uzaktan eĞİtİm ÖĞrenme yÖnetİm sİstemİnİ Önerİ...

T.C.

SÜLEYMAN DEMİREL ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

UZAKTAN EĞİTİM ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMİNİ KURUMUN İHTİYAÇLARINA GÖRE BELİRLEMEK İÇİN BİR

ÖNERİ SİSTEMİNİN GELİŞTİRİLMESİ

Sezgin GÜLTEKİN

Danışman Yrd. Doç. Dr. Mevlüt ERSOY

YÜKSEK LİSANS TEZİ BİLGİSAYAR MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI

ISPARTA - 2018

İÇİNDEKİLER

Sayfa ÖZET ........................................................................................................................... ii ABSTRACT ................................................................................................................ iii TEŞEKKÜR ................................................................................................................ iv ŞEKİLLER DİZİNİ ...................................................................................................... v ÇİZELGELER DİZİNİ ............................................................................................... vi SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ............................................................... vii 1. GİRİŞ ....................................................................................................................... 1 2. KAYNAK ÖZETLERİ ............................................................................................ 3 3. UZMAN SİSTEMLER ............................................................................................ 5

3.1. Uzman Sistemlerin Tarihçesi ................................................................................... 5 3.2. Uzman Sistemlerin Tanımı ....................................................................................... 6 3.3. Uzman Sistem Bileşenleri ......................................................................................... 8

3.3.1. Bilgi tabanı .......................................................................................................... 8 3.3.2. Çıkarım mekanizması ........................................................................................ 9 3.3.3. Kullanıcı arayüzü................................................................................................ 9 3.3.4. Açıklama .............................................................................................................. 9

3.4. Uzman Sistemlerin Genel Özellikleri, Avantajları ve Kullanım Alanları ........ 10 4. UZAKTAN EĞİTİM .............................................................................................. 12

4.1. Uzaktan Eğitimin Tanımı ........................................................................................ 12 4.2. Öğretim Yönetim Sistemi ....................................................................................... 14

5. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ ..................................................................................... 16 5.1. Kriter Tablolarının Oluşturulması ......................................................................... 16 5.2. Tasarlanan Programın Kodlama Detayları ve Arayüzü ...................................... 24

6. ARAŞTIRMA BULGULARI ................................................................................ 26 6.1. Uygulama 1 ............................................................................................................... 26 6.2. Uygulama 2 ............................................................................................................... 29 6.3. Uygulama 3 ............................................................................................................... 34

7. SONUÇ VE ÖNERİLER ....................................................................................... 41 KAYNAKLAR .......................................................................................................... 43

i

ÖZET

Yüksek Lisans Tezi

UZAKTAN EĞİTİM ÖĞRENME YÖNETİM SİSTEMİNİ KURUMUN İHTİYAÇLARINA GÖRE BELİRLEMEK İÇİN BİR ÖNERİ SİSTEMİNİN

GELİŞTİRİLMESİ

Sezgin GÜLTEKİN

Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

Bilgisayar Mühendisliği Anabilim Dalı

Danışman: Yrd. Doç. Dr. Mevlüt ERSOY Bu tez çalışmasında, ilk olarak çalışmada kullanılan uzman sistemler hakkında detaylı bir literatür çalışması yapılmıştır. Daha sonra ise bu çalışma bünyesinde uzman sistemin kullanıldığı uzaktan eğitim sisteminin ne olduğu ayrıntılı bir şekilde açıklanmıştır. Bu bağlamda, bir uzman sistem tasarlanmıştır. Bu sistemin amacı, kullanıcıların tercihlerine göre en uygun öğretim yönetim sisteminin (ÖYS)/sistemlerinin hangisi/hangileri olduğunun belirlenmesi ve bu öğretim yönetim sistemlerinin avantajlarının ve dezavantajlarının kullanıcıya sunulmasıdır. Bu bağlamda,10 adet açık kaynak öğretim yönetim sistemi 40 farklı kriter üzerinden ağırlıklandırma yöntemi kullanılarak değerlendirebilmektedir. Kullanıcıya değerlendirmesinde yardımcı olmak üzere hem PDF formatında bir doküman hem de excel tabanlı grafik sunulmaktadır. Örnek uygulamalardan elde edilen sonuçlar incelendiğinde seçilen kriter ve katsayıya göre en uygun ÖYS’nin değiştiği görülmektedir. Eldeki verilere göre, ÖYS seçimi için uzman sistem tasarlamanın ne kadar önemli ve gerekli olduğu görülmüştür. Bu çalışmada uzman sistem programı sadece 10 ÖYS ve 40 kriter üzerinden geliştirilmiştir. Kriter sayısı arttırılarak uzman sistemin verimliliği ve etkinliği arttırılabilir. Sadece açık kaynak tabanlı ÖYS’ler için yapılan bu sisteme lisanslı ÖYS’ler de eklenebilir. Bu sayede kullanıcılar için daha etkin bir program elde edilebilir. Anahtar Kelimeler: Uzman sistemler, uzaktan eğitim, öğretim yönetim sistemi, seçim, karar verme. 2018, 46 sayfa

ii

ABSTRACT

M.Sc. Thesis

DEVELOPING A RECOMMENDATION SYSTEM FOR DETERMINING THE DISTANCE EDUCATION LEARNING MANAGEMENT SYSTEM

ACCORDING TO INSTITUTION'S NEEDS

Sezgin GÜLTEKİN

Süleyman Demirel University Graduate School of Natural and Applied Sciences

Department of Computer Engineering

Supervisor: Asst. Prof. Dr. Mevlüt ERSOY

In this thesis study, firstly, a detailed literature study was conducted on the expert systems which was used in the study. Then, it is explained in detail what the distance education system in which the expert system is used is. In this context, an expert system is designed. The purpose of this system is to determine the most suitable learning management system / systems (LMS) according to the preferences of the users and to present the advantages and disadvantages of these learning management systems to the user. In this context, 10 open source learning management systems can be evaluated by using the weighting method over 40 different criteria. Both a PDF document and an excel-based chart are available to assist the user to evaluate the systems. When the results obtained from the sample applications are examined, it is seen that the most appropriate LMS changes according to the selected criteria and coefficients. According to the data available, it is seen how important and necessary to design expert system to choose the LMS. In this study, the expert system program was developed based on only 10 LMS and 40 criteria. The efficiency of the expert system can be advanced by increasing the number of criteria. In addition, licensed LMSs can be added to this system. In this way a more efficient program for the users can be obtained. Keywords: Expert systems, distance education, learning management system, selection, decision. 2018, 46 pages

iii

TEŞEKKÜR

Bu araştırma için beni yönlendiren, karşılaştığım zorlukları bilgi ve tecrübesi ile aşmamda yardımcı olan değerli Danışman Hocam Yrd. Doç. Dr. Mevlüt ERSOY’a, desteklerini esirgemeyen Yrd. Doç. Dr. Hakan ÖZKÖSE’ ye teşekkürlerimi sunarım. Tezimin her aşamasında beni yalnız bırakmayan aileme sonsuz sevgi ve saygılarımı sunarım.

Sezgin GÜLTEKİN

ISPARTA, 2018

iv

ŞEKİLLER DİZİNİ

Sayfa Şekil 3.1. Tipik bir uzman sistemin yapısı (Luger ve Stubblefield, 1989) ................ 10 Şekil 5.1. Tasarlanan programın arayüzü ................................................................... 25 Şekil 6.1. Uygulama 1 için seçilmiş olan kriterler ve önem dereceleri...................... 26 Şekil 6.2. Uygulama 1 için uyumluluk yüzdelerinin grafiksel olarak gösterimi ....... 29 Şekil 6.3. Uygulama 2 için seçilmiş olan kriterler ve önem dereceleri...................... 30 Şekil 6.4. Uygulama 2 için uyumluluk yüzdelerinin grafiksel olarak gösterimi ....... 34 Şekil 6.5. Uygulama 3 için seçilmiş olan kriterler ve önem dereceleri...................... 35 Şekil 6.6. Uygulama 3 için uyumluluk yüzdelerinin grafiksel olarak gösterimi ....... 40

v

ÇİZELGELER DİZİNİ

Sayfa Çizelge 5.1. Teknik özelliklere göre kriterler tablosu ................................................ 17 Çizelge 5.2. Ders ve Değerlendirme özelliklerine göre kriterler tablosu ................... 18 Çizelge 5.3. İletişim özelliklerine göre kriterler tablosu ............................................ 19 Çizelge 5.4. İçerik özelliklerine göre kriterler tablosu ............................................... 20 Çizelge 5.5. Yönetim özelliklerine göre kriterler tablosu .......................................... 21 Çizelge 5.6. Eğitim türlerine göre kriterlerin belirlenmesi ........................................ 22 Çizelge 5.7. Erişim türlerine göre kriterlerin belirlenmesi ........................................ 22 Çizelge 5.8. Destek özelliklerine göre kriterlerin belirlenmesi.................................. 23 Çizelge 5.9. Dil özelliklerine göre kriterlerin belirlenmesi ........................................ 24 Çizelge 6.1. Uygulama 1 için seçilen kriterler ve önem dereceleri ........................... 26 Çizelge 6.2. Uygulama 1 için ÖYS’lerin uyumluluk yüzdeleri ................................. 27 Çizelge 6.3. Uygulama 1 için PDF raporu ................................................................. 27 Çizelge 6.4. Uygulama 2 için seçilen kriterler ve önem dereceleri ........................... 30 Çizelge 6.5. Uygulama 2 için ÖYS’lerin uyumluluk yüzdeleri ................................. 31 Çizelge 6.6. Uygulama 2 için PDF raporu ................................................................. 31 Çizelge 6.7. Uygulama 3 için seçilen kriterler ve önem dereceleri ........................... 34 Çizelge 6.8. Uygulama 3 için ÖYS’lerin uyumluluk yüzdeleri ................................. 36 Çizelge 6.9. Uygulama 3 için PDF raporu ................................................................. 36

vi

SİMGELER VE KISALTMALAR DİZİNİ AICC Aviation Industry CBT Committee IMS Instructional Management System LISP List Processing Language LMS Learning Management System MEB Milli Eğitim Bakanlığı ÖYS Öğrenme Yönetim Sistemi SCORM Sharable Content Object Reference Model US Uzman Sistem YÖK Yükseköğretim Kurulu

vii

1. GİRİŞ

Ülkemizde yer alan Yükseköğretim Kurulunun (YÖK) 20 Şubat 2014 tarihli Genel

Kurulunda belirlenen Yükseköğretim Kurumlarında Uzaktan Öğretime İlişkin Usul ve

Esaslar’ da Uzaktan Öğretim; “Yükseköğretim kurumlarında öğretim faaliyetlerinin

bilgi ve iletişim teknolojilerine dayalı olarak planlandığı ve yürütüldüğü, öğrenci ile

öğretim elemanı ve öğrencilerin kendi aralarında karşılıklı etkileşimine dayalı olarak

derslerin bizzat öğretim elemanı tarafından aynı mekânda bulunma zorunluluğu

olmaksızın eşzamanlı biçimde verildiği öğretim” olarak tanımlanmıştır (YÖK, 2017).

Bu süreçte uzaktan öğretim altyapısını sağlayabilmek için farklı özelliklerde yazılım

ve donanım araçları geliştirilmiştir. Özellikle web tabanlı olarak çalışmakta olan

birçok uygulama geliştirilmiştir.

Uzaktan öğretimin iki farklı yönü yer almaktadır: Birincisi, canlı derslerin verildiği

ortamlar; ikincisi ise ders içeriklerinin paylaşıldığı, ödevlerin paylaşıldığı, çevrimiçi

sınavların yapıldığı veya tartışma ortamlarının sağlandığı Öğrenme Yönetim

Sistemleri’dir (ÖYS). ÖYS, uzaktan eğitim kavramı ile birlikte bir bütün haline

gelmiştir. Bu sistemler sayesinde, web tabanlı olarak mekândan ve zamandan bağımsız

olarak eğitim verilerek birçok kişiye ulaşılabilmektedir. ÖYS sistemlerine entegre

edilebilen veya ÖYS sistemleri ile tümleşik olarak gelebilen canlı ders ortamları da bu

hizmetleri verebilmektedir. Bu yazılımların özellikleri uzaktan eğitim verecek olan

kurum kuruluşun ihtiyaçlarına göre değişebilmektedir.

Uzaktan öğretimle eğitim veren kurumlar sertifika programları, ön lisans, lisans veya

yüksek lisans programları gibi farklı amaçlar doğrultusunda eğitim vermektedirler. Bu

kurumların ihtiyaçları vermiş oldukları eğitim türlerine göre şekillenmektedir. Bu

nedenle kurumun ihtiyaçlarına göre ÖYS seçimleri de farklılaşabilmektedir. Ancak

kurumun ihtiyaçları da ilerleyen zamanlarda değişebilmektedir. Sistemin

sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla ileriye dönük olarak altyapıların belirlenmesi,

kurumun kuruluş aşamasında öngörülememektedir. Bu nedenle, bu tür sistemlerin

seçiminde ileriye dönük olarak altyapıların belirlenmesi gerekmektedir.

Teknolojik gelişmeler birçok alanda pozitif değişimleri beraberinde getirmiştir.

Uzman sistemler (US) de bu gelişimin bir parçası olup birçok alanda

1

kullanılabilmektedir. Neredeyse teknolojinin girdiği her sektörde kullanılabilen US’lar

vasıtasıyla kullanıcılara arayüzler yardımıyla planlama, teşhis, tercüme, özetleme ve

karar alma işlemlerini daha rahat bir şekilde gerçekleştirebilmektedir.

Bu tez kapsamında, ÖYS seçimi ve altyapıların belirlenmesi amacıyla bir US

tasarlanmıştır. Bu sistemin amacı, kullanıcıların tercihlerine göre en uygun öğretim

yönetim sisteminin/sistemlerinin hangisi/hangileri olduğunun belirlenmesi ve bu

öğretim yönetim sistemlerinin avantajlarının ve dezavantajlarının kullanıcıya

sunulmasıdır. Bu bağlamda,10 adet açık kaynak öğretim yönetim sistemi, 40 farklı

kriter üzerinden ağırlıklandırma yöntemi kullanılarak değerlendirilmesi

amaçlanmıştır. Bu amaç kapsamında, öğretim yönetim sistemi seçimi için bir US

tasarlanmıştır. Bu sistem, uzaktan eğitim ile eğitim veren kurumun veya kurumların

ihtiyaçlarına yönelik olarak seçtikleri kriterlere verdikleri önem derecelerine göre

uygun olan ÖYS seçimini kolaylaştırmayı hedeflenmektedir. Bu çalışma sayesinde,

açık kaynak öğretim yönetim sisteminden yararlanmak isteyen kullanıcılar, seçim

sürecini daha kolay ve basit bir şekilde yapabilecektir. Ayrıca, öğretim yönetim sistemi

seçimi için bir rehber görevini üstlenecektir.

Çalışmanın ilerleyen bölümleri şöyle organize edilmiştir; ikinci bölümünde kaynak

özetlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölümde ise ilk olarak US’ların tarihçesinden

bahsedilmiştir. Daha sonra, US’ların literatürde geçen bir birinden farklı tanımlarına

yer verilmiştir. US’ların genel yapısından bahsedildikten sonra, US’ların genel

özellikleri, avantajları ve kullanım alanlarına yer verilmiştir. Dördüncü bölümde,

uzaktan eğitimin tanımlarına yer verildikten sonra uzaktan eğitimde kullanılan ÖYS

sistemleri hakkında genel bilgiler bulunmaktadır. Çalışmanın beşinci bölümünde, ilk

olarak uygulamanın genel mantığına yer verilmiştir. Daha sonra, kodlamada

kullanılacak olan kriter tablolarının nasıl oluşturulduğu ayrıntılı bir şekilde

anlatılmıştır. Tasarlanan programın nasıl kodlandığı ve arayüzünün gösterimi de bu

bölüm altında incelenmiştir. Altıncı bölümde, 3 farklı uygulama örneğine yer

verilmiştir. Örneklerin sonuçları detaylı bir şekilde gösterilmiş olup uygulamanın

verimliliği test edilmiştir. Çalışmanın son bölümünde, sonuç ve önerilere yer verilmiş

olup uygulamanın verimliliği bu başlık altında değerlendirildikten sonra önerilere yer

verilmiştir.

2

2. KAYNAK ÖZETLERİ

Literatürde yapılan çalışmalarda Açık kaynak kodlu ÖYS sistemlerinin uzaktan

eğitimdeki önemi ile ilgili birçok çalışma yer almaktadır.

Altıparmak vd., (2011) çalışmalarında, uzaktan eğitimin geniş kitlelere erişmesinde

önemli unsurlardan birinin ÖYS olduğunu göstermiştir. ÖYS’lerin bu kapsamda farklı

özelliklerde olduğu ve bu nedenle kurumların ihtiyaçlarına göre farklı ÖYS’lerin

seçilebileceğinden bahsetmektedir. ÖYS seçiminin kurumlarda önemli bir yere sahip

olduğunu göstermiştir.

Şen vd., (2010) yapmış oldukları çalışmada, açık kaynak ÖYS sistemlerinin bir

üniversitede lisans ve yüksek lisans düzeyindeki uygulamalarından bahsetmiştir.

Yoğun olarak kullanılan ÖYS sisteminin yüksek kullanıcı sayılarında başarımlarını

incelemişlerdir. Bu kapsamda Açık kaynak ÖYS sistemlerinin örgün eğitim

kurumlarında uygulanan öğretim programlarında hem maliyet açısından hem de

kullanıcı sayılarına göre uygunluğunu incelemişlerdir.

Düzakın ve Yalçınkaya (2008) çalışmalarında, Web tabanlı uzaktan eğitimin öğretim

elemanlarının Web tabanlı uzaktan eğitime olan yatkınlıklarını incelemişlerdir.

Yapılan çalışmada uzaktan eğitimin başarısının öğretim elemanın özellikle ÖYS

sistemlerinin en etkin bir şekilde kullanılması ile sağlanabileceğini belirtmiştir. Bu

yüzden ÖYS sistemlerinin amaca uygun olarak ve öğretim elemanlarının kullanımı

açısından basit tasarlanması gerekliliğini açıklamışlardır.

Odabaş (2004) yapmış olduğu çalışmada, Uzaktan Eğitim Sistemlerinin farklı

alanlardaki uygulanabilirliğinde dikkat edilmesi gereken yapılara dikkati çekmiştir.

Sertifika programları örgün eğitim programları, hizmet içi eğitim programlarında

uzaktan eğitimin uygulanabilirliğini araştırmışlardır. Bu kapsamda özellikle ÖYS

sistemlerinin özellikleri sayesinde öğrencilerin motivasyonlarının artırılması

gerekliliğinden ve derse olan dikkatlerin odak noktasının ÖYS sistemlerinin sağlamış

oldukları özelliklerde olduğunu göstermişleridir.

3

Kaban ve Çakmak (2015) yapmış oldukları çalışmada, Uzaktan Eğitimde kaliteyi belli

standartlara bağlama adına bazı durumları açıklamışlardır. 10 farklı durum için elde

edilen anket sonuçlarına göre çıkarılan analizlerde uzaktan eğitim standartlarında

altyapıların kuruma özgü, öğrenciye yönelik olarak belirlenmesi gerekliliğini ortaya

koymuşlardır.

Balcı ve Tengilimoğlu (2012; 2013) farklı öğretim düzeylerinde ve uygulamalarında

uzaktan eğitim öğrencilerinin durumlarını çalışmalarında göstermişlerdir. Yapılan bu

çalışmada uzaktan öğretim ile eğitim gören öğrencilerin zengin içeriklere kolay bir

şekilde erişebildikleri sistemlerden bahsetmişlerdir. Bu kapsamda her seviyedeki

öğretim programlarında ÖYS sisteminin önemini göstermektedir.

Yurdugül ve Sırakaya (2013) yaptıkları çalışmada, öğrencilerin çevrimiçi sınavlara

olan tutumları ile ilgili durumları açıklamışlardır. Bu kapsamda elde edilen verilerde

öğrencilerin başarılarını internet kullanma becerilerine göre değiştiğini göstermiştir.

Bu yüzden internette her kullanıcı için uygun yazılımların olması gerekliliğini

göstermektedir.

Bilgiç vd, (2011) yapılan çalışmada, uzaktan eğitimlerin teknolojik sorunlarının doğru

teknolojilerin seçiminin sürdürülebilir bir sistem için önemli olduğunu vurgulamıştır.

Ayrıca kullanılan yazılım ve sistemlerin birbirleri ile entegrasyonunn yapılması,

sistemler için ön gereksinimin tanımlanması ve planların oluşturulması gerekliliğini

vurgulamışlardır.

4

3. UZMAN SİSTEMLER

US teknolojik gelişmelerle birlikte ortaya çıkan bir yazılım türüdür. US birçok alana

uyarlanabilmekte ve kullanıcılara yardımcı olmaktadır. Bu bölümde US alanı üzerine

bir literatür taraması yapılmış olup, US’un tarihi, tanımı, yapısı, genel özellikleri ve

kullanım alanlarına sırasıyla yer verilecektir.

3.1. Uzman Sistemlerin Tarihçesi

US’un ilk ortaya çıkışı 1950’li yıllara dayanmaktadır ve günümüze kadar hala etkisi

devam ettirmiştir. 1950’li yıllarda araştırmacılar karşılaştırma kuralları ve yüksek

teknolojilere sahip bilgisayarlar ile insanlardan daha yüksek performans

gösterebilecek uzmanlar geliştirebileceklerine inanıyorlardı. Bu yüzden, belirli alanlar

üzerine yapılan çalışmalar belirgin hedefleri olan problemleri çözmeye yönelik

olmuştur. Belirgin hedefleri veya amaçları olan problemleri çözmeye dayalı olan ve

mantık temeline dayanan akıllı teknolojiler oluşturmaya dayalı bu gayretler US’un

öncüsü olarak kabul edilir (Sönmez, 2017).

John McCarthy, 1958 yılında List Processing Language (LISP) adı verilen yeni bir

yapay zekâ programı tasarlamış ve US alanında önemli sayılan bir adım atmıştır

(Fidan, 1994).

1960’lı yılların ortalarından itibaren belirgin (genel) hedefli veya amaçlı

programlardan özel (spesifik) hedefli veya amaçlı programlara yöneliş başlamıştır.

1960’lı yılların sonlarında bu alan üzerine çalışan veya alana herhangi bir şekilde katkı

veren araştırmacılar, kullanılan problem çözme mekanizmalarının oluşturulmak

istenen akıllı bilgisayar sistemlerinin sadece küçük bir parçasını oluşturduğunu fark

ettiler ve aşağıdaki şu sonuçlara vardılar (Sönmez, 2017).

• Yüksek performanslı US’ları oluşturmak için belirgin veya genel hedefli

problem çözücüleri kullanmak yeterli değildir.

• Uzmanlığın dar alanda çok fazla bilgi sahibi olmak olduğu düşünülürse uzman

tabanlı problem çözücülerin de çok dar bir çalışma alanında çalışması

durumunda başarılı olduğu görülüyor.

5

• US’lar kural tabanlı bir sistem ile gerçekleşebiliyor. Bu sistemlerin yeni

bilgiler geldikçe yenilenmesi gerekir. Bu yenilenmenin olabilmesi de kural

modellerinin oluşturulması ile gerçekleşebiliyor

1965 yılında, organik kimyasal bileşiklerin moleküler yapılarını belirlemek ve analiz

edilmelerine yardımcı olmak üzere DENDRAL geliştirilmiştir. DENDRAL,

uygulamada uzmanlardan daha başarılı sonuçlar elde etmiştir (Giran, 1994).

1965 yılında MAX projesinin bir parçası olarak yazılmaya başlayan MACSYMA

karmaşık matematiksel analizler yapabilmekte ve performansının uzmanlara daha iyi

olduğu görülmüştür (Giran, 1994).

HEARSAY I ve HEARSAY II, Carnegie-Mellon Üniversitesi’nde sırasıyla 1969 ve

1971 yıllarında geliştirilen US’lardır. Bu iki US da insanların konuşma esnasındaki ses

dalgalarını analiz ederek bu konuşmaları yazılı bir şekilde ekranda göstermek için

tasarlanmıştır (Tosyalı, 2008).

1972 yılında Stanford Üniversitesi tarafından geliştirilen MYCIN kan enfeksiyonlarını

iyileştirmek için kullanılmıştır (Encyclopedia Britannica, 2017).

Çalışmalarına 1972 yılında başlanan Prospector; bir madenin bulunabileceği bölgeleri,

bir bölgede bulunabilecek madenleri ve maden ocaklarının açılabilmesi için en uygun

yerlerin seçimi için geliştirilmiştir (Doğaç, 2017).

80’li yıllarda US’lar üzerine yapılan çalışmalara ilgi artmıştır. Birçok ticari US araçları

geliştirilmiştir. 90’lı yıllarla birlikte teknolojik gelişmelerin etkisiyle neredeyse her

alanda US çalışmalarına yer verilmiştir.

3.2. Uzman Sistemlerin Tanımı

1950’li yıllara dayanan US’lar için birçok tanım yapılmıştır. Bu tanımlardan bazıları

aşağıda verilmiştir.

6

Yapay zekânın en önemli uygulama alanlarından birisi olan US’lar, kural tabanlı bir

yapıya sahip olup spesifik bir uzmanlık alanında belirlenmiş olan önemli problemleri

çözebilmek için uzmanların kararlarını taklit etmeye çalışmaktadır (Jackson, 1998).

İngiliz Bilgisayar Birliği US Grubu, US’ları şu şekilde tanımlamıştır; “uzman bir

kişinin becerilerinden oluşan bilgiyle donatılmış bir bilgisayarın içindeki öyle bir

yapıdır ki, sistem akıllıca önerilerde bulunabilir veya bir işlemin işlevleri hakkında

kararlar verebilir” (Kaya, vd., 2004).

US’lar, insanların tecrübe ve birikimleri ile yapılabilecek olan planlama, teşhis,

tercüme, özetleme ve danışma gibi faaliyetleri gerçekleştirmek için tasarlanmış olan

bilgisayar tabanlı özel programlardır. Esnek yapıya sahip olan algoritma ve sezgisel

yöntemlerin otomasyonu olarak da kabul edilebilir (Şaştım, 2009).

Kurt US’u şekilde tanımlamıştır; “gerçekleşmekte olan bir olay ya da durum hakkında

zeki kararlar alan veya zeki öneriler teklif edebilen sistemlerin düzenlenmesi gibi,

uzmanların yetenekleri sayesinde bilgi tabanlı elemanların bilgisayar içinde

düzenlenmesidir” (Kurt, 1995).

US’lar, uzmanların problem çözme ve karar verme işlemleri doğrultusunda hareket

etmeye çalışan bilgisayar programlarıdır. US’ların amacı, özel problemleri çözmek,

sunmak ve çözümü detaylı bir şekilde terimlerle kullanıcılara açıklamaktır (Madni,

1988).

US’lar, uzman insanın tasarım, oluşturma, planlama, teşhis etme, yorumlama,

özetleme ve tavsiye etme gibi yapabileceği türden faaliyetleri yapmak için

oluşturulmuş bilgisayar programlarıdır (Marcellus, 1989).

US’lar yapay zekanın bir kolu-zor karar problemlerin çözümünde uzman insanın

düşünme prosesini taklit etmek için dizayn edilmiş entegre bilgisayar programlarıdır

(Badiru, 1988)

US’u uzman olarak kabul etmek tam olarak doğru sayılamaz, insanların tecrübe ve

deneyimlerini yani bilgisini kaydeden veya depolayan daha sonra ise bu verileri

7

işleyerek sonuçlar üretmeye çalışan bir araçtır. Bu yüzden bilgi tabanlı sistem olarak

adlandırılmasının en önemli nedeni budur (Akınoğlu, 1992).

Alexander S. M. ise US’ları şu şekilde tanımlamıştır; “akıl tarafından yönlendirilen

davranışların nedeni olan düşünce yapısını keşfetmek ve insan zekâsının gösterdiği

fonksiyonları bilgisayara yaptırabilmek için programlanabilmesini sağlayan

yöntemlerin bulunmasıdır” (Alexander, 1985).

3.3. Uzman Sistem Bileşenleri

Genel olarak US’larda aşağıda verilen bileşenler bulunmaktadır (Jackson, 1990);

• Bilgi Tabanı: Spesifik veya belirli bir problem için oluşturulmuş kuralları ve

bilgileri içerir,

• Çıkarım Mekanizması: Belirlenmiş olan spesifik problem için çözüm

bulabilmek için bilgi tabanında tutulan bilginin kullanılmasını sağlar,

• Kullanıcı Arayüzü: Kullanıcıların işlemlerini basit ve hızlıca yapabilmesini

sağlayan, kullanıcı ve US arasındaki görsel yüz,

• Bilgi Edinim Modülü: Bilgi tabanını geliştirmeye yardımcı olur.

Tipik bir US yapısından aşağıda adımlar halinde ayrıntılı bir şekilde bahsedilecektir.

3.3.1. Bilgi tabanı

Bilgi tabanı gerekli tüm bilgilerin saklandığı yerdir. Örneğin, problem veya

problemlerin kavranması, bu problemlerin nasıl formüle edileceği ve nasıl çözüleceği

ile ilgili bilgileri tutar. Bilgi tabanı olaylar ve durumlar arasındaki mantıksal ilişkilerin

kurulmasına olanak sağlar. Bunların dışındaki diğer görevi ise, standart çözüm ve

karar alma modellerini içermesidir (Tosyalı, 2008).

8

3.3.2. Çıkarım mekanizması

Eğer bilgi tabanına sistemin depolama birimi ya da hafızası diyecek olursak çıkarım

mekanizmasına da sistemin işlemcisi veya beyni dememiz gerekir. Bilgi tabanında

tutulan bilgileri belirli metodolojiler ile işleyerek alandaki probleme çözümler üreten

bilgisayar programlarıdır. Kısacası, uzmanlık gerektiren belirli bir alandaki

problemlere uzman davranışlarını taklit ederek çözümler üretmeye çalışan bir

sistemdir. Çıkarım mekanizmasında bilgi tabanında tutulan bilgilerin nasıl

kullanılacağı ile ilgili kararlar alınır (Tosyalı, 2008).

3.3.3. Kullanıcı arayüzü

Kullanıcıların işlemlerini basit ve hızlıca yapabilmesini sağlayan ve kullanıcı ile US

arasındaki görsel yüz olarak ifade edilebilir (Tosyalı, 2008).

3.3.4. Açıklama

Açıklama modülü, US’ların diğer sistemlerden farklı olmasını sağlayan modüllerden

bir tanesidir. Burada açıklama modülü olarak bahsedilen, kullanıcılara belirli bir

problem hakkında üretilen sonuçlar ve problemler hakkında açıklamaların yanı sıra

elde edilen bu sonuçların nasıl ve hangi amaçla çıkarıldığının açıklanabilmesidir. Bu

modülde, US kullanıcıyla soru cevap halinde karşılıklı bir etkileşimde bulunarak

problem veya problemlere karşı davranış şeklini açıklayabilir (Tosyalı, 2008).

Şekil 3.1’de tipik bir US’un yapısı detaylı bir şekilde şematize edilmiştir. Spesifik

veriden kullanıcıya kadar gerçekleştirilen tüm adımlar şekilde gösterilmiş bu sayede

sistemin nasıl çalıştığı daha net anlaşılmaya çalışılmıştır (Luger, 1989).

9

Şekil 3.1. Tipik bir uzman sistemin yapısı

3.4. Uzman Sistemlerin Genel Özellikleri, Avantajları ve Kullanım Alanları

US’un başarısı, tasarlanacak yapıdaki toplanan bilginin niteliğine bağlıdır. Bilgi,

probleme konu olan alanları tam olarak temsil edebilmelidir. Ayrıca bilgi, açıklanabilir

olmalı ve bilgi tabanı, karar vermeyi kolaylaştıracak şekilde düzenlenmelidir.

Dolayısıyla bilginin toplanması ve kodlanması bir US’un en önemli özelliğidir.

US’un temel özelliklerini ve avantajları aşağıdaki şekilde sıralanabilir (Cebeci, 1994):

• Karmaşık görevlerin uygulanmasındaki uygun zeki davranışı,

• Tam ve kesin olmayan bilgi ve veriyle ilgilenme kabiliyeti,

• Çözüm için problem alanlarında verimli bir şekilde araştırma yeteneği,

• Sistemin veri tabanının okunabilirliği,

• Sistem çalışırken ara sonuçları gösterebilme yeteneği,

• Fırsatları değerlendirecek bilgiden yararlanma kabiliyeti,

• Sonuçları belirleme ve açıklama kabiliyeti.

10

US’ların avantajlarından bazıları ise şunlardır:

• Üretimde artış,

• Maliyet düşüşü,

• Kalite artışı,

• Aktif çalışma süresinde artış,

• Güvenirlik artışı,

• Uyum sürecinin hızlanması,

• Çözüme ulaşma hızında artış,

• Kontrol kolaylığı.

US’lar bilginin kullanıldığı her alanda kullanılabilirler. US’ların bazıları araştırma

amaçlı kullanılırken, bazıları ise önemli veya spesifik işler için kullanılabileceği gibi

sanayi veya endüstri alanında da kullanılabilmektedir (Aydın, 2000). US’lar, tıbbi tanı,

petrol, maden araştırmaları, mikroçip tasarımı ve telekomünikasyon ağlarının

konfigürasyonu gibi çeşitli alanlarda başarıyla uygulanmıştır (Kahya, 2003).

Hayet Roth US uygulamalarını 10 kategoride göstermiştir. Bunlar şu şekildedir

(Hayes-Roth, 1984):

• Yorumlama,

• Derleme,

• Tanı,

• Dizayn,

• Planlama,

• İzleme,

• Hata ayıklama,

• Onarım,

• Eğitim,

• Kontrol.

Hayet Ross’un oluşturduğu bu kategorileri neredeyse tüm alanlarda kullanmak

mümkündür. Bu da US’ların alanının ne kadar büyük bir yelpazeye ulaştığının bir

kanıtıdır.

11

4. UZAKTAN EĞİTİM

Eğitim, geçmişten beri sağduyuya dayalı bir şekilde ele alınırken bilimsel bir şekilde

ele alınması genelde arka plana itilmişti. Eğitim, genel olarak fikirlerin benimsenmesi

ve kişilerin zihinlerine yerleştirilmesi ile ilgilenirken fikirlerin değiştirilmesine pek

fazla odaklanmamıştır. Fakat günümüzde teknolojik değişimlerin insan hayatına olan

etkisi yüzünden devamlılık ve istikrar kavramlarında da değişmeler gerçekleşmiş daha

çok hızlı değişimlere uygun bir çağa geçiş yaşanmıştır. Bu değişimden dolayı, önceden

daha çok mekanizasyona yani makine ve insan gücüne dayanan beceriler yerini daha

çok bilgi sistemlerine yani bilgiyi işlemeye odaklı teknolojilere bırakmıştır (Özer,

1989). Uzaktan eğitim de bu değişimin bir parçası veya sonucu olarak görülebilir.

Bu başlık altında ilk olarak uzaktan eğitim kavramına yer verilecektir. Daha sonra ise

ÖYS’nin ne olduğu ve örnek ÖYS’lerden bahsedilecektir.

4.1. Uzaktan Eğitimin Tanımı

Uzaktan eğitimin literatürde birçok tanımı mevcuttur. Bu tanımlardan bazıları ise

şunlardır;

Moore’a (2003) göre uzaktan eğitim: “öğrencinin varlığı ile sürekli yerine getirilmesi

gereken öğrenme davranışlarını içeren, öğrenme davranışlarından ayrı bir biçimde

gerçekleştirilen öğretme davranışlarındaki öğretim yöntemleri ailesi olarak

tanımlanabilir; yani öğretmen ve öğrenci arasındaki iletişim, basılı; elektronik;

mekanik ya da başka aygıtlarla kolaylaştırılmalıdır”.

Kaya’ya (2002) göre ise uzaktan eğitim: “öğrenci danışmanlığı, öğrenci başarısının

gözetilmesi ve korunması ve öğrenilen materyalin gösterilmesinde, her biri

sorumluluk alan öğretmenlerin oluşturduğu bir ekip tarafından yürütülen kendi

kendine çalışma şeklinin sistematik olarak düzenlenmesidir “.

Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) yapmış olduğu tanıma göre ise uzaktan eğitim:

“geleneksel öğrenme-öğretme yöntemlerindeki sınırlılıklar nedeniyle sınıf içi

etkinliklerin yürütülme olanağı bulunmadığı durumlarda eğitim çalışmalarını

12

planlayanlar ve uygulayanlar ile öğrenenler arasında iletişim ve etkileşimin özel olarak

hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar yoluyla belli bir merkezden sağlandığı

bir öğretim yöntemidir” (Özköse, vd., 2013).

Baki (2007) uzaktan eğitimi: “geleneksel öğrenme-öğretme yöntemlerindeki

sınırlılıklar nedeniyle sınıf içi etkinliklerin yürütülme olanağı bulunmadığı

durumlarda, eğitim çalışmalarını planlayanlar ve uygulayanlar ile öğrenenler arasında

iletişim ve etkileşimin özel olarak hazırlanmış öğretim üniteleri ve çeşitli ortamlar

yoluyla belli bir merkezden sağlandığı bir öğretim yöntemi” olarak tanımlamaktadır.

Uzaktan eğitim ortamları internet teknolojilerini kullanarak zaman ve mekândan

bağımsız olarak öğrenen ile öğreteni bir araya getirerek dual yani çift yönlü iletişim

kurabilmelerini sağlayan bir teknolojidir (Gore, 2000). İnternet ağları vasıtasıyla

yapılan telekonferans görüşmeleri, geleneksel postanın önüne geçen ve kullanımı her

geçen gün artan elektronik postalar ve basılı kaynakların (kitap, dergi, gazete) yerini

almaya başlayan ve elektronik ortamlarda kullanılabilen e-kitap, e-dergi ve e-gazete

gibi yayınlar internet teknolojilerini kullanan uzaktan eğitimin bir parçası olmuştur (Al

ve Madran, 2004). Teknolojik gelişmelerin her geçen gün daha da hızlanması ve

yayılması internete teknolojilerinden yararlanan uzaktan eğitim sistemlerinin

teknolojik altyapılarının her geçen gün daha iyiye gitmesine olanak sağlamaktadır,

ayrıca uzaktan eğitim sistemlerinin zaman ve mekan kısıtlarının ortadan kaldırması,

bunların dışında geniş kitlelere daha kolay bir şekilde ulaşabilme imkânı vermesi, elde

edilen verilerin veya bilgilerin devamlı bir şekilde güncellenebilir olması internet

temelli olan uzakta eğitimi önceye göre daha popüler hale getirmiştir (Kantar, vd.,

2008).

Heinich ve arkadaşları (1996) uzaktan eğitimin aşağıdaki özelliklerden oluşan tek bir

parça olduğunu belirtmişlerdir:

• Öğretici ve öğrenenin fiziksel açıdan bir arada olmaması yani ayrı yerlerde

olabilmesi,

• Organize edilmiş yani daha önceden belirlenmiş bir program dâhilinde

işlenmesi,

• Teknolojik bir altyapısının olması ve internet sistemlerinden yararlanması,

13

• Dual iletişim adı verilen çift yönlü iletişime olanak tanıması.

Bu tanımlardan da anlaşılacağı üzere uzaktan öğrenim veya öğretim; mekândan ve

zamandan bağımsız, programlı bir şekilde düzenlenmiş ve teknolojik araç ve gereçler

kullanılarak internet vasıtasıyla çift yönlü iletişim kurularak eğitimin sağlanmasıdır.

4.2. Öğretim Yönetim Sistemi

Bir uzaktan eğitim merkezi açılırken dikkat edilecek birçok husus vardır. Öğrenci

talebi, açılacak olan programın geleceği, ülkedeki durumu, eğitim verecek personelin

seçimi ve Öğretim Yönetim Sistemi (ÖYS) seçimi dikkat edilecek hususlardan

bazılarıdır (Özköse, vd., 2013).

Sanal Öğrenme Ortamı veya Öğrenim Öğretim Platformu olarak da bilinen ÖYS’ler

uzaktan eğitim için oldukça önemlidir. Bu sistemlerin amaçları, öğrenim ve öğretim

sürecini düzgün bir şekilde planlamak, eğitim öğretim sürecinde değerlendirmeye

olanak vermek ve öğrenim öğretim sürecini en başından sonuna kadar uygulamayı

sağlamaktır. ÖYS’nin tanımını ise şu şekilde yapabiliriz; tüm bu amaçları internet

tabanlı teknolojiler yardımıyla yapabilen bir sistem. Genel olarak bir ÖYS sistemi,

öğreticiye vereceği eğitim faaliyetinin içeriğini elektronik bir şekilde hazırlamasına ve

yönetmesine imkân sağlar. Ayrıca, eğitim öğretim süresi boyunca öğrenim gören

öğrencinin performansını ya da verimliliğini değerlendirmeye ve ayrıca öğrencilerin

eğitim sürecine katılım derecesini gözlemlemeye ve raporlamaya olanak verir (Aydın

ve Biroğul, 2008)

Uzaktan eğitimin önemli bileşenlerinden biri olan ÖYS yazılımlarının ticari bir değeri

olduğu gibi Sakai, Moodle, E-Front ve Atutor gibi ücretsiz (açık kaynak) olan

sistemler de mevcuttur. Açık kaynak ve ticari amaçlı bu sistemler uzaktan eğitimde

yaygın olarak kullanılmaktadır (Karaman, vd., 2009).

E-öğrenme platformları, öğrenciler için etkili bir iletişim geliştirmeye olanak sağlar.

Bu platform sayesinde öğrenciler diğer öğrenciler ile ders materyallerini veya kendi

ders notlarını paylaşabilir veya bir konu üzerine birbirlerinden yararlanabilirler. Açık

kaynak kodlu yazılımları (Sakai, Moodle, E-Front ve Atutor gibi) herhangi bir ücret

14

ödemeden kullanabilir, üzerlerinde değişikliğe gidebilir, onları geliştirebilir ve

başkaları ile ücretsiz bir şekilde paylaşabilirsiniz. Açık kaynak programlar

kaynaklarına yani kodlarına erişebilmenize ve bu kodları değiştirebilmenize olanak

sağlar. Bu yüzden açık kaynak kodlu programların kullanıcıları, düzenleyicileri ve

destekleyicileri oldukça çoktur (Karaman, vd., 2009).

15

5. ARAŞTIRMA YÖNTEMİ

Öğretim Yönetim Sistemi için geliştirilen US arayüzü Visual Studio 2012 C Sharp

programlama dilinde geliştirilmiştir. İlk olarak, hangi tür öğretim yönetim

sistemlerinin seçileceği belirlenmiştir. Açık kaynak ÖYS’ler uygulama için tercih

edilmiştir. Bunun nedeni, lisanslı öğretim yönetim sistemlerinin verilerinin tamamına

ulaşılmasının zor ve pahalı olmasıdır. Daha sonra, öğretim yönetim sistemi seçimi için

önemli olabilecek kriterler belirlenmiştir. Bu kriterleri hangi öğretim yönetim

sisteminin desteklediği web sitelerinden ve ilgili öğretim yönetim sistemleri

kullanılarak 2013-2015 yılları arasında elde edilmiştir. Daha sonra, ÖYS’leri

önceliklendirme için ağırlıklandırma yönteminden yararlanılmıştır. Seçilen kriterlere

verilen ağırlık yani önem derecelerine göre bir hesaplama yapılarak ÖYS’lerin

sıralandırılması yapılmıştır. Ayrıca, ÖYS’lerin seçilen kriterlerinden

hangisi/hangilerini desteklemediği ayrıntılı bir raporlandırma çıktısı PDF formatında

kullanıcının hizmetine sunulmuştur. Böylece kullanıcının daha etkin bir karar vermesi

sağlanmıştır. Bunların dışında, ÖYS’lerin kullanıcı tercihlerine uyum yüzdeleri Excel

programı ile kullanıcıya görsel olarak sunulmuştur. Bu uygulamanın en büyük amacı

kullanıcının etkin bir tercih yapabilmesini ve karar verebilmesini sağlamaktır.

Böylece, kendisi ya da uygulanacak yer için en uygun tercihi yapmasına olanak

sağlamıştır.

5.1. Kriter Tablolarının Oluşturulması

Kriterler tablosu oluşturulurken, elde edilen veriler ilgili ÖYS’ler kullanılarak elde

edilmiştir. Elde edilen bu veriler 2013-2015 yılları arasında toplanmıştır. Kriter

tabloları 9 farklı başlık altında 10 farklı öğretim yönetim sistemi için 40 kriter göz

önünde bulundurularak düzenlenmiştir. Bu başlıklar kriterlerin adlarına göre

isimlendirilmiştir. Bu başlıklar sırasıyla; teknik özellikler, ders ve değerlendirme

özellikleri, iletişim özellikleri, içerik özellikleri, yönetim özellikleri, eğitim türleri,

erişim türleri ve destek özellikleridir. ÖYS’lerin isimleri tablolarda verilmiştir.

Tablolarda ● işaretinin anlamı o kriterin ÖYS tarafından karşılandığını gösterirken ○

işareti o kriterin karşılanmadığı anlamına gelmektedir.

16

Çizelge 5.1’de teknik özelliklere göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık

altında 7 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla raporlama, kimlik

doğrulama, yeni ders girişi, tanımlı kullanıcı yetkileri, kayıt yönetimi, sınırsız kullanıcı

ve kullanıcı erişim kontrolleridir.

Çizelge 5.1. Teknik özelliklere göre kriterler tablosu

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Kullanıcı Erişim Kontrolleri ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Sınırsız Kullanıcı ● ● ● ○ ● ● ● ○ ● ○

Kayıt Yönetimi ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Tanımlı Kullanıcı Yetkileri ● ● ● ● ○ ● ● ● ● ●

Yeni Ders Girişi ● ● ○ ● ○ ○ ● ● ● ○

Kimlik Doğrulama ● ● ● ● ● ● ● ○ ● ●

Raporlama ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Raporlama, kayıt yönetimi ve kullanıcı erişim kontrolleri kriterleri tüm ÖYS’ler

tarafından desteklenirken diğer kriterler ÖYS’lerin tamamı tarafından

desteklenmemektedir. Yeni ders girişi kriteri 10 ÖYS’nin 4’ü tarafından

karşılanmayarak en az desteklenen kriterdir.

Moodle, Sakai, Totara, EthosCE ve A Tutor bu kriterlerin hepsini karşılarken, eFront,

Acumen LMS, Latitude Learning, Quest Track ve Kineo Jumpstart kriterlerden

bazılarını karşılamamaktadır.

Çizelge 5.1’de en fazla kriteri karşılamayan ÖYS ise yedi kriterin üçünü karşılamayan

Acumen LMS’dir. Bu tablodaki belki de kullanıcı tercihi için en düşük verimliliğe

sahip ÖYS’dir. Ayrıca Quest Track ile Kineo Jumpstart ikişer kriteri desteklemeyerek

Acumen LMS’i bu tabloda olumsuz olarak takip etmektedir.

17

Çizelge 5.2’de ders ve değerlendirme özelliklere göre kriterler tablosu görülmektedir.

Bu başlık altında 8 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla ders içeriği, ödev

notu verme, online sınav, ders hedefi koyma, performans değerlendirme, öğrenci takip

sistemi, test yapma ve testi puanlamadır.

Çizelge 5.2. Ders ve Değerlendirme özelliklerine göre kriterler tablosu

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Testi Puanlama ● ● ● ● ● ● ● ● ● ○

Test Yapma ● ● ● ● ● ● ● ○ ● ○

Öğrenci Takip Sistemi ● ○ ● ● ● ○ ● ○ ● ●

Performans Değerlendirme ○ ● ● ● ○ ● ● ○ ○ ○

Ders Hedefi Koyma ○ ○ ○ ● ○ ○ ○ ○ ○ ●

Online Sınav ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Ödev Notu Verme ● ● ● ● ○ ● ● ○ ● ●

Ders İçeriği ● ● ● ● ● ● ● ○ ● ●

Bu kriterlerden sadece online sınav yapabilme tüm ÖYS’ler tarafından desteklenirken

diğer kriterler ÖYS’lerin tamamı tarafından desteklenmemektedir. Ders hedefi koyma

kriteri 10 ÖYS’nin 8’i tarafından karşılanmayarak en az desteklenen kriterdir.

Totara bu tablolardaki kriterlerin hepsini karşılarken, Moodle, Sakai, eFront, Acumen

LMS, Latitude Learning, EthosCE, Quest Track, A Tutor ve Kineo Jumpstart

kriterlerden bazılarını karşılamamaktadır.

Çizelge 5.2’de en fazla kriteri karşılamayan ÖYS ise sekiz kriterin altısını

karşılamayan Quest Track’dır. Bu tablodaki belki de kullanıcı tercihi için en düşük

verimliliğe sahip ÖYS’dir. Ayrıca Acumen LMS ile Kineo Jumpstart üçer kriteri

desteklemeyerek Quest Track’i bu tabloda olumsuz olarak takip etmektedir.

18

Çizelge 5.3’te iletişim özelliklerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık

altında 4 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla dosya paylaşımı, özel

mesajlaşma, canlı sohbet ve tartışma platformudur.

Çizelge 5.3. İletişim özelliklerine göre kriterler tablosu

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Tartışma Platformu ● ● ● ● ○ ● ● ○ ○ ●

Canlı Sohbet ● ● ● ● ○ ● ○ ○ ● ●

Özel Mesajlaşma ● ● ● ● ● ● ○ ○ ● ●

Dosya Paylaşımı ● ● ● ● ● ● ○ ○ ● ●

Çizelge 5.3’te bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen bir

kriter bulunmamaktadır. Canlı sohbet ve tartışma platformu kriterleri 10 ÖYS’nin 3’i

tarafından karşılanmayarak en az desteklenen kriterlerdir.

Moodle, Sakai, eFront, Totara, Latitude Learning ve Kineo Jumpstart bu kriterlerin

hepsini karşılarken, Acumen LMS, EthosCE ve A Tutor kriterlerden bazılarını

karşılamamaktadır.

Çizelge 5.3 incelendiğinde, Quest Track’ın hiçbir kriteri karşılamadığı görülmektedir.

Bu tabloda kullanıcı tercihi için en düşük verimliliğe sahip ÖYS denilebilir. Ayrıca

EthosCE ise üç kriteri desteklemeyerek Quest Track’ı bu tabloda olumsuz olarak takip

eden diğer bir ÖYS’dir.

Çizelge 5.4’de içerik özelliklerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık

altında 5 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla içerik yönetimi, özel alanlar,

kullanıcı arayüzü, veri yönetimi ve şablonlardır.

19

Çizelge 5.4. İçerik özelliklerine göre kriterler tablosu

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Şablonlar ○ ○ ● ● ○ ○ ● ○ ○ ○

Veri Yönetimi ● ● ● ● ○ ● ● ● ● ●

Kullanıcı Arayüzü ● ○ ● ● ● ● ● ○ ● ●

Özel Alanlar ● ○ ● ● ● ● ● ○ ● ●

İçerik Yönetimi ● ● ● ● ● ● ● ○ ● ●

Çizelge 5.4’de bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen bir

kriter bulunmamaktadır. Şablonlar kriteri 10 ÖYS’nin 7’si tarafından karşılanmayarak

en az desteklenen kriterdir.

eFront, Totara ve EthosCE bu kriterlerin hepsini karşılarken, Moodle, Sakai, Acumen

LMS, Latitude Learning, Quest Track, A Tutor ve Kineo Jumpstart kriterlerden


Çizelge 5.4 incelendiğinde, Quest Track’ın beş kriterden dördünü karşılamadığı

görülmektedir. Bu tabloda kullanıcı tercihi için en düşük verimliliğe sahip ÖYS

olduğu söylenebilir. Ayrıca Sakai ise üç kriteri desteklemeyerek Quest Track’ı bu

tabloda olumsuz olarak takip eden diğer bir ÖYS’dir.

Çizelge 5.5’te yönetim özelliklerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık

altında 4 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla eğitim/öğretim yönetimi,

rapor yönetimi, kaynak yönetimi ve iş akış yönetimidir.

20

Çizelge 5.5. Yönetim özelliklerine göre kriterler tablosu

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

İş Akış Yönetimi ● ○ ● ● ○ ● ● ○ ○ ●

Kaynak Yönetimi ● ● ● ● ○ ● ○ ○ ● ●

Rapor Yönetimi ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Eğitim/Öğretim Yönetimi ● ○ ● ● ● ● ○ ○ ○ ●

Çizelge 5.5’te bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen tek

kriter rapor yönetimidir. Eğitim/Öğretim yönetimi ve iş akışı yönetimi kriterleri 10

ÖYS’nin 4’ü tarafından karşılanmayarak en az desteklenen kriterlerdir.

Moodle, eFront, Totara, Latitude Learning ve Kineo Jumpstart bu kriterlerin hepsini

karşılarken, Sakai, Acumen LMS, EthosCE, Quest Track ve A Tutor kriterlerden


Çizelge 5.5 incelendiğinde, Quest Track’ın dört kriterden üçünü karşılamadığı


olduğu söylenebilir. Ayrıca Sakai, Acumen LMS, EthosCE ve A Tutor ise ikişer kriteri

desteklemeyerek Quest Track’ı bu tabloda olumsuz olarak takip eden diğer

ÖYS’lerdir.

Çizelge 5.6’da eğitim türlerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık altında

2 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla senkron ve asenkron eğitimdir.

21

Çizelge 5.6. Eğitim türlerine göre kriterlerin belirlenmesi

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Asenkron Eğitim ● ● ● ● ● ● ● ○ ● ●

Senkron Eğitim ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Çizelge 5.6’da bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen tek

kriter senkron eğitimdir. Asenkron eğitim ise tek Quest Track tarafından

desteklenmemektedir.

Çizelge 5.7’de erişim türlerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık altında

3 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla AICC, IMS ve SCORM’dur.

Çizelge 5.7. Erişim türlerine göre kriterlerin belirlenmesi

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

SCORM ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

IMS ● ○ ● ○ ○ ○ ○ ○ ● ○

AICC ● ● ○ ● ● ○ ● ● ○ ●

Çizelge 5.7’de bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen tek

kriter SCORM’dur. IMS kriteri 10 ÖYS’nin 7’si tarafından karşılanmayarak en az

desteklenen kriterdir.

Sadece Moodle bu kriterlerin hepsini karşılarken, diğer ÖYS’ler bu kriterlerden


22

Çizelge 5.7 incelendiğinde, Latitude Learning’in dört kriterden ikisini karşılamadığı


olduğu söylenebilir. Ayrıca Sakai, eFront, Totara, Acumen LMS, EthosCE, Quest

Track, A Tutor ve Kineo Jumpstart ise ikişer kriteri desteklemeyerek Quest Track’ı bu

tabloda olumsuz olarak takip eden diğer ÖYS’lerdir.

Çizelge 5.8’de destek özelliklerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık

altında 5 farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla bilgi forumu, kullanım

kılavuzu, online destek, istek/talep formu ve sistem güncellemedir.

Çizelge 5.8. Destek özelliklerine göre kriterlerin belirlenmesi

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Sistem Güncelleme ● ○ ● ● ○ ● ● ● ○ ○

İstek/Talep Formu ○ ○ ● ○ ○ ● ● ○ ○ ○

Online Destek ● ○ ● ● ○ ● ● ● ● ●

Kullanım Kılavuzu ● ○ ● ● ○ ● ● ○ ● ○

Bilgi Forumu ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Çizelge 5.8’de istek/talep formu kriteri 10 ÖYS’nin 7’si tarafından karşılanmayarak

en az desteklenen kriterdir.

eFront, Latitude Learning ve EthosCE bu kriterlerin hepsini karşılarken, diğer ÖYS’ler

bu kriterlerden bazılarını karşılamamaktadır.

Çizelge 5.8 incelendiğinde, Sakai ve Acumen LMS’nin beş kriterden dördünü

karşılamadığı görülmektedir. Bu tabloda kullanıcı tercihi için en düşük verimliliğe

sahip ÖYS olduğu söylenebilir. Ayrıca Kineo Jumpstart ise üç kriteri desteklemeyerek

Sakai ve Acumen LMS’yi bu tabloda olumsuz olarak takip eden diğer bir ÖYS’dir.

23

Çizelge 5.9’da dil türlerine göre kriterler tablosu görülmektedir. Bu başlık altında 2

farklı kriter bulunmaktadır. Bu kriterler sırasıyla İngilizce ve Türkçedir.

Çizelge 5.9. Dil özelliklerine göre kriterlerin belirlenmesi

Mod

dle

Saka

i

eFro

nt

Tota

ra

Acu

men

LM

S

Latit

ude

Lear

ning

Etho

sCE

Que

st T

rack

A T

utor

Kin

eo Ju

mps

tart

Türkçe ● ● ● ○ ○ ○ ○ ○ ○ ●

İngilizce ● ● ● ● ● ● ● ● ● ●

Çizelge 5.9’da bulunan kriterler arasından tüm ÖYS’ler tarafından desteklenen tek

kriter İngilizcedir. Türkçe dil desteği sadece Moodle, Sakai, eFront ve Kineo

Jumpstart’da bulunmaktadır.

5.2. Tasarlanan Programın Kodlama Detayları ve Arayüzü

Programın kodlanması Visual Studio ortamında C# programlama dili kullanılarak

yapılmıştır. Önceden belirtilmiş olan tablolardan yararlanarak programdaki kriterler

oluşturulmuştur. Daha sonra kriterlerin puanlandırılması için 5’li derecelendirme

ölçeği kullanılmıştır. Bu sayede, kriterlerin sonuca ne kadar etki edeceği belirlenmiş

olur. Ayrıca, alt başlık olan dil türleri ve eğitim türlerinde bulunan kriterlerden en az

birinin seçimi için tercih zorunluluğu getirilmiştir. Bu alt başlıklar altında bulunan

kriterlerden seçim olmazsa program seçim yapılması konusunda uyarı vermektedir.

Tasarlanan programın arayüzü Şekil 5.1’de görülmektedir. Şekilde görüldüğü üzere

her kriter kendi başlığının altında bulunmaktadır. Toplamda 9 başlık ve 40 kriter

bulunmaktadır. Kriter seçimleri yapılıp puanlandırmalar tamamlandıktan sonra “LMS

Uzman Sistemler” butonu kullanılarak gerekli hesaplamalar yapılmaktadır.

Hesaplamalar tamamlandıktan sonra “PDF’i aç” ve “Grafik Çiz” butonları aktif

olmaktadır.

24

“PDF’i aç” butonu kullanıldığında, ÖYS’lerin uyum yüzdeleri ve hangi kriterleri

desteklemediği ayrıntılı bir PDF dosyası halinde kullanıcıya sunulmaktadır.

“Grafik Çiz” butonu kullanıldığında ise, ÖYS’lerin uyum yüzdeleri çizgi grafik

halinde kullanıcının hizmetine sunulmaktadır.

Şekil 5.1. Tasarlanan programın arayüzü

25

6. ARAŞTIRMA BULGULARI

Bu bölümde tasarlanan program ile ilgili 3 farklı örneğe yer verilecektir. Bu sayede

kodlanan programın etkinliği gösterilmiş olacaktır.

6.1. Uygulama 1

İlk uygulama için 10 farklı kriter seçilmiştir. Bu kriterler ve bu kriterlerin önem

dereceleri Çizelge 6.1’de verilmiştir.

Çizelge 6.1. Uygulama 1 için seçilen kriterler ve önem dereceleri

Kriter Önem Derecesi Türkçe 5

Senkron Eğitim 5 Asenkron Eğitim 3

SCORM 5 Raporlama 4

Dosya Paylaşımı 4 Canlı Sohbet 3 Online Sınav 5 Test Yapma 5

Testi Puanlama 5

Şekil 6.1. Uygulama 1 için seçilmiş olan kriterler ve önem dereceleri

26

Şekil 6.1’de seçilmiş olan kriterler ve seçilen kriterlerin önem dereceleri

görülmektedir.

Çizelge 6.2’de, seçilen kriterlere ve ağırlık derecelerinden yapılan analiz sonucunda

elde edilen her bir ÖYS’ye ait uyumluluk yüzdesi görülmektedir.

Çizelge 6.2. Uygulama 1 için ÖYS’lerin uyumluluk yüzdeleri

ÖYS Adı Uyumluluk Yüzdesi Moodle %100 Sakai %100 eFront %100 Totara %89

Acumen LMS %82 Latitude Learning %89

EthosCE %73 Quest Track %55

A Tutor %89 Kineo Jumpstart %77

“PDF”’i aç butonuna basıldığında Çizelge 6.3 kullanıcıya sunulmaktadır.

Çizelge 6.3. Uygulama 1 için PDF raporu

ÖYS’nin Adı ÖYS’nin Kriterlere Uyum Seviyesi

ÖYS’nin Kriterlere Uyum

Oranı

Moodle Moodle istediğiniz özellikler için uygun LMS programlarından biridir. %100

Sakai Sakai istediğiniz özellikler için uygun LMS programlarından biridir. %100

eFront eFront istediğiniz özellikler için uygun LMS programlarından biridir. %100

Totara Totara istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Totara Uyumluluk Yüzdesi : %89

Acumen LMS

Acumen LMS istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

Canlı sohbet özelliğini desteklememektedir. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Acumen LMS Uyumluluk Yüzdesi : %82

27

Çizelge 6.3. Uygulama 1 için PDF raporu (Devam)



Oranı

Latitude Learning

Latitude Learning istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Latitude Learning Uyumluluk Yüzdesi : %89

EthosCE EthosCE istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Canlı Sohbet Özelliğini desteklememektedir. 3. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir.

EthosCE Uyumluluk Yüzdesi : %73 Quest Track

Quest Track istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Canlı Sohbet Özelliğini desteklememektedir. 3. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir. 4. Asenkron Eğitim özelliğini desteklememektedir. 5. Test Yapma özelliğini desteklememektedir.

Quest Track Uyumluluk Yüzdesi : %55

A Tutor A Tutor istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. A Tutor Uyumluluk Yüzdesi : %89

Kineo Jumpstart

Kineo Jumpstart istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Test Yapma özelliğini desteklememektedir. 2. Testi Puanlama özelliğini desteklememektedir.

Kineo Jumpstart Uyumluluk Yüzdesi : %77

Şekil 6.2’de, uygulama 1 için her bir ÖYS için uyumluluk yüzdeleri gösterilmiştir.

28

Şekil 6.2. Uygulama 1 için uyumluluk yüzdelerinin grafiksel olarak gösterimi

Uygulama 1 için, şekil ve çizelgeler incelendiğinde, seçilen kriterler için en uygun

olanların Moodle, Sakai ve eFront olduğu görülmektedir. Bu üç ÖYS seçilen

kriterlerin tamamını karşılamaktadır. Totara, Latitude Learning ve A Tutor ise seçilen

kriterlerden sadece Türkçe dil desteğini karşılamamaktadır ve uyum skorları

89/100’dür. Acumen LMS ise seçilen kriterlerden iki tanesini karşılamaktadır. Bu

kriterler, Türkçe dil desteği ve canlı sohbet özelliğidir. Quest Track ise en düşük

uyumluluk oranına sahip olan ÖYS olarak göze çarpmaktadır. Quest Track seçilen on

kriterin beşini desteklememektedir ve uyum yüzdesi 55/100’dür. Seçilen on kriterden

beşini desteklemediği halde uyumluk yüzdesinin 55 olmasının nedeni her bir kriterin

önem katsayısının farklılık göstermesidir.

6.2. Uygulama 2

İkinci uygulama için 20 farklı kriter seçilmiştir. Bu kriterler ve bu kriterlerin önem


100 100 10089

8289

73

55

89

77

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

29



İngilizce 3 Senkron Eğitim 4

Asenkron Eğitim 5 AICC 4

Yeni Ders Girişi 5 Kayıt Yönetimi 4 Dosya Paylaşımı 5 Özel Mesajlaşma 5

Canlı Sohbet 4 Tartışma Platformu 3

Ders İçeriği 5 Ödev Notu Verme 5

Online Sınav 5 Ders Hedefi Koyma 4

Performans Değerlendirme 3 Öğrenci Takip Sistemi 3

Test Yapma 5 Testi Puanlama 5 Online Destek 4

Şekil 6.3’te seçilmiş olan kriterler ve seçilen kriterlerin önem dereceleri

görülmektedir.


30

Çizelge 6.5’te, seçilen kriterlere ve ağırlık derecelerinden yapılan analiz sonucunda







“PDF”’i aç butonuna basıldığında Çizelge 6.6’da kullanıcıya sunulmaktadır.



ÖYS’nin Kriterlere

Uyum Oranı

Moodle Moodle istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Ders Hedefi Koyma özelliğini desteklememektedir.

2. Performans Değerlendirme özelliğini desteklememektedir.

Moodle Uyumluluk Yüzdesi : %92

Sakai Sakai istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;


2. Öğrenci Takip Sistemi özelliğini taşımamaktadır. 3. Online Destek özelliğini taşımamaktadır.

Sakai Uyumluluk Yüzdesi : %87

eFront eFront istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;


2. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir. 3. AICC özelliğini desteklememektedir. eFront Uyumluluk Yüzdesi : %85

31



ÖYS’nin Kriterlere

Uyum Oranı


1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Totara Uyumluluk Yüzdesi : %94 Acumen LMS


1. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir.

2. Ödev Notu Verme özelliğini desteklememektedir.



5. Canlı sohbet özelliğini desteklememektedir.

6. Tartışma Platformu özelliğini desteklememektedir.

7. Online destek özelliğini desteklememektedir. 8. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir.

Acumen LMS Uyumluluk Yüzdesi : %61

Latitude Learning


1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir.


4. Öğrenci Takip Sistemi özelliğini desteklememektedir.

5. AICC özelliğini desteklememektedir. Latitude Learning Uyumluluk Yüzdesi : %76

EthosCE EthosCE istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Canlı Sohbet Özelliğini desteklememektedir. 3. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir. 4. Özel Mesajlaşma özelliğini desteklememektedir. 5. Ders Hedefi Koyma özelliğini desteklememektedir



1. Ders İçeriği özelliğini desteklememektedir.

2. Ödev Notu Verme özelliğini desteklememektedir.

3. Hedef Koyma özelliğini desteklememektedir.

32




6. Test Yapma özelliğini desteklememektedir. 7. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir. 8. Özel Mesajlaşma özelliğini desteklememektedir. 9. Canlı Sohbet özelliğini desteklememektedir.


11. Asenkron Eğitim özelliğini desteklememektedir. 12. Türkçe Dil özelliğini desteklememektedir.

Quest Track Uyumluluk Yüzdesi : %39

A Tutor A Tutor istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir.




5. AICC özelliğini desteklememektedir. A Tutor Uyumluluk Yüzdesi : %78

Kineo Jumpstart




3. Test Yapma özelliğini desteklememektedir. 4. Testi Puanlama özelliğini desteklememektedir.


Şekil 6.4’de, uygulama 2 için her bir ÖYS’nin uyumluluk yüzdeleri gösterilmiştir.

33


Uygulama 2 için şekil ve çizelgeler incelendiğinde, seçilen kriterler için en yüksek

uyumluluk yüzdesine sahip üç ÖYS’nin sırasıyla; Totara (%94), Moodle (%92) ve

Sakai (%87) olduğu görülmektedir. Bu üç ÖYS seçilen kriterlerin sadece bir kaçını

karşılamamaktadır. Totara seçilen kriterlerden sadece Türkçe dil desteği veremezken

Moodle ders hedefi koyma ve performans değerlendirme özelliklerini

karşılamamaktadır. ÖYS’lerin uyum oranları %94 ile %39 arasında değişmektedir.

Quest Track %39 ile en düşük uyumluluk oranına sahip olan ÖYS olarak göze

çarpmaktadır. Quest Track seçilen yirmi kriterin on ikisini desteklememektedir.

6.3. Uygulama 3

Üçüncü uygulama için 33 farklı kriter seçilmiştir. Bu kriterler ve bu kriterlerin önem




İngilizce 3 Senkron Eğitim 5

Asenkron Eğitim 5 IMS 3

SCORM 3

9287 85

94

61

76 72

39

78 79

0102030405060708090

100

34

Çizelge 6.7. Uygulama 3 için seçilen kriterler ve önem dereceleri (Devam)

Raporlama 4 Yeni Ders Girişi 3

Kullanıcı Erişim Kontrolleri 5 Kayıt Yönetimi 4 Dosya Paylaşımı 4 Özel Mesajlaşma 4

Canlı Sohbet 4 Tartışma Platformu 4

Ders İçeriği 5 Ödev Notu Verme 5

Online Sınav 5 Ders Hedefi Koyma 3

Performans Değerlendirme 5 Öğrenci Takip Sistemi 5

Test Yapma 5 Testi Puanlama 5

Eğitim/Öğretim Yönetimi 5 Rapor Yönetimi 5 İş Akış Yönetimi 5 İçerik Yönetimi 5

Özel Alanlar 3 Kullanıcı Arayüzü 5

Şablonlar 3 Bilgi Formu 3

Online Destek 3 İstek/Talep Formu 3 Sistem Güncelleme 2

Şekil 6.5’te seçilmiş olan kriterler ve seçilen kriterlerin önem dereceleri

görülmektedir.


35

Çizelge 6.8’de, seçilen kriterlere ve ağırlık derecelerinden yapılan analiz sonucunda







“PDF”’i aç butonuna basıldığında Çizelge 6.9’da kullanıcıya sunulmaktadır.




Oranı

Moodle Moodle istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;



3. Şablonlar özelliğini desteklememektedir. 4. İstek/Talep Formu özelliğini taşımamaktadır.


Sakai Sakai istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;


2. Öğrenci Takip Sistemi özelliğini taşımamaktadır.

3. Özel Alanlar özelliğini taşımamaktadır. 4. Kullanıcı Arayüzü özelliğini taşımamaktadır. 5. Şablonlar özelliğini taşımamaktadır.

6. Eğitim Öğretim Yönetimi özelliğini taşımamaktadır.

7. İş Akışı Yönetimi özelliğini taşımamaktadır. 8. IMS özelliğini taşımamaktadır. 9. Online Destek özelliğini taşımamaktadır.

36




Oranı 10. İstek Talep Formu özelliğini taşımamaktadır. 11. Sistem Güncelleme özelliğini taşımamaktadır.


eFront eFront istediğiniz özelliklerden bazılarını karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır; %100


2. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir. Moodle Uyumluluk Yüzdesi : %96


1. IMS özelliğini desteklememektedir.

2. İstek/Talep Formu özellğini desteklememektedir.

3. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Totara Uyumluluk Yüzdesi : %93 Acumen LMS


1. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir. 2. Ödev Notu Verme özelliğini

desteklememektedir.



5. Canlı sohbet özelliğini desteklememektedir. 6. Tartışma Platformu özelliğini

desteklememektedir.

7. Şablonlar özelliğini desteklememektedir. 8. İş Akışı Yönetimi özelliğini

desteklememektedir.

9. IMS özelliğini desteklememektedir. 10. Online destek özelliğini desteklememektedir. 11. İstek/Talep Formu özelliğini

desteklememektedir.

12. Sistem Güncelleme özelliğini desteklememektedir.

13. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. Acumen LMS Uyumluluk Yüzdesi : %66 Latitude Learning


1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Yeni Ders Girişi özelliğini desteklememektedir.

37




Oranı 3. Ders Hedefi Koyma özelliğini

desteklememektedir.


5. IMS özelliğini desteklememektedir. 6. Şablonlar özelliğini desteklememektedir.

Latitude Learning Uyumluluk Yüzdesi : %85 EthosCE EthosCE istediğiniz özelliklerden bazılarını

karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;

1. Türkçe dil özelliğini desteklememektedir. 2. Canlı Sohbet Özelliğini desteklememektedir. 3. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir. 4. Özel Mesajlaşma özelliğini desteklememektedir. 5. Ders Hedefi Koyma özelliğini

desteklememektedir.

6. IMS özelliğini desteklememektedir. 7. Eğitim/Öğretim Yönetimi özelliğini

desteklememektedir.



1. Ders İçeriği özelliğini desteklememektedir. 2. Ödev Notu Verme özelliğini

desteklememektedir.

3. Hedef Koyma özelliğini desteklememektedir. 4. Performans Değerlendirme özelliğini

desteklememektedir.


6. Test Yapma özelliğini desteklememektedir. 7. Dosya Paylaşımı özelliğini desteklememektedir. 8. Özel Mesajlaşma özelliğini desteklememektedir. 9. Canlı Sohbet özelliğini desteklememektedir.


11. İçerik Yönetimi özelliğini desteklememektedir. 12. Özel Alanlar özelliğini desteklememektedir. 13. Kullanıcı Arayüzü özelliğini

desteklememektedir.

14. Şablonlar özelliğini desteklememektedir. 15. Eğitim/Öğretim Yönetimi özelliğini

desteklememektedir.

16. İş Akışı Yönetimi özelliğini desteklememektedir.

38




Oranı 17. Asenkron Eğitim özelliğini desteklememektedir. 18. IMS özelliğini desteklememektedir. 19. İstek/Talep Formu özelliğini

desteklememektedir.

20. Türkçe Dil özelliğini desteklememektedir. Quest Track Uyumluluk Yüzdesi : %37 A Tutor A Tutor istediğiniz özelliklerden bazılarını

karşılamamaktadır. Bu özellikler şunlardır;




4. Şablonlar özelliğini desteklememektedir. 5. Eğitim/Öğretim özelliğini desteklememektedir. 6. İş Akışı Yönetimi özelliğini

desteklememektedir.

7. Istek Talep Formu özelliğini desteklememektedir.


9. Türkçe özelliğini desteklememektedir. A Tutor Uyumluluk Yüzdesi : %75

Kineo Jumpstart




3. Test Yapma özelliğini desteklememektedir. 4. Testi Puanlama özelliğini desteklememektedir. 5. Şablonlar özelliğini desteklememektedir. 6. IMS özelliğini desteklememektedir.

7. İstek/Talep Formu özelliğini desteklememektedir.



Şekil 6.6’da uygulama 3 için her bir ÖYS’nin uyumluluk yüzdeleri gösterilmiştir.

39


Uygulama 3 için şekil ve çizelgeler incelendiğinde, seçilen kriterler için en yüksek

uyumluluk yüzdesine sahip üç ÖYS’nin sırasıyla eFront (%96), Totara (%93) ve

Moodle (%90) olduğu görülmektedir. Bu üç ÖYS seçilen kriterlerin sadece bir kaçını

karşılamamaktadır. eFront seçilen kriterlerden ders hedefi koyma ve yeni ders girişi

kriterlerini karşılamazken Totara; IMS, istek talep formu ve Türkçe dil desteği

kriterlerini karşılamamaktadır. ÖYS’lerin uyum oranları %96 ile %37 arasında

değişmektedir. Quest Track %37 ile en düşük uyumluluk oranına sahip olan ÖYS

olarak göze çarpmaktadır. Quest Track seçilen yirmi kriterin on ikisini

desteklememektedir.

90

70

96 93

66

85 81

37

75 78

0102030405060708090

100

40

7. SONUÇ VE ÖNERİLER

Çalışmanın bu bölümünde uygulama sonuçlarına yer verilmiştir. Uygulama, 10 farklı

ÖYS’yi 40 farklı kritere göre ve ağırlıklandırma yöntemi kullanarak

değerlendirebilmektedir.

ÖYS’lerin seçilen kriterler ve ağırlıklarına göre uyumluluk yüzdeleri Excel formatında

sütün grafik şeklinde kullanıcıya sunulmaktadır. Elde edilen bu grafik üzerinde

değişiklikler yapmak veya düzenlemek kullanıcının tercihine bırakılmıştır.

Hangi ÖYS’nin kullanıcı tarafından seçileceğini belirlemede kullanıcıya daha iyi

kararlar verebilmesi için PDF formatında ayrıntılı bir rapor da sunulmaktadır. Bu PDF

içeriğinde her bir ÖYS’nin uyum yüzdelerinin yanı sıra kullanıcı tarafından seçilen

kriterlerden hangisinin hangi ÖYS’nin desteklemediği ayrıntılı bir şekilde

verilmektedir. Bu sayede kullanıcının daha etkin karar vermesine destek olunmuştur.

3 farklı uygulama üzerinden oluşturulan öneri sisteminin verimliliği ölçülmeye

çalışılmıştır. Aşağıda, üç uygulamadan elde edilen sonuçlara kısa bir şekilde yer

verilmiştir.

Uygulama 1’de Moodle (%100), Sakai (%100) ve eFront’un (%100) en yüksek

uyumluk oranına sahipken Quest Track (%55) ise en düşük uyumluluk oranına sahip

olan ÖYS olarak göze çarpmaktadır.

Uygulama 2’de Totara (%94), Moodle (%92) ve Sakai’nin (%87) en yüksek uyumluk

oranına sahip ÖYS iken Quest Track (%39) en düşük uyumluluk oranına sahip olan

ÖYS olarak göze çarpmaktadır.

Uygulama 3’te eFront (%96), Totara (%93) ve Moodle’un (%90) en yüksek uyumluk

oranına sahip ÖYS iken Quest Track (%37) en düşük uyumluluk oranına sahip olan

ÖYS olarak göze çarpmaktadır.

41

Uygulamalar incelendiğinde seçilen kriter ve katsayıya göre en uygun ÖYS’nin

değiştiği görülmektedir. En verimsiz ÖYS’nin ise üç örnekte de en düşük uyumluluk

oranına sahip Quest Track olduğu görülmektedir.

Elde edilen sonuçlardan ÖYS seçimi için US tasarlamanın ne kadar önemli ve gerekli

olduğu görülmüştür.

Uzaktan eğitim ÖYS’yi kurumun ihtiyaçlarına göre belirlemek için oluşturulan bu

öneri sistemi sadece 10 ÖYS ve 40 kriter üzerinden geliştirilmiştir. Kriter sayısı

arttırılarak US’un verimliliği ve etkinliği arttırılabilir. Ayrıca sadece açık kaynak

tabanlı ÖYS’ler için yapılan bu sisteme lisanslı ÖYS’ler de eklenebilir. Bu sayede

kullanıcılar için daha etkin bir program elde edilebilir.

42

KAYNAKLAR Akınoğlu, H., 1992. Uzman Sistemler. Türk Kütüphaneciliği, 142-151. Al, U., Madran, O., 2004. Web Tabanlı Uzaktan Eğitim Sistemleri: Sahip Olması

Gereken Özellikler ve Standartlar. Bilgi Dünyası, 5(2), 259-271. Alexander, S. M., 1985. Knowledge-Based Expert Systems: Their Application to

Production Management. Production and Inventory Management, 26(4), 109-114.

Altıparmak, M., Kurt, İ. D., Kapıdere, M., 2011. E-Öğrenme ve Uzaktan Eğitimde

Açık Kaynak Kodlu Öğrenme Yönetim Sistemleri. XI. Akademik Bilişim Kongresi.

Aydın, C. Ç., Biroğul, S., 2008. E-Öğrenmede Açık Kaynak Kodlu Öğretim Yönetim

Sistemleri ve Moodle. International Journal of Informatics Technologies, 1(2). Aydın, Y. S., 2000. Visual Prolog ile Programlama: Yapay Zeka ve Uzman Sistemler.

Sistem Yayıncılık, İstanbul. Badiru, A. B., 1988. Successful Initiation of Expert Systems Projects. IEEE

Transactions on Engineering Management, 35(3), 186-190. Baki, A., 2007. Bilişim ve İletişim Teknolojileri Karşısında Geleceğin Üniversiteleri.

Aktan, C.C. (Ed.), Değişim Çağında Yüksek Öğretim: Global Trendler-Paradigmal Yönelimler. Yaşar Üniversitesi, İzmir.

Balcı, E. Ö., Tengilimoğlu, D., 2012. Önlisans Düzeyinde Örgün Öğretim ve Uzaktan

Öğretim Gören Öğrencilerin Eğitim Sistemleri Hakkında Düşüncelerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Alan Çalışması. Eğitim Araştırmaları Dergisi, 3(2).

Balcı, E. Ö., Tengilimoğlu, D., 2013. Yüksek Lisans Alanında Örgün Öğretim ve

Uzaktan Öğretim Gören Öğrencilerin Eğitim Sistemleri Hakkında Düşüncelerinin Karşılaştırılmasına Yönelik Bir Alan Çalışması. Istanbul Journal of Science, 4, 10-22.

Bilgiç, H. G., Doğan, D., Seferoğlu, S. S., 2011. Türkiye'de Yükseköğretimde

Çevrimiçi Öğretimin Durumu: İhtiyaçlar, Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yükseköğretim Dergisi, 1(2), 80-87.

Cebeci, U., 1994. Hücresel İmalatın Başlangıç Aşamaları İçin Uzman Sistem

Yaklaşımı. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

Doğaç, A., 1990. Uzman Sistemler. Erişim Tarihi: 17.09.2017.

http://www.emo.org.tr/ekler/2da8c91ce7b1084_ek.pdf Düzakın, E., Yalçınkaya, S., 2008. Web Tabanlı Uzaktan Eğitim Sistemi ve Çukurova

43

http://www.emo.org.tr/ekler/2da8c91ce7b1084_ek.pdf

Üniversitesi Öğretim Elemanlarının Yatkınlıkları. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1).

Encyclopedia Britannica, 2017. Artificial Intelligence Program. Erişim Tarihi:

17.09.2017. http://global.britannica.com/technology/MYCIN Fidan, S., 1994. Endüstri Mühendisliğinde Uzman Sistemler ve Proje Yönetim

Yazılımı Seçimine Bir Uzman Sistem Yaklaşımı. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul.

Giran, Ö., 1994. Modern Proje Yönetiminde Kullanılan Uzman Sistemlerin

Değerlendirilmesi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

Gore, P. J., 2000. Developing and Teaching Online Courses in Geology at the Two-

Year College Level in Georgia. Computers & Geosciences, 26(6), 641-646. Hayes-Roth, F., Waterman, D., Lenat, D., 1984. Building expert systems. Heinich R., Molenda M., Russel J. D., Smaldino S. E., 1996. Insructional Media And

Technologies For Learning. Merrill, an Imprint of Prentice Hall Englewood Cliffs, New Jersey, Columbus, Ohio.

Jackson, P., 1990. Introduction to Expert Systems 2nd Edition. Workingham:

Addison-Wesley. Jackson, P., 1998. Introduction to Expert Systems. Kaban, A., Çakmak, E. K., 2015. Uzaktan Eğitim Kalite Standartlarının Belirlenmesi.

Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2). Kahya, E., 2003. İnsangücü Seçiminde Bulanık Uzman Sistem Yardımı ile İş Başvuru

Formlarının Değerlendirilmesi. Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kayseri.

Kantar, M., İbili, E., Bayram, F., Hakkari, F., Doğan, M., 2008. Uzaktan Eğitim

Yönetim Sistemlerinde Yazılım ve İçerik Oluşturma. II. Uluslararası Gelecek İçin Öğrenme Alanında Yenilikler Konferansı, İstanbul.

Karaman, S., Özen, Ü., Yıldırım, S., Kaban, A., 2009. Açık Kaynak Kodlu Öğretim

Yönetim Sistemi Üzerinden İnternet Destekli (Harmanlanmış) Öğrenim Deneyimi. Akademik Bilişim Konferansı, 11-13.

Kaya İ., Gözen Ş., Engin O., 2004. Kalite Kontrol Problemlerinin Çözümünde Uzman

Sistemlerin Kullanımı. Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, 1, İstanbul, 87-101

Kaya, Z., 2002. Uzaktan Eğitim. Pegem A Yayıncılık, Ankara. Kurt, A., 1995. Uzman Sistem Nedir?. Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü

44

http://global.britannica.com/technology/MYCIN

Bülteni, 8(3), 5-7. Luger, G. F., Stubblefield, W. A., 1989. Artificial Intelligence and the Design of Expert

Systems. Redwood City. Madni, A., 1988. The Role of Human Factors in Expert Systems Design and

Acceptance. Human Factors: The Journal of the Human Factors and Ergonomics Society, 30(4), 395-414.

Marcellus, D. H., 1989. Expert Systems Programming in Turbo Prolog. Englewood

Cliffs (NJ): Prentice Hall. Moore, M. G., Anderson, W., 2003. Handbook of Distance Education. Lawrence

Erlbaum Associates, London. Odabaş, H., 2004. İnternet Tabanlı Uzaktan Öğrenim Modelinin Bilgi Hizmetlerine

Yönelik Yüksek Öğretim Programlarında Kullanımı. Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu : Saga of Librarianship International Symposium, 21-24 October 2004, Ankara (Turkey).

Özer, B., 1989. Türkiye’de Uzaktan Eğitim. Anadolu Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Dergisi. Ekim, 2(2), 1–24. Özköse, H., Arı, E. S., Çakır, Ö., 2013. A SWOT Analysis of Distance Education

Process. Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 41-55. Sönmez, C., 2017. Uzman Sistemler. Erişim Tarihi: 17.09.2017.

http://web.itu.edu.tr/~sonmez/lisans/es/uzman_sistemler_giris.pdf Şaştım, Ö., 2009. Siparişe Göre Üretimde Çizelgeleme Kararlarının Uzman

Sistemlerle Verilmesi. Kırıkkale Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.

Şen, B., Atasoy, F., Aydın, N., 2010. Düşük Maliyetli Web Tabanlı Uzaktan Eğitim

Sistemi Uygulaması. Akademik Bilişim, 10-12. Tosyalı, H., 2008. Uzman Sistemlerin Yasal Düzenlemelere Uygulanarak Akıllı Veri

Tabanlarının Geliştirilmesi. Maltepe Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.

Yurdugül, H., Sırakaya, D. A., 2013. Çevrimiçi Öğrenme Hazır Bulunuşluluk Ölçeği:

Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(169). Yükseköğretim Kurulu, 2017. Uzaktan Öğretim. Erişim Tarihi: 17.12.2017.

http://www.yok.gov.tr/documents/10279/34559/uzaktan_ogretim_esas_usul.pdf/b8177cd6-5b3c-407a-9978-f8965419b117

45

http://web.itu.edu.tr/%7Esonmez/lisans/es/uzman_sistemler_giris.pdf

ÖZGEÇMİŞ Adı Soyadı : Sezgin GÜLTEKİN Doğum Yeri ve Yılı : Bartın, 1983 Medeni Hali : Bekâr Yabancı Dili : İngilizce E-posta : [email protected] Eğitim Durumu Lise : Bartın Anadolu Meslek Lisesi, Bilgisayar Bölümü, 2001 Lisans : Gazi Üniversitesi, Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi, Bilgisayar Öğretmenliği, 2007 Mesleki Deneyim Bartın Halk Eğitim Merkezi (Usta Öğretici), 2010 – devam ediyor

46

uzaktan eĞİtİm ÖĞrenme yÖnetİm sİstemİnİ Önerİ...

Documents