranje na osnovu ocjene osnovnih elemenata (hrana i voda, vegetacija,tlo, klima, konfiguracija terena, mir ili tišina u lovištu, opšta prikladnost u lovištu)

- na osnovu ocijenjenih elemenata i koeficijenta određuje bonitetni razred, zasebno za sitnu i krupnu divljač

- definiše kapacitet

lovišta

- utvrđuje kapacitet

lovišta, odnosno gustinu optimalne naseljenosti neke vrste divljači u lovištu

- prepoznaje

probleme i doprinosi pronalaženju rješenja


kapaciteta lovišta /tabelarni prikazi/

- objašnjava prirast

- određuje prosječni

prirast pojedinih vrsta divljači


prosječnog prirasta /tabelarni prikazi/

Inventarisanje divljači - navodi metode

brojanja divljači: - direktne metode, - metod markiranja i

preračunavanja, - metod snimanja, - metot djelimičnog

brojanja - metod

evidentiranja odstrela,

- metod povratnog računanja(statistič

- izračunava i

ustanovljava brojno stanje divljači

- razlikuje metodologije brojanja divljači

- primjenjuje direktnu metodu brojanja krupne i sitne divljači –pojedinačno

- primjenjuje formule koje

- razvija osjećaj

sigurnosti i odgovornosti u radu

vježbe: - utvrđivanje

brojnog stanja divljači u lovištu

205



ki metod)

određuju brojno stanje divljači na ukupnoj lovno-produktivnoj površini u lovištu

Tehničko uređenje lovišta - navodi objekte u

lovištu - lovno-uzgojni

objekti - lovno-tehnički

objekti - lovno-turistički

objekti - objašnjava pojam,

definiciju, zadatak i značaj lovno-uzgojnih objekata

- navodi klasifikaciju objekata: (proizvodni objekti, za skladištenje hrane, objekti za ponudu hrane-hranilišta, objekti za ponudu vode-pojilišta, objekti za sprečavanje šteta od divljači)

- shvata pojam,

definiciju, zadatak i značaj objekata

- razlikuje lovno uzgojne objekte

- analizira značaj hranilišta, solišta, pojilišta za uzgoj divljači

- navikava se na

pridržavanje propisa i normi

vježbe: - izrada plana lovno

uzgojnih objekata

- navodi lovno-tehničke objekte

- objekti za komunikaciju

- objekti za osmatranje i lov(osmatračnice i čeke)

- smještajni objekti - objekti za obradu i čuvanje odstrijeljene divljači

- shvata značaj puteva, lovačkih staza i njihovu namjenu

- crta osmatračnice i čeke/pokretne i fiksne/

- shvata značaj smještajnih objekata (lovačkih koliba i lovačkih kuća kod uređenja lovišta

- navikava se na

pridržavanje propisa i normi

- prepoznaje probleme i doprinosi pronalaženju rješenja

vježbe: - izrada plana lovno

tehničkih objekata

Planovi gazdovanja u lovištu - poznaje lovno

zakonodavstvo - navodi programe

razvoja lovstva - opisuje lovnu

- primjenjuje lovno

zakonodavstvo Crne Gore

- analizira sadržinu programa razvoja lovstva

-stiče pozitivan stav prema prirodi - navikava se na

- zakon o lovstvu

206



osnovu - objašnjava

godišnji plan gazdovanja lovištem

- upoznaje planove gajenja, zaštite, lova i korišćenja divljači

- primjenjuje sastavne djelove lovne osnove (osnovni podaci o lovištu,o korisniku lovišta,gazdovanje lovištem u predhodnom periodu,prikaz stanja lovišta,ciljevi gazdovanja lovištem,mjere za ostvarivanje ciljeva gazdovanja lovištem,mjere za sprečavanje šteta od divljači, ekonomsko-finansijska osnova gazdovanja,evidencija o izvršenim radovima i mjerama u lovištu i karte lovišta) i učestvuje u izradi istih

- analizira godišnji plan(podaci o lovištu,gazdovanje sa lovištem u prethodnoj godini,stanje populacije divljači,planove gazdovanja sa divljači)

- analizira sastavne djelove planova: gajenja, zaštite, lova i korišćenja divljači

- izučava sastavne djelove podataka evidencije i realizacije planova

pridržavanje propisa

vježbe: - izrada lovne osnove vježbe: - izrada planova

gajenja, zaštite, lova, korišćenja divljači

207



Lovna etika - upoznaje kodeks

lovaca - upoznaje lovačku čast i moral

- objašnjava odnos - lovac i lovac - lovac i divljač - lovac i lovačko

oružje - lovac i pas - opisuje odnos

lovaca prema prirodi

- shvata kodeks o ponašanju lovaca

- razlikuje osobine lovačke časti i morala

- uočava i raspoznaje osobine kojih se mora pridržavati lovac u lovu,kao i međusobne odnose lovaca

- poštuje zakon o lovstvu

- razlikuje lovačko oružje,ispravnost, pravila držanja oružja i načina gađanja

- analizira odnos lovca i psa,osobine psa,obučenost i osposobljenost psa

- shvata načela trajnosti korišćenja prirode,kroz planiranje i vršenje aktivne zaštite prirode i staništa divljači

- razvija pravilan

odnos prema životnoj sredini

- etički kodeks

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - C. Milošević, Lovstvo, Zavod za udžbenikek, Beograd, 1989. - Z. Ristić, Lovstvo, Zavod za udžbenike, Beograd, 2001. - B. Trpkov, Lovstvo, Zavod za udžbenike, Skopje, 1985. - Grupa autora, Enciklopedija lova, Izdanje ''Vuk Karadžić'', Beograd, 1987. - Lovački savez Crne Gore, Lovstvo, Podgorica, 2006. - V. Đurđević. Uređivanje lovišta, Aranđelovac, 2004. - Lovački savez Srbije, Etički kodeks, Beograd, 2004. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijsku nastavu i vježbe potrebno je izvoditi u specijalizovanoj učionici

opremljenoj sa: grafoskopom, dijaprojektorom, episkopom, crtežima, slajdovima, slikama i dijafilmovima.

7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu se ocjenjuju usmeni odgovori učenika

(najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu), zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana;


208




- Priroda(šuma) i čovjek - Dendrologija - Odnos životinjskog svijeta prema drveću i šumi

- Divljač(morfologija divljači) - Lovna kinologija

- Biologija - Sisari

- Gazdovanje sa divljači - Inventura i gajenje divljači

- Gajenje i zaštita šuma - Sastojina (niske,srednje,visoke) šume,degradirane šume i uzgoj divljači

- Njega šuma,obnova šuma,zaštita šuma

209

1.3.7. UREĐIVANJE ŠUMA 1. Naziv predmeta: UREĐIVANJE ŠUMA



Ukupno

I * * * * II * * * * III 44 28 * 72 IV * * * *

Ukupno 44 28 * 72 3. Opšti ciljevi nastave - Upoznavanje sa zakonskim normama Zakona o šumama, Pravilnikom o izradi

osnova i Planovima za gazdovanje šumama; - Teoretsko i praktično osposobljavanje za rad na izradi i realizaciji šumskih

osnova, obradi podataka koji se odnose na gazdovanje u cjelini; - Sticanje, kroz metodiku praktičnih radova, novih znanja o projektno-planskoj

dokumentaciji u šumarstvu; - Podsticanje trajnog interesovanja za primjenu najsavremenijih metoda pri

uređivanju šuma; - Razvoj svijesti o značaju cjeloživotnog učenja.

210





Metodika praktičnih radova - (za izradu

projektno-planske dokumentacije u šumarstvu)

- upoznaje zakon o šumama, pravilnik o izradi osnova i planove za gazdovanje šumama

- upoznaje i opisuje projektno-plansku dokumentaciju u šumarstvu

- uočava

karakteristike zakona o šumama i pravilnika o izradi osnova

- analizira zakon o šumama i razlikuje propise i pravila izrade i sadržine šumske osnove

- vodi računa o

normama i propisima

- zakon o šumama - pravilnici o izradi

osnova i planova za uređivanje šuma

- opisuje izradu planova i gazdovanja šumama:

- pripremni radovi - prikupljanje

podataka - opisuje privrednu

podjelu prostora

- uočava metodološki postupak izrade planova gazdovanja šumama

- prikuplja podatke u okviru pripremnih radova, u kancelariji i na terenu

- uočava tehničku (privrednu) podjelu prostora

- ucrtava prostornu podjelu na kartama (gazdinska jedinica, odjeljenja, odsjek)

- vrši prenos prostorne podjele sa karte na teren

- razlikuje jedinice privredne podjele prostora: šumsko područje, gazdinske jedinice, gravitaciona područja, slivovi, odjeljenja, odsjeci (sastojine)

- razlikuje prirodne, vještačke i kombinovane podjele odjeljenja

- jača samouvjerenost i samosvjesnost

vježbe: - ucrtavanje

prostorne podjele šuma:

- prostorna podjela na karte

- prostorna podjela na teren

211



- opisuje geodetski premjer

- premjer spoljne granice šume

- premjer pojedinosti u unutrašnjosti šume

- aerofotogrametrija

- analizira zadatak i značaj geodetskog premjera

- razlikuje instrumente za snimanje spoljnjih granica (tahimetar) i unutrašnjih granica (busolni teodolit)

- koristi metodu preskok pri snimanju granica prostora

- razvija samopouzdanje i sigurnost u radu

vježbe: - geodetski premjer

- opisuje taksacioni premjer /dendrometrijski radovi/ (izdvajanje sastojina)

- na osnovu elemenata na terenu izdvaja sastojinu na klasičan način i na tipološkoj osnovi

- razvija osjećaj za timski rad

vježbe: - taksacioni premjer: - izdvajanje

sastojine - izrada skice

odjeljenja - opisuje staništa

- na terenu vrši prikupljanje podataka za opis staništa(nadmorska visina, ekspozicija, nagib,razvijenost reljefa,geološka podloga,zemljište, mrtvi pokrivač,živi pokrivač

- razlikuje karakteristike terenskog zapisnika opis staništa,

- prikupljene podatke sa terena unosi u kodni priručnik

- povezuje uzroke i posledice

- opis staništa

- opisuje sastojine: a) tekstualni dio b) tabelarni dio

- analizira: porijeklo sastojine (visoka, izdanačka, šikara), smješa (grupimična, stablimična), strukturni oblik, način obnavljanja (sječa), horizontalna i vertikalna izgrađenost, stepen sklopljenosti i

- stiče


- opis sastojine

212



pokrovnosti, starost, kvalitet sastojine, zdravstveno stanje, stanje podmlatka

utvrđivanje zapremine sastojine - opisuje potpuni

premjer - u cilju utvrđivanja

zapremine sastojine utvrđuje zajedničke elemente i to:taksaciona granica,debljinski stepeni,debljinski razredi,dobni razredi,njihov značaj

- analizira metodološki postupak pri utvrđivanju zapremine sastojine potpunim premjerom kod visokih jednodobnih sastojina

- stiče

samopouzdanje i sigurnost


zapremine sastojine:

- potpuni premjer

- opisuje djelimičan premjer

- upoznaje osnovne karakteristike djelimičnog premjera

- objašnjava i opisuje:

- djelimičan premjer polaganjem primjernih površina u obliku: ''pruga'' ''krugova''

- primjerne površine u obliku pruga

- shvata značaj djelimičnog premjera pri utvrđivanju zapremine sastojine

- razrađuje metod djelimičnog premjera sa primjernim površinama u obliku pruga

- određuje kod primjernih površina u obliku pruga:

- rastojanje između pruga,

- smjer primjernih pruga,

- projektovanje pruga na kartama,

- prenošenje pruga sa karte na teren,

- klupiranje stabala

- razvija osjećaj

odgovornosti u ispunjavanju radnih obaveza

vježbe - utvrđivanje

zapremine sastojine:

- djelimičan premjer vježbe: - projektovanje

primjernih pruga

213



i vođenje zapisnika i obračuna

- opisuje primjerne površine u obliku krugova( krugovi sa konstantnim poluprečnikom)

- opisuje način rada

na ‘’običnom’’ krugu način rada na ‘’detaljnom‘’ krugu

- opisuje

projektovanje-skiciranje mreže krugova na kartu (sa upotrebom kvadratne mreže, bez upotrebe kvadratne mreže)

- uočava razlike stepena homogenosti kao osnovnog parametra za određivanje: broja potrebnih krugova, udaljenosti sredina kruga i inteziteta premjera (procenat primjernih površina)

- određuje pri primjeni djelimičnog premjera: oblik primjerne površine, veličinu primjerne površine, broj-procenat primjernih površina i raspored primjernih površina

- analizira obrasce koji se koriste za prikupljanje podataka djelimičnim premjerom

- unosi prikupljene podatke sa terena uz pomoć kodnog priručnika u obrasce

- shvata način rada na terenu na običnom krugu

- shvata način rada na terenu na detaljnom krugu

- uočava razlike u radu na običnom i detaljnom krugu

- u okviru pripreme


kooperativan rad

vježbe: - primjerne površine

u obliku kruga - crta radnu skicu za

polaganje krugova - određuje oblik,

veličinu, broj (procenat) i raspored primjernih površina

- izrada kvadratne mreže

214



za prikupljanje taksacionih podataka sa terena i radi lakšeg rada na terenu vrši se skiciranje –projektovanje izračunatog broja krugova na kartu sa: ‘’upotrebom kvadratne mreže’’ ‘’bez upotrebe kvadratne mreže’’

- opisuje i pojašnjava primjerne površine u obliku koncentričnih krugova

- analizira način rada na terenu na primjernim površinama u obliku koncentričnih krugova, i uočava razlike od drugih metoda

- stiče navike za

samokontrolu

vježbe: - metoda

koncentrični krugovi

- upoznaje se sa terenskim zapisnikom – manualom (snimački list, opis staništa,opis sastojine)

- uočava značaj terenskog zapisnika za prikupljanje podataka sa terena

- analizira sadržaj terenskog zapisnika: snimački list,faze razvoja sastojine ili uzgojne grupe(mladik,gustik,letvenjak,dozrijevajuće,zrele sastojine),opis staništa,opis sastojine,tehnička pripadnost

vježbe: - terenski zapisnik

- definiše primjerne površine u obliku ugaonog primjernog izbrajanja

- uočava karakteristike metode primjernog ugaonog izbrajanja


vježbe: - metoda ugaonog

izbrajanja

- opisuje mjerenje

visina sastojine

- određuje

zapremine u sastojini i mjeri visine sastojina


odgovornost u radu

vježbe: - mjerenje visina i

utvrđivanje prirasta

215



- opisuje utvrđivanje prirasta sastojine

- analizira uz primjenu različitih metoda prirast sastojine (tablice prinosa i prirasta, kontrolni metod, metod debljinskog prirasta, procenta prirasta)



prirasta sastojine

- objašnjava grafikon

masa

- uočava

karakteristike strukture sastojine (debljinska, zapreminska, kroz izradu grafikona masa)


opažanja

vježbe: - izrada grafikona

masa

- opisuje izradu osnova za gazdovanje šumama:

- opšta (šumska) osnova

- posebna (šumska)osnova /tekstualni dio, tabelarni dio i karte/ šumske karte

- objašnjava osnovne tabelarne preglede

- razlikuje karakteristike opšte osnove, njene sastavne djelove (tekstualni,tabelarni dio i karte)

- analizira metogologiju izrade posebne osnove:

- izrada šumskih karata(osnovne, privredne, pregledne, karte opšte orijentacije)

- razlikuje izradu osnovnih tabelarnih pregleda(iskaz površina, opis sastojine, razmjer debljinskih razreda, razmjer dobnih razred)

- razvija analitičnost pri radu

- šumske karte vježbe: - osnovni tabelarni

pregledi: - tabele o razmjeru

i rasporedu dobnih i debljinskih razreda

- opisuje planove gazdovanja šumama

- uočava značaj planova gazdovanja šumama

- razlikuje planove gazdovanja šumama: plan gajenja šuma, plan sječa obnavljanja šuma za glavne prinose, plan

- vodi računa o normama i propisima

- planovi gazdovanja šumama

216



prorednih sječa za prethodne prinose, plan korišćenja ostalih šumskih proizvoda, plan izgradnje i održavanja šumskih saobraćajnica i drugih objekata, plan tehničkog opremanja za radove u šumi

- definiše godišnji

plan gazdovanja šumama

- razlikuje osnovne karakteristike i sastavne djelove godišnjeg plana

- godišnji plan gazdovanja šumama

- navodi ekonomsko-finansijsku osnovu

- izrađuje ekonomsko-finansijsku analizu

- stiče osjećaj odgovornosti u radu

- opisuje izvođački plan gazdovanja šumama

- učestvuje u izradi izvođačkog plana gazdovanja šumama

- navikava se na timski rad

- navodi postupak izrade izvođačkog projekta:

- pripremni (kancelarijski radovi),

- terenski radovi

- analizira: - odredbe opšte i

posebne osnove, - izradu radnih

karata za odjeljenja,

- pripremu odgovarajućih mjernih instrumenata i pribora za rad na terenu,

- kalkulacije troškova

- razvija

kooperativnost u radu

- izvođački plan gazdovanja šumama

- opisuje obradu projekta

- izvodi projektovanje mreže sekundarnih saobraćajnica

- vrši izradu: - plana šumsko-

uzgojnih radova (razvojne faze sastojine,mladik, gustik, letvenjak, dozrijevajuća i zrela sastojina),

- uzgojne radove

- stiče osjećaj odgovornosti u radu

- razvija sistematičnost u radu

217



(mjere njege); - plana

iskorišćavanja šuma (faze:sječa i izrada,primicanje,privlačenje i utovar)

- uočava karakteristike plana sekundarnog otvaranja odjeljenja

- učestvuje u izradi proračuna direktnih troškova

- uočava vrste i značaj karata odjeljenja (odsjeka)

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - I. Tomanić, Uređivanje šuma, Šumarski fakultet Beograd,1989. - M. Gočanin, M. Drenić, Planiranje gazdovanja šumama, Zavod za udžbenike i

nastavna sredstva, Beograd,1981. - M. Jović, Drenić, Planiranje gazdovanja šumama ,Zavod za udžbenike, Beograd,

2001. - Institut za Šumarstvo:Privremeno uputstvo za prikupljanje taksacionih podataka,

Podgorica, 2002. - D. Mirković, Dendrometrija, Zavod za udžbenike, Beograd,1948 i 1972. - D. Klepac, Rast i prirast šumskih vrsta drveća i sastojina, Nakladni zavod znanje

Zagreb,1964. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Teorijsku nastavu potrebno je izvoditi u specijalizovanoj učionici opremljenoj sa

grafoskopom, dijaprojektorom, episkopom, crtežima, slajdovima, slikama, dijafilmovima, šumarskim elaboratima, instrumentima, priručnicima, arboretumom;

- Vježbe je neophodno realizovati na terenu; - Učenici u okviru vježbi treba da izrade odgovarajuće elaborate iz Uređivanja

šuma. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori




218



- Mjerni insrumenti i njihova primjena

- Geodezija i Šumsko građevinarstvo

- Mjerila,topografska crtanja i

- karte - Drveće; oblik, forma, visina,

sastavni djelovi - Dendrologija - Morfološke i anatomske

karakteristike - Sastojina - Strukturni elementi sastojine

(prečnik, temeljnica, visina, zapremina, zapreminski prirast)

- Gajenje šuma - Matematika

- Šumske sastojine - Funkcije, površine,

zapremine

- Računsko svođenje podataka i izrada

- programa

- Računarstvo i informatika - Tabele,grafički prikazi,obrada podataka i oblikovanje

- Metodika praktičnih radova-određivanje zapremine sastojine


- Prikupljanje, obrada podataka

- Planovi gazdovanja šumama - Praktična nastava - Prikupljanje, obrada podataka I izrada planova gazdovanja

219

1.3.8. ISKORIŠĆAVANJE OSTALIH ŠUMSKIH PROIZVODA 1. Naziv predmeta: ISKORIŠĆAVANJE OSTALIH ŠUMSKIH PROIZVODA 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave

Vreste nastave Razred Teorija Vježbe Praksa

Ukupno

I * * * * II * * * * III * * * * IV 41 25 * 66

Ukupno 41 25 * 66 3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o šumskim proizvodima koji predstavljaju izvor prihoda šumske

privrede i privrede kao cjeline; - Usvajanje znanja i razvoj svijesti o važnosti šumskih proizoda koji su od posebnog

značaja za nacionalnu privredu države; - Usvajanje znanja o mogućnostima korišćenja šumskog zemljišta za plantažno

gajenje ljekovitog bilja, jestivih gljiva, šumskih plodova i pašnjaka.

220

4.Sadržaji/Standardi znanja predmeta/Operativni ciljevi Razred: ČETVRTI




Uvod

- upoznaje značaj i korišćenje ostalih šumskih proizvoda i podjelu šumskih proizvoda

- uočava značaj potrebe korišćenja ostalih šumskih proizvoda

Gljive navodi: - osnovne

karakteristike gljiva

- značaj korišćenja gljiva

- biološko-morfološke karakteristike gljiva

- klasifikaciju gljiva - način sakupljanje

gljiva - način sušenja gljiva - način prerade

gljiva - klasifikaciju gljiva

u osnovnom sistemu grupacija (lističarke, rupičavke, nabornjače, ježevice i dr.

- opisuje vještačko gajenje gljiva

- razlikuje osnovne karakteristike gljiva, razvoj gljiva, razmnožavanje, životni ciklus, podjelu prema veličini plodonosnog tijela (makro i mikro gljive)

- uočava značaj gljiva u iskorišćavanju kod nas i u svijetu, razlikuje sastojke i njihovu hranljivu vrijednost, razlikuje i druge funkcije gljiva s obzirom da veliki broj gljiva u šumi živi u simbiozi sa korijenom viših biljaka

- razlikuje biološko-morfološke karakteristike gljiva, njihov sastav, djelove tijela, podjelu s obzirom na način kako koriste hranu (paraziti, saprofiti)

- analizira osnovne karakteristike gljiva (šešir, plodište)

- razvrstava gljive na porodice i rodove


- stiče osjećaj samopouzdanja i sigurnosti u radu

- slike, crteži, primjerci, ključ za raspoznavanje i dr.

221



- razlikuje staništa gljiva

- analizira tehniku i pravila sakupljanja, vrijeme sakupljanja, alat i pribor i opremu, otpremu do mjesta upotrebe ili prerade

- razlikuje gljive koje su pogodne za sušenje

- analizira pripremu gljiva za sušenje

- razlikuje prirodni način sušenja kao i sušenje u sušnicama

- uočava kada su gljive suve

- razlikuje načine sušenja, tehniku pakovanja i načine čuvanja

- razlikuje gljive koje se uzgajaju vještačkim načinom

- analizira tehnološki postupak od momenta pripreme podloge do vremena sakupljanja gljiva

- uočava ekonomsku važnost ovakvog načina uzgoja gljiva

- razlikuje biološko-morfološke karakteristike gljiva

- razlikuje jestive od otrovnih gljiva

Šumski plodovi sa zemlje - upoznaje vrste i

značaj šumskih plodova sa zemlje

- opisuje plantažno

- razlikuje biološko-morfološke karakteristike

- razlikuje načine



222



gajenje šumskih plodova: jagoda, kupina, malina, borovnica, ribizla, šipurak

gajenja i njegu biljaka od pripreme zemljišta zaključno sa berbom

- analizira način prerade, konzerviranja, pakovanja, transporta i način upotrebe

Ljekovito bilje – plantažno gajenje - upoznaje važnije

vrste, način gajenja i opravdanost plantažnog gajenja: anis, bunika, buhač, velebilje, đurđevak, žalfija, kamilica, kim, korijander, lavanda, majoran, matičnjak, mirođija, morač, pitoma i kudrava nana, odoljen, pelen, peršun, slačica bijela i crna, slatki korijen, sljez bijeli, timijan, trandafil, čubar

- razlikuje biološko-morfološke karakteristike

- razlikuje načine gajenja i njegu biljaka od pripreme zemljišta zaključno sa berbom

- razlikuje djelove biljke koji su ljekoviti

- analizira tehnološki postupak u procesu gajenja (obrada zemljišta, đubrenje, sjetva, njega, zaštita, berba, čuvanje i transport)



Šumska paša i pašarenje - upoznaje vrste

pašnjaka, njihovu kategorizaciju i korišćenje

- analizira zakonske propise u vezi sa pašom i pašarenjem

- uočava koristi i štete od pašarenja

- analizira zakonske propise u vezi sa šumskim pašnjacima

- razlikuje vrste pašnjaka i kategorizaciju (planinska paša i paša na kršu)

- razvija pravilan odnos prema prirodnim naukama

223

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Nikolić, Milošević, Knežević: Iskorišćavanje šuma za III i IV razred šumarske

struke, Zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000.

6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Kabinet za dendrologiju, zbirka sjemena i plodova, ljikovitog bilja i gljiva, slike,

ogledne parcele. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu se ocjenjuju usmeni odgovori

učenika(najmanje jedna ocjena u klasifikacionom periodu), zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana;




Povezanost sa predmetom Znanja

Predmet Znanja - Gljive - Šumski plodovi sa zemlje - Ljekovito bilje - Šumska paša i pašarenje

- Iskorišćavanje šuma - Proizvodi sa zemlje - Šumska paša i pašarenje

- Šumski plodovi sa zemlje - Ljekovito bilje

- Dendrologija - Morfologija i sistematika

- Gljive - Praktična nastava - Proizvodi sa zemlje

- Šumski plodovi sa zemlje - Sjemenarstvo - Proizvodnja sadnog materijala

224

1.3.9. PREDUZETNIŠTVO BIZNIS 1. Naziv predmeta: PREDUZETNIŠTVO ZNIS 2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave


Ukupno

I * * * * II * * * * III 72 * * 72 IV * * * *

Ukupno 72 72 3. Opšti ciljevi nastave - Sticanje osnovnih znanja o preduzetništvu i biznisu; - Osposobljavanje učenika da razlikuju koncept biznisa i preduzetništva, s jedne

strane, od menadžment koncepta, s druge strane; - Osposobljavanje učenika da prepoznaju optimalne uslove za biznis i

preduzetništvo; - Upoznavanje uloge države u stvaranju uslova za biznis i preduzetništvo; - Razvijanje logičkog mišljenja i prihvatanje savremenog koncepta razvoja; - Osposobljavanje učenika da sam izvodi zaključke, uočava greške, obrazlaže i

predlaže rješenja; - Sticanje samopouzdanja, samostalnosti i kreativnosti; - Razvijanje interesovanja učenika prema proširivanju i produbljivanju znanja ; - Prihvatanje globalizacije i ukidanje granica slobodnom protoku roba, ljudi,

kapitala i informacija.

225





- pojam preduzetništva i biznisa

- upoznaje pojam preduzetništva i biznisa

- upoznaje pojam menadžmenta

- razlikuje biznis i preduzetništvo

- razlikuje preduzetništvo i menadžment

- upoređuje rad(radno mjesto) u državnom sektoru sa biznisom i uočava osnovne razlike

- razbijanje stereotipa "sigurnog" državnog posla

- razvija motivisanost za preduzetništvo

- osnovne postavke biznisa

- upoznaje osnovne postulate biznisa (potrebe, upravljanje novcem, poslovna ideja,sloboda izbora, informacija, rizik, motivacija, inovacija, individualizam, globalizacija, sinergija)

- uočava zavisnost biznisa od potreba

- obrazlaže hijerarhiju potreba

- uočava vezu biznis ideje i njenog finansiranja

- razumije dilemu "imati poslovnu ideju" ili "imati novac"

- razumije dilemu globalizacija ili zatvorenost nacionalne privrede

- razumije dilemu «ili-ili» sa višestrukim izborom

- analizira osnovne postavke biznisa

- navodi primjere sopstvenih potreba i uspostavlja veze sa biznisom

- uspostavlja vezu između slobode izbora i preuzimanja odgovornosti za realizaciju biznis ideje

- radi piramidalnu šemu hijerarhije potreba

- uspostavlja prioritet između biznis ideje i novca za njeno finansiranje

- navodi primjere poslovnih ideja i njihovog finansiranja

- uspostavlja veze između globalizacije i razvoja biznisa

- usvaja globalne vrijednosti

- razvija mišljenje - razvija samostalnost

u donošenju odluka - preuzima

odgovornost - istražuje i pronalazi

rješenja - razvija pozitivan

stav prema novcu ("novac nije cilj, već sredstvo da se cilj ostvari")

seminarski rad: - razrada poslovne

ideje

- biznis u informatičkoj ekonomiji

- poznaje mehanistički i holistički pristup u ekonomiji

- analizira ekonomsku ravnotežu i potpunu konkurenciju

- razlikuje

- uočava značaj informacija

- razvija osjećaj za zajedništvo(sinergija) i usklađivanje interesa

226



- poznaje ekonomsku ravnotežu

- objašnjava ključne postulate holističkog pristupa(kompleksnost, haos, sinergija)

- objašnjava osnovne postavke nove ekonomske paradigme

- prepoznaje nematerijalne resurse u ekonomiji (informacije, vrijeme, prostor)

materijalne i nematerijalne resurse(upoređuje manuelni rad i informacije)

- uloga države u stvaranju ambijenta za efikasan biznis i preduzetništvo

- poznaje ključne istorijske uloge države u ekonomiji

- obrazlaže uticaj monetarne politike na razvoj preduzetništva

- obrazlaže uticaj fiskalne politike na razvoj preduzetništva

- obrazlaže uticaj spoljnotrgovinske politike na razvoj preduzetništva

- analizira poželjnost i stepen uloge države u ekonomiji(uočave prednosti i nedostatke)

- analizira politiku "jeftinog novca" i restriktivnu monetarnu politiku i njihov uticaj na biznis i preduzetništvo

- upoređuje direktne i indirektne poreze i uticaj na biznis i preduzetništvo

- analizira uticaj izvoza na preduzetništvo

- shvata ulogu države kao subjekta koji određuje "pravila igre", dajući svim jednake šanse svim učesnicima

debata: - uloga države u

ekonomiji i biznisu

- korporacija-najviši nivo u razvoju preduzetništva

- upoznaje pojam korporacije kao oblika preduzetništva

- obrazlaže proces razvitka korporacije

- upoznaje akcionarsku svojinu

- objašnjava uzroke i potrebu depersonalizacije svojine

- objašnjava pojam svojinske

- analizira odvajanje svojine od upravljanja u korporaciji

- upoređuje inokosnog vlasnika, partnersku firmu i korporaciju sa stanovištva preduzetništva

- analizira sličnost savremenih akcionara i rentijera

- razlikuje aktivne i pasivne akcionare

- razvija svijest o potrebi ulaganja novčanih sredstava za kupovinu akcija

- seminarski rad: - formiranje

akcionarskog kapita

- odvajanje vlasništa od upravljanja u akcionarskom društvu

227



demokratije - poznaje pojam

«glasanja nogama» (prodaja akcija od strane malih akcionara)

- obrazlaže i poznaje institucionalne investitore

- poznaje nevlasničke grupe u korporaciji (radnici, potrošači)

- poznaje formiranje upravnih odbora u korporacijama

- analizira uticaj prodaje akcija na poslovni uspjeh korporacije

- upoređuje institucionalne investitore kao vlasnike akcija

- analizira uticaj nevlasničkih grupa na preduzetništvo

- analizira suprostavljene interese vlasnika akcija i preduzetnika

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - Vukotić,V: Preduzetništvo i biznis, Ekonomski fakultet, Podgorica, 1996. - Drašković, V: Ekonomija za menadžere, Fakultet za pomorstvo, Kotor, 2003. - Vukotić, V: Psihofiziologija biznisa, Ekonomski fakultet, Podgorica, 2003 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Učionica opremljena sa računarom, odgovarajuća programska oprema i priključak

na Internet, grafoskop, projektno platno i folije za grafoskop. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U toku klasifikacionog perioda znanja se provjeravaju usmjeno, najmanje jednom

u klasifikacionom periodu; - Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog

perioda; - Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim

periodima.

8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Visoka stručna sprema sa područja ekonomije, diplomirani ekonomista.


Povezanost sa predmetom Znanje

Predmeti Znanja - Korporacije kao oblik

preduzetništva - Pojam i vrste preduzeća

- Uloga države u stvaranju ambijenta za efikasan biznis i preduzetništvo

- Ekonomika i organizacija u šumarstvu

- Radni odnosi

228

1.3.10. EKONOMIKA I ORGANIZACIJA U ŠUMARSTVU

1. Naziv predmeta: EKONOMIKA I ORGANIZACIJA U ŠUMARSTVU

2. Broj časova po godinama obrazovanja i vrstama nastave:


Ukupno

I * * * * II * * * * III * * * * IV 53 13 * 66

Ukupno 53 13 * 66

3. Opšti ciljevi nastave - Usvajanje znanja o tehnološkim fazama proizvodnje, njiihove međusobne

povezanosti i zavisnosti; - Usvajanje znanja iz zakonske regulative iz oblasti radnih odnosa; - Osposobljavanje za organizaciju, vođenje i nadzor poslova vezanih za djelove

proizvodnje ili grupe poslova; - Sticanje osnovnih znanja iz knjigovodstva u šumarstvu; - Razvoj preduzetničkog duha; - Sticanje znanja iz oblasti ekonomskih zakonitosti na tržištu kod nas i u svijetu i

njihov uticaj na poslovanje preduzeća; - Sticanje znanja za pripremu i predstavljanje poslovnog projekta; - Usvajanje znanja iz opštih propisa i standarda zaštite na radu i zaštite okoline.

229





Ekonomika i organizacija u šumarstvu Ekonomika šumarskih preduzeća - upoznaje se sa

pojmom i vrstama preduzeća, načinom privređivanja i vrstama šumarskih preduzeća

- upoznaje unutrašnju strukturu šumarskih preduzeća

- upoznaje elemente proizvodnje, kapacitet i reprodukciju

- upoznaje amortizaciju osnovnih sredstava za proizvodnju i amortizaciju šuma i šumskih zasada

- upoznaje sredstva za proizvodnju u šumarstvu

- upoznaje revalorizaciju sredstava za proizvodnju

- prepoznaje glavne djelatnosti preduzeća

- razlikuje različite funkcije preduzeća i njihov uticaj na tržište

- razlikuje osnovna, obrtna i ostala sredstva preduzeća, razumije njihov značaj, pojam amortizacije i metode obračuna amortizacije

- navikava se na pridržavanje propisa

- zakoni i pravilnici preduzeća

Elementi proizvodnje u šumarstvu - upoznaje

ekonomske principe poslovanja, ekonomičnost, produktivnost irentabilnost

- upoznaje vrstu kalkulacija

- shvata konkurenciju na tržištu, principe ekonomičnosti i uticaj na poslovanje preduzeća

- razumije princip produktivnosti

- shvata princip rentabilnosti i način izračunavanja kalkulacija

- iIzračunava cijenu proizvoda

230



Poslovanje u šumarstvu - upoznaje se sa

vrstama i metodama poslovanja (stručne službe i sektori u šumarskim preduzećima)

- upoznaje se sa evidencijom poslovanja

- upoznaje se sa evidencijom izvršavanja planova, obračunom, lugarskim dnevnikom

- upoznaje ostale evidencije u šumarstvu

- formira i popunjava obrasce

- popunjava dnevnik rada, formulare i formira tabelarni prikaz evidencije izvršenih planova

- vodi računa o normama i propisima

- poslovna dokumentacija

Radni odnos - upoznaje opšte

osnove o radnim odnosima

- upoznaje način zasnivanja radnog odnosa (učesnici u radnom odnosu)

- upoznaje dužnosti, prava i obaveze radnika, socijalnu i zdravstvenu zaštitu radnika

- shvata osnovne pojmove iz radnog zakonodavstva

- razlikuje postupke zasnivanja radnog odnosa

- proučava dužnosti, prava i obaveze, na osnovu Zakona o radu

- razvija svijest o važnosti međuljudskih odnosa u radu

- zakon o radnim odnosima

Osnovi nauke o radu - upoznaje osnove

fiziologije rada , pojam, zadatke i probleme (razmjena materije i energije i funkcije pojedinih organa)

- upoznaje čovjeka kao nosioca rada i način pravilnog korišćenja ljudskog organizma

- upoznaje

- analizira osnove iz psihologije rada (motivacija i frustracija)

- analizira osnove i fiziologiju rada pojedinih organa

- analizira osnove iz prilagođavanja čovjeka radu i obratno

- shvata profesionalnu orjentaciju i selekciju

- razvija odgovornost prema ekonomičnosti korišćenja vremena

231



prilagođavanje čovjeka radu, profesionalnu orjentaciju i selekciju

- upoznaje i proučava sredstava za rad i tehniku rada

- upoznaje mjerenje rada i sredstva za mjerenje

- upoznje radno mjesto, vrste i značaj

- razlikuje elemente rada, mjesto, vrste i značaj

Tehničko normiranje rada - navodi oblike i

vrste radnih normi - upoznaje metode

utvrđivanja radnih normi

- nabraja i upoznaje norme u rasadničkoj proizvodnji, podizanju kultura i plantaža i norme u zaštiti šuma

- upoznaje klasifikaciju utroška radnog vremena i mjerenje utroška

- upoznaje norme i principe normiranja za pošumljavanje i popunjavanje, okopavanje i zaštitu

- upoznaje norme za kompletiranje prirodnog podmlatka, čišćenje podignutih kultura i druge radove

- određuje normalno vrijeme izrade u različitim uslovima

- vrši snimanje vremena različitim metodima

- razvija odgovornost prema ekonomičnom korišćenju vremena

vježbe: - (podaci sa terena)

Poslovna kalkulacija - upoznaje elemente

prodaje (ugovore,

- analizira osnovne elemente ugovora, formira oglas,

- razvija poslovnu odgovornost i komunikativnost

- dokumentacija poslovne korespondencije i

232



oglase, ponude, reklamacije)

- upoznaje poslovnu komunikaciju i njen značaj

- način plaćanja - upoznaje se sa

načinom plaćanja (gotovinsko i bezgotovinsko)

- upoznaje tekući i žiro račun

- upoznaje pojmove: prodajna cijena, marža, rabat)

ponudu, reklamu - vodi poslovnu

karticu i formira račun

- analizira prednosti i nedostatke pojedinih načina plaćanja

- ispunjava dokumentaciju iz oblasti platnog prometa

dokumentacija iz platnog prometa

Zakonski propisi i akti u šumarskim preduzećima - upoznaje zakon o

preduzećima - upoznaje zakon o

šumama - upoznaje zakon o

prometu proizvoda od drveta

- upoznaje zakon o lovstvu

- upoznaje zakon o nošenju i čuvanju oružja

- upoznaje se sa pravilnicima i aktima u šumarstvu

- razumije zakone,

tumači ih i primjenjuje

- ispunjava potrebnu dokumentaciju


pravilno tumačenje zakona

- primjerci zakona

Zaštita na radu - upoznaje izvore

opasnosti na radu - upoznaje

subjektivni faktor sigiurnosti na radu

- upoznaje osnovne propise i standarde zaštite na radu

- upoznaje štetni faktor radne sredine

- upoznaje mjere HTZ na radu

- upoznaje opšta i lična sredstva zaštite na radu i njihovo korišćenje

- analizira osnovne

izvore opasnosti i mjere zaštite

- razlikuje postupke pružanja prve pomoći

- razlikuje sredstva zaštite na radu

- pridržava se osnovnih propisa za korištenje HTZ opreme

- shvata osnove protivpožarne zaštite


zaštitu životne sredine

- slike i zakon o

zaštiti na radu

233

5. Okvirni spisak literature i drugih izvora - D. Smić, Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod za udžbenike nastavna

sredstva, Beograd,1998. - D. Milošević – Brebinac , M Pavlović, Ekonomika i organizacija proizvodnje, Zavod

za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - S. Nikolić ,S. Banković, Tablice za tehničke norme u šumarstvu, Zavod za

udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2000. - Zakon o šumama, lovstvu , 2000. 6. Materijalni uslovi za izvođenje nastave - Računarska učionica sa programskom opremom. 7. Obavezni načini provjeravanja i ocjenjivanja znanja učenika - U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori

učenika, zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana; - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacinom periodu; - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u

klasifikacionim periodima. 8. Uslovi za napredovanje i završetak predmeta - Pozitivna ocjena na kraju školske godine. 9. Profil stručne spreme nastavnika i stručnih saradnika - Diplomirani inženjer šumarsta ili diplomirani ekonomista. 10. Povezanost predmeta


- Poslovna kalkulacija - Iskorišćavanje šuma - Obrada stabla i razvrstavanje drveta po standardu

- Tehničko normiranje - Iskorišćavanje šuma - Traktori, motorna testera, mašine u fazi prevoza, utovara i istovara

- Poslovna kalkulacija - Gajenje šuma - Organizacija i funkcija gazdovanja

- Norme i normativi u gajenju šuma

- Pojam i vrste šumskih preduzeća i specifičnosti šumske proizvodnje


- Teoretske osnove uređivanja šuma

- Pojam i vrste preduzeća - Korporacije kao oblika preduzetništva

- Radani odnosi

- Preduzetništvo

- Uloga države u stvaranju ambijenta za efikasan biznis i preduzetništvo

234

2. ISPITNI KATALOZI STRUČNO-TEORIJSKIH PREDMETA 2.1. Zaštita šuma 1. Naziv ispitnog kataloga: ZAŠTITA ŠUMA 2. Cilj ispita Provjera nivoa postignuća standarda znanja iz oblasti zaštite šuma 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu Pitanja za usmeni dio ispita:

1. Predmet i zadaci zaštite šuma 2. Vrste i uzroci bolesti- neparazitnog i parazitnog porijekla 3. Definicija biljnih bolesti i simtomi oboljenja 4. Fitopatogeni virusi –osobine, simtomologija viroza i mjere borbe 5. Bakterije-osobine fitopatoloških bakterija, simptomi, značaj i suzbijanje 6. Parazitne cvetnice- imele, vilina kosica 7. Morfologija gljiva i uticaj ekoloških faktora na razviće 8. Razmnožavanje gljiva- organi za bespolnu i polnu reprodukciju 9. Mjere suzbijanja fitopatogenih gljiva - uzgojne i direkne (mehanicke i

fizicke) 10. Upotreba fungicida- bakarna i druga jedinjenja 11. Sistematika gljiva 12. Bolesti poleganja ponika 13. Phytophtora omnivora-ponik bukve 14. Phytophtora cambivora-ponik pitomog kestena 15. Pythium debarianum 16. Značaj najvaznijih parazita iz klase-Ascomycetes 17. Taphrina aurea-deformacije na lišću topola 18. Mycrosphaera alphitoides-hrastova pepelnica 19. Ceratostomella ulmi-holandska bolest bresta 20. Rak-rane (neparazitne i parazitne) 21. Dasyscypha wilcommii—rak rane arša 22. Endothia parasitica –rak rane ariša 23. Nectria –rak rane lišćara 24. Lophodermium pinastri-osipanje borovih četina 25. Rhabdoclinae pseudotsugae 26. Podjela i značaj najvažnijih parazita iz klase-Basidiomycetes 27. Melampsora pinitorqva-deformacije grana bora 28. Cronatirium ribicola-rdja petoigličavog bora 29. Pojam, vrste i znčaj truleži 30. Armillaia melea-bijela trulež beljike 31. Trametes radiciperda-rđasta rupičava trulež 32. Ungulina fomentaria-bijela drvna trulež na lišćarskim vrstama 33. Štete šumskog korova 34. Fungi imperfecti- fusarium sp. 35. Biotički štetni uticaji životinjskog porijekla 36. Značaj primijenjene Entomologije u šumarstvu 37. Morfologija insekata-spoljna gradja 38. Anatomija insekata-unutrasnja gradja 39. Razmnožavanje insekata-gamogeneza i partogeneza 40. Razviće insekata- embrionalno i postembrionalno 41. Ekonomski značaj štetnih insekata

235

42. Način na koji insekti oštećuju biljke,-defolijatori,sisači i ksilofage 43. Uticaj spoljnih faktora na razvoj insekata 44. Mjere borbe suzbijanja insekata 45. Mjere predohrane i fizičko-mehanicke mjere suzbijanja insekata 46. Hemijske mjere borbe suzbijanja-upotreba insekticida 47. Sistematika i klasifikacija insekata 48. Red Orthoptera-pravokrilci,vrsta-Grillotalpa vulgaris (rovac) 49. Lisne vaši (Aphididae) i hermesi (Adelgidae) 50. Opste odlike i značaj insekata iz reda, Coleoptora-tvrdokrilci 51. Familija Scarabide-listorošci,majski i junski gundelj-bionomija, značaj i

suzbijanje 52. Štetne strižibube na lišćarima 53. Saperda populnea –mala topolina strižibuba, znacaj i suzbijanje 54. Familija Scolitidae-sipci, značaj, bionomija, rojenje i suzbijanje 55. Najvažnije vrste podkornjaka od značaja za četinarske šume 56. Podkornjaci na brestu i jasenu-vrste,značaj i suzbijanje 57. Veliki i mali borov srčikar 58. Familija Curculionidae-surlaši, značaj, podela u potfamilije i vrste 59. Red, Lepidoptera-leptiri, razviće i primenjeni i značaj u šumarstvu 60. Familija: Torticidae-savijači, hrastov i borov savijač 61. Familija: Cossidae-vrbotočci, najvažnije vrste, razviće, oštećenja i

suzbijanje 62. Mali mrazovac (Operophtera brumata) i veliki mrazovac (Erannis defoliaria) 63. Familija:Lasiocampidae-kokonoprelje, kukavičja suza (Malacosoma neustria) 64. Familija:Lymantriidae- gubari, primjenjeni značaj najštetnijih vrsta 65. Limantria dispar- hrastov gubar 66. Euproctis chrysorrhoea-žutotrba, bionomija, značaj i suzbijanje 67. Stilpnotia salicis-topolin gubar, bionomija, značaj i suzbijanje 68. Borov litijaš (Thaumatopoea pityocampa) i hrastov litijaš (Thaumatopoea

processiones) 69. Lymantria monacha-nona, bionomija, značaj i suzbijanje 70. Red: Opnokrilaca (Hymenoptera)-značaj i ciklus razvića vrsta 71. Diprion pini-obična borova osa (zolja) 72. Nediprion sertifer –riđja borova osa 73. Familija: Siricidae-ose drvenarice, fiziološka i tehnička oštećenja na

četinarskim vrstama drveća 74. Značaj i gradacija osa najeznica 75. Familija: Formicidae-mravi, šumski značaj 76. Abiotički štetni uticaji (mehanička i hemijsko- fizička oštećenja) 77. Šteta od ekstremnih temperatura (visoke i niske temperature) 78. Šteta od atmosferskih uticaja 79. Šumski požari-značaj, podela, razvoj i vrste 80. Ugroženost šuma i šteta od požara 81. Uzroci nastajanja požara 82. Preventivne mere, protivpožarne prepreke i protivpožarno osmatranje 83. Gašenje šumskih požara-organizacija, oprema i sredstva za gašenje 84. Načini i metode gašenja požara 85. Mjere posle gašenja požara 86. Štetni insekti rasadnika 87. Štetni sitni glodari 88. Štete od domaće stoke 89. Korisne ptice i korisni insekti 90. Štete od čoveka

236

(Definiše, objašnjava, navodi, nabraja) 4. Tip ispita Usmeno. Nastavnik /aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala Učenici mogu koristiti grafoskop, gafo- folije, zbirke insekata, uzorke fitopatoloških oboljenja na drveću, slike, crteži, dijaprojektor.

6. Literatura i drugi izvori

Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

237

2.1. Gajenje šuma 1. Naziv ispitnog kataloga: GAJENJE ŠUMA 2. Cilj ispita Provjera nivoa postignuća standarda znanja iz oblasti Gajenja šuma. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu

1. Šuma, pojam, sastavni djelovi i karakteristike 2. Uticaj svjetlosti na razvoj šumskog drveća 3. Uticaj toplote na prirast šumskog drveća i kvalitet drvne mase 4. Ekološki faktori i šuma, klasifikacija 5. Podjela zemljišta prema dubini-značaj 6. Podjela zemljišta prema vlažnosti 7. Uticaj vjetra na šumu 8. Uticaj atmosferskih taloga na razvoj šume 9. Uticaj snijega na šumu 10. Orografsi faktori i šuma 11. Biotički činioci i šuma 12. Uticaj geološke podloge na šumu 13. Životne pojave kod šumskog drveća 14. Morfologija fitocenoze,analitske i sintetske osobine 15. Pojam, zadatak, razvoj, podjela i značaj fitocenologije 16. Izrada fitocenološke tabele 17. Sinhorologija, horizontalno i vertikalno rasčlanjenje šuma 18. Sukcesija, progresija i regresija 19. Asocijacija, više i niže sistematske jedinice 20. Zimzelene šume makije sjevernog mediterana 21. Karakteristike kserotermnih šuma kopnenih krajeva 22. Mezofilne bukove šume bogatih zemljišta 23. Higrofilne šume kraj tekućih voda (Populetalia albae) 24. Listopadne šume siromašnih zemljišta (Quercetalia robori-petraeae) 25. Smrčeve i druge acidofilne četinarske šume (Vaccinio-Piceetalia) 26. Šume borova na bazičnoj podlozi (Eriko-Pinetalija) 27. Pojam sastojine, elementi za izdvajanje 28. Sklop sastojine 29. Podjela sastojina po obliku i sastavu 30. Podjela sastojine po porijeklu i gazdinskoj formi 31. Obrast, bonitet i dobrota sastojine 32. Obnavljanje šuma čistom sječom 33. Prednosti i nedostaci čiste sječe kao načina prirodnog obnavljanja šuma 34. Oplodna (postepena) sječa 35. Prednosti i nedostaci oplodne sječe kao načina prirodnog obnavljanja šuma 36. Prebirna sječa, pojam, značaj 37. Tehnika izvođenja prebirne sječe 38. Doznaka stabala za sječu 39. Gajerov sistem grupimično-nejednoličnih oplodnih sječa 40. Prirodno obnavljanje metodom rezervnih stabala-pričuvaka 41. Razvojne faze kod jednodobnih sastojina 42. Razvojne faze kod raznodobnih sastojina 43. Obnavljanje niskih šuma 44. Prevođenje niskih i srednjih šuma u viši uzgojni oblik

238

45. Pojam, zadatak, značaj i klasifikacija njege šuma 46. Zaštita mlade sastojine i popunjavanje neobnovljenih djelova sječine 47. Sječe kao mjera njege sastojine, osvetljavanje podmlatka i čišćenje

(negativna selekcija) 48. Kraftova klasifikacija stabala 49. Pojam proreda i značaj 50. Niska proreda 51. Visoka proreda 52. Prebirna proreda 53. Kisjelost zemljišta i šuma 54. Selektivna proreda 55. Progale ili sječe prostora 56. Vještačko čišćenje stabala od grana, rezanje-kresanje grana 57. Obnavljanje čistih sastojina smrče, jele i bora 58. Obnavljanje čistih sastojina bukve i hrasta 59. Obnavljanje mješovitih sastojina jele i bukve, smrče i bora 60. Obnavljanje mješovitih sastojina jele i smrče, smrče i bukve, jele, smrče,

bukve 61. Obnavljanje mješovitih šuma bukve i hrasta, hrasta i graba, sladuna i cera 62. Obnavljanje mješovite šume javora i jasena, lužnjaka i jasena 63. Melioracija degradiranih oblika niskih šuma, uzroci degradacije 64. Oblici degradiranih i devastiranih šuma i način melioracije 65. Resurekcione sječe 66. Čišćenje glavnih i sporednih sastojinskih elemenata 67. Selekcija izbojaka 68. Dopunjavanje i prorede 69. Pojam, zadatak i značaj šumskih kultura 70. Površine za pošumljavanje, izbor vrsta, tipovi i sastav kultura 71. Djelimična obrada zemljišta 72. Potpuna obrada zemljišta 73. Metode pošumljavanja sjetvom, potpuna i djelimična 74. Metode pošumljavanja sadnjom, klasifikacija 75. Vrste sadnog materijala, starost, priprema i čuvanje sadnica 76. Vrijeme sadnje, dubina, gustina i međusobni raspored sadnica 77. Vrste i kvalitet sadnica 78. Tehnika sadnje:ručno (u jame, zasjek, jamice, brazde, terase, humke,

nasipe) 79. Mašinska sadnja 80. Metode sadnje biljaka sa obloženim korijenom 81. Njega kultura, klasifikacija mjera njege 82. Podizanje šumskih kultura crnog i bijelog bora, smrče i jele 83. Podizanje šumskih kultura ariša, duglazije, Vajmutovog bora 84. Podizanje šumskih kultura važnijih četinarskih vrsta 85. Šumske plantaže:definicija, pojam, zadatak i značaj 86. Plantaže topola:izbor staništa, sadni materijal 87. Tehnika sadnje plantaža topola, vrijeme i gustina sadnje 88. Njega i zaštita plantaža topola 89. Plantaže vrba 90. Plantaže bijelog duda, lijeske i brzorastućih četinara (Definiše, objašnjava, navodi, nabraja)

239

4. Tip ispita Usmeno. Nastavnik /aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala Učenici mogu koristiti digitron, tablice i standarde, prospekte, priručnike, odgovarajuće elaborate, šumske karte, obrasce. 6. Literatura i drugi izvori Za kandidate je preporučena literatura i drugi izvori dati u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

240

2.1. Iskorišćavanje šuma 1. Naziv ispitnog kataloga: ISKORIŠĆAVANJE ŠUMA 2. Cilj ispita Provjera nivoa postignuća standarda znanja iz oblasti Iskorišćavanja šuma. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu

1. Pojam i podjela iskorišćavanja šuma, istorijski razvoj i njihov ekonomski

značaj za našu privredu 2. Plan sječe, organizacija rada, norme rada i normativi 3. Obilježavanja objekta za sječu, procjena drvne mase i podjela šume na

radničke parcele 4. Izbor i nabavka oruda i potrebne opreme za sječu i izradu šumskih

sortimenata,radna snaga, radionice i objekti za smještaj i ishranu radnika 5. Vrijeme sječe i izrada transportnih naprava 6. Sječa stabala:priprema radnog mjesta i određivanje smjera pada stabla 7. Čišćenje mjesta budućeg raza i sasijecanje postranih zadebljanja 8. Podsijecanje, prerezivanje ili presijecanje stabla 9. Obaranje zaustavljenih stabala 10. Kresanje grana: tehnika kresanja, alat i orude 11. Guljenje kore: tehnika rada, alat i orudje 12. Razmjeravanje: tehnika rada, alat i pribor za razmjeravanje 13. Prerezivanje (trupljenje): tehnika rada, alat i orudje 14. Raconalno iskorišćavanje drveta pri sječi i izradi šumskih sortimenata 15. Racionalna obrada stabla 16. Krčenje panjeva i stabala:alat i oruđe, tehnika rada i cilj krčenja 17. Razvrstavanje drveta po standardu na debljinske razrede i podrazrede 18. Greske građe drveta:pojam, vrste i značaj 19. Greske od uzroka fizicke prirode:pojam, vrste i značaj 20. Boje i koezistencija drveta:pojam, vrste i značaj 21. Greške koje potiču od insekata:pojam, vrste i značaj 22. Standard:dimenzije, kvalitet i upotreba trupaca lišćara 23. Standard:dimenzije, kvalitet i upotreba trupaca četinara 24. Standard:dimenzije i upotreba oble gradje 25. Standard:dimenzije, kvalitet,i upotreba sitno tehnickog drveta 26. Standard: dimenzije, kvalitet,i upotreba tesanog tehnickog drveta 27. Standard: dimenzije, kvalitet,i upotreba cijepanog tehnickog drveta 28. Standard: dimenzije, kvalitet i upotreba drveta za hemijsko iskorišćavanje 29. Standard: dimenzije, kvalitet i upotreba ogrijevnog drveta 30. Drveni ugalj;metode dobijanja, kvalitet i upotreba 31. Uspostava šumskog reda u lišćarskim šumama 32. Uspostava šumskog reda u četinarskim šumama 33. Primo-predaja sječsta i šumskih sortimenata:evidencija, prijemne knjige,

primopredajni zapisnik, materijalne knjige 34. Knjige ostvarenih radnih dana, obračunski list, materijalne knjige i isplatni

list 35. Knjige doznaka, doznačnica i konsignacija 36. Tranport drveta; pojam, vrste, faze i znacaj sumskog transporta 37. Šumski putevi kao sredstva gazdovanja u iskorišćavanju šuma, razvoj i

podjela 38. Šumske vlake:vrste i način projektovanja

241

39. Nacin i sredstva za privlačenje i iznošenje snagom čovjeka i animala 40. Vuca animalnom snagom 41. Vuca vitlom 42. Vuča traktorima točkašima 43. Vuča zglobnim traktorima 44. Vuča gusjeničarima 45. Troškovi i učinak rada traktorima 46. Vuča skiderima 47. Vuča žičarama 48. Iznosenje gravitaciom 49. Vrste uređenja stovarišta i zaštite 50. Evidencija na stovarištima,prijem i otprema 51. Utovar i istovar hidrauličnim utovarivačima:nacin rada, organizacija i

otprema 52. Utovar i istovar autodizalicama i dizalicama sa jarbolom, nacin rada,

organizacija i oprema 53. Utovar dvodobosnik vitlom, dizalicama i transporterom:nacin rada,

organizacija i oprema 54. Učinak i troškovi rada na utovaru i istovaru različitim sredstvima 55. Prevoz drveta:pojam prevoza u šumarstvu i zakonske osnove prevoza i

povezanost sa putnim prevozom 56. Prevoz kamionima:vrste,način i organizacija prevoza 57. Prevoz traktorima:vrste, način rada i organizacija prevoza 58. Prevoz kombinovanim vozilima, prikolicama, poluprikolicama i zaprežnim

kolima:vrste, način rada i organizacija prevoza 59. Proračun i iznalazenje pojedinih nacina prevoza, cijena t/km 60. Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda: značaj i podjela 61. Šumski proizvodi sa stabla:smola, stvaranje i lucenje smole, prinos smole 62. Metode smolarenja:francuska, njemacka 63. Dudićeva metoda i metoda sa upotrebom hemijskih sredstava 64. Tanin:sirovina za dobijanje tanina, pakovanje, transport i upotreba 65. Lika:sirovina za dobijanje like, nacin odvajanja, susenje, pakovanje i

transport 66. Cetine i lisnik:nacin sakupljanja, vrijeme i upotreba 67. Sumski plodovi i sjeme cetinara: znacaj, vrijeme i nacin sakupljanja,

prerada i upotreba 68. Sumski plodovi i sjeme liscara:znacaj, vrijeme i nacin sakupljanja, prerada i

upotreba 69. Proizvodi sa zemlje:vrste, znacaj i koriscenje 70. Ljekovito bilje:postupak i pravila sakupljanja 71. Susenje, pakovanje, transport i cuvanje lekovitog bilja 72. Opravdanost koriscenja i sakupljanja lekovitog bilja za potrebe farmacije i

medicine 73. Cvijet:vrste, morfoloske i botaničke karakteristike 74. List: vrste, morfoloske i botaničke karakteristike 75. Korijen: vrste, morfoloske i botaničke karakteristike 76. Trava:vrste, morfoloske i botaničke karakteristike 77. Plantažno gajenje ljekovitog bilja 78. Tehničko bilje: tekstilno, ukrasno i mirisno 79. Šumski plodovi sa zemlje: vrsta i znacaj 80. Plantažno gajenje šumskih plodova:jagoda, kupina, malina, borovnica,

šipurka i ribizle 81. Gljive: osnovne, biološko-morfološke karakteristike 82. Klasifikacija gljiva

242

83. Pravila za sakupljanje, sušenje i preradu gljiva 84. Gljive listicarke: biološko-morfološke karakteristike i upotreba 85. Gljive rupičarke: biološko-morfološke karakteristike i upotreba 86. Gljive nabornjace: biolosko-morfoloske karakteristike i upotreba 87. Gljive jezevice: biolosko-morfoloske karakteristike i upotreba 88. Plantazno gajenje gljiva: vrste i način gajena 89. Šumska paša i pašarenje:vrste pašnjaka, kategorizacija i uređenje pašnjaka 90. Šumski proizvodi u zemlji:vrste proizvoda, značaj, način dobijanja i

upotreba. 4. Tip ispita Usmeno. Nastavnik /aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala Učenici mogu koristiti digitron, tablice i standarde, prospekte, priručnike, odgovarajuće elaborate, šumske karte, obrasce. 6. Literatura i drugi izvori


243

2.1. Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama 1. Naziv ispitnog kataloga: DENDROMETRIJA I PLANIRANJE GAZDOVANJA ŠUMAMA 2. Ciljevi ispita Provjera nivoa postignuća standarda znanja iz oblasti dendrometrije i planiranja gazdovanja šumama. 3. Standardi znanja koji se ocjenjuju na stručnom ispitu

1. Definicija, zadatak i značaj dendrometrije i dendrometrijskih mjerenja 2. Mjerni sistemi, način mjerenja, stare i strane mjere 3. Mjerni instrumenti za mjerenje prečnika i dužine 4. Mjerni instrumenti za mjerenje visine 5. Određivanje površine kružnog presjeka (temeljnica) 6. Određivanje zapremine oborenog stabla pomoću prostih formula 7. Određivanje zapremine oborenog stabla pomoću složenih formula 8. Određivanje zapremine trupaca 9. Određivanje zapremine oble gradje i sitno tehničkog drveta 10. Određivanje zapremine poluobradjenog drveta 11. Određivanje zapremine obradjenog drveta 12. Određivanje zapremine složenog drveta 13. Određivanje zapremine drveta nepravilnog oblika 14. Određivanje zapremine kore 15. Određivanje zapremine dubećih stabala: pojam obličnog broja i

zapreminskog koeficijenta (njihova medjusobna veza) 16. Mjerenje prečnika na različitim visinama,pad prečnika 17. Odredjivanje zapremine dubećeg stabla pomoću zapreminskog koeficijenta i

zapreminskih tablica 18. Greške mjerenja i njihov uticaj pogrešnog mjerenja na površinu poprečnog

presjeka i zapreminu 19. Određivanje starosti oborenog stabla 20. Određivanje starosti dubećeg stabla 21. Određivanje prirasta dubećih stabala,vrste prirasta 22. Određivanje debljinskog prirasta stabla 23. Određivanje visinskog prirasta stabla 24. Pojam sastojine i taksacioni elementi 25. Mjerenje prečnika (klupiranje sastojine) 26. Mjerenje visina, srednja visina 27. Visinska kriva 28. Srednji prečnik sastojine 29. Metode mjerenja za izračunavanje zapremine sastojine, metoda realnih

predstavnika 30. Metode mjerenja za izračunavanje zapremine sastojine, metoda idealnih

predstavnika 31. Metoda djelimičnog premjera sastojine u obliku pruga 32. Metoda djelimičnog premjera sastojine u obliku krugova 33. Kvalitativna procjena zapremine sastojine 34. Odredjivanje zapremine doznačenih stabala 35. Odredjivanje starosti jednodobnih sastojina 36. Odredjivanje debljinskog prirasta sastojine 37. Odredjivanje visinskog prirasta sastojine

244

38. Odredjivanje zapreminskog prirasta 39. Metode debljinskog prirasta 40. Kontrolni metod 41. Definicija, zadatak i značaj planiranja gazdovanja šumama 42. Šuma kao dobro od opšteg društvenog interesa 43. Osobine šumske privrede i njen planski karakter 44. Sastojina, vrste sastojina 45. Strukturni elementi visokih pravilnih jednodobnih šuma 46. Strukturni elementi prebirnih šuma 47. Tablice prinosa i prirasta 48. Elementi vremena kod visokih pravilnih i izdaničkih šuma 49. Elementi vremena kod prebirnih šuma 50. Prostorna podjela šuma: šumsko područje, gazdinska jedinica, gravitaciona

područja, slivovi 51. Prostorna podjela šuma:odjeljenja i odsjeci (sastojine) 52. Gazdinske klase i uzgojne grupe 53. Normalna šuma:elementi normalnosti visokih pravilnih šuma 54. Normalna šuma:elementi normalnosti prebirnih šuma 55. Prevodjenje stvarne sastojine u normalno stanje 56. Šumski prinosi:pojam, vrste i metode za odredjivanje prinosa 57. Metode jednostavne geometrijske podjele šuma na jednaka godišnja

sječišta 58. Metoda dobnih razreda, sastojinskog i umjereno sastojinskog gazdovanja 59. Osnovni kontrolni metod njegove varijante 60. Knuhelov opšti obrazac za odredjivanje prinosa 61. Kombinovani metod za određivanje prinosa pri grupimičnom gazdovanju 62. Pojam i zadaci klasičnog i savremenog planiranja gazdovanja šumama 63. Ciljevi gazdovanja i mjere za realizaciju 64. Prostorna podjela šume (privredna-tehnicka podjela prostora), geodetski

radovi 65. Izdvajanje sastojine, opis stanista i opis sastojine 66. Prikupljanje i sređivanje podataka sa terena potrebnih za izračunavanje

zapremine sastojine 67. Obrasci koji se koriste za prikupljanje podataka pri inventuri šuma, način

njihovog popunjavanja (kodni sistem) 68. Postupak rada kod premjera primjenom premjernih površina u obliku

kruga:sa konstantnim poluprečnikom, sa koncentričnim krugovima,sa ugaonim izbrajanjem

69. Određivanje stepena homogenosti 70. Način rada na običnom krugu 71. Način rada na detaljnom krugu 72. Polaganje probnih površina sa i bez upotrebe kvadratne mreže 73. Opšta (šumsko)privredna osnova 74. Posebna (šumsko) privredna osnova 75. Postupak izrade posebne osnove:izrada šumskih karata 76. Izrada osnovnih tabelarnih pregleda (iskaz površina i opis sastojine) 77. Tabele o razmjeru i rasporedu dobnih i debljinskih razreda 78. Planovi gazdovanja šumama:metodika izrade i sadržaj planova 79. Izrada uređajnog zapisnika 80. Izrada izvođačkog projekta 81. Evidencija gazdovanja šumama, tekuća evidencija 82. Evidencija gazdovanja šumama, trajna evidencija 83. Gazdovanje šumama na koje postoji pravo svojine 84. Izrada odgovarajućih elaborata za gazdovanje privatnim šumama

245

85. Gazdovanje šumama sa posebnim stanišnim uslovima 86. Gazdovanje zaštitnim šumama 87. Gazdovanje šumama ugroženim od požara 88. Gazdovanje šumama za proizvodnju divljači 89. Gazdovanje dekorativnim šumama 90. Gazdovanje nacionalnim parkovima

(Definiše, objašnjava, navodi, nabraja) 4. Tip ispita Usmeno. Nastavnik /aktiv formuliše pojedina pitanja i sastavlja detaljan spisak ispitnih pitanja na osnovu okvirnog spiska pitanja, datih u ispitnom katalogu. Na ispitnom listu treba da budu tri pitanja, kombinovana po složenosti na odgovarajući način – da budu iz različitih taksonomskih kategorija i iz različitih tematskih oblasti. Kandidat ima pravo da se pripremi za usmeni ispit 20 minuta. Usmeni ispit traje najviše 20 minuta. Ocjenu na usmenom ispitu oblikuje ispitna komisija, na predlog ispitivača. 5. Dozvoljena pomagala Učenici mogu koristiti digitron,tablice i standarde,,prospekte,priručnike,odgovarajuće elaborate,šumske karte,obrasce. 6. Literatura i drugi izvori


246

2.2. STRUČNI RAD 1. Naziv ispitnog kataloga: Ispitni katalog praktičnog dijela stručnog ispita- stručni rad 2. Ciljevi ispita Na praktičnom dijelu stručnog ispita kandidat treba da pokaže:

- pravilnu upotrebu stručne terminologije, - stepen povezanosti stručnoteoretskih i praktičnih znanja, - samostalnost u uočavanju problema, njihovom rješavanju, predstavljanju i

vrednovanju predloženih rješenja, - samostalnost u korišćenju literature i drugih izvora, sistematičnost u radu, - poznavanje propisa za obezbjeđenje zaštite na radu i zaštite okoline, - racionalno korišćenje materijala, vremena, energije, - samostalnost u komunikaciji, predstavljanju i argumentovanju stavova.

3. Uputstvo za sprovođenje praktičnog dijela stručnog ispita

Kandidat za praktični dio stručnog ispita priprema seminarski ili projektni zadatak. Zadaci se odnose na materiju predmeta Praksa. Sadržaj ispitnih zadataka određen je okvirnim spiskom zadataka ili njihovom kombinacijom, datih u ispitnom katalogu. Nastavnici/aktivi definišu konkretne, pojedinačne zadatke, koji treba da su ujednačeni po težini za sve kandidate, usaglašeni između nastavnika stručno- teorijskih predmeta i praktične nastave. Sastavni dio praktičnog dijela stručnog ispita je odbrana urađenog zadatka. Kandidat radi zadatak samostalno, u toku školske godine u kojoj završava razred. Ispitni odbor će propisati početak, završetak i rok predaje radova.

4.Znanja koja obuhvata projektni zadatak/seminarski rad − Ručna oruđa i pomoćni pribor u šumarstvu − Minerali i stijene − Primijenjeni značaj pedologije u šumarstvu − Pojam i značaj meteorologije sa klimatologijom − Manipulacija sa šumskim sjemenom − Priprema zemljišta za sjetvu − Generativna proizvodnja − Vegetativna proizvodnja − Analiza konkretne flore, indetifikacija i značaj − Fenološke pojave šumskog drveća − Morfološke i bioekološke karakteristike šumskog drveća − Determinacija vrsta u prirodi i sakupljanje herbarskog materijala − Formiranje zbirki: grančica, listova, plodova i sjemenja − Mašine i uređaji za obradu zemlje − Mašine i uređaji za navodnjavanje − Mašine i oprema za skupljanje sjemena − Mašine i oprema za rad u rasadničkoj proizvodnji − Mašine i oprema za prehranjivanje i đubrenje zemljišta − Mašine i uređaji za sjetvu sjemena − Mašine i uređaji za školovanje sadnica

247

− Mašine i uređaji za vađenje sadnica, brojanje, pakovanje i transport − Mašine i uređaji za sadnju sadnica − Motokultivatori, priključni uređaji − Mašine i uređaji za sadnju sadnica, kopanje rupa i vađenje sadnog

materijala − Motorne kosilice − Geodetski pribor i istrumenti − Snimanje terena − Motorna testera − Odnos sredine i šume (ekološki činioci) − Osnovi fitocenologije − Karakteristike sastojine − Prirodna obnova šuma (tehnika obnavljanja) − Čista sječa − Oplodna sječa − Prebirna sječa − Kombinovane metode − Prirodno obnavljanje niskih i srednjih šuma i njeni oblici − Melioracija niskih degradiranih šuma − Njega šuma − Doznaka stabala za sječu − Biljne bolesti − Sječa stable − Obrada stable − Uspostavljanje šumskog reda − Primopredaja šumskih sortimenata − Šumski traktori, uređaji i oprema − Utovarivači − Mjerenje i otprema sortimenata sa stovarišta − Održavanje i opravka šumskih puteva i vlaka − Računsko objedinjavanje podataka za izradu programa − Određivanje zapremine oborenih stabala − Određivanje zapremine dubećih stabala − Određevinje zapremina sastojine − Određivanje starosti stable − Određivaje prirasta dubećih stabala − Određivaje prirasta sastojine − Šumski plodovi i sjeme − Ljekovito bilje − Gljive − Šumski plodovi sa zemlje − Oštećenja od insekata − Sredstva odbrane od insekata − Šumski požari − Sistematika divljači − Organizacija lovišta − Gajenje divljači − Bolesti divljači − Lovački psi − Lovačko oružje i municija (lovna balistika) − Način lova

248

− Prepariranje divljači i ocjenjivanje lovačkih trofeja − Ozelenjavanje naselja − Podizanje zelenih površina − Mjere njegovanja zelenih površina − Vještačka obnova šuma − Pripremu terena za pošumljavanje − Obrada zemljišta (potpuna i djelimična) − Načini podizanja šumskih kultura − Njegovanje šumskih kultura − Šumske plantaže − Specijalna pošumljavanja − Izrada planova gazdovanja − Određivanje zapremine sastojine − Obrada podataka sa terena − Doznaka stabala − Izrada izvođačkog projekta

Usmeni odgovori, odnosno odbrana zadatka/rada traje najviše 20 minuta. 5. Ocjenjivanje znanja i vještina U skladu sa Pravilnikom o polaganju praktičnih, završnih i stručnih ispit. 6. Dozvoljena pomagala Učenici mogu koristiti digitron,tablice i standarde, prospekte, priručnike, odgovarajuće elaborate, šumske karte, obrasce. 7. Literatura i drugi izvori Za učenike je preporučena literatura i drugi izvori objavljeni u katalogu znanja i godišnjem planu rada nastavnika.

249

3. OBAVEZNI NAČINI PROVJERAVANJA ZNANJA: Redni broj Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja

1. Pedologija sa ishranom bilja

- Provjera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi:

- Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu

- Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu

- Pismena provjera znanja – test (po jedan u polugodištu)

- Zaključna ocjena na kraju izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima

2. Dendrologija

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi: - Usmeno po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu - Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda

izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu

3. Proizvodnja sadnog materijala





- Zaključna ocjena na kraju izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima.

4. Anatomija i svojstva drveta

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi u svakom klasifikacinom periodu najmanje jednom:


- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu

- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima

5. Alati i mehanizacija u šumarstvu

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi: - Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom

klasifikacionom periodu - Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

periodu - Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda

izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu - Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz

svih datih ocjena u klasifikacionim periodima

6. Geodezija i šumsko građevinarstvo


- Usmeno najmanje jedna ocjena u svakom klasifikacionom periodu

- Vježbe po jedna ocjena u svakom klasifikacionom

250

Redni Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja broj periodu


- Zaključna ocjena, na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu


7. Gajenje šuma

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi u svakom klasifikacinom periodu, najmanje jednom:


- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu

- Zaključna ocjena se izvodi iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima

8. Zaštita šuma

- Provjera znanja vrši se usmeno i u toku vježbi u svakom klasifikacinom periodu, najmanje jednom:



- Zaključna ocjena se izvodi iz svih datih ocjena u klasifikacinim periodima

9. Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama

- U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori učenika, zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana

- Na kraju školske godine učenici su obavezni da izrade odgovarajuće elaborate iz dendrometrije i planiranja gazdovanja šumama, po jedan u svakom razredu

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu

10. Iskorišćavanje šuma



11 Lovstvo



12. Podizanje i njega zelenih površina



13. Praktična nastava

- U svakom klasifikacionom periodu vrši se praktična provjera znanja, provjera znanja usmenim putem, provjera i ocjena dnevnika praktične nastave, kao i ocjenjivanje zadataka na vježbama i njihova odbrana

251

Redni Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja broj - Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena

dobijenih u klasifikacionim periodima IZBORNA NASTAVA

1. Šumsko sjemenarstvo

- U svakom klasifikacionom periodu provjeravaju se i ocjenjuju usmeni odgovori učenika i radovi na vježbama i njihova odbrana

- Zaključna ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionom periodu Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacionim periodima

2. Meteorologija sa klimatologijom


- Pismeno- po jedan pismeni zadatak u polugodištu - Usmeno u svakom klasifikacionom periodu najmanje

jednom - Zaključna ocjena na kraju klasifikacinog perioda

izvodi se iz svih datih ocjena u klasifikacinom periodu.

3. Melioracija degradiranih šuma



- Zaključna ocjena na kraju školske godine izvodi se iz svih ocjena datih u klasifikacionim periodima

4. Planiranje i uređenje predjela

- Provera znanja vrši se usmeno, pismeno i u toku vježbi:



- Pismena provjera znanja-test (obavezan po jedan u polugodištu)

5. Ekologija i zaštita životne sredine




6. Uređivanje lovišta

- U svakom klasifikacionom periodu se ocjenjuju usmeni odgovori učenika, zadaci i radovi na vježbama i njihova odbrana



252

Redni Naziv predmeta Obavezni načini provjeravanja znanja broj

7. Uređivanje šuma




8. Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda




9. Preduzetništvo

- U toku klasifikacionog perioda znanja se provjeravaju usmjeno, najmanje jednom u klasifikacionom periodu

- Ocjena na kraju klasifikacionog perioda izvodi iz svih datih ocjena u toku tog perioda

- Zaključna ocjena izvodi se na osnovu svih ocjena dobijenih u klasifikacionim periodima





4. USLOVI ZA NAPREDOVANJE I ZAVRŠETAK OBRAZOVNOG PROGRAMA: - U sljedeći razred napreduju učenici koji su na kraju školske godine pozitivno

ocijenjeni iz svih predmeta tog razreda i ako su obavili profesionalnu praksu, kako je predviđeno nastavnim planom.

Obrazovanje se završava stručnim ispitom, koji obuhvata: - Pismeni ispit iz maternjeg jezika i književnosti, - Pismeni ispit iz matematike, - Usmeni ispit se polaže iz jednog od ponuđenih stručno-teorijskih predmeta:

Gajenje šuma, Zaštita šuma, Iskorišćavanje šuma ili Dendrometrija i Planiranje gazdovanja šumama, u zavisnosti od izbora učenika,

- Stručni rada sa odbranom. 5. NAČIN PRILAGOĐAVANJA UČENICIMA SA POSEBNIM POTREBAMA: - U skladu sa Zakonom o usmjeravanju djece sa posebnim potrebama (u roku od

mjesec dana) škola bi izradila individualni program (nacrt) uzimajući u obzir odluku o usmjerenju;

- Individualni program omogućava prilagođeno izvođenje kako bi učenici dostigli propisani stručni standard u svim predmetima.

253

6. NAČIN PRILAGOĐAVANJA PROGRAMA OBRAZOVANJU ODRASLIH: - Programi stručnog obrazovanja koji su pripremljeni za mlade izvode se i za

odrasle u skladu sa Polaznim osnovama i načinu prilagođavanja izvođenja obrazovnih programa obrazovanju odraslih tako da:

- iz nastavnog plana se izostavljaju predmeti fizičko vaspitanje i slobodne aktivnosti, koji time prestaju biti uslov za završetak obrazovanja. Škola je obavezna da odraslim ponudi sportske aktivnosti kojima se oni mogu dobrovoljno priključiti;

- škola izradi prilagođen program praktičnog obrazovanja s obzirom na poslove i zadatke koje obavlja učesnik obrazovanja;

- za odrasle ne vrijede uslovi za napredovanje koji su određeni u programima nego uslovi koje utvrdi škola u nacrtu izvođenja obrazovnog programa za odrasle;

- se provjeravanje znanja izvodi putem ispita, pri čemu se uzimaju u obzir načini provjeravanja znanja (usmeno, pismeno, vježbe, praktični rad), određeni obrazovnim programom;

- odrasli ne polažu međuispit iz uspješnosti praktičnog obrazovanja. 7. PROFIL STRUČNE SPREME NASTAVNIKA I STRUČNIH SARADNIKA

Red. broj Predmeti Profil stručne spreme nastavnika i stručnih

saradnika

1. Pedologija sa ishranom bilja Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

2. Dendrologija Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

3. Proizvodnja sadnog materijala

Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

4. Anatomija i svojstva drveta Diplomirani inženjer šumarstva ili prerade drveta

5. Alati i mehanizacija u šumarstvu Diplomirani inženjer šumarstva

6. Geodezija i šumsko građevinarstvo

Diplomirani inženjer geodezije, šumarstva ili pejzažne arhitekture

7. Gajenje šuma Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

8. Zaštita šuma Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

9. Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama Diplomirani inženjer šumarstva

10. Iskorišćavanje šuma Diplomirani inzenjer šumarstva 11. Lovstvo Diplomirani inženjer šumarstva

12. Podizanje i njega zelenih površina Diplomirani inženjer pejzazne arhitekture

13. Praktična nastava Diplomirani inženjer šumarstva ili diplomirani inženjer pejsažne arhitekture

254

ZBORNA NASTAVA

Red. broj Predmeti Profil stručne spreme nastavnika i

stručnih saradnika

1. Šumsko sjemenarstvo Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

2. Meteorologija sa klimatologijom Diplomirani meteorolog 3. Melioracija degradiranih šuma Diplomirani inženjer šumarstva

4. Planiranje i uređivanje predjela Diplomirani inženjer šumarstva ili pejzažne arhitekture

5. Ekologija i zaštita životne sredine Diplomirani biolog ili diplomirani inženjer pejzažne arhitekture

6. Uredjivanje lovišta Diplomirani inženjer šumarstva 7. Uredjivanje šuma Diplomirani inženjer šumarstva 8. Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda Diplomirani inženjer šumarstva 9. Preduzetništvo Diplomirani ekonomista

10. Ekonomika i organizacija u šumarstvu Diplomirani inženjer šumarstva ili diplomirani ekonomista

255

8. OBLIK ORGANIZACIJE IZVOĐENJA OBRAZOVNOG PROGRAMA: - Nastava se organizuje i izvodi u školskom obliku. 8.1. BROJ ČASOVA PO GODINAMA OBRAZOVANJA I VRSTAMA NASTAVE

Vrsta nastave Broj časova kod

kojih se odjeljenje dijeli na grupe Naziv predmeta

R.br.

Stručno - teorijski predmeti

Razred Ukupno časova

T V P T V P

1. Pedologija sa ishranom bilja I 72 53 19 - - - -

I 72 44 28 - - 28 - 2. Dendrologija

II 108 65 43 - - 43 -

3. Proizvodnja sadnog materijala I 72 46 26 - - 26 -

4. Anatomija i svojstva drveta II 72 45 27 - - - -

5. Alati i mehanizacija II 72 34 38 - - 38 - II 102 53 49 - - 49 -

6. Geodezija i šumsko građevinarstvo III 72 41 31 - - 31 -

II 36 24 12 - - 12 - III 108 69 39 - - 39 - 7. Gajenje šuma

IV 66 45 21 - - 21 - III 36 24 12 - - 12 -

8. Zaštita šuma IV 66 38 28 - - 28 - III 108 78 30 - - 30 -

9. Dendrometrija i planiranje gazdovanja šumama IV 99 66 33 - - 33 -

III 108 64 44 - - - - 10. Iskorišćavanje šuma

IV 66 43 23 - - - - 11. Lovstvo IV 66 46 20 - - - -

12. Podizanje i njega zelenih površina IV 66 37 29 - - 29 -

I 108 - - 108 - - 108 II 72 - - 72 - - 72 III 108 - - 108 - - 108

13. Praktična nastava

IV 66 - - 66 - - 66 Izborna nastava

1. Šumsko sjemenarstvo I 72 41 31 - - - -

2. Meteorologija sa klimatologijom I 72 49 23 - - - -

3. Melioracija degradiranih šuma II 72 48 24 - - - -

4. Planiranje i uređenje predjela II 72 54 18

256

Vrsta nastave Broj časova kod

kojih se odjeljenje dijeli na grupe Naziv predmeta

R.br. Ukupno Razred

Stručno - teorijski predmeti

časova T V P T V P

5. Ekologija i zaštita životne sredine III 72 58 14 - - - -

6. Uređivanje lovišta IV 66 42 24 - - - - 7. Uređivanje šuma III 72 44 28 - - - -

8. Iskorišćavanje ostalih šumskih proizvoda IV 66 41 25 - - - -

9. Preduzetništvo III 72 72 - - - - -


IV 66 53 13 - - - -

T – teorija V – vježbe P - praksa 9. PROFESIONALNA PRAKSA Učenici poslije završenog 1, 2 i 3 razreda obavljaju profesionalnu praksu u trajanju od 10 radnih dana. Za učenike 1. i 2. razreda profesionalna praksa se obavlja u školskom rasadniku i arboretumu, a učenici 3 razreda, profesionalnu praksu obaviće u Upravi za šume-Područnim jedinicama i drugim šumarskim preduzećima. Program profesionalne prakse je u korelaciji sa programima stručno-teorijskih predmeta i praktične nastave. Profesionalna praksa ima za cilj da učenici znanja stečena u školi podignu na viši nivo. U toku profesionalne prakse učenici vode dnevnik čiju strukturu i sadržaj definiše Stručni aktiv.

257

Šumarski tehniČar · ishrana biljaka -navodi načine ishrane biljaka - opisuje heterotrofan...

Documents