ƯỜng i h c s ph m thÀnh ph h chÍ...
If you can't read please download the document
TRANSCRIPT
-
B GIO DC V O TO
TRNG I HC S PHM THNH PH H CH MINH
Nguyn Cm Thch
THIT K BI GING HA HC V C
TRNG TRUNG HC PH THNG
(BAN C BN)
THEO HNG DY HC TCH CC
Chuyn ngnh : L lun v phng php dy hc b mn ha hc
M s : 60 14 10
LUN VN THC S GIO DC HC
NGI HNG DN KHOA HC:
TS. NGUYN PH TUN
Thnh ph H Ch Minh 2009
-
LI CM N
Tc gi xin c by t lng bit n su sc n TS. Nguyn Ph Tun, TS.
Trnh Vn Biu, nhng ngi Thy tn tnh hng dn, gip tc gi trong
sut qu trnh thc hin lun vn.
Tc gi lun vn xin chn thnh cm n cc Thy, C ging dy trong qu
trnh hc tp, Thy C cho tc gi nhiu kin thc v t liu hay hon
thnh lun vn.
Tc gi xin cm n Ban Gim hiu, Phng Khoa hc cng ngh - Sau i
hc, Khoa Ha hc trng i hc S phm Thnh ph H Ch Minh, cc bn
cng lp, ng nghip cng cc em HS h tr rt nhiu trong qu trnh thc
hin lun vn.
Cui cng, tc gi xin by t lng bit n i vi gia nh, nhng ngi
thng xuyn ng vin, to mi iu kin tt nht tc gi c th hon thnh
lun vn ny.
Nguyn Cm Thch
-
DANH MC CC K HIU, CC CH VIT TT
BTVN : Bi tp v nh
CNTT : Cng ngh thng tin
CTCT : Cng thc cu to
DD : Dung dch
DH : Dy hc
C : i chng
HSP : i hc S phm
GV : Gio vin
HH : Ha hc
HN : H Ni
HS : Hc sinh
KL : Kim loi
NXB : Nh xut bn
OXH : Oxi ha
PPDH : Phng php dy hc
PTDH : Phng tin dy hc
PTTQ : Phng tin trc quan
PTHH : Phng trnh ha hc
PTN : Phng th nghim
TBDH : Thit b dy hc
TCHH : Tnh cht ha hc
THPT : Trung hc ph thng
Th.S : Thc s
TN : Thc nghim
Tp.HCM : Thnh ph H Ch Minh
TS : Tin s
SGK : Sch gio khoa
-
M U
1. L do chn ti
i mi phng php dy hc ang l mt vn cp bch hin nay. Thc tin t
nc ang i hi th h tr s nng ng, sng to, kh nng t hc, t nh gi, bit
cch cng tc vi mi ngi v nhn cch tt. Mun c nh vy, gio dc Vit Nam
phi i mi t mc tiu, chng trnh, ni dung, phng php n c cu v phng
php t chc, c ch qun l to c chuyn bin c bn v ton din ca nn gio
dc nc nh, tip cn vi trnh gio dc ca khu vc v trn th gii. (Theo Ngh
quyt i hi X ng Cng Sn Vit Nam) [10].
T nm hc 2006 2007, chng trnh gio dc THPT theo hng i mi c
thc hin ng lot trn c nc. Ln thay sch gio khoa ny t trng tm vo vic i
mi phng php dy hc, nhm pht huy tnh tch cc ca HS. Vy, GV ging dy ni
dung chng trnh SGK mi theo nh hng dy hc tch cc trong thc tin nh th
no? Chng ti tin rng, nu GV nm chc v vn dng tt h thng l lun v dy hc
tch cc, v thit k bi ging theo hng dy hc tch cc chc chn vic ging dy s
c hiu qu cao.
Chnh bi nim tin ny, cng mong mun tr thnh mt GV dy Ha tt, c c
mt cng trnh nho nh gp phn thit thc vo vic i mi phng php dy hc hin
nay thi thc chng ti thc hin ti: THIT K BI GING HA HC V
C TRNG TRUNG HC PH THNG (BAN C BN) THEO
HNG DY HC TCH CC.
2. Mc ch nghin cu
Thit k cc bi ging phn ha hc v c trng THPT ban c bn theo hng
dy hc tch cc.
3. Nhim v ti
- Nghin cu tng quan c s l lun dy hc tch cc, cc phng php dy hc
tch cc, l lun v thit k bi ging theo hng dy hc tch cc.
- Nghin cu thc trng dy hc ha hc, thc trng dy hc theo nh hng dy
hc tch cc trng THPT hin nay.
- Thit k cc bi ging phn ha hc v c trng THPT ban c bn theo hng
dy hc tch cc.
-
- Tin hnh thc nghim s phm xc nh hiu qu v tnh kh thi ca cc bi
ging trn.
4. Khch th v i tng nghin cu
- Khch th nghin cu
Qu trnh dy hc ha hc trng THPT.
- i tng nghin cu
Thit k bi ging ha hc v c trng THPT.
5. Phm vi nghin cu
- Xy dng, thit k cc bi ging ha hc v c trng THPT ban c bn, trng
tm l chng trnh ha hc v c lp 10 v 11.
- S dng l lun v dy hc tch cc, cc phng php dy hc tch cc, l thuyt
thit k bi ging theo hng dy hc tch cc thit k bi ging.
6. Gi thuyt khoa hc
Nu nm vng v vn dng linh hot l lun v dy hc tch cc, cc phng
php dy hc tch cc v v thit k bi ging theo hng dy hc tch cc th s xy
dng c mtt h thng bi ging hay, c cht lng, m bo thc hin tt mc
tiu dy hc cng nh cc yu cu ca qu trnh i mi dy hc hin nay.
7. Phng php nghin cu
- Phng php nghin cu l lun
Tra cu cc ti liu c lin quan n ti, phn tch, tng hp, khi qut, v
h thng ha cc ngun ti liu xy dng c s l thuyt v ni dung ca ti.
- Phng php nghin cu thc tin
Phng php chuyn gia, phng php thc nghim s phm.
- Phng php x l thng tin
S dng cc phng php thng k ton hc x l kt qu thc nghim.
8. Nhng vn mi ca ti
- H thng ha l thuyt v dy hc tch cc, cc phng php dy hc tch cc, l
thuyt v thit k bi ging theo hng dy hc tch cc.
- Thit k mt s bi ging tiu biu phn ha hc v c trng THPT theo
hng dy hc tch cc phc v cho GV trong qu trnh dy hc.
-
Chng 1 C S L LUN V THC TIN CA VN
NGHIN CU
1.1. Lch s vn
Vn pht huy tnh tch cc ca ngi hc c t ra trong ngnh gio dc nc
ta t thp nin 60 ca th k trc. Thi k ny, trong cc trng s phm c khu hiu:
Bin qu trnh o to thnh qu trnh t o to. V hin nay, pht huy tnh tch cc vn
l mt trong cc phng hng ci cch, i mi gio dc v c thc hin ngay bc
gio dc THPT nhm o to ra th h tr mi nng ng, sng to, kh nng t hc, t
nh gi, bit cch cng tc vi mi ngi v nhn cch tt lm ch t nc.
c nhiu tc gi nghin cu v vit v cc phng php dy hc, dy hc tch cc
nh Nguyn Ngc Quang, Nguyn Cng, Nguyn Vn Cng. v mt s lun n tin s
v lun vn thc s gn y nh:
- Tch cc ha hot ng nhn thc cho HS min ni tnh Thanh Ha qua ging dy
ha hc L Nh Xuyn HSP, 1997 [54] Lun vn thc s.
- S dng phng php dy hc tch cc v cc phng tin k thut dy hc nng
cao cht lng bi ln lp ha hc trng THPT H Ni Trn Th Thu Hu - HSPHN,
2002 [22] Lun vn thc s.
- Nghin cu cc bin php nng cao cht lng bi ln lp ha hc trng THPT
L Trng Tn HSPHN, 2002 [40] Lun n tin s.
- S dng th nghim v cc phng tin k thut dy hc nng cao tnh tch cc,
ch ng ca HS trong hc tp ha hc lp 10, lp 11 trng THPT H Ni Nguyn Th
Hoa HSPHN, 2003 [17] Lun vn thc s.
- Tch cc ha hot ng nhn thc cho HS dn tc cc trng d b i hc dn tc
trung ng Vit Tr Ph Th qua ging dy phn kim loi trong chng trnh ha hc ph
thng trung hc Hong Th Tuyt Mai HSPHN, 2003 [27] Lun vn thc s.
- Xy dng h thng bi tp nng cao v hp cht hu c c nhm chc nhm pht
huy tnh tch cc, ch ng, sng to ca HS trong dy hc ha hc trng THPT
Nguyn Th H HSPHN, 2005 [15] Lun vn thc s.
- i mi phng php dy hc ha hc lp 10 theo nh hng tch cc ha hot
ng ca HS Thi Hi H HSP tp.HCM, 2008 [16] Lun vn thc s.
- Thit k v thc hin bi ging ha hc lp 10 ban c bn trng THPT theo hng
dy hc tch cc Nguyn Hong Uyn - HSP tp.HCM, 2008 [53] Lun vn thc s.
-
Trong s cc lun vn, lun n trn, chng ti nhn thy lun vn ca tc gi Thi
Hi H v Nguyn Hong Uyn kh gn vi hng chng ti ang nghin cu, v chng ti
c rt nhiu bi hc hay t hai lun vn ny. Tc gi Nguyn Hong Uyn a ra nhng
l lun c bn v qu trnh dy hc ni chung, v dy v hc tch cc, v thit k bi ln lp
theo hng tch cc. Theo chng ti, nhng tng kt ny l tng i su, v kh rng. Tc
gi Thi Hi H thit k c nhiu bi ging hay chi tit, c th, c nhiu hot ng, cho
thy c s vn dng linh hot cc phng php dy hc tch cc.
c tip xc, tm hiu cc lun vn cng hng nghin cu nh th ny gip chng
ti c rt nhiu bi hc b ch trong qu trnh thc hin lun vn ca mnh. V chng ti
nhn thy rng, ti tm hiu v dy hc tch cc c kh nhiu ngi quan tm, nht l
trong nhng nm gn y. Tuy nhin, hng nghin cu v vn dng vo dy hc phn ha
hc v c cng cha c nhiu tc gi nghin cu. V c bit, vic thit k cc bi ging
sao cho ph hp, kch thch c s am m, hng th ca cc HS ban c bn thng c
hc lc trung bnh v vn khng thch hc mn ha rt t c cc tc gi chn.
Tm li, vic nghin cu v dy hc tch cc, v thit k bi ging theo hng dy
hc tch cc v ang thu ht c s quan tm ca nhiu nh nghin cu. Tuy nhin,
hin nay vn cha c tc gi no nghin cu k v vn thit k bi ging phn ha hc v
c ban c bn trng THPT theo hng dy hc
tch cc.
1.2. Dy hc tch cc
1.1.1. nh hng i mi phng php dy hc ha hc
nh hng i mi phng php dy hc c xc nh trong cc Ngh quyt
Trung ng t nm 1996, c th ch ha trong Lut Gio dc (12-1998), c bit ti
khng nh trong iu 28.2, Lut Gio dc (2005): Phng php gio dc phi pht huy
tnh tch cc, t gic, ch ng, t duy sng to ca ngi hc; bi dng cho ngi hc
nng lc t hc, kh nng thc hnh, lng say m hc tp v ch vn ln[10].
Mc ch cui cng ca i mi phng php dy hc trng ph thng l thay
i li hc truyn th mt chiu sang dy hc theo phng php dy hc tch cc . Qua
, gip HS pht huy tnh tch cc, t gic, ch ng, sng to; rn luyn thi quen, kh
nng t hc, tinh thn hp tc, k nng vn dng kin thc vo nhng tnh hung khc nhau
trong hc tp, trong thc tin; to nim tin, nim vui, hng th trong hc tp. Lm cho
hc l qu trnh kin to, HS tm ti, khm ph, pht hin, luyn tp, khai thc v x l
-
thng tin, t hnh thnh hiu bit, nng lc v phm cht. Hc p ng nhng yn cu
ca cuc sng hin ti v tng lai; hc nhng cn thit, b ch cho bn thn HS v cho s
pht trin ca x hi.
C th ha nhng nh hng trn, vic i mi phng php ha hc hin nay i theo
cc nh hng sau:
- Chuyn t m hnh dy hc truyn th 1 chiu sang m hnh hp tc 2 chiu.
- Hc khng ch nm kin thc m c phng php i n kin thc.
- Hc cch hc, trng tm l cch t hc, cch t nh gi.
- Hc ly vic p dng kin thc v bi dng thi lm trung tm.
- Rn tr thng minh cho HS.
- S dng cc phng php dy hc tch cc.
- S dng cc phng tin k thut hin i v c bit lu n nhng ng dng ca
cng ngh thng tin.
1.1.2. Tnh tch cc trong hc tp
Tnh tch cc trong hc tp l tnh tch cc nhn thc, c trng kht vng hiu
bit, c gng tr tu v ngh lc cao trong qu trnh chim lnh tri thc.
Trong hc tp, HS phi khm ph ra nhng hiu bit mi i vi bn thn di s
t chc v hng dn ca GV. n mt trnh nht nh th s hc tp tch cc s mang
tnh nghin cu khoa hc v ngi hc cng c th khm ph ra nhng tri thc mi cho
khoa hc.
Tnh tch cc trong hc tp lin quan trc ht n ng c hc tp. ng c ng
to ra hng th. Hng th l tin ca t gic. Tnh tch cc to ra np t duy c lp. T
duy c lp l mm mng ca sng to. S biu hin v cp tnh tch cc hc tp, mi
lin quan gia ng c v hng th trong hc tp c din t trong cc s sau:
-
Hnh 1.1. Tnh tch cc, ng c v hng th hc tp
1.1.3. Khi nim phng php dy hc tch cc
Thut ng phng php dy hc bt ngun t ting Hi Lp (methodos) c ngha l
con ng t c mc tiu. Theo , phng php dy hc l con ng t mc
tiu dy hc. Theo ngha rng c th hiu: phng php dy hc l hnh thc v cch thc
hot ng ca GV v HS trong nhng iu kin xc nh nhm t mc tiu dy hc.
PPDH l mt khi nim rt phc hp, c nhiu bnh din, phng din khc nhau. Nu
xt theo rng ca khi nim, c th phn bit khi nim PPDH theo 3 bnh din. l
cc quan im dy hc, phng php dy hc v k thut dy hc.
Quan im dy hc: [10, 31] l nhng nh hng tng th cho cc hnh ng
phng php, trong c s kt hp gia cc nguyn tc dy hc lm nn tng, nhng c
s l thuyt ca l lun dy hc, nhng iu kin dy hc v t chc cng nh nhng nh
hng v vai tr ca GV v HS trong qu trnh dy hc.
Quan m dy hc l nhng nh hng mang tnh chin lc, cng lnh, l m hnh
l thuyt ca phng php dy hc.
- Khao kht hc - Hay nu thc mc - Ch ng vn dng - Tp trung ch - Kin tr
TCH CC HC TP
- Bt chc - Tm ti - Sng to
NG C
HNG TH
BIU HIN CP
SNG TO T GIC
TCH CC C LP
-
Phng php dy hc: [10, 31] Khi nim phng php dy hc y c hiu theo
ngha hp, l cc PPDH c th, cc m hnh hnh ng. PPDH c th l nhng hnh thc
v cch thc hnh ng ca GV v HS nhm thc hin nhng mc tiu dy hc xc nh,
ph hp vi nhng ni dung v nhng iu kin dy hc c th. Phng php dy hc c
th quy nh nhng m hnh hnh ng ca GV v HS.
K thut dy hc: [10,31] l nhng ng tc, cch thc hnh ng ca GV v HS
trong cc tnh hung hnh ng c th nhm thc hin v iu khin qu trnh dy hc.
Cc k thut dy hc cha phi l cc phng php dy hc c lp m l cc thnh
phn ca phng php dy hc v c hiu l n v nh nht ca phng php dy hc.
Tuy nhin, s phn bit gia k thut dy hc v phng php dy hc nhiu khi khng r
rng.
Nh vy, quan m dy hc nh hng vic la chn cc phng php dy hc c
th, phng php dy hc a ra cc m hnh hot ng. K thut dy hc thc hin cc
tnh hung c th ca hot ng.
Phng php dy hc tch cc [20] l mt thut ng rt gn, c dng nhiu nc
ch nhng phng php gio dc, dy hc theo hng pht huy tnh tch cc, ch ng,
sng to ca ngi hc.
"Tch cc" trong PPDH - tch cc c dng vi ngha l hot ng, ch ng, tri
ngha vi khng hot ng, th ng ch khng dng theo ngha tri vi tiu cc. Vic
dng thut ng "Dy v hc tch cc" phn bit vi "Dy v hc th ng".
PPDH tch cc hng ti vic hot ng ha, tch cc ha hot ng nhn thc ca
ngi hc, ngha l tp trung vo pht huy tnh tch cc ca ngi hc, lm sao trong qu
trnh hc tp, ngi hc c hot ng nhiu hn, tho lun cng nhau nhiu hn v quan
trng hn l c suy ngh nhiu hn.
1.1.4. Bn c trng ca phng php dy hc tch cc
Theo GS.TS Trn B Honh, c th nu 4 du hiu c trng c bn sau y
phn bit vi cc phng php th ng. [20]
1.2.1.1. Dy v hc thng qua t chc cc hot ng hc tp cho HS
Trong phng php dy hc tch cc, ngi hc - i tng ca hot ng "dy",
ng thi l ch th ca hot ng "hc" - c cun ht vo cc hot ng hc tp do GV
t chc v ch o, qua t lc khm ph nhng kin thc mi. c t vo nhng tnh
-
hung, ngi hc s trc tip quan st, tho lun, lm th nghim, gii quyt vn t ra.
Nh vy, HS va khm ph ra kin thc k nng mi, va bit c phng php "tm ra"
kin thc k nng m khng rp theo nhng khun mu sn c. Dy theo hng ny th
GV khng ch truyn t tri thc m cn hng dn hnh ng v HS c bc l cng nh
pht huy tim nng sng to ca mnh.
1.2.1.2. Dy v hc ch trng rn luyn phng php t hc
Dy hc tch cc xem vic rn luyn phng php hc tp cho HS khng ch l mt
bin php nng cao hiu qu dy hc m cn l mt mc tiu dy hc.
Nu rn luyn cho ngi hc c c phng php, k nng, thi quen, ch t hc
th s to cho h lng ham hc, khi dy ni lc vn c trong h, kt qu hc tp s c
nhn ln, gip h d dng thch ng vi cuc sng ca x hi pht trin. V vy, hin nay,
ngi ta nhn mnh mt hot ng hc trong qu trnh dy hc, n lc to ra s chuyn bin
t hc tp th ng sang t hc ch ng, t vn pht trin t hc ngay trong trng
ph thng, khng ch t hc nh sau bi ln lp m t hc c trong tit hc c s hng
dn ca GV.
1.2.1.3. Tng cng hc tp c th, phi hp vi hc tp hp tc
Trong mt lp hc m trnh kin thc, t duy ca HS khng th ng u buc
phi chp nhn s phn ha v cng , tin hon thnh nhim v hc tp. p dng
phng php tch cc trnh cng cao th s phn ha ny cng ln.
Tuy nhin, lp hc l mi trng giao tip thy - tr, tr - tr, thng qua tho lun,
tranh lun trong tp th, kin mi c nhn c bc l, khng nh hay bc b, qua
ngi hc nng mnh ln mt trnh mi. Do vy, cn c s phi hp hc tp c th v
hc tp hp tc trong qu trnh dy hc.
Trong nh trng, phng php hc tp hp tc c t chc cp nhm, t, lp hoc
trng. c s dng ph bin trong dy hc l hot ng hp tc trong nhm nh 4 n 6
ngi. Hc tp hp tc lm tng hiu qu hc tp, nht l lc phi gii quyt nhng vn
gay cn, lc xut hin thc s nhu cu phi hp gia cc c nhn hon thnh nhim v
chung. Trong hot ng theo nhm nh s t c hin tng li; tnh cch nng lc ca mi
thnh vin c bc l, un nn, pht trin tnh bn, thc t chc, tinh thn tng tr. M
hnh hp tc trong x hi a vo i sng hc ng s lm cho cc thnh vin quen dn
vi s phn cng hp tc trong lao ng x hi.
-
1.2.1.4. Kt hp nh gi ca thy vi t nh gi ca tr
Trong dy hc, vic nh gi HS khng ch nhm mc ch nhn nh thc trng v
iu chnh hot ng hc ca tr m cn ng thi to iu kin nhn nh thc trng v
iu chnh hot ng dy ca thy.
Trc y, GV gi c quyn nh gi HS. Trong phng php tch cc, GV phi
hng dn HS pht trin k nng t nh gi t iu chnh cch hc. Lin quan vi iu
ny, GV cn to iu kin thun li HS c tham gia nh gi ln nhau. T nh gi
ng v iu chnh hot ng kp thi l nng lc rt cn cho s thnh t trong cuc sng
m nh trng phi trang b cho HS.
Theo hng pht trin cc phng php tch cc o to nhng con ngi nng
ng, sm thch nghi vi i sng x hi, th vic kim tra, nh gi khng th dng li
yu cu ti hin cc kin thc, lp li cc k nng hc m phi khuyn khch tr thng
minh, c sng to trong vic gii quyt nhng tnh hung thc t.
Vi s tr gip ca cc thit b k thut, kim tra nh gi s khng cn l mt cng
vic nng nhc i vi GV, m li cho nhiu thng tin kp thi hn linh hot iu chnh
hot ng dy, ch o hot ng hc.
1.1.5. S khc nhau gia dy hc tch cc v dy hc th ng
T dy v hc th ng sang dy v hc tch cc, GV khng cn ng vai tr n
thun l ngi truyn t kin thc, GV tr thnh ngi thit k, t chc, hng dn cc
hot ng c lp hoc theo nhm nh HS t lc chim lnh ni dung hc tp, ch ng
t cc mc tiu kin thc, k nng, thi theo yu cu ca chng trnh. GV phi u t
cng sc, thi gian rt nhiu so vi kiu dy v hc th ng mi c th thc hin bi ln
lp vi vai tr l ngi gi m, xc tc, ng vin, c vn, trng ti trong cc hot ng tm
ti ho hng, tranh lun si ni ca HS. GV cng cn c trnh chuyn mn su rng, c
trnh s phm lnh ngh mi c th t chc, hng dn cc hot ng ca HS m nhiu
khi din bin ngoi tm d kin ca GV.
C th thy r s khc nhau gia dy hc tch cc v dy hc th ng qua bng so
snh nh sau:
-
Bng 1.1. So snh dy hc tch cc v dy hc th ng
Dy hc th ng Dy hc tch cc
Quan nim
Hc l qu trnh tip thu v
lnh hi, qua hnh thnh
kin thc, k nng, t tng,
tnh cm.
Hc l qu trnh kin to: HS tm ti,
khm ph, pht hin, luyn tp, khai
thc v x l thng tin, t hnh thnh
hiu bit, nng lc v phm cht.
Bn cht Truyn th tri thc, truyn
th v chng minh chn l.
T chc hot ng nhn thc cho HS.
Dy HS cch tm ra chn l.
Mc tiu
Ch trng cung cp tri thc,
k nng, k xo.
Hc i ph vi thi c.
Sau khi thi xong nhng iu
hc thng b b qun
hoc t dng n.
Ch trng hnh thnh cc nng lc (t
hc, sng to, hp tc,) dy phng
php v k thut lao ng, dy cch
hc.
Hc p ng nhng yu cu ca
cuc sng hin ti v tng lai.
Nhng iu hc cn thit, b ch
cho bn thn HS v cho s pht trin
x hi.
Ni dung
T SGK + GV
T SGK, GV, thc t , cc ti liu trn
website, phn mm dy hc
Gn vi vn hiu bit, kinh nghim v
nhu cu ca HS, thc t, nhng vn
HS quan tm.
Phng
php
Cc phng php din ging,
truyn th kin thc mt
chiu.
Cc phng php tm ti, iu tra, gii
quyt vn ; dy hc tng tc.
Phng
tin dy
hc
S dng theo phng php
minh ha.
c s dng nh l ngun thng tin
dn HS n cc kin thc mi.
S dng theo phng php nghin
cu.
Hnh thc C ng, linh hot: Hc lp, trong
-
Dy hc th ng Dy hc tch cc
t chc
C nh: Gii hn trong 4
bc tng ca lp hc, GV
i din vi c lp.
lp dung bn gh c nhn c th thay
i cch b tr ph hp vi cc hot
ng hc tp trong tit hc. Nhiu bi
hc c tin hnh phng th
nghim, phng b mn, ngoi thin
nhin, ti vin bo tang hay c s sn
xut, C th t chc hc c nhn,
hc i bn, hc theo c nhm, c lp
i din vi GV.
nh gi
GV c quyn nh gi kt
qu hc tp ca HS.
HS c tham gia t nh gi v nh
gi ln nhau v kt qu hc tp ca
mnh.
GV hng dn cho HS pht trin nng
lc t nh gi t iu chnh cch
hc
1.3. Mt s phng php dy hc tch cc trng ph thng
1.3.1. Phng php nghin cu
Trong dy hc ha hc ha hc, phng php nghin cu dy HS cch t duy c
lp, t lc sng to v c kh nng nghin cu, tm ti; gip HS nm kin thc vng chc,
su sc v phong ph c v l thuyt ln thc t. Khi s dng phng php ny, HS trc
tip tc ng vo i tng nghin cu, xut cc gi thuyt khoa hc, nhng d n,
nhng phng n gii quyt vn v lp k hoch ng vi tng gi thuyt.
Cu trc ca qu trnh gii quyt vn :
Nhn bit vn
Phn tch tnh hung
Nhn bit, trnh by vn
Tm cc phng n gii quyt vn
So snh vi cc nhim v gii quyt
-
Tm cch gii quyt mi
H thng ha, sp xp cc phng n gii
Quyt nh phng n gii quyt
Phn tch cc phng n
nh gi cc phng n
Quyt nh
Qu trnh HS t lc gii quyt vn lun gp phi nhng vn vp, cn s kim tra,
nh gi, un nn kp thi ca GV trnh lch hng, sai lm. Phng php nghin cu
c nhc im l mt nhiu thi gian v khng p dng cho tt c cc ni dung dy hc.
Hin nay, vic pht huy tnh tch cc, sng to ca HS ang c quan tm, nhng phng
php nghin cu cha c s dng nhiu v nhiu nguyn nhn. Chng hn, ni dung dy
hc khng th i qu xa chng trnh, kh nng t duy ca HS cn hn ch..
1.3.2. Phng php trc quan
Trong dy hc ha hc, phng tin trc quan c chia lm nhiu loi trong th
nghim ha hc gi vai tr chnh yu.
Sau y l mt s phng php s dng th nghim ha hc v mt s phng tin dy
hc khc theo hng dy hc tch cc.
1.3.2.1. S dng th nghim ho hc
S dng th nghim trong dy hc ho hc c coi l tch cc khi th nghim ho hc
c dng lm ngun kin thc HS khai thc, tm kim kin thc hoc c dng
kim chng, kim tra nhng d on, suy lun l thuyt, hnh thnh khi nim. Cc dng s
dng th nghim ho hc nhm mc ch minh ho, chng minh cho li ging c hn ch
dn v c nh gi l t tch cc. Th nghim ho hc c tin hnh theo phng php
nghin cu do GV biu din hay do HS, nhm HS tin hnh u c nh gi l c mc
tch cc cao.
S dng th nghim theo phng php nghin cu
GV hng dn HS thc hin cc hot ng sau:
- Tm hiu v nm vng vn cn nghin cu.
- Nu ra cc gi thuyt, d on khoa hc trn c s kin thc c.
-
- Lp k hoch gii ng vi tng gi thuyt.
- Chun b ho cht, dng c, thit b.
- Quan st trng thi cc cht trc khi TN.
- Tin hnh th nghim, quan st, m t y cc hin tng ca TN.
- Xc nhn gi thuyt, d on ng qua kt qu ca th nghim.
- Gii thch hin tng, vit phng trnh phn ng v rt ra kt lun.
Khi s dng th nghim theo phng php nghin cu GV t chc cho HS tp lm
ngi nghin cu. HS hiu mc ch nghin cu, vn dng kin thc c a ra cc d
on v d kin cc phng n thc hin vic kim nghim cc d on a ra, tin hnh
th nghim khng nh d on ng, bc b d on khng ph hp vi kt qu th
nghim, tm ra kin thc cn thu nhn. Bng cch HS va thu c kin thc ho hc
qua s tm ti, va c c phng php nhn thc ho hc cng cc k nng ho hc c
bn.
S dng th nghim i chng
hnh thnh khi nim ho hc gip HS c kt lun y , chnh xc v mt quy tc,
tnh cht ca cht ta c th hng dn HS s dng th nghim ho hc dng i chng
lm ni bt, khc su ni dung kin thc m HS cn ch .
V d nh khc su tnh cht kh clo m c tnh ty mu, clo kh khng c tnh ty
mu, cn cho HS lm th nghim i chng. Cho kh Clo i qua H2SO4 c th khng lm
mt mu giy mu, cn kh clo i qua nc lm mt mu giy mu.
T cc th nghim i chng m HS la chn, tin hnh v quan st th s rt ra
nhng nhn xt ng n, xc thc v nm c phng php gii quyt vn hc tp
bng thc nghim. GV cn ch hng dn HS cch chn th nghim i chng, cch tin
hnh th nghim i chng, d on hin tng trong cc th nghim ri tin hnh th
nghim, quan st v rt ra kt lun v kin thc thu c.
S dng th nghim nu vn
Trong dy hc ho hc, c th dng th nghim ho hc to ra mu thun nhn thc,
to nhu cu tm kim kin thc mi trong HS. Khi , GV nu vn bng th nghim, t
chc cho HS d on kt qu, hin tng s xy ra trn c s kin thc ca HS. Sau ,
hng dn HS tin hnh th nghim, hin tng quan st thy khng ng vi d on ca
-
a s HS. Khi s xut hin mu thun nhn thc, kch thch HS tm ti gii quyt. Qua
, HS nm vng kin thc, tm ra con ng gii quyt vn v c nim vui ca s nhn thc.
V d : Khi nghin cu tnh cht ca mui Fe (III) ta c th dng th nghim to tnh
hung cho vn nh sau:
GV nu mc ch nghin cu tnh cht ca mui Fe (III).
t vn : khi cho inh st vo dd mui ng sunfat thu c ng kt ta , vy nu
cho mnh ng vo dd mui st (III) th c phn ng khng? V sao?
HS d on:
(1) Khng c phn ng xy ra do Cu ng sau Fe trong dy hot ng.
(2) C phn ng xy ra, Cu y Fe ra khi dd mui, c Fe kt ta mu xm bm vo
ng.
HS tin hnh th nghim v quan st hin tng
- Tin hnh th mnh ng vo dd FeCl3 mu vng nu.
- Hin tng: dd quanh mnh Cu c mu xanh, khng c kt ta Fe bm vo mnh
ng.
- HS ngc nhin v d on khng ng, xut hin cu hi ti sao Cu li tc dng c
vi mui st v li khng c kt ta ca st? Mu thun nhn thc xut hin kch thch t
duy HS.
Vic gii quyt cc bi tp nhn thc do th nghim ho hc to ra s gip HS tm ra
kin thc mi mt cch vng chc v c nim vui ca ngi khm ph. Trong qu trnh gii
quyt vn c th t chc cho HS tho lun a ra d on, nu ra nhng cu hi xut
hin trong t duy ca HS. S dng th nghim theo phng php nu vn c nh gi
c mc tch cc cao.
S dng th nghim ho hc t chc cho HS nghin cu tnh cht cc cht
T chc cho HS dng th nghim nghin cu tnh cht ca cc cht chnh l qu trnh
a HS tham gia hot ng nghin cu mt cch tch cc. GV cn hng dn HS tin hnh cc
hot ng nh:
- Nhn thc r vn hc tp v nhim v t ra.
- Phn tch, d on l thuyt v tnh cht ca cc cht cn nghin cu.
-
- xut cc th nghim xc nhn cc tnh cht d on.
- La chn dng c, ho cht, xut cch tin hnh th nghim.
- Tin hnh th nghim, quan st, m t hin tng, xc nhn s ng, sai ca nhng
d on.
- Kt lun v tnh cht ca cht cn nghin cu.
y l qu trnh s dng th nghim t chc cho HS hot ng nghin cu trong bi dy
truyn th kin thc mi. Hnh thc ny nn p dng cho lp HS kh, lp chn th c hiu
qu cao hn. Trong qu trnh t chc cc hot ng hc tp GV cn chun b chu o, theo
di cht ch hng dn, b sung chnh l cho HS.
1.3.2.2. S dng phng tin dy hc khc
Ngoi th nghim ho hc, GV cn s dng cc phng tin dy hc ho hc khc
nh: m hnh, s , hnh v, biu bng, phng tin nghe nhn: my chiu, bn trong, bng
hnh, my tnh Phng tin dy hc c s dng trong cc loi bi dy ho hc nhng
ph bin hn c l cc bi hnh thnh khi nim, nghin cu cc cht. Cc bi dy ho hc
c s dng phng tin dy hc u c coi l gi hc tch cc nhng nu GV dng
phng tin dy hc l ngun kin thc HS tm kim, pht hin, kin to kin thc mi
s l cc gi hc c tnh tch cc cao hn nhiu. Cc hot ng ca GV v HS khi s dng
PTTQ khc c th hin trong bng sau bng 1.2.
Bng 1.2. Hot ng ca GV v HS khi s dng PTTQ khc
Hot ng ca GV Hot ng ca HS
Nu mc ch v PP quan st PTTQ. Nm c mc ch quan st PTTQ.
Trng by PTTQ v nu yu cu quan st. Quan st PTTQ, tm ra nhng kin thc
theo hng dn ca GV.
Nu yu cn nhn xt, kt lun v gii thch. Rt ra nhn xt, kt lun v nhng kin
thc cn lnh hi qua cc PTTQ .
S dng m hnh, hnh v, s
Vic s dng m hnh, hnh v nn thc hin mt cch a dng di cc hnh thc nh:
- Dng m hnh, hnh v, s c y ch thch l ngun kin thc HS khai
thc thng tin, hnh thnh kin thc mi. V d nh cc hnh v dng c iu ch cc cht
gip HS nm c cc thng tin v cc thit b, dng c, ho cht dng iu ch chng.
-
- Dng hnh v, s khng c y ch thch gip HS kim tra cc thng tin cn
thiu.
- Dng hnh v, m hnh... khng c ch thch nhm yu cu HS pht hin kin thc
mc khi qut hoc kim tra kin thc, k nng.
V d: Dng c di y dng iu ch kh no trong s cc kh sau: O2, Cl2, H2,
NO, N2, CO2, C2H2, NH3, CH4. Hy xc nh cc cht trong dng c A, B c dng
iu ch cc kh .
Hnh 1.2. B dng c iu ch kh
Nh vy, HS phi quan st hnh v, phn tch i n nhn xt khi qut:
- Cht kh c iu ch phi nng hn khng kh v khng tc dng vi khng kh
nhit thng.
- Cht kh c iu ch bng tng tc ca mt cht rn vi mt cht lng hoc tng
tc gia mt cht lng vi mt cht lng.
T s phn tch khi qut HS xc nh dng c trn c dng iu ch cc cht
kh O2, Cl2, CO2.
Cc cht dng iu ch cc kh c cha trong:
- Dng c A: H2O2, HCl, dd HCl.
- Dng c B: MnO2, KMnO4, CaCO3.
S dng bn trong v my chiu
Vic s dng bn trong, my chiu rt a dng gip cho GV c th ho cc hot ng
mt cch r rng v tit kim c thi gian cho cc hot ng ca GV v HS. Bn trong v
my chiu c th s dng trong cc hot ng:
- t cu hi kim tra: GV thit k cu hi, lm bn trong v chiu ln.
- GV giao nhim v, iu khin cc hot ng ca HS (qua phiu hc tp), GV thit k
A
B
-
nhim v, lm bn trong, chiu ln v hng dn HS thc hin.
- Hng dn cch tin hnh th nghim v nghin cu tnh cht cc cht.
- Gii thiu m hnh, hnh v m t th nghim GV chp vo bn trong, chiu ln cho
HS quan st v nhn xt
- Tm tt ni dung, ghi kt lun, tng kt mt vn hc tp, lm s tng kt vo
bn trong ri chiu ln.
Hot ng ca HS ch yu l c thng tin trn bn trong, tin hnh cc hot ng hc
tp v dng bn trong vit kt qu hot ng (cu tr li, bo co kt qu hot ng,
nhn xt, kt lun) ri chiu ln cho c lp nhn v nh gi.
1.3.3. Phng php s dng bi tp ha hc
Bn thn bi tp ho hc l phng php dy hc tch cc, song tnh tch cc ca
phng php ny c nng cao hn khi c s dng nh l ngun kin thc HS tm
ti ch khng phi ti hin kin thc. Vi tnh a dng ca mnh, bi tp ho hc l
phng tin tch cc ho hot ng ca HS trong cc bi dy hc ho hc, nhng hiu
qu ca n cn ph thuc vo vic s dng ca GV trong qu trnh dy hc ho hc.
1.3.3.1. S dng bi tp ho hc hnh thnh khi nim ho hc
Ngoi vic dng bi tp ho hc cng c kin thc, rn luyn k nng ho hc cho
HS ngi GV c th dng bi tp t chc, iu khin qu trnh nhn thc ca HS hnh
thnh khi nim mi. Trong bi dy hnh thnh khi nim HS phi tip thu, lnh hi kin
thc mi m HS cha bit hoc cha bit chnh xc r rng. GV c th xy dng, la chn
h thng bi tp ph hp gip HS hnh thnh khi nim mi mt cch vng chc.
V d: gip HS t tm kim, hnh thnh khi nim ng v (lp 10 ban c bn), GV
c th dng cc bi tp sau.
Cho cc nguyn t c k hiu sau: 168O , 178O , 188Ov 3517Cl , 3717Cl . Hy cho bit:
a) S electron, s proton, s ntron trong nguyn t ca cc nguyn t .
b) Nguyn t ca cng mt nguyn t c s khi ging nhau khng? V sao?
c) V mt cu to, cc nguyn t ca cng mt nguyn t oxi, clo c c im g ging
nhau? Khc nhau?
d) Cc nguyn t ca cc nguyn t trn c gi l cc nguyn t ng v ca nhau,
-
vy th no l ng v?
Nh vy, sau khi gii cc bi tp trn v c s chnh l, b sung ca GV, HS ch
ng hnh thnh khi nim ng v. Vi cc khi nim ho tr, s oxi ho, phn ng oxi ho
kh, lin kt ho hc ta cng c th la chn, xy dng cc bi tp ph hp a vo cc
phiu hc tp t chc, iu khin hot ng hc tp tch cc ca HS trong gi hc.
1.3.3.2. S dng bi tp thc nghim ho hc
GV c th s dng bi tp thc nghim khi nghin cu, hnh thnh kin thc mi, khi
luyn tp, rn luyn k nng cho HS. GV cn hng dn HS cc bc gii bi tp thc nghim:
Bc 1: Gii l thuyt. GV hng dn HS phn tch l thuyt, xy dng cc bc gii,
d on hin tng, kt qu th nghim, la chn ho cht, dng c, d kin cch tin hnh.
Bc 2: Tin hnh th nghim kim nghim tnh ng n ca nhng bc gii bng
l thuyt. GV lu HS cc k nng:
- S dng dng c, ho cht, lp thit b, thao tc th nghim m bo an ton.
- M t y , ng hin tng th nghim v gii thch ng cc hin tng .
Bc 3: Kt lun. GV hng dn HS i chiu kt qu th nghim vi vic gii l
thuyt, rt ra nhn xt, kt lun.
Vi cc dng bi tp khc nhau th cc hot ng c th ca HS cng c th thay i
cho ph hp.
Dng 1. Hy lm cc th nghim ho hc chng t tnh cht ca mt cht.
Bc 1: Gii l thuyt.
- Chn phn ng ho hc chng minh tnh cht v d on
hin tng xy ra.
- Chn ho cht, dng c cn cho cc th nghim.
- D kin cch tin hnh th nghim.
Bc 2: Tin hnh th nghim, quan st hin tng i vi iu d on.
Bc 3: Rt ra kt lun.
Dng 2. Nhn bit cc dd khng ghi nhn.
-
Bc 1: Gii bng l thuyt.
- Phn tch bi, tin hnh phn loi cc cht cn nhn bit.
- xut cc phng n c th dng nhn bit cc cht theo iu kin
ca bi xc nh th t nhn bit tng cht.
- La chn cht dng nhn bit tng cht, xc nh cc du hiu, hin
tng phn ng kt lun.
Bc 2: Tin hnh th nghim.
- La chn mt phng n ti u v xy dng quy trnh tin hnh th nghim.
- Chun b dng c, ha cht cn thit.
- Xc nh cch tin hnh th nghim c th v trnh t tin hnh.
- Tin hnh th nghim, quan st hin tng v kt lun v tng bc gii
(cht c nhn bit).
Bc 3: Kt lun v trnh by h thng cch gii.
1.3.3.3. S dng cc bi tp thc tin
S dng bi tp thc tin gip HS vn dng kin thc gii quyt cc vn c lin quan
n ha hc. Vic gii bi tp thc tin s lm cho ngha vic hc ha hc tng ln, to
hng th, say m trong hc tp HS. Cc bi tp c lin quan n kin thc thc t cn c
th dng to tnh hung c vn trong dy hc ha hc. Cc bi tp ny c th dng
bi tp l thuyt hoc bi tp thc nghim.
V d. V sao khi b ong hoc kin t li cn bi vi ngay vo vt t?
Khi gii bi tp ny HS c bit rng trong nc ong, kin hay mt s l nga nh l
han c cha axit gy bng rt nga, phng da. Ngoi ra trong nc ong cn c c HCl,
H3PO4, histamine, triptophan nn bi vi ngay vo th vi s trung ha cc axit trong nc
ong v khng cn hin tng rt bng na.
Trong chng trnh ha hc ph thng c nhiu ni dung kin thc GV xy dng cc
bi tp thc tin gip HS rn luyn k nng gii quyt vn thc t c lin quan n ha
hc.
1.3.4. m thoi rixtic
y l phng php m GV l ngi t chc trao i kin k c tranh lun gia GV
vi c lp, gia cc HS vi nhau, qua HS nm c tri thc mi.
-
Trong vn p tm ti, h thng cu hi do GV nu ra gi vai tr ch o, quyt nh
cht lng lnh hi ca lp hc. Trt t lgic ca cc cu hi hng dn HS tng bc pht
hin ra bn cht ca s vt, tnh quy lut ca hin tng, kch thch tnh tch cc tm ti, s
ham mun hiu bit. GV s t chc s tm ti, cn HS t lc pht hin kin thc mi v khi
kt thc cuc m thoi HS c c nim vui ca s khm ph, HS va nm c kin thc
mi, va nm c phng php nhn thc, pht trin t duy. GV cn vn dng cc kin
ca HS b sung, chnh l, kt lun vn nghin cu. Nh vy, HS s hng th, t tin
hn v thy trong kt lun c phn ng gp kin ca mnh.
V d: nghin cu tnh cht Ozon, GV c th dng h thng cu hi:
1. Phn t ozon c cu to nh th no?
2. V cu to ozon v oxi c khc nhau khng? V sao?
3. Hy d on kh nng tan trong nc ca ozon v so snh vi oxi.
4. Da vo cng thc cu to, hy d on tnh cht ha hc ca ozon?
- Phn t Ozon c bn khng? V sao?
- Kh nng oxi ha ca Ozon nh th no? So snh vi Oxi?
5. Phn ng ha hc no chng t ozon c tnh oxi ha mnh hn oxi?
6. Hy rt ra nhng nhn xt v tnh cht ging nhau v khc nhau gia oxi v
ozon? Nguyn nhn ca s ging nhau v khc nhau ?
7. Ozon c u trong t nhin?
8. Ozon c vai tr g i vi s sng trn tri t?
9. Cc em bit nhng g v tng ozon hin nay?
10. Hy nu cc xut ca em v bin php bo v tng ozon?
S dn dt theo phng php ny c mt thi gian hn so vi phng php thuyt trnh,
ging gii nhng kin thc HS lnh hi c s chc chn hn nhiu. Theo hng dy hc
tch cc GV chia h thng cu hi thnh cc nhm theo cc ni dung, hot ng hc tp ca
bi dy v vit vo phiu hc tp pht cho HS hoc dng bn trong, my chiu chiu ln.
HS tr li vo phiu, bn trong v trnh by kt qu ca mt s cu hi mt lc thay v tng
HS tr li tng cu mt. GV cng c th phn cc cu hi cho cc nhm HS tho lun v
trnh by. Nh vy, s tit kim c thi gian hn, gi hc cng sinh ng hn.
-
1.3.5. Dy hc t vn v gii quyt vn
Kh nng pht hin sm v gii quyt hp l nhng vn ny sinh trong thc tin l
mt nng lc cn thit m bo s thnh t trong cuc sng. V vy, tp cho HS bit pht
hin, t ra v gii quyt nhng vn cn nhn thc trong hc tp, trong cuc sng ca c
nhn, gia nh v cng ng khng ch c ngha tm phng php dy hc m phi
c t ra trong mc tiu o to ca gio dc ph thng.
Nt c trng ca dy hc nu hay cn gi l dy hc t v gii quyt vn l s lnh
hi kin thc din ra thng qua qu trnh gii quyt vn . GV a HS vo cc tnh hung
c vn ri gip HS t lc gii quyt vn t ra. Bng cch HS va nm c tri
thc mi, va nm c phng php nhn thc tri thc , pht trin c t duy sng
to, v kh nng pht hin, gii quyt vn .
Cu trc mt bi hc (hoc mt phn trong bi hc) theo phng php dy hc nu v
gii quyt vn thng gm cc bc sau:
a. t vn : Xy dng bi ton nhn thc.
- To tnh hung c vn .
- Pht hin v nhn dng vn ny sinh.
- Pht biu vn cn gii quyt.
b. Gii quyt vn t ra
- xut cc gi thuyt.
- Lp k hoch gii quyt vn (theo cc gi thuyt t ra).
- Thc hin k hoch gii.
c. Kt lun
- Tho lun kt qu v nh gi.
- Khng nh hay bc b gi thuyt nu.
- Pht biu kt lun.
- xut vn mi.
Khu quan trng ca phng php dy hc ny l to tnh hung c vn , iu cha
bit l yu t trung tm gy ra s hng th nhn thc, kch thch t duy, tnh t gic tnh cc
trong hot ng nhn thc ca HS. Trong dy hc ha hc, GV c th s dng th nghim
ha hc, bi tp nu vn to tnh hung c vn .
Dy hc nu v gii quyt vn c cc mc nh:
-
- GV nu v gii quyt vn .
- GV nu vn v t chc cho HS tham gia gii quyt vn .
- GV nu vn v gi cho HS xut cch gii quyt vn .
- GV cung cp thng tin, to tnh hung HS pht hin v gii quyt vn .
- HS t pht hin vn , t lc gii quyt vn v nh gi.
Tu vo trnh nhn thc ca HS m GV p dng cc mc cho ph hp. Vi lp
HS trung bnh, GV nn p dng t mc thp nht tng ng vi phng php thuyt
trnh nu vn HS nm bt c phng php nhn thc, cch nu vn , cch gii
quyt vn , cch lp lun, xy dng gi thuyt qua phn trnh by mu ca GV. T ,
GV s nng dn ln cc mc cao hn ca phng php dy hc nu v gii quyt vn .
1.3.6. Phng php Grap dy hc
Grap ni dung dy hc l s phn nh trc quan tp hp nhng kin thc cht (c
bn, cn v ) ca mt ni dung dy hc v c logic pht trin bn trong ca n.
Xy dng grap ni dung dy hc gm cc bc:
T chc cc nh: chn nh kin thc cht, ti thiu, cn v . M ha chng
cho tht xc tch, c th dng k hiu quy c. t chng vo cc nh trn mt
phng.
Thit lp cc cung: ni cc nh vi nhau bng cc mi tn din t mi lin h
ph thuc gia ni dung cc nh vi nhau, lm sao phn nh c logic pht
trin ca ni dung.
Hon thin grap: lm cho grap trung thnh vi ni dung c m hnh ha v
cu trc logic, nhng li gip cho HS lnh hi d dng ni dung v n phi
m bo m thut v mt trnh by.
1.3.7. Algorit dy hc
Khi nim
Algorit l bn ghi chnh xc tng minh, tp hp nhng thao tc s ng, n tr theo
mt trnh t nht nh (ty mi trng hp c th) gii quyt bt k vn no thuc
cng mt loi hay kiu.
Cc kiu Algorit dy hc
- Algorit nhn bit: l algorit dn ti kt qu l s phn on kiu x thuc A (x: i
tng nhn bit, A: mt loi no )
-
- Algorit bin i: tt c nhng Algorit khng phi l Algorit nhn bit th u l
algorit bin i.
Ba khi nim c bn ca tip cn Algorit
- M t Algorit: pht hin ra cu trc hot ng v m hnh ha cu trc ca hot
ng.
- Bn ghi Algorit: l tp hp nhng mnh lnh, thao tc s ng, n tr, theo mt trnh
t nht nh.
- Qu trnh Algorit ca hot ng: da trn s hng dn khch quan ca bn ghi
algorit, ngi gii bi ton ch vic chp hnh chnh xc nhng mnh lnh trong bn ghi
v i ti p s mt cch chc chn.
p dng phng php Algorit trong dy hc ha hc trng THPT
Phng php Algorit thng c dng trong vic: gii cc bi tp nh tnh, gii
cc bi ton ha hc kt hp vi phng php Grap, lp cc thao tc s dng dng c th
nghim, lp cc bc tin hnh th nghim.
Vic gii bi ton ha hc theo phng php Algorit cng c tin hnh theo bn
bc sau:
- Tm hiu iu kin bi ton
- Lp k hoch gii bi ton
- Thc hin vic gii
- Kim tra s ng n ca vic gii
Vy, vic cho HS tip cn algorit trong hc tp mn ha hc c ngha rt ln i
vi vic hnh thnh phng php chung ca t duy khoa hc, ca hot ng c mc ch, c
k hoch; gip HS t duy khi qut ha hp l, bit suy ngh logic theo mt trnh t nht
nh, c thc, bit tn trng nhng quy tc nh,; gp phn c lc cho vic thc hin
mc tiu o to nhn cch pht trin ton din.
1.3.8. Dy hc cng tc trong nhm nh
Phng php hc tp hp tc cho php cc thnh vin trong nhm chia s nhng bn
khon, kinh nghim ca bn thn, cng nhau xy dng phng php nhn thc mi. Bng
cch ni ra nhng iu ang suy ngh, mi ngi c th nhn r trnh hiu bit ca mnh
-
v ch nu ra, thy c mnh cn hc hi thm nhng g. Bi hc tr thnh qu trnh
hc hi ln nhau ch khng phi ch l s tip nhn th ng t GV.
Bng 1.3. Cu trc ca qu trnh dy hc theo nhm
GV HS
Hng dn HS t nghin cu T nghin cu c nhn
T chc tho lun nhm Hp tc vi bn trong nhm
T chc tho lun lp Hp tc vi cc bn trong lp
Kt lun nh gi T nh gi, t iu chnh
Khi vn dng phng php ny cn ch mt s im sau:
- Phn cng nhm: c th phn cng nhm thng xuyn theo tng bn hoc hai
bn gn nhau ghp li v t tn nhm: 1, 2, 3 cng c th thay i nhm theo
cng vic khi cn thit gi l nhm c ng, khng c nh.
- Phn cng trch nhim trong nhm: Trong mi nhm, phn cng nhm trng,
th k v cc thnh vin vi nhng nhim v c th trong mt hot ng nht nh.
S phn cng ny cng c s thay i mi HS c th c pht huy vai tr, trch
nhim ca mnh. GV giao nhim v cho tng nhm v theo di gip , nh
hng, iu chnh kp thi.
- Mi tit hc nn t chc t mt n ba hot ng nhm, mi hot ng cn 5
10 pht. Cn ch n yu cu pht huy tnh tch cc ca HS v rn luyn nng lc
hp tc gia cc thnh vin trong hot ng nhm v trnh khuynh hng hnh thc,
lm dng khi cho rng t chc hot ng nhm l du hiu tiu biu nht ca i mi
phng php dy hc hoc hot ng nhm cng nhiu th cng i mi.
Cu trc ca mt tit hc (hoc mt bui lm vic) theo nhm nh sau:
Lm vic chung c lp
- Nu vn , xc nh nhim v nhn thc.
- T chc cc nhm, giao nhim v.
- Hng dn cch lm vic theo nhm.
-
Lm vic theo nhm
- Phn cng trong nhm
- Tng c nhn lm vic c lp theo s phn cng.
- Trao i kin tho lun trong nhm.
- C i din trnh by kt qu lm vic ca nhm.
Tho lun, tng kt trc ton lp
- Cc nhm ln lt bo co kt qu.
- Tho lun chung.
- GV tng kt, t vn nghin cu tip theo.
V d: Nhm HS nghin cu tnh cht axit ca dd H2SO4 long qua th nghim ca axit
H2SO4 long tc dng vi Zn, Cu(OH)2, Na2CO3. Hot ng ca nhm HS c th l:
Bng 1.4. Hot ng ca cc HS trong nhm
Cc thnh vin Nhim v
Nhm trng Phn cng, iu khin.
Th k Ghi chp bo co ca cc thnh vin v kt qu tho lun.
Cc thnh vin Quan st trng thi, mu sc ca cc cht Zn, Cu(OH)2,
Na2CO3, H2SO4.
Thnh vin 1 Th nghim 1: Cho mnh Zn vo ng nghim ng 3ml dd
H2SO4 long.
Thnh vin 2 Th nghim 2: Nh t t dd H2SO4 vo ng nghim Cu(OH)2.
Thnh vin 3 Th nghim 3: Nh t t dd H2SO4 vo ng nghim ng 3ml
dd Na2CO3.
Cc thnh vin Quan st, m t hin tng xy ra ba th nghim. Gii thch
v rt ra kt lun.
Nhm trng Ch o tho lun. Rt ra kt lun chung. Bo co kt qu ca
nhm.
Hot ng trong tp th nhm s lm cho tng thnh vin quen dn vi s phn cng
hp tc trong lao ng x hi, pht trin tnh bn, thc t chc k lut, thc cng ng.
M hnh ny nhm chun b cho HS thch ng vi i sng x hi trong mi ngi sng
-
v lm vic theo phn cng, hp tc vi tp th cng ng.
1.3.9. Dy hc theo hot ng
Dy hc theo hot ng l hnh thc t chc dy hc trong GV hng dn cho HS
tham gia vo cc hot ng nhn thc HS ch ng tip thu kin thc, k nng. Trong
dy hc ho hc, c th s dng cc bin php hot ng ho ngi hc nh:
- Khai thc nt c th mn hc to ra nhiu hnh thc hot ng a dng phong ph
ca HS trong gi hc nh:
Tng cng s dng th nghim ho hc, cc phng tin trc quan, phng
tin dy hc ho hc.
Trong gi hc cn s dng phi hp nhiu hnh thc hot ng ca HS nh: th
nghim, d on l thuyt, m hnh ho, gii thch, tho lun nhm gip HS c
hot ng tch cc ch ng.
- Tng thi gian hot ng ca HS trong gi hc. Hot ng ca GV ch trng n
vic thit k hng dn iu khin vo hot ng v t duy ca HS khi gii quyt cc
vn hc tp thng qua cc hot ng c nhn hay hot ng nhm. GV cn ng vin
HS hot ng nhiu hn trong dy hc, gim ti a cc hot ng nhn thc th ng.
- Tng mc hot ng tr lc, ch ng ca HS thng qua vic la chn ni dung
v hnh thc s dng cc cu hi, bi tp c s suy lun, vn dng kin thc mt cch
sng to.
Nh vy, t tng ch o ca nh hng i mi phng php dy hc theo hng
hot ng ho ngi hc l HS c pht huy tnh tch cc nhn thc hc tp n mc ti
a thng qua cc hot ng ch ng, c lp, sng to trong gi hc.
1.3.10. Dy hc theo l thuyt kin to
Theo quan nim kin to, mc ch dy hc l bin i nhn thc ca HS, to iu kin
cho HS kin to kin thc,qua pht trin tr tu v nhn cch. c im c bn ca m
hnh dy hc theo thuyt kin to l:
- Bi ging ca GV c th theo nhiu kch bn khc nhau. iu ny s to iu kin
cho GV v HS tham gia vo qu trnh dy hc theo nguyn tc: HS tm kim, GV t vn
v tr gip. GV khuyn khch HS t a ra cc cu hi, tnh hung khm ph i tng,
gip HS m rng kin thc v vn dng tt hn cc kin thc vo cc tnh hung khc
nhau. Trong qu trnh t vn - tr gip GV c bit ch truyn t cho HS phng php
-
khi qut, tng hp kin thc t cc d liu, tnh hung hc tp m HS kin to.
- Khi kin to kin thc HS khng ch da vo bi ging, ni dung kin thc GV
a ra m cn cn c vo cc hot ng tng tc i thoi gia GV vi HS, gia HS vi
HS, thng tin t ngun ti liu khc qua sch, bo, tra cu trn mng
- Vic kim tra nh gi, thi c khng ch l cng c n c, bt buc HS phi
thc hin theo yu cu ca chng trnh, ca GV m cn phi l cng c GV v HS nh
gi ng trnh HS v kt qu o to. Thi v kim tra khng phi l mc tiu cui cng
ca qu trnh dy hc.
Nh vy, dy hc theo thuyt kin to cng hng ti vic tch cc ho hot ng ca
ngi hc, i hi ngi GV phi to ra c mt mi trng hc tp thc y s bin
i nhn thc trong HS. GV phi to ra cc c hi HS trnh by, th hin c kin thc
vn c ca h. Cung cp cc tnh hung c vn c ngha vi nhn thc ca HS. To ra
cc c hi cho HS suy ngh tm ra cch gii quyt vn v th nghim kin thc mi.
ng vin, khuyn khch HS th hin quan im nhn thc ca mnh, tham gia tch cc vo
cc hot ng tng tc GV HS, HS HS trong qu trnh hc tp.
1.3.11. ng dng cng ngh thng tin trong dy hc ha hc
Theo quan im thng tin, hc l qu trnh thu nhn thng tin c nh hng, c s
ti to v pht trin thng tin; dy l pht thng tin v gip ngi hc thc hin qu trnh
trn mt cch c hiu qu. i mi PPDH, ngi ta tm nhng Phng php lm tng
gi tr lng tin, trao i thng tin nhanh hn, nhiu hn v hiu qu hn. Nh s pht
trin ca CNTT, qu trnh dy hc c nhiu PTDH, TBDH hin i nh: phim chiu
ging bi vi n chiu overhead; cc phn mm h tr ging bi, minh ha trn lp vi
Profector, gip HS hc lp v nh; cng ngh kim tra, nh gi bng trc nghim trn
my tnh; mng internet, thit b a phng tin (multimedia), networking dy hc.
Dy hc ha hc c s dng cc PTDH hin i s c nhiu u th nh:
- GV tit kim c thi gian cht (thi gian v cc s , hnh v, k bng, vit
cng thc) trn lp. HS hc khng b th ng, c nhiu thi gian nghe ging o su
suy ngh. Do , cht lng bi ging rt cao v hiu qu s dng gi ging cng rt cao
-
- HS c hc vi nhng bi ging in t sinh ng, HS c c hi lm
nhng th nghim nguy him, kh thc hin trong thc t nh cc phn mm
th nghim o.
Vic ng dng CNTT trong dy hc cn m bo:
- Tnh mc ch. GV s dng my tnh v cc phn mm nh l phng tin t
chc cho HS thc hin cc hot ng hc tp.
- Tnh hiu qu. GV khng s dng my tnh v phn mm nh l cng c trnh chiu
cho HS xem kin thc m hng dn HS da vo tm ti, vn dng kin thc.
- Tnh thit thc v ph hp. Vic s dng my tnh, phn mm cn ph hp vi ni
dung, hnh thc v phng php c th mi bi, chng.
Nh vy, vi vai tr v v tr quan trng, cng nhng u im v th mnh c bit,
vic s dng my tnh nh l phng tin nng cao tnh tch cc trong dy hc l 1 xu
hng tt yu gp phn hon thin cng ngh o to v nng cao cht lng o to ton
din.
1.4. Mt s k thut dy hc pht huy tnh tch cc
1.4.1. K thut ng vai
ng vai l mt k thut trong mt s thnh vin din th tnh hung nh ngoi
i trc mt tp th nhm hc tp. Sau c nhm trao i di s hng dn ca GV.
K thut ng vai kch thch tnh tch cc ca cc hc vin. K thut ny khng
nhng gip nng cao hiu qu ca qu trnh dy hc do vic hc tp ca HS gn vi cuc
sng i thng, HS c iu kin pht trin k nng giao tip, k nng ha nhp cuc sng
m cn gip HS c hng th hc tp, lm tng s on kt gia cc thnh vin trong lp.
Tuy nhin, vic s dng k thut ny tn nhiu thi gian v GV cn kim tra tht k kch
bn vic hc tp khng xa ri thc t.
Cc bc tin hnh:
- Xy dng kch bn ph hp, n gin, d hiu. Kch bn nn c s tham gia ca t
nht hai nhn vt.
- HS nhn kch bn v chun b nhp vai.
- HS din vai.
- HS rt ra bi hc t kch bn ny hoc GV c th gi .
- HS nhn xt v kt lun.
-
- Thi gian kch bn khng nn qu 10 pht.
1.4.2. K thut ng no
ng no l k thut dy hc to ra nhng t tng mi m v mt vn bng cch
tp hp tt c cc kin v vn ri nh gi, chn kin hoc phng n tt nht.
K thut ng no huy ng nhng t tng mi m, c o v mt ch ca cc
thnh vin trong tho lun. Cc thnh vin c c v tham gia mt cch tch cc, khng
hn ch cc tng (nhm to ra "cn lc" cc tng).
Khi thc hin k thut ng no cn ch khng nh gi v ph phn trong qu
trnh thu thp tng ca cc thnh vin, khuyn khch nhiu cc tng, cho php s
tng tng v lin tng.
Cc bc tin hnh
- Ngi iu phi vo ch v xc nh vn .
- Cc thnh vin a ra nhng kin ca mnh. Trong khi thu thp kin, khng nh
gi, nhn xt huy ng nhiu kin.
- nh gi:
La chn, sp xp s b cc suy ngh, chng hn theo kh nng ng dng: c th
ng dng trc tip, c th ng dng nhng cn nghin cu thm, khng c kh nng
ng dng.
nh gi nhng kin la chn.
Rt ra kt lun hnh ng.
Phng php ny c th s dng lc dn nhp vo tm cc phng n gii
quyt, hay thu thp cc ngh khc nhau. Phng php ny c nhiu u im nh: d thc
hin, khng tn km, s dng c hiu ng cng hng, huy ng ti a tr tu ca tp
th, huy ng c nhiu kin, to c hi cho tt c thnh vin tham gia. Tuy nhin, li c
mt s nhc im nh: c th lc , tn mn, mt thi gian nhiu trong vic chn cc
kin thch hp.
Mt s dng k thut ng no hay gp l ng no vit, ng no nc danh.
ng no vit : thc hin, t trn bn 1 -2 t giy, mi thnh vin vit nhng
tng, xut ca mnh vo . Khi khng ngh thm c na th c th tham kho kin
ca cc thnh vin khc pht trin tng.
-
ng no nc danh : Mi thnh vin vit nhng ngh ca mnh v cch gii quyt
vn mt cch c lp. Khi cc thnh vin vit xong th nhm tho lun chung v cc
kin hoc tip tc pht trin. Hnh thc ny yu cu cc thnh vin trnh by tng c
nhn mnh m khng b nh hng bi cc kin khc.
1.4.3. K thut phng tranh
K thut phng tranh gip thu thp, pht trin tng, ch kin v mt ch , mt
ni dung quan tm ca mt nhm ngi.
Cch thc hin
- Tt c cc thnh vin phc ha nhng ngh u tin v cch gii quyt vn trn
mt t ba, ri dnh ln bn tay hay ln tng nh mt trin lm tranh.
- Trong mt vng trin lm tranh, mi mt thnh vin trnh by suy ngh ca mnh v
cc cch gii quyt.
- Trong giai on th hai ca vic tm li gii c nhn, cc phng n gii quyt c
tip tc tm kim, xut.
- Trong giai on nh gi, tt c cc phng n gii quyt c tp hp li v la
chn, a ra phng n ti u.
1.4.4. K thut XYZ
K thut XYZ l pht huy tnh tch cc trong tho lun nhm, trong X l s ngi
trong nhm, Y l s kin mi ngi cn a ra, Z l pht dnh cho mi ngi. Gi tr ca
X-Y-Z c th thay i.
V d: K thut 635 (X = 6, Y = 3, Z = 5) thc hin nh sau:
- Mi nhm 6 ngi, mi ngi vit 3 kin trn mt t giy trong vng 5 pht v
cch gii quyt 1 vn ri chuyn cho ngi bn cnh. C lm nh vy cho n khi tt
c mi ngi u vit kin ca mnh.
- Sau khi thu thp kin th tin hnh tho lun, nh gi cc kin.
1.4.5. K thut b c
K thut b c dng cho tho lun nhm, trong mt nhm HS ngi gia lp v
tho lun vi nhau, nhng HS khc ngi xung quanh vng ngoi theo di v a ra nhng
nhn xt v cch ng x ca nhm tho lun. HS nhm quan st c th c ra mt i din
tham gia v ng gp kin vo cuc tho lun, a ra mt cu hi hoc pht biu kin
khi cuc tho lun b chng li. K thut ny c gi l "b c" v nhng ngi ngi vng
-
ngoi c th quan st nhng ngi tho lun nh xem c trong b. Trong qu trnh tho
lun, nhm quan st v nhm tho lun s thay i vai tr vi nhau.
Nhm quan st s tr li cc cu hi sau:
- Ngi ni c nhn vo nhng ngi ang ni vi mnh khng?
- H c ni mt cch d hiu khng?
- H c nhng ngi khc ni hay khng?
- H c a ra c nhng lun im ng thuyt phc hay khng?
- H c cp n lun im ca ngi ni trc mnh khng?
- H c lch hng khi ti hay khng?
- H c tn trng nhng quan im khc hay khng?
1.4.6. K thut bi
K thut " bi" dng trong tho lun nhm, trong HS chia thnh hai nhm ngi
theo hai vng trn ng tm nh hai vng ca mt bi v i din nhau to iu kin
cho mi HS c th ni chuyn vi ln lt cc HS nhm khc.
Cch thc hin:
- Khi tho lun, mi HS vng trong s trao i vi HS i din vng ngoi.
- Sau mt t pht th HS vng ngoi ngi yn, HS vng trong chuyn ch theo chiu kim
ng h, tng t nh vng bi quay, lun hnh thnh cc nhm i tc mi.
1.4.7. K thut ng h - phn i
Tranh lun ng h phn i (tranh lun chia phe) l dng trong tho lun, trong
cp v mt ch c cha ng xung t. Nhng kin khc nhau v nhng kin i
lp c a ra tranh lun nhm mc ch xem xt ch di nhiu gc khc nhau.
Mc tiu ca tranh lun khng phi l nhm "nh bi" kin i lp m nhm xem xt ch
di nhiu phng din khc nhau.
Cch thc hin:
- Cc thnh vin c chia thnh hai nhm theo hai hng kin i lp nhau. Vic
chia nhm theo nguyn vng ca cc thnh vin mun ng trong nhm ng h hay phn
i.
-
- Mt nhm cn thu thp nhng lp lun ng h, cn nhm i lp thu thp nhng lun
c phn i i vi lun im tranh lun.
- Sau khi cc nhm thu thp lun c th bt u tho lun thng qua i din ca hai
nhm (nu mi nhm nh hn 6 ngi th khng cn i din m mi thnh vin c th
trnh by lp lun). Mi nhm trnh by mt lp lun ca mnh. Nhm ng h a ra mt
lp lun ng h, tip nhm phn i a ra mt kin phn i v c tip tc nh vy.
- Sau khi cc lp lun a ra th tip theo l giai on tho lun chung, nh gi, kt
lun tho lun.
1.4.8. K thut thu thp thng tin phn hi trong dy hc
Thng tin phn hi trong dy hc l nhng kin nhn xt, nh gi ca GV v HS
v nhng yu t nh hng ti qu trnh hc tp nhm mc ch l iu chnh, hp l ho
qu trnh dy hc.
Vic a ra thng tin phn hi mang tnh tch cc khi c s cm thng, c kim sot,
c ngi nghe ch i, c th, ng lc, khch quan, c th bin thnh hnh ng. Mun
vy, cn tun theo nhng quy tc sau:
- Din t kin mt cch n gin v c trnh t.
- C gng lng nghe, hiu nhng suy t, tnh cm (khng vi v).
- Chp nhn s nh gi ca ngi khc.
- Gii thch r nhng quan im khng ng nht.
- Tp trung vo nhng vn c th gii quyt c.
C nhiu k thut khc nhau trong vic thu nhn thng tin phn hi trong dy hc
nh s dng phiu iu tra m, k thut tia chp, k thut 3 ln 3.
K thut tia chp thu thng tin phn hi thng qua vic cc thnh vin ln lt nu
ngn gn v nhanh chng (nhanh nh chp) kin ca mnh. K thut ny tin hnh nh
sau:
- Ln lt tng ngi ni suy ngh ca mnh v mt cu hi. Mi ngi ni ngn
gn (1-2 cu) kin ca mnh.
- Khi tt c cc thnh vin trnh by xong kin, tin hnh tho lun.
K thut "3 ln 3" thc hin nh sau:
-
- Yu cu mi HS cn vit ra: 3 iu tt, 3 iu cha tt, 3 ngh ci tin v mt
thc trng no .
- Tin hnh tho lun v cc kin phn hi.
Ngoi cc k thut trn cn mt s k thut dy hc khc c th pht huy tnh tch
cc hc tp ca HS nh: tham vn bng phiu, lc t duy, k thut iu phi..
1.5. Thc trng s dng cc phng php dy hc tch cc trng THPT
thy r vic i mi phng php dy hc theo hng dy hc tch cc cp thit
nh th no, khi i mi s gp nhng kh khn g, v i mi nh th no cho ph hp vi
iu kin tng vng, min, chng ti xin a ra mt s kt qu iu tra t nhiu ngun khc
nhau, nhng thi im khc nhau. T c nh gi khch quan v thc trng dy hc
ha hc trng THPT.
1.5.1. Kt qu iu tra ca Th.S H T Vn
Kt qu iu tra c tng hp t 85 GV ti 19 trng THPT thuc cc qun huyn
ca Tp.HCM nm 2008. [55]
Bng 1.5. Nhn thc ca GV v dy hc theo hng tch cc.
Phng php Pht huy TT tnh tch cc
(%)
Phn no pht huy c tnh
tch cc (%)
Khng pht huy c tnh tch cc
(%)
Ti cha hiu lm v
phng php ny
(%)
Ti thng dng trong GAT (%)
Thuyt trnh 5 31 25 0 8 m thoi 39 18 0 0 20 Trc quan 47 13 1,2 0 25 Bi tp ha hc 29 18 5 0 14 Nghin cu 14 16 3 4 8 DH bng hot ng 31 16 0 5 7 DH cng tc trong nhm nh 26 22 1,2 3 1,2
DH theo quan im kin to tng tc 14 14 4 19 6
DH nu vn 34 21 1,2 1,2 9
-
Grap dy hc 6 4 3 32 1,2 Algorit dy hc 5 4 1,2 52 0 Semina 16 19 0 8 0 D n 7 13 4 19 0 S dng tr chi 24 16 3 5 6
1.5.2. Kt qu iu tra ca Th.S Nguyn Hong Uyn
Kt qu iu tra c tng hp t 100 phiu iu tra ti 3 trng THPT thuc cc
qun huyn ca tnh Tin Giang v cc hc vin cao hc tnh Tin Giang, lp cao hc ha
kha 17 Tp.HCM, lp luyn thi cao hc nm 2008 Tp.HCM [56].
Bng1.6. Mc s dng v tc dng ca cc phng php dy hc
Mc s dng Pht huy tnh tch cc ca HS
Tn cc phng php v hnh thc t chc dy hc Rt
thng xuyn (%)
Thng xuyn (%)
i khi (%)
Khng s dng (%)
Pht huy tt (%)
Pht huy mt phn (%)
Khng pht huy (%)
Din ging 26 51 23 0 1 37 56 m thoi 42 50 8 0 68 28 0 Th nghim biu din
1 30 64 5 63 33 2
HS lm th nghim
1 10 67 22 75 20 2
PP nghin cu 4 19 58 18 57 32 6 PP minh ha 8 55 34 2 35 50 15 DH nu vn 15 58 27 0 82 12 0 PP graph dy hc 7 13 53 27 34 46 7 Tr chi 0 1 54 43 56 27 6 Sm vai 0 0 25 67 34 28 19
Bng1.7. Tm quan trng ca cc bc khi thit k bi ging
Cc ni dung cn thit khi thit k bi ging
Rt quan trng (%)
Quan trng (%)
Bnh thng
(%)
Khng quan
trng (%)Xc nh mc tiu ca bi hc 77 17 5 1 La chn ni dung dy hc 60 34 3 3
-
La chn cc phng php dy hc 64 33 3 0 La chn phng tin, thit b dng DH 13 68 16 1 Xc nh cc hot ng ca GV 25 59 16 0 Xc nh cc hot ng ca HS 29 58 12 1 Xc nh cch thu thng tin phn hi 23 53 24 0 Lp trnh t cc bc ln lp 14 49 34 3 Cc phiu hc tp 4 42 47 6
Bng1.8. Mc kh khn ca cc cng vic trong thit k bi ging
Cc cng vic thc hin trong thit k bi ging Kh (%) Bnh thng
(%) Khng
kh (%)Xc nh mc tiu ca bi hc 10 66 24 La chn ni dung dy hc 13 69 18 La chn cc phng php dy hc 60 31 9 La chn cc phng tin, thit b dng dy hc 27 59 14 Xc nh cc hot ng ca GV 14 74 12 Xc nh cc hot ng ca HS 37 57 6 Xc nh cch thu thng tin phn hi 42 44 9 Lp trnh t cc bc ln lp 20 57 22 Cc phiu hc tp 15 65 18
1.5.3. Kt qu iu tra ca TS. L Vn Nm
Kt qu iu tra c tng hp t 76 GV ti 24 trng THPT thuc cc tnh Thanh
Ha, Ngh An, H Tnh, Bnh nh nm 2001. [29]
Bng 1.9. Thc trng s dng cc phng php dy hc ca GV ha hc
S ngi s dng (%) Tn cc phng php v hnh
thc t chc dy hc Thng xuyn
Khng thng xuyn
S ngi khng s dng (%)
Din ging 67,1 32,9 0 m thoi 48,7 51,3 0 Biu din th nghim 15,8 46 38,2 HS lm th nghim 0 10,5 89,5 Phng php nghin cu 0 15,8 84,2 Phng php minh ha 22,4 68,4 9,2
-
Dy hc nu vn 0 36,8 63,2 Phng php grap dy hc 27,7 44,6 27,7
1.5.4. Kt qu iu tra ca TS. Nguyn Ph Tun
Kt qu iu tra c tng hp t cuc iu tra nhn thc ca GV mt s trng
THPT th im THPT phn ban do nhm chuyn gia t vn v phng php ca d n pht
trin gio dc trung hc thc hin nm 2006.[39]
Bng 1.10. Thc trng s dng cc phng php dy hc ca GV ha hc
Mc s dng (%) Tn phng php dy hc Thng
xuyn Kh thng
xuyn Thnh thong
Khng bao gi
Thuyt trnh 47 12 29 0 Trc quan 41 24 24 0 m thoi 24 35 18 0 Lm vic theo nhm 35 24 29 0 Gii quyt vn 18 53 12 0 ng no 18 35 18 0 Th nghim, thc hnh 47 41 6 0 Tham quan thc t 0 0 53 35 T nghin cu 12 12 53 6 Trc nghim 12 18 53 18 Dy hc theo da n 18 6 29 29 Nghin cu trng hp 6 24 41 18 Nhn xt.
- GV hay s dng phng php dng li, ph bin l m thoi. Cn cc phng php
khc rt t c s dng nh dy hc bng hot ng ch c 7%, dy hc cng tc trong
nhm nh ch c 6%, dy hc nu vn ch c 9%.... Phng php m thoi c s
dng nhiu nhng ch yu vn l m thoi ti hin, cc cu hi a ra cha c h thng v
thiu logic. dng dy hc thng l tranh nh, s , t s dng th nghim v cng t s
dng cc phng php gip HS suy ngh khi hc bi mi. Vic s dng cc phng tin dy
hc mi, cng ngh thng tin ch mi dng mt s tit thao ging, thi GV gii, bc u
thc hin mt s trng, vi mt s t GV.
- Nhiu GV cha nm vng bn cht ca cc phng php dy hc: nu vn ,
nghin cu, grap dy hc Mt s GV cha hiu ng v phng php dy hc tch cc,
-
v d nh 25% GV cho rng phng php thuyt trnh hon ton khng pht huy c tnh
tch cc ca ngi hc, 19% khng hiu v dy hc theo quan im kin to tng tc, 32%
khng hiu v phng php grap dy hc, 53% khng hiu v phng php algorit dy hc,
19% khng hiu v phng php dy hc d n.
- GV gp kh khn khi la chn phng php dy hc (60%); 42% GV gp tr ngi
khi xc nh cch thu hi thng tin ph hi t pha HS. Cc phng php dy hc c s
dng trong gi hc ha hc cha th hin c phng php nhn thc khoa hc b mn,
th nghim ha hc c s dng qu t (64% GV t s dng th nghim biu din v 5%
GV khng s dng th nghim biu din). HS ch c tin hnh th nghim trong gi thc
hnh (c 67% GV tr li t s dng v 22% GV khng s dng).
- Vic s dng phi hp cc phng php dy hc v s dng cc phng php dy
hc tch cc cn hn ch. Vic dy hc thng qua cc hot ng thc tin, gn cc ni dung
vi cc tnh hung thc t, i sng cn t c th hin.
- HS t hot ng trn lp, HS t c hot ng c bit l hot ng t duy. HS cha
tr thnh ch th hot ng, hot ng chnh ca cc em l nghe ging, ghi chp mt cch
th ng. Kin thc HS cn hi ht, thiu vng chc, cha lin h vi thc t sinh ng ca
sn xut v i sng, HS hc bi mt cch my mc, nng v hc thuc lng.
- a s GV u xc nh tt mc quan trng ca cc ni dung cn thit khi thit k
bi ging ha hc.
- Bn cnh , qua tr chuyn vi mt s GV, chng ti nhn thy cng vic thit k
bi ln lp cha c xem l thc s quan trng i vi GV. Mt s GV ch thc hin cng
vic cng vic thit k i ph vi vic kim tra h s s sch trng ph thng. Bi
ging ch c u t, thit k cn thn cc tit thi GV gii v cc tit thao ging.
KT LUN CHNG 1
Trong chng ny, chng ti trnh by nhng vn thuc c s l lun v thc
tin ca ti. l:
1) Nhng l lun c bn v dy hc tch cc. Chng ti tm hiu v lm r cc
vn nh nh hng i mi phng php dy hc hin nay, tnh tch cc trong hc tp
ca HS, khi nim phng php dy hc tch cc, bn c trng ca cc phng php dy
hc tch cc v mt s im khc bit c bn gia dy hc theo hng tch cc v dy hc
th ng.
-
2) Chng ti cng h thng c 11 phng php dy hc tch cc v 8 k thut
dy hc tch cc. Trong , vi mi phng php hoc k thut dy hc, chng ti c
gng phn chia, sp xp theo trnh t gm c im, cch s dng, u nhc im ca n,
v vi mt s phng php hay, mi c thm cc v d vn dng i km. Vic trnh by nh
vy s gip chng ta thun li hn khi tm hiu, la chn, vn dng trong thc tin dy hc,
nht l khi thit k bi ging.
Nhng ni dung trn l mt phn kim ch nam cho vic thc hin ti. V ch khi
hiu r dy hc tch cc, cc phng php v k thut dy hc tch cc th mi c th vn
dng vo vic thit k cc bi ging c.
3) Chng ti cng tm hiu thc trng s dng cc phng php dy hc tch cc
v thit k bi ging theo hng dy hc tch cc trng THPT hin nay thng qua mt s
cng trnh nghin cu uy tn trong nhng nm gn y (2001, 2006, 2008). Qua cc kt qu
iu tra trn, chng ti nhn thy cng vic thit k bi ging cha c xem l thc s
quan trng i vi GV. Mt s GV ch thc hin cng vic cng vic thit k i ph vi
vic kim tra h s s sch trng ph thng. Bi ging ch c u t, thit k cn thn
cc tit thi GV gii v cc tit thao ging. Cc phng php dy hc c s dng trong
gi hc ha hc cha th hin c phng php nhn thc khoa hc b mn, th nghim
ha hc c s dng qu t. Mt s GV cha hiu ng v phng php dy hc tch cc.
HS t hot ng trn lp, hot ng chnh ca cc em l nghe ging, ghi chp mt cch th
ng, t suy ngh.
-
Chng 2 THIT K BI GING HA HC V C
THEO HNG DY HC TCH CC
2.1. Ni dung v cu trc phn ha hc v c ban c bn
Ha hc v c trng THPT c th chia thnh 2 phn chnh l phi kim v kim loi.
Ha phi kim c nghin cu chng trnh ha hc lp 10 ( hc k 2) v lp 11 ( hc k
1), ha kim loi c nghin cu ha hc lp 12 (hc k 2).
Bng 2.1. Cu trc chng trnh ha hc v c THPT ban c bn
Tn chng Danh sch cc bi hc trong chng
Chng 5:
Nhm halogen
(Lp 10)
Bi 21. Khi qut v nhm Halogen
Bi 22. Clo
Bi 23. Hiro clorua, axit clohiric v mui clorua
Bi 24. S lc v hp cht c oxi ca clo
Bi 25. Flo Brom Iot
Bi 26. Luyn tp: Nhm halogen
Bi 27. Bi thc hnh s 2. TCHH ca clo v hp cht ca clo
Bi 28. Bi thc hnh s 3. Tnh cht ha hc ca brom v iot
Chng 6:
Oxi lu hunh
(Lp 10)
Bi 29. Oxi Ozon
Bi 30. Lu hunh
Bi 31. Bi thc hnh s 4.Tnh cht ca oxi v lu hunh
Bi 32. Hiro sunfua Lu hunh ioxit Lu hunh trioxit
Bi 33. Axit sunfuric Mui sunfat
Bi 34. Luyn tp: Oxi lu hunh
Bi35 Bi thc hnh s 5. Tnh cht cc hp cht ca lu hunh
Chng 1:
S in li
(Lp 11)
Bi 1. S in li
Bi 2. Axit, baz v mui
Bi 3. S in li ca nc. pH.Cht ch th axit baz
Bi 4. Phn ng trao i ion trong dung dch cc cht in li
Bi 5. Luyn tp: Axit, baz v mui. Phn ng trao i ion
-
Tn chng Danh sch cc bi hc trong chng
trong dd cc cht in li
Bi 6. Bi thc hnh 1: Tnh axit baz. Phn ng trao i ion
trong dd cc cht in li
Chng 2 :
Nit Phot pho
(Lp 11)
Bi 7. Nit
Bi 8. Amoniac v mui amoni
Bi 9. Axit nitric v mui nitrat
Bi 10. Photpho
Bi 11. Axit photphoric v mui photphat
Bi 12. Phn bn ha hc
Bi 13. Luyn tp: Tnh cht ca nit, photpho v cc hp cht
Bi 14. Bi thc hnh 2: Tnh cht ca mt s hp cht nit,
photpho
Chng 3 :
Cacbon Silic
(Lp 11)
Bi 15. Cacbon
Bi 16. Hp cht ca cacbon
Bi 17. Silic v hp cht ca silic
Bi 18. Cng nghip silicat
Bi 19. Luyn tp: Tnh cht ca cacbon, silic v cc hp cht
Chng 5:
i cng v
kim loi
(Lp 12)
Bi 17.V tr ca kim loi trong bng tun hon v cu to KL
Bi 18.Tnh cht ca kim loi. Dy in ha ca kim loi
Bi 19. Hp kim
Bi 20. S n mn kim loi
Bi 21. iu ch kim loi
Bi 22. Luyn tp: Tnh cht ca kim loi
Bi 23. Luyn tp: iu ch kim loi v s n mn kim loi
Bi 24.Thc hnh: Tnh cht, iu ch kim loi, s n mn KL
Chng 6:
Kim loi kim,
kim loi kim th,
Bi 25. KL kim v hp cht quan trng ca KL kim
Bi 26. KL kim th v hp cht quan trng ca KL kim th
Bi 27. Nhm v hp cht ca nhm
-
Tn chng Danh sch cc bi hc trong chng
nhm
(Lp 12)
Bi 28. Luyn tp:Ttnh cht ca KL kim, KL kim th v hp
cht ca chng
Bi 29. Luyn tp: Tnh cht ca nhm v hp cht ca nhm
Bi 30. Thc hnh: Tnh cht ca natri, magie, nhm v hp
cht ca chng
Chng 7:
St v mt s
kim loi quan
trng
(Lp 12)
Bi 31. St
Bi 32. Hp cht ca st
Bi 33. Hp kim ca st
Bi 34. Crom v hp cht ca crom
Bi 35. ng v hp cht ca ng
Bi 36. S lc v niken, km, ch, thic
Bi 37. Luyn tp: Tnh cht ca st v hp cht ca st
Bi 38. Thc hnh: Tnh cht ca st, ng v hp cht ca st,
crom
Chng 8: Phn
bit mt s cht
v c (Lp 12)
Bi 40. Nhn bit mt s ion trong dung dch
Bi 41. Nhn bit mt s cht kh
Bi 42. Luyn tp: Nhn bit mt s cht v c
2.2 . Nguyn tc thit k bi ging theo hng dy hc tch cc
Thit k bi ging ha hc l cng vic quan trng ca GV ha hc trc khi t chc
cc hot ng dy hc trn lp, bao gm vic nghin cu chng trnh, SGK v ti liu
tham kho xc nh mc tiu dy hc, la chn kin thc c bn, d kin cc cch thc
to nhu cu hc tp ca HS, xc nh cc hnh thc t chc dy hc v cc phng php,
phng tin dy hc thch hp, xc nh hnh thc cng c, vn dng tri thc hc bi
vo vic tip nhn kin thc mi hoc vn dng vo trong thc t cuc sng. Thit k bi
ging ha hc bao gm c vic d kin cc tnh hung s phm xy ra trong bi dy v cch
ng x ca GV. Cc tnh hung c th lin quan n thi gian, phng tin dy hc, i
tng HS, kin thc thc t lin quan n bi ging.
-
Sn phm ca vic thit k bi ging bao gm gio n v ton b nhng suy ngh v
qu trnh dy hc s din ra trong tit hc sp n. Gio n c th hin trn giy, phn
cn li nm trong suy ngh ca GV.
Gio n c xem nh l bn k hoch dy hc ca GV. V mt hnh thc, gio n
l mt bi son c th ca GV, c trnh by bng nhng mc, cu ch ngn gn, r rng
theo mt trnh t hp l. Trong gio n khng th hin c cm xc, t tng, tnh cm ca
ngi dy v ngi hc. Gio n cng khng th trnh by ht nhng d kin, cng nh cch
ng x ca ngi dy. Thit k bi ging l mt hot ng a din, phc tp, tn nhiu cng
sc, tr tu ca GV, tt c nhng chun b, d kin, hnh dung hot ng thit k khng c
trnh by ht gio n. Gio n (l mt bn k hoch c th) ch th hin nhng sn phm c
th, r rng ca hot ng thit k. Gio n l mt trong nhng sn phm ca hot ng thit k
bi ging c th hin bng vt cht trc khi bi ging c tin hnh.
Xut pht t nhng quan nim trn, vic thit k bi ging theo hng dy
hc tch cc cn tun theo cc nguyn tc sau:
1) Mc tiu bi ging cn m bo bm st mc ch chung ca chng trnh o
to v mc tiu c th ca bi hc.
2) Ni dung bi ging phi chnh xc khoa hc, m bo tnh h thng, ni
dung, lm r trng tm, c lin h thc t, c tnh gio dc.
3) V vic la chn v s dng phng php dy hc cn m bo:
- Khai thc trit cc phng php dy hc tch cc.
- S dng cc phng php ph hp vi c trng b mn ha hc, vi ni
dung ca kiu bi ln lp.
- Phi hp tt cc phng php trong cc hot ng dy hc.
- Tng cng lin h vi thc tin, m bo tnh lin mn.
- Pht huy tnh tch cc ca HS trong tin trnh xy dng kin thc.
- Tng cng t chc HS hot ng nhm, s dng phiu hc tp.
- Tng cng s dng th nghim theo hng nghin cu.
- Kt hp kim tra t lun v kim tra trc nghim.
- M bi gy hng th hc tp.
4) Tng cng s dng th nghim, phng tin dy hc. S dng v kt hp tt
cc phng tin, thit b dy hc ph hp vi ni dung ca kiu bi ln lp.
-
5) Cn to c hi cho HS hot ng. Mt c trng c bn ca dy hc tch cc l
dy v hc thng qua cc hot ng hc tp ca HS. Do vy khi thit k bi ging nn u
tin thi gian cho cc hot ng. Tuy nhin, cng khng v th m sp xp qu nhiu hot
ng, mt tit dy 45 pht nn c khong t 6 hoc 8 hot ng l ph hp. T chc v iu
khin HS hc tp tch cc, ch ng, ph hp vi ni dung ca kiu bi dy, vi cc i
tng HS hng th hc tp.
2.3. Quy trnh thit k bi ging theo hng dy hc tch cc
Thit k bi ging theo hng dy hc tch cc theo cc bc sau:
Bc 1. Xc nh mc tiu ca bi hc
- Mc tiu ca bi hc l ch t ra cho HS cn t c khi hc bi . L cu tr
li cho cu hi: Ngi hc phi c kh nng lm c g vo cui bi hc?. Mc tiu ca
bi hc ch o ton b ni dung, phng php dy hc, ni dung v phng php nh
gi.
- Mc tiu ca bi hc gm ba thnh t: kin thc, k nng, thi . Khi xc nh mc
tiu ta cn ch ti nhng kin thc v c bit l cc k nng, thi n cha trong ni
dung ca bi hc.
- Mc tiu ca bi hc c th hin bng cc ng t c th lng ha c v cn
nu r sau khi hc phn HS bit cch tin hnh cc hot ng c c kin thc mi
no? K nng mi no? C thi tch cc g?
C th nu ra mt s mc sau y:
Kin thc:
- Bit: Nhc li c, k tn c, trnh by c, din t c.
- Hiu: Gii thch c, chng minh c, phn tch c, nhn xt c,
nh gi c.
K nng:
- Lm (vn dng c, lp rp c, vn hnh c).
- Sng to: Sng tc c, ci tin c.
Thi :
- Trao i, hi, tr li, xut, tch cc.
-
Bc 2. Chn ra kin thc c bn, trng tm
- Tm mc ch, yu cu ca bi ging v ca tng phn trong bi.
- Xc nh cc ni dung ch yu ca bi, ca tng phn trong bi (hay cn gi l
khoanh vng kin thc c bn).
- Chn lc trong cc ni dung ch yu (trong phm vi khoanh vng) nhng
khi nim, h thng khi nim, cc mi lin h, hoc cc qui lut (nu c), cc s vt, hin
tng ha hc tiu biu.
im cn ch l cc kin thc c bn tuy phn b vo tng phn, tng mc c th
ca bi, nhng chng c quan h vi nhau trong mt th thng nht ca ni dung bi. V
vy, trong nhiu trng hp n v kin thc c bn ny l h qu, s tip ni hay l tin ,
c s cho cc n v kin thc c bn khc.
Trong kin thc c bn ca bi hc, c nhng ni dung then cht, hiu c n th c
th lm c s hiu c cc kin thc khc lin quan, gn gi. l nhng kin thc trng
tm ca bi cn phi xc nh. Trng tm ca bi c th nm trn trong mt, hai mc ca bi,
nhng cng c th nm xen k tt c cc mc ca bi.
Vic chn lc kin thc c bn ca bi ging c th gn vi vic sp xp li cu trc
ca bi lm ni bt cc mi lin h gia cc hp phn kin thc ca bi, t r thm cc
trng tm, trng im ca bi. Vic lm ny thc s cn thit, tuy nhin khng phi bi no
cng c th tin hnh c. Cng cn ch vic cu trc li ni dung bi phi tun th
nguyn tc khng lm bin i tinh thn c bn ca bi m cc tc gi sch gio khoa dy
cng xy dng.
Bc 3. Chia bi hc ra thnh tng phn ng vi mi hot ng dy hc
Mi bi hc c th chia ra thnh mt s hot ng nht nh ni tip nhau. Trong mi
hot ng c th gm cc hot ng c bn khc nhau thc hin mc tiu t ra. Vic
phn chia bi ging thnh nhiu phn ng vi mi hot ng dy hc to nhiu thun li
cho gv trong khu thit k.
C th phn chia bi ging ra thnh 3 phn nh sau:
a) Phn m bi: tng ng vi hot ng khi ng. Hot ng ny c th l m
u, c th nu mc tiu ca tit hc, kim tra bi c nu vn ca bi
mi hoc nhng vn trong thc tin cuc sng c lin quan n bi mi...
-
b) Phn thn bi: gm cc hot ng nhm t c mc tiu ca bi hc v kin
thc k nng nh:
- Hot ng chim lnh kin thc mi.
- Hot ng cng c.
- Hot ng hnh thnh k nng.
c) Phn kt bi: tng ng vi hot ng kt thc tit hc gm:
- Hot ng nh gi.
- Ra bi tp cng c.
- Cho bi tp v nh.
- Dn d chun b cho bi sau.
Bc 4. Xc nh phng php v hnh thc t chc dy hc
vi tng hot ng
1) Tu thuc vo mc tiu, ni dung, phng php dy hc, iu kin v phng tin
dy hc, i tng HS, GV xc nh hnh thc t chc dy hc thch hp. Trong bi ln lp
ti liu mi, c th cn c trc ht vo ni dung dy hc chn hnh thc hc c nhn,
nhm, lp.
- i vi nhng ni dung thch hp, va sc, GV c th t chc cho HS hc c nhn vi
sch gio khoa, th nghim, s , bng thng k,... nm kin thc bi hc, lm cc bi tp
v tr li cc cu hi cc phiu hc tp do GV thit k trc. V d, phn tm hiu v tnh cht
ha hc, iu ch cht GV cho HS c SGK rt ra nhng thng tin chnh nh trng thi, mu
sc, tan...
- i vi nhng ni dung d gy ra nhiu kin khc nhau, GV c th t chc cho HS
lm vic theo nhm. V d, phn suy lun t cu hnh electron, cu to phn t ra tnh cht ha
hc ca cht, hoc phn vn dng cc quy tc xc nh s oxi ha cc nguyn t GV t chc
HS lm vic theo nhm.
- i vi nhng ni dung m HS khng c kh nng t hc (nhng ni dung phc tp,
kh,...) v mt nhiu thi gian, nn t chc cho HS hc theo lp. V lc ny GV tch cc s
dng phng php m thoi, m thoi nu vn , hng dn HS tng bc nghin cu
phn ny.
-
Cc hnh thc dy hc cn phi c phi hp cht ch vi nhau trong mt tit ln lp, lm
cho hnh thc hot ng nhn thc ca HS a dng v cc em va c hc thy, va c
hc bn, va c s n lc c nhn.
2) thc hin tt mc tiu bi dy, vic xc nh phng php dy hc ng vai tr
ht sc quan trng.
a) C s la chn phng php dy hc.
Khi xc nh phng php dy hc, GV cn da vo cc c s sau y:
- Mc tiu dy hc. thc hin mc tiu dy hc, cn phi tin hnh bng cc phng
php dy hc c th. Tuy nhin, mi mc tiu c th thng thng phi c thc hin bng
mt (hay mt s phng php dy hc) thch hp. V d: Mun hnh thnh HS thi v
thc bo v mi trng sng (trong chng nit) th phng php dy hc thch hp l tho
lun (hoc xc nh gi tr), v cc phng php dy hc ny cho php HS bc l thi
ca mnh ra bn ngoi. Trong dy hc, mc tiu v nhn thc thng c nhiu mc . Mi
mc lnh hi kin thc t c bng mi phng php dy hc nht nh.
- Ni dung dy hc. Phng php l hnh thc t vn ng bn trong ca ni dung, do
vy, khng c mt phng php dy hc no thch hp vi tt c ni dung dy hc. Mi
phng php dy hc ch thch ng vi mt s ni dung nht nh. V d: vi ni dung ha hc
i cng th s c nhng phng php dy hc khc vi ni dung bi hc v cc cht c th,
cc bi v cht hu c. V vy, khi la chn phng php dy hc phi cn c vo ni dung
bi dy, lp dy.
- Cc giai on ca qu trnh nhn thc. Thng thng qu trnh nhn thc tri qua 3 giai
on: tip nhn thng tin, x l thng tin, vn dng thng tin. Mi giai on hc tp tng ng
vi nhng phng php dy hc nht nh. Do vy phng php dy hc trong khi dy bi
mi khc vi bi n tp, cng c, khc bi thc hnh. Ngay trong bi ln lp ti liu mi,
giai on thng tin ban u s dng phng php dy hc khc vi giai on cng c, h thng
ha kin thc...
- i tng HS: Cn bit HS t n trnh no v kin thc, k nng, k xo, c
im tm sinh l, cc thi quen hc tp v vn kin thc thc t tch ly c qua cuc sng ra
sao. T d kin cc phng php dy hc thch hp, khu gi tnh tch cc hot ng ca
HS trn c s pht huy nng lc v phm cht c nhn ca cc em.
-
- Nhng iu kin vt cht ca vic dy hc, nh: c im, s lng HS, ti liu v
phng tin, thit b dy hc, cc iu kin vt cht khc,... cng c tc ng, nhiu khi rt
quan trng ti vic la chn phng php dy hc.
- Ngoi ra, nng lc, thi quen, kinh nghim ca bn thn ngi GV v dy hc cng
cn xem xt n khi la chn phng php dy hc. Bi v, phng php dy hc, ngoi
tnh cht ch ca hot ng hc i hi phi tun th mt s nguyn tc, quy tc, cn mang
nng tnh trc gic ca hot ng dy chi phi bi tnh ch quan, kinh nghim ca ngi s
dng n.
b) Mt s lu i vi GV khi s dng phng php dy hc ha hc
Mi phng php dy hc u c tc dng tch cc i vi mt s mt hc tp ca HS,
gip HS nm vng kin thc v pht trin mt s kha cnh no ca k nng, thi . Khng
c phng php dy hc no l vn nng c. Chnh v vy trong mt bi dy hc, cn phi c s
phi hp hp l cc phng php dy hc khc nhau.
Tuy nhin, d s dng phng php dy hc no th cng nn nh rng kiu dy hc c hiu
qu nht l kiu trong cao hot ng ch ng, tch cc, sng to ca HS.
Tm li, Phng php gio dc ph thng phi bit pht huy tnh tch cc, t gic,
ch ng, sng to ca HS; ph hp vi c im ca tng lp hc, mn hc; bi dng
phng php t hc, rn luyn k nng vn dng kin thc vo thc tin; tc ng n tnh
cm, em li nim vui, hng th hc tp cho HS (iu 24, Lut Gio dc).
3) Xc nh hnh thc, phng php to nhu cu, hng th nhn thc
- Khi bt u bc vo bi mi, GV cn c s nh hng ni dung hc tp cho HS.
Vic nh hng s c hiu qu cao hn, nu nh to c hng th hc tp ca HS. C
th s dng nhiu cch khc nhau m bi, v d nh m bi bng cch to mt tr chi
nh, hoc bng th nghim nghin cu ca HS, hoc nu vn m vic gii quyt s c
tin hnh trong bi, t gi thuyt m s la chn s c tin hnh trong bi, gii thiu vn
,...
- Cch nh hng v to nhu cu hc tp trc mi mc ca bi cng tng t trn.
Do cc mc k tip nhau, nn GV va tiu kt mc trc, va ng thi chuyn tip sang
mc sau mt cch thch hp.
-
Bc 5. La chn v chun b phng tin dy hc
GV cn xc nh r vic chun b dng cn thit cho tit hc nh: chun b dng
dy hc no, dng c ha cht g, cc bng ph hoc phiu hc tp c ghi cc bi tp, cu
hi hoc cc nhim v yu cu HS thc hin tm ti, pht hin kin thc mi, s lng
cc dng dy hc cn c, th t s dng hoc thc hin n. Cn ch r nhim v ca GV,
hay c nhn, nhm HS trong vic chun b ny.
Vic la chn, chun b phng tin dy hc ha hc GV nn thc hin theo quy trnh
sau:
- Nghin cu ni dung bi hc xc nh cc phng tin dy hc cn thit. Bc
ny GV nghin cu cc n v kin thc, kin thc c bn bi dy hc xc nh ni dung
bi hc cp ni dung no? K nng cn rn luyn cho HS l k nng g? Hnh thc t
chc dy hc no? Cc phng tin dy hc hin c ca nh trng... chn phng tin
dy hc cn s dng.
- Xy dng h thng cu hi, bi tp gn vi phng tin dy hc. Bc ny GV da
vo cc n v kin thc, cc phng tin s s dng xy dng cu hi, bi tp. Cc cu hi
bi tp GV xy dng phi pht trin c cc nng lc tr tu HS.
- Tin hnh xy dng - chun b cc phng tin dy hc. Bc ny GV chun b
y cc phng tin cn s dng cho bi ging.
- Xc nh thi im v phng php s dng phng tin dy hc trong tit hc. Bc
ny, GV cn c trn cc phng tin nh ra phng php s dng.
- D kin cc tnh hung c th xy ra v phng n x l cc tnh hung. y l bc
gip GV ch ng lng trc cc tnh hung khi s dng phng tin dy hc v li cun
c HS trong dy ging.
Bc 6. Thit k cc hot ng ca GV v HS
Khi nghin cu ni dung bi hc ta c th chia thnh mt s hot ng nht nh ni
tip nhau. Mi hot ng nhm thc hin mt mc tiu c th ca bi hc. Trong mi hot
ng c th gm mt s hot ng c bn khc nhau thc hin mc tiu t ra. Cc
hot ng ny c sp xp theo mt trnh t, lgic hp l v c d kin thi gian c th.
Hot ng ca GV v HS trong mt tit hc c chia theo tin trnh ca tit hc, c th
-
gm cc hot ng theo trnh t sau:
a) Hot ng khi ng
Hot ng ny c th l li m u nu r mc tiu ca tit hc, kim tra kin thc c
c lin quan n bi mi, mt cu chuyn c lin quan n ni dung bi hc.
Cu trc ca hot ng m u nn vn dng theo cng thc GLOSS. [59]
Cng thc GLOSS
- G-Get the trainees attention: Thu ht s ch ca HS vo bi.
- L-Link with things the trainees my already have experienced: Lin h vi
nhng g HS bit.
- O-Outcomes of the session: Hng n kt qu hc tp.
- S-Structure of the session: Gii thiu cu trc bi ging.
- S-Stimulate motivation: Kch thch ng c hc tp.
b) Cc hot ng nhm t mc tiu ca bi hc v kin thc, k nng:
Hot ng chim lnh kin thc mi: tin hnh th nghim, c sch trao i
gia GV HS, nhm HS tho lun, lm bi tp
Cu trc ca hot ng chim lnh kin thc mi:
- Vi 1 bi ging l thuyt cn chia thng tin thnh nhng phn kin thc nh
v thc hin theo cng thc TAS: L thuyt + vn dng + tm tt.
- Vi mi phn kin thc cn chia thnh 3 loi: Phi bit, nn bit v
c th bit.
- Lp trnh t cc phn kin thc.
- La chn cc hot ng trnh by v p dng cu trc: L thuyt + vn
dng + tm tt.
Hot ng hnh thnh k nng ha hc.
Cu trc ca hot ng hnh thnh k nng:
- Cho ngi hc thy tm quan trng ca k nng. Gii thiu tng quan ton b
cc k nng.
- Chia nh k nng , tch bch v minh ha cc bc thc hin k nng theo
tc bnh thng.
-
- Yu cu c nhn thc hnh tng k nng nh cho n khi thnh tho. Kim tra
xem HS hiu bi cha.
- Kt ni nhng k nng nh vi nhau hon chnh hot ng. Quan st phn
thc hnh ca HS.
- Kim tra xem cc k nng t ti cc tiu chun ph hp cha.
c) Cc hot ng kt thc tit hc
nh gi s nm vng kin thc v vn dng kin thc thu c.
Ra bi tp v yu cu chun b cho bi sau.
Cu trc ca hot ng kt thc tit hc
- Tm tt ni dung.
- Cng c li cc im chnh.
- C ng ni dung di dng ghi nh c.
- Mi ngi hc nu kin, quan im.
- Mi kin phn hi 2 chiu.
- Ch ra nhng mt tch cc ca HS.
- Gi cho HS bi hm nay gn kt nh th no ti bi ging sp ti.
Bc 7. D kin ni dung kin thc c ghi trn bng
GV cn xc nh nhng ni dung kin thc c bn nht ca bi hc cn c ghi trn
bng theo logic ca vn v HS cn phi tip thu c.
Bc 8. Xc nh cc bi tp HS t nh gi v vn dng kin thc, hng dn
hc tp nh
1) vic iu khin cc hot ng ca HS trn lp hc tin hnh thun tin, nhanh
chng GV thit k cc phiu hc tp ghi r cc yu cu hot ng, s hng dn hot ng,
cc mc i hi HS phi hon thnh trong gi hc. Cc phiu hc tp cn nh s th t
theo cc hot ng trong k hoch bi dy. Nh vy, khi thit k k hoch bi ging theo
hng dy hc theo hot ng i hi ngi GV phi d kin c cc hot ng iu
khin ca mnh trong gi hc v nhng mc tiu cn t c cho cc hot ng tng ng
ca HS. Bi ging theo hng ny s p ng c yu cu i mi phng php dy hc,
nng cao vai tr ch th ca HS trong hc tp.
-
H thng cu hi, bi tp cn thc hin c nhiu mc ch:
- Ti hin c kin thc cho HS.
- Pht trin t duy, cc nng lc tr tu ca HS.
- Rn luyn c k nng - k xo ha hc.
H thng cu hi, bi tp cn a dng: t lun, trc nghim khch quan. Cu hi bi tp
cn tp trung vo phn kin thc c bn, trng tm bi hc. ph hp vi cc i tng HS,
GV nn xy dng cu hi, bi tp ln v nh nhm gip HS thun li trong khu cng c bi
hc.
2) Khi thit k hng dn hc tp cn ch vic hng dn hc tp khng n gin
l giao bi tp hoc nhim v v nh. iu ch yu nht ca khu ny l gi c thm,
luyn tp b sung, khuyn khch tm kim t liu v ch dn th mc b ch, nu ln nhng
gi thuyt hoc lun im c tnh vn ng vin ngi hc suy ngh tip tc trong qu
trnh hc tp sau bi hc. Nhng c gi ln, ni chung nn c lin h vi bi hc sau,
hoc c ngha h tr ghi nh, kch thch t duy ph phn, khuyn khch t duy c lp, to
cm xc v bi dng tnh cm, nng cao nhu cu nhn thc ca ngi hc.
Bc 9. Hon thin gio n
kim tra v hon thin bi ging va thit k ta nn thc hin cc cng vic sau:
- R sot li ton b, xem xt tnh logic, tnh cn i gia cc phn.
- i chiu vi mc tiu tng th v trng tm bi hc
- Kim tra li cc phng php dy hc tht s ph hp, pht huy tnh tch cc ca
HS. C phng php no hay hn, thch hp hn?
- Kim tra li cc hot ng dy hc thit k.
- Xem xt cch dng t, hnh thc trnh by
- Tham kho kin ng nghip.
- Chnh sa ln cui.
2.4. Thit k mt s bi ging ha hc v c theo hng dy hc tch cc
Do di lun vn c gii hn nn y chng ti ch trnh by mt s bi ging
tiu biu thuc cc dng bi ln lp khc nhau.
-
2.4.1. Bi S in li
I. NI DUNG BI HC
1. Hin tng in li.
- Th nghim
- Nguyn nhn dn in ca cc dd axit, baz, mui trong nc.
2. Phn loi cc cht in li
- Th nghim
- Cht in li mnh v cht in li yu
II. MC TIU BI HC
1. Kin thc
- Bit: Khi nim v s in li, cht in li, cht in li mnh, cht in
li yu, cn bng in li.
2. K nng
- Quan st th nghim, rt ra c kt lun v tnh dn in ca dd cht
in li.
- Phn bit c cht in li, cht khng in li, cht in li mnh, cht
in li yu.
- Vit c phng trnh in li ca cht in li mnh, cht in li yu.
III. CHUN B
- B dng c chng minh tnh dn in ca cc dd hoc phn mm m
phng th nghim theo hnh 1.1 SGK hoc v sn hnh 1.1 SGK.
- My tnh, my chiu, cc phiu hc tp.
Phiu s 1.
1)Dd cht in li dn c in l do
A. s chuyn dch ca cc electron.
B. s chuyn dch ca cc cation.
C. s chuyn dch ca cc phn t ha tan.
D. s chuyn dch ca c cation v anion.
-
2)Trng hp no sau y khng dn c in?
A. KCl rn, khan.
B. CaCl2 nng chy.
C. NaOH nng chy.
D. HBr ha tan trong nc.
Phiu s 2.
1) Vit phng trnh in li ca cc cht in li yu: HClO, HNO2.
2) Cho cc cht in li mnh: Ba(NO3)2 0,10M; HNO3 0,020M; KOH 0,010M.
Tnh nng mol ca tng ion do s in li.
IV. CC HOT NG DY HC
Hot ng ca GV Hot ng ca HS
Hot ng 1: Vo bi
GV cho HS xem mt s hnh nh nh bt thy sn bng xung in. GV gip
HS nhn ra c b in git, cht, ni ln v ngi ta dng vt vt c ln. Nh vy,
nc trong ao, h, sng dn c in. GV t cu hi V sao nc trong ao, h,
bin c dn in c?. Bi hc hm nay s gip chng ta tr li cu hi ny.
I. Hin tng in li
Hot ng 2. Th nghim v hin tng in li
GV hng dn HS lp v s dng b
dng c th nghim nh hnh 1.1 SGK
GV yu cu HS nu nhn xt.
GV cho HS lm th nghim tng t
nhng thay 3 cc trn bng 6 cc
HS chun b 3 cc:
- cc a ng nc ct.
- cc b ng dd saccaroz.
- cc c ng dd NaCl.
Ni cc dy in vi ngun in, quan st
ta thy:
Bng n cc c bt sng cn cc a v
b khng sng.
- dd NaCl dn in.
- dd saccaroz v nc ct khng dn
-
Hot ng ca GV Hot ng ca HS
khc:
cc 1: ng NaCl rn, khan;
cc 2: ng NaOH rn, khan;
cc 3: ng ancol etylic;
cc 4: ng glixerol;
cc 5: ng dd HCl;
cc 6: ng dd NaOH.
GV yu cu HS rt ra nhn xt v
hin tng quan st c.
in.
HS nhn xt:
- Cc cc 1,2,3,4 bng n khng sng.
- Cc cc 5,6 khng sng.
Kt lun:
- NaCl rn, khan; NaOH rn, khan; cc dd
ancol etylic, glixerol, ng saccaroz,
nc ct khng dn in.
- Ngc li, cc dd axit, baz, v mui
u dn in.
Hot ng 3. Tm hiu nguyn nhn tnh dn in ca cc dd axit, baz
v mui trong nc
GV t vn : Ti sao cc dd axit,
baz v mui dn c in?
GV gi HS c SGK gii thch
vn .
GV hng dn HS vit cc phng
trnh in li ca NaCl, HCl, NaOH
trong dd.
GV gi HS c SGK a ra c
khi nim s in li, cht in li.
HS: cc axit, baz v mui khi ha tan
vo nc s in li to ra cc ion nn dn
c in.
Cc phng trnh in li:
NaCl Na+ + Cl-
HCl H+ + Cl-
NaOH Na+ + OH-
http://hocmai.vn/filter/tex/displaytex.php?+%5Cto+http://hocmai.vn/filter/tex/displaytex.php?+%5Cto+http://hocmai.vn/filter/tex/displaytex.php?+%5Cto+
-
Hot ng ca GV Hot ng ca HS
HS :
- Qu trnh phn li cc cht trong nc ra
ion l s in li.
- Nhng cht tan trong nc phn li ra
ion c gi l nhng cht in li.
II. Phn loi cc cht in li
Hot ng 4. Th nghim
GV hng dn cc nhm HS lm th
nghim hnh 1.1 SGK pht hin
mt dd dn in mnh hay yu.
GV t vn : ti sao dd HCl 0,1M
dn in mnh hn dd CH3COOH
0,1M?
GV