UNIVERSITETI I GJAKOVËS "FEHMI AGANI"

FAKULTETI I FILOLOGJISË

PROGRAMI GJUHË SHQIPE    

   

 PUNIM DIPLOME

ANGLICIZMAT DHE FJALËT E HUAJA NË RADIOT DHE

TELEVIZIONET SHQIPTARE

Mentori: Studentja: Prof. asoc. dr. Fridrik Dulaj Diellza Shala

Gjakovë, 2019

2    

Përmbajtja Abstrakti  ........................................................................................................................................................  3  

Pyetjet hulumtuese  ......................................................................................................................................  3  

Hyrje  ................................................................................................................................................................  4  

Shqipja dhe gjuhët në kontakt  .................................................................................................................  5  

Leksiku dhe zhvillimi i tij historik  ........................................................................................................  6  

Shtresa e huazuar e leksikut  .....................................................................................................................  6  

Huazimi si dukuri gjuhësore  ....................................................................................................................  7  

Qëndrimi kundrejt fjalëve të huaja  ........................................................................................................  8  

Anglicizmat dhe prejardhja e tyre  ........................................................................................................  10  

Anglicizmat si pjesë e rëndësishme e leksikut gazetaresk  ...........................................................  10  

Semantika e huazimeve angleze në shqipe  .......................................................................................  12  

Kufizimi i kuptimit te huazimeve  ........................................................................................................  13  

Ndryshimi semantik  ..................................................................................................................................  15  

Huazime polisemantike  ...........................................................................................................................  16  

Sinonimia e përafërt  .................................................................................................................................  17  

Ngarkesa stilistikore e disa huazimeve  ..............................................................................................  19  

Huazime të ligjërimit bisedor  ................................................................................................................  20  

Huazimet e pazëvendësueshme  ............................................................................................................  20  

Përdorimi i fjalëve të huaja në vend të shqipes  ...............................................................................  21  

Lista e anglicizmave që propozohen të futen në fjalorin e gjuhës shqipe  ..............................  23  

Përfundimi  ...................................................................................................................................................  30  

Literatura  ......................................................................................................................................................  31  

 

3    

 

Abstrakti  

Qëllimi i këtij punimi është pasqyrimi i ndikimit dhe përdorimit të gjuhës angleze

në gjuhën shqipe të përdorur në mediat e Kosovës.

Është vërtet e pamundur të shikosh televizor, të dëgjosh radio, të lexosh shtypin e

përditshëm ose të përdorësh forma të tjera të mediave dhe të mos hasësh fjalë të gjuhës

angleze të përziera me gjuhën shqipe. Kjo për faktin që gjuha angleze sot zë një vend të

veçantë si gjuhë botërore apo ndërkombëtare.

Përdorimi i gjuhës angleze në gjuhën shqipe në vitet e fundit është bërë kaq i përhapur, sa

edhe pse mund të ketë fjalë të barazvlerëshme të shqipes tashmë nuk përdoren as në

mediume as në publik për arsye të prestigjit që kanë fjalët angleze.

Gjithashtu një arsye për të përdorur më shumë anglicizma është mungesa e fjalëve

me barazvlerë të njëjtë.

Fjalët çelës: gjuha shqipe, anglicizma, ndikimi, perdorimi, mediume etj.

Pyetjet hulumtuese a).Përse kanë hyrë në gjuhën shqipe anglicizmat?

b).Përse përdoren anglicizmat nga gazetaret ne mediumet tona televizive?

c).Ciles klasë të fjalëve ju takojnë anglicizmat qe përdoren në gjuhën shqipe?

4    

Hyrje

Gjuha është burimi ynë primar i komunikimit. Është metoda përmes së cilës ne

ndajmë idetë tona dhe mendimet me të tjerët. Që nga ekzistenca e gjuhëve, ato kanë

huazuar fjalë nga njëra tjetra, disa më shumë e disa më pak varësisht nga prestigji i tyre.

Ndikimi i anglishtes në gjuhen shqipe ka marrë vrull në dy-tri dekadat e fundit dhe

tashmë anglicizmat janë të pranishme pothuajse në çdo fushë të jetës.

Pra, çdo person duhet të flasë anglisht, nëse dëshiron të ketë kontakte të një niveli

ndërkombëtar. Duke e folur anglishten, do të keni një ndihmesë të madhe për të

komunikuar me njerëz nga vende të ndryshme të botës, jo vetëm anglishtfolëse.

Qëllimi kryesor i lajmit është që ta kuptojë secili qytetar, pa pasur nevojë për

sqarime apo përkthime. Gjuha e përzier shqipe-angleze në mediumet tona është bërë

vështirë e kuptueshme nga gjeneratat e vjetra meqë ata nuk janë rritur bashkë me

teknologjinë bashkëkohore dhe kontaktet e tyre me gjuhën angleze kanë qenë shumë të

pakta, të mosthemi nuk ka pasur fare të tilla.

Përdorimi i madh i fjalëve të huaja është rrjedhojë e nivelit të ulët te leximit në gjuhën

amtare e që pasqyron në mosnjohjen e shumë fjalëve burimore shqipe. Madje sot ka

shumë raste ku me qëllim përdoren fjalë të huaja me arsyetimin se tingëllon më i

shkolluar.

Nga ky punim kemi arritur në përfundim se në disa fusha të lajmeve përdoren

fjalë funksionale të huaja. Fusha e politikës, drejtësisë, ekonomisë janë fushat ku mediat

tona përdorin pothuajse vetëm anglicizma, si për shembull: opozita, lidership, koordinim,

realizim, online, degradim, devijim, kompani, përformance, etj.

5    

Shqipja dhe gjuhët në kontakt   Huazimet kanë ardhur si nevojë e njerëzëve për të komunikuar mes folësve të shteteve të

ndryshme. Dallimi i gjuhëve nga njëra-tjetra ka të bëjë:

1. Me sasinë e fjalëve të huazuara, pasi disa gjuhë janë më shumë marrëse dhe disa më

shumë dhënëse në varësi të hapësirave gjeografike ku përdoret gjuha.

2. Sa i fuqishëm politikisht dhe sa ndikuese është ekonomia apo dhe kultura e atij shteti

që përdor gjuhën. Gjuhët të cilat u përkasim vendeve të zhvilluara e me kulturë të madhe

janë në pozicionin për t’u dhënë fjalë gjuhëve të tjera, që u përkasin popujve më të vegjël,

më pak të zhvilluar dhe me kulturë më të vogël.

Është e natyrshme që folësit te gjuhës shqipe kërkojnë ta pasurojnë fjalorin e tyre për të

përmbushur sa më mirë nevojat e tyre të komunikimit, më lehtë marin fjalë nga një gjuhë

e huaj, të cilën mund ta zotërojnë mjaftueshëm, mirë apo shumë mirë duke vënë në

dyshim saktësinë kuptimore dhe gramatikore të përdorimit të huazimit në varësi të

zotërimit të gjuhës së huaj, se sa të kërkojnë tek gjuha amë. Kjo varet edhe nga niveli i

njohjes së shqipes nga folësi. Për këtë arsye duhen parë me sy kritik fjalët e huazuara,

nëse përdoren në mënyrë të drejtë sipas rregullave të gjuhës ose jo.

Depërtimi i fjalëve të huaja në gjuhën shqipe kushtëzohet nga:

1. Nevoja që ka shoqëria, e për pasojë edhe gjuha e saj, për të gjetur një emërtim për

sende e koncepte të ndryshmet, të cilat ajo nuk i ka.

2. Trysnia që ushtrojnë popujt e tjerë në realitete të ndryshme, të tilla si: ekonomia,

shoqëria, kultura etj.

6    

Leksiku dhe zhvillimi i tij historik

Gjuha shqipe është një nga gjuhët më të vjetra të Ballkanit. Është vërtetuar tashmë

përfundimisht që ajo përbën një degë të veçantë të familjes gjuhësore indoeuropiane.

Me zhvillimin e përparimin e shoqërisë, ekonomisë, shkencës, kulturës etj. Është

zhvilluar edhe leksiku, kanë lindur e kanë hyrë në përdorim shumë fjalë të reja, shumë

fjalë të njohura kanë ndryshuar formën ose kuptimin, ndërsa shumë fjalë të tjera janë

vjetruar e kanë dalë nga përdorimi i gjallë. Gjuha shqipe përbëhet nga gjithë ajo pasuri

mjetesh të shprehjes, nga sistemi i plotë fonetik, gramatikor, leksikor, fjalëformues e

stilistik, që ka shërbyer për marrëveshjen gjuhësore ndërmjet shqiptarëve kudo ku kanë

qenë, që nga periudha e formimit të popullsisë shqiptare e që shërben edhe në ditët tona.1

“Për shqiptarët themi se i përkasin një bashkësie gjuhësore, sepse ata të gjithë

komunikojnë midis tyre me anë të gjuhës shqipe. Kjo është gjëja themelore e përbashkët

që i bashkon ata; tej kësaj nisin dallimet: Shqiptarët jetojnë të ndarë në krahina, qytete,

fshatra, madje edhe në shtete të ndryshme; ata u përkasin shtresave të ndryshme

shoqërore fshatarë, puntorë, intelektualë, të pasur, të mesëm, të varfer, janë moshash e

seksesh të ndryshme. Dallime e më sipërme doemos që shihen edhe në gjuhë. Ato janë

territoriale, sociale e profesionale. Cilido prej nesh është i vetëdijshëm për këto dallime”2

Shtresa e huazuar e leksikut

Huazimi i fjalëve nga gjuhë të tjera në gjuhën shqipe është bërë nganjëherë edhe

kur për të njëjtat koncepte kemi pasur fjalë të tjera në përdorim. Gjithsesi, huazimi

leksikor ndodh në rrethana historike e gjuhësore të caktuara, edhe kur në shqip ka

emërtim për të njëjtën realie a për të njëjtin koncept. Huazimi leksikor më i zakonshëm

dhe më i përhapur në gjuhën shqipe është huazimi i fjalëve bashkë me sendet a me

konceptet e reja.

                                                                                                               1 Shih: Jani Thomai, Leksikologjia e gjuhes shqipe, Toena, Tiranë, 2011, f.245 2  Shih: Memushaj, Rami, Shqipja standarde, Toena, Tiranë, 2004, fq.45

7    

Në qoftë se për ne bëhet i njohur një objekt ose një koncept i panjohur, atëherë në

leksik hyn edhe emërtimi për të, sipas gjuhës nga e cila vjen .Kështu janë huazuar nga

italishtja fjalët bankë, buletin, sonet...; nga anglishtja fjalët basketboll, boks, gol,

volejboll. Këto janë huazime historiko-kulturore. Kur fjalët e huazuara nuk hyjnë bashkë

me sendet e me konceptet e reja, po bashkëpërdoren si sinonime me fjalët e vendit, kemi

huazime gjuhësore.3

Huazimi si dukuri gjuhësore Folësit e një vendi, me anë të fondit të pasur të fjalëve që disponon gjuha e tyre, arrijnë të

ndërtojnë ura komunikimi mes njëri-tjetrit. Tashmë jemi të vetëdijshëm se pas viteve ‘90

pjesë e fjalorit të përditshëm të shqipfolësve janë bërë edhe shumë fjalë të marra nga

gjuhë të tjera si anglishtja, italishtja, greqishtja, frëngjishtja etj. Gjuha, nga e cila i marrin

fjalët e huaja folësit shqiptar, varion nga historia jetësore e gjithsecilit, dmth në cilin vend

ka studiuar, punuar apo ka pasur marrëdhënie për një periudhë të caktuar kohore dhe

pikërisht nga ajo/ato gjuhë, ai/ajo përfshin në leksik fjalë të këtyre gjuhëve.

Dukuria e huazimit është e mirëpranuar nga të gjithë dhe shihet shpesh herë si

domosdoshmëri në komunikim, por deri aty ku kjo përdoret me logjikë dhe në dobi të

komunikimit e pasurimit të gjuhës, pa shkuar në shpërdorim të kësaj lirie që ka secili

folës dhe të kalojmë në dëmtim të gjuhës me futjen e fjalëve të huaja vend e pa vend. Në

ditët tona gjuha shqipe është e hapur përballë gjuhëve të huaja, sidomos përballë

anglishtes, veçanërisht ndër emigrantët përballë italishtes e greqishtes, prej të cilave ka

marrë e do të marrë fjalë që nuk i ka vetë. Shumë emigrime të fushës së informatikës, të

financave, të ekonomisë së tregut, të biznesit, të arteve moderne etj., që sot kanë marrë

zhvillim të veçantë, vijnë në shqipe bashkë me konceptet që shprehin dhe mbushin

zbrazëtitë e leksikut. Ky huazim ka vleren e vet pastruese, por, nëse bëhet pa kurrfarë

kontrolli e pengese, kthehet në një dukuri të dëmshme për gjuhën tonë, sidomos kur

mbushet me fjalë të huaja ligjërimi i folur ose shtresa leksikkore e përdorimit të                                                                                                                3 Shih: Jani Thomai, Leksikologjia e gjuhes shqipe, Toena, Tiranë, 2011, f.254-255  

8    

përgjithshem. Prandaj duhet të bëhen përpjekje për të penguar huazimin e fjalëve nga

gjuhë të tjera ose për të hedhur jashtë përdorimit fjalët e huaja, kur për ato kemi fjalë

shqipe, plotësisht me të njejtin kuptim, më të njohura, të përpikëta e të qarta për folësit e

shqipes.4

Qëndrimi kundrejt fjalëve të huaja

Për të mbajtur një qëndrim të drejtë ndaj fjalëve me burim të huaj kërkohet në

radhë të parë njohje e mirë e shtresëzimit të tyre, e vendit që ato kanë zënë në gjuhë, e

vlerave kuptimore dhe stilistike që kanë pasur në gjuhën prej nga janë marrë dhe të atyre

kuptimeve të reja që mund të kenë fituar pasi janë bërë pronë e shqipes. Duhet të dimë

gjithashtu përhapjen apo shtrirjen hapësinore të tyre etj. Me fjalë të tjera, duhet bërë një

vështrim historik, nëpërmjet të cilit mund të nxjerrim si përfundim se qëndrimi ndaj

fjalëve me burim të huaj nuk mund të jetë i njejtë.5

Huazimet nga gjuhët e huaja, ndryshe nga fjalët të panevojshme e të parrënjosura në

gjuhë, e kanë gjetur tashmë vendin e tyre në gjuhë. Mbi këtë bazë mund të dallojmë:

Fjalë me burim të huaj  

Që janë përvetuar nga shqipja, që janë bërë njësoj si fjalët e tjera të leksikut të

shqipes. Hyjnë këtu huazimet e vjetra si: qytet, xhep, mjeshtër, kusi, këndoj, rrugë etj.

Dhe fjalët ndërkombëtare: diktaturë, filozofi, histori, gjeologji, gramatikë, kongres,

parti, komedi, portret, subjekt, balet, fabul etj.6

Si fjalë ndërkombëtare vështrohen ato fjalë që përdoren në shumicën e gjuhëve të botës

(veçanërisht në gjuhët indoevropiane),por nuk mund të quhen të tilla (ndërkombëtarizma)

fjalët që përdoren vetëm në gjuhët neolatine (italisht, frëngjisht). Për këto fjalë do të

                                                                                                               4 Shih: Jani Thomai, Leksikologjia e gjuhes shqipe,Toena,Tiranë,2011 f.262 5 Shih:Gjovalin Shkurtaj,Kultura e gjuhës, Tiranë, 2006 fq.176  6 Shih; Gjovalin Shkurtaj,Kultura e gjuhës, Tiranë, 2006, fq.178

9    

bëhen përpjekje të zëvendësohen me fjalët shqipe, siç është bërë p.sh me solucion që

është zëvendësuar me tretësirë, nuklear me bërthamor, neutral me asnjanës etj7.

Fjalë  me  burim  të  huaj  që  kanë  dalur  nga  përdorimi  

 Të cilat me kohë kanë dalë nga përdorimi i gjërë, për shkak se janë zhdukur vetë

sendet e nocionet që shprehin ato (breshanë, xhandar, kumbara), ose janë zëvendësuar

me fjalë shqipe (qatip, qitap, imza).

Ndodh që brenda çerdhes së fjalëve të huazuara disa fjalë të huaja janë zëvendësuar me

fjalë shqipe, kurse disa të tjera të së njëjtës çerdhe nuk janë zëvendësuar, p.sh.: nacion,

nacionalitet dhe internacional janë zëvendësuar me fjalë shqip komb, kombësi,

ndërkombëtar, kurse nacionalist, nacionalizëm, internacionalist, internacionalizëm nuk

janë zëvendësuar dhe, mesa duket, nuk kanë për t'u menjanuar asnjëherë.8

Fjalë të huaja të panevojshme

Të cilat janë zëvendësuar e po zëvendësohen me fjalë shqipe ekzistuese ose të

krijuara me burimin e shqipes sipas gjedheve të gjuhëve të tjera. Të tilla janë, p.sh.

fundjavë, fundvit, fundshekull që po zënë vend në shqipen e sotme. Në kohën tonë bëhët

punë e gjerë dhe e organizuar për të nxjerrë jashtë përdorimit fjalë të huaja, që kanë hyrë

pa kriter. Kundër këtyre fjalëve është luftuar edhe në të kaluarën dhe një pjesë tashmë

janë zëvendësuar ose krahas tyre përdoren edhe fjalët shqipe me kuptimet themelore,

p.sh. ambient – mjedis, eksperiencë – përvojë, influence – ndikim, koordinoj –

bashkërendoj, respektiv – përkatës, reciprok – i ndërsjellë etj.

                                                                                                               7 Shih; Gjovalin Shkurtaj,Kultura e gjuhës, Tiranë, 2006, fq.178 8 Shih; Gjovalin Shkurtaj,Kultura e gjuhës, Tiranë, 2006, fq.178  

10    

Anglicizmat dhe prejardhja e tyre

„Anglicizmat‟. Fjalorët e gjuhës shqipe të botuar 2-3dekadat e fundit nga

Akademia e Shkencave të Shqipërisë nuk e kanë termin „anglicizëm‟; ky term gjendet

vetëm në Fjalorin e termave të gjuhësisë të vitit 1975.

Anglicizmat janë fjalë të huaja të huazuara nga gjuha angleze, të cilat gjatë procesit të

transferimit duhet të përshtaten sipas sistemit të gjuhës pranuese për t'u integruar dhe

kështu të bëhen pjesë e kësaj sistemin gjuhësor. Anglicizmat janë fjalë të huaja të

huazuara nga gjuha angleze, të cilat gjatë procesit të transferimit duhet të përshtaten sipas

sistemit të gjuhës pranuese për t'u integruar dhe kështu të bëhen pjesë e kësaj sistemin

gjuhësor.9

Një përkufizim me i saktë i anglicizmave do të ishte: çdo fjalë e marrë nga gjuha

angleze, që nënkupton një objekt, ide ose koncept si një pjesë integrale e qytetërimit

anglez. Fjala nuk ka nevojë të ketë një origjinë angleze, por duhet të përshtatet në

sistemin e gjuhës angleze, si dhe të integrohet në fjalorin e gjuhës angleze.

Anglicizmat si pjesë e rëndësishme e leksikut gazetaresk  

Në klasifikimin e stileve gjuha e shtypit renditet nën stilin politiko-shoqëror dhe

ndërmjet stilit të letërsisë artistike e atij shkencor-teknik, por në praktikë thuhet se ky stil

“shpërthen kufijtë e një stili të ngrirë duke marrë plot elemente të ligjërimeve e stileve të

tjera, madje dhe të stilit bisedor. Kjo  rrit  vlerën  shprehëse  e  ndikuese  të  këtij  ligjërimi.  

Si  e   tillë  gjuha  e  gazetave  duket  se   i  ka  kapërcyer  kufijtë  e  një  stili   të  vetëm,  duke  

ndërthurur   kështu   shumë   elemente   dhe   nga   ligjërimet   e   tjera   si   pasojë   edhe   e  

                                                                                                               9 Shih: Fjalor  i  termave  të  gjuhësisë  (shqip  –  rusisht  –  frëngjisht  –  anglisht  –  gjermanisht  –  italisht).  Komisioni  i  terminologjisë:  A.  Kostallari,  A.  Dodi,  E.  Çabej,  F.  Leka,  L.  Dodbiba,  M.  Domi,  S.  Floqi,  S.  Morcka,  Sh.  Demiraj.  Akademia  e  Shkencave  e  RPSH.  Instituti  i  Gjuhësisë  dhe  i  Letërsisë.  Tiranë,  1975,  fq. 9  

11    

tematikës   së   larmishme   të   këtij   ligjërimi,   që   ka   „privilegjin‟   të   sjellë   e   trajtojë   së  

bashku,   në   një   grup   faqesh   të   caktuara   politikën,   ekonominë,   kulturën,   sportin,  

kozmetikën  etj. 10

Në funksion të kësaj ndërthurjeje, por edhe të përmbushjes së misionit që shtypi

ka (përçimi i lajmit në mënyrë sa më të efektshme e në një kohë e hapësirë sa më të

vogël), është dhe përdorimi i një numri të konsiderueshëm huazimesh në të, sidomos

atyre nga anglishtja. Jani Thomai i vlerëson huazimet e përdorura në shtypin shqiptar në

dy dekadat e fundit si të panevojshme, dhe se një pjesë e tyre do të qëndrojë e një pjesë

do të jetë kalimtare, duke mos cënuar veçoritë themelore të stilit të shkrimit të gazetave‟.

Por ky është një fenomen i cili po vjen gjithnjë e në rritje. Objektivi fillestar i shtypit ka

qenë dhe vazhdon të jetë informimi, por me kalimin e kohës ky objektiv është pasuruar

dhe më tej: tashmë synohet të tërhiqet vëmendja, të zbavitet lexuesi e të bindet. „Bërja

spektakël‟ me lajmin kërkon një gjuhë më të lirshme e më të shpejtë, duke u larguar disi

nga mënyra tradicionale e të shkruarit në gazeta: përdorimi i ligjëratës së zhdrejtë dhe

shkrimi sipas burimit nga është marrë lajmi, mënyrë që e bën të pashmangshme rutinën e

monotoninë në të shkruar. Gazeta moderne i strukturon artikujt në formën e intervistave,

të cilat i afrohen gjithnjë e më shumë ligjëratës së drejtë dhe shkrimit gazetaresk, të cilët

jo gjithmonë janë të dallueshëm nga njëri-tjetri. Fjala e huaj e godet lexuesin apo

degjuesin duke mbartur një efekt shenjues në nivel tekstual. Huazimet angleze kanë jo

vetëm një funksion denotativ, por çka është më e rëndësishme akoma, ato vijnë me një

ngarkesë emocionale të konsiderueshme, me të cilën gazetari jep një mesazh individual.

Kjo shpjegon dhe ngarkesën më të madhe emocionale e stilistikore të fjalëve, si killer apo

lider në krahasim me ekuivalentet shqip vrasës e udhëheqës.

Ka kohë që gazetarët kanë mundësi të shkruajnë çdo gjë që mendojnë e duan, që

lexuesit të mendojnë, gjë që bën që shtypi jo vetëm të përshkruajë realitetin e një

shoqërie, por dhe t’i japë formë asaj nëpërmjet termave që përdor. Në këtë kontekst, ku

mesazhi dhe reagimi janë të ndërlidhur, gjuha angleze futet shumë mirë, dukë përfaqësuar

një botë të re në planin kulturor e shoqëror, dhe në planin linguistik një mjet komunikimi

që tashmë nuk ka më kufi. Pra, huazimet angleze shërbejnë për krijimin e mesazheve të

reja duke iu përgjigjur gjithnjë e më tepër kërkesave të një shoqërie shqiptare më të lirë.                                                                                                                10  Shih:  Jani  thomai,  Leksikologjia  e  gjuhes  shqipe,  Toena,  Tiranë,2011,  fq.299  

12    

Në gjuhën tonë ndodh që brenda çerdhes së fjalëve të huazuara, disa fjalë janë

zëvendësuar me fjalë shqipe, kurse disa të tjera të së njëjtës çerdhe jo, meqenëse nuk janë

formuar ende fjalë gjegjëse: nacion, nacional e internacional janë zëvendësuar me komb,

kombëtar e ndërkombëtar, kurse nacionalist, internacionalist e nacionalizëm nuk janë

zëvendësuar ende. Disa prej fjalëve të huaja janë kufizuar në fusha të ngushta, të tjera

janë zëvendësuar krejt ose po zëvendësohen në të gjitha kuptimet a në kuptimet

themelore.11

Semantika e huazimeve angleze në shqipe  

Në anglisht, si dhe në shumë gjuhë të tjera të botës, gjejmë shumë shembuj fjalësh

polisemantike. Kështu, një pjesë e anglicizmave, konsideruar e klasifikuar në gjuhën

burimore si „polisemantike‟, vijnë në shqip duke ngushtuar spektrin semantiko-leksikor

të tyre në vetëm një apo dy nga kuptimet a përdorimet e tyre, zakonisht ato më kryesoret

ose ato me të cilat njihen më shumë.

BAR (bar) – vendi ku shërbehen ushqime dhe pije pas një banaku (në angl. përveç

kuptimit të mësipërm edhe shufër (hekuri), kallëp/copë çokollate etj.) 12

BOKSE (Box) – 1). ndarje/hapësirë për makinat në garën “Formula 1”, 2). Pajisje për më

shumë zë”, 3). të brendshme burrash (në angl. përveç kuptimeve të mësipërme: kuti,

Kabinë, TV etj.). 13

DERBI (Derby)– çdo garë, ndeshje e rëndësishme (angl. garë me kuaj...)14

GAME – pjesë loje në tenis etj. (përveç këtij kuptimi, në angl. çdo lloj loje: lojë sportive,

lojë fëmijësh, loja në biznes etj) 15

                                                                                                               11  Shih:  Jani  Thomai,  Leksikologjia  e  gjuhes  shqipe,  Toena,  Tiranë,  2011,  f.262  12 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.38 13 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.58 14 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.135 15 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.222

13    

HANDIKAP – pengesë, difekt apo vështirësi (në angl. një paaftësi 16fizike, disavantazhi

ndaj dikujt me të cilin konkuron, në një sport, etj; në lojën e golfit: përparësia që i jepet

një lojtari më të dobët...)

HOUSE – muzikë „house‟ (përveç këtij kuptimi në angl.: shtëpi, njerëzit që jetojnë në

një shtëpi, ndërtesë zyrash, restorante etj.) 17

HOLL(Hall) – kalimi ose pjesa e hyrjes kryesore në një shtëpi, ndërtesë etj. (angl. sallë

koncertesh, takimesh etj.) 18

SPIKER – shq.: person që flet apo mban një fjalim, drejton një emision lajmesh etj. (në

angl. përveç këtij kuptimi, edhe kryetar parlamenti, vendi ku del zëri etj) 19

TEST – shq.: provim (në angl. përveç këtij kuptimi analiza etj). 20

Kufizimi i kuptimit te huazimeve  

Këto fjalë kanë ardhur në shqip bashkë me konceptin që përfaqësojnë. Kështu, në

shqip ato lidhen me një fushë të caktuar leksiko-semantike, duke lënë mënjanë fushat e

tjera me të cilat janë të lidhura në gjuhën burimore, me disa prej tyre në mënyrë

prioritare. Në kllapa jepen dhe kuptimet apo fushat e tjera me të cilat lidhen ato fjalë në

gjuhën burimore:

ASET (Assets) – me terminologjinë ekonomike (në angl. çdo pronë, cilësi etj që ka dikush etj.) 21

                                                                                                               16 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.243 17 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.265 18 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.242 19 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.567 20 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.614 21 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.28

14    

BIG – person i suksesshëm në një fushë të caktuar (në angl. kuptimi i përgjithshëm: i madh) 22

HARD – me kinematografinë (skena „hard‟ të filmave) (në angl. kuptimi i përgjithshëm: i vështirë, i rreptë etj.) 23

CLUB – shqiptuar [klab], me reklamat e kompanive të telefonave celularë dhe me ofertat e tyre (në angl. vend ku serviren pije alkolike, organizma/shoqata sportive, artistike etj.)24

LOB (Lobby) – shq. grup njerëzish me influencë (angl. 1. korridori në pjesën e hyrjes në

një ndërtesë, shtëpi etj.)25

LOKACION (Location) – vendosje, përcaktim(i vendit); truall, vend.26

MASTER – shq. gradë shkencore (angl. një student i zgjuar; zotëri/pronar; mësues;

kapiten anijeje etj.) 27

MITING (Meeting) – kryesisht me tubimet politike (në angl. kuptimi i përgjithshëm:

takim etj.) 28

SPOT – me fushën e reklamave (në angl. kuptimi i përgjithshëm: shenjë, njollë etj.) 29

STAR – me kinemanë: artistë të mëdhenj...(në angl. kuptim i përgjithshëm: yll – në qiell

etj.) etj. 30

                                                                                                               22 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.48 23 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.245 24 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.91 25 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.329 26 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.329 27 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.345 28 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.350 29 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.572 30 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007 fq.578  

15    

Ndryshimi semantik  

Ky ndodh kur kuptimi i një fjale të huazuar angleze, pasi është integruar në

sistemin e shqipes, mbetet i pandryshuar dhe i korrenspondon kuptimit të saj në anglisht.

Nga fjalori ynë shkëpusim: dribling, airbag, action, exit poll, excel, funky, fans, fast food,

fair play, facebook, fashion, first lady, fiction, feeling, file, fitness, folder, folk, full time,

full, bulldozer, bulldog, gloss, golf, gong, gossip, grill, high definition, high class, high

tech, hard, house, happy end, heavy metal, hip hop, hit, hit parade, hostess, hot, hot line,

homepage,exchange,impeachement,import,ketchup.etj . ZGJERIMI   KUPTIMOR: Ndonjëherë zgjerimi kuptimor i huazimeve vjen nga një

ngjyrimspecifik, që fjala merr gjatë proçesit të huazimit:

ACTION(Aksion) – angl. veprim, ngjarje, proçes ligjor etj.; shq.: luftë, konflikt si tek filmat me aksion/luftë.31

BIG BROTHER – angl.: “diktator ose shtet totalitar që kontrollon çdo aspekt të jetës së njerëzve...”, në shq. “spektakli televiziv ku vëzhgohet sjellja njerëzore në izolim.” 32

FITNESS – angl.: “aktiviteti/gjendja e të qenit mirë fizikisht”, në shq.: “qendër fitnesi” 33

EXCHANGE – angl. “shkëmbim parash”, shq.: “dyqani ku bëhet këmbimi i parave” 34

ABSTRACT(Abstrakt) – (mb.) shq. “jo konkret”, anglicizmi: (em.) “ide të përgjithshme, përmbledhje.” 35

ANNEX(Aneks) – shq.: “shtojcë”, anglicizmi: “pjesë shtesë e një dokumenti”36

AUDIENCE – shq.: “pritje zyrtare...”, anglicizmi: “grup njerëzish të bashkuar për të dëgjuar a parë diçka.”37

                                                                                                               31 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.6 32 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.48 33Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.198 34 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.180 35 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.3 36 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.19 37 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007 fq.31

16    

EXPERTISE(Ekspertizë) – në shq. (mjek.) “hetim a shqyrtim nga eksperti”, anglicizmi:

“njohuri të specializuara në një fushë të caktuar”. 38

EXTRACT(Ekstrakt) – në shq. (kim.) “lëndë që nxirret nga bimët, kafshët, etj. me anë të

proçeseve kimike e fizike”, 39

STATUS – shq.: “pozitë shoqërore, ligjore etj., e dikujt a e diçkaje në marrëdhënie me të

tjerët”, anglicizmi: “gjendje/pozicion i dikujt, e deklaruar në rrjetet sociale etj. 40

Huazime polisemantike  

Fakti që disa prej anglicizmave të importuar në shqipe prezantohen me të gjitha

kuptimet e tyre ose me ato më kryesoret, tregon aktivizimin e tyre në disa kontekste e

fusha të ndryshme duke i pasuruar më tej ato apo dhe duke plotësuar boshllëqet leksikore.

Anglicizmat e kësaj kategorie janë renditur më poshtë:

BOARD(Bord)– 2. stafi drejtues i një kompanie/institucioni etj.; 2. bordi i anijes, avionit etj. 41

CHECK IN – 1. veprimi i regjistrimit në një aeroport; 2. vendi ku pasagjerët regjistrohen në aeroport para fluturimit. 42

FLASH(Flesh)– 1. lajme shkurt; 2. i/e shpejtë; 3. mjet, si usb, për transferimin e ruajtjen e të dhënave kompjuterike; 4. drita e shkurtër e aparatit fotografik. 43

                                                                                                               38 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.183 39 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.185 40 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.579 41 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.54 42 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.81 43 Shih; Hajri Shehu,Fjalori anglisht-shqip,EDFA,Tiranë, 2007, fq.200

17    

FOLDER – 1. “mbështjellëse, dosje”, 2. Vend ku mbahen të dhëna të caktuara në

kompjuter”.44

SET – 1. pjesë e një ndeshjeje në lojra të tilla si tenisi apo volejbolli; 2. skena që përdoret

për një film, dramë etj; 3. grup gjërash të ngjashme të lidhura me njëra-tjetrën.

SHOW – 1. spektakël, shfaqje muzikore, program zbavitës në TV etj, 2. diçka që bëhet

për zbavitje.

TARGET - 1. objekt për t‟u qëlluar/marrë në shenjë; 2. synime/objektiva.45

Sinonimia e përafërt  Tipari mbizotërues i raportit mes anglicizmave dhe njësive leksikore ekzistuese të

shqipes është ai i sinonimisë së përafërt ku janë të dallueshme e të veçueshme funksionet

e ndryshme stilistike e ligjërimore si dhe ngjyrimet semantike. Ka nga këta anglicizma,

shembuj ku fjalët vendase i përkasin një përdorimi më të përgjithshëm se huazimet

ekuivalente nga anglishtja.

• handikap – pengesë, disavantazh

• hard – e ashpër

• party – festë

• puzzle – gjeagjëzë, lojra me formuese performancë – ecuri

• set – komplet

• spiker – folës

• western – perëndimor etj.

• apendiks – shtojcë

• bodyguard – truprojë

• background – sfond, formim i përgjithshëm

• bonus – shpërblim

                                                                                                               44 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA,Tiranë, 2007, fq.205 45 Shih; Hajri Shehu, Fjalori anglisht-shqip, EDFA,Tiranë, 2007, fq.607  

18    

• bos – punëdhënësi

• brand – markë

• dance – vallzim

• database – bazë të dhënash

• download – shkarkoj

• deadline – afati i fundit

• airbag – jastëk ajri

• fashion – moda

• finish – fundi

• free – falas

• full – plot

• full time – me kohë të plotë

• game – lojë

• gossip – thashetheme

• extension – zgjerim, zgjatim

• impakt – ndikim

• indikator – tregues

• cash – para

• killer – vrasës

• konsekutiv – i njëpasnjëshëm

• copyright – e drejta e autorit

• live – drejtpërdrejt

• make up – tualet

• nightclub – klub nate

• non stop – pa pushim

• overdose – mbidozë

• part time – me kohë të pjesshme

• password – fjalëkalim

• pik – kulmi

• risk – rrezik

19    

• restart – rifillim

• star – yll

• start – fillim

• stop – ndal

• target – objektiv

• wireless - pa kabëll

• weekend – fundjavë etj.

Ka dhe anglicizma të karakterit libror ekuivalenti i të cilave është i karakterit bisedor :

• bookmaker – bastexhi

• haker – pirat i internetit

• indikator – tregues

• komfort – rehati

Ngarkesa stilistikore e disa huazimeve  

Janë të pranishme gjithashtu dhe rastet ku anglicizmat pa ngarkesë stilistike e

ligjërimore kanë ekuivalente me ngarkesë të tillë në shqipe. Gazetari “i plotfuqishëm”

mund të përdori të gjitha variantet e fjalëve, duke i shkëmbyer, herë njërin variant e herë

tjetrin, por fakti që zgjedh njërin variant dhe jo një tjetër është një çështje jo vetëm e

stilistikës, por dhe më gjerë, është ndër të tjera kontekst, stil e kulturë gjuhësore e më

gjerë:

• barman – banakier

• babysitter – dado

• chat – bisedë

• boyfriend – i dashur

• weekend – fundjavë,

• lider – udhëheqës

• impakt - ndikim etj

20    

Huazime të ligjërimit bisedor  

Ligjërimi bisedor afrohet me ligjërimin e thjesht,se edhe këtu kemi lëkundje të norms

gjuhësore.Ligjërimi bisedor është, si të thuash, variant që merr standardi kur përdoret në

të folur e në biseda të lira, kur norma nuk ndihet si prangë e nuk ruhet plotësisht. 46 Në

shtyp hasen dhe anglicizma që i përkasin ligjërimit bisedor përkundrejt barazvlerëseve të

tyre, që i përkasin atij libror (disa prej tyre mund të jenë të shkëmbyeshme në të dy

ligjërimet):

• full – plot, i ngopur

• made in – prodhuar në

• look – pamja e jashtme

• shopping – bëj pazar etj

Huazimet e pazëvendësueshme  

Vlerën për të shënuar e shprehur diçka nga realiteti nuk e ka vetëm njësia leksikore

(fjala) në përgjithësi, por edhe çdo njësi semantike (kuptim) në veçanti, për të cilën na

duket gjithashtu më e drejtë të thuhet që “përfaqëson gjuhësisht diçka nga realiteti. Duket

qartë që edhe njësia semantike, edhe njësia leksikore janë dinamike, fshehin mundësi të

brendshme për zhvillim të mëtejshme, me një mardhënie, të themi “të drejtpëdrejtë” të

përmbajtjes me formën. 47

• antidoping

• antitrust

• body

• body-building

• by-pass

• barbekju

• Bluetooth

                                                                                                               46  Shih:  Jani  Thomai,  Leksikologjia  e  gjuhes  shqipe,Toena,Tiranë,2011  f.294  47  Shih:  Jani  Thomai,  Leksikologjia  e  gjuhes  shqipe,Toena,Tiranë,2011  f.96  

21    

• Desktop

• Doping

• Facebook

• hip hop

• hard disk

• home page

• u-tube

• country

• laptop

• lifting

• peeling

• piercing

• play off

• push-up

Përdorimi i fjalëve të huaja në vend të shqipes

Fjalët nga anglishtja normalisht duhet të përshkojnë një proces me katër faza përpara se të

shndërrohen në anglicizma (semantike, morfologjike, fonologjike dhe ortografike). Kjo

lloj përshtatjeje varet nga ngjashmëritë dhe ndryshimet ndërmjet sistemeve gjuhësore të

gjuhës dhënëse dhe gjuhës pritëse .Tashmë ka një numër të madh fjalësh që janë bërë të

përditshme në fjalorin dhe ne përdorimin tonë . psh

Termi ‘ BORD’ anglisht board

A- Amendim – korrigjim

Arredim – rregullim, mobilim

Aplikim – zbatim, ushtrim, përdorim

Aludim – dyshim

Akomodim – përshtatje, strehim

B- Balotazh – barazim

22    

Bravo – të lumtë!

Ç- (Check up) Çekap – kontroll

D - Dominim – sundim

Drastik – i prerë

Destancion – drejtim, vendmbërritje

Definicion –përcaktim

E- Eveniment – ngjarje

Ekstravagancë – teprim, sjellje e çuditshme

Elokuent – rrjedhshëm, bindës

G- Grata – i dëshirueshëm

F- Fleksibilitet – ndjeshmëri

Flash – e shpejtë

Fansa – adhurues

Fondamentalist – thelbësor

H- Horror – i frikshëm, i tmerrshëm

I - Inspirim – frymëzim

Insistim – këmbëngulje

Inovacion – e re

Impenjativ – i përkushtuar

K- Kompetitiv – konkurrues

Koshient – i ndërgjegjshëm

Kolaps – ngërç

23    

LISTA E ANGLICIZMAVE QË PROPOZOHEN TË FUTEN NË FJALORIN E GJUHËS SHQIPE

 Anglicizmat që janë të përfshirë në Fjalorin e fundit të Gjuhës Shqipe të vitit 2006, të

botuar nga Akademia e Shkencave të Shqipërisë, janë si më poshtë:

Aids, bar, basketboll, biznes, bojkot, boks, bord, bos, çek, distrikt,dumping, eksport,

faks, futboll, gangster, golf, hendboll, hipi, hobi, hokej, import, indeks, internet,

kameraman, kesh, klloun, kompani, kompjuter, kongresmen, korporatë, kredit, ligë,

lord, marketing, masmedia, master, mis, mister, miting, motel, nokaut, paund, piknik,

printer, printoj, reporter, stop, stres, sherif, shok, tender, tenis, test, trajner, trust, uiski,

videokamerë, volejboll, xhaz, xhin, xhinse.

Ana grafike është kushtëzuar si nga rregullat e drejtshkrimit të shqipes, ashtu dhe

nga forma me të cilën dalin shpesh në shtypin e shkruar.

A

ABSTRACT - abstrakt (em) – „përmbledhje e një kumtese, raporti etj.‟

ICEBERG - ajsberg (em) – „masë e madhe akulli që noton në ujë‟

ACCESS - akses (em) – „e drejta/mundësia për të përdorur diçka apo për të hyrë diku‟

AIRBAG (em) – „jastëk ajri që fryhet në rast aksidenti në makinë‟

B

BARBECUE - barbekju (em) – „festë në natyrë, gjatë së cilës piqen mishra, sallamra etj

në një zgarë metalike ose direkt mbi zjarr; zgara metalike ku piqet mishi etj.‟

BARCODE - barkod (em) – „një shenjë me vija paralele të holla e të trasha shtypur mbi

mallra e që përmban informacion të koduar i cili lexohet nga kompjuteri‟

BESTSELLER (em) – „produkt, veçanërisht libër, që shitet në sasira të mëdha‟

24    

BLOG (em) – „faqe në internet, ku një person shkruan rregullisht për ngjarjet e fundit

apo temat, që i interesojnë zakonisht, shoqëruar me foto apo lidhje të ndryshme‟

BONUS (em) – „parà shtesë, çdo gjë e këndshme, që është plus asaj që pritet‟

Ç

CHAT - çat (em) – „bisedë në internet‟

CHECK-UP (em) – „ekzaminim, kontroll i plotë mjekësor‟

CHECK-IN (em) – „veprimi i regjistrimit në një aeroport, para fluturimit; vendi ku

pasagjerët bëjnë këtë regjistrim‟

Çip (em) – „një copë shumë e vogël silikoni apo materiali të ngjashëm, që mbart një qark

kompleks elektrik (angl. = microchip)‟

D

DECODER - dekoder (em) – „pajisje elektronike për çkodimin e informacionit‟

DERBY - derbi (em) – „ndeshje mes skuadrave të një qyteti, çdo ndeshje e rëndësishme‟

DESKTOP (em) – „kompjuter relativisht i madh që mund të mbahet vetëm mbi tavolinë e

jo në prehër, krevat etj.‟

E

E-MAIL (em) – „postë elektronike‟

F

FANS (em) – „një admirues ose mbështetës entuziast i skuadre, këngëtari etj.‟

FITNESS CENTER (em) – „qendër stërvitjeje fizike për mirmbajtjen e trupit - Palestër‟

25    

G

GPS (em) – „sistem ose aparat elektronik satelitor i SHBA-ve i krijuar për të marrë të

dhëna të sakta për vendndodhjen, shpejtësinë dhe sinkronizimin gjatë udhëtimit nga ajri,

uji dhe toka, angl. Global Positioning System‟

GRANT (em) –„ diçka e dhënë për një qëllim të caktuar, veçanërisht parà‟

H

HARD DISK (em) – „disk të dhënash në kompjuter me kapacitet të madh‟

HORROR (em) – „ndjenjë frike apo terrori; film etj. që zbavit duke shkaktuar ndjenja të

kënaqshme horrori‟

HOOLIGAN - huligan (em) – „person që sillet në mënyrë të dhunshme‟

I

IMPACT - impakt (em) – „efekt, ndikim i fuqishëm‟

INBOX - inboks (em) – „hapësirë/vend në faqen personale të e-mail-it ku mbahen

mesazhet e ardhura‟

INSERT (em) – „një pjesë/material i përgatitur që futet e ndërpret një program televizim,

transmetimin etj.‟

IPAD (em) – „kompjuter si bllok shënimesh, krijuar nga Kompania Apple, me tastierë

virtuale, internet wireless, aplikimin iBooks për lexim tekstesh etj.‟

K

CAMPING - kamping (em) – „aktivitet në natyrë ku dhe pushohet apo flihet nëpër tenda‟

CAMPUS - kampus (em) – „ndërtesat e një kolegji apo universiteti, konviktet dhe

hapësira përreth‟

26    

CLICK - klikoj (f) – „(kompjuter) veprimi i klikimit‟

AIR CONDITIONER - kondicioner (em) – „pajisje për rregullimin e temperaturës së

dëshiruar‟

CONTAINER - kontenier (em) – „kuti e madhe metalike, që përdoret për transportimin

e mallrave etj.‟

L

LAPTOP (em) – „një kompjuter i vogël, që mund të punojë edhe me bateri dhe mund të

transportohet lehtësisht‟

LEADER - lider (em) – „udhëheqës‟

LEADERSHIP - lidership (em) – „grup drejtuesish, udhëheqje‟

LIVE (mb, ndajf.) – „transmetuar, luajtur apo performuar në kohë reale; jo e regjistruar

dhe e paredaktuar‟

LOBBYING - loboj (f) – „ndikoj, bëj presion‟

LOGO (em) – „simbol që përdoret nga një biznes, kompani etj., si emblema e vet, p.sh.

në reklama‟

LOOK (em) – „pamje e jashtme, stil‟

M

MARKET (em) – „dyqan ku shiten shumë lloje produktesh‟

MANAGER - menaxher (em) – „një person që kontrollon apo administron një biznes‟

MANAGE - menaxhoj (f) – „administroj, drejtoj‟

27    

N

NONSENSE (em) – „fjalë apo diçka pa kuptim‟

NONSTOP (mb) – „pa pushim‟

O

OK - Okej (em,mb) – „miratim; në rregull‟

ON LINE (mb) – „në internet‟

P

PARTNER (em) – „person/vend që merr pjesë në një aktivitet bashkë me një tjetër ose të

tjerë‟

PIERCINGS - pirsing (em) – „vënia e vathëve në hundë, veshë, vetull etj.‟

R

RESORT - rezort (em) – „kompleks turistik‟

REPLAY (em) – „përsëritje (e një kënge, muzike etj.)‟

ROAMING - roming (em) – „shërbimi i përdorimit të një celulari duke u lidhur me

rrjetin e një kompanie tjetër, për shembull kur dikush udhëton në një vend tjetër‟

S

SUMMIT - samit (em) – „një takim zyrtar apo një seri takimesh ndërmjet liderëve të dy

ose më shumë qeverive, ku diskutohet për çështje të rëndësishme‟

SERVER (em) – „një program kompjuterik, që kontrollon apo furnizon me informacion

kompjutera të tjerë në një rrjet; kompjuteri kryesor që e kryen këtë funksion‟

28    

SLOGAN (em) – „fjalë apo shprehje e lehtë për t‟u mbajtur mend që përdoret, për

shembull, nga një parti politike apo në reklama, për të tërhequr vëmendjen e njerëzve apo

për të sugjeruar ide; parrullë‟

SMARTKARD (em) – „një kartë e vogël plastike, në të cilën ruhen informacione në

formë elektronike‟

SMOG (em) – „një formë e ndotjes së ajrit, një lloj përzjerje e tymit dhe e mjegullës,

veçanërisht në qytete‟

STAFF (em) – „të gjithë punonjësit e një kompanie marrë si grup; personeli‟

STATUS (em) – „gjendje/pozicion i dikujt, e deklaruar në rrjetet sociale si

facebook(feisbuk), twitter( tuiter) etj.‟

T

TESTING - testoj (f) – „vë në provë, kontrolloj rezultatet e arritura etj.‟

TRAINING - trainoj (f) – „stërvis, i mësoj dikujt diçka‟

TREND (em) – „drejtim i përgjithshëm në të cilin ndryshon apo zhvillohet një situate;

prirje‟

V

VIDEOGAME (em) – „lojra në videokasetë‟

VIDEOKLIP (em) – „pjesë e shkurtër filmi për një material muzikor‟

VIP (em/mb) – „njeri shumë i rëndësishëm‟

U

WIRELESS (mb) – „sistem i dërgimit e marrjes së sinjaleve pa kabëll‟

29    

Xh

JACUZZI - xhakuzi (em) – „vaskë e madhe me një pompë, e cila qarkullon ujin, duke i

dhënë trupit një ndjesi të këndshme‟

JACKPOT - xhek pot (em) – „një shumë e madhe parash, që është çmimi më i madh në

një lojë fati apo në lloje të tjera garash (muzikore, sportive etj.)‟

JUDO - xhudo (em) – „sporti i xhudos‟

Z

ZOO (em) – „kopsht zoologjik‟

 

30    

Përfundimi    

Ruajtja e pastërtisë së gjuhës amtare është detyrë e çdo njërit që është pjesë e një

shoqërie, qoftë e madhe në numër apo e vogël, me të cilën e ka të domosdoshme të

komunikojë në çdo hap të jetës së tij për t’i përmbushur nevojat jetike të përditshme. Për

të komunikuar e ka të nevojshme të përdorë një gjuhë të njëjtë me shoqërinë ku ai bën

pjesë, në të kundërt nuk mund të realizohet komunikimi.

Në qoftë se folësi gjatë komunikimit përdor fjalë të huaja, të cilave dëgjuesit nuk

ua dinë kuptimin apo e marrin kuptimin e këtyre fjalëve të shtrembëruar sipas njohurive

që kanë, mund të themi me siguri se nuk është arritur komunikimi, sepse mesazhi nuk

është marrë i plotë dhe i saktë.

Kjo është një arsye e cila na vë përballë përgjegjësisë për të mos përdorur fjalë të

huaja sepse mund të lindin keqkuptime, prandaj detyra e secilit prej nesh është të bëjmë

zëvendesimin e këtyre fjalëve dhe përdorimin e fjalëve të duhura ,Gjuha jonë amtare

është mjaft e pasur dhe e bukur me fjalë shqipe prandaj duhet ta ruajmë dhe respektojmë

atë.

31    

Literatura  I. Thomai Jani, Leksikologjia e gjuhes shqipe,Toena, Tiranë, 2011

II. Shkurtaj Gjovalin, Kultura e gjuhës, SHBLU, Tiranë, 2006

III. Memushaj Rami, Shqipja standarde, Toena, Tiranë, 2004

IV. Lloshi Xhevat, Raste ndërhyrjesh të huazimeve nga anglishtja, Studime

filologjike, nr. 1-2, 2011

V. Shehu Hajri, Fjalori anglisht-shqip, EDFA, Tiranë, 2007

VI.  Komisioni i terminologjisë: A. Kostallari, A. Dodi, E. Çabej, F. Leka, L. Dodbiba, M. Domi, S. Floqi, S. Morcka, Sh. Demiraj. Fjalor i termave të gjuhësisë (shqip – rusisht – frëngjisht – anglisht – gjermanisht – italisht). Akademia e Shkencave e RPSH. Instituti i Gjuhësisë dhe i Letërsisë. Tiranë, 1975