uticaj sportske radionice na motorike sposobnosti dece predkolskog doba pedagogija 2010 1 148-158

Uticaj “sportske radionice” na motoričke sposobnosti dece predškolskog doba, Pedagogija (2010), 1

148

Dr Nedeljko Rodić Izvorni naučni rad Fakultet za sport i turizam PEDAGOGIJA Novi Sad LXV (2010), 1, 148-158 UDK: 37.018

UTICAJ „SPORTSKE IGRAONICE“ NA MOTORIČKE SPOSOBNOSTI DECE PREDŠKOLSKOG DOBA

*

Rezime: Radi utvrđivanja uticaja programirane sportske igraonice u eksperimentalnoj grupi, s obzirom na klasičnu primenu dnevnih motoričkih aktivnosti u kontrolnoj grupi u modelu B osnovnog predškolskog programa, na motoriku dece predškolskog doba obuhvaćeno je 60 ispitanika (po 30 dece u svakoj grupi). Za procenu motoričkih sposobnosti primenjena su četiri pokazatelja (u manifestnom prostoru za procenu koordinacije, eksplozivne snage, gipkosti i preciznosti), a analizom njihove faktorske strukture dobijena su dva motorička faktora (kao latentne dimenzije), koja se mogu interpretirati kao sposobnost za strukturiranje kretanja i regulaciju intenziteta podražaja neuromišićnog sistema (kinematička struktura kretanja), te sposobnost za regulaciju tonusa i sinergijsku regulaciju (kinetička struktura kretanja). Utvrđena značajna razlika, metodama multivarijantne analize podataka, između inicijalnog i finalnog stanja motorike dece predškolskog doba u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi navodi nas na zaključak da je različit metodički pristup, odnosno programirane motoričke aktivnosti usmerene na ciljeve u eksperimentalnoj grupi doprinele značajnom pozitivnom uticaju na razvoj motorike predškolske dece, dok je u kontrolnoj grupi isključivo posledica rasta i razvoja. Na ovom uzorku ispitanika od 3 do 4 godine života bolju koordinaciju („motoričku inteligenciju“) imaju devojčice, a gipkost dečaci1

1 Tekst označen plavom bojom nije ušao u završnu verziju štampanja u časopisu.

. Ključne reči: motoričke sposobnosti, sportska radionica, predškolska dob.

THE INFLUENCE OF “SPORT PLAY-ROOM“ ON MOTOR ABILITIES OF PRE-SCHOOL CHILDREN

Summary: In orderto determine the impact of programmed motor sport rooms on preschool age children in the experimental group, given the classical application of the daily motor activity in the control group B basic model precshool program, comprised of 60 respondents (of 30 children in each group). To assess motor abilities, we used four indicators (manifest iu their area to assess coordination, explosive power, flexibility and accuracy), and analysis of their factor structure obtained by two motor factors (such as latent dimensions), which can be interpreted as the ability to structure and motion regulating intensity of the neuromuscular system (kinematic structure om movement), and the ability to control muscle tone and synergy control (kinetic structure om movement).

Key words: motor abilities, sport workshop, preschool period.


149

1. PROBLEM

Uloga porodice i društva u vaspitanju predškolske dece bila je predmet pažnje mnogih filozofa, psihologa, pedagoga i mnogih drugih teoretičara, koji su se bavili razvojem ljudskog društva i vaspitanja mlade generacije. U toku svog ontogenetskog razvoja čovek nužno prolazi niz bio-psiho-socijalnih promena. Sve te promene slede određene unutrašnje zakonitosti rasta i razvoja, ali na njih utiču i životne okolnosti (ekološke i društvene), kao i aktivnosti jedinke. Razvojne promene su stalne, evolutivne ili involutivne i neravnomerne. Njihova se neravnomernost ogleda u neprekidnom smenjivanju faza ubrzanog i usporenog razvoja. Razvojne promene su pored toga i heterohrone, što znači, da se razvijenost svih telesnih sistema i organa, psihičkih i mentalnih funkcija i niza motoričkih, funkcionalnih i drugih sposobnosti, ne nalaze u isto vreme na istom stupnju razvijenosti. Krajnji nivo razvijenosti zavisi koliko od genetskih poruka koje svaka jedinka rođenjem nosi, toliko i od organizovanog uticaja društvene sredine na tok tih promena i životne aktivnosti jedinke u razvoju.

„Dete“ je pojava stara koliko i homo sapiens. Predmet je proučavanja od drevnih, preko helensko-rimskih, srednjovekovnih do savremenoh civilizacija. Ono se nikada nije moglo do kraja odgonetnuti, ispitati, otkriti sve njegove mogućnosti i potrebe prema određenosti i neodređenosti. Dete je išlo ispred nauke, a nauka se poput srednjovekovne sluškinje prikradala svom snagom da ga sustigne i posmatrajući njegovo ponašanje, da ga „pročita“, dekodira, dovede u teorijski sistem „nepostojeće nauke o detetu“. Proučavalo se dečje vaspitanje u porodici, u jaslicama i vrtićima, sirotištima i domovima, zatim inteligencija, rano odvajanje deteta od majke (izostajanje emocionalnog kontakta), psihološki razvojni nivoi, kognitivni, afektivni, psihomotorički/senzitivni razvoj, te uticaj okoline na razvoj deteta. Međutim, ono što je ostalo dovoljno neotkriveno odnosi se na ličnost deteta predškolskog doba u procesima vaspitanja i obrazovanja u predškolskim ustanovama.

Još je Aristotel u svoje doba o predškolskom vaspitanju dece u „Politici“ napisao da „pošto po po prirodi stvari najpre decu vaspitavamo navikavanjem i tek kasnije učenjem, i pošto isto tako najpre formiramo telo i tek onda duh, očito je da vaspitanje treba početi gimnastikom i veštinom borenja. Prva daje telu lepo držanje, a druga umešnost. Da je gimnastika potrebna, ali da se u vaspitanju fizičke snage ne sme preterivati, u tome se svi slažu. Do doba puberteta deca smeju da vrše samo lakše gimnastičke vežbe, a forsiranu hranu i svaki nasilan rad moramo isključiti iz vaspitanja ako hoćemo da ne nastupi zastoj u njihovom fizičkom razvoju. Međutim, ne smemo u isto vreme suviše jako naprezati telo i duh deteta, jer svako od njih ima da vrši drugi posao: naprezanje tela sprečava razvoj psihičkih snaga, a naprezanje duha sprečava razvoj fizičkih snaga“.

Predškolsko vaspitanje čini početnu strukturu integralnog vaspitnog sistema i kao temeljni deo sistema ima nezamenljivu ulogu u obrazovanju dece. Zbog toga je prvi osnovni zadatak predškolske pedagogije da na temelju poznavanja zakonitosti fizičkog i psihičkog razvoja deteta (od rođenja do polaska u školu) organizuje, ostvaruje i vrednuje savremeno predškolsko vaspitanje u predškolskim ustanovama. Osnova programa u vaspitno-obrazovnom radu sa predškolskom decom je pitanje organizacije života i rada u predškolskoj ustanovi, kao značajnog faktora dečjeg razvoja i učenja. Fizički rast i razvoj predškolskog deteta je vrlo intenzivan i podrazumeva složene procese bioloških promena. Osnovna je razlika između deteta i odraslog čoveka u tome što dete raste i razvija se. Ovde se ne smeju


150

mešati pojmovi rast i razvoj jer je s biološkog stanovišta rast razmnožavanje ćelija od kojih se sastoji naše telo, a razvoj kvalitativna promena u građi pojedinih organa i tkiva. Jednostavnije rečeno rast je povećanje u strukturi tela radi povećanja broja ćelija (kvantitativna promena jer se iz oplođene jajne ćelije za 40 nedelja razvije dete i svakim danom se sve više povećava njegova masa i veličina), a razvoj se odnosi na promene u individualnom stupnju delovanja (kvalitativna promena). Međutim, ova dva pojma su u uzajamnom jedinstvu i ne mogu se odvajati jedan od drugog.

Ciljevi predškolskog programa, u oblasti fizičko-senzornog razvoja, su: održavanje fizičkog zdravlja dece; povoljan uticaj na opšti razvoj organizma; normalno stanje aparata za kretanje; formiranje pravilnog držanja tela; ovladavanje motorikom; usavršavanje funkcija čulnih organa i razvijanje navika (telesne higijene, uzimanje hrane, za pražnjenje i dr.). U strukturi programskih osnova vaspitno-obrazovnog rada ostvaruju se, pored ostalih ciljeva, i fizički razvoj dece (pretežno motorike, čula, zdravlja i higijene) putem telesnih (motoričkih) aktivnosti, ali i perceptivnim i zdravstveno-higijenskim aktivnostima. Sadržaji kojima se ostvaruju su iskustva koja se stiču zahvaljujući kretanju, osposobljavanju telesnih funkcija, korišćenju čula, medicine i sporta (fizičkog vaspitanja). Zbog toga je neophodno već u predškolskoj ustanovi, kao vaspitno-obrazovnoj instituciji, sačiniti stručan vaspitno-obrazovni program rada, koji bi pozitivno uticao, pored ostalog, i na razvoj dečje motorike

Program rada Sportske igraonice u predškolskoj ustanovi (ponegde u upotrebi izrazi „atletsko zabavište“ i „fiskulturna radionica“) obuhvata sledeće ciljeve: (1) formirati zdravo, telesno dobro i skladno razvijeno dete, koje će slobodno i efikasno vladati svojom

. Razvoj motorike ide od „graciozne nespretnosti“ trogodišnjeg deteta do uspostavljanja dobre spretnosti, tačnosti i voljne kontrole nad većinom pokreta šestogodišnjeg deteta. Pri tom je voljna regulacija pokreta posledica ne samo savršenije motorike, već i saznajnog razvoja, naročito razvoja govora (verbalna konstrukcija, kontrola sopstvene uspešnosti). Dete je manje ili više sposobno da obavlja neku konkretnu telesnu (motoričku) aktivnost. Motoričke sposobnosti su vrlo značajne za motoriku deteta, njegov aparat za kretanje, tzv. lokomotorni aparat, kao izvršni podsistem, kojim se i ispoljavaju. Svako kretanje je uslovljeno sinhronizacijom prostorno - vremenskih odnosa, dakle, kinematičkom strukturom kretanja, za šta je odgovorna informacijska komponenta kretanja (u praksi su u upotrebi pojmovi koordinacija, preciznost, gipkost, ravnoteža i izraz „tehnička” sposobnost), te udelom sila, kinetičkom strukturom kretanja, za šta je odgovorna pretežno energetska komponenta kretanja (u običnom govoru to su razne vrste snage, sile i izdržljivosti, odnosno tzv. „kondicijske” sposobnosti, koje nisu dominantne u razvoju dece predškolskog doba).

Dosadašnja istraživanja hijerarhijskog funkcionalnog modela motoričkih sposobnosti pokazuju da su hipotetski faktori fenomenološkog modela u osnovici (u prostoru prvog reda) tog modela, a da su u prostoru drugog reda: 1) mehanizam za strukturiranje kretanja (odgovoran za varijabilitet dimenzija koordinacije); 2) mehanizam za regulaciju tonusa i sinergijsku regulaciju (odgovoran za varijabilitet gipkosti, delimično i brzine frekvencije jednostavnih pokreta i preciznosti); 3) mehanizam za regulaciju intenziteta ekscitacije (odgovoran za varijabilitet dimenzije eksplozivne snage) i 4) mehanizam za regulaciju trajanja ekscitacije u motoričkim zonama centralnog nervnog sistema (odgovoran za varijabilitet dimenzija repetitivne - dinamičke i statičke snage).


151

motorikom, (2) omogućiti predškolskoj deci kvalitetno, sadržajno bavljenje fizičkim aktivnostima, (3) poticati razvoj fizičke i zdravstvene kulture radi čuvanja i unapređivanja svog zdravlja i zdravlja svoje okoline. Program rada „sportske igraonice“ obuhvata i sledeće opšte zadatke, i to: (1) zadovoljavanje osnovne detetove potrebe za igrom, (2) stvaranje uslova za skladan celokupan rast i razvoj, (3) omogućavanje detetu da u igri sarađuje s drugom decom, te (4) stvaranje uslova da se dete oseća zadovoljno i slobodno.

Posebni zadaci programa rada Sportske igraonice u predškolskoj ustanovi su: (1) uticati na morfološki status deteta negovanjem mišićnih reakcija potrebnih za održavanje stava tela i ravnoteže, (2) povisiti funkciju krvožilnog i dišnog sistemaa s težištem na funkcionalno prilagođavanje, (3) razvijati taktilnu i mišićno-zglobnu osetljivost, koja je presudna za optimalno funkcionisanje organizma u celini, (4) zadovoljiti detetovu elementarnu biološku potrebu za kretanjem, (5) usavršavati sve prirodne oblike kretanja u različitim situacijama, te dovesti do automatizma one koje dete još nije usvojilo, (6) razvijanje koordinacije pokreta ruku, nogu i celog tela, (7) razvijanje spretnosti, sposobnosti ravnoteže, gipkosti, skočnosti, telesne izdržljivosti, orjentacije u prostoru, (8) upoznati decu sa elementima gimnastike i atletike, (9) upoznati decu sa novim elementarnim igrama, (10) sve aktivnosti predškolse dece organizovati tako da budu zadovoljstvo i radost, da potiču, razvijaju i neguju potrebu za saradnjom među decom, usvajanje osnovnih normi ponašanja i reda, da pridonose razvoju samostalnosti, sigurnosti i samoinicijativnosti u rešavanju motoričkih zadataka u različitim situacijama.

Globalni plan rada Sportske igraonice obuhvata: nedeljni fond od 2 časa (2x1); te godišnji fond od 60 časova (30 nedelja x 2 časa); a ukupan broj od 9 celina je sačinjen od prirodnih oblika kretanja, odnosno od različitih motoričkih aktivnosti (Hodanje i trčanje; Poskoci, skokovi, preskoci; Bacanje, hvatanje, gađanje; Puzanje, provlačenje, penjanje; Dizanje i nošenje; Vučenje, potiskivanje, višenje; Kotrljanje i kolutanje; Igre i Ples). Ukupan broj tema je 27, a ukupan broj frekvencija 124 (59 časova x 2 teme+1 čas x 6 tema).

Oblici rada i organizacija Sportske igraonice u predškolskoj ustanovi sadrži: realizaciju „sportskog“ programa koje se odvija u kontekstu grupe, individualno prema potrebama deteta i kao kraći program; program rada u grupi u kombinacija primarnog i specijalizovanog programa; te osim rada u sobi dnevnog boravka, rad s decom se odvija u dvorani za fizičko vežbanje, na terasi vrtića, dvorištu, boravkom u bližoj i daljoj okolini, te na sportskim terenima.

2. METODOLOŠKI OKVIR ISTRAŽIVANJA

Cilj rada je utvrđivanje uticaja programa rada Sportske igraonice na dečju motoriku, odnosno pojedine komponente motoričkih sposobnosti predškolske dece.

Uzorak ispitanika obuhvatio je 60 dece predškolskog doba (po 30 dece i u eksperimantelnoj i u kontrolnoj grupi, ukupno 29 dečaka i 31 devojčica) od 3 godine na početku do 4 godine života na kraju primene programiranog rada sa motoričkim aktivnostima u „sportskoj igraonici“ u eksperinemtalnoj grupi i klasičnog programa sa dnevnim


152

motoričkim aktivnostima (u modelu B osnovnog predškolskog programa) u kontrolnoj grupi u Predškolskoj ustanovi u Somboru.

Uzorak varijabli. S obzirom na veliki broj mogućnosti izbora postupaka za procenu motoričkih sposobnosti, za potrebe ovog istraživanja najpovoljnija procedura temelji se na adaptaciji motoričkih testova deci predškolskog doba. Deca su na početku i na kraju primene uticaja programa rada „sportske igraonice“ testirani uz pomoć četiri motorička testa (M) za procenu:

1. koordinacije (odomaćeno „spretnosti“) – osmicom sa saginjanjem (šifra u radu MKSOSS);

2. gipkosti (odnosno fleksibilnosti) - dubokim pretklonom na klupici (MFLPRK); 3. eksplozivne snage (regulisane sile, odomaćeno „brzina“) - sprintom na 5 m iz

visokog starta (MFES5M, dužina sale odredila je dužinu staze); 4. preciznostiAlgoritmi i programi za analizu rezultata. Rezultati dobijeni merenjem i

transformisani u oblik koji je predstavljen opisom testova - mernih instrumenata i postupaka, preneti su na kompjuterski čitljiv medij. Izvršena je logička i statistička kontrola kako bi se eliminisali rezultati koji su nelogički ili koji su izvan granica dopuštenih rezultata, ali i da se eliminišu ispitanici koji nemaju rezultate u svim varijablama.

Na rezultatima merenja, odnosno pročišćenim i sortiranim podacima (polazeći od činjenice da su sposobnosti odgovorne za kovarijabilitet rezultata u testovima i da se mogu otkriti na temelju tog kovarijabiliteta), izvedene su sledeće statističke operacije:

(1) Sažimanje podataka, izvedeno je izračunavanjem mera centralne vrednosti, mera varijabilnosti, distribucije frekvencije; odnosno određivanje distribucije izvedeno je izračunavanjem broja ispitanika sa ispravnim rezultatima (N) prema polu: muški (M), ženski (Ž), aritmetičke sredine (AS), standardne devijacije (SD), minimalnog rezultata (MIN), maksimalnog rezultata (MAKS) i raspona rezultata (RANG) za svaku varijablu, i u eksperimantelnoj i u kontrolnoj grupi.

(2) Određivanje značajnosti, za testiranje hipoteza izvedeno je: t-testom značajnosti razlika inicijalnog (početnog) i finalnog (završnog) stanja pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti, i u eksperimantelnoj i u kontrolnoj grupi dece predškolskog doba.

(3) Određivanje faktorske valjanosti primenjenih varijabli kako bi se dobio uvid u njihove strukturne karakteristike, izračunavanjem matrica interkorelacija, karakterističnih korenova matrica interkorelacija, broj značajnih karakterističnih korenova određen je pomoću Gutman-Kajzerovog kriterijuma prema kome su značajni samo oni karakteristični korenovi koji su jednaki ili veći od jedinice, izračunavanjem glavnih komponenata matrica interkorelacija i njihovih komunaliteta nakon ekstrakcije faktora, matrica sklopa i matrica struktura kao paralelnih, odnosno ortogonalnih projekcija manifestnih varijabli nakon oblimin transformacije, te izračunavanjem i koeficijenata korelacija latentnih dimenzija definisanih kao oblimin faktori.

Sve analize izvedene su na ličnom kompjuteru uz pomoć statističkog paketa za analizu podataka SPSS 17.0 – (Statistical Package of Social Sciences – for Windows).

(gađanjem) – gađanjem horizontalnog cilja rukom (MPGHCR).


153

3. REZULTATI I DISKUSIJA

Nepobitna je činjenica da se nauka prepoznaje po metodama kojima se služi jer te metode čine nauku naukom. Poznato je da se mnogi fenomeni ne mogu direktno meriti, već da se mere samo reakcije sistema pod uticajem različitih stimulusa. Pri tome, problem tačnosti merenja (procenjivanja i testiranja) postoji od samih početaka razvoja naučnih disciplina. Pošto je na varijansi pogreške teško izgraditi valjane naučne teorije, većina nastojanja da se redukuju pogreške merenja (procenjivanja i testiranja) svodila se na standardizacuju i detaljnu deskripciju procedure merenja (procenjivanja i testiranja). Uprkos tome, pogreške merenja (procenjivanja i testiranja) mogu poticati i iz izvora sasvim različitih od standardizacije mernog postupka.

Tabela br. 1: Osnovni deskriptivni pokazatelji inicijalnog stanja motorike dece predškolskog doba u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi

Grupa: Eksperimentalna grupa Kontrolna grupa

Varijabla: OSS-1e PRK-1e S5M-1e HCR-1e OSS-1k PRK-1k S5M-1k HCR-1k N 30 30 30 30 30 30 30 30 AS 9.71 27.40 3.57 7.47 9.94 27.13 3.58 7.63 SD 1.66 1.61 0.33 1.83 1.42 1.46 0.32 1.65

MIN 6.24 23 2.73 4 7.30 24 2.75 4 MAKS 12.25 30 4.12 11 12.45 29 4.10 10 RANG 6.01 7.00 1.39 7.00 5.15 5.00 1.35 6.00 N (ž) 14 14 14 14 15 15 15 15 AS 9.22 26.50 3.51 7.79 9.59 26.47 3.55 7.67 SD 1.78 1.61 0.31 2.04 1.28 1.46 0.31 1.80

MIN 6.24 25 2.73 5 7.30 26 2.75 4 MAKS 11.55 30 3.99 11 11.85 29 4.00 10 RANG 5.31 5.00 1.26 6.00 4.55 3.00 1.25 6.00 N (m) 16 16 16 16 15 15 15 15

AS 10.14 28.19 3.63 7.19 10.29 27.80 3.62 7.60 SD 1.46 1.17 0.34 1.64 1.51 1.15 0.33 1.55

MIN 8.01 23 3.02 4 8.50 24 3.05 5 MAKS 12.25 29 4.12 10 12.45 29 4.10 9 RANG 4.24 6.00 1.10 6.00 3.95 5.00 1.05 4.00

Na osnovu uvida u aritmetičke sredine (AS) postignutih rezultata u inicijalnim

testovima za procenu motorike dece predškolskog doba (tabela 1) uočavaju se kvantitativne razlike u svim varijablama između eksperimentalne i kontrolne grupe. Pregledom rezultata inicijalnog stanja pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi uočava se da nije dobra diskriminativnost pokazatelja odgovarajućeg broja ispitanika (N), jer se u rasponu (RANG) minimalnog (MIN) i maksimalnog (MAKS) rezultata ne nalazi približno 5 do 6 standardnih devijacija (SD) koji je dovoljan da se može govoriti o visokoj osetljivosti mernog instrumenta.

Nešto bolju spretnost (OSS) i gipkost (PRK) imaju deca eksperimentalne grupe, a preciznost (HCR) deca kontrolne grupe, dok su u eksplozivnoj snazi („brzini trčanja“ S5M)


154

podjednaki. Kada se rezultati interpretiraju prema polu, može se konstatovati da bolje rezultate u spretnosti i eksplozivnoj snazi imaju devojčice i eksperimentalne i kontrolne grupe, a u gipkosti i preciznosti dečaci, takođe, i eksperimentalne i kontrolne grupe.

Tabela br. 2: Razlike u inicijalnom stanju motorike dece predškolskog doba s obzirom na grupe (eksperimentalne i kontrolne)

Pokazatelj Jed. mer.

Broj par. AS SD Razl. AS T-vred. Step.

slob. Znač.

OSS-E OSS-K sek 30 9.71

9.94 1.66 1.42 0.23 0.578 58 .56

PRK -E PRK -K cm 30 27.40

27.13 1.61 1.46 0.27 0.673 58 .51

S5M-E S5M-K sek 30 3.57

3.58 0.33 0.32 0.01 0.124 58 .90

HCR-E HCR-K bod 30 7.47

7.63 1.83 1.65 0.16 0.370 58 .71

Utvrđivanje značajnosti razlika (t-testom - tabela 2) motorike dece predškolskog doba na inicijalnom merenju, s obzirom na grupu

Tabela br. 3: Razlike u inicijalnom stanju motorike s obzirom na pol dece predškolskog doba

dece i uprkos numeričkim razlikama, pokazalo je da ne postoje statistički značajne razlike (na nivou p<0.01) u inicijalnog stanja pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi. Prema tome, ispunjen je prvi uslov da eksperimentalni program „sportske igraonice“ može da počne.


Broj isp. AS SD Razl. AS T-vred. Step.

slob. Znač.

OSS-M OSS-Ž sek 31

29 10.22 9.41

1.46 1.53 0.81 2.080 58 .041

(Ž) PRK -M PRK -Ž cm 31

29 28.00 26.13

1.15 1.50 1.52 4.402 58 .000

(M) S5M-M S5M-Ž sek 31

29 3.62 3.53

0.33 0.30 0.09 1.132 58 .261

HCR-M HCR-Ž bod 31

29 7.39 7.72

1.58 1.89 0.33 0.751 58 .456

Na ovom uzorku ispitanika izražene su numeričke razlike aritmetičkih srednjih

vrednosti s obzirom na pol dece predškolskog doba jer su bolje rezultate postigli dečaci (m) u gipkosti, a devojčice (ž) u koordinaciji, eksplozivnoj snazi i preciznosti. Pri određivanju značajnosti razlika (t-testom) utvrđeno je da postoje statistički značajne razlike pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba prema polu (tabela 3). Bolju


155

gipkost imaju dečaci (na nivou p<0.05) od 3 godine života, a spretnost (koordinaciju) devojčice (na nivou p<0.01) istog predškolskog doba u inicijalnom stanju.

Tabela 4 OSNOVNI DESKRIPTIVNI POKAZATELJI FINALNOG STANJA MOTORIKE DECE

PREDŠKOLSKOG DOBA U EKSPERIMENTALNOJ I KONTROLNOJ GRUPI

Grupa: Eksperimentalna grupa Kontrolna grupa

Varijabla: OSS-1e PRK-1e S5M-1e HCR-1e OSS-1k PRK-1k S5M-1k HCR-1k N 30 30 30 30 30 30 30 30 AS 9.00 28.60 3.20 11.03 9.78 27.30 3.44 8.73 SD 1.39 1.63 0.26 1.63 1.44 1.34 0.28 1.53

MIN 6.10 26 2.52 7 7.10 25 2.70 5 MAKS 11.40 31 3.74 14 12.25 29 3.95 11 RANG 5.30 5.00 1.22 7.00 5.15 4.00 1.25 6.00 N (ž) 14 14 14 14 15 15 15 15 AS 8.53 27.57 3.16 11.21 9.43 26.60 3.42 8.67 SD 1.44 1.40 0.24 1.89 1.32 1.30 0.27 1.80

MIN 6.10 26 2.52 9 7.10 25 2.70 5 MAKS 10.60 30 3.42 14 11.65 29 3.80 11 RANG 4.50 4.00 0.90 5.00 4.55 4.00 1.10 6.00 N (m) 16 16 16 16 15 15 15 15

AS 9.42 29.50 3.24 10.88 10.14 28.00 3.46 8.80 SD 1.24 1.60 0.28 1.41 1.51 1.00 0.30 1.26

MIN 7.81 26 2.70 7 8.40 26 2.95 6 MAKS 11.40 31 3.74 13 12.25 29 3.95 10 RANG 3.59 6.00 1.04 6.00 3.85 3.00 1.00 4.00

Na osnovu uvida u aritmetičke sredine (AS) postignutih rezultata u finalnom merenju

motorike dece predškolskog doba (tabela 4) uočavaju se kvantitativne razlike u svim varijablama u korist eksperimentalne grupe. Kada se rezultati interpretiraju prema polu, može se konstatovati da bolje rezultate u spretnosti i eksplozivnoj snazi imaju devojčice, a u gipkosti dečaci, i eksperimentalne i kontrolne grupe, dok su podjednaki u preciznosti.

Tabela 5 RAZLIKE IZMEĐU INICIJALNOG I FINALNOG STANJA MOTORIKE

DECE PREDŠKOLSKOG DOBA U EKSPERIMENTALNOJ GRUPI



slob. Znač.

OSS-I OSS-F sek 30 9.71

9.00 1.66 1.39 0.71 10.293 29 .000

PRK -I PRK -F cm 30 27.40

28.60 1.61 1.63 1.20 8.163 29 .000

S5M-I S5M-F sek 30 3.57

3.20 0.33 0.26 0.37 9.833 29 .000

HCR-I HCR-F bod 30 7.47

11.03 1.83 1.63 3.56 14.138 29 .000


156

Utvrđivanje značajnosti razlike između inicijalnog i finalnog stanja motorike dece predškolskog doba u eksperimentalnoj grupi

Tabela 6

(tabela 5) pokazalo je da postoje statistički značajne razlike (na nivou p<0.01) u svim komponentama motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba.

RAZLIKE IZMEĐU INICIJALNOG I FINALNOG STANJA MOTORIKE DECE PREDŠKOLSKOG DOBA U KONTROLNOJ GRUPI



slob. Znač.

OSS-I OSS-F sek 30 9.94

9.78 1.42 1.44 0.16 15.130 29 .000

PRK -I PRK -F cm 30 27.13

27.30 1.46 1.34 0.17 2.408 29 .023

S5M-I S5M-F sek 30 3.58

3.44 0.32 0.28 0.14 10.362 29 .000

HCR-I HCR-F bod 30 7.63

8.73 1.65 1.53 1.10 19.746 29 .000

Utvrđivanje značajnosti razlike između inicijalnog i finalnog stanja motorike dece

predškolskog doba u kontrolnoj grupi

(tabela 6) pokazalo je, iako numerički (AS) nešto manje izražene, da postoje statistički značajne razlike, takođe, u svim komponentama motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba.

Tabela 7 RAZLIKE IZMEĐU INICIJALNOG I FINALNOG STANJA MOTORIKE IZMEĐU DECE

PREDŠKOLSKOG DOBA U EKSPERIMENTALNOJ I KONTROLNOJ GRUPI



slob. Znač.

OSS-E OSS-K sek 30 9.00

9.78 1.39 1.44 0.78 2.135 58 .037

PRK -E PRK -K cm 30 28.60

27.30 1.63 1.34 1.30 3.370 58 .001

S5M-E S5M-K sek 30 3.20

3.44 0.26 0.28 0.24 3.363 58 .001

HCR-E HCR-K bod 30 11.03

8.73 1.63 1.53 2.30 5.637 58 .000

Utvrđivanje značajnosti razlike između inicijalnog i finalnog stanja motorike dece

predškolskog doba u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi (tabela 7), posle eksperimentalnog postupka, pokazalo je da postoji statistički značajna razlika u svim komponentama motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba.


157

Tabela 8 RAZLIKE U FINALNOM STANJU MOTORIKE

S OBZIROM NA POL DECE PREDŠKOLSKOG DOBA


Broj isp. AS SD Razl. AS T-vred. Step.

slob. Znač.

OSS-M OSS-Ž sek 31

29 9.77 9.00

1.40 1.43 0.77 2.1114 58 .039

(Ž) PRK -M PRK -Ž cm 31

29 28.77 27.07

1.36 1.41 1.70 4.765 58 .000

(M) S5M-M S5M-Ž sek 31

29 3.34 3.30

0.31 0.29 0.04 0.627 58 .533

HCR-M HCR-Ž bod 31

29 9.87 9.90

1.69 2.23 0. 03 0.050 58 .960

Pri određivanju značajnosti razlika (t-testom) utvrđeno je da postoje, kao i u

inicijalnom stanju, statistički značajne razlike pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba prema polu (tabela 8). Bolju gipkost imaju dečaci (na nivou p<0.01) od 4 godine života, a spretnost (koordinaciju) devojčice (na nivou p<0.05) istog predškolskog doba u finalnom stanju.

Određivanje faktorske valjanosti primenjenih varijabli kako bi se dobio uvid u njihove strukturne karakteristike, izračunavanjem karakterističnih korenova matrica interkorelacija pomoću Gutman-Kajzerovog kriterijuma (tabela 9), koji je redukovao matricu interkorelacija na dve latentne dimenzije koje objašnjavaju oko 77 odsto ukupne varijanse sistema. Tabela 9

KARAKTERISTIČNI KORENOVI (LAMBDA) MATRICE INTERKORELACIJE

Kompo-nenta LAMBDA Sume posle ekstracije i/ili rotacije

total % varij. % kumul. total 1 1,964 1,964 49,105 49,105 1,702 2 1,115 1,115 27,884 76,988 1,578

* Ekstrakcioni metod: Komponentna analiza.

Izračunavanjem glavnih komponenata matrica interkorelacija i njihovih komunaliteta

nakon ekstrakcije faktora, matrica sklopa i matrica struktura kao paralelnih, odnosno ortogonalnih projekcija manifestnih varijabli nakon oblimin transformacije, kao dva oblimin faktora: (1) sposobnost za strukturiranje kretanja (odgovoran za varijabilitet dimenzija koordinacije - MKSOSS) i sposobnost za regulaciju intenziteta ekscitacije (odgovoran za varijabilitet dimenzije eksplozivne snage – MFES5M), te (2) sposobnost za regulaciju tonusa i sinergijsku regulaciju (odgovoran za varijabilitet gipkosti - MFLPRK i preciznosti - FLPRK).


158

Tabela br. 10: Sklop motoričkih varijabli

R.b. Varijabla Obl 1 Obl 2

1. MKSOSS .86 .06 2. MFLPRK .23 .78 3. MFES5M .88 .05 4. MPGHCR .14 .92

* Rotacioni metod: Oblimin sa Kajser normalizacijom.

4. ZAKLJUČAK Na osnovu analize dobijenih rezultata može se konstatovati da, na početku

eksperimenta, između dece predškolskog doba eksperimentalne i kontrolne grupe ne postoji statistički značajna razlika u svim oblicima motorike, čime je ispunjen prvi uslov da eksperimentalni program „sportske igraonice“ može da počne. Dobijeni rezultati ukazuju da postoje statistički značajne razlike između inicijalnog i finalnog stanja, na kraju primene programa rada sportske igraonice, u svim komponentama motoričkih sposobnosti predškolske dece u eksperimentalnoj grupi. Interpretacija rezultata s obzirom na pol, utvrđuje da bolje rezultate u spretnosti i eksplozivnoj snazi imaju devojčice, a u gipkosti i preciznosti dečaci i u eksperimentalnoj i kontrolnoj grupi. Pri određivanju značajnosti razlika utvrđeno je da postoje statistički značajne razlike pojedinih komponenti motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba prema polu, tako da bolju gipkost imaju dečaci od 3 godine života, a spretnost (koordinaciju) devojčice istog predškolskog doba.

Utvrđena značajnost razlike inicijalnog i finalnog stanja motorike dece predškolskog doba u eksperimentalnoj grupi navodi nas na zaključak da je sistematsko telesno vežbanje usmereno na ciljeve, doprinelo u celini značajnom pozitivnom uticaju na razvoj motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba od 3 do 4 godine života, zbog sistematskog upražnjavanja različitih motoričkih aktivnosti, koja je posledica primene programa rada sportske igraonice. S druge strane, utvrđena značajnost razlike između inicijalnog i finalnog stanja motorike dece predškolskog doba u kontrolnoj grupi pokazala je, nešto manje kvantitativne, ali ipak statistički značajne razlike, u svim komponentama motoričkih sposobnosti dece predškolskog doba, gde je doprinos u razvoju motorike dominantno posledica dečjeg rasta i razvoja, odnosno prirodnih promena veličine tela, koje nastaju umnožavanjem ćelija i povećanjem međućelijske supstancije i histološkog i funkcionalnog sazrevanja organa i tkiva u jednogodišnjem eksperimentalnom tretmanu. Značaj rezultata ovog rada za vaspitače ogleda se u potrebi formiranja u vaspitno–obrazovnom procesu homogenizovanih grupa, ne samo na osnovu jednakih motoričkih sposobnosti, već i podjednakih morfoloških karakteristika predškolske dece, prilagođavajući vaspitno–obrazovne zahteve svakom detetu, programiranju motoričkih aktivnosti prema postavljenim ciljevima i na taj način se približavati njihovim autentičnim potrebama i interesovanjima. Zbog toga je potrebno da vaspitač u reevaluaciji vaspitno–obrazovnog procesa umesto ocenjivanja „normiranog” prati i procenjuje napredak u funkciji razvoja


159

psihosomatskog statusa dece. Sticanjem uvida u ostvarivanje ciljeva procesa fizičkog vaspitanja, kojim želimo da nešto razvijamo (npr. motoričke sposobnosti dece predškolskog doba) ili stičemo (njihova motorička umenja), vrednuje se samo napredak (postignuće) deteta u jednom ciklusu (školskoj godini) u tim svojstvima koja su posledica našeg sistematskog vaspitno–obrazovnog rada, a ne genetskog koda, biološkog rasta i razvoja, koji zatim pogrešno upoređujemo sa svojstvima iste populacije u nekoj državi. Literatura: 1. Rodić P. N. (2004): Uticaj morfoloških karakteristika na motoričke sposobnosti učenika nižih

razreda osnovne škole, Nastava i vaspitanje, 53, (1), 82-92.

2. Rodić P. N. (2003-2004): Uticaj različitih metodičkih pristupa na razvoj izdržljivosti učenika nižih razreda osnovne škole, Fizička kultura, 57-58 (1-4), 77-84.

3. Rodić P. N. (2003) Razvoj nastavnih planova i programa osnovne nastave fizičkog vaspitanja. Nastava i vaspitanje, 52 (4), 302-313.

4. Rodić P. N. (2003): Iskustva zemalja u tranziciji i zemalja Evropske unije u razvoju osnovne nastave fizičkog vaspitanja, Pedagoška stvarnost, 49 (1-2), 19-30.

5. Rodić P. N. (2002): Metodika i/ili metodike razredne, elementarne, nastave, Pedagogija, 40(1-2), 105-110.

6. Rodić P. N. (2002): Mesto i uloga nastave fizičkog vaspitanja u strategija razvoja sistema vaspitanja i obrazovanja. U E. Kamenov (u red.): Strategija razvoja sistema vaspitanja i obrazovanja u uslovima tranzicije (169-184), Filozofski fakultet, Novi Sad.

7. Rodić P. N. (2002): Dosadašnje reforme nastave fizičkog vaspitanja u osnovnoj školi Republike Srbije, Norma, 8, (1-2), 79-88.

8. Rodić P. N. (2002): Povezanost selekcije i klasifikacije kandidata za osnovni studij sa njihovom uspešnošću na Učiteljskom fakultetu u Somboru, Nastava i vaspitanje, 51 (1-2), 124-140.

9. Rodić P. N. (2001): Diferencirani modeli fizičkog vaspitanja učenika trećeg razreda osnovne škole, monografija: Osobine učenika i modeli diferencirane nastave – činioci efikasnosti osnovnog obrazovanja, (priredio mr D. Savić), Učiteljski fakultet, Sombor, br. 4, str. 135-150.

10. Rodić P. N. (2001): Metodički problemi fizičkog vaspitanja učenika nižih razreda osnovne škole, Norma; vol. 7, br. 1-2, str. 119-136.

11. Rodić P. N. (2001): Latentna struktura uspešnosti diplomiranih studenata Učiteljskog fakulteta u Somboru, Nastava i vaspitanje; vol. 50, br. 1, str. 98-113.

12. Rodić P. N. (2000): Učinak različite primene programa fizičkog vaspitanja na razvoj eksplozivne snage učenika drugog razreda osnovne škole, Fizička kultura; vol. 54, br. 1-4, str. 56-62.

13. Rodić P. N. (2000): Teorija i metodika fizičkog vaspitanja, Učiteljski fakultet, Sombor.

14. Rodić P. N. (1999): Povezanost motoričkih sposobnosti sa školskim uspehom učenika nižih razreda osnovne škole, Norma; vol. 5, br. 3, str. 69-80.

15. Rodić P. N. (1999): Zaokret u planu i programu fizičkog vaspitanja učenika nižih razreda osnovne škole, Nastava i vaspitanje; vol. 48, br. 1-2, str. 53-61.

16. Rodić P. N. (1999): Metodika sportskih aktivnosti, Učiteljski fakultet, Sombor .

17. Rodić P. N. (1999): Diferencirana nastava fizičkog vaspitanja učenika nižih razreda osnovne škole, monografija: Osobine učenika i modeli diferencirane nastave – činioci efikasnosti osnovnog obrazovanja (priredio dr Đ. Đurić), Učiteljski fakultet, Sombor, br. 3, str. 165-177.


160

18. Rodić P. N. (1999): Nov pristup u planu i programu fizičkog vaspitanja učenika nižih razreda osnovne škole; Norma; vol. 5, br. 1-2, str. 143-152.

19. Rodić P. N. (1998): Diferencijacija eksplozivne snage učenika nižih razreda osnovne škole prema polu i uzrastu; Fizička kultura; vol. 52, br. 1, str. 1-6.

20. Rodić P. N. (1998): Efekti diferenciranih modela programa fizičkog vaspitanja na psihosomatski status učenika nižih razreda osnovne škole; Učitelj; vol. 61, str. 35-41.

21. Rodić P. N. (1998): Inovacije plana i programa fizičkog vaspitanja studenata Učiteljskog fakulteta u Somboru; Norma; vol. 4, br. 2-3, str. 167-176.

22. Rodić P. N. (1998): Efekti diferenciranih modela programa fizičkog vaspitanja na psihosomatski status učenika nižih razreda osnovne škole, monografija: Osobine učenika i modeli diferencirane nastave - činioci efikasnosti osnovnog obrazovanja (priredio dr Đ. Đurić), Učiteljski fakultet, Sombor, br. 2, str. 199-214.

23. Rodić P. N. (1997): Latentna struktura motoričkih sposobnosti populacije na kraju starijeg školskog uzrasta; Norma; vol. 3, br. 3, str. 205-221.

24. Rodić P. N. (1997): Fizičko vaspitanje u funkciji nastavne diferencijacije i individualizacije, monografija: Osobine učenika i modeli diferencirane nastave - činioci efikasnosti osnovnog obrazovanja (priredio dr Đ. Đurić), Učiteljski fakultet, Sombor, br. 1, str. 163-174.

25. Rodić P. N. (1997): Problemi utvrđivanja strukture motoričkih sposobnosti; Norma; vol. 3, br. 1-2, str. 155-170.

26. Rodić P. N. (1997): Uticaj fizičkih sposobnosti na vojničku osposobljenost, Vojno delo; vol. 49, br. 1, str. 99-120.

27. Rodić P. N. (1995): Uticaj fizičkih sposobnosti na vojničku osposobljenost, Fakultet za fizičku kulturu, Novi Sad; doktorska disertacija.

28. Rodić P. N. (1988): Latentna struktura nekih situaciono-motoričkih testova potrebnih za oružane snage, Kineziologija; br. 2, str. 25-32.

uticaj sportske radionice na motorike sposobnosti dece predkolskog doba pedagogija 2010 1 148-158

Documents