umowy cywilnoprawne - e-lettery€¦ · podstawowe zasady oskładkowania umów przed omówieniem...
TRANSCRIPT
UMOWY CYWILNOPRAWNE
ZMIANY W 2015 i 2016 ROKU oraz
NAJNOWSZE ORZECZNICTWO I INTERPRETACJE ORGANÓW
Warszawa, 4 września 2015 r.
Prowadząca: Adriana Głuchowska
Umowy cywilnoprawne stanowią formę zatrudnienia, opartą na przepisach Kodeksu cywilnego.
Nie są umowami o pracę i nie obejmują ich przepisy Kodeksu pracy.
W przypadku umów cywilno-prawnych nie mamy również do czynienia z zatrudnieniem, a co za tym idzie
nie ma w nich mowy ani o pracodawcy, ani o pracowniku. W przypadku umów cywilno-prawnych
mówimy o stronach umowy
Rodzaje umów cywilnoprawnych:
• umowa zlecenie
• umowa o dzieło
• umowa agencyjna
• umowa o pracę nakładczą
Umowy cywilnoprawne często bywają nazywane „śmieciowymi”.
Wynika to z powszechnie panującego poglądu, iż stanowią one barierę w otrzymaniu stałej pracy (na etacie), co z kolei generuje utratę
licznych przywilejów pracowniczych związanych ze stałym zatrudnieniem
Umowy cywilnoprawne są stosowane w sytuacji, kiedy organizacja nie planuje zatrudniania pracownika, a zależy jej na
wykonaniu określonych czynności lub zadań.
Należy przy tym pamiętać, że umów tych nie można stosować w każdym rodzaju pracy.
Oznacza to, że jeżeli taką umową reguluje się coś, co nosi znamiona stosunku pracy
i zachodzą takie okoliczności, jak:
• podporządkowanie• określony czas i miejsce pracy
• określone zadania oraz wynagrodzenie,
to taka umowa będzie traktowana, jak umowa o pracę, zgodnie z art. 22 § 1 k.p., który mówi, że niedopuszczalne jest
zastąpienie umowy o pracę umową cywilnoprawną przy zachowaniu warunków wykonywania pracy, czyli:
wykonywania zadań określonego rodzaju na rzecz i pod kierownictwem pracodawcy w miejscu i czasie przez
niego określonym.
W takim wypadku pracodawca musi zatrudnić pracownika za wynagrodzeniem.
Jedną z podstawowych zasad obowiązujących w prawie zobowiązań jest wyrażona w art. 3531
Kodeksu cywilnego
zasada swobody umów.
Zgodnie z nią strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania,
pod warunkiem, że jego treść lub cel nie sprzeciwiają się właściwości (naturze) stosunku,
ustawie ani zasadom współżycia społecznego
Nie zawsze jednak istotna jest wola stron dobrowolnie zawierających umowę o wykonanie
pracy.
W sytuacji kontroli inspekcji pracy taka umowa może zostać podważona. Pracownik PIP może bowiem
uznać, że strony łączy stosunek pracy i zweryfikować ten fakt w sądzie.
Konsekwencją takiego postępowania jest, często dotkliwy dla firmy, obowiązek uregulowania składek ZUS oraz należności do US takich, jak w przypadku
umowy o pracę.
W związku z tym w praktyce bardzo ważny staje się problem prawidłowego stosowania
poszczególnych umów cywilnoprawnych oraz umiejętne dokonanie właściwej
kwalifikacji łączącego strony stosunku prawnego tak, aby prawidłowo
wykorzystywać cywilnoprawne formy zatrudnienia, zgodnie z prawem i ich
przeznaczeniem społeczno-gospodarczym.
UMOWY CYWILNOPRAWNE A SKŁADKI ZUS
O tym, jakie składki trzeba opłacać za zatrudnione osoby decyduje przede wszystkim rodzaj zawartej umowy.
Należy pamiętać, że pracownik zawsze podlega wszystkim ubezpieczeniom społecznym
i zdrowotnemu.
Natomiast rodzaj składek od umów cywilnoprawnych zależy od statusu zatrudnionego oraz od tego, czy
podlega on już ubezpieczeniom.
Z punktu widzenia ubezpieczeń społecznych, za pracownika uważana jest nie tylko osoba wykonująca pracę w ramach stosunku pracy,
ale także wykonująca ją na podstawie umowy agencyjnej, zlecenia lub innej umowy
o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy kodeksu cywilnego lub umowy o dzieło
– jeżeli umowy takie zostały zawarte z własnym pracodawcą lub praca wykonywana
jest na jego rzecz
Zawierając umowę cywilnoprawną z własnym pracownikiem, pracodawca nie dokonuje
dodatkowego zgłoszenia zatrudnionej osoby do ubezpieczeń na druku ZUS ZUA,
tylko przychód, jaki wypłaca z tej umowy, wykazuje w raporcie ZUS RCA (z kodem 01 10 XX)
wraz z wynagrodzeniem z umowy o pracę.
Od tak ustalonej podstawy nalicza i opłaca składki ZUS.
PRZYKŁAD:Umowa o dzieło na rzecz pracodawcy
Spółka A zawarła ze spółką B umowę o opracowanie kampanii reklamowej.Do realizacji umowy spółka B od marca 2012 roku zatrudniła na podstawieumowy o dzieło osobę, która jest pracownikiem spółki A. Umowa o dziełobyła więc wykonywana na rzecz własnego pracodawcy. Wynagrodzenie,które wypłaciła z umowy o dzieło spółka B, spółka A miała obowiązekuwzględnić w podstawie wymiaru składki na ubezpieczenie społeczne zestosunku pracy.Taki sposób postępowania wynika z uchwały SN z 2 września 2009 roku (IIUZP 6/09 OSNP 2010/3-4/46). Sąd uznał, że pracodawca, którego pracownikwykonuje na jego rzecz pracę na podstawie umowy o dzieło zawartej z osobątrzecią, jest płatnikiem składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe,chorobowe i wypadkowe z tytułu tej umowy. Stanowisko to zostało przyjętejako obowiązujące przez Ministra Pracy i ZUS.
PRZYKŁAD:Sumowanie przychodu z umowy o prace i zlecenia
W styczniu 2012 roku pracodawca zwarł ze swoją pracownicą dodatkowo umowę zlecenie. W styczniu otrzymała ona wynagrodzenie z u mowy o pracę w
wysokości 2000 zł oraz 500 zł za wykonanie zlecenia.
W składanym za pracownicę raporcie ZUS RCA za styczeń składki na ubezpieczenia społeczne powinny
były zostać naliczone od podstawy wynoszącej 2500 zł, a na zdrowotne od 2157,25 zł (2500-342,75 zł , gdzie
342,75 zł to kwota składek na ubezpieczenia społeczne finansowana przez pracodawcę – 13,71%)
Pracodawca zlecający wykonanie określonych czynności na podstawie umowy zlecenie powinien pamiętać, aby w momencie podpisywania umowy
pozyskać od zleceniobiorcy oświadczenie, na podstawie którego będzie w stanie określić jakie zobowiązania wobec ZUS i urzędu skarbowego
będzie musiał uregulować.
Aktualnie od wynagrodzenia wypłacanego z tytułu umowy zlecenie, składki ZUS potrącane są w różny sposób, w zależności od tego czy i jakie inne tytuły
do ubezpieczeń posiada zleceniobiorca
Podstawowe zasady oskładkowania umów
Przed omówieniem poszczególnych sytuacji należy zwrócić uwagę na podstawowe zasady
podlegania ubezpieczeniom społecznym, ubezpieczeniu zdrowotnemu
oraz opłacania składek na Fundusz Pracy (dalej „FP)
i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych (dalej „FGŚP”) dotyczące zleceniobiorców.
1. Jeżeli umowa zlecenie została podpisana
z własnym pracownikiem, taki zleceniobiorca podlega obowiązkowo
wszystkim ubezpieczeniom, bez względu na to czy i jaki inny tytuł do ubezpieczeń posiada
(wyjątek stanowią jedynie pracownicy przebywający na urlopie wychowawczym lub
urlopie macierzyńskim, dla których ubezpieczenie chorobowe będzie miało
charakter dobrowolny).
2.Jeżeli zleceniobiorca podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowemu, a umowa zlecenie nie została
podpisana z własnym pracodawcą,
podlega on obowiązkowo ubezpieczeniom wypadkowemu i zdrowotnemu oraz obowiązkowo
opłacane są za niego składki na FP i FGŚP.
Ubezpieczenie chorobowe ma charakter dobrowolny
3.Zleceniobiorca, który ma prawo zgłosić się
dobrowolnie do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego, nie może skorzystać
z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.
Dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu można podlegać tylko wtedy, gdy
zleceniobiorca jest zgłoszony do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego obowiązkowo
4.Jeżeli zleceniobiorca mający prawo do
dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego
i rentowego, nie skorzysta z tego uprawnienia - obowiązkowo podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.
5.Jeżeli zleceniobiorca nie podlega
żadnym ubezpieczeniom ani społecznym ani zdrowotnemu
obowiązkowo, nie może ubezpieczyć się również dobrowolnie do żadnego
z ubezpieczeń z tytułu umowy zlecenie.
6.
Zleceniobiorca podlega dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu od dnia obowiązywania umowy zlecenie, pod
warunkiem, że został zgłoszony do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowego w terminie ustawowym tj.
w ciągu 7 dni kalendarzowych od daty wskazanej w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania zlecenia.
Jeśli termin ten nie został dotrzymany, może zostać objęty dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym na wniosek od daty wskazanej we wniosku, nie wcześniej jednak niż od daty złożenia
wniosku.
Powyższe zasady mają charakter ogólny.
Nie uwzględniają sytuacji charakterystycznych dla poszczególnych
rodzajów ubezpieczeń, jak np. przekroczenie limitu podstawy wymiaru składek
emerytalnej i rentowej czy np. osiągnięcie wieku dla kobiet 55 lat, a dla mężczyzn 60
lat, powyżej którego nie opłaca się składki na FP i FGŚP itp.
Umowa zlecenie jako jedyny tytuł do ubezpieczeń
Zleceniobiorca, którego jedynym tytułem do ubezpieczeń jest umowa zlecenie, podlega
z tytułu tej umowy obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnym i rentowym.
Składka chorobowa ma dla niego charakter dobrowolny.
Z powyższego wynika, że umowa zlecenie, która stanowi dla zleceniobiorcy jedyny tytuł do ubezpieczeń, jest zarówno dla
zleceniodawcy, jak i dla zleceniobiorcy drogą formą zatrudnienia.
Od zasady tej jednak są wyjątki, do których zalicza się umowę zlecenie zawartą ze studentem lub uczniem oraz umowę zlecenie
zawartą z emerytem lub rencista.
Umowa zlecenie z prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą
Osobą prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą –w myśl ustawy z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (Dz.U. z 2013 r. poz. 672, z późn. zm.) – jest
przedsiębiorca, czyli osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna niebędąca osobą prawną, której odrębna ustawa przyznaje zdolność prawną, wykonująca we własnym imieniu
działalność gospodarczą.
Za przedsiębiorców uznaje się także wspólników spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej.
W sytuacji, gdy umowa zlecenie wykonywana jest w ramach prowadzonej działalności gospodarczej i przedmiot umowy
pokrywa się z przedmiotem działalności gospodarczej oraz dla celów podatkowych, przychód z umowy zlecenie traktowany
jest jako przychód z działalności gospodarczej,
Taki zleceniobiorca w ogóle nie podlega ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnym ani obowiązkowo ani dobrowolnie
z tytułu umowy zlecenie.
Jeśli czynności wykonywane w ramach umowy zlecenie zostałyby uznane przez organ podatkowy za odrębne źródło
przychodów (czyli nie byłyby przychodem z działalności gospodarczej), nastąpiłby zbieg tytułów do ubezpieczeń.
Gdy umowa zlecenie nie jest wykonywana w ramach działalności gospodarczej, zleceniobiorca podlega
ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu obowiązkowo
z działalności gospodarczej,
jeżeli podstawa wymiaru składek z umowy zlecenie jest niższa od najniższej podstawy wymiaru składek dla osób
prowadzących działalność gospodarczą.
Zleceniobiorca może wówczas zgłosić się do ubezpieczenia emerytalnego i rentowego dobrowolnie
z tytułu umowy zlecenie.
W przypadku, gdy podstawa wymiaru składek z umowy zlecenie jest równa lub wyższa od najniżej
podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą, taka osoba
podlega ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu obowiązkowo
z tego tytułu, który powstał wcześniej.
Z drugiego tytułu może podlegać tym ubezpieczeniom dobrowolnie.
Może również zmienić tytuł do ubezpieczeń.
ZMIANY W OSKŁADKOWANIU UMÓW ZLECEŃ w 2015 roku
Od 1 stycznia 2015 r. obowiązkiem ubezpieczeń społecznych zostali objęci
członkowie rad nadzorczych, bez względu na inne posiadane przez te osoby tytuły
do ubezpieczeń społecznych.
Osoba, która będzie pełniła taką funkcję za wynagrodzeniem, obowiązkowo podlega
ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym.
Zmiany objęły także rolników, którzy mogą kontynuować ubezpieczenie w KRUS
w przypadku, gdy podejmą zatrudnienie np. na umowę zlecenia, a miesięczna kwota z tej
umowy nie przekroczy połowy minimalnego wynagrodzenia.
Członkowie rad nadzorczych
Wprowadzając obowiązek ubezpieczeń członków rad nadzorczych ustawodawca nie wskazał (tak jak
dotychczas), o jakie osoby chodzi. Wobec tego należy uznać, że obowiązek ubezpieczeń
dotyczy członków pełniących swoje obowiązki w:
• spółkach prawa handlowego (np. spółce z o.o., spółce akcyjnej)
• spółdzielniach lub przedsiębiorstwach państwowych.
Nie dotyczy to natomiast członków innych organów o zbliżonych kompetencjach,
np. członków komisji rewizyjnej w spółce z o.o., członków rady osiedla czy rady fundacji.
Obowiązku ubezpieczeń członków rad nadzorczych nie można rozciągać na członków zarządów.
Osoba, która pełni obowiązki członka zarządu na podstawie powołania przez odpowiednie organy danego podmiotu,
nie podlega ubezpieczeniom społecznym oraz ubezpieczeniu zdrowotnemu,
gdyż pełnienie funkcji członka zarządu nie jest tytułem do ubezpieczeń.
Obowiązek ubezpieczeń członka zarządu powstaje wówczas, gdy zostanie
z nim zawarta umowa powodująca obowiązek ubezpieczeń, np. umowa:
•o pracę,•zlecenia
•kontraktu menedżerskiego.
UWAGA!Obowiązek ubezpieczeń nie dotyczy m.in. członków
komisji rewizyjnej w spółce z o.o., członków rady osiedla, fundacji, a także członków zarządów wykonujących swoje
funkcje na podstawie powołania.
Obowiązek ubezpieczeń istnieje w okresie od dnia powołania na członka rady nadzorczej do
dnia zaprzestania pełnienia tej funkcji, a płatnikiem składek na ubezpieczenia za
członka rady nadzorczej jest podmiot, w którym ta funkcja jest pełniona.
Na płatniku składek ciąży obowiązek zgłoszenia tej osoby do ubezpieczeń oraz rozliczania
i opłacania składek.
Zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych uniemożliwiają też zawieranie
podwójnych umów, w taki sposób, aby unikać ozusowania.
Dotychczas unikanie płacenia składek było możliwe przy zawarciu dwóch umów - jednej na niską kwotę, od której odprowadzana była niska składka i drugiej, z wyższą kwotą, która nie była
oskładkowania.
UMOWA O DZIEŁO
Osoba, która wykonuje pracę wyłącznie na podstawie umowy o dzieło nie podlega ubezpieczeniom społecznym.
Samoistna umowa o dzieło nie jest bowiem tytułem do ubezpieczeń.
Obowiązek ubezpieczeń społecznych z tytułu umowy o dzieło istnieje natomiast wtedy, gdy umowa taka została zawarta
z własnym pracodawcą lub jest wykonywana na rzecz własnego pracodawcy.
W takich przypadkach umowa o dzieło jest w zakresie ubezpieczeń społecznych traktowana jak umowa o pracę.
UMOWA AGENCYJNA I INNE UMOWY O ŚWIADCZENIE USŁUG
Co daje umowa agencyjna?
Umowa agencyjna służy przedsiębiorcom do regulowania wzajemnych praw i obowiązków z zakresu szeroko pojętego przedstawicielstwa i pośrednictwa w sprzedaży towarów lub
oferowaniu usług.
Kontrakt ten jest wykorzystywany zarówno przez firmy pozyskujące nowe zlecenia od podmiotów gospodarczych
w swojej branży (np. budowlanej), jak i przez przedsiębiorców nastawionych na obrót z konsumentami za pośrednictwem
swoich agentów (np. organizatorzy turystyki, zakłady ubezpieczeń)
Odpłatność
Umowa agencyjna jest umową odpłatną, dlatego też każdy taki kontrakt daje agentowi
prawo do wynagrodzenia, nawet jeśli o nim nie wspomina.
Jeżeli sposób wynagrodzenia nie został w umowie określony, agentowi należy się prowizja (art. 7581 § 1 Kodeksu cywilnego).
Wysokość prowizji z reguły określa umowa.
Na wypadek gdyby tak istotna kwestia została jednak pominięta milczeniem, wówczas prowizja należy się
w wysokości zwyczajowo przyjętej w stosunkach danego rodzaju w miejscu działalności prowadzonej przez agenta.
Zarówno umowa agencyjna, jak i umowa zlecenia, w odróżnieniu od umowy o pracę, charakteryzują się brakiem podporządkowania zleceniodawcy i wykonywania pracy
pod jego kierownictwem
Składki ubezpieczeniowe
Zasady podlegania ubezpieczeniu społecznemu są podobne w przypadku obu umów. Zarówno umowa zlecenia jak i umowa
agencyjna są umowami cywilnoprawnymi. Nie będą zatem mieć tutaj zastosowania przepisy kodeksu pracy o
urlopach, czasie pracy ani o ochronie kobiet w ciąży.
Osoby zatrudnione na podstawie umowy zlecenia i umowy agencyjnej od dnia rozpoczęcia wykonywania tych umów podlegają
obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu oraz wypadkowemu (gdy miejscem wykonywania pracy jest siedziba lub
miejsce prowadzenia działalności przez zleceniodawcę).
Zarówno zleceniobiorca jak i agent muszą sami zatroszczyć się o ubezpieczenie zdrowotne
KONTRAKT MENEDŻERSKI
Umowa kontraktu menedżerskiego może mieć charakter umowy o pracę lub umowy-zlecenia.
Jeżeli kontrakt menedżerski ma charakter umowy o pracę, osoba wykonująca tę umowę podlega ubezpieczeniom społecznym na
takich samych zasadach jak pracownik.
Częściej jednak kontrakt menedżerski występuje jako umowa o świadczenie usług, do której stosuje się odpowiednio przepisy
kodeksu cywilnego o umowie-zleceniu,
Tym samym osoba wykonująca taką umowę podlega ubezpieczeniom społecznym na zasadach przewidzianych dla
zleceniobiorców.
Jeżeli z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego podstawa wymiaru składek jest niższa od
obowiązującej tę osobę najniższej podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących pozarolniczą działalność,
podlega ona obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu działalności
gospodarczej.
Może wówczas dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi
również z tytułu umowy kontraktu menedżerskiego.
ZBIEG TYTUŁÓW DO UBEZPIECZEŃ SPOŁECZNYCH
W stosunku do osób spełniających warunki do podlegania ubezpieczeniom społecznym z kilku tytułów stosuje się szczególne
zasady objęcia tymi ubezpieczeniami.
Zbieg tytułów do ubezpieczeń jest sytuacją, w której musimy rozstrzygnąć z jakiego tytułu, jakim ubezpieczeniom, dobrowolnie
czy obowiązkowo, dana osoba podlega.
Po ustaleniu, z którego tytułu dana osoba podlega dobrowolnie,a z którego obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym, należy również zastosować odpowiednie zasady objęcia ubezpieczeniem chorobowym i wypadkowym.
PODSTAWA WYMIARU SKŁADEK NA
UBEZPIECZENIA EMERYTALNE I RENTOWE
OSIĄGANA Z TYTUŁU UMOWY
CYWILNOPRAWNEJ
PODLEGANIE UBEZPIECZENIOM
EMERYTALNEMU I RENTOWYM
umowa agencyjna lub umowa-zlecenia
albo inna umowa o świadczenie usług, do której
zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się
przepisy dotyczące zlecenia oraz współpraca przy
wykonywaniu tych umów
i jednocześnie
prowadzenie pozarolniczej działalności
gospodarczej na podstawie przepisów o
działalności gospodarczej lub innych przepisów
szczególnych
jest niższa od obowiązującej daną osobę najniższej
podstawy wymiaru składek dla osób prowadzących
pozarolniczą działalność
obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i
rentowym z tytułu działalności, dobrowolnie z
tytułu umowy cywilnoprawnej
jest równa lub wyższa od obowiązującej daną osobę
najniższej podstawy wymiaru składek dla osób
prowadzących pozarolniczą działalność
obowiązkowo z tego tytułu, który powstał
najwcześniej (z drugiego lub następnego
takiego tytułu można ubezpieczyć
się dobrowolnie lub zmienić tytuł do
obowiązkowych ubezpieczeń)
ZBIEG KILKU TYTUŁÓW JEDNOCZEŚNIE OBOWIĄZEK UBEZPIECZEŃ
EMERYTALNEGO
I RENTOWYCH
praca nakładcza,
osoby wykonujące pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy o
świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia,
oraz osoby z nimi współpracujące,
osoby prowadzące pozarolniczą działalność oraz osoby z nimi współpracujące,
posłowie i senatorzy pobierającym uposażenie oraz posłowie do Parlamentu Europejskiego
wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,
duchowni.
objęcie obowiązkowo ubezpieczeniami z tego
tytułu, który powstał najwcześniej,
możliwość dobrowolnych ubezpieczeń także z
pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów
lub zmiany tytułu do obowiązkowych
ubezpieczeń
prowadzenie kilku rodzajów pozarolniczej działalności objęcie obowiązkowe tylko z jednego
wybranego przez siebie rodzaju działalności
SKŁADKI ZUS W 2015 ROKU
W 2015 roku wzrosła najniższa płaca, wyższe jest też przeciętne wynagrodzenie pracowników w Polsce.
Oznacza to, że przedsiębiorcy musza przeznaczyć więcej na składki na ubezpieczenie społeczne.
Składki do ZUS dla przedsiębiorców zależą od pensji minimalnej lub przeciętnego wynagrodzenia
obowiązującego w danym roku kalendarzowym
Preferencyjne składki dla rozpoczynających działalność
Rozpoczynający działalność gospodarczą początkowo mają
prawo do preferencyjnych składek ZUS.
To oznacza, że przez pierwsze 24 miesiące kalendarzowe
od dnia rozpoczęcia działalności podstawę wymiaru składek
na ubezpieczenie społeczne stanowi dla nich zadeklarowana
kwota nie niższa jednak niż 30 proc. kwoty minimalnego
wynagrodzenia.
Minimalne wynagrodzenie za pracę (Rozporządzenie Rady
Ministrów dnia 15 września 2014 r., Dz. U. 2014 poz. 1220)
zostanie podwyższone z 1680,00 zł w 2014 roku do kwoty
1750 zł w 2015 roku.
Tak więc w 2015 roku nowe firmy płacą składki ZUS od podstawy
równiej 525 zł (w 2014 roku - 504,00 zł)
i wynoszą one za styczeń-grudzień 2015 r.:
• składka emerytalna: 102,48 zł (98,38 zł w 2014 roku - wzrost o 4,10 zł),
• składka rentowa: 42 zł (40,32 zł w 2014 roku - wzrost o 1,68 zł),
• składka chorobowa: 12,86 zł (12,35 zł w 2014 roku - wzrost o 0,51 zł),
• składka wypadkowa: 10,13 zł (9,73 zł w 2014 roku - wzrost o 0,40 zł).
W sumie składki na ubezpieczenia społeczne w 2015 roku wynoszą
więc 167,47 zł (160,78 zł w 2014 roku), młodzi przedsiębiorcy płacą
więc 6,69 zł brutto więcej niż w roku ubiegłym
Składki dla pozostałych
przedsiębiorców
W 2015 roku wyższe jest także przeciętne
wynagrodzenie, które stanowi podstawę
wyliczenia składek dla przedsiębiorców
opłacających je na zasadach ogólnych,
czyli dla:
osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie
przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych nie
wymienionych,
twórców i artystów,
osób prowadzących działalność w zakresie wolnego zawodu (w rozumieniu
przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów
osiąganych przez osoby fizyczne), a także osób prowadzących działalność w
zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalnościgospodarczej (w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób
fizycznych),
wspólników jednoosobowych spółek z o. o. oraz wspólników spółek jawnych,
komandytowych lub partnerskich,
osób prowadzących publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania
przedszkolnego, placówkę lub ich zespół (na podstawie przepisów o systemie
oświaty),
osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność,
Zgodnie obwieszczeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej,
przeciętne wynagrodzenie w 2015 roku wynosi 3959 zł (3746 zł w 2014
r.). Przy wyznaczaniu wysokości składek ZUS przedsiębiorcy bierze się
pod uwagę 60 proc. tej kwoty, czyli 2375,40 zł (2247,60 zł w 2014 roku).
Składki do ZUS dla ww. przedsiębiorców za styczeń-grudzień 2015 r.
wynoszą więc:
•składka emerytalna: 463,68 zł (438,73 zł w 2014 r. - wzrost o 24,95 zł),
•składka rentowa: 190,03 zł (179,81 zł w 2014 r. - wzrost o 10,22 zł),
•składka chorobowa: 58,20 zł (55,07 zł w 2014 r. - wzrost o 3,13 zł),
•składka wypadkowa: 45,85 zł (43,38 zł w 2014 r. - wzrost o 2,47 zł),
W sumie składki na ubezpieczenia społeczne
w 2015 roku wynoszą 757,76 zł (716,99 zł
w 2014 roku),
przedsiębiorcy płacą więc o 40,77 zł więcej niż
w roku ubiegłym
Razem ze składką na Fundusz Pracy, która
wynosi 58,20 zł (55,07 w 2014 roku, czyli wzrost o
3,13 zł), daje to 815, 96 zł (772,06 zł w 2014
roku), czyli więcej o 43,90 zł.
Do tej sumy należy jeszcze doliczyć składkę
zdrowotną.
Składka zdrowotna w 2015 roku i dobrowolne
ubezpieczenie chorobowe
Zgodnie z komunikatem GUS, przeciętne miesięczne
wynagrodzenie w sektorze przedsiębiorstw w czwartym
kwartale 2014 r. wyniosło 4139,42 zł (wraz z wypłatami
z zysku).
Podstawę wymiaru składki zdrowotnej stanowi 75 proc.
tej kwoty, czyli 3104,57 zł, sama składka wzrosła więc do
poziomu 279,41 zł miesięcznie.
Podwyżka wyniosła 9,01 zł
(w 2014 roku wynosiła 270,40 zł).
Oznacza to, że w 2015 roku przedsiębiorcy
na tzw. pełnym ZUS-ie płacą 1095,37 zł
miesięcznie z tytułu składek ZUS na
ubezpieczenia społeczne i zdrowotne.
To o 52,91 zł więcej niż w ubiegłym roku,
kiedy płacili w sumie 1042,46 zł miesięcznie.
W ujęciu procentowym wygląda to następująco:
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotnedla wszystkich osób wymienionych powyżej stanowi kwota
zadeklarowana, nie niższa niż 75% przeciętnego
miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw
w czwartym kwartale 2014 roku, włącznie
z wypłatami z zysku.
Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2015 roku,
począwszy od składek należnych od dnia 1 stycznia 2015
roku, nie może być niższa niż 9,00% podstawy wymiaru.
W 2015 roku podstawa wymiaru składek na
dobrowolne ubezpieczenie chorobowedla wszystkich osób wymienionych powyżej
nie może przekraczać miesięcznie kwoty
250% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, które zostało
przyjęte do ustalenia kwoty ograniczenia
rocznej podstawy wymiaru składek na ten
rok.
Składki na ubezpieczenie wypadkowe w 2015 r.
Stopa procentowa składki na ubezpieczenie
wypadkowe ustalana jest na okres roku składkowego, który w 2015 r. obejmuje okres od
dnia 1 kwietnia 2015 roku do dnia 31 marca 2016
roku
Podstawą prawną tego rozwiązania jest przepis
art. 2 pkt. 8 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych
(Dz. U. z 2009 nr 167, poz. 1322).
Na podstawie przepisu art. 32 ust. 1 ustawy, ZUS
przekazał informację o wysokości stopy
procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe
obowiązującej w 2015 roku płatników składek,
którzy przekazali informację ZUS IWA za trzy
kolejne lata kalendarzowe do
20 kwietnia 2015 roku.
Osoby, które nie zaliczyły się do wskazanej powyżej
grupy, w 2015 roku muszą samodzielnie ustalić
wysokość stopy procentowej składki na 2015 rok.
Wysokość ich składki zależy od tego, ilu zgłoszą
ubezpieczonych.
Osoby zgłaszające do ubezpieczenia wypadkowego
minimum 10-ciu ubezpieczonych, którzy nie byli
zobowiązani do przekazywania informacji ZUS IWA przez
trzy ostatnie lata kalendarzowe, ustalają na 2015 rok stopę
procentową składki na to ubezpieczenie
w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy
działalności, do której należą (art. 33 ust. 1 ww. ustawy).
Płatnicy, którzy zgłoszą do ubezpieczenia wypadkowego
maksymalnie 9-ciu ubezpieczonych, ustalają stopę
procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe
w wysokości 50 % najwyższej stopy procentowej ustalonej
na 2015 rok dla grup działalności (art. 28 ust. 1 ww. ustawy).
Terminy rozliczania i opłacania składek w 2015 roku
Przepisy wskazują dokładnie, do kiedy należy rozliczyć
się z opłacenia składek na ubezpieczenia społeczne,
ubezpieczenie zdrowotne, jak również na fundusze
pozaubezpieczeniowe (Fundusz Pracy i Fundusz
Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych).
W 2015 r. za każdy miesiąc kalendarzowy składki muszą
zostać rozliczone i opłacone w terminie:
• do 5-go dnia następnego miesiąca dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
• do 10-go dnia następnego miesiąca dla osób fizycznych
opłacających składkę wyłącznie za siebie,
• do 15-go dnia następnego miesiąca dla pozostałych
płatników.
ZMIANY W OSKŁADKOWANIU UMÓW ZLECEŃ w 2016 roku.
Od 1 stycznia 2016 r. zmienią się zasady oskładkowania zleceniobiorców mających jednocześnie inne tytuły do
ubezpieczeń.
Będzie obowiązywać minimalna podstawa wymiaru składek emerytalnej i rentowych dla zleceniobiorców.
Zmiany zostały wprowadzone ustawą z dnia 23 października 2014 r. o zmianie ustawy
o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2014 r. poz. 1831) nazywanej dalej ustawą systemową
Art. 9 ustawy systemowej ureguluje także kwestie zbiegu tytułów do ubezpieczeń.
Zbieg tytułów zachodzi wtedy, gdy ubezpieczony pracuje w kilku miejscach, na podstawie różnych form wykonywania pracy, które stanowią tytuł do
ubezpieczeń społecznych.
Ustawa rozstrzyga, z którego zatrudnienia trzeba wówczas płacić obowiązkowe składki ZUS.
Obecnie, zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy, osoba pracująca na podstawie kilku umów zleceń obowiązkowo objęta jest
ubezpieczeniami emerytalno – rentowymi z tego tytułu, który powstał najwcześniej.
Może ona jednak dobrowolnie, na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych,
wszystkich lub wybranych tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.
Z reguły więc zleceniobiorcy wybierają umowę z najniższą podstawą wymiaru składek płacą niewielkie składki
ZUS, by uniknąć kosztów.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 9 ust. 2 ustawy systemowej, osoba spełniająca warunki do objęcia obowiązkowo ubezpieczeniami emerytalnym i
rentowymi z kilku tytułów:
• pracy nakładczej, • zlecenia, • działalności gospodarczej, • bycia posłem w Parlamencie Europejskim• bycia duchownym
objęta jest obowiązkowo ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej.
Może ona jednak dobrowolnie na swój wniosek, być objęta ubezpieczeniami emerytalnym
i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych, tytułów lub zmienić tytuł ubezpieczeń.
Jednakże pod pewnymi warunkami, które określa art. 9 w ust. 2c i 7.
Oprócz tego, jeśli zleceniobiorca prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą,
to zapłaci obowiązkowe składki z firmy, jeżeli podstawa wymiaru składek z umowy zlecenia (lub agencyjnej) będzie niższa od najniższej podstawy wymiaru składek obowiązującej osoby
prowadzące działalność gospodarczą.
Jest to 60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej
podstawy wymiaru składek na dany rok. W 2015 r. wynosi ono 2375,40 zł.
Oczywiście nie ma żadnych przeszkód, alby przedsiębiorca płacił dobrowolne składki ZUS również ze zlecenia.
Nowe przepisy komplikują także los przedsiębiorców, którzy prowadzą
działalność krócej niż 24 miesiące i dorabiają dzięki zleceniom.
Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne dla osób
prowadzących działalność krócej niż 24 miesiące wynosi 30% płacy
minimalnej (czyli obecnie 504 zł).
To oznacza, że kiedy nowe przepisy wejdą w życie, będą musieli płacić
składki od przyjętych zleceń do chwili, kiedy ich łączna wartość
przekroczy wysokość płacy minimalnej (gdyby takie rozwiązanie
obowiązywało dzisiaj, musiałby zapłacić składki od dodatkowych zleceń
na łączną kwotę 1176 zł).
Dopiero wtedy zostanie spełniony ustawowy wymóg osiągnięcia
podstawy wymiaru składek o wartości co najmniej równej płacy
minimalnej.
Nowe zasady znacząco zwiększą ryzyko
działania firm.
Mianowicie w przypadku umowy-zlecenia
płatnikiem składek jest przedsiębiorca i na nim
ciąży obowiązek przesłania składek w
odpowiedniej kwocie do ZUS.
Jeśli zleceniobiorca ma kilka umów z jednym
przedsiębiorcą, rozliczenia będą stosunkowo
proste - po prostu zapłaci składkę od umowy
czy umów, które łącznie mają wartość płacy
minimalnej.
Ale problem pojawia się w sytuacji, kiedy
zleceniobiorca ma umowy z kilkoma
podmiotami.
Wtedy nie będzie można w łatwy sposób
ustalić, który z tych podmiotów i w jakiej
kwocie powinien zapłacić składki.
Chodzi o sytuację, w której np. zleceniobiorca
traci jedno zlecenie i nie informuje o tym innego
przedsiębiorcy albo przypadek, w którym jedna
firma np. z powodu problemów z płynnością nie
płaci wynagrodzenia za zlecenie na czas.
Zdaniem Marty Felczak, Managera do spraw
Rozwoju Projektów Tax Care:
-W tej sytuacji można się spodziewać, że
przedsiębiorcy będą starali się uzyskać od zleceniobiorców oświadczenia o tym, że składki
zostały opłacone przez innego płatnika.
Ale w niektórych przypadkach to może nie
wystarczyć.
Wówczas bowiem może się okazać, że firma
powinna opłacić składkę, choć z oświadczenia
zleceniobiorcy wynika, że takiego obowiązku nie ma.
Nowe zasady naliczania składek na ubezpieczenia społeczne
od zleceń wejdą w życie od
1 stycznia 2016 r.
Liczba tych, których obejmą nowe zasady, idzie w dziesiątki
tysięcy. Jak wynika z uzasadnienia ustawy, na koniec 2012 r.
815,8 tys. osób podlegało ubezpieczeniom społecznym z
tytułu umowy-zlecenia albo pracy agencyjnej.
Z tego 98 tys. osób miało dwa i więcej umów-zleceń,
a blisko 28 tys. osób było ubezpieczonych jako osoby
prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą.
Z kolei liczba osób, które korzystały
z preferencyjnych składek, liczonych od 30% minimalnego
wynagrodzenia, w tamtym czasie wynosiła 280 tys.
STANOWISKO RADY MINISTRÓW
Na posiedzeniu w czerwcu 2015 roku, Rada Ministrów
poinformowała o nowej kwocie wynagrodzenia minimalnego, która ma obowiązywać w 2016 roku.
Wzrost tej kwoty nie spowoduje jedynie podwyżki płac, lecz
także wzrost składek ZUS dla niektórych
przedsiębiorców oraz wzrost kosztów zatrudnienia.
Przedstawiła także propozycje wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, która w 2016 roku ma wynieść
1.850 zł.
Choć sporadycznie zdarza się, by zaproponowana
przez Rząd wstępna kwota minimalnego
wynagrodzenia uległa zmianie, to warto mieć na
uwadze, że rzeczywistą i ostateczną wartość
podwyżki Rząd ustali po konsultacjach
społecznych.
Oficjalna wysokość wynagrodzenia minimalnego
obowiązującego w 2016 roku będzie zatem znana po publikacji w Dzienniku Ustaw, która musi
nastąpić najpóźniej do dnia 15 września 2015 roku.
Wzrost minimalnego wynagrodzenia
= rzeczywisty wzrost płac
Wzrost wynagrodzenia minimalnego jest dobrą
wiadomością dla pracowników zarabiających najniższe
płace, zatrudnionych na podstawie umów o pracę.
Jeżeli od stycznia kwota minimalnego wynagrodzenia
osiągnie 1850 zł, to pracownicy ci zarobią w 2016 roku o
100 zł brutto więcej niżeli w roku bieżącym, co daje 69 zł
netto (na rękę).
Rodzaj składkiWynagrodzenie minimalne
w 2015 roku
Wynagrodzenie minimalne
w 2016 roku
Emerytalna 170,80 zł 180,56 zł
Rentowa 26,25 zł 27,75 zł
Chorobowa 42,88 zł 45,33 zł
Zdrowotna 135,91 zł 143,67 zł
Zaliczka na podatek PIT 88,00 zł 97,00 zł
Suma 1286,16 zł netto 1355,69 zł netto
Wzrost wynagrodzenia minimalnego w 2016 roku do 1.850 zł brutto oznaczać
będzie, że pracownik na rękę otrzyma 69,53 zł netto więcej niż w roku ubiegłym,
co w skali roku daje kwotę rzędu 834,36 zł netto.
Wzrost wynagrodzenia minimalnego
= wzrost składek ZUS
Wzrost wynagrodzenia minimalnego niestety nie jest dobrą
wiadomością dla przedsiębiorców opłacających składki na
ubezpieczenie społeczne na preferencyjnych zasadach.
W ich przypadku bowiem składki ZUS społeczne liczone są
od podstawy wymiaru stanowiącej 30% kwoty minimalnego
wynagrodzenia.
Jeśli płaca minimalna wzrośnie do
zapowiadanego przez Rząd poziomu
1850 zł, to w przyszłym roku nowe firmy zapłacą ZUS od podstawy równej 555 zł.
W takim przypadku od 1 stycznia 2016 roku poszczególne składki ZUS będą
wynosiły:
Rodzaj składkiPreferencyjny ZUS
w 2015 roku
Preferencyjny ZUS
w 2016 roku
Emerytalna 102,48 zł 108,34 zł
Rentowa 42,00 zł 44,40 zł
Chorobowa 12,86 zł 13,60 zł
Zdrowotna 279,41 zł 279,41 zł
Wypadkowa 09,45 zł 9,99 zł
Suma składek 446,20 zł 455,74 zł
Składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne w skali miesiąca
wzrosną 9,54 zł.
Wzrost minimalnego wynagrodzenia
= wyższe koszty zatrudnienia
Wzrost wynagrodzenia minimalnego oznacza również wzrost ogólnych kosztów
zatrudnienia pracownika.
W 2016 roku podwyżka ta wyniesie
1.448,88 zł na jednego pracownika
w skali roku.
Rodzaj składkiWynagrodzenie minimalne
w 2015 roku
Wynagrodzenie minimalne
w 2016 roku
Emerytalna 170,80 zł 180,56 zł
Rentowa 113,75 120,25 zł
Wypadowa 33,77 zł 35,70 zł
FP 42,88 zł 45,33 zł
FGŚP 1,75 zł 1,85 zł
Suma składek 362,95 zł 383,69 zł
Kwota wynagrodzenia 1750 zł brutto 1850 zł brutto
Całkowity koszt zatrudnienia 2112,95 zł brutto 2233,69 zł brutto
Wzrost minimalnego wynagrodzenia do
1850 zł spowoduje zatem, że miesięczny
koszt zatrudnienia jednego pracownika
wzrośnie
o 120,74 zł.
W skali roku podwyżka ta będzie
kosztowała pracodawcę 1.448,88 zł na
jednego pracownika.
Prowadzenie działalności gospodarczej
w Polsce, a przede wszystkim
zatrudnianie pracowników nie jest łatwe.
Ilość formalności, jakich trzeba dopełnić,
a przede wszystkim koszty pracy oraz
wysokie podatki nie pozwalają
dynamicznie rozwijać się młodym
przedsiębiorcom, a co za tym idzie –
hamują rozwój gospodarczy kraju.
Dla osoby, która ma własną firmę ważne jest
osiąganie zysku i nie ma w tym nic złego.
Suma wszystkich wydatków ponoszonych z tytułu
działalności musi być niższa niż przychody.
W przeciwnym wypadku, biznes nie ma sensu
i przynosi wyłącznie straty.
Po stronie kosztów pojawia się wynagrodzenie dla
pracownika. To zaś jest o wiele wyższe niż kwota,
jaką osoba zatrudniona dostaje do ręki.
Jeśli, przykładowo, płaca netto z tytułu umowy
o pracy wynosi 1800 zł, realne wydatki
ponoszone przez pracodawcę to ok. 3000 zł.
Ponad 40% realnej wartości wykonanej pracy
pochłaniają podatki oraz składki ZUS.
W przypadku umowy zlecenia, czy też umowy
o dzieło, proporcje między wynagrodzeniem
netto a brutto mogą być korzystniejsze dla
osoby zatrudnionej.
Zmiany sposobu regulowania składek ZUS
z tytułu zatrudniania na umowę zlecenia nie
mają na celu poprawy bytu pracowników.
To jedynie kolejny sposób na podniesienie
podatków i zwiększenie przychodów do kasy
państwa.
Decyzja ta uderzy przede wszystkim w osoby
zatrudnione.
W konsekwencji, wynagrodzenia na rękę z
tego tytułu mogą spaść o kilkanaście, a nawet
więcej procent– szczególnie w przypadku
tych, którzy pracują na niskie stawki.
Prowadzący własny biznes, zamierzając
utrzymać stabilność finansową firmy, chcąc nie
chcąc, przeniosą koszty ozusowania umów
zlecenia na pracowników.
Zmiany mają na celu wzrost przyszłych emerytur przy
jednoczesnym spadku obecnych dochodów
zleceniobiorców. Jednak należy pamiętać, że zmiany te
spowodują także wzrost kosztów zatrudnienia, a w
efekcie mogą zniechęcić pracodawców do korzystania
z tej formy zatrudnienia.
Wyższe składki od umów zlecenia to metoda
zwiększenia przychodów do budżetu państwa, który
przyniesie eskalację konfliktu między pracownikami a
pracodawcami.
ORZECZNICTWO I INTEPRETACJE
Zbiór orzecznictwa z punktu widzenia składek na
ubezpieczenie społeczne
Umowa zlecenie czy umowa o dzieło
Zgodnie z art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 13 października
1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Dz. U. 2013,
poz. 1442 obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu
i rentowym podlegają, z zastrzeżeniem art. 8 i 9, osoby
fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są
osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy
agencyjnej lub umowy zlecenia albo innej umowy
o świadczenie usług, do której zgodnie z Kodeksem
cywilnym stosuje się przepisy dotyczące zlecenia, zwanymi
dalej „zleceniobiorcami”, oraz osobami z nimi
współpracującymi, z zastrzeżeniem ust. 4.
Z kolei art. 12 ust. 1 ustawy o ZUS wskazuje, że
obowiązkowo ubezpieczeniu wypadkowemu
podlegają osoby podlegające ubezpieczeniom
emerytalnemu i rentowym, zaś art. 13 pkt 2 mówi,
że obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu,
rentowym, chorobowemu i wypadkowemu
podlegają osoby fizyczne w następujących
okresach osoby wykonujące pracę nakładczą oraz
zleceniobiorcy – od dnia oznaczonego w umowie
jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania do dnia
rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy.
W sposób oczywisty widać więc różnicę w
traktowaniu umowy zlecenia (oraz umów o
świadczenie usług), jak i umowy o dzieło z
punktu widzenia obowiązku opłacania
składek na ZUS.
Jeżeli ktoś tych składek płacić nie chce,
oczywiście będzie chciał zrobić wszystko,
aby zarabiać na podstawie umowy o dzieło, a
nie umowy zlecenia.
Obie umowy są zdefiniowane w kodeksie
cywilnym:
Art. 627 Przez umowę o dzieło przyjmujący
zamówienie zobowiązuje się do wykonania
oznaczonego dzieła, a zamawiający do zapłaty
wynagrodzenia.
Dalsze przepisy k.c. mówią o tym, kto dostarcza materiał do
wykonania dzieła, o tym, kto odpowiada za jego jakość,
utratę, a także o rękojmi za wady fizyczne dzieła między
innymi.
Wynikają z tego wskazówki, że mamy do czynienia ze
świadczeniem o charakterze zmaterializowanym.
Art. 734. § 1. Przez umowę zlecenia przyjmujący
zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej
czynności prawnej dla dającego zlecenie.
§ 2. W braku odmiennej umowy zlecenie obejmuje
umocowanie do wykonania czynności w imieniu
dającego zlecenie. Przepis ten nie uchybia
przepisom o formie pełnomocnictwa.
Art. 750. Do umów o świadczenie usług, które nie są
uregulowane innymi przepisami, stosuje się
odpowiednio przepisy o zleceniu.
Pozostałe przepisy wskazują, że zleceniobiorca jest
zobowiązany informować zleceniodawcę o przebiegu
sprawy.
Ogólnie więc dają sygnał, że w przypadku zlecenia mamy
do czynienia ze świadczeniem o charakterze
niematerialnym.
Poniżej przykładowe orzecznictwo sądów w przedmiocie
rozróżnienia pomiędzy umową
o dzieło a umową zlecenie, ułatwiające nie tylko podjęcie
decyzji, ale również umożliwiające uniknięcie kłopotów
z ZUS-em oraz odsetek,
które Zakład z pewnością naliczy, gdy zakwestionuje
zasadność zawarcia umowy o dzieło.
Wyrok SN z dnia 26 marca 2013 r., II UK 201/12
(odpestczanie śliwek)
„Umowa o dzieło nie polega na prostych i powtarzalnych czynnościach,
które przygotowują owoce do spożycia lub do dalszego przetworzenia.
Dziełem nie jest odpeszczanie [pisownia oryginalna] śliwek. Czynność ta
nie może być ujmowana jako dzieło (wytwór) indywidualny, wszak jako
taka nie jest niczym szczególnym i nie ma swego odrębnego
(indywidualnego) charakteru oraz przeznaczenia. Nie trwa też dłużej niż
do dalszego etapu przetworzenia lub konsumpcji. Było to więc tylko
odpeszczanie [pisownia oryginalna] śliwek i jeżeli „niezwykłe”, to tylko
dlatego, że znaczenie miały niemałe ilości, co wskazuje na typowo
produkcyjne przeznaczenie owoców. Indywidualny charakter dzieła w
takiej sytuacji nie może wyrażać się w ilości owoców. Taki rezultat pracy
nie stanowi cechy istotnej umowy o dzieło, gdyż wynika z pracy właściwej
zwykłemu zatrudnieniu (pracowniczemu czy na podstawie umowy
nienazwanej, do której stosuje się przepisy o zleceniu).
Wyrok SN z dnia 29 stycznia 2014 r., II UK 257/13
(terapia logopedyczna)
„Jeżeli zostanie ustalone, że określona osoba podlega obowiązkowo
ubezpieczeniom społecznym w związku z wykonywaniem zatrudnienia na
podstawie umowy o świadczenie usług, to podleganie z tego tytułu
ubezpieczeniom zdrowotnym wynika wprost z ustawy o świadczeniach,
wobec czego potwierdzanie tej okoliczności deklaratoryjną decyzją NFZ
byłoby zbędne i bezprzedmiotowe.
W umowach zawieranych ze spółką zainteresowana zobowiązywała się
do osobistego prowadzenia terapii logopedycznej. Tak określony
przedmiot umowy nie charakteryzuje się wymaganą cechą
indywidualizującą utwór (dzieło) przede wszystkim dlatego, że nawet w
zarysie nie konkretyzuje tematu poszczególnych zajęć terapeutycznych,
natomiast z tak określonego celu umowy – rehabilitacja logopedyczna
dzieci – nie mógł wynikać obiektywnie osiągalny i pewny rezultat. Chodziło
więc o wykonanie określonych czynności (szeregu powtarzających się
czynności) bez względu na to, jaki rezultat czynność ta przyniesie.
Przedmiotem umów były zatem określone czynności, a nie ich wynik, co
przesądza o ich kwalifikacji jako umów starannego działania – umów o
świadczenie usług – art. 750 k.c.”
Wyrok SN z dnia 6 kwietnia 2011 r., II UK 315/10
(tłumaczenia)
„Zakład Ubezpieczeń Społecznych może – wbrew nazwie
umowy – zakwalifikować pracę tłumacza języka obcego
jako umowę o świadczenie usług, a nie umowę o dzieło,
gdy oparta jest na długookresowym zatrudnieniu i polega
na powtarzalnym wykonywaniu tłumaczeń dokumentów
związanych z bieżącą działalnością firmy, za stałym
(miesięcznym) wynagrodzeniem (art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń
społecznych, tekst jednolity: Dz. U. 2009 r. Nr 205 poz.
1585 ze zm. w związku z art. 750 k.c.).”
Wyrok SN z dnia 15 lipca 2014 r., II UK 496/13
(prowadzenie zajęć sportowych i treningów)
„Umowy dotyczące systematycznego wykonywania
czynności sportowych lub trenerskich – za okresowo
wypłacanym wynagrodzeniem powodują, co do zasady,
obligatoryjne objęcie ubezpieczeniem społecznym na
podstawie umowy o świadczenie usług (art. 6 ust. 1 pkt 4
ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie
ubezpieczeń społecznych).”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 13
lutego 2013 r., III AUa 1096/12
(nauka pływania)
„Zawarta przez strony umowa była typową umową
starannego działania, zainteresowany miał bowiem
zgodnie ze swoją najlepszą wiedzą popartą długoletnim
doświadczeniem uczyć dzieci pływania. Płatnik składek
nie oczekiwał jednak skutecznego nauczenia każdego
dziecka pływania przez zainteresowanego, w żaden
sposób nie dokonywał odbioru dzieła, nie uzależniał
wypłaty wynagrodzenia od opanowania umiejętności
przez dzieci. Zainteresowany nie ponosił
odpowiedzialności za wady dzieła.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 9 stycznia 2013 r., III
AUa 1123/12
(prowadzenie wykładów i zajęć dydaktycznych)
„Umowa o świadczenie usług nie może być umową, której celem
byłoby osiągnięcie rezultatu, pozwalającego na jej zakwalifikowanie
jako umowy o dzieło. Innymi słowy umowy o osiągnięcie rezultatu,
stanowiącego dzieło w rozumieniu przepisów art. 627 i n. k.c., nie
mogą zostać zakwalifikowane jako umowy o świadczenie usług.
Oznacza to, że z zakresu art. 750 k.c. wyłączone są nie tylko umowy
o dzieło, ale także inne umowy nazwane, których celem jest
osiągnięcie określonego rezultatu, zarówno takie, do których przepisy
o umowie o dzieło znajdują odpowiednie zastosowanie, jak i takie,
które mają regulację ustawową niezawierającą takiego odesłania.
Cechą charakterystyczną takich umów jest również to, że zazwyczaj
są to umowy oparte na zaufaniu między stronami i z uwagi na to
wymagają osobistego wykonania przez usługodawcę.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z
dnia 7 maja 2013 r., III AUa 1136/12
(czyszczenie, malowanie, odśnieżanie, itp.)
„Istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie
określonego, zindywidualizowanego rezultatu w
postaci materialnej lub niematerialnej. Umowa o
świadczenie usług jest zaś umową starannego
działania, zatem jej celem jest wykonywanie
określonych czynności, które nie muszą
zmierzać do osiągnięcia rezultatu, lecz
oczywiście mogą.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 27 czerwca 2013
r., III AUa 114/13
(mycie i dezynfekcja pomieszczeń)
„Przedmiotem umowy o dzieło jest przyszły, z góry określony,
samoistny, materialny lub niematerialny, lecz ucieleśniony,
obiektywnie osiągalny i (w danych warunkach) pewny rezultat pracy
i umiejętności przyjmującego zamówienie, którego charakter nie
wyklucza możliwości zastosowania przepisów o rękojmi za wady.
Przedstawiony zespół cech konstytutywnych występować musi
łącznie. Tym samym istotą umowy o dzieło jest osiągnięcie
określonego rezultatu, co odróżnia ją od umowy zlecenia (art. 734 i
następne kc) oraz od umowy o świadczenie usług (art. 750 kc). Z
kolei, umowa o świadczenie usług jest umową starannego działania,
a zatem jej celem jest wykonywanie określonych czynności, które
nie muszą zmierzać do osiągnięcia rezultatu.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 17 lutego 2013 r.,
III AUa 1143/12
(sprzątanie)
„Dla prawidłowego rozróżnienia rodzaju wskazanych umów
cywilnoprawnych nie jest wystarczające poprzestanie na
stwierdzeniu, że każda umowa, która wiąże się z oczekiwaniem
rezultatu jest umową o dzieło i zawarcie klauzuli oczekiwania
rezultatu ugruntowuje stosunek prawny w reżimie umowy o dzieło.
Także bowiem zlecający usługi oczekuje, że poprzez staranne
działanie przyjmującego zlecenie (podejmującego się świadczenia
usług) osiągnięty zostanie rezultat zgodny z oczekiwaniami dającego
zlecenie. Konieczne jest zatem wyodrębnienie wszystkich istotnych
cech badanej umowy, następnie zestawienie tych cech z elementami
istotnymi charakteryzującymi każdą z umów, których przedmiotem
jest wykonywanie określonej pracy za wynagrodzeniem oraz
ustalenie, które cechy jako dominujące wskazują na określony
charakter umowy.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 11
marca 2014 r., III AUa 1305/13
(przebudowa i remont piły do cięcia płyt)
„Przy ocenie charakteru zawartej umowy, należy mieć na
uwadze, iż nadana umowie określona treść i nazwa nie
przesądza o charakterze łączącego strony stosunku
prawnego. Powstałe w praktyce obrotu umowy mogą
łączyć w sobie wskazane elementy charakterystyczne dla
umowy zlecenia i umowy o dzieło, w takim przypadku o
tym, jaki jest to stosunek prawny decydują cechy
przeważające.”
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 11
września 2013 r., III AUa 205/13
(prace konserwacyjne i konserwatorskie, mycie i
czyszczenie)
„Jednymi z wyznaczników odróżniających czynności
świadczone w ramach umowy o dzieło, od zadań
wykonywanych w ramach umowy zlecenia są:
•konieczność określenia dzieła z góry, w umowie,
•powstanie w wyniku działań przyjmującego zamówienie
konkretnego, indywidualnie oznaczonego rezultatu,
•weryfikowalność tego rezultatu ze względu na istnienie
wad.”
Uchwała SN z dnia 9 lipca 2014 r., I UZP 1/14
(prowadzenie przez sędziów zajęć szkoleniowych,
wykładów)
Sędzia sądu powszechnego podlega z tytułu zawartej
umowy zlecenia obowiązkowo ubezpieczeniu
emerytalnemu, rentowemu i wypadkowemu na podstawie
art. 6 ust. 1 pkt 4 i art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 13
października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych
(jednolity tekst. Dz. U. z 2013 poz. 1442 ze zm.).
Inne czynności uznane
za wykonywanie usług lub zlecenia:
• przewóz grzybów (wyrok Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 27 czerwca 2013 r., III AUa 115/13)
• przeprowadzanie egzaminów (wyrok Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 31 lipca 2013 r., III AUa 120/13)
• wykonywanie poszczególnych elementów przy produkcji
spadochronów i paralotni (wyrok Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu z dnia 8 stycznia 2013 r., III AUa 1257/12)
• stałe wykonywanie prac tokarskich (wyrok
Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25
czerwca 2013 r., III AUa 13/13)
• przygotowanie prelekcji reklamowych (wyrok
Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 11
kwietnia 2013 r., III AUa 1327/12)
• sprzątanie zaplecza budowy (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2013
r., III AUa 144/13)
• wycinanie samosiewów (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 10 lipca 2013
r., III AUa 146/13)
• nauczanie języka obcego (wyrok Sądu Apelacyjnego w
Łodzi z dnia 19 czerwca 2013 r., III AUa 1511/12)
• usługi pielęgnacyjno-opiekuńcze (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 26 stycznia 2006 r., III AUa
1700/05)
• montaż stolarki okiennej (wyrok Sądu Apelacyjnego w
Gdańsku z dnia 6 czerwca 2013 r., III AUa 1065/12)
• sprzątanie budynków i terenów wokół nich (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Gdańsku z dnia 14 sierpnia 2013 r., III AUa
2171/12)
• krojenie i pakowanie grzybów i owoców (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 26 czerwca 2013 r., III
AUa 332/13)
Inne czynności uznane za wykonywanie dzieła
• wykonanie prac ślusarskich w postaci
wykonania i zamontowania słupów wiaty pod
konkretne zamówienie (wyrok Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 25
czerwca 2013 r., III AUa 12/13)
W wyrokach sądów często pojawia się motyw możliwości sprawdzenia dzieła
pod kątem wad fizycznych.
Jeśli jest to niemożliwe, sądy uznają, że nie mamy do czynienia z umową
o dzieło, zaś jej wykonawca podlega obowiązkowym ubezpieczeniom
społecznym.
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2013 r., sygn.
akt II UK 103/13
„Przedmiotem umowy o dzieło jest doprowadzenie do
weryfikowalnego i jednorazowego rezultatu, zdefiniowanego
przez zamawiającego w momencie zawierania umowy. Dzieło jest
wytworem, który w momencie zawierania umowy nie istnieje,
jednak jest w niej z góry przewidziany i określony w sposób
wskazujący na jego indywidualne cechy. Dlatego też jednym z
kryteriów umożliwiających odróżnienie umowy o dzieło od umowy
zlecenia lub umowy o świadczenie usług jest możliwość
poddania dzieła sprawdzianowi na istnienie wad fizycznych.
Sprawdzian taki jest zaś niemożliwy do przeprowadzenia, jeśli
strony nie określiły w umowie cech i parametrów
indywidualizujących dzieło.”
Sądy twierdzą również, że przesłanką uznania umowy za
spełniającej przesłanki kwalifikacji jako umowy o dzieło
jest odpowiedzialność wykonawcy za wady
wykonanego działa.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 10 października 2013 r., sygn.
akt II UK 235/13:
„W odróżnieniu od umowy o dzieło, przyjmujący zamówienie w umowie
zlecenia (umowie o świadczenie usług) nie bierze więc na siebie ryzyka
pomyślnego wyniku spełnianej czynności. Jego odpowiedzialność za
właściwe wykonanie umowy oparta jest na zasadzie starannego
działania (art. 355 § 1 k.c.), podczas gdy odpowiedzialność strony
przyjmującej zamówienie w umowie o dzieło niewątpliwie jest
odpowiedzialnością za rezultat.”
Konsekwencje przekwalifikowania umowy o
dzieło na umowę o świadczenie usług
Uwagi ogólne
Wynagrodzenie wypłacane na podstawie umowy o dzieło nie
stanowi, co do zasady, podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne.
Natomiast wynagrodzenie wypłacane na podstawie umów zlecenia
lub innych umów o świadczenie usług, do których (na podstawie
art. 750 Kodeksu cywilnego) zastosowanie mają przepisy o umowie
zlecenia, stanowi podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne (chyba że dana osoba podlega
obowiązkowemu ubezpieczeniu z tytułu kilku umów zlecenia albo
innych umów o świadczenie usług – wtedy objęta jest obowiązkowo
ubezpieczeniami z tego tytułu, który powstał najwcześniej).
Kontrola ZUS
Podczas ustalania istnienia i zakresu obowiązku ubezpieczeń
społecznych ZUS ma prawo skontrolować, jaki charakter ma praca
wykonywana przez daną osobę (czy ma cechy umowy o pracę, dzieła,
czy zlecenia).
ZUS nie poprzestaje przy tym zwykle na stwierdzeniu faktu zawarcia
określonego typu umowy, ale także bada jej treść. Jeżeli w toku kontroli
ZUS stwierdzi, że charakter zobowiązania nie posiada cech umowy o
dzieło, zakwalifikuje ją dla potrzeb wymiaru składek jako umowę o
świadczenie usług/zlecenia.
Najczęściej ZUS kwestionuje zasadność zawierania nieoskładkowanych
umów o dzieło i dokonuje ich przekwalifikowania na umowy zlecenia.
W wielu przypadkach oznacza to konieczność uiszczenia zaległych
składek na ubezpieczenie emerytalne, rentowe, wypadkowe oraz
zdrowotne.
W przypadku stwierdzenia nieprawidłowości ZUS
wyciąga konsekwencje finansowe wobec płatników
składek.
Jeśli decyzja uprawomocni się, zaległe składki należy
uiścić, wraz z odsetkami za zwłokę, kosztami
egzekucyjnymi, kosztami upomnień itp.
Dla przykładu, w przypadku przekwalifikowania umowy o
dzieło na umowę zlecenie w kwocie 1000 zł na
zlecającym może ciążyć obowiązek wpłacenia do ZUS
obowiązkowych składek w wysokości ponad
400 zł odsetki, koszty postępowania oraz opłata
sankcyjna.
Dla przedsiębiorcy oznacza to:
•konieczność zapłacenia składek na ubezpieczenia
społeczne i ubezpieczenie zdrowotne od wypłaconych
wynagrodzeń wraz z odsetkami za zwłokę,
•obowiązek złożenia brakujących deklaracji
miesięcznych,
•ryzyko wymierzenia przez ZUS dodatkowej opłaty do
wysokości 100% nieopłaconych składek (na podstawie
przepisu art. 24 ust. 1a – 1d Ustawy o systemie
ubezpieczeń społecznych).
Jakiego rodzaju umowy są najbardziej
narażone na ryzyko?
Poniżej wybrane przykłady podejścia
sądów powszechnych do oceny
kwestionowanych przez ZUS umów z
powodu zakwalifikowania ich jako umowa
o dzieło.
Sądy uznały, że jako umowy o dzieło nie mogą zostać
zakwalifikowane m.in.:
• udział trenera i zawodników w zawodach sportowych;
• wygłoszenie wykładu/ prowadzenie zajęć dydaktycznych w formie
wykładów;
• rehabilitacja logopedyczna dzieci;
• praca tłumacza języka obcego;
• usuwanie pestek ze śliwek;
• prowadzenie szkoleń przygotowujących do egzaminu
państwowego/szkoleń kandydatów na kierowców;
• wykonanie prac krawieckich;
• prace dociepleniowe ścian budynków;
• praca kierownika budowy;
• montaż więźby dachowej;
• dostarczenie przesyłki/korespondencji pod wskazany adres;
• sprzątanie określonego odcinka terenu.
Sądy przychyliły się natomiast to kwalifikacji
jako umowy o dzieło:
• wykład o charakterze niestandardowym,
niepowtarzalnym, spełniającym kryteria
twórczego i indywidualnego utworu naukowego
• odśnieżanie posesji;
• wybudowanie budynku;
• malowanie powierzchni;
• wykonanie i naprawa panelu oświetleniowego.
ZUS szczególnie zainteresowany jest
umowami obejmującymi:
• wykłady, szkolenia
• badania rynku, ekspertyzy,
• tłumaczenia,
• edycję/korektę tekstów i stron internetowych.
ZUS analizuje, czy materiały przygotowane w
trakcie realizacji umowy stanowią „dzieło”
i mogą zostać potraktowane jako czynności
przygotowawcze w wykonaniu umowy
o świadczenie usług.
Dla oceny umowy mogą mieć także
znaczenie:
• Stopień precyzyjności w określeniu rezultatu
umowy;
• Czas, na jaki zawierane są umowy i sposób
określenia czasu wykonania dzieła;
• Powtarzalność czynności wykonywanych na
podstawie umowy/grupy umów;
• Sposób ustalenia wynagrodzenia;
• Praktyka wykonywania umowy;
• Kształt i sposób udokumentowania „dzieła”.
Problematyczne są umowy „mieszane”,
zawierające zarówno elementy umowy o dzieło,
jak i umowy zlecenia.
W takim przypadku – jak wynika z praktyki organu
rentowego – pomija się elementy
charakterystyczne dla umowy o dzieło,
kwalifikując całą umowę jako umowę zlecenia
bądź umowę o świadczenie usług.
Jak się przygotować do sporu z Zakładem
Ubezpieczeń Społecznych
• Analiza dotychczas zawieranych umów
i stworzonych „dzieł”;
• Opracowanie argumentacji na poparcie
charakteru prawnego zawartych umów;
• Ewentualne uzupełnienie materiału
potwierdzającego charakter zawieranych
umów.
Działania „na przyszłość”:
• Wypracowanie wzorców umów, które
będą charakteryzowały daną umowę
jako umowę o dzieło;
• Opracowanie procedur weryfikacji
„dzieła” i sposobu dokumentowania
wykonania umowy.
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ
Adriana Głuchowska