varis - ezilmis fotosekiller

Язилмишфотошякилляр

ðîìàí

Бакы - 2012

«Язилмиш фотошякилляр» - Варисин охуъуларла

бешинъи эюрцшцдцр. 2008-ъи илдя «Сонунъу юлян

цмидлярдир» китабы иля охуъуларла илк эюрцшя

эялян вя дярщал да юзцня бюйцк охуъу

аудиторийасы топламаьа мцвяффяг олан йазычынын

сонракы китаблары да («Бир овуъ торпаг» - 2009,

«Сяня инанырам» - 2010, «Йетмиш йеддинъи

эцн» - 2011) севилди, популйарлыг газанды.

«Язилмиш фотошякилляр» адланан 5-ъи романын

сцжети щяйатдан, эцнцмцзцн реаллыьындан

эютцрцлмцшдцр. Йениликляр етмяйи хошлайан

йазычынын бу ясяриндя бядииликля публисистика сон

дяряъя орижинал бир шякилдя бирляшмиш, ортайа

олдугъа мараглы, охунаглы бир материал

гойулмушдур.

Вя бу йени романын да бяйяниляъяйиня мцяллифин

инамы олдугъа бюйцкдцр.

Varis

«Язилмишфотошякилляр»

(ðîìàí)

«Apostrof» - 2012

Сïîíñîð:

3

Юн�СЮз�йенЯ�дЯ�охуъуларындыр

Бу 5-ъи китабда да юн сюзц охуъуларын ихтийарына вермяйи

гярара алдыг. 2008-ъи илин нойабрындан китаб чапа имзаланан

бу ана - 2012-ъи илин майына гядяр йазычынын алдыьы охуъу

ряйляринин сайы артыг 12 мини ютцб.

Онларын бязилярини китабда йерляшдирмякля бир даща истякли

охуъулара сонсуз миннятдарлыьымызы билдиририк.

n Адятян, биз щярбчилярин мцталия етмяляри цчцн мцтляг фювгяладявязиййятляр эяряк олур, неъя ки, мян щоспитала дцшдцм вяоьлумдан мараглы бир китаб эятирмясини хащиш етдим. О да «Бировуъ торпаг»ы эятирди. Ня дейим, индийядяк 400-дян йухарыкитаб охумушдум, щяля беляси олмамышды... Бирняфяся охудум,эеъя саат 4-дя тамамладым. Дяфялярля щяким эялиб китабы ялим-дян алмаьа чалышса да, сящщятимя тящлцкя тюряндийини вурьуласада, ону бир ан беля ялимдян йеря гоймадым... Фяхр едирям ки,Азярбайъанымызда бу ъцр йазычы вар.

Салам�ЩадыйевДахили Гошунларын полковник-лейтенанты

n Бязян бир йазар иллярля, фасилясиз йазыр, ортайа ъилд-ъилд китабларгойур. Амма бу китаблар севилмир, йадда галмыр. Бязян дя илкгялям тяърцбяси сайылан ъями бир-ики китабла охуъунун гялбиня

4

йол тапа билир. Мян йени нясил йазарлары ичиндя ян йахшыларданбящс едяркян хцсуси олараг эянъ йазычы Варисин адыны чякмякистяйирям.

низамяддин�ШямсизадяТянгидчи, профессор

n Варис Азярбайъан нясриня йени цслуб, йени тящкийя эятирди, инса-ни мцнасибятляри, емосионал мягамлары, реал тясвирляри щеч кясябянзямядян, юзцнямяхсус шякилдя щяйат севэиси, цмид, инамдолу лювщялярля зянэинляшдирди. Ятрафда баш верян щадисяляря юзмараглы тящкийяси иля истиот, дуз ялавя етди. Тясадцфи дейил ки,индики охуъу гытлыьы шяраитиндя Варис севилир, онун мящсулдарлы-ьына ясл ещтийаъ йараныб.

Имамверди�ИсмайыловАзярбайъан Республикасы Милли Мяълисинин цзвц

n Китабларыныз ялимя кечмяся беля, Интернет васитясиля йарадыъылыьы-нызы изляйирям. Чох дярин, дцшцндцрцъц йазырсыныз. Ян ясасы да,чох мараглы. Башга бир халгын нцмайяндяси олдуьум щалда Сизинйарадыъылыьынызы, юзц дя тяръцмя олунмадан излямякдян мям-нунлуг дуйурам.

лейла�абрамоваТел-Явив, Исраил

n Щяр 4 китабыныз мяни – физики вя психоложи ъящятдян чох эцълцолан бирини зяифлядиб кюврялтди. Чох мараглы, эцндямдя оланмювзулар сечирсиниз. Сизя «Афярин», «Ешг олсун» дейирям.

елдост�МяммядовПешякар киг-боксинг цзря дюрдгат дцнйа чемпиону

n Индийя кими гялямя алдыьыныз цч романы охумушам, севмишям.Америкада йашадыьым цчцн анъаг ясярляринизин електрон вариант-ларыны ялдя едя билирям. Сизи йени няшр мцнасибятиля тябрик едир,о эцнц эюзляйирям ки, онун да електрон вариантыны ялдя едябилим.

Пящливан�ЯлийевАБШ, Еастерн Ыллиноис Университй

Цряк сюзляри

5


n Нечя эцндцр ки, «Бир овуъ торпаг» китабынын тясириндян чыха бил-мирям. Инанын, охудугларымы тяръцмя едяряк ширкятимиздя ишля-йян инэилисляря данышдым, тясирляниб аьладылар.

Ситаря�Ялизадябп ширкятинин ямякдашы

n Ясярляриниз о гядяр популйардыр ки, охуъулар йени китабынызы ялдяетмяк цчцн нювбяйя йазылырлар.

Фархунда�МящяррямоваМ.Ф.Ахундов адына Милли Китабхананын ямякдашы

n Бу гядяр дярсляримин габаьында «Йетмиш йеддинъи эцн» романы-ны чох бюйцк щявясля охуйуб битирдим. Эюзял йазмаг цслубунузвар. Охудуьум сайсыз ясярляр ичярисиндя сцжет хяттиня эюря бу,йени типли бир ясярдир. Артыг дейя билярик ки, ядябиййатымыздабюйцк сяняткарларын вариси олан Варис мяктяби формалашдырдыныз.

Илкин�Бабазадя�Азярбайъан Республикасы Президенти йанында

Дювлят Идарячилик Академийасынын тялябяси

n «Бир овуъ торпаг» романыны инди баша вурдум. Чох аьырдыр,юзцмц орада щисс едирям. Мян гарабаьлыйам. ГящряманынызЗярифянин гойуб эетдийи эялинъийин тясвири мяни чох кюврялтди.Ейни щяйаты мян дя йашамышам.

зцмрцд�БаьыроваАзярбайъанын Милли Гящряманы Аллащверди Баьыровун гызы

n Мян бокс цзря йыьма команданын кечмиш цзвцйям. Он бешэцндцр ки, «Сонунъу юлян цмидлярдир» романынын тясири алтында-йам. Билирсиниз, алдыьым зядяляр, уьурсузлуглар мяни бокславидалашмаьа мяъбур етмишди, ичимдяки дцнйа, олимпийа чемпио-ну олмаг истяйи щяйата кечмямиш галмышды. Амма гящряманынызНаилянин апардыьы мцбаризя мяни арзуларыма говушаъаьымаинандырды, бу ишя кюкляди. Вя мян йенидян бокса гайытдым...

Сцбщан�аббасовДИН-ин ямякдашы


6

n Бцтцн Москва эюрдц, мян аьладым метрода. Йягин, дяли кимибахырдылар, амма ичимдян эяляни сахлайа билмирдим. «Йетмишйеддинъи эцн» неъя дя тясирли иди...

зинйят�ВялийеваМосква, Русийа Федерасийасы

n Бу эцн ъямиййятдя чох бюйцк престижя малик олан «Бир овуъ тор-паг» ясяринизи охуйуб гуртардым. Сюзцн ясл мянасында, бу ясяр-дя щяр йаш дюврцнцн гаврайыб баша дцшяъяйи вятянпярвярлик щиссииля йанашы «зцлмя зярбя» идеолоэийасыны да бцтцн тяфяр рц аты иляачыгламысыныз. Еля йазмысыныз ки, щяр бир охуъу юзцнц щадисяля-рин иштиракчысы, ясярин гящряманы щисс едир.

Фярган�ЯсядовАзярбайъан Милли Елмляр Академийасы Радиасийа

Проблемляри Институтунун елми ишчиси

n Бизим мяктябдя мцсабигя кечирилди, «Илин ян йахшы охуъусу»мцсабигяси. Китабларыныза севэимя эюря мян дя мцсабигяйягатылдым, «Варис. Щяйат вя йарадыъылыьы» мювзусу иля турларадладым, нящайят, галиб эялдим.

елвира�ВалещоваАкадемик Зярифя Ялийева адына лисейин шаэирди

n Ясэярликдя йалныз щярби китаблары охумаьа иъазя верирляр. Одурки, «Сонунъу юлян цмидлярдир»и адйалын алтында, алышган ишыьын-да охуйурдум. Битириб дюшяйимин алтына гойанда забит эюрдц,ялимдян алыб собайа атды. Эюзляйирдим ки, эетсин, ялими салыбйанар собадан чыхарым. Амма буну дуйуб эюзляди ки, китаб тамйансын...

Вцгар�БахшялийевТярхис олунмуш ясэяр

n «Сонунъу юлян цмидлярдир» романы щяйата бахышымы дяйишди,севэинин гядрини даща чох билмяйя башладым. Бу китабы 36 саатаохудум, ня гядяр истясям дя, эюз йашларымы сахлайа билмядим.«Кишиляр аьламаз» мясялини сюйляйянляр, эюрцнцр, беля бир китабйазылаъаьыны тяхмин етмирлярмиш. Мян мящз Сизин китабы ялдя


7

етмяк цчцн Ширвандан Бакыйа эялдим. «Елмляр Академийасы»метростансийасындан алыб эери гайытдым.

Камран�СейидовШирван шящяри

n Цмумиййятля, китаб охуйан дейилдим, «Сонунъу юлян цмидляр-дир» охудуьум илк китаб олду. Мян мяшгляримдян, дярсляримдянимкан тапан кими евдя, метрода, автобусда, коллеъдя... щярйердя китабларынызы охуйурам. Сиз бизя лазымсыныз.

хяйаля�абдуллайеваБейнялхалг Шотокан карате-до ачыг чемпионатынын гызыл медалчысы

n Здравствуйте, дорогой Варис муаллим. Я узбек по национальности.

Недавно прочел ваш роман «Сонунчу олен умидлердир». Очень понра-

вился. У меня появилься желание переводить его на узбекский язык.

Рустам Игбал

Ташкент, Узбекистан

n Бир вахтлар китаб охудуьуму эюрян танышлар эцлцрдцляр, мяня«гядими инсан» дейирдиляр. Инди Сизин сайяниздя щямин инсанларюзляри китаб охуйурлар.

Тарийел�абдуллайев«Бестъомп Эроуп» фирмасынын ямякдашы

n «Бир овуъ торпаг»... Мян Заурун тялимляриня, хейирхащлыьына,кишилийиня, ъясарятиня, бюйцкляря ещтирамына, бир сюзля, шяхсий -йятиня щейран олдум. О, ейнян Низами «Исэяндярнамя»синдяки«Хошбяхтляр юлкяси»ни йаратмаг истяйиб. Бу ъцр йазмаг цчцнбюйцк цряк лазымдыр.

ляман�ГурбановаБакы Дювлят Университетинин тялябяси

n Мяним имканлы танышым вар, «Йетмиш йеддинъи эцн» романыныохудугдан сонра «Нефтчиляр»дяки Ушаг евиня 10 мин манатайахын йардым еляди.

Турал�Тарвердийев286 №-ли мяктябин мязуну


8

n Тящсил алдыьым университетдя яъняби тялябяляря «Сяня инанырам»китабыны охуйуб тяръцмя едирям. Вя щяр эцн тялябялярин бюйцкщиссяси марагла ясярин давамыны эюзляйир.

Щайла�СяфийеваМисир ЯР, Исэяндяриййя Университетинин тялябяси

n Ишимля баьлы китабханадан техники ядябиййат алмаг истяйирдим.Гулаьыма бир нечя няфярин «Варисин йени китабы вар?» сюзляридяйяндя мараг мяня эцъ эялди, мян дя «Йетмиш йеддинъи эцн»романыны алыб охумалы олдум. Вя дейим ки, щяддиндян артыгбяйяндим. Яэяр йазычы бу гядяр популйардырса, демяк, щядяфидцзэцн сечиб.

Микайыл�нурийевАР Щесаблама Палатасынын ямякдашы

n «Сяня инанырам» китабы бир няслин о бири нясля мяняви вясиййяти-дир. Бюйцк мяна кясб едян, тясирли нотларла йазылмыш бу ясярюзцнц дярк едян щяр бир эянъя бюйцк дястякдир.

Кянан�БаьыровШярур району, Нахчыван МР

n «Сяня инанырам» романы йениъя эялиб бизя чатыб. Дцнйада еля бирсюз йохдур ки, мян о китабы ифадя едя билим. Щяйатымда белякитаб охумамышам. Беля олмаз! Юлдцрдцнцз ки охуъуларынызы!Лап дяли олдум бу китабдан сонра. Щачанса вятяня дюнсям, нечяилдян сонра олурса-олсун, Аллащын изни иля Сизинля эюрцшяъяйям.

азяр�ряъябовЛинкюпинг шящяри, Исвеч

n «Йетмиш йеддинъи эцн»ц бирняфяся охудум. Щямин эцн евдя няйемяк биширдим, ня дя бир иш эюрдцм. Дюврцн суалларына ъавабверян чох дольун бир ясярдир. «Сонунъу юлян цмидлярдир» исяевиндя 15-16 йашлы ювлад бюйцдян валидейнлярин столцстц китабыолмалыдыр.

Сянубяр�ЯщмядзадяСабунчу Району

Статистика Идарясинин ямякдашы


9

n «Бир овуъ торпаг» романы иля баьлы чох шейляр йазмаг истяйирям...Сизин кими фяргли дцшцнян бейинляря охуъуларын бюйцк ещтийаъы вар.

ряшад�рящимовАР Эянъляр вя Идман Назирлийинин ямякдашы

n «Сяня инанырам» китабыны юзцм охуйуб шаэирдляримдян биринявердим охумаьа. Лакин бир нечя эцндян сонра бцтцн синиф ша -эирдляринин китабыныздан данышдыгларыны эюряндя тяяъъцбляндим.Сян демя, шаэирдлярдян биринин евиня йыьышыблар, бири уъаданохуйуб, галанлары гулаг асыблар.

Шяфяг�наьыйеваАьсу району, Тякля кянд мяктябинин мцяллими

n Бязян дцшцнцрям ки, Сиз садяъя йазычы дейилсиниз. Щям дя инсан-ларын цряйини охуйа билян бир психологсунуз.

Пярваня�рзайеваАзярбайъан Милли Консерваторийасынын тялябяси

n Язиз вя севимли йазычымызын йени китабы да, яввялки цч китабыкими, чох мараглыдыр, инсаны дцшцнмяйя вадар едир. Щяр заманонун китабларыны охуйандан сонра бир нечя эцн тясири алтындаолурам.

Яфсаня�ГарайеваАР Стандартлашдырма, Метролоэийа вя Патент цзря

Дювлят Комитясинин апарыъы мяслящятчиси

n Китабларыныз супердир, хцсусян «Йетмиш йеддинъи эцн». Бизимтялябяляр кимсясиз ушаглар щаггында йаздыгларынызы охудугдансонра ушаг евиня эетдиляр.

лейла�ЯсэяроваГярб Университети Щямкарлар Иттифагынын сядри

n Щяйатда илк мцкафатым Сизин китабыныз олуб. Конфрансда биринъийер тутмушдум. «Сонунъу юлян цмидлярдир» китабыны щядиййякими мяня вердиляр вя о эцндян охуъунуз олдум.

айтаъ�МяммядлиАР Мядяниййят вя Туризм Назирлийинин ямякдашы


10

n Бурада, узаг бир юлкядя «Йетмиш йеддинъи эцн» ясяринизи оху-дум. Вя гярара алдым ки, щеч бир фикир билдирмяйим. Чцнки яся-ринизин мяндя йаратдыьы тяяссцраты ифадя етмяк цчцн лексикамыз-дакы сюзляр кифайят елямир. Саь олун ки, варсыныз, бюйцк ядябиирсимизин лайигли варисисиниз.

Турал�аьарзайевСингапур Республикасындан, «Азярсу» АСЪ-нин мцщяндиси

n Биз тялябялярин Салйандан Бакыйа Сизи эюрмяйя эялмякдя мягся-ди ясярляринизя вя шяхсиййятинизя олан севэимизи билдирмяк иди.Сизинля эюрцшцмцз заманы биздя хош тяяссцратлар йаратдыныз,чох тяшяккцр едирям.

ращил�рзаАзярбайъан Мцяллимляр Институту

Салйан филиалынын тялябяси

n Иш йолдашымын ялиндя эюрдцйцм китаб диггятими ъялб етди,«Сонунъу юлян цмидлярдир» сюзляри гейри-иради гялбими эюйнятди,мяндя гярибя щисляр йаратды. Орта мяктяб илляримя – 1998-99-ъуилляря гайытдым. О илляря ки, бу романын щиссяляри севдийим «168саат» гязетиндя чыхырды...

анар�аьайев2 сайлы Бакы Инзибати-Игтисади Мящкямясинин ямякдашы

n Чох валещедиъи йазырсыныз. Охудугъа санки сакитляширям. Мян,адятян, тякрар ясяр охумаьы севмирям, амма Сизин ясярляри тяк-рар-тякрар охумагдан зювг алырам.

алямзар�ЯлякбяроваБакы Славйан Университетинин тялябяси

n Мян бу йеря кими йалныз дини китаблар охумушдум. Роман оху-маьа нечя дяфя ъящд эюстярмишдим, амма алынмамышды. Щеч цчвяряг дя охуйа билмямишдим. Анъаг «Сонунъу юлян цмидляр-дир»и достларымын мяслящяти иля охудум, чох бяйяндим. Мцдщишбир роман алыныб. Юмрцмцн сонунадяк ону унутмайаъаьам.

рафиг�лятифов«Азярфон»ун ямякдашы


11

n «Сяня инанырам»ы хцсуси мараг вя сябирсизликля охумушам, щечтясириндян чыха билмирям. Бахмайараг ки, цстцндян бир айкечиб. Ятрафда щеч ким бядии китаб охумур, тяяссцратларымыбюлцшмяйя адам тапа билмирям, цряйим дарыхыр.

Мащизяр�ЯлийеваЭцръцстан, Болниси району, Фахралы кянди

n «Йетмиш йеддинъи эцн»... Сюз тапа билмирям. Фикирляшдийим сюз-ляр аъиздир бу ясярин гаршысында. Бир ъцмля иля ифадя етмяйя чалы-шаъам: Варисин ясярлярини охуйанда инсанлыьа йарашмайан щисляринсаны тярк едир.

Мещман�дилгямоьлуАзярбайъан Телевизийасынын «Интеллект» програмынын апарыъысы

n Бу гыса щяйатымын там дюрд саатыны «Сяня инанырам» китабынащяср етдим... Дярщал дуйдум ки, Яминянин – о мясум симанынархасында бир иблис эизлянир. Эерчяк щяйатымызда беля гызлар огядярдир ки! Бяшяр йаранандан о гядяр щямидляр яминяляринсахта севэисиня гурбан эедиб ки... Мян чох мцталия едирям,амма бу эцн илк дяфя беля щисляр йашайырдым: гышгырмаг, Щямидисилкялямяк, «ойан» демяк истяйирдим.

Фяридя�МяммядоваАзярбайъан Дювлят Тибб Университетинин тялябяси

n Бцтцн диггятчякян йахын вя узаг дювр ядябиййатыны охумушам.Амма Сизин китаблар тамам фярглидир. Еля бил, бцтцн бунларыйашамысыныз. Щяр кясин дя щяйатында Сизин йаздыгларыныздан азда олса, няся вар.

анар�СяфяровЪябщя хяттиндяки щоспиталын щякими, тибб хидмяти лейтенанты

n Йени китабынызы да биртящяр ялдя едиб охудум. Анъаг хариъдяйямдейя щей горху щисси кечирирям, бирдян бундан сонракыны тапыбохуйа билмярям...

Шящаня�ТалыбоваИстанбул Университетинин Иктисади вя Идари Билимляр

факцлтясинин тялябяси


12

n Щяр бир романынызы бирняфяся, эеъя йарыйадяк охумушам, бюйцкмарагла, зювгля. Сизин китабларыныз мяним шяхси китабханамынян дяйярлиляри ъярэясиндядир.

Эцнел�зейналлыСумгайыт Дювлят Университетинин мцяллими

n Бязян инсан юз щислярини ифадя етмякдя чятинлик чякир. Ня дейяъя-йими билмирям. Ян илащи сюзляр беля ясяринизин гаршысында аъиздир.

айшян�КазымоваФцзули району, 1 №-ли там орта мяктябин шаэирди

n Мян 6 йашлы бир гыз анасыйам. Бу эцн «Йетмиш йеддинъи эцн»китабынызы бюйцк щявясля охудум. О гядяр тясирли йазмысыныз,буэцнкц йашамы о гядяр дягиг тясвир етмисиниз ки, там алудяолмушдум, «Ана, мяня су вер» дейиб щей мяни сясляйян гызымыбеля ешитмямишдим.

ханым�ЩцсейноваЕвдар гадын

n «Йетмиш йеддинъи эцн» адлы романыныз чох бюйцк диггятимясябяб олду. Ещтийаъ ичиндя олан инсанлар, йетим ушаглар, репрес-сийа гурбаны олан шаир... Цмидля сабащы эюзляйянлярин мцдщишэцзяраны... Щягигятян, чох мараглы вя унудулмаз романдыр.

рейщан�нцсрятова1 №-ли Тибб Коллеъинин тялябяси

n 14 йашымда БДУ-нун Механика-рийазиййат факцлтясиня дахилолмуш, 18 йашымда ораны фярглянмя иля битирмиш, маэистр дяряъясиалмыш, аспирантураны битирмишям, щазырда диссертасийа цзяриндячалышырам. Ясярляринизи щядсиз дяряъядя бяйянмишям. Дащи алманрийазиййатчысы Вейер Штрасс дейиб ки, гялбян шаир олмадан рийа-зиййатчы олмаг мцмкцн дейил. Мян бунун цчцн щям дя ядябий -йатчыйам. Дцшцнцрям ки, ъямиййяти дяйишдирмяк лазымдыр, юзц дяядябиййатла. Мящз бу сябябдян дя Сизинля эюрцшмяк истяйирям.

Мящяммяд�МяммядовРийазиййатчы


13

n Бязян бизляр зяманянин дяйишдийиндян эилейлянирик, амма бунудяйишкян инсанларын йашадыьы щяйат тярзи иля баьламырыг. Сизин буроманларыныз буэцнкц эянълийя мювъуд реаллыьы, буэцнцмцзцэюстярди.

Щцсейн�МирзязадяАли Щярби Тяййарячилик мяктябинин курсанты

n Щямишя йазычылар эцълц романларыны фикирляриндя ъанландырдыгла-ры щадисялярдян йазырлар. Бу, бизя реал эюрцнмяйя биляр, аммаВарис мящз ичиндяки дцнйанын реаллыьындан йазыр.

Самир�аьайев«РадиоМОР»ун директору

n Индики заманда ян проблемли бир шей вахт иткисиня йол вермяк-дир. Мянся севинъ щиссийля дейя билярям ки, Сизин китабларынызлакечирдийим саатлар ян хош, йашамаьа щявяс йарадан саатлардыр.

Мящяррям�рзайевАР Фювгяладя Щаллар Назирлийинин ямякдашы

n Щяйатда бир чятинликля цзляшмишдим, щялли йолуну тапа билмир-дим. «Бир овуъ торпаг» романындан сонра бу проблемимя асан-лыгла ъаваб тапдым. Садяъя олараг, йазан ялляриниз вар олсун!

Ялясэяр�ЩясяновАзярбайъан Аграр Университетинин тялябяси

n Бу йахынларда хябяр сайтларында кечян илин ян чох сатылан китаб-ларынын ичиндя Сизин китабларынызын адыны эюрдцм, дярщал эедиб 4китабынызы бирдян алдым, демяк олар ки, бирняфяся охудум...Щяля дя онларын тясири алтындайам.

ъейщун�МяммядовИш адамы

n Доггуз илдир ки, пессимизмля йахын дост олан мяня Йени ил эцнцдостум тябрик цчцн зянэ едяндя «Сонунъу юлян цмидлярдир»китабыны охумаьы мяслящят эюрдц. Деди, охуйандан сонра щяйа-та тамам башга эюзля, там оптимист бахаъагсан. Тябии ки, дедик-ляриня эцлдцм... Амма китабы, щяр щалда, охудум вя доьрудан


14

да, мяня щядсиз тясир етди. Демя, цмид етмяйя, лап цмидъик ет -мя йя дяйярмиш...

йеэаня�ШириноваШяки району

n Бцтцн китабларынызы чох бяйянмишям. Университетимиздя баш вер-миш террор щадисясиня шащид бир тялябя кими юлянлярин хатирясиняитщаф етдийиниз «Бир овуъ торпаг» ясярини дя севяряк охумуш,дуйьуланмышам.

айсу�ъябийеваАзярбайъан Дювлят Нефт Академийасынын маэистри

n Сизин фанатыныз олан гызым мяня китабларыныздан данышды, дярщалдедим ки, Вариси таныйырам, 90-ъы иллярин сонларында онун гязетперосериалларынын вурьуну идим. Илляр ютцр, Сизин ясярляри охуйубзювг алмаг естафети нясилдян-нясля кечир.

Тащиря�КядярлиПублисист

n Цмумиййятля чох китаблар охумушам. Юз йазычыларымыздан,дцнйа ядябиййаты классикляриндян, мцасир йазарлардан... АммаСизин китабларыныз тамам башгадыр. Романларынызын щяр биръцмлясиндя бюйцк мяна, бюйцк щяйат вар. Мянъя, йахшы йох, ялайазырсыныз.

Илкин�МурадЩейдяр Ялийев адына Али Щярби мяктябин курсанты

n Чох эюзял йазырсыныз, щейран галырам. Романларынызы бир-икиэцня битирирям. Йяни, доьруданмы, 77 эцндян сонра инсан щяйа-тында щяр шей дцзяля биляр?

нярэиз�османоваWадкюпинэс Утбилднинэсъентер

Эй. Оребро Лан, Исвеч

n Мян йалныз детектив охуйурам. Амма Сизин «Сонунъу юлянцмидлярдир» романынызы охумаьа башлайанда китабдан щеч айры-ла билмядим. О гядяр хошума эялди ки! Еляъя дя «Бир овуъ тор-


15

паг»... Даим ясярлярин тясирийля йашадым, гящряманларын сонра-кы талейи барядя суалларын ичиндя азыб галдым...

Кюнцл�атакишийеваХарков Политехник Университетинин тялябяси

n Сизин «Бир овуъ торпаг» романыныз «Яли вя Нино»дан сонра оху-дуьум йеэаня бюйцк щяъмли ясярдир. Бу китабы евдя атам да,анам да – щамымыз охудуг вя чох бяйяндик.

заур�МяммядзадяМярдякан, 181№-ли мяктябин 8-ъи синиф шаэирди

n Мян Сизин китабларынызы охуйан йцз минлярдян бирийям. Ня бунагядяр, ня дя бундан сонра ня мян, ня дя ятрафым щансыса йазычы-нын ясярляриндян бу гядяр тясирляня билмямишик вя билмяйяъяйикдя! Сиз билирсинизми йени бир ъяряйанын мцяллифисиниз?!

рящиля�абдуллайеваАзярбайъан Дювлят Педагожи Университетинин тялябяси

n «Сонунъу юлян цмидлярдир» китабыны охуйаркян дцшцнмцшдцм ки,Сизин бцтцн китабларыныз бир-бириндян мараглы олаъаг. Еля дя олду.

новруз�Мустафайев«Рабитябанк»ын ямякдашы

n Мян Сизин «Сонунъу юлян цмидлярдир» романынызы чох бяйяндим.Наиля образы щаггында конфранс иши щазырлайырам. Иншаллащ, уни-верситетдяки елми конфрансда чыхыш едяряк диктя едяъяйям. Сизинясярляр щяр бир эянъин дцзэцн истигамятдя тярбийя алмасындамцщцм ящямиййятя маликдир.

Севинъ�МцршидгызыГафгаз Университетинин тялябяси

n «Йетмиш йеддинъи эцн» романыны охудум вя щейран олдум.Мцбалиьясиз дейирям, шяхсян мян ону дцнйа ядябиййаты инъиля-риндян щесаб едилмяйя лайиг ясяр санырам. Щачанса, чох йягин,бу ясяр юз лайигли гиймятини алаъаг.

айдын�Щцсейнов«Ембаwоод» ширкятинин ямякдашы


16

n Дцзц, алты илдир ки, мцхтялиф яъняби йазычыларын ян мцхтялиф ясяр-лярини охумушам, щятта бязиляриня дюня-дюня мцраъият етмишям.Азярбайъан йазычыларынын ясярлярини ися бяйянмямишям. Буйахынларда мяня йахын олан бир инсанын тякиди иля китабларынызыохудум вя... Щейран олдум. Йаддашыма йазылды китабларыныз.

зцлфиййя�ЩясяноваАзярбайъан Дювлят Мядяниййят вя Инъясянят

Университетинин тялябяси

n Сизин ясярлярин неъя дяйярли, эюзял олдуьуна халгымыз гиймятвериб. Мяним йазаъагларым садяъя тякрарчылыг ола биляр.Ъямиййят ичиндян, ятрафымыздан чыхмыш инсанлары ясяр гящряма-ны кими тяъяссцм етдирмяйиниз романларынызы бизляря даща дадоьмалашдырыр.

Эцлшян�ЩцсейноваШуша шящяри

n «Бир овуъ торпаг»ы битирдим, щислярими ифадя етмяйя сюз тапа бил-мирям. Каш ки, Азярбайъанымызын биз эянъляря гялямийля йолэюстярян 10 Сизин кими йазычысы, кишилик тяъяссцмц олан 10Мафийа Заур кими кишиси вя Вятян гейряти эюстярян 10 БалаъаЗаур кими эянъи олайды...

Щямидя�ГочялийеваНахчыван Мцяллимляр Институтунун тялябяси

n Щеч бир сюз мяним «Йетмиш йеддинъи эцн» романындан алдыьымтяяссцраты ифадя едя билмяз. Романы охудугъа Сизин мянимля ишйолдашы олдуьунузу дцшцндцм.

Шащназ�ШащбазоваУшаглар цчцн 1 сайлы хцсуси интернат мяктябин мцяллими

n Бизим бцтцн тялябяляр Сизин фанатыныздыр. Ясярляринизи чох севирик.Цлви�аллащвердийев

«Хязяр» Университетинин тялябяси

n «Сяня инанырам» романыны бир эцня охудум, битмясини щеч истя-мирдим. Юзцм гыз олсам беля, гыз гящряманын етдикляриндян


17

утанъ дуйдум. Бир шейи йахшы анладым – щягигятян дя бязян гыз-лар чох вяфасызлыг едирляр.

Тцркан�хялиловаГах району

n Билирсиниз, китабларыныз бирняфяся охунур, ъцмляляриниз блокнот-лара кючцрцлцр. Индийя гядяр йалныз хариъи ядябиййата цстцнлцкверярдик. Азярбайъан ядябиййатынын ХХ ясрдяки гцввясини итир-дийини зянн едирдик. Анъаг Сизин ясярляр фикримизи дяйишди. Чоххащиш едирик, бизи тяк гоймайын!

ниэар�Гурбанлы,�Тящминя�ъцмшцдлцЭянъ Истедадлар Лисейинин (БДУ-нун няздиндя) шаэирдляри

n «Сяня инанырам» дящшят мараглы эялди бизя, имкан дцшдцкъя щейохуйур, охуйурдуг. Йазан гяляминиз сонсуз булаг олсун.Сярщядчилярдян атяшин саламлары гябул един.

ъейщун�рясулзадяАстара району, сярщядчи

n Чохдан иди ки, елми фяалиййятимля ялагядар бядии ядябиййатданузаглашмышдым. Яслиндя, щеч охунуласы бир шей дя йох иди. Сондяфя 2 ил юнъя Видади Бабанлынын «Виъдан сусанда» романынытякрар охумушдум. Зянэин китабханам олса беля, охумаьа биршей тапмамаьым цзцъц иди. Чох йахшы ки, бу бошлуьу мящз Сизинкими истедадлы йазычынын дяйярли романлары долдурду.

ламийя�ЩаъымурадоваЭянъя Дювлят Университетинин мцяллими

n Респект, аспекти иля. Мян бцтцн ядяби шедеврляри, щям классиканы,щям мцасир йазарлары рус дилиндя охуйурам. Ана дилиндя охуду-ьум илк китаблар Сизин бестселлерляриниз олду. Вя мцбалиьясиздейим ки, «Сонунъу юлян цмидлярдир» паралел олараг охудуьумКоелйонун «Заир»индян вя Кафканын «Чеврилмя»синдян щеч дяэери галмыр. Бизим ядябиййатымызын тяблиьи чох гейри-гянаятбяхшолса беля, йазарларымыз дцнйа титанларындан щеч дя яскик дейилляр.

Мяфтун�КяримовМцталия щявяскары


18

n Драйзерин «Дащи» ясярини йениъя битирмишдим. Китаб охумаьащя вясим йох иди. Баьда динъялирдик, няня-бабанын йанында. Яли -мя «Сонунъу юлян цмидлярдир» кечди. Охумайаъам десям дя,мяни юзцня неъя ъялб етдися, бир дя эюрдцм эеъя телефон ишыьын-да охуйуб тамамламышам.

Пярваня�ЯсэяроваАзярбайъан Техники Университетинин маэистри

n Илк юнъя Сизя миннятдарлыьымы билдирмяк истяйирям йаздыьыныз«Сяня инанырам» романына эюря. Щяйатда олан бцтцн щягигятля-ри чох усталыгла гейд етмисиниз, чох мямнун галдым. Бюйцкщявясля йени китаб эюзляйирям Сиздян.

Ялипянащ�Ясядзадя«Бакъелл ЛТД» ММЪ-нин ямякдашы

n Чохлары беля дцшцнмяся дя, мянъя, «Йетмиш йеддинъи эцн»романларынызын ичиндя ян эюзяли, ян тясирлисидир. Эцнцмцздя башверян щадисяляри неъя дя ъанландырмысыныз... Щятта еля мягамларолду ки, эюзлярим долду да...

Фазил�БалайевАзярбайъан Дювлят Игтисад Университетинин тялябяси

n Бялкя дя, бу эеъя вахты Сизи наращат етдийим цчцн мяни ян етика-сыз охуъу адландыраъагсыныз. Амма билсяниз ки, мян «Сонунъуюлян цмидлярдир» китабыны дайанмадан, ард-арда ики дяфя охуйан,бялкя дя, илк вя тяк охуъунузам, йягин, мяни баьышлайарсыныз.Дейилми?

Щцсейн�аббасовШяки Апелйасийа Мящкямясиндя щаким кюмякчиси

n Ян чох севдийим бир йазычынын – Исмайыл Шыхлынын хейир-дуасыныалмыш нювбяти бир севдийим йазычы – Варис. Сизин явязсиз ясярля-ринизи она эюря севдим ки, ъямиййятимиздя баш верянляр дольун,дцзэцн якс етдирилир, йашадыгларымла щяйатда тяк олмадыьымыдуйурам. Ясярляринизля мяни йенидян щяйата баьланмаьа вадаредирсиниз.

Кюнцл�хялиловаСумгайыт шящяри


19

n Вя анладыьым тяк бир шей вар: Мцгяддяс «Бир овуъ торпаг» гя -дяр «Сяня инанырам». Чцнки инсанлары хошбяхтлийя говушдуран«Йетмиш йеддинъи эцн» инанъыны эюзлямяйя цмидлийям. Ахы «Со -нунъу юлян цмидлярдир»...

зющря�нясибоваАзярбайъан Дювлят Дилляр Университетинин тялябяси

n Йазан ялляриниз вар олсун. Щявясля охуйуруг, зювг алырыг. Санкио олайлары, о анлары юз эюзляримизля эюрцрцк.

Сямяд�ъябийевХязяр Дяниз Нефт Донанмасынын ямякдашы

n Мян китаб аларкян чох тяряддцд едирям: мцяллифи кимдир,мювзусу нядир? Щяр дяфя китаб сечяндя, бялкя, 10-15 дягигя онувярягляйир, мювзу иля таныш олурам. Амма инди бянзяр ъилди,цзяриня Варис йазылмыш китаб эюрцнъя тяряддцдсцз-филансыз алы-рам. Варисдирся, демяли, йарадыб.

Шювкят�МяликоваАзярбайъан Кооперасийа Университетинин тялябяси

n Сизя юз миннятдарлыьымы билдирмяк истяйирям ки, ялляриниздянэюзял китаблар ишыг цзц эюрцб. 25 йашым олмасына бахмайараг,щяля индийя гядяр «Сонунъу юлян цмидлярдир» кими мараглы китабохумамышдым. Щягигятян, чох дуйьуландым. Ядябиййата чохэюзял ясярляр тющфя верирсиниз.

рафиз�Ялийев«Импротех Травел Тоурисм ъомпанй»нин менеъери

n «Йетмиш йеддинъи эцн» - нювбяти бир аддым, нювбяти щяйата фярг-ли бахыш нцмуняси вя нювбяти уьур... Сиз, доьрудан да, эянъля-рин цряйиня эедян йолу тапмысыныз.

зибейдя�ъяфярлиБакы Идаряетмя вя Технолоэийа Коллеъинин

тялябя-эянъляр тяшкилатынын сядри

n Ясярляринизи охуйанда охуъу юзцнц щадисялярин там мяркязиндящисс едир. Щягигятян, чох мараглы йазырсыныз. Биз чох истяйирик


20

ки, телевизийамыза тяшриф буйуруб бурадакы бюйцк охуъу кцтля-низля ефиримиз васитясиля эюрцшясиниз.

Явяз�ГубатовРеэионал телевизийанын апарыъы-координатору

n «Сяня инанырам»ы битирсям беля, щяля дя аьлайырам. Доьруданда, бядян арзу вя цмидляр гябиристанлыьыдыр. Инсан йашадыгъащяйатын мянасыз, севэинин ися мящведиъи олдуьуну дярк едир.

нярмин�аьазадяБакы Бизнес Университетинин тялябяси

n «Сонунъу юлян цмидлярдир» китабынызы АТВ телеканалындаэюрдцм, вяряглямяйя эютцрдцм. Ону эюрдцм ки, алудя олуб оху-йурам. Чох бяйяндим, неъя эюзял йазмысыныз. Миннятдарам Сизя.

Тащиря�Мяммядгызы«Шярг» гязетинин ямякдашы

n Фикримъя, бу эцн Азярбайъана Сизин кими йазарлар чох лазымдыр.Щятта щеч заман ялиня китаб алмайан бязи груп йолдашларымын даясярляринизи севя-севя охудугларынын шащиди олурам. Мцкяммялясярляринизя эюря Сизя миннятдарыг.

елхан�МящяррямовАзярбайъан Дювлят Мемарлыг вя Иншаат Университетинин тялябяси

n Сиз дящшятсиниз, щяля дя бир эцня китаб охуйуб гуртардыьымаинана билмирям. Дярслярдян няфяс алмаьа беля вахтым йохдур,амма щяр шейи атыб охудум. Бцтцн китабларыныза щейранам.Неъя йазырсыныз ахы бцтцн бунлары?

Бриллиант�зейналоваГуба району

n 18 йашым олмасына бахмайараг, бир чох гарышыглыгларла, зиддий -йятлярля цзляшмишям. Мян инсанлары олдуглары кими дейил,эюрдцйцм кими эюрцрдцм. Амма «Сяня инанырам» китабыныз-дан «Сян демя, щяр шейи юз рянэи иля эюрмяк лазымдыр» ъцмляси-ни охудугдан сонра анладым ки, бюйцмяк, бош хяйаллардан ялчякмяк лазымдыр.

зиба�Щаъынскайа�Азярбайъан Дювлят Педагожи Коллеъинин тялябяси


21

n Инсан «Йетмиш йеддинъи эцн» романыны охуйанда гаршысындакы-нын щансы ниййят эцддцйцнц, няйин далынъа гачдыьыны айдынъадярк едир. Сиз инсанларын ич дцнйасыны чох эюзял таныдырсыныз.

нищад�СцлеймановАли Щярби Дянизчилик мяктябинин курсанты

n Бу ад эцнцмдя гардашым мяня щядиййя олараг Сизин «Йетмишйеддинъи эцн» китабынызы алды. Билир ки, имзанызы чох севярякохуйурам вя бяйянирям. Чох эюзял йазырсыныз, даим беля галын.Ня йахшы ки варсыныз.

Вцсаля�ИсфяндийароваТяфяккцр Университетинин тялябяси

n Эюзлянилмяз сонлуг, щадисялярин сцрятля тярсиня фырланмасы, сир-ляр, мцяммалар... «Йетмиш йеддинъи эцн»дя бунлар олмады,амма инсан рущуна мусиги кими йайылан, ону щяйатдан ибрятдяр си эютцрмяйя чаьыран, «инан вя сябир еля, щяр шей йахшы ола-ъаг» фикрини бизя импровизя едян бир ясяр йаранды.

Мящяммяд�Исмайылов258 №-ли мяктябин шаэирди

n Мян китабларынызла гидаланырам. Инанын, шиширтмирям, мараглыкитаб рущуму гидаландырыр...

Эцнай�МяммядоваБилясувар району

n Ня йахшы ки бунлары йазырсыныз. Бу эцн эянъляримиз аъынаъаглывязиййятдядир. Щеч ня бизя мараглы дейил. Амма ясярляринизсанки црякляримизи охуйур. Щяр сыхыланда китабларынызда юзц -мцзя дайаг ахтарырыг...

Сябиня�ИсмайыловаСумгайыт Дювлят Техники Коллеъинин тялябяси

n Йени китабынызы да охудум, чох бяйяндим, чох тясирляндим.Йазан ялляриниз вар олсун. Аллащ Сизи бизя чох эюрмясин.

Сона�Ялийева«Лоьман» Тибб Мяркязинин ямякдашы


22

n Ачыьыны дейим ки, сон илляр ядябиййатда олан дурьунлуьа эюря йахариъи ядябиййата, йа да йерли детектив ясярляря мцраъият едир-дим. Лакин Сизин «Сонунъу юлян цмидлярдир» ясяриниз мянимйерли ядябиййатла баьлы фикир вя дцшцнъялярими алт-цст етди.

хяйал�нифтялийевЪ.Нахчывански адына щярби лисейин курсанты

n Мян юнъя «Сяня инанырам» китабыны охудум, йенидян бир дя, бирдя охудум, чох бяйяндим. Сонра «Бир овуъ торпаг» эялиб бурачыхды, сонра да «Йетмиш йеддинъи эцн»... Охудум, кядярляндим,цзцлдцм, аьладым... Сайяниздя зянэин китаб дцнйасына мараьымартды...

Бащар�БяхтийарлыГябяля району

n Бу да «Йетмиш йеддинъи эцн»! Беля бир супер романы анъаг Варисйаза билярди. Инди дя сябирсизликля нювбяти романы эюзляйирик.

ряшад�МусайевАзярбайъан Дювлят Бядян Тярбийяси вя

Идман Академийасынын тялябяси

n «Йетмиш йеддинъи эцн»ц щяддиндян чох бяйяндим. Чох тясирлян-дим. Мяндя беля бир цмид ойанды ки, щяр гаранлыгда бир ишыгйашайыр, йалныз сябир вя мятанят лазымдыр инсана.

Шябням�БалайеваБцлбцля гясябяси

n Китабларынызы охуйуб шярщ йазмамаг мцмкцнсцздцр. Сон дяря-ъя мараглы вя тясирли инсан талеляри, истифадя етдийиниз афоризмляр,ситатлар... Бир сюзля, чох рянэарянэ китаблардыр.

рящиля�Ясэярова«Атяшэащ» Сыьорта Групунун ямякдашы

n Мяктябдя бцтцн шаэирдляр Сизин китаблары щявясля охуйурлар.Аллащ кюмяйиниз олсун.

ниъат�МяммядоьлуАнкара мяктяб-лисейинин шаэирди


23

n Юнъяликля мцасир Азярбайъан ядябиййатыны биз эянъляря севдирди-йиниз цчцн Сизя миннятдарам. «Сяня инанырам» романы бир чохдцшцнъялярими дяйишди.

лаля�КяримлиЛянкяран Дювлят Университетинин тялябяси

n 2 эцн бундан габаг бир йердя сорьу кечирдик ки, охудуьунузкитаблардан щансыны мяслящят эюрярдиниз? Инанмазсыныз, о гядярадам Сизин китаблары гейд етди ки... Ня эизлядим, щеч бу гядяри-ни эюзлямирдим... Фяхр етдим ки, мян дя охуъунузам.

Севда�Гулийева«БРЕС» ММЪ-дя менеъер

n Дцшцнъялярими бир ъцмля иля ифадя етмяк истярдим: Бу гядярохуъу кцтлясиндян газандыьыныз ряьбят вя севэи Сизя щалалдыр.

Цлкяр�ЯлийеваМинэячевир Мцяллимляр Институтунун тялябяси

n Ясярляринизи охуйанда хейли мцддят онларын тясири алтында галыр,кцчядя-байырда эюзцм гящряманларынызы ахтарыр. Ясярляринизсанки ъанлы инсандыр, дцшцнцр, дцшцндцрцр...

руслан�ГящрямановАзярбайъан Милли Ордусунун забити

n Варисин йаздыьы романларда мараглы фактлар, дуйьулу мювзулар,щяйяъанлы анлар вя щяйати эерчякляр юзцнц эюстярир. Гыса вахтярзиндя юзцня бу гядяр охуъу йыьа билмясинин сябяби ясярлярининмисилсиз эюзяллийидир.

Садиг�МяммядовНахчыван Дювлят Университетинин тялябяси

n «Сяня инанырам»... Там фяргли бир роман. Ону йалныз няглиййат-да охумаг имканым олдуьундан, фикирляримин бцсбцтцн китабдаолмасы чох вахт мяни еля алудя едирди ки, дцшяъяйим дайанаъаьыаз галырды ки, ютцрцм...

Эцлнар�ЩашымоваМ.Магомайев адына 26№-ли ушаг мусиги мяктябинин мцяллими


24

n Мян чох охуйурам, щяр мювзуда, щяр жанрда. Щям дя йазырам,китабым да чыхыб. Тясир алтында сахламаьы севирям. Буну баъа-ранлары психолоэийа «характер» адландырыр. «Бир овуъ торпаг»ы 6саата охудум, артыг 5 эцндцр щяр эцн йенидян охуйур, кядярлидя олса, вердийи щяззи узатмаьа, йенидян йашамаьа чалышырам.Щяр эцн охуйур вя щяр эцн дя аьлайырам.

Эцнел�ТеймуршащоваЭянъ йазар

n Щягигятян щейранам. Неъя дя црякдян йазылыб романларыныз.Китабларынызын щяр бирини ян азы 10 дяфя охумушам.

айлин�ФяряъоваБакы Сянайе Педагожи Коллеъинин тялябяси

n Бизим маркетимиз вар, Щ.З.Таьыйев гясябясиндя, орада сатыъылыгедирям. «Йетмиш йеддинъи эцн» китабыны охуйурдум. Йахынлыгдащярби щисся чохдур. Щярбчиляр эюряндя ки, Варисин китабыны оху-йурам, дейирдиляр ки, о, чох эюзял йазыр, щяр бир тябягянин инса-ны ону баша дцшцр, гаврайыр... Бурадакы бцтцн заводлар СОЪАР-ын табелийиндядир. Фящляляр, мцщафизячиляр дя эялиб алвер едяндяВариси охудуьуму эюрцб щамысы тярифляйирди ки, о чох яла йазыр...Беля анладым ки, щамы Вариси охуйурмуш...

Вцсал�СяфяровСатыъы

n Мян бядии китаб охумаьа «Сонунъу юлян цмидлярдир»ля башламы-шам. Инди ися китабларсыз щяйатымы тясяввцр едя билмирям.

Шямс�Пашайева267 №-ли мяктябин шаэирди

n Мяним эюзляримя чох охумаг зийандыр. Амма беля эюзял китаб-лары охумамаг мцмкцн дейил...

асиман�ЩаъызадяОрдубад району

n Мян, адятян, бядии ясярлярин кющнясиня цстцнлцк верян инсанам.Чцнки орада психоложи мягамлар, нцанслар чох олур... Тясадцфян


25

психоложи ясяр арайанда сатыъы Сизин «Сонунъу юлян цмидлярдир»ясяринизи мяслящят билди. Илк юнъя цряксиз йанашдым, вяряглядимвя... Ясяр мяни чякди. Чох саь олун беля бир ясяря эюря.

Гяниря�БяхтийарПсихолог

n Инанырсыныз, бялкя, 10 дяфя китабханайа эетмишям, щамысында даешитмишям ки, китабларыныз охуъулардадыр.

рюйа�ЯлийеваАМИ Эянъя филиалынын тялябяси

n Гярибя бир щисс вар мяндя. Артыг нечя вахтдыр «Сяня инанырам»ыохумушам, амма щеч унуда билмирям. Бялкя, мяканлар щярэцн олдуьум йерлярдир, она эюря? Щяр балаъа детал мяня гящря-манларынызы хатырладыр...

Пярваня�Мяммядзадя«Эреен Аппле анд Травел»ин ямякдашы

n Ясярляринизин електрон вариантларыны йцкляйиб охуйурам, чохбяйянирям. Йягин ки, Сизя чох инсанлар щяйатларыны данышырлар.Лцтфян, мяним щяйат щекайями дя динляйярсинизми?

Бану�ЩаъыйеваСалйан району

n Вахт азлыьындан мцталия иля чох да мяшьул ола билмирям. Буйахынларда бир шаэирдим Сизин дяйярли ясярляри мяня щядиййя етди.2 эцн евдя, ишдя, метрода – щарада вахт тапдымса, дурмаданохудум. Бу эцня кими беля орижинал ясярляр охумамышдым... Индикими эюрцрям, Сиздян данышырам...

лаля�Кяримова«Эалахй» Тядрис Мяркязинин мцяллими

n Ян чох севдийим ясяри сорушсалар, Варисин «Сонунъу юлян цмид-лярдир» романынын адыны чякярдим. Мяслящятдир ки, щамы охусун.

Сяадят�Исмайылова«Кемпински Щотел Бадамдар»ын

эенял мцдири


26

n «Йетмиш йеддинъи эцн» романы щяйатдакы мянфиликляри габарыгшякилдя якс етдирдийиня эюря бюйцк охуъу кцтляси ъялб етмякдя-дир. Щяр язабдан мящз 77 эцня гуртулмаг, юмря ябяди эцняшдоьмасы цмидийля йашамаг иллцзийасы чох эюзялдир. Цмид гапыла-рымызы даим ачыг сахлайаг эяряк...

арзу�еййубоваСумгайыт Дювлят Университетинин тялябяси

n «Бир овуъ торпаг» китабыны дцнян алдым. Инанын, китаб мяня огядяр мараглы эялди, ишя чыхмадым ки, охуйуб гуртарым.

Турал�Щясянов«Гызыл гайа» ресторанынын ишчиси

n «Бир овуъ торпаг»ы битирдим, чох мараглы иди. Охудугъа бейнин-дя сонракы олаъаглар барядя тяхминляр едирсян, анъаг яксичыхыр... Роман охумаьа еля дя мараьым йох иди, «Сонунъу юлянцмидлярдир»дян сонра йахшы китаблара ашиг олдум...

Сядагят�ГараловаДманиси району, Эцръцстан

n Ректорумуз о эцн бизя дярс кечирди, ядябиййатдан суал верди,деди: «Щеч китаб охуйурсунуз?» Инанын, ушаглар бир аьыздандедиляр ки, Варисин ясярлярини охуйуруг.

Эцлцм�ЩцсейнзадяБакы Аврасийа Университетинин тялябяси

n Бу кянддя - бу уъгар йердя бир танышым вар, китабларынызын дяли-сидир. Йени китабларынызын електрон вариантыны неъя ялдя едябиляр? Гардашы иъазя вермир, ондан эизлин охуйур китабларынызы.

Мящяррям�рзайевГусар району, Каланхур кянди

n Бу эцня гядяр бцтцн китабларынызы охумушам. Щамысыны оху-йанда еля фикирляширям ки, орада йазыланлары мян йашамышам. Чохгярибя щисляр кечирирям.

Эцнай�аьазадяБакы Техники Коллеъинин тялябяси


27

n «Сонунъу юлян цмидлярдир»... Цмидими там итирмишдим, гапыдюйцлдц, дцзялдим йола. Адам ясэярликдя щям дя романтик олурахы бир аз. Еля о аб-щава иля дя битирдим ясяри. Инди – эялмяйи-мизя аз галмыш йенидян охудум. Даща романтик дейилям, гяд-дарлашмышам хейли... Амма ясяр йеня дя мяня тясир етди, бязищиссялярини тякрар-тякрар охудум...

рящим�Байрамлы«Н» сайлы щярби щиссянин ясэяри

n Бцтцн тясвир едилян бядбяхтликляря бахмайараг, ясярляриниз ник-биндир, эяляъяйя цмид ашылайыр. Яслиндя, щяйатымызда щямишяэцняш вар, амма бязян гара булудлар онун гаршысыны кясир...

Мцшфиг�ЩясянлиИътимаи-Сийаси Университетин тялябяси

n Бцтцн Азярбайъан эянъляринин Сизин ясярляринизя ещтийаъы вар.«Сяня инанырам»ы да, «Бир овуъ торпаг»ы да щядсиз бяйянмишям.Ян бюйцк арзум одур ки, нювбяти ясярляриниздян биринин баш гящ-ряманы олум.

Яййуб�МяммядовАьъабяди району, Тязякянд кянд орта мяктябинин шаэирди

n Сиз щяйаты олдуьу кими гаршымыза гойурсунуз ки, буйурун,бахын! Бялкя дя, инаныласы олмайаъаг, амма йашадыгъа инанырамки, юлмцш гящряманыныз Заур бир эцн йенидян щяйата гайыдаъаг.

Шящаня�Мустафайева«Новъо» Ширкятляр Групунун менеъери

n Йаздыьыныз романлары чох бюйцк щявясля охуйурам, метрода,автобусда... эюзцмц беля гырпмадан. Щятта дюрд айлыг кюрпямголларымда икян бирняфяся «Бир овуъ торпаг» романыны охудум.

нярэиз�Мяммядова«Гартал» Тикинти Фирмасынын ямякдашы

n Варис бяй, Сизин щейранынызам. 3 китабынызы щядсиз марагла оху-мушам. Биз Сизи чох истяйирик.

ниэар�ЯлизадяСанкт-Петербург, Русийа

Язилмиш фотошякилляр

28

Ичим цшцдц бирдян,Сяня йад ял дяйдими?Бурда битдими роман,Бу, сон сящифяйдими?

няъибя�Баьырзадя

Бязян горху, бязян щяйяъан, бязян цмидсизлик...

Сабащы дцшцнмянин кардиограмы...

Мян яввялляр «сянсиз юлярям» дейирдим. Инди «сянсиз

чятиндир» дейирям. Ким билир, сабащ ня дейяъям...


29

1-úè�ùèñ�ñÿ�

ÖЧ ìЯðà�ñè�ìè

Ñîë ìóø ÷è ÷ÿê, ñþí ìöø ÷û ðàã... Âÿ þë ìöø èí ñàí...

Éîõ... Î óøàã ëûã ëà ðû íûí ðÿíý áîë ëó üóí äàí èí äè ÿñÿð-ÿëà ìÿò

ãàë ìà ìûø äû... Åëÿ áèë, çöë ìÿò áèð äöí éà äà èäè. Ùà ÷à áà ëà éûð -

äû, ùà ÿë àòûð äû, ãî ïà áèë ìèð äè...

ßí ïè ñè èñÿ î èäè êè, î èøûã ëû äöí éà äà îí ëàð èêè íÿ ôÿð èäè -

ëÿð: áèð àë ìà íûí èêè öçö êè ìè áèð-áè ðè íèí áÿí çÿ ðè îëàí èêè áà -

úû . Èí äè ñÿ î, òÿê-òÿí ùàé äû...

Ó øàã ëûã àü ëûé ëà ùÿ ìè øÿ äà èì äþðä ëöê äÿ îëà úàã ëà ðû íû äö øö -

íÿð äè: Àòà ñû, àíà ñû, áà úû ñû âÿ î... Àòà èøÿ ýå äÿ úÿê, àíà åâ òÿ -

ìèç ëÿ éÿ úÿê, áèø-äöø åäÿ úÿê... Îí ëàð äà áö òöí ýö íö áèð ëèê äÿ

îé íà éà úàã, ùåé êö ñöá-áà ðû øà úàã ëàð. Àõ øàì ùà ìû ëûã ëà øàì

åäÿ úÿê, òå ëå âè çî ðà áà õà úàã ëàð... Èñ òè ðà ùÿò ýöí ëÿ ðèí äÿ èñÿ áþ -

éöê ùÿ âÿñ ëÿ éà ýÿç ìÿ éÿ, éà äà ãî íàã ýå äÿ úÿê ëÿð...

À òà ëà ðû ùÿ ìè øÿ åâÿ ýÿ ëÿí äÿ îí ëà ðà íÿ ñÿ àëûá ýÿ òè ðÿð äè...

Ìöõ òÿ ëèô þë ÷ö ëö ýÿ ëèí úèê ëÿð äÿí òóò ìóø äàä ëû øèð íèé éàò à úàí...

Ãûç ëà ðû íûí àðà сûí äà áèð éàø ôÿðã îë ñà äà, àë äûã ëà ðû íû ùÿ ìè øÿ

åé íè åäÿð äè àòà ëà ðû. Î äà áó åé íè ëè éÿ ýþ ðÿ þçö íö áà úû ñûé ëà

ùÿì éàø ñà éàð äû...

È ëà ùÿ áè ðèí úè ñèí ôÿ ýå äÿí äÿ î àü ëà éûá þçö íö éå ðÿ âóð ìóø -

äó êè, ìÿí äÿ ýå äè ðÿì. Áà úû ñû äà èêè àéà üû íû áèð áàø ìà üà äè -

ðÿ ìèø äè êè, Èíà ðÿ ñèç ùå÷ éà íà ýå äÿí äå éè ëÿì... Ùÿò òà àòà ëà ðû


30

ìÿê òÿ áèí äè ðåê òî ðó èëÿ ðà çû ëûьа эялиб áèð ìöä äÿò îí ëà ðûí åé -

íè ïàð òà àð õà ñûí äà ÿé ëÿø ìÿ ñè íè äÿ òÿ ìèí åò ìèø äè.

Áà úû ñû êè ìè, î äà þçö íÿ àü êþé íÿê, ãà ðà éóá êà âÿ ÷è éèí -

äÿí àñû ëàí ÷àí òà àë äûð ìûø äû... Éàë íûç áèð àéà éà õûí ìöä äÿò

êå÷ äèê äÿí ñîí ðà îíó áà øà ñà ëà áèë ìèø äè ëÿð êè, ñÿí ìÿê òÿ áÿ

ùÿ ëÿ ýÿ ëÿí èë ýå äÿ úÿê ñÿí, èí äè ëèê äÿ èñÿ Èëà ùÿ ýè ëèí äÿðñ ëÿ ðè íÿ

ýåò ìÿê ëÿ óøàã ëà ðà ìà íå îëóð ñàí...

Îë äóã úà ýþ çÿë îë ñà ëàð äà, áà úû ëàð ñûñ ãà, физики ъящятдян çÿ èô

èäè ëÿð. Âà ëè äåéí ëÿ ðè Èíà ðÿ íèí áèð èë òåç ìÿê òÿ áÿ ýåò ìÿ ñè íè ñàü -

ëàì ëû üû íà çè éàí âå ðÿ úÿ éèí äÿí ãîð õà ðàã þç ëÿ ðè èñ òÿ ìÿ ìèø äè ëÿð.

Éàë íûç óíè âåð ñè òåò èë ëÿ ðèí äÿ Èëà ùÿ íèí ãÿ ôèë äÿí Ðà ìèë àä ëû

òÿ ëÿ áÿ éîë äà øû íà ãî øó ëóá Ñóì ãà éû òà ãà÷ ìà ñû àè ëÿ ëÿ ðè íè íà òà -

ìàì ãîé ìóø äó. Áó íó ãÿ áóë åò ìÿ éÿí âà ëè äåéí ëÿ ðè áþ éöê

ãûç ëà ðû èëÿ áà ðûø ìà ìûø äû ëàð, ýåò-ýÿ ëÿ èúà çÿ âåð ìÿ ìèø äè ëÿð...

Éå íÿ äÿ èêè-öч äÿ ôÿ ìÿ ãàì äöø ìöø äö êè, Èíà ðÿ ñå âèì ëè

áà úû ñû íû ýþ ðÿ áèë ñèí, îíó ãó úàã ëà éûá þï äöê úÿ þï ñöí... Àì ìà

áó ãÿ ôèë õÿ áÿð... Áó àü ëà ñûü ìàç ùà äè ñÿ... Áó òö êöð ïÿ äÿí èí -

òè ùàð...

Äà ùà Èëà ùÿ éîõ èäè. Äöí éà íûí ÿí ýþ çÿë, ÿí ãàé üû ñûç, ÿí

øÿí áèð ãû çû ùå÷ êÿ ñèí ýþç ëÿ ìÿ äè éè ùàë äà ùÿ éà òà ÿë âè äà äå ìèø -

äè... Íè éÿ, íÿ ñÿ áÿ áÿ - áÿë ëè äå éèë äè... Àòà ñû íûí йахын ãî ùó -

ìó íà äå éèê ëè îë äó üó ùàë äà, ôè ðà âàí ýÿ ëÿ úÿ éè íèí çÿ ìà íÿ òè

îëà-îëà ãÿ ôèë äÿí éîõ ñóë áèð øÿõ ñÿ ãî øó ëóá ãà÷ ìàã ëà þçö íö

áÿä áÿõò åò ìèø äè, äöí éà íûí íàç-íå ìÿò ëÿ ðè íÿ ùÿñ ðÿò ãîé ìóø -

äó... Àì ìà ñåâ ýè ñè áþ éöê èäè àõû Ðà ìè ëÿ. Î áþ éöê ñåâ ýè íèí

áå ëÿ áèð ñî íó îë ìà ìà ëûé äû... Áÿñ íè éÿ, íÿ ñÿ áÿ áÿ áó, áàø âåð -

ìèø äè?

...Ùÿ éÿò äÿ èðè ÷à äûð ãó ðóë ìóø äó. Åù ñàí âå ðè ëèð äè.

Áåø ìÿð òÿ áÿ ëè áè íà íûí 2-úè áëî êó íóí 4-úö ìÿð òÿ áÿ ñèí äÿí

àü ëàø ìà ñÿ ñè ýÿ ëèð äè.

Áó ýöí Èëà ùÿ íèí ö÷ö èäè...


31

Áà úû ñû íû èòèð ìÿ ñè àç ìûø êè ìè, Èíà ðÿ èí äè äÿ àòà ñûé ëà àíà ñû -

íûí àðà сûí äà ãàë ìûø äû. Âà ëè äåéí ëÿ ðè íèí ùàëû éàõ øû äå éèë äè.

Ãîð õóð äó îí ëà ðà ýþ ðÿ. Õö ñó ñÿí öðÿ éè õÿñ òÿ îëàí àòà ñû ö÷öí

íà ðà ùàò ëûã êå ÷è ðèð äè. Îí ñóç äà äöí éà ñû äà ðàë ìûø äû, âà ëè äåéí -

ëÿ ðè íÿ äÿ íÿ ñÿ îë ñàé äû, äà ùà íè éÿ éà øà éûð äû êè?!

Î òàãларäà êû øêà ôûí, долабын, ñåð âàí òûí, òå ëå âè çî ðóí öñòц

àü ìÿ ëÿ ôÿ èëÿ þð òöë ìöø äö. Éå ðÿ õàë ÷à-ïà ëàç äþ øÿí ìèø äè. Äè -

âàð áî éó ãà äûí ëàð îòó ðóá àü ëà øûð äû . Àíà ñû Ýöë ëö ùÿð è÷ÿ ðè ýè -

ðèá-÷û õà íà ãî øó ëóá ùþí êö ðöð, àç ãà ëà ùà âà ëàí ìûø êè ìè òÿê -

ðàð ëà éûð äû:

- Èí ñàô ñûç êþ ïÿйó øà üû, áÿä áÿõò åò äè ëÿð áà ëà ìû. Àúûí äàí

êþ ïöê ãó ñàí àë ÷àã ëàð, þë äöð äö ëÿð ãû çû ìû...

È íà ðÿ àíà ñû íû ñà êèò ëÿø äèð ìÿ éÿ úÿùä åäèð, îíà ñó éà äàì úû -

ëà äû üû вà ëå ðèàí è÷èð äèð äè.

Ýöë ëö þçö íö óíóò ñà äà, àðà áèð àü ëà ìà üà àðà âå ðÿí äÿ ãû -

çû íû ùÿ éÿò äÿ êè ÷à äû ðà éîë ëà éûð äû:

- Ýåò ýþð êè øè íåé íÿ éèð?! Îí äàí íè ýà ðà íàì.

Èí ôàðêò êå ÷èð ìèø þìöð-ýöí éîë äà øû Ðà èñ ö÷öí áå ëÿ àüûð

äÿð äè ÷ÿê ìÿê, òÿ áèè êè, ìöø êö ëÿ äþí ìöø äö. Ùÿð àí íÿ ñÿ áàø

âå ðÿ áè ëÿð äè...

È íà ðÿ äÿ úÿëä ùÿ éÿ òÿ äö øöð, ÷à äûð äà ëàï àéàã äà îòóð ìóø

àòà ñû íà äÿ éèá éå íè äÿí йухары ÷û õûð äû...

Þ çö äà ùà àü ëà éà áèë ìèð äè. Ö÷ ýö íÿ áö òöí ýþç éàøû íû àõûò -

ìûø äû, äå éÿ ñÿí...

...Êîñò éóì äà, ãàëñ òóê äà áèð êè øè ÷à äû ðà ýè ðÿí äÿ Ðà èñ àéà -

üà äóð äó, ãó úàã ëà ø äû ëàð. Èíà ðÿ òà íû ìà äû ýÿ ëÿ íè. Àí úàã ìö -

íà ñè áÿò ëÿ ðèí äÿí ýþð äö êè, àðà ëà ðû ÷îõ éà õûí äûð.

À òà ñû íåôò øèð êÿ òèí äÿ èø ëÿ éèð äè, ùÿ ìè øÿ ýå éè íèá-êåъè íèð,

õèä ìÿ òè ìà øûí ëà ýå äèá-ýÿ ëèð äè. Àì ìà èí äè ñàí êè êè øè íèí áå ëè

áö êöë ìöø äö. Ùÿð äÿ ôÿ òÿð òÿ ìèç òаðàø åäè ëÿí öçö íö àü òöê -

ëÿð áàñ ìûø äû.


32

È íà ðÿ àðà ëû äà îë ñà äà, îí ëà ðûí íÿ äà íûø äûã ëà ðû íû åøè äèð äè.

- Àé Ðà èñ, áà üûø ëà, èí äè úÿ õÿ áÿð òóò ìó øàì... Ìîñê âà äà

èäèì... Áó íÿ èø èäè, щеч аьлыма сыьышдыра билмирям...

- Äå ìÿ, àé ãàð äàø, äå ìÿ. Áå ëèì ãû ðûë äû...

- Ñÿ áÿá íÿ äèð áÿñ, àé Ðà èñ?

- Âàë ëàù, ùå÷ íÿ áè ëèí ìèð. Î îü ðà øû áàñ äûð ìûø äûì è÷ÿ ðè, äå -

äèì, éÿ ãèí, ãû çû èí úè äèá-åëÿ éèá ëÿð, îí ÷óí áó èøè òó òóá. Íàð êî -

ìàí èäè äÿ àë ÷àã. Ýöë êè ìè ãû çû áÿä áÿõò åëÿ äè...

Ìîë ëà ñÿñ ýöú ëÿí äè ðè úè èëÿ äà íûø ìà üà áàø ëà äû âÿ îíóí ñÿ ñè

áö òöí äè ýÿð ñÿñ ëÿ ðè áà òûð äû... Øèÿ ìÿç ùÿ áè íè òÿ ðèô ëÿ éèð, öñ òöí

úÿ ùÿò ëÿ ðè íè îð òà éà ãîé ìà üà ÷à ëû øûð äû...

È íà ðÿ àòà ñû íà éà õûí ëà øà áèë ìÿ äè, ýå ðè ãà éûò äû... Áó «íàð -

êî ìàí» ñþù áÿ òè, ýþ ðÿí, ùàðаäàí ÷ûõ äû? Àõû Ðà ìè ëèí íàð êî -

ìàí îë ìà ñû áà ðÿ äÿ ùå÷ âàõò åâ ëÿ ðèí äÿ ñþù áÿò ýåò ìÿ ìèø äè.

Áå òîí ïèë ëÿ ëÿð ëÿ ãàëõ ìà üà áàø ëà äû. Áó ïèë ëÿ ëÿð äÿ î ãÿ äÿð

þòöø ìöø äö ëÿð êè, Èëà ùÿé ëÿ... Êèì òåç ùÿ éÿ òÿ äö øÿ úÿê, êèì òåç

åâÿ ÷û õà úàã... Ýàù áó îíó êå÷ ìèø äè, ýàù î áó íó... Áÿ çÿí áè -

ðè áöä ðÿ éèá éû õûë ìûø äû, áÿ çÿí áè ðè äÿ ìèð ìÿ ùÿú úÿ ðÿ äÿ éèá

ÿçèë ìèø äè... Àì ìà áó ìÿø üó ëèé éÿò ляриндян ùå÷ âàõò ãàë ìà -

ìûø äû ëàð... Òà êè áþ éö éÿ íÿ äÿê ÷û üû ðû øà-÷û üû ðû øà áå ëÿ úÿ éà ðûø -

ìûø äû ëàð...

À éàã ñàõ ëà äû... Ùÿð àä äûì áèð õà òè ðÿ èäè. Èí ñàí éà øà äîë -

äóã úà þë ìöø óøàã ëû üû íû, þë ìöø ýÿíú ëè éè íè õà òûð ëà éûð, è÷èí-è÷èí

àü ëà éûð... Àì ìà þë ìöø éà õû íû íûí õà òè ðÿ ñè ãÿ äÿð öðÿ éè äàü ëà -

éàí ùå÷ íÿ îëà áèë ìÿç ìèø, ñÿí äå ìÿ...

Áëîêун äè âàð ëà ðû éà ðû éà úàí éà øûë ðÿíý ëÿ ðÿíý ëÿí ìèø äè, éó -

õà ðû ùèñ ñÿ ñè íÿ ÿùÿíý âó ðóë ìóø äó. ßùÿíý ëè éåð äÿ äè âàð úû çû -

ëà ðàã éà çûë ìûø äû: «Íàá ðàí ñó ïåð èäè. È2. 24 èéóë 1995-úè èë».

Áó íó î âàõò Íàá ðàí äàí ãà éû äàí äà ÿé ðè, èðè ìèñ ìàð ëà Èëà -

ùÿ éàç ìûø äû. Èøÿ áàõ, öñ òöí äÿí àð òûã èêè èëÿ éà õûí âàõò êå ÷èá

ùÿ ìèí ýö íöí. Åëÿ áèë äö íÿí èäè. Àòà ëà ðû ìÿ çó íèé éÿò ýþ òö ðöá


33

àè ëÿ íè «Äîñò ëóã» òó ðèñò áà çà ñû íà àïà ðмыш, äöç áèð ùÿô òÿ ëÿç -

çÿò ëя èñ òè ðà ùÿò åò ìèø äè ëÿð. Äÿ íèç, ãûç ìàð ýö íÿø, ñûõ ìå øÿ,

êö êöðä ëö áó ëàã... Ñÿ ùÿð ýö íÿ øèí äîü ìà ñû íà, àõ øàì áàò ìà ñû -

íà áèð ëèê äÿ òà ìà øà åò ìÿ ëÿ ðè... Àòà ëà ðûí äàí öç ìÿ éè þé ðÿí ìÿê

úÿùä ëÿ ðè... Ùÿð äÿ ôÿ тóð áà çà äàí ÷û õàí äà äèê äèð äÿí öçöà øà üû

ãà ÷à ðàã éà ðûø ìà ëà ðû... Ìóõ òà äûð äàí ýÿë ìèø ëÿç ýè ëÿð äÿí àë -

äûã ëà ðû àë ÷à ëà âà øû íû äèø ëÿ ðè íè ãû úà éà ðàã éå ìÿ ëÿ ðè... Ìå øÿ äÿ

îúàã ãà ëà éûá íÿ ðÿ áà ëû üûí äàí êà áàá ÷ÿê ìÿ ëÿ ðè...

Ùå÷ åâÿ ãà éûò ìàã èñ òÿ ìèð äè ëÿð...

Ãà éû äàí ýö íö ùÿð èêè áà úû áó ðóí ëà ðû íû ñàë ëà éûá àòà-àíà ëà ðûí -

äàí êöñ ìöø äö êè, áè çè íè éÿ àïà ðûð ñû íûç, ýåò ìÿê èñ òÿ ìè ðèê...

Äè âà ðà éà çûë ìûø È2

èøà ðÿ ñè îí ëà ðà - áà úû ëà ðà èøà ðÿ èäè. Îí -

ëàð þç ëÿ ðè íè áå ëÿ àä ëàí äû ðûð äû ëàð. Áèð äÿ ýþ ðöð äöí, àòà ëà ðû íà

äå éèð äè ëÿð:

- Àòà, И êâàä ðàò äîí äóð ìà èñ òÿ éèð.

Éà õóä àíà ëà ðû íà ýè ëåé ëÿ íèð äè ëÿð:

- Àíà, áÿñ äèð äÿ И êâàä ðà òû èñ òèñ ìàð åò äèí! Àäà ìû íÿ ãÿ -

äÿð èø ëÿ äÿð ëÿð å!

Íàá ðàí äàí ãà éûò äûã äàí ñîí ðà äà áèð ìöä äÿò äèë ëÿ ðèí äÿ

«Íàá ðàí» áè òèá ãàë ìûø äû... ×îõ õîø ëà éûð äû ëàð Íàá ðàí õà òè ðÿ -

ëÿ ðè íè éà õûí ëà ðûé ëà áþ ëöø ìÿ éè...

Òÿê úÿ õà òè ðÿ ëÿð äÿí áè ðè íè ýèç ëÿ éèð äè ëÿð ùà ìû äàí. Îíó éàë -

íûç þç àðà ëà ðûí äà éà äà ñà ëûð äû ëàð. Áèð äÿ ôÿ àòà -àíà ëà ðû éå ìÿê -

õà íà éà ýåò ìÿ ìèø äè ëÿð, бунлар èêè ëèê äÿ ýå äÿ ñè îë ìóø äó. Èêè

îü ëàí éå ìÿê õà íà äàí òà êè ãàë äûã ëà ðû îòà üûí ãà ïû ñû íà ãÿ äÿð

áóí ëàð äàí ÿë ÷ÿê ìÿ ìèø äè. Îí ëàð äàí áè ðè äèë áî üà çà ãîé ìà -

äàí çà ðà ôàò ëà äå éèð äè:

- Ãûç ëàð, èñ òÿ éèð ñèç, ñè çèí ö÷öí áà çà ðû áàü ëàò äû ðàã? Èñ òÿ éèð -

ñèç, òåõ íè êó ìà ýè ðÿê? Èñ òÿ éèð ñèç, ýþé äÿí óë äóç äÿ ðÿê?

Ýÿ ðÿê êè, áó ñþç ëÿ ðè «Àë ìà àë ìà éà áÿí çÿð» ôèë ìèí äÿí ýþ -

òöð ìöø äö...


34

Î áè ðè ñè èñÿ ùåé «Лейли вя Мяънун» дейя гышгырырды...

Î îü ëàí ëàð äà íÿ ñÿ áèð øè ðèí ëèê âàð äû. Íþâ áÿ òè ýöí ëÿð äÿ áà -

úû ëàð îí ëà ðû ùàðаäà ýþ ðöð äö ëÿð ñÿ, ïûã ãûë äà éûá ýö ëö øöð äö ëÿð.

Äÿù øÿò ýöë ìÿ ëè ùÿ ðÿ êÿò ëÿð ÷û õà ðûð äû îí ëàð, ñàí êè êî ìèê àê-

òéîð ëàð èäè ëÿð. Óçàã äàí-óçà üà áè ðè öðÿ éè íè òó òóá áöä ðÿ éèð äè,

ýó éà, ñåâ ýè äÿí áèð òÿ ùÿð îëóá... Î áè ðè ýþç ëÿ ðè íè áÿ ðÿë äèð,

îâóðä ëà ðû íû øè øèð äè ð äè. Áàð ìàã ëà ðû èëÿ äÿ þçö íÿ áóé íóç ãî -

éóð äó...

«Киши тайфасы иля» еля дя àðà ñû îë ìà éàí Èëà ùÿ åòè ðàô åäèð äè

êè, îí ëà ðû ýþð ìÿ éÿí äÿ äà ðû õûð... Ùÿò òà áèð äÿ ôÿ îí ëàð äàí áè -

ðè Èëà ùÿ íèí îâ úó íà ñåâ ýè ìÿê òó áó äà áàñ ìûø äû... Àä ëà ðû äà

ãÿ ðè áÿ èäè îü ëàí ëà ðûí: Åë âàð, Åë ãàë.

Äÿù øÿò äèð, î âàõò, î нàá ðàí ëû ýöí ëÿð äÿ êè ìèí àü ëû íà ýÿ ëÿ

áè ëÿð äè êè, Èëà ùÿ ùå÷ èêè èë êå÷ ìÿ éÿ úÿê, ùÿ éàò ëà âè äà ëà øà úàã...

...Áëîê ëà ãà ÷û øàí óøàã ëàð éöí ýöë úÿ òî õó íà ðàã Èíà ðÿ íè õà -

òè ðÿ ëÿð äÿí айыð äû ëàð.

Î, éó õà ðû ÷ûõ ìà üà äà âàì åò äè...

À ÷ûã ãà ïû íûí ãà áà üûí äà î ãÿ äÿð àéàã ãà áû äö çöë ìöø äö êè,

ùÿð äÿ ôÿ è÷ÿ ðè ýè ðèá-÷û õàí äà áîø éåð òà ïûá àéàã ãîé ìàã ÷ÿ òèí -

ëèê òþ ðÿ äèð äè îíà.

À íà ñû ñà êèò-ñà êèò àü ëà éûð äû, àðà-ñû ðà äà òÿê ðàð ëà éûð äû:

- Àúûí äàí êþ ïÿê ãó ñàí ëàð... Áÿä áÿõò åò äè ëÿð áà ëà ìû...

È ÷ÿ ðè ãà ðà þð ïÿê áàü ëà ìûø áèð ùà ìè ëÿ ýÿ ëèí ýèð äè. Èíà ðÿ

êåé êè ìè èäè. Ýÿ ëèí îíó ãó úàã ëà éûá þï äö, ùþí êöð äö. Ñîí ðà

äà þçö íö Ýöë ëö íöí öñ òö íÿ àò äû:

- Àé Ýöë ëö õà ëà, áó íÿ èø èäè áà øû ìû çà ýÿë äè?!

Ýöë ëö ÿìÿë ëè úÿ ãûééа ÷ÿê äè:

- Àé Èëà ùÿ, Ðåé ùàí ýÿë äè öñ òö âÿ, Ðåé ùàí!!!

Ãó úàã ëà øûá àü ëàø äû ëàð.

È íà ðÿ Ðåé ùà íû òà íû éà áèë ìÿ ìÿ ñè íÿ òÿÿ ъúöá ëÿí äè. Áà úû ñû íûí

ÿí éà õûí ðÿ ôè ãÿ ñè èäè. Èëà ùÿ äÿí áèð àé ñîí ðà ÿðÿ ýåò ìèø äè...


35

Àè ëÿ ùÿ éà òû îí ëà ðûí ýåò-ýÿë ëÿ ðè íè êÿñ ìèø äè ñÿ äÿ, ùÿð èêè ñè Èíà -

ðÿ íè ýþ ðÿí äÿ áèð-áè ðè ö÷öí áó ðóí ëà ðû íûí óúó íóí ýþé íÿ äè éè íè

ñþé ëÿ éÿð äè ...

Ðåé ùàí äÿô íÿ ýÿë ìÿ ìÿ ñè íè íÿ íÿ ñè íèí õÿñ òÿ ëянмяси сябя-

биндян ðà éî íà ýåò ìÿ ñèé ëÿ èçàù åäèá öçð õàù ëûã диëÿ äè...

Ýöë ëö èñÿ äèë äå éèð äè:

- Èëà ùÿé ëÿ ùÿ ìè øÿ áÿù ñÿ ýè ðÿð äèç. Áè ðè íèç òÿ çÿ ýå éè íÿí äÿ, î

áè ðè íèç äÿ ýå éè íÿð äèç. Áè ðè íèç áåø àëàí äà, î áè ðèíиç äÿ àë ìàã èñ -

òÿ éÿð äèç. Ñÿ íèí ãèñ ìÿ òèí éàõ øû ýÿ òèð äè. Ãû çûì ñà áÿä áÿõò îë äó...

...Õÿ áÿð ÷à òàí êè ìè ата-анасы ýå äèá ìå éè òè ýÿ òèð ìèø äè ëÿð.

Ðà ìèë ëÿ àíà ñû Ìÿ ëåé êÿ ãû çû îðаäà äÿôí åäèá åù ñàí âåð ìÿê èñ -

òÿ äèê ëÿ ðè ö÷öí етираз билдирдикдя Ýöë ëö ãà äû íûí ñà÷ ëà ðûí äàí

éà ïû øûá îíó ñö ðö ìöø äö. ×û üûð ìûø äû êè, áà ëà ìû óð âàò ñûç åëÿ -

äèç, àú-ñó ñóç, ýå éèì-êå ъèì ñèç ñàõ ëà äûç, èí äè äÿ þëö ñö íö óð -

âàò ñûç åëÿ ìÿê èñ òÿ éèð ñèç...

Ðàèñ èñÿ áà øû íû éå ðÿ âó ðóá àü ëà éàí Ðà ìè ëè òÿ ïèê ëÿ ìèø,

öðÿ éè íè îâóø äó ðà-îâóø äó ðà îíу ñþé ìöø äö... Ñûñ ãà, îâóðä ëà -

ðû ÷ûõ ìûø Ðà ìè ëèí éþí äÿì ñèç ýþð êÿ ìè êè øè íè ëàï þçöí äÿí ÷û -

õàðò ìûø äû. Èí äè éÿ êè ìè ùå÷ øÿê ëè íè áå ëÿ ýþð ìÿ äè éè êö ðÿ êÿ íè -

íèí áà ðû ùöí äöð áîé, åí ëè êö ðÿê, ýþ çÿë-ýþé ÷ÿê îë ìà ìà ñû îíà

ÿëà âÿ ÿçàá âåð ìèø, è÷ äöí éà ñû íû äàð ìà äà üûí åò ìèø äè...

Ýþð áèð Èëà ùÿ îíóí áà øû íû éå ðÿ ñî õà ðàã êè ìÿ ãî øó ëóá ãà -

÷ûá ìûø, Иëà ùè!

Ìå éèò ýÿ òè ðè ëÿí äÿ äè ëè òó òóë ìóø Èíà ðÿ áà éûë ìûø äû. Äÿôí äÿ

èñÿ òà áóò äàí çîð ëà ãî ïàð ìûø äû ëàð îíó.

...È íà ðÿ éÿ áèð øåé äÿ éåð åëÿ éèð äè êè, áà úû ñûí äàí ùå÷ áèð éà -

äè ýàð ãàë ìà ìûø äû. Þâ ëàä éà äè ýà ðû áèð éà íà, ñîí ýöí ëÿ ðè íèí

ùå÷ áèð ÿø éà ñû, ÿìà íÿ òè éîõ èäè. Àòà-àíà ñû ìå éè òè ýÿ òè ðÿí äÿ

ãû çûí ÿø éà ëà ðû íû òÿ ëÿá åò ìÿ ìèø äè ëÿð íÿ äÿí ñÿ Ðà ìèë ýèë äÿí...

Ýþ ðö íöð, ùÿ ìèí àí îí ëà ðûí ýþç ëÿ ðè íÿ ùå÷ íÿ ýþ ðöí ìöð ìöø...

ßø éà äå éÿí äÿ êè, ãûç ëà ðû íà úå ùèç âåð ìÿ äèê ëÿ ðèí äÿí, îíóí ÿø -


36

éà ñû áèð-èêè ïàë òàð, õûð äà-ïà ðà ìÿè øÿò øåé ëÿ ðè îëà áè ëÿð äè. Àì -

ìà íÿ îëóð ñà-îë ñóí, ùå÷ îë ìà ñà, òÿ ñÿë ëè îëàð äû...

Äöí éà äà ÿí ñè ð ëè-ñåùð ëè àí èí òè ùàð ãÿ ðà ðû âå ðÿí èí ñà íûí

ñîí àíû äûð. Åëÿ äè éè ñîí ñþù áÿò, éàç äû üû ñîí ìÿê òóá, õà òûð ëà -

äû üû ñîí àäàì, áàõ äû üû ñîí ìÿí çÿ ðÿ âÿ ÿí íÿ ùà éÿò, áåé íèí -

äÿ êè ñîí äö øöí úÿ...

...È ëà ùÿ íè Éà ñà ìàë ãÿ áè ðèñ òàí ëû üûí äà äÿôí åò ìèø äè ëÿð. Äÿô -

íÿ ýÿ ëÿí Ìÿ ëåé êÿé ëÿ Ðà ìè ëè Ýöë ëö ùÿ éÿò ëÿ ðèí äÿí äÿ ãîâ ìóø -

äó. Úà ìàà òûí è÷èí äÿ îë ìà çûí ñþç ëÿð ëÿ òÿù ãèð åò ìèø äè...

È íà ðÿ áà õûø ëà ðû íû àíà ñû íà çèë ëÿ äè. Àíà ñû Ðåé ùà íûí éà íûí äà

îòóð ìóø äó, áà øû íû éåë ëÿ éÿ-éåë ëÿ éÿ àü ëà éûð äû. Èíà ðÿ áè ëèð äè êè,

èí äè àíà ñû íûí ãÿë áèí äÿí íÿ ëÿð êå ÷èð...

È ëà ùÿ ñè íèô ëÿ ðèí äÿ êè ãûç ëà ðûí ùà ìû ñûí äàí öñ òöí èäè. Ùÿì

ýþ çÿë-ýþé ÷ÿê ëè éè íÿ, ùÿì ñà âà äû íà, ùÿì äÿ èì êàí ëà ðû íà ýþ ðÿ.

Ðåé ùà íûí ùÿ éàò éîë äà øû Àзяр î âàõò Èëà ùÿ äÿí þò ðö äÿ ëè-äè âà -

íÿйäè. Íÿ ñÿ бÿ áдÿí àõû Èëà ùÿ Àзяри áÿ éÿí ìÿ éèá Ðà ìè ëÿ ýåò -

äè, áÿä áÿõò îë äó? Àзяр, áÿë êÿ äÿ, ìÿùç Èëà ùÿ íèí àúû üû íà

îíóí ÿí éà õûí ðÿ ôè ãÿ ñè íè àë äû, õîø áÿõò åëÿ äè. Þçö ýþì ðöê äÿ

èø ëÿ éèð, øÿ ùÿ ðèí ëàï ýþ áÿ éèí äÿ ö÷î òàã ëû ýþ çÿë áèð ìÿí çè ëè, àë -

òûí äà ñîí ìî äåë «Ìåð úå äåñ »è âàð... Ýþð áèð Ðåé ùà íû íå úÿ ýå -

éèí äè ðèá-êå ъèí äè ðèá! Íå úÿ äÿ õîø áÿõò àè ëÿ ëÿ ðè âàð. Ðåé ùàí ùà -

ìè ëÿ äèð, áó ýöí-ñà áàù äà åâ ëÿ ðèí äÿí êþð ïÿ ãû üûë òû ñû åøè äè ëÿ -

úÿê... Èëà ùÿ èñÿ úà âàí éà øûí äà òîð ïà üà éåì îë äó. ßð åâèí äÿ

áèð úÿ õîø ýöí ýþð ìÿ äè éà çûã... Þçö íÿ ãûé äû üû ýöí ãÿ ôèë äÿí

åð òÿ äÿí ýÿë ìèø äè. Áèð ñààò ëûã. Íÿ ýö íÿ äöø ìöø äö, àé Àë ëàù.

Î ýþ çÿë ëиéè íå úÿ äÿ ñîë äóð ìóø äó ùÿ éàò. Êåø êÿ Èíà ðÿ áè ëÿé äè

êè, áà úû ñû ýå äÿð-ýÿë ìÿ çÿ ýå äèð, òó òóá ñàõ ëà éàрäû, ãîé ìà зäû î

õà ðà áà éà ãà éûò ìà üà...

Äöí éà äà èí ñà íà þçö ãÿ äÿð ùå÷ êÿñ ïèñ ëèê åëÿ éÿ, ãÿ íèì êÿ -

ñè ëÿ áèë ìÿç...

...À íà ñû íûí ñÿ ñè îíó ôè êèð ëÿ ðèí äÿí àéûð äû:


37

- Ìÿ íè ÿí ÷îõ î éàí äû ðûð êè, ùå÷ áèð éà äè ýà ðû ãàë ìà äû áà -

ëà ìûí. Åëÿ áèë, áèð ãî íàã èäè, ýÿë äè, áåø-îí ýöí éà øà äû, ýåò -

äè... Áà ðû áèð êþð ïÿ ñè ãà ëàé äû... Îíóí ëà ñà òÿ ñÿë ëè òà ïàé äûã...

Êöíú äÿ îòóð ìóø Ñÿð вè íàç áè áè ñè ãûééа ÷ÿê äè:

- Áà ëà ñûç ýå äÿí áà ëàì, âàé!!! Íè øà íÿ ñèç ýå äÿí ýþ çÿ ëèì,

âàé!!!

È íà ðÿ àíà ñû íûí ùà ëû íûí éå íÿ äÿ ïèñ ëÿø äè éè íè ýþ ðöá îíà вà -

ëå ðèàí è÷èðò äè... Ñîí ðà éå íÿ ùÿ éÿ òÿ äöø äö, ÷à äû ðà éà õûí ëàø äû.

Àòà ñû íûí áà éàã êû òà íû øû ýåò ìèø äè, èí äè êè øè яллярини ìà ñà éà

äèð ñÿê ë яéèб башыны îâóø äó ðóð äó. Èíà ðÿ îíà òî õóí äó:

- Àòà... Ãóð áàí ñÿ íÿ, áèð àç òîõ òà. Àõû ñÿ íÿ îë ìàç...

Þì ðöí äÿ èëê äÿ ôÿ àòà ñû íûí îíà çèë ëÿ íÿí áà õûø ëà ðûí äà áèð

éà çûã ëûã, öìèä ñèç ëèê ñåç äè...

Ùÿ éàò íå úÿ äÿ ãÿ ðè áÿ äèð. Áèð ýöí ñÿ íè òÿë òèô åäèð, ñå âèí úÿ

áяëяéиð. Áàø ãà ýöí èñÿ ùÿð øåé äÿí ìÿù ðóì åäÿ ðÿê äÿðä ëÿ ðèí -

ëÿ áàø-áà øà ãî éóð...

×à äû ðà áèð íå ÷ÿ øÿõñ äà õèë îë äó, áþ éöê ãàð äà øû Ðàè ñÿ «Ýÿ -

ëÿí ëÿð âàð, ãàð øû ëà» ñþé ëÿ äè...

Èí ñàí ëàð äÿñ òÿ-äÿñ òÿ ýÿ ëèá-ýå äèð äè ëÿð. Ãà äûí ëàð åâÿ, êè øè ëÿð

÷à äû ðà... Ùà ìû äö øö íöð äö êè, áó íóí ëà þëÿ íèí àè ëÿ ñè ãàð øû ñûí -

äà þç áîð úó íó âå ðèð...

Éå íÿ éàõ øû êè, áó éàñ ìÿ ðà ñè ìè âàð. Àòà ñûé ëà àíà ñû íûí áà -

øû ãà ðûø ìûø äû...

Þëöì ñÿ íÿä ëÿ ðè íè äö çÿëò ìÿê, þëö íö ìÿñ úèä äÿ éó äóð äóá

êÿ ôÿí ëÿ ìÿê, ñà âàä ëû ìîë ëà òàï ìàã, ãÿ áè ðèñ òàí ëûã äà éåð ýþ òöð -

ìÿê, ãÿ áèð ãàç äûð ìàã, ùÿ éÿò äÿ ÷à äûð ãóð ìàã, àéûí-îéóí àëûá

åù ñàí ñöô ðÿ ñè à÷ ìàã... Ñîí ðà äàí ö÷ÿ, éåä äè éÿ, úö ìÿàõ øàì ëà -

ðû íà, ãûð õà ùà çûð ëàø ìàã... Ãÿá ðèí öñ òö íö ýþ òöðò ìÿê... Áö òöí

áó ìÿú áó ðè âÿ çÿ ðó ðè ïðî ñåñ ëÿð èò êè éÿ äö ÷àð îë ìóø àè ëÿ íèí

öçâ ëÿ ðè íè, áèð íþâ, èò êè íèí àüûð ëû üû èëÿ òÿê áÿ òÿê ãàë ìàã äàí

óçàã ëàø äû ðûð... Áèð íþâ, îí ëà ðûí áàø û íû ãà тûð... Ãîé þëö ìö çö


38

йахшы ýþ òö ðÿê... Ãîé åù ñàí ñöô ðÿ ìèç ùà ìû íûí êûí äàí öñ òöí

îë ñóí... Ãîé áàø äà øû áà ùà ëû ìÿð ìÿð äÿí äö çÿë äèë ñèí... Ãîé áó -

íó åäÿê... Ãîé îíó åäÿê...

Âÿ áå ëÿ úÿ, þç ëÿ ðè äÿ ùèññ åò ìÿ äÿí, éà ðà ëà ðû ãàé ñàã ëà íûð...

...È íà ðÿ åâÿ ãà éû äàí äà àíà ñû íû ùû÷ ãû ðà-ùû÷ ãû ðà àü ëà éàí

ýþð äö:

- Êö ñö ëö èäèê. Ìÿí äÿ, êè øè äÿ îíóí î àú êþ ïÿ йîü ëó íà ýåò -

ìÿ ñè íÿ ðà çû äå éèë äèê. Ñÿí êè áè ëèð ñÿí, Àéà çà âåð ìÿê èñ òÿ éèð -

äèê ãû çû. Êè øè íèí õà ëà ñû íÿ âÿ ñè íÿ. Ëàï î àú êþ ïÿ йîü ëó íà ãî øó -

ëóá ãà ÷àí äàí ñîí ðà äà äå éèð äèì êè, àé ãû çûì, äà øû òþê ÿòÿ éèí -

äÿí, ãà éûò ýÿë åâè ìè çÿ. Áèç äÿ ñÿ íè áà üûø ëà éà рûã, Àéà çûí äà

ãÿ áó ëó ñàí. Äå éèð äè, éîõ, àé àíà, ìÿí îíó ñå âè ðÿì. Äå éèð äèì,

àé ãû çûì, àú ãà ðû íà, úûí äûð ïàë-ïàë òà ðà íÿ ñåâ ýè?! Áÿ éÿì àòàí

ñÿ íè áå ëÿ áþ éö äöá?! Áÿ éÿì èí äè éÿ íÿ òÿí áèð åù òè éàú ýþð ìö -

ñÿí?! Øàù çà äÿ êè ìè éà øà ìû ñàí. Áÿñ èí äè áó íÿ äè ëÿí ÷è ëèê äèð,

íÿ ðÿ çà ëÿò äèð?! Ìÿ íè ÿëÿ àë ìàã èñ òÿ éèð äè. Äå éèð äè êè, óøàã ëà ðû -

ìûç оландан ñîí ðà àòà äà, ñÿí äÿ áè çèì ëÿ áà ðû øà úàã ñûç... Âàé-

âàé-âàé! Áà ëà ñûç ãà ëàí áà ëàì! Íà êàì, áÿä áÿõò áà ëàì!..

È íà ðÿ íÿ ãÿ äÿð äè ëÿ òóò ñà äà, àíà ñû íû ñà êèò ëÿø äè ðÿ áèë ìÿ äè.

Àõûð äà Ðåé ùà íû ÷ÿ êèá îòàã äàí ÷û õàðò äû êè, áÿë êÿ, àíà ñû îíó

ýþð ìÿ ñÿ, ñà êèò ëÿ øÿð...

Ùÿ éÿ òÿ áà õàí åé âà íà ÷ûõ äû ëàð. Áèð ìöä äÿò ÷à äû ðà ýÿ ëèá-

ýå äÿí ëÿ ðÿ òà ìà øà åò äè ëÿð.

- Íè éÿ þë äöð äö êè þçö íö?

Ðåé ùà íûí áó ñóà ëû íà Èíà ðÿ ÷è éèí ëÿ ðè íè ÷ÿê äè:

- Íÿ áè ëèì... Àéûí он дюрдц ãÿ ôèë ýÿë äè. Ãî øó ëóá ýåò ìÿ ñè -

íèí äöç áèð èë ëè éè èäè. Ýÿë äè, êö ÷ÿ åé âà íû íà ÷û õûá éå íÿ äÿ,

óøàã ëûã äà êû êè ìè, éîë äàí êå ÷ÿí ìà øûí ëà ðà «Áó ìÿ íèì», «Î

ìÿ íèì» äå äè. Анà йарпагäîë ìàсы áè øèð ìèø äè, ãà çàí äàí úà

áèð-èêè ñè íè èø òàù ëà éå äè. Íÿ ö÷öí ýÿë äè éè íèí ñÿ áÿ áè íè, íÿ èë ëàù

åëÿ ñÿê äÿ, äå ìÿ äè...


39

È ÷è íè ÷ÿ êÿ-÷ÿ êÿ äà âàì åò äè:

- Ãÿ ôèë ýÿë äè éè êè ìè, ãÿ ôèë äÿ ýåò äè. Áèë ñÿé äèê áå ëÿ îëà úàã,

ùå÷ ãî éàð äûã ìû ýåò ñèí?! Íÿ áè ëÿé äèê êè, þëö ìÿ ýå äèð...

Ùû÷ ãûð äû...

- Áèð èë äÿ úÿ ìè-úöì ëÿ òà íû ö÷ úÿ äÿ ôÿ ýþð ìöø äöì îíó. Áèð

äÿ ôÿ óíè âåð ñè òå òÿ, äèï ëî ìó ö÷öí ýÿ ëÿí äÿ, èêè äÿ ôÿ äÿ йолдашы

ïî ëèê ëè íè êà éà ýÿ òè ðÿí äÿ... Áó, äþð äöí úö äÿ ôÿ èäè. Éà ìàí ñû -

íûõ ìûø äû... Äÿðä ëè èäè. ßéèí-áà øû äà ïèñ ýöí äÿ... Àíà íÿ ãÿ -

äÿð åëÿ äè êè, ейиá äиð, êö ÷ÿ éÿ ÷û õûð ñàí, Èíà ðÿ íèí ïàë òàð ëà ðûí -

äàí ýþ òöð ýå éèí. Ýö ëöì ñÿ äè, äå äè, ëà çûì äå éèë...

Ðåé ùàí äà àü ëà éà-àü ëà éà ñþù áÿ òÿ ãî øóë äó:

- Ìà éûí ийирми бешинäÿ фè ëàð ìî íè éà íûí ãà áà üû íà éû üû øàí -

äà öðÿ éèì àü ðû äû îíó ýþ ðÿí äÿ. Éà çûã ãûç, ñö çöë ìöø êàë ãîò -

êà ýå éèí ìèø äè... Ðà ìè ëÿ äå éÿí ýÿ ðÿê, ñàõ ëà éà áèë ìÿ éÿ úÿê -

äèí ñÿ, íè éÿ àëûá áÿä áÿõò åäèð äèí éà çûã ãû çû...

...Ùÿ éÿò äÿ êè ìà øûí ëà ðà èêè ñè äÿ ÿëà âÿ îëóí äó: áèð «Âîë âî»

âÿ áèð «ÃÀÇ-31». Îí ëàð äàí беш êè øè äö øöá ÷à äû ðà ýèð äè .

Ðåé ùàí ýÿð ýèí ëè éè ñÿí ýèò ìÿê ö÷öí ñî ðóø äó:

- Îí ëàð êèì äèð?

È íà ðÿ êþ íöë ñöç-êþ íöë ñöç: - Àòà ãî ùóì ëà ðû ìûç äûð, - äå äè.

Ðåé ùàí ÷à äû ðûí ýè ðÿ úÿ éèí äÿ äó ðóá ýÿ ëÿí ëÿ ðè ãàð øû ëà éàí

ýÿí úè ýþñ òÿð äè:

- Î äà, éÿ ãèí êè, Àéàç äûð, ùÿ?

È íà ðÿ áà øû íû òÿð ïÿò äè.

Ðåé ùàí Àéà çû õåé ëè ñöç äö:

- Ýöë êè ìè îü ëàí äûð. Àé Èëà ùÿ, ñÿí áó íó áÿ éÿí ìÿ éèá ýþð êè ìè

ñå÷ äèí... Åëÿ áèë âÿ ðÿì ëè äèð î Ðà ìèë. Àäàì ãîð õóð áàõ ìà üà...

È íà ðÿ àù ÷ÿê äè. Öðÿ éèí äÿ äå äè êè, Àéàç î éà íà, Àзяри áÿ -

éÿí ñÿé äè, èí äè ñÿ íèí õîø áÿõò ëè éèí îíóí êó îëàð äû...

...À äàì ëàð ýÿ ëèá-ýå äèð äè ëÿð. Ñà éû-ùå ñà áû éîõ èäè ýÿ ëÿí ëÿ ðèí.

Áó äÿ ôÿ Èíà ðÿ ñî ðóø äó:


40

- Àзярля ýÿë ìè ñÿí?

- ßë áÿò òÿ. Éÿ ãèí, ÷à äûð äà îëàð Àзяр.

Ñîí ðà áèð ìöä äÿò ñóñ äó ëàð. Èíà ðÿ íèí ýþç ëÿ ðè éîë ÷ÿê äè.

Éÿ íè, äîü ðó äàí, áèð äÿ ùå÷ âàõò Èëà ùÿ íè ýþð ìÿ éÿ úÿê äè? Óøàã

âàõ òû åâ úèê-åâ úèê îé íà éàí äà áèð-áè ðè íÿ ýÿ ëèí úèê ëÿ ðè íèí äè ëè

èëÿ «õà ëà» äå éяð äè ëÿð... Äå ìÿê, Èíà ðÿ íèí óøàã ëà ðû íûí õà ëà ëà -

ðû îë ìà éà úàã... Îí ëàð õà ëà ñåâ ýè ñèí äÿí, õà ëà ÿçèç ëÿ ìÿ ñèí äÿí

ìÿù ðóì éà øà éà úàã ëàð...

Áó âàõò ùÿ éÿò äÿ àëû øûá-éà íàí ãà ðà ðÿíý ëè «Ðàí ýå Рî âåð»

àâ òî ìî áè ëè ýþ ðöí äö. Àâ òî ìî áèë ëàï àñ òà ñö ðÿò ëÿ èðÿ ëè ëÿ éèá

éàñ ÷à äû ðû íà éà õûí ëàø äû, ñû ðà äà áîø éåð òà ïûá áèð éà íû íû ñÿ êè -

éÿ ãàë äû ðà ðàã äà éàí äû.

- Àé äà, íÿ ãÿ øÿíý úèï äèð, - ñþé ëÿ éÿ ðÿê Ðåé ùàí äèã ãÿò ëÿ

àâ òî ìî áè ëè ñöç ìÿ éÿ áàø ëà äû. Èíà ðÿ äÿ ìà ðàã ëà áàõ äû. Ùà ìû -

íûí äèã ãÿ òè íè úÿëá åäÿí àâ òî ìî áè ëèí ÿò ðà ôû áèð àí äà óøàã ëàð -

ëà äîë äó. Îí ëàð àüûç ëà ðû íû à÷ûá áó «ìþ úö çÿ »éÿ äþðä òÿ ðÿ ôè íÿ

äî ëàø ìàã ëà áàõ ìàã äà èäè ëÿð.

Íÿ ùà éÿò, ãà ïû à÷ûë äû, è÷ÿ ðè äÿí ãà ðà åé íÿê ëè, éà ðà øûã ëû áèð

ýÿíú ÷ûõ äû, ÷à äû ðа êå÷ äè. Ðåé ùàí äÿð ùàë ñî ðóø äó:

- Î êèì äèð?

È íà ðÿ èí äè éÿ ãÿ äÿð íÿ áó úè ïè, íÿ äÿ áó ýÿí úè ýþð ìцшäц.

- Òà íû ìû ðàì, - äå äè, þçöí äÿ äÿ ìà ðàã îéàí äû êè, áó, êèì

îëà áè ëÿð.

Ðåé ùàí áà õûø ëà ðû íû ùå÷ úöð àâ òî ìî áèë äÿí àéû ðà áèë ìèð äè:

- Íå úÿ äÿ ìÿ íÿ òà íûø ýÿ ëèð...

Àâ òî ìî áèë åëÿ ïà ðûë äà éûð äû, äå éÿð äèí, çà âîä äàí áó äÿ ãè ãÿ

÷û õûá. Ýþ ðö íöð, òÿ çÿ úÿ éó éóë ìóø äó...

Áèð îü ëàí óøà üû ýÿ ëèá Èíà ðÿ íè ñÿñ ëÿ ìÿ ñÿé äè, îíóí áà õûø ëà -

ðû ùå÷ úöð úèï äÿí ãîï ìà éà úàã äû:

- Èíèø, àíàí ñÿ íè ÷à üû ðûð.

À ьлашма îëàí îòà üà êå ÷ÿí äÿ àíà ñû íûí àü ëà ìàã äàí ãû çàð -


41

ìûø ýþç ëÿ ðè íè ýþ ðöá éå íÿ íà ðà ùàò ëûã ëà äå éèí ìÿ éÿ áàø ëà äû...

«Îë ìàç àõû ñÿ íÿ... Áèð àç òîõ òà äà»...

À íà ñû Ðåé ùà íû ñî ðóø äó, úà âà áû ýþç ëÿ ìÿ äÿí äÿ ñþé ëÿ äè:

- Äöø ýþð êè øè íå úÿ äèð. Äÿð ìàí ëà ðû íûí âàõ òû êå ÷èð. Òîâ ëà,

÷û õàðò éó õà ðû. Àú-ñó ñóç äóð. Áèð ëîõ ìà äà ÷þ ðÿê éå äèðò îíà...

Äÿù ëè çÿ êå ÷ÿí äÿ Èíà ðÿ íèí ýþ çö àéàã ãà áû сû íû ýå éè íÿí Ðåé -

ùà íà ñà òàø äû, îí äàí íÿ ÿúÿá áå ëÿ òåç ýåò ìÿ ñè íèí ñÿ áÿ áè íè ñî -

ðóø äó. Î äà áó íó ùà ìè ëÿ ëè éè èëÿ, ùàë ñûç ëû üû èëÿ èçàù åò äè, сюй-

ляäè ки, Àзяр ìÿ íè éî ëà ñà ëûá þçö ùÿ ëÿ áóðаäà îëà úàã. Èíà ðÿ

«Ýÿë, ñÿ íè щяйятяъян ютцрцм» äå äè.

Ïèë ëÿ êÿí ëÿ éå íè úÿ äöø ìÿ éÿ áàø ëà ìûø äû ëàð êè, áèð äÿí Ðåé -

ùàí àéàã ñàõ ëà äû:

- Истяйирсян дейим, о ъипля эялян îü ëàí êèì äèð. Бèç йыьы-

шан эцн Èëà ùÿ îíóí ìà øû íû íà ìè íèá ýåò ìèø äè.

È íà ðÿ éå ðèí äÿ úÿ äî íóá ãàë äû, òÿÿú úöá ëÿ Ðåé ùà íûí ýþç ëÿ ðè -

íèí è÷è íÿ áàõ äû:

- Íÿ?! Îëà áèë ìÿç! Èëà ùÿ íÿ éÿ ýþ ðÿ îíóí ìà øû íû íà ìèí ìÿ -

ëèé äè êè?!

Ðåé ùàí ñþç ëÿ ðè íè èñ áàò ëà ìà üà áàø ëà äû:

- Àë ëàù ùàã ãû äöç äå éè ðÿì! Áèç фè ëàð ìî íè éà íûí éà íûí äà

ýþ ðö øÿí äÿ ùèññ åò äèì êè, î ìà øûí áè çè èç ëÿ éèð. Îü ëàí øö øÿ íè

ñà ëûá áà õàí äà öðÿ éèì äÿ äå äèì êè, íÿ ýþ çÿë îü ëàí äûð... Ìà øû -

íû äà ðåä êèé ìà øûí äûð, î äÿ ãè ãÿ ýþ çÿ ÷àð ïûð...

È íà ðÿ ÷àø ãûí ëûã è÷èí äÿ ãàë ìûø äû...

Áà úû ñû íûí èí òè ùà ðû òàì ìöÿì ìà èäè. Ùàí ñû ñÿ áÿ áÿ þçö íÿ

ãûé ìà ñû àü ëà áå ëÿ ýÿë ìèð äè. Åù òè éàú è÷èí äÿ éà øà äû üû ö÷öí?

Éîõ! Þçö ñå÷ ìèø äè äÿ áó ùÿ éà òû. ßðè èí úè äèð äè? Ùå÷ âàõò! Î

ìö ëà éèì ëèê äÿ олан âÿ î úöð ñåâ ýè èëÿ ñå âÿí øÿõñ ùå÷ âàõò èí -

úè äÿ áèë ìÿç äè. ßðè, àòà ñû äå ìèø, íàð êî ìàí èìèø? Áó äà àü ëà -

ñûü ìà ç äû. Áå ëÿ îë ñàé äû, èí äè éÿ äÿê ìöò ëÿã áó ìÿ ñÿ ëÿ à÷û ëàð äû.

Ýþ ðö íöð, àòà ñû ñþç-ñþù áÿò éà ðàí ìà ñûí äå éÿ áó áÿ ùà íÿ íè óé -


42

äóð ìóø äó. Àü çû ýþé ÷ÿê ëÿð äå éÿ áè ëÿð äè ëÿð êè, Àë ëàù áèë èр, íÿ

çè áè ëè îëóá, þçö íö þë äö ðöá.

Áÿñ îí äà íè éÿ, ùàí ñû ñÿ áÿ áÿ Èëà ùÿ áó àä äû ìû àò ìûø äû?

Èí äè äÿ Ðåé ùà íûí ñþé ëÿ äèê ëÿ ðè... Áó äà áàø ãà ìöÿì ìà èäè.

Áó ýÿ ëÿí øÿõñ ãî ùóì-ÿã ðÿ áà ëà ðûí äàí äå éèë äè, бу, айдындыр.

Îë ñàé äû, Èíà ðÿ îíó òà íû éàð äû. Åëÿ úÿ äÿ àè ëÿ âè òà íûø ëà ðûí äàí

äå éèë äè. Èëà ùÿ Ðåé ùàí ëà ùÿì ñè íèô, ùÿì äÿ òÿ ëÿ áÿ éîë äà øû îë -

äó üóí äàí, òÿ áèè êè, Ðåé ùàí áö òöí ñè íèô âÿ òÿ ëÿ áÿ éîë äàø ëà ðû -

íû òà íû éûð äû. Äå ìÿê, î îü ëàí áó ñû ðà äàí äà äå éèë äè. Ðà ìè ëèí

äîñò ëà ðûí äàí, ãî ùóì-ÿã ðÿ áà ñûí äàí äà îëà áèë ìÿç äè. Ðà ìèë ýè -

ëèí úûí äû ðûí äàí úèí öð êöð... Îí ëàð ùà ðà, áó èì êà íû áÿðã âó -

ðàí îü ëàí ùà ðà?! Áÿñ îí äà êèì èäè î? Èëà ùÿ íÿ ñÿ áÿ áÿ îíóí

ìà øû íû íà ìèí ìèø äè?


43

n

- Áèë äè éèì êè ìè, Сèç ùÿ éà òû íû çûí отуз èëèí äÿí ÷îõ áèð äþâ -ðö íö èí òè ùàð ïðîá ëå ìè íÿ ùÿñð åò ìè ñèç. Áèð ÷îõ åë ìè ìÿ ãà ëÿ ëÿ -ðèí ìöÿë ëè ôè ñèç. Ùÿð ùàë äà, íÿ äèð àõû èí òè ùàð?

- Ìÿí áó ñóà ëà ãû ñà îëà ðàã ùÿ ìè øÿ áå ëÿ úà âàá âå ðè ðÿì: Èí -

ñàí âÿ ôàò åäÿð êÿí þëöì îíà ãî íàã ýÿ ëèð. Èí òè ùàð åäÿð êÿí èñÿ

ÿê ñè íÿ, î, þëö ìÿ ãî íàã ýå äèð... Èí ñàí îð ãà íèç ìè íèí èì êàí ëà ðû

ñîí ñóç äóð. Áó èì êàí ëàð þç ëÿ ðè íè ñòðåññ ùàë ëà ðûí äà õö ñó ñÿí ãà -

áà ðûã áö ðó çÿ âå ðèð. Èí òè ùàð úÿù äè äÿ ùÿ ìèí ñòðåññ ùàë ëà ðû íûí

ìöò ëÿã éîõ, ÿê ñÿð ñî íóú ëàí ìà ñû äûð. Àç ùàë ëàð äà áó úÿùä ëÿð þç

áÿù ðÿ ñè íè âå ðÿ áè ëèð, ÷îõ ùàë äà èñÿ íÿ òè úÿ ñèç áà øà ÷à òûð. Àì ìà

ùÿð ùàë äà, ãèñ ìÿí íÿ òè úÿ ìöò ëÿã îëóð: þëÿ áèë ìèð ñÿí ñÿ, éà àüûð

çÿ äÿ àëûð, éà äà øè êÿñ òÿ ÷åâ ðè ëèð ñÿí... Ìÿí èí òè ùà ðà áàø ãà áèð

òÿ ðèô äÿ âåð ìÿê èñ òÿ éÿð äèì: èí òè ùàð ùÿ éà òûí ãà íóí ëà ðû íà òà áå

îë ìàã äàí èì òè íà åäÿ ðÿê îí ëà ðà ãàð øû ÷ûõ ìàã äûð.

Áó íóí åë ìè òÿ ðè ôè äÿ âàð: Èí òè ùàð - ñî ñèàë ñÿ áÿá ëÿð óú áà -

òûí äàí èí ñà íûí þç ìþâ úó äèé éà òû íû äà éàí äûð ìà ñûí äàí èáà ðÿò

ñî ñèàë ôå íî ìå íÿ äå éè ëèð. Äè íè òÿ ðè ôè èñÿ áå ëÿ äèð: Èí òè ùàð åò ìÿê

- Òàí ðû éà ãàð øû ÷ûõ ìàã ëà èí ñà íûí Òàí ðû òÿ ðÿ ôèí äÿí âå ðè ëÿí

þì ðö éà ðûì ÷ûã êÿñ ìÿ ñè äèð.- Áÿñ íè éÿ àõû áó þìöð éà ðûì ÷ûã êÿ ñè ëèð? Ùàí ñû сåù ðëè ãöâ -

âÿ èí ñà íà äà õè ëÿí äå äèç äè ðèð êè, ùÿ éà òû íû ãûð, áó ýþ çÿë, èøûã ëûäöí éà éà âè äà åò? Áå øå ðåë ñþé ëÿ éèð êè, èí òè ùàð åäÿí êÿñ - äþ éöøãóð òàð ìà ìûø ãà ÷àí ãîð õàã äûð. Áó, ùÿ ãè ãÿ òÿí ìè áå ëÿ äèð? Ùÿ ãè -ãÿ òÿí ìè èí òè ùà ðà ãîð õàã ëàð ÿë àòûð ? Àõû ýÿ ëèí ðà çû ëà øàã, ùÿðàäàì þçö íÿ ãû éà áèë ìÿç. Ùÿð àäà ìûí çî ðó ÷àò ìàç êè, þçö íÿãÿñä åò ñèí. Áó, ÷îõ áþ éöê úÿ ñà ðÿò òÿ ëÿá åäèð, ìÿí úÿ.


44

- Þëöì íÿ äèð? Áó, èëê áà õûø äà àäè, ñà äÿ ñóàë äûð, àí úàã

þçöí äÿ áèð ÷îõ ãåé ðè-àäè ëèê ëÿ ðè, ìö ðÿê êÿá ëèê ëÿ ðè åù òè âà åäèð.

ßí àäè âÿ ÿí ìÿ ëóì îëà íû îäóð êè, èí ñàí ùå÷ áèð ñÿ áÿá îë ìà -

äàí, ùå÷ áèð õÿñ òÿ ëèê-ôè ëàí êå ÷èð ìÿ äÿí, ãî úà ëà ðàã þë ìÿ ëè äèð.

Éÿ íè áèî ëî æè âàð ëûã îëà ðàã èí ñàí äî üó ëóð, áþ éö éöð, ãî úà ëûð âÿ

þëöð. Þëöì - ãî úà ëû üûí ñî íó úó îëà ðàã áÿ äÿ íèí áö òöí îð ãàí ëà -

ðû íûí âÿ áå éè íèí èø ëÿ ìÿ ñè íè äà éàí äû ðûð... Àì ìà ýÿ ëèí ýþ ðÿê,

ÿê ñÿ ðèé éÿò þëö ìÿ áó òÿ áèè éîë ëà ýÿ ëÿ áè ëèð ìè? Ýÿ ëÿ áèë ìèð. Юëö -

ìÿ бó úöð ýÿë ìÿê ö÷öí áö òöí ùÿ éà òû íû òÿ áèè àõàð äà êå ÷èð ìÿ -

ëè ñÿí, ñòðåñ ñèç, äåï ðå сñè éà ñûç, áàø ãà ëà ðû íûí çÿ ðÿ ðè âÿ õÿ òÿ ðè,

êÿ íàð ìö ùè òèí, òÿ áèÿ òèí òÿ ñè ðè îë ìà äàí éà øà ìà ëû ñàí... Ùèðñ -

ëÿí ìÿ äÿí, êÿ äÿð ëÿí ìÿ äÿí, ÿçàá âÿ ñû õûí òû ÷ÿê ìÿ äÿí, àü ðû ìà -

äàí, àü ëà ìà äàí þìöð ñöð ìÿ ëè ñÿí...

Áó èñÿ, òÿ áèè êè, ãåé ðè-ìöì êöí äöð. Äå ìÿê, þëöì ÿê ñÿð

âàõò ëàð äà éà âàõò ñûç ýÿ ëèð - ãÿ çà ëàð ëà, áÿä áÿõò ùà äè ñÿ ëÿð ëÿ, òÿ -

áèè ôÿ ëà êÿò ëÿð ëÿ, úè íà éÿò ãóð áà íû îëà ðàã... Éà äà âàõ òû íà àç

ãà ëàí äà ýÿ ëèð - ñàé ñûç õÿñ òÿ ëèê ëÿð äÿí ÿçèé éÿò веря-веря...

Àì ìà áÿ çÿí ÿò ðà ôû ìûç äàкы èã òè ñà äè-ñî ñèàë ïðî ñåñ ëÿð, ÿùà -

òÿ ìèç äÿ êè äîü ìà âÿ éàä àäàì ëà ðûí ìö íà ñè áÿò ëÿ ðè áè çè ùÿ éàò

ïëàò ôîð ìà ñûí äà äà éà íûá þëöì ãà òà ðû íû ýþç ëÿ éÿí ñÿð íè øèí îë -

ìàã äàí äà øûí äû ðûð... Áèç áó ãà òà ðû ýþç ëÿ ìÿ äÿí þçö ìöç îíóí

äà ëûí úà éîë ëà íû ðûã... Áö òöí øöóð ëó ùÿ éà òû ìûç äà, î ùÿ éà òû ìûç -

äà êè ñå âè ðèê, ñå âè ëè ðèê, äöí éà íûí ðÿíý ëÿ ðè íÿ ñå âè íè ðèê, ëÿç -

çÿò äóé ìà üû, ùÿçç àë ìà üû áà úà ðû ðûã, î ùÿ éà òû ìûç äà êè õîø -

áÿõ òèê, éà õóä äà õîø áÿõò ëèê àõ òà ðû øû íà ÷ûõ ìû øûã, îí äà þëöì

áè çèì ÿí ãà òû äöø ìÿ íè ìèç ñà éû ëûð. Îíóí àäû áå ëÿ ÷ÿ êè ëÿí äÿ

ãîð õóð, ñà ðû ìû çû óäóð, þçö ìö çö ùå÷ úöð она òÿñ ëèì òÿ ñÿâ âöð

åò ìÿê èñ òÿ ìè ðèê...

Àì ìà î ùÿ éà òû ìûç äà êè åù òè éàú, ãîð õó, òÿ ãèá, òÿø âèø, ùÿ -

éÿ úàí è÷èí äÿ ÷à áà ëà éû ðûã, î ùÿ éà òû ìûç äà êè ÿçàá äàí ãîâ ðó ëà-

ãîâ ðó ëà áö òöí öìèä ëÿ ðè ìè çèí äÿôí îëóí ìà ñû íà äþ çöð, áö òöí


45

àð çó ëà ðû ìû çûí éà íûá úûç äà üû ÷ûõ ìà ñû íû ñåéð åäè ðèê, îí äà þëöì

áè çèì ÿí éà õûí äîñ òó ìó çà ÷åâ ðè ëèð. Õè ëàñîë ìà íûí, ãóð òóë ìà -

íûí, ðà ùàò ëàí ìà íûí éå ýà íÿ éî ëó íó ìÿùç îí äà ýþ ðö ðöê...- Äöç áó éó ðóð ñóç. Ìÿí äÿ ìÿùç áó úöð äö øö íö ðÿì.- Óøàã âàõò ëà ðûì äà àíàì мцяййян áàé ðàì ëàð äà øàì ëàð

éàí äû ðàð äû. Îí ëà ðûí àëîâ äè ëè ìè íè ñö çÿ-ñö çÿ éàí ìà ìöä äÿ òè -

íè þì ðö мя áÿí çÿ äяð äèì. Áó øàì ëà ðûí áÿ çè ëÿ ðè þç-þçö íÿ úû çûë -

äà éûá ñþ íÿð, áÿ çè ëÿ ðè ùàí ñû ñà þòöá êå ÷ÿ í ев адамынын éå ëèí -

äÿí éàí ìà üû íû äà éàí äû ðàð äû. Áó тясадцфи сюнмяляри âàõò ñûç

þëöì ñà íаð äûì.

Áÿ çè øàì ëàð ñî íà äÿê éà íûð, íÿë áÿ êè íèí äè áèí äÿ ñþ íöá ãóð -

òà ðыð äû . Áó тамамланманы òÿ áèè þëöì, ÿúÿ ëèí êþ ìÿ éè ëÿ þë ìÿê

ùå ñàá åäÿð äèì.

Ùÿð äÿí дя îëóð äó êè, ìà ðàã õà òè ðè íÿ áàð ìàã ëà ðû ìû

òöïцðъякëÿ éèá øàì ëàð äàí ян эур йананынын àëî âó íó ñþí äö -

ðöð, îíó ñî íà äÿê éàí ìà üà ãîé ìóð äóì.

Áàõ áó èñÿ èí òè ùàð èäè...


46


ÙЯä�ñèç�áЯí�çЯð�ëèê

×à äûð äà àäàì ùÿä äèí äÿí àð òûã ÷îõ èäè. Èéóí îë ñà äà, ùà -âà ëàð ñÿ ðèí êå ÷èð äè. Ùå÷ äå ìÿç äèí êè, éàé äûð.

Áà éàã ïà ðûë òû äàí áÿðã âó ðàí àâ òî ìî áèë äÿí äöø ìöø âÿ ùà -ìû íûí äèã ãÿ òè íè úÿëá åëÿ ìèø ýÿíú êå ÷èá è÷ÿ ðè äÿ ÿé ëÿø ìèø äè. 24-25 éà øû îëàð äû. Öñ òöí äÿ ìà âè õÿò ëÿ ðè îëàí àü éàé êîñò éó ìóýå éèí ìèø äè. Àë òûí äàí äà éà õà ëûã ñûç ãà ðà êþé íÿê. «Ìàðë áî ðî»ãó òó ñó íó, ãû çû ëû àëûø ãà íû, àâ òî ìî áè ëè íèí à÷àð ëà ðû íû âÿ ìî áèëòå ëå ôî íó íó ìà ñà íûí öñ òö íÿ ãîé ìóø äó. Ñè ãà ðå òè àü çû íà àïà ðûáýÿ òèð äèê úÿ ãî ëóí äà êû åí ëè, ãû çûë áè ëÿð çèê àëû øûá-éà íûð äû.

Ñîí äÿ ðÿ úÿ ýþ çÿë ãî õó ñó îëàí ÿòèð âóð ìóø äó. Èñ òÿð-èñ òÿ -ìÿç, ÷à äûð äà êû ëà ðûí ÿê ñÿ ðèé éÿ òè îíà äèã ãÿò éå òèð ìÿê äÿ èäè...

Ýÿíú è÷ÿ ðè äÿ êè ëÿ ðè ñö çöð, áà õûø ëà ðû íû ìîë ëà äà äà éàí äû ðûáîíóí íÿ äà íûø äû üû íûí ôÿð ãè íÿ âàð ìà üà ÷à ëû øûð äû. Àì ìà ôèê -ðè íè úÿì ëÿ éÿ áèë ìèð äè...

Ãà ïû íûí ëàï àü çû íдà ÿé ëÿø ìèø Ðà èñ êè øè íèí Èëà ùÿ íèí àòà ñûîë äó üó íó òÿõ ìèí åäèá îíà ýþç ãîé ìà üà áàø ëà äû. Äö øöí äöêè, âà ëè äå éí ö÷öí þâ ëàä èò êè ñèí äÿí àüûð íÿ ñÿ îëà áè ëÿð ìè äöí -éà äà? Áèð àí ëûã ýþ çö íöí ãà áà üû íà åé íÿí áó âÿ çèé éÿ òÿ äöø -ìöø - áö êöë ìöø, öçö òöê ëÿí ìèø àòà ñû íû ýÿ òèð äè. Éà þçö íöí,éà äà áà úû лыьы Àé íó ðÿ íèí þë äö éö íö òÿ ñÿâ âöð åò ìÿ éÿ ÷à ëûø -äû... Èí ñàí áó èøûã ëû äöí éà éà àõû íå úÿ ÿë âè äà äå éÿ áè ëÿð?! Áóýþ çÿë ëèê - ñîí äÿáлÿ ýå éèí ìÿê, ÿí áà ùà ëû àâ òî ìî áè ëÿ, ìî áèë


47

òå ëå ôî íà ñà ùèá îë ìàã, ÿí ýþ çÿë ìöëê äÿ éà øà ìàã, ñà üà-ñî ëàïóë ñÿ ïÿ ëÿ éÿ ðÿê ÿñë ùÿç ç ýþð ìÿê - éÿ íè áö òöí áóí ëà ðà íå úÿÿë âè äà äå ìÿê îëàð?!

Áó ôè êèð ëÿð äÿí öðÿ éè ñû õûë äû...

- Ñè ãà ðå òè íèç äÿí îëàð?

Éà íûí äà ÿé ëÿø ìèø ýÿí úèí ñóà ëû îíó ôè êèð ëÿ ðèí äÿí àéûð äû.

Àзяр èäè, Ðåé ùà íûí ùÿ éàò éîë äà øû. Áà éàã ãÿ áèð öñ òöí äÿ ùå÷

êÿñ äÿí óòà íûá-÷ÿ êèí ìÿ äÿí ùþí êö ðÿ ðÿê àü ëà ìûø äû. Äàë áà äàë ñè -

ãà ðåò ÷ÿê ìÿê ëÿ íèñ áÿ òÿí éöí ýöë ëÿ øÿъяйини äö øö íöá úè áèí äÿ êè

ñè ãà ðåò ãó òó ñó íó áî øàëò ìûø äû. Îäóð êè, èí äè òà íû ìà äû üû ìà ñà

ãîí øó ñó íóí ÷ÿê äè éè áà ùà ëû ñè ãà ðåò äÿí äàä ìàã èñ òÿ éèð äè.

Îü ëàí «Ìàðë áî ðî» ãó òó ñó íó îíà óçàò äû. Àзяр áèð ñè ãà ðåò

ýþ òö ðöá éàí äûð äû, äÿ ðèí äÿí ãóë ëàá âóð äó. Íÿ äÿí ñÿ éà íûí äà

ÿé ëÿø ìèø, èëê áà õûø äàí úà мадди çÿí ýèí ëè éè ùèññ îëó íàí áó

шяхсля öí ñèé éÿò ãóð ìàã, äÿð äè íè áþ ëöø ìÿê èñ òÿ éè éà ðàí äû îí -

äà. Àù ÷ÿ êèá ñþé ëÿ äè:

- Ùå÷ àäà ìûí èíàí ìà üû ýÿë ìèð... Äö íÿí ñÿí âàð äûí, áó

ýöí ñÿ éîõ ñàí. Íÿ éÿ ëà çûì äûð êè èí ñàí?! Ùå÷ íÿ éÿ!

Éå íÿ äÿ ýþç ëÿ ðè äîë äó. Ãÿ ùÿð ëè ñÿñ ëÿ: - Ùå éèô Èëà ùÿ äÿí, ÷îõ

ùå éèô. Òÿð áèð ÷è ÷ÿê èäè, ñîë ìà ìûø ìÿùâ îë äó, - äå éÿ ðÿê áà -

øû íû éà íà ÷å âèð äè êè, îü ëàí äàí ýèç ëèí ýþ çö íöí éà øû íû ñèë ñèí.

Îü ëàí äà íÿ ñÿ äå ìÿê èñ òÿ äè, ñà äÿ úÿ, «Ùÿ, ýþ çÿë ãûç èäè

ðÿù ìÿò ëèê» ñþç ëÿ ðè èëÿ êè ôà éÿò ëÿí äè.

Ñöô ðÿ éÿ ÷àé äö çö ëöð äö. Ìîë ëà Èðà íûí éå ðèò äè éè дини ñè éà -

ñÿ òè òÿ ðèô ëÿ éèð, äè íè äþâ ëÿò ãóð ìà üûí âà úèá ëè éèí äÿí äà íû øûð -

äû... Áèð êîñò éóì-ãàëñ òóê ëó êè øè èñÿ мîë ëàé ëà ðà çû ëàø ìûð, Èðà -

íû ìîë ëà ðå æèì ëè, ýå ðè òÿ ôÿê êöð ëö þë êÿ àä ëàí äû ðûð äû. Äå éèð äè

êè, èí äè 3-úö ìè íèë ëè éèí àñ òà íà ñûí äà éûã, áèç ñè âèë, äöí éÿ âè

äþâ ëÿò ãóð ìà ëû éûã... Àì ìà мîë ëà èñ ðàð åäèð, ôè êèð ëÿ ðè íè ìÿú -

ëèñ äÿ êè ëÿ ðÿ éå ðèò ìÿ éÿ ÷à ëû øûð äû. Ãàð øû ñûí äà îëàí ìèê ðî ôîí èñÿ

ÿê ñÿð ùàë ëàð äà ðÿ ãè áè íè ñóñ äóð ìàã ö÷öí éå òÿð ëè îëóð äó...


48

Àзяр áèð ãÿ äÿð òîõ òà éûá ìà ñà éîë äà øû íà «Ùå÷ òà íûø îë ìà -

äûã àõû, ìÿ íèì àäûì Àзярäиð, ýþì ðöê äÿ èø ëÿ éè ðÿì, Èëà ùÿ íèí

ñè íèô éîë äà øû îë ìó øàì. Ùÿ éàò éîë äà øûì äà îíóí ÿí éà õûí ðÿ -

ôè ãÿ ñè èäè» ñþé ëÿ äè.

Ìà ñà éîë äà øû гысаъà «À äûì Ðçà äûð» äå äè.

Àзяр Ðçà äàí ñþçц êÿë áÿ òèí ëÿ ãî ïàð äû üû íû ýþ ðöá ìÿ éóñ îë -

äó. Àì ìà è÷èí äÿ êè ëÿ ðè ìöò ëÿã она äà íûø ìàã èñ òÿ éèí äÿí ùå÷

úöð âàç êå ÷ÿ áèë ìèð äè.

×ÿ êèá ãóð òàð äû üû ñè ãà ðå òèí êþ òö éö íö êöë ãà áû йà áà ñûá Ðçà -

íûí èúà çÿ ñèé ëÿ äà ùà áèð ñè ãà ðåò ýþ òö ðöá éàí äûð äû. È÷è íè ÷ÿ êèá

äà íûø ìà üà áàø ëà äû:

- Áèç îí èë áèð ñè íèô äÿ îõó ìóø äóã, éåä äè èë áèð ïàð òà àð õà ñûí -

äà îòóð ìóø äóã. Ïÿí úÿ ðÿ òÿ ðÿô äÿí ö÷öí úö ïàð òà äà îòó ðóð äóã...

À ðà áèð äà éà íûð, ñîí ðà äà àñ òà-àñ òà äà âàì åäèð äè...

- ...Ãûç ëà ðû ìû çûí ÿí ýþ çÿ ëè èäè. Сяккиз мàðò äà ÿí ÷îõ ùÿ -

äèé éÿ î àëûð äû. Ùà ìû îíó ÷îõ èñ òÿ éèð äè... Ùà ìû...

Áèð èñ òÿ äè þç úà âàá ñûç ñåâ ýè ñèí äÿí äÿ äà íûø ñûí, âàç êå÷ äè...

- ...Î ñà ùå÷ êè ìè áÿ éÿí ìèð äè. Ùå÷ êÿñ îíóí öðÿ éè íÿ éîë òà -

ïà áèë ìèð äè... Бизим синиф чох мещрибан синиф иди. Мяктябдян

сонра щяря бир али мяктябя эирся дя, йеня ялагяляримиз галыр-

ды... Åøè äÿí äÿ êè òÿ ëÿ áÿ éîë äà øû íà - éî ëó üóí áè ðè íÿ ãî øó ëóá

ãà ÷ûá, ùà ìû ìûç øî êà äöø äöê...

Áó ñè ãà ðå òè äÿ ÷ÿ êèá ãóð òà ðûá êþ òö éö íö êöëãà áûйà áàñ äû:

- ...Þ çö íö ùеéиô åëÿ äè. ßé íè íÿ øàë âàð àëà áèë ìÿ éÿ íèí ãèñ -

ìÿ òè îëóá ùÿ éà òû íû ìÿùâ åò äè... Ùå÷ þë ìÿ ëè ãûç äå éèë äè. Ùå÷...

À ðà âå ðèá Ðçà íûí ýþ çö íöí è÷è íÿ áàõ äû:

- ...Áÿë êÿ, ñèç áè ëÿð ñèç, áó ùà äè ñÿ íè éÿ áàø âå ðèá? Íÿ ìÿú -

áóð åäèá êè, Èëà ùÿ äà ìà ðû íû êÿñ ñèí? ßðè íàð êî ìàí äûð êè?

Ðçà ÷à éû íû òÿ çÿ ëÿ éÿí îü ëà íà «Ñàü îë» äå éèá ñòÿ êà íà ëè ìîí

àò äû, àü çû íà áèð ãà øûã ùàë âà ãî éóá ÷à éû ãóð òóì ëà ìà üà áàø ëà -

äû, ичя-ичя: - Èíàí êè, áèë ìè ðÿì, - сюйляди.


49

Äÿð ùàë äà ÿëà âÿ åò äè:

- Ñÿí äöç äå éèð ñÿí, ùå÷ þë ìÿ ëè ãûç äå éèë äè Èëà ùÿ. Билÿí äÿ

êè, þçö íÿ ãÿñä åäèá, òà ìàì äèë õîð îë äóì. ßðè ìàé ýö ëö éÿ äå -

éè ðÿì ùö çð éå ðè íÿ áèð ëèê äÿ ýå äÿê. Äå éèð, áè çè îðà ãîé ìóð ëàð.

Ñî ðàã ëà øûá áèð òÿ ùÿð òàï ìû øàì áó ðà íû...

×à äû ðà ùåé ýè ðèá-÷û õûð äû ëàð, ìîë ëà да йери эялдикъя «Фà òè ùÿ»

âå ðèð äè. Ðçà ãà ïû íûí àü çûí äà îòóð ìóø Ðà èñ êè øè íèí èì êàí ëà ðû -

íû, âÿ çè ôÿ ñè íè òÿõ ìèí åò ìÿ éÿ áàø ëà äû. Ýÿ ëèá-ýå äÿí ëÿ ðèí ñà éûí -

äàí, санбалыí äàí ùèññ åäèð äè êè, Èëà ùÿ íèí àòà ñû ùå÷ äÿ êè ÷èê

àäàì äå éèë, ìöÿé éÿí âÿ çè ôÿ ñà ùè áè äèð. Ìà ñà íûí öñ òö íÿ ãîé äó -

üó ìî áèë òå ëå ôîí äà èì êàí ëû îë ìà ñû íà èøà ðÿ èäè. Èí äè ùÿ ëÿì-ùÿ -

ëÿì àäàì äà ìî áèë òå ëå ôîí îë ìàç äû... Àí úàã êè øè éà ìàí äö øöá.

Öç-ýþ çö íö òöê áà ñûá, ýþç ëÿ ðè ÷уõуð äà äûð. Ùåé àù ÷ÿ êèð...

Азяр äó ðóá ÷ûõ äû, аз сонра ãà éûò äû... ×àé ïàé ëà éàí îü -

ëàí мяъмяйиíè ÿëèí äÿí ñàë äû, íÿ ãÿ äÿð ñòÿ êàí-íÿë áÿ êè ãû ðûã-

ãû ðûã îë äó... Ìîë ëà èëÿ êîñò éóì-ãàëñ òóê ëó êè øè íèí ìö áà ùè ñÿ -

ñè àòûø ìà éà êå÷ äè, àõûð äà Ðàè ñèí áþ éöê ãàð äà øû ãî ëó íà ýè ðèá

êè øè íè ÷à äûð äàí ÷û õàðò ìà ëû îë äó...

Ðçà äèã ãÿò ëÿ ÿò ðà ôà ýþç ãî éóð, ãó ëàã éå òè ðèð äè... Ñîë áþé -

ðöí äÿ ÿé ëÿø ìèø àðûã, ãû çûë äèø êè øè âÿ îíóí éà íûí äà êû ñà ðû øûí

êè øè ïû ÷ûë äà øûð äû ëàð:

- ß, ñÿí þë, îí ëàð ëûã äå éèë. Î ýÿ äÿ ôà üû ðûí áè ðè äèð, íÿ íàð -

êî ìàí ëûã, íÿ äþ éöá-þë äöð ìÿ?! Àíà ñû äà èïÿê êè ìè ìö ëà éèì

ãà äûí äûð...

- Áÿñ þëö éè éÿ ñè íè éÿ ùåé ëÿ äå éèð?

- ß, áÿ íÿ äå ñèí?!

Азяр сигарет алмаг цчцн дуранда Ðçà «Эþ òöð чяк, ìÿí äÿ

ìà øûí äà да âàð, сонра эедиб аларсан» ñþé ëÿ äè. Азяр öçð õàù -

ëûã åäÿ-åäÿ сигаретлярдян даща áè ðè íè ýþ òö ðöá éàí äûð äû.

Áþ éöê ãàð äà øû Ðàè ñÿ éà õûí ëà øûá ãó ëà üû íà íÿ ñÿ äå äè... Ðà èñ

áà øû íû òÿð ïÿò äè... Ãàð äàø ëàð îõ øàð èäè ëÿð. Ôÿðã ëÿ ðè úö çè èäè...


50

Ðçà äà ðûõ äû üû íû ùèññ åò äè, ïåí úÿ éè íèí ãî ëó íó ÷ÿ êèá ñàà òû -

íà áàõ äû. Èêè éÿ èø ëÿ éèð äè èéèð ìè äÿ ãè ãÿ. Ùå÷ âàõò ñàà òû áèë ìÿê

ö÷öí ìî áèë òå ëå ôî íà áàõ ìàç äû, ÷îõ õîø ëà éûð äû áó ïî ëàä êîð -

ïóñ ëó, èëê áà õûø äà êîð-êî áóä ýþ ðö íÿí ñàà òû íû ñåéð åò ìÿ éè.

ßã ðÿá ëÿ ðèí âÿ ñà íè éÿþë ÷ÿí ëÿ ðèí ùÿ ðÿ êÿ òèí äÿ áèð ìÿü ðóð ëóã,

éå íèë ìÿç ëèê äó éóð äó...

Êè ôà éÿò ãÿ äÿð áà ùà ëû îëàí áó ñàà òû àä ýö íöí äÿ àòà ñû ùÿ -

äèé éÿ åò ìèø äè, äå ìèø äè êè, «Úåð òè íà» äöí éà íûí ÿí çÿð áÿ éÿ äà -

âàì ëû ñà àòларындандыр, ÿí åêñòðèì øÿ ðàèò ëÿ ðÿ ùå ñàá ëà íûá. Àð -

çóì áó äóð êè, ñÿí äÿ ùàí ñû øÿ ðàè òÿ äöø ìÿ éèí äÿí àñû ëû îë ìà -

éà ðàã ùÿ ìè øÿ äþ çöì ëö, ìþù êÿì îëà ñàí...

Ðçà áèð äÿí-áè ðÿ àòà ñû ö÷öí áÿðê äà ðûõ äû üû íû ùèññ åò äè. Õö ñó -

ñÿí Сумгайытда âèë ëà òèê äè ðÿí äÿí ñîí ðà ону àç-àç ýþ ðöð äö...

Òå ëå ôî íó íó ýþ òö ðöá àòà ñû íûí íþì ðÿ ñè íè éûü äû, òå ëå ôîí

ñþí äö ðöë ìöø äö... Äö øöí äö êè, éÿ ãèí èú ëàñ äà äûð, éà äà ãî -

íàã ëà ðû âàð.

Áèð äÿí-áè ðÿ åëÿ áóð аäà, áó ùö çí ëö èí ñàí ëà ðûí àðà ñûí äà

àòà ñû íû íå úÿ ÷îõ èñ òÿ äè éè íèí ôÿð ãè íÿ âàð äû. Íö ôó çó èëÿ ùÿð

éåð äÿ ùþð ìÿò-èç çÿò ãà çà íàí, ÷îõ ëà ðû ö÷öí çÿùì ëè, ãó ðó, ùÿò -

òà êî áóä îëàí Ìÿ úèä ìöÿë ëèì îíóí ÷öí äöí éà íûí ÿí äîü ìà,

ÿí ñå âèì ëè èí ñà íû èäè. Àòà ñû íûí áÿõø åò äè éè òÿì òÿ ðàã, òÿ ìèí -

ëèê ñà éÿ ñèí äÿ Ðçà þçö íö éå íèë ìÿç ëÿ ðèí éå íèë ìÿ çè ñà éûð äû...

Ëàï ãî ëóí äà êû ñàà òû êè ìè...

Éå íè äÿí ñàà òû íà ýþç ýÿç äèð äè. Èêè íèí éà ðû ñû èäè... Áÿë êÿ,

äó ðóá ýåò ñèí? Ýÿë äè, éàñ äà èø òè ðàê åò äè, áîð úó íó âåð äè. Èí äè

ðà ùàò ýå äÿ áè ëÿð äè.

Азяря òÿ ðÿô ÷åâ ðèë äè:

- Ñè éà ùû íû êèì éà çûð? Ïóë йаздырìàã èñ òÿ éè ðÿì.

Азяр áà øû íû буëà äû:

- Éîõ, ñè éà ùû-çàä éîõ äóð. Ðà èñ ÿìè èì êàí ëû àäàì äûð, äó -

ðóá ïóë éûü ìà éà úàã êè...


51

Ðçà éå íè äÿí áà õûø ëà ðû íû Èëà ùÿ íèí àòà ñû íà éþ íÿëò äè... Þëöì ùå÷

âàõò èì êàí ëû éà-èì êàí ñû çà áàõ ìûð... Áàõ ñàé äû, îí äà ùÿ éàò ãÿ ôèë

äÿ éè øèá áàø ãà ìÿú ðà éà äö øÿð äè... Èì êàí ëû ëàð ïóë âå ðèá þëöì ñöç -

ëö éö þç ëÿ ðè íÿ òÿ ìèí åäÿð, èì êàí ñûç ëàð èñÿ áèë ìÿð ðÿ ãû ðû ëàð äû ëàð...

Ðàèñ êè øè ýþ çö íö ñîí ñóç ëó üà äè êèá îòóð ìóø äó...

Å ëÿ áó âàõò Èíà ðÿ è÷ÿ ðè ýè ðèá àòà ñû íûí ãó ëà üû íà íÿ ñÿ ïû ÷ûë -

äà äû. Ðçà íûí öçöí äÿ êè èôà äÿ äîí äó. Î, òÿÿъúöá ëÿ þç-þçö íÿ

«Илащя?! Áó îëà áèë ìÿç!» - äå éÿ òÿê ðàð ëà äû. Рза Ðàè ñÿ õåé ëè

éà õûí îòóð ìóø äó äå éÿ Èíà ðÿ íè òàì îëà ðàã ñåéð åäÿ áè ëèð äè.

Åé íÿí ùÿ ìèí áîé-áó õóí, ùÿ ìèí àð õà éà àòûë ìûø øà áà ëû äû

ñà÷ ëàð, ùÿ ìèí ãî íóð ýþç... Ùÿ ìèí ìè ìè êà, ùÿ ìèí òÿê ðàð ñûç

áÿ äÿí ãó ðó ëó øó... Йянè Òàí ðû áö òöí ýþ çÿë ëèê ëÿ ðè ясирэямяди-

йи Èëà ùÿ íèí бирябир îõ øà ðûны да йаратìыø äы?

«Áó îëà áèë ìÿç... Áÿë êÿ, ìÿ íè ãà ðà áà ñûð?» òÿ ðÿä äöä ëÿ ðè

èëÿ áèð ìöä äÿò áàø-áà øà ãàë äûã äàí ñîí ðà, íÿ ùà éÿò, àüûë åìî -

ñè éà ëà ðû öñ òÿ ëÿ äè, þç ëö éöí äÿ òÿõ ìèí åò äè êè, äå ìÿê, Èëà ùÿ íèí

åé íÿí þçö íÿ áÿí çÿð áà úû ñû âàð èìèø...

È íà ðÿ àòà ñû íû äè ëÿ òó òóð, àí úàã ùå÷ úöð åâÿ ýå äèá äÿð ìàí -

ëà ðû íû è÷ ìÿ éÿ ðà çû ñà ëà áèë ìèð äè.

Ðçà ñè ãà ðåò éàí äû ðàí äà ÿë ëÿ ðè íèí ÿñ äè éè íè ùèññ åò äè. Òîõ -

òà éà áèë ìèð äè. Èëà ùÿ áö òöí ýþ çÿë ëè éè èëÿ ñàí êè éå íè äÿí îíóí

ãàð øû ñûí äà äà éàí ìûø äû. Áö òöí åúàç êàð ëû üû, ôö ñуí êàð ëû üû, ñèð -

ðè âÿ ñåù ðè èëÿ...

Èí ñàí äà èí ñà íà áó úöð îõ øà éàð ìûø! Ñàí êè áèð àë ìà íû èêè

éå ðÿ áþë ìöø äö ëÿð. Áó îõ øàð ëû üà áàø ãà áèð áÿí çÿò ìÿ òà ïà áèë -

ìÿ äè. Ìÿùç åëÿ áó úöð: ñà ðû ëû-ãûð ìû çû ëû, ïà ðûë òû ëû, èðè, èëê áà -

õûø äàí àäà ìûí àü çû íû ñó ëàнäыран áèð àë ìà íû ñàí êè òÿí орта-

дан èêè éÿ áþë ìöø äö ëÿð...

Ðçà ÷ÿ òèí ëèê ëÿ Азярäяí: - Î ãûç êèì äèð? - ñî ðóø äó.

Азяр: - Èíà ðÿ äèð, ðÿù ìÿò ëè éèí áà úû ñû, - ñþé ëÿ éÿí äÿ Ðçà áà -

éàã äàí þç-þçö íÿ òÿê ðàð ëà äû üû ñþç ëÿ ðè äè ëè íÿ ýÿ òèð äè:


52

- Òàí ðûì, àäàì äà àäà ìà áó úöð îõ øà éàð ìûø...

Азяр àù ÷ÿê äè:

- Ùÿ, ÷îõ îõ øà éûð äû ëàð áèð-áè ðè íÿ. Èíà ðÿ áèð éàø áà ëà úà äûð Èëà -

ùÿ äÿí. Ìÿê òÿá äÿ åëÿ îëóð äó, îí ëà ðû ñÿùâ ñà ëûð äûã... Áèð äÿ ôÿ...

Азяр äî äà üû íà òÿ áÿñ ñöì ãî íмуш щалда íÿ ñÿ äà íûø ìà üà

áàø ëà äû. Àí úàã Ðçà îíó åøè äÿ úÿê ùàë äà äå éèë äè. Þì ðöí äÿ Èëà -

ùÿ ãÿ äÿð àü ëû íû áà øûí äàí àëàí гадын îë ìà ìûø äû. Áîé-áó õóí,

àéàã ëàð, ñà÷ ëàð, äуðуø, ýö ëöø... Ùÿð øå éè ìÿùç î, àð çó ëà äû üû

êè ìè èäè Èëà ùÿ íèí...

Î íó òà ïàí äà þçö íö î ãÿ äÿð õîø áÿõò ñàí ìûø äû êè... ßô ñóñ

êè, ãÿ ôèë òàï äû üû êè ìè, ãÿ ôèë äÿ èòèð äè. Èëà ùÿ ëè ýöí ëÿ ðè íèí åé -

ôî ðè éà ñû éå íè äÿí éåê íÿ ñÿгëèê ëÿ ÿâÿç îëóí äó...

Äå ìÿê, äöí éà äà Èíà ðÿ àä ëû áèð ãûç äà âàð ìûø...

È íà ðÿ ÷à äûð äàí ýåò ìèø äè. Àòà ñû íû þçöé ëÿ àïàð ìà üà, íÿ ùà -

éÿò êè, ìö âÿô ôÿã îë ìóø äó.

Ðçà åù òè éàò ëà Азярäяí ñî ðóø äó:

- Èíà ðÿ ÿð äÿ äèð?

Азяриí «Éîõ» ñþé ëÿ ìÿ ñè ñàí êè è÷è íÿ ñå âèíú äîë äóð äó. Áà -

éàã áåé íè íÿ ùÿêê îëó íàí «Äå ìÿê, äöí éà äà Èíà ðÿ àä ëû áèð ãûç

äà âàð ìûø» úöì ëÿ ñè íè òà ìàì ëà äû: «Þ çö äÿ Èëà ùÿ äÿí ýÿíú, öñ -

òÿ ëèê, ùÿ ëÿ àè ëÿ ãóð ìà ìûø...»

È ëà ùÿ éÿ îëàí ùèñ ëÿ ðè áèð àí äà úà áó ùöçí ëö ýþð êÿì äÿ êè, áó

ãàï ãà ðà ýå éèì äÿ êè Èíà ðÿ éÿ þòö ðöë äö ñàí êè... Îíó õÿ éà ëÿí ãóú -

äó, ñà÷ ëà ðû íû ãî õ ëà äû, éöí ýöë þïöø ëÿ äî äàã ëà ðû íà òî õóí äó...

Áèð àí äà úà áö òöí ÿçà ëà ðûí äà õîø ýÿ ðèë òè ùèññ åò äè... Ìþ úц-

çÿ äèð, ùÿ, äÿôí åò äè éèí ùèñ ëÿð éå íè äÿí ýå ðè ãà éû äûð? Þçö äÿ

äà ùà ýöú ëö, äà ùà ÿùà òÿ ëè...

...Äó ðóá ÷à äûð äàí ÷û õàí äà Азярля ñà üîë ëàø ìà üû äà óíóò äó...

«Ýþ ðÿ ñÿí, Èíà ðÿ ùÿ éÿò äÿ äèð, éîõ ñà åâÿ ÷û õûá?»

«Щансыдыр, эюрян, биналары?»

«Йяни бир даща ону эюря билмяйяъям?»


53

Азярин онун àð äûí úà ÷à äûð äàí ÷û õûá «Ýå äèð ñèç êè?» ñî ðó ø -

мàсыны ешидяндя ñÿùâ åò äè éè íè àí ëà äû:

- Î ãÿ äÿð ôè êèð ëè éÿì, ñà üîë ëàø ìàã éà äûì äàí ÷û õûá, - ñþé -

ëÿ äè.

Ýþç ëÿ ðè äþðä òÿ ðÿ ôè äî ëà øûá Èíà ðÿ íè àõ òàð ìàã äà èäè. ßò ðàô -

äà êû àäàì ëà ðûí àðà ñûí äà îíó ýþð ìÿ éèá áó äÿ ôÿ áè íà ëà ðûí åé -

âàí ëà ðû íà òÿ ðÿô áîé ëàí äû.

Áó âàõò Ðà èñ êè øè íèí éå íè äÿí ÷à äû ðà ãà éûò äû üû íû ýþð äö,

Азярäяí àðà ëà íà ðàã îíà éà õûí ëàø äû. ßë óçàдараг «Àë ëàù ðÿù -

ìÿò åëÿ ñèí, àõûð ãÿ ìè íèç îë ñóí» ñþé ëÿ äè.

Ðàèñ êè øè îíóí ÿëè íè ñûõ äû, «×îõ ñàü îëóí, Àë ëàù þëÿí ëÿ -

ðèниçÿ ðÿù ìÿò åëÿ ñèí» äå äè.

Ðçà íÿ äÿí ñÿ áó ùöçí äÿí ãÿä äè ÿéèë ìèø êè øèé ëÿ äî éóí úà

ñþù áÿò ëÿø ìÿê, äÿðä ëÿø ìÿê èñ òÿ äè.

- Éÿ ãèí, ìÿ íè òà íû ìûð ñûç, àü ñàã ãàë. Ìÿí Èëà ùÿ ýè ëèí ãîí øó -

ñó éàì.

- Ãîí øó ñó ñóç?! - äå éèá Ðà èñ êè øè áèð àí ëûã äî íóá ãàë äû.

Ðçà äÿð ùàë ùèññ åò äè êè, Ðà èñ êè øè íÿ ñÿ äå ìÿê èñ òÿ éèð. Âÿ

ñþâã-òÿ áèè äóé äó êè, êè øè, éÿ ãèí, òÿÿú úöá ëÿ íèá, åâ ñà ùè áè éà -

ñà ýÿë ìèð, îíóí ãîí øó ñó ýÿ ëèð...

- Аòà ìû òà íû éàð ñûç. Ìÿ úèä ìöÿë ëè ìèí îü ëó éàì. Ìÿ úèä

Øàì õà ëî âè ÷èí.

Ðàèñ êè øè ëàï òÿÿú úöá ëÿí äè:

- Ìÿ úèä ìöÿë ëè ìèí îü ëó ñóç?!... Ùÿ... Ìÿ úèä ìöÿë ëèì òà íûí -

ìûø øÿõ ñèé éÿò äèð. Áÿñ àõû... Àõû..

Ðçà îíó ãà áàã ëà äû:

- Ùÿ, äå ìÿê èñ òÿ éèð ñèç êè, Ìÿ úèä ìöÿë ëèì ùà ðà, î óú ãàð

ãÿ ñÿ áÿ ùà ðà?! Ñèç, éÿ ãèí, îð äà îë ìó ñóç äà. Ðÿù ìÿò ëèê ýè ëèí

åâè íèí éà íûí äà êû âèë ëà ìÿ íèì êè äèð. Áèç òÿ çÿ ëèê úÿ îð äà êû тî -

õó úó ëóã ôàá ðè êè íè àë äûã. Ìÿí èø ëÿ äÿ úÿì. Î âèë ëà íû äà îíун

ц÷öí îð äà òèê äèð ìè øèê...


54

Ðàèñ êè øè áà øû íû òÿð ïÿò äè:

- Ùÿ, éöí ýöë ñÿ íà éå éÿ ãî éó ëàí êà ïè òàë ùå÷ âàõò áàò ìàç.

Ñîí ðà îíóí ãî ëóí äàí éà ïûø äû:

- Éàõ øû, áÿñ è÷ÿ ðè íè éÿ êå÷ ìèð ñèç? Ýÿ ëèí êå ÷ÿê, áèð ñòÿ êàí

÷àé è÷èí, áèð ëîõ ìà ÷þ ðÿê êÿ ñèí.

Ðçà: - Îòóð ìóø äóì è÷ÿ ðè äÿ, éå íè úÿ ÷ûõ äûì, - äå äè ñÿ äÿ,

Ðà èñ êè øè îíó þç àð äûí úà è÷ÿ ðè ÷ÿê äè:

- Ýÿ ëèí, áèð àç äà ñþù áÿò ëÿ øÿ ðèê.

Азяриí éà íûí äàí êå ÷ÿí äÿ Ðçà: - Ìÿí è÷ÿ ðè ãà éû äà ñû îë -

äóì, - ñþé ëÿ äè.

Ðàèñ êè øè Азяри äя ñÿñ ëÿ äè:

- Îü ëóì, ñèç òà íûø ñûç? Ýÿë äÿ, áèç è÷ÿ ðè êå ÷è ðèê.

Азяр: - Éîõ, Ðà èñ ÿìè, ñèç кечин, мÿí áóð äàйам, - äå äè.

Þí úÿ Ðà èñ êè øè, àð äûí úà äà Ðçà ÷à äû ðà дахил олдулар. Ðà èñ

êè øè ëàï áàø äàкы éå ðèíÿ кечèá éà íûí äà ÿé ëÿ øÿ íèí ãó ëà üû íà íÿ -

ñÿ ïû ÷ûë äà äû, î äà äó ðóá éå ðè íè Ðçà éà âåð äè.

Ðçà ÿé ëÿø äè.

Äÿð ùàë ãàð øû ларыíà ÷àé ãî éóë äó.

Ðçà Ðà èñ êè øè íèí íÿ ñÿ ñî ðóø ìàã èñ òÿ äè éè íè äó éóð äó, àí úàã

ýþ ðöð äö êè, êè øè íÿ äÿí, íå úÿ áàø ëà ìàã äà ÷ÿ òèí ëèê ÷ÿ êèð. Îäóð

êè, ñþù áÿ òÿ þçö áàø ëà äû:

- Áèç ìàðò äà êþ÷ ìö øöê, úÿ ìè цч àé äûð. Àì ìà áó àç ìöä -

äÿò äÿ ðÿù ìÿò ëèê ëÿ áà úûì äà, ìÿí äÿ äîñò ëàø ìûø äûã. ×îõ òÿð -

áè éÿ ëè, ìÿ äÿ íè, ýþ çÿë ãûç èäè, î äöí éà ñû ýþ çÿë îë ñóí.

Ðàèñ êè øè àù ÷ÿê äè.

Ðçà ñÿ ñè íè ëàï éà âà øû äà ðàã ñþ çö íÿ äà âàì åò äè:

- Àü ñàã ãàë, áèë ìè ðÿì áó íó äå ìÿ éèí éå ðè äèð ìè, àí úàã ðÿù -

ìÿò ëèê î àè ëÿ äÿ ùå÷ äÿ õîø áÿõò äå éèë äè, ñû õûí òû ÷ÿ êèð äè.

- ...

- Âàë ëàù, öðÿ éèì àü ðû éûð äû. Ñè çèí ëÿ êö ñö ëö îë дуьуну äà áè -

ëèð äèì. Àðà äà ÿðè ìàé...


55

Ðà ìè ëÿ éà ïûø äûð äû üû «Ìàé ýö ëö» àéà ìà ñû íû àç ãà ëà éå íÿ

èø ëÿ äÿ úÿê äè, áèð òÿ ùÿð þçö íö ñàõ ëà äû.

- ...À ðà äà ÿðè íÿ ÿë äÿ òó òóð äóì, èø-çàä òà ïûð, ïóë äàí, ïà -

ðà äàí âå ðèð äèì... Äö çö, èíàí ìàç äûì êè, Èëà ùÿ þçö íÿ ãûé ñûí.

Ðàèñ êè øè, íÿ ùà éÿò êè, äà íû øà áèë äè:

- Ùÿ, áà ëà. Ùå÷ êèì èíàí ìàç äû. Òàì ýþç ëÿ íèë ìÿç îë äó áè -

çèì ÷öí Èëà ùÿ íèí áó àä äû ìû.

Ðçà àü çû íà áèð ãà øûã ùàë âà ãî éóá ÷à éû íû ãóð òóì ëà éûá è÷ -

äè. Ðà èñ êè øè «Éå íÿ äÿ ýÿ òèð ñèí ëÿð?» äå éÿí äÿ ÿëè íè ñòÿ êà íûí

аьзына ãîé äó, «Éîõ, чîõ ñàü îëóí, áÿñ äèð» äå äè. Àð äûí úà ñî -

ðóø äó:

- Áèð ÷ÿ òèí ëèê-ôè ëàí éîõ äóð êè? Áè çÿ äà èð áèð ãóë ëóã?!

Ðàèñ êè øè ðà çû ëûã áèë äèð äè:

- ×îõ ñàü îëóí, ÿçèé éÿò ÷ÿ êèá ýÿë ìè ñèç. Ùÿð øåé ãàé äà ñûí -

äà äûð.

Ðçà ãîë ñàà òû íà áàõ äûã äàí ñîí ðà: - Èí äè, èúà çÿ íèç ëÿ, ìÿí

ýå äèì, - ñþé ëÿ éèá éå ðèí äÿí äóð äó.

Ðàèñ êè øè äÿ äóð äó, «Ìà øûí ëà ñûç?» ñî ðóø äó. Ðçà «Ùÿ, ìà -

øûí ëà éàì» äå äè.

×à äûð äàí ÷û õàí äà Ðçà «Ñèç ÿé ëÿ øèí, ÿçèé éÿò ÷ÿê ìÿ éèí» äå -

äè ñÿ äÿ, Ðà èñ êè øè îíó þòöð ìÿê èñ òÿ éèí äÿí âàç êå÷ ìÿ éèá àâ -

òî ìî áè ëè íÿ ãÿ äÿð ìö øà éèÿò åëÿ äè.

Ðçà Ðà èñ êè øèé ëÿ ñà üîë ëà øûá àâ òî ìî áè ëè íÿ ìèí äè. Éå íÿ ýþ -

çö ÿò ðà ôû ýÿç äè, Èíà ðÿ íè ýþð ìÿê èñ òÿ éè áö òöí âàð ëû üû íà ùà êèì

êÿ ñèë ìèø äè.

Àâ òî ìî áè ëè éå ðèí äÿí òÿð ïÿ äèá ÷îõ àñ òà ñö ðÿò ëÿ êö ÷ÿ éÿ ÷û -

õàðò äû. Àí úàã ùèññ åò äè êè, öðÿ éè àð õà äà - éàñ âå ðè ëÿí î ùÿ -

éÿò äÿ ãà ëûá.

...Éîõ, ýå äÿ áèë ìèð äè ùå÷ úöð. Сàõ ëà éûá äöø äö, ñè ãà ðåò

éàí äûð äû, ïè éà äà ùÿ éÿ òÿ ãà éûò äû. Áó äÿ ôÿ ýþç ëÿ ðè èëÿ Азяри àõ -

òàð äû. Íÿ ùà éÿò, îíó èðè ñà ìî âà ðû ãàé íàò ìàã ëà ìÿø üóë îëàí


56

øèø ìàí áèð êè øè íèí éà íûí äà ýþð äö. Úÿëä éà õûí ëàø äû, ãî ëóí äàí

òó òóá êè øè äÿí áèð ãÿ äÿð àðà ëà äû:

- Ìÿí ýå äè ðÿì. Èëà ùÿ íèí àòà ñû ìÿí äÿí áèð øåé õà ùèø åò äè.

Àí úàã «ùÿ-éî õ»ó íó äå ìÿê ö÷öí òå ëå ôîí íþì ðÿ ëÿ ðè íè ñî ðóø -

ìà üû óíóò äóì. Äå ìÿç ñÿí ìÿ íÿ íþì ðÿ ëÿ ðè íè?

Азяр úÿëä: «Ìî áèë òå ëå ôî íó ñû ôûð ÿë ëè, èêè éöç îí...» - ñþé -

ëÿ éèð äè êè, Ðçà îíóí ñþ çö íö êÿñ äè:

- Éîõ, ìî áèë ëà çûì äå éèë. Åâ íþì ðÿ ëÿ ðè íè äå. Åâ íþì ðÿ ñè

äà ùà åòè áàð ëû äûð. Ùÿ ìè øÿ èø ëÿê îëóð.

Азяриí äå äè éè ðÿ ãÿì ëÿ ðè òå ëå ôî íó íóí éàä äà øû íà éàç äû.

Ñîí ðà õó äà ùà ôèç ëÿ øèá äÿ ðèí äÿí íÿ ôÿñ àë äû, èòè àä äûì ëàð ëà àâ -

òî ìî áè ëè íÿ ñà ðû ýåò äè.

Áå ëÿ... Äå ìÿê, Èëà ùÿ þçö íö þë äöð äö... Èøÿ áàõ... Êè ìèí

àü ëû íà ýÿ ëÿð äè êè, î àäè ãûç áó úöð ãåé ðè-àäè èø òóò ñóí...


57

n

- Àì ìà øàì ëàð ëà áÿí çÿò ìÿ íèç ÷îõ ýþ çÿë äèð.- Îëà áè ëÿð.- Ùå÷ áè ëèð ñèç Сè çÿ íÿ ãÿ äÿð ñóàë ûì âàð?!- Áèë ìÿ ñÿì äÿ, òÿõ ìèí åäè ðÿì.- Ìÿí Ñóì ãà éûò äà äî üó ëóá áî éà-áà øà ÷àò ìû øàì, 8-úè ìèê -

ðî ðà éîí äà. Òÿã ðè áÿí 13-14 éà øû ìûç îëàí äà Âà ëå ðà àä ëû áèð ðóñùÿì éà øû äû ìûç âàð èäè, åøèò äèê êè, þçö íö åâ ëÿ ðè íèí ùà ìà ìûí -äàí àñûá. Áó íà êè ìè áèë ìèð äèì êè, èí ñàí þçö íÿ ãÿñä åäÿ áè -ëÿð ìèø...

Õà òè ðèì äÿ äèð, îí ëàð 10â áè íà ñûí äà éà øà éûð äû ëàð, 5-úè ìÿð -òÿ áÿ äÿ. Âà ëå ðà íûí àòà-àíà ñû éîõ èäè, òÿ ãàöä ÷ö íÿ íÿ ñè ñàõ ëà -éûð äû îíó. Òàé-òóø ëà ðû êè ìè ýå éè íÿ áèë ìÿ ìÿ ñè, ìàä äè ñû õûí òû -ëàð ùÿ ìè øÿ ÿçàá âå ðèð äè îíà. Î âÿ äÿ ëÿð äÿ «êðîñ ñîâ êà» äå äè éè -ìèç èä ìàí àéàã ãà áû ñû äÿáдя èäè. Ùÿ éÿ òè ìèç äÿ òÿê úÿ Âà ëå ðà -íûí «êðîñ ñîâ êà» ñû éî õóé äó. Áèð äÿ ôÿ ýþð äöê êè, ãà ðà ÷ÿê ìÿ -ëÿ ðè íè àü áî éàé ëà áî éà éыá, öñ òöí äÿí äÿ åíè íÿ ö÷ äÿ íÿ ãûð ìû -çû õÿòò ÷ÿ êèá...

Âà ëå ðà íûí þëö ìö íÿ ùà ìû ìûç ÷îõ ñàð ñûë äûã. Áèð íå ÷ÿ ýöíþçö ìö çÿ ýÿ ëÿ áèë ìÿ äèê. Èí ñà íûí þçö íö þë äö ðÿ áèë ìÿ ñè ôàê òûáåé íè ìè ùÿä ñèç ìÿø üóë åò ìèø äè. Ñààò ëàð úà áó áà ðÿ äÿ äö øö íöð -äöì... Èí äè èë ëÿð êå ÷èá. Àí úàã áó ðî ìà íû éàç äûã úà éå íè äÿí èí -òè ùàð áà ðÿ äÿ äö øöí ìÿ éÿ áàø ëà ìû øàì.

Áèë ìè ðÿì, áÿë êÿ äÿ ùèñ ëÿ ðÿ ãà ïû ëû ðàì. Àí úàã ùÿ éà òûì áî éóèí òè ùàð åò ìèø òà íûø ëà ðû ìûí ñè ìà ñû íû ýþ çö ìöí þíö íÿ ýÿ òèð äèê -úÿ, õà ñèé éÿò ëÿ ðè íè, äàâ ðà íûø ëà ðû íû éà äû ìà ñàë äûã úà, ìÿ íÿ å ëÿýÿ ëèð êè, îí ëà ðûí ùà ìû ñû áèç äÿí ôÿðã ëè îëóá.


58

Âà ëå ðà äàí äà íûø äûì. Îíóí ÿñàñ ôÿðã ëè úÿ ùÿ òè áè ëèð ñèç íÿèäè? Эö ëÿí äÿ åëÿ çÿíí åäÿð äèê êè, àü ëà éûð.

Ãîí øó ëóã äà áà øûà øà üû, îë äóã úà òÿð áè éÿ ëè áèð ãûç âàð èäè. Ùÿ -ìè øÿ êÿ äÿð ëè îëàð äû. Ùàë áó êè îíóí êÿ äÿ ðè íÿ ùå÷ áèð ñÿ áÿá ýþð -ìöð äöê, àè ëÿ ëÿ ðèí äÿ, øÿõ ñè ùÿ éà òûí äà ùÿð øåé þç ãàé äà ñûí äàèäè. 80-úè èë ëÿ ðèí ñîí ëà ðûйды, áèð äÿ ôÿ 9-úó ìèê ðî ðà éîí äàí - õà -ëà ñû ýèë äÿí ãà éû äàð êÿí íà ìÿ ëóì øÿõñ ëÿð îíó ãà ÷ûð тäû ëàð. Ñîí -ðà äàí ìÿ ëóì îë äó êè, íàð êî ìàí ëàð ãà ÷û ðûá ëàð, ëÿ êÿ ëÿ éèá áó -ðà õûá ëàð. Î äà þçö íö àñ äû...

«À çÿð áàé úàí» íÿø ðèé éà òûí äà 2000-úè èëèí ÿâ âÿ ëèí äÿ áèð òÿð -úö ìÿ ÷è âàð èäè, Åë ÷èí àäûí äà. Ãÿ çå òÿ ýÿ ëÿð, ðóñ äè ëèí äÿí òÿð -úö ìÿ ëÿð åäèá áåø-îí ìà íàò ïóë ãà çà íàð äû. Áó àäàì äå éèá-ýö -ëÿí èäè, àì ìà çà ðà ôàò ëà øûá ýö ëÿð êÿí áå ëÿ àü ëà äû üû íû çÿííåäèð äèì... Âÿ òÿ ñÿâ âöð åäèð ñè ç ìè, ìÿí îíó åé íÿí Âà ëå ðà éàáÿí çÿò ìèø äèì èëê äÿ ôÿ ýþ ðÿí äÿ...

- Àð äû íû äà íûø ìà ñà íûç äà, áÿë ëè îë äó ùÿð øåé. Î äà èí òè ùàð

åò äè, äå éèë ìè?- Áÿ ëè.- Áèë ìè ðÿì áó ôè êèð ëÿ ðè ìÿ íå úÿ áà õà úàã ñûç. Èí òè ùà ðûí ñÿ áÿá -

ëÿ ðè áà ðÿ äÿ ÷îõ äà íû øû ëûð. Áóí ëàð - öç äÿ îëàí ñÿ áÿá ëÿð äèð. Àí úàã

öç äÿ îë ìà éàí áèð ñÿ áÿá äÿ âàð. Èø îí äà äûð êè, ùà ìû ïðîá ëåì ëè -

äèð, ùà ìû íûí äÿð äè âàð. Áÿñ íè éÿ ùà ìû éîõ, éàë íûç ìöÿé éÿí èí -

ñàí ëàð èí òè ùàð åò ìÿê èñ òÿ éèð ëÿð? Äè íÿ ýþ ðÿ, õö ñó ñÿí тякàë ëàù ëû -

ëûã äèí ëÿ ðè íèí òÿ ëèì ëÿ ðè íÿ ýþ ðÿ, èí òè ùàð åäÿí øÿõñ ëÿ ðèí ãÿë áè íÿ

øåé òàí ýè ðèð, áö òöí èøûã ëû äóé üó ëà ðû íû ÿë ëÿ ðèí äÿí àëà ðàã îí ëà ðû

ìÿù âÿ ñö ðöê ëÿ éèð... Àì ìà ìÿí ìÿ ñÿ ëÿ éÿ áèð ãÿ äÿð àòåèñò úÿ ñè íÿ

áà õûá áå ëÿ äå éÿð äèì: Íå úÿ êè ùÿð êÿñ áàø ãà ñû íû þë äöð ìÿ éÿ ãà -

äèð îëà áèë ìÿç, åëÿ úÿ äÿ ùÿð êÿñ þçö íö þë äöð ìÿ éÿ ãà äèð îëà áèë -

ìÿç... Îí ëàð äà ôÿðã ëè èí ñàí ëàð äûð, áóí ëàð äà...

Щÿð äÿí гÿ ðè áÿ áèð ôè êèð ýÿ ëèð áåé íè ìÿ. Ìÿí èí òè ùàð åäÿí

øÿõñ ëÿ ðè йарымêèë ëåð ëÿð ùå ñàá åäè ðÿì. Îí ëàð ïî òåí ñèàë êèë ëåð


59

îëà ðàã äöí éà éà ýÿ ëèð, àí úàã þç èñ òå äàä ëà ðûí äàí õÿ áÿð äàð îë -

ìà éà ðàã ùå÷ áèð ïå øÿ êàð ôÿà ëèé éÿò ýþñ òÿð ìèð ëÿð. Ùå÷ áèð ïå -

øÿ êàð ôÿà ëèé éÿò ýþñ òÿð ìÿ ìÿ ëÿ ðè èñÿ îíà äÿ ëà ëÿò åäèð êè, áó

øÿõñ ëÿ ðÿ ùå÷ êèì ùå÷ êè ìè þë äöð ìÿ éè ñè ôà ðèø åò ìèð. Âÿ íÿ ùà -

éÿò, îí ëàð þç ëÿ ðè þç ëÿ ðè íè ñè ôà ðèø åò ìÿ ëè îëóðëàð...


60

3-úö�ùèñ�ñÿ�

à�íî�ìèê�èí�òè�Ùàð

Éÿ íè, äîü ðó äàí ìû, ùÿ éàò åëÿ úÿ ö÷ ìÿð ùÿ ëÿ äÿí èáà ðÿò äèð? Ýÿë -

äèí, ýþð äöí âÿ ýåò äèí? Ìö áà ðè çÿ ìåé äà íû íà àòûë ìà üûí, ñî íà -

äÿê àìàí ñûç âÿ ñÿí äÿí ãàò-ãàò ýöú ëö îëàí Шÿ ðàèò àä ëû äöø ìÿí ëÿ

âó ðóø ìà üûí äå ìÿê ìèø éà øà ìà üûí, ñà äÿ úÿ îëà ðàã. Éåð öçöí äÿ -

êè áö òöí úàí ëû-úàí ñûç âàð ëûã ëà ðû þçöí äÿ áèð ëÿø äè ðÿí, áèð éå ðÿ òîï -

ëà éûá öçÿ ð ëÿ ðèí äÿ ùþêì ðàí ëûã åäÿí áèð íÿñ íÿé ìèø ùÿ éàò. Áåø

ùÿðô äÿí èáà ðÿò áèð èñèì. Þëöì èñÿ áèð ùÿðô îí äàí êè ÷èê îë ñà äà,

îíà ãà ëèá ýÿ ëÿ áèë ìÿ ñè íÿ ýþ ðÿ îí äàí äà ãàò-ãàò áþ éöê èìèø... ßñ -

ëèí äÿ, ãðàì ìà òèê ãàé äà ëà ðû ïî çà ðàã ùÿì èñèì, ùÿì ôåë, ùÿì äÿ

äè ýÿð íèòã ùèñ ñÿ ëÿ ðè íè þçöí äÿ äà øû éàí áèð ìÿô ùóì ìóø î...

Àá áà ñîâ ëàð àè ëÿ ñè íèí ìÿí çè ëè íèí ãûç ëà ðà àé ðûë ìûø îòà üû...

Äà ùà áó îòàã äà Èëà ùÿ íè õà òûð ëà äà úàã ùå÷ íÿ ãàë ìà ìûø äû...

Éàë íûç ôî òîàë áîì äà êû àè ëÿ âè øÿ êèë ëÿð èäè, âÿñ ñà ëàì...

Ðàèñ ëÿ Ýöë ëö èí äè ãàí àü ëà éûð, ãûç ëà ðû èëÿ áà ðûø ìà äûã ëà ðû íà

ýþ ðÿ þç ëÿ ðè íè ãû íà éûð äû ëàð. Âàõ òиëÿ áó îòàã àü çû íà êè ìè Èëà ùÿ

ö÷öí àëûí ìûø úå ùèç ëÿ äîë ìóø äó. Èé íÿ-ñà ïûí äàí òóò ìóø ùÿ ëÿ

ãó ðóë ìà ìûø, ãàá ëàø ìûø âÿ çèé éÿò äÿ йумшаг ìå áå ëè íÿ úÿí ùÿð

øåé Èëà ùÿé ëÿ Àéà çûí òîé ýö íö íö ýþç ëÿ éèð äè...

È ëà ùÿ íèí ýþç ëÿ íèë ìÿç ùÿ ðÿ êÿ òèí äÿí ñîí ðà Ðà èñ áèð úÿ ýö íÿ

åâè áî øàëò äûð ìûø, àë äûã ëà ðû íûí áÿ çè ëÿ ðè íè ýå ðè ãàé òàð ìûø, õûð -

äà-õó ðóø ëà ðû èì êàí ñûç ãî íóì-ãîí øó éà ïàé ëà ìûø äû...

È ëà ùÿ íèí þç ÿø éà ëà ðû íû äà áèð àí äà úà éöê ìà øû íûé ëà åâ äÿí

÷û õàðò äûð ìûø äû. ×àð ïà éû ñû íû, ïàë-ïàë òà ðû íû, øÿõ ñè ÿø éà ëà ðû íû...


61

Ýöë ëö þí úÿ áó íà ðà çû ëûã âåð ìÿ ñÿ äÿ, Ðàè ñèí ãàí äà ìàí

ýþç ëÿ ðè íè ýþ ðÿí äÿ ÷àð-íà ÷àð ðà çû ëàø ìûø äû... Ãû çûí õûð äà-ïà ðà

øåé ëÿ ðè âàð èäè - éà ðû äàí ÷îõ èø ëÿí ìèø «Û ъå áåðã» ÿò ðè, íà çèê

áî éóí áà üû ñû, òÿê ãàø öçö éö, êîñ ìå òèê âà ñè òÿ ëÿ ðè, êè òàá-äÿô òÿ -

ðè, äèø ôûð ÷à ñû... Ýöë ëö, ùå÷ îë ìà ñà, áóí ëà ðû ãî ðó ìàã èñ òÿ ìèø -

äè, áèð òîð áà éà éû üûá áàø âå ðÿí ëÿ ðè ùû÷ ãû ðà ðàã ñåéð åäÿí Èíà -

ðÿ éÿ «À ïàð ýèç ëÿò» äå ìèø äè, àí úàã Ðà èñ õÿ áÿð òóò ìóø, áó

òîð áà íû äà éöê ìà øû íû íà òóë ëà ìûø äû...

È ëà ùÿ «È ðèñ» êîí ôåò ëÿ ðè íè ÷îõ ñå âÿð äè. Ùÿð äÿ ôÿ þçö íÿ

«È ðèñ» àë äû ðàð äû, úèá ëÿ ðè íÿ äîë äó ðóá áö òöí ýö íö éå éÿð äè.

Åâèí ùÿð êöí úöí äÿí, ùÿò òà äþ øÿ éè íèí àë òûí äàí êîí ôåò êà üûç -

ëà ðû éûüыø äû ðàí àíà ñû îíó ùåé äàí ëà éàð äû...

Ìÿò áÿõ äÿ êè èðè ãÿíä äàí îíóí êó èäè, ùÿ ìè øÿ è÷è «È ðèñ» ëÿ

äî ëó îëàð äû...

Âÿ ùÿ ìèí ýöí Ðà èñ ãÿ çÿá ëÿ ùÿ ìèí ãÿíä äà íû äà ýþ òö ðöá

åâ äÿí ÷û õà ðû ëàí ÿø éà ëà ðà ãà òàí äà Èíà ðÿ ùþí êöð òö ñö íö ñàõ ëà -

éà áèë ìÿ ìèø äè...

...Èí äè îí ëà ðûí éå ýà íÿ òÿ ñÿë ëè ëÿ ðè áèð ãÿ áèð èäè, áèð äÿ ôî òî -

øÿ êèë ëÿð.

È íà ðÿ àü ëà éà-àü ëà éà îí ëà ðû ÿëèí äÿí éå ðÿ ãîé ìóð äó: Áþ -

éöê ëö-êè ÷èê ëè, ðÿíý ëè âÿ àü-ãà ðà ëû, êþù íÿ âÿ òÿ çÿ ôî òî øÿ êèë ëÿð.

Þç ëÿ ðèí äÿ áèð èí ñàí àíû íû ãî ðó éóá ñàõ ëà éàí, éà ñå âèí úè, éà

êÿ äÿ ðè, éà ãàé üû ñûç ëûã ðà ùàò ëû üû íû, éà ÷ÿ òèí ëèê ëÿð ìÿí ýÿ íÿ ñèí -

äÿ áî üóë ìà íû ÿêñ åò äè ðÿí ãåé ðè-àäè êà üûç ïàð ÷à ëà ðû...

È ëà ùÿ áö òöí øÿ êèë ëÿð äÿ ýö ëöì ñÿ éèð äè... Þëö ìö íÿ ýö ëöì ñÿ -

éèð ìèø êè ìè...

Áó Øàõ òà áà áàé ëà îëàí øÿê ëè áà úû ëàð сèðê äÿ ÷ÿê äèð ìèø äè ëÿð.

Ùÿ ìèí ýöí àòà ëà ðû èø äÿ îë äó üóí äàí Éå íè èë øÿí ëè éè íÿ àíà ëà -

ðû èëÿ ýåò ìèø äè ëÿð. Øàõ òà áà áà ÿí éàõ øû øå èð ñþé ëÿ éÿ íÿ, ðÿãñ

åëÿ éÿ íÿ, ìàù íû îõó éà íà ùÿ äèé éÿ âå ðÿ úÿ éè íè åëàí åäÿí äÿ Èíà -

ðÿ äÿð ùàë ñÿù íÿ éÿ ãà÷ ìûø, «Êóê ëà» ìàù íû ñû íû îõó ìóø äó:


62

Àé óçóí ñà÷, ãà ðà ýþç,À üûë ëû êóê ëàì ìÿ íèì.Ýÿë ÿëèô áà îõó éàã,Ñÿí øà ýèðä îë, ìÿí ìöÿë ëèì...Î, ùÿ äèé éÿ ñè íè àëûá ÷û õàí äàí ñîí ðà ñÿù íÿ éÿ î ãÿ äÿð

óøàã úóì ìóø äó êè, Øàõ òà áà áà ìö ñà áè ãÿ íè äà éàí äûð ìà ëû

îë ìóø äó. Áàü ÷à äà þé ðÿí äè éè «Íà çè ëÿ» ðÿã ñè íè èôà åäÿ áèë -

ìÿ éèá ùÿ äèé éÿ ñèç ãà ëàí Èëà ùÿ èñÿ éà íûã ëû-éà íûã ëû àü ëà ìà üà

áàø ëà ìûø äû, îíó óçóí ìöä äÿò îâóí äóð ìàã ìöì êöí îë ìà -

ìûø äû... Íÿ ùà éÿò, Èíà ðÿ þç ùÿ äèé éÿ ñè íè áà úû ñûé ëà áþ ëöø äöð -

ìöø äö...

Áó àè ëÿ âè øÿê ëè 3 èë ÿâ âÿë, Ñÿð вè íàç áè áè ëÿ ðè íèí бюйцк îü -

ëó íóí òî éóí äà ÷ÿê äèð ìèø äè ëÿð. Áà ùî, íå úÿ äÿ ùà çûð ëàø ìûø äû -

ëàð î òî éà. Éå íè ïàë òàð àë ìàã, ñà ëî íà ýåò ìÿê... Èëà ùÿ ñè íÿ ñè

âÿ êö ðÿ éè à÷ûã, óçóí, ãà ðà, Èíà ðÿ òöíä ýþé ðÿíý ëè ïà ðûë òû ëû,

äèç äÿí áèð ãÿ äÿð éó õà ðû äîí ýå éèí ìèø äè... Èëà ùÿ ñà ÷û íû ÷èé íè -

íÿ àò ìûø äû, Èíà ðÿ êÿñ äèð ìèø äè...

Ùÿ ëÿ áó øÿ êèë... Áóë âà ðà àè ëÿ âè ýÿ çèí òè éÿ ýåò ìèø äè ëÿð. Àü

àò ëû ãÿ äè ìè ôàé òî íó ýþ ðÿí äÿ ãûç ëàð úóì äó ëàð êè, áèç ôàé òîí -

äà ýÿç ìÿê èñ òÿ éè ðèê... Îí äà Èëà ùÿ óíè âåð ñè òå òÿ éå íè ãÿ áóë

îëóí ìóø äó, áè ðèí úè êóðñ äà èäè. Èíà ðÿ èñÿ ìÿê òÿá äÿ, áó ðà õû ëûø

ñèí ôèí äÿ îõó éóð äó... Ãûç ëàð ôàé òî íà ìè íÿí êè ìè ÷èé íèí äÿí

þçöí äÿí áþ éöê ÷àí òà àñûë ìûø ôî òîã ðàô ïåé äà îë äó êè, ýÿ ëèí

øÿê ëè íè çè ÷ÿ êèì...

...Òå ëå ôî íóí çÿí ýè íè åøè äèá øÿ êèë ëÿ ðè ìà ñà íûí öñ òö íÿ ãîé -

äó, äÿù ëè çÿ êå÷ äè. Àü ðÿíý ëè äÿñ òÿ éè ãàë äû ðàí äà þí úÿ ñö êóò,

ñîí ðà äà êÿ ñèê ñèã íàë ñÿñ ëÿ ðè åøè äèá îíó éå ðè íÿ ãîé äó. Ìÿò -

áÿ õÿ àä ëà äû. Àòà-àíà ñû åâ äÿ éî õóé äó ëàð. Ýå úÿ Ðàè ñèí öðÿ éè

íå úÿ ñàíú ìà üà áàø ëà ìûø äû ñà, òÿ úè ëè éàð äûì ýÿ ëèá îíó õÿñ òÿ -

õà íà éà àïàð ìûø äû. Èëà ùÿ íèí òóò äó üó èø êè øè íè éà ìàí ñàð ñûò -

ìûø äû... Ãî øó ëóá ãà÷ ìà üûé ëà àòà ларû íû ñàí êè äàø ãà ëà üû íûí àë -


63

òûí äà ãîé äóã äàí ñîí ðà éà çûã êè øè áèð òÿ ùÿð áó áèð èë äÿ îð аäàí

÷û õà áèë ìèø äè. Èí òè ùà ðû èëÿ èñÿ áà úû ñû ãà éà íû аталарынын áà øû íà

ó÷óðò äó...

Ýöë ëö äÿ ùÿ éàò éîë äà øûé ëà áèð ýÿ ýåò ìèø äè.

Ñÿ ùÿð åð òÿ Èíà ðÿ îí ëàð ëà çÿíý ëÿø ìèø äè, àíà ñû äå ìèø äè êè,

êè øè íèñ áÿ òÿí áà áàò äûð. Áèð úÿ êè øè éÿ áèð øåé îë ìà éà é äû...

È íà ðÿ ïÿí úÿ ðÿ éÿ éà õûí ëà øûá ùÿ éÿ òÿ áîé ëàí äû. Áà õûø ëà ðû ãåé -

ðè-èõ òè éà ðè äö íÿí ýþð äö éö éà ðà øûã ëû àâ òî ìî áè ëè âÿ îíóí éà -

ðà øûã ëû ñà ùè áè íè àõ òàð äû. Êèì èäè î, ýþ ðÿí? Èëà ùÿé ëÿ òà íûø ëû üû

íå úÿ áàø òóò ìóø äó? Áèð úÿ áó ñèð ðè áèë ñÿé äè... Áö òöí ýå úÿ íè

íÿ äÿí ñÿ ôè êèð ëÿð îíó òÿðê åò ìÿ ìèø äè. Ùÿò òà î îü ëàí éó õó ñó -

íà äà ýèð ìèø äè. Øû ðûë òû èëÿ àõàí øÿ ëà ëÿ íèí àë òûí äà äà éà íûá îíó

éà íû íà ñÿñ ëÿ éèð äè...

Äö íÿí ÷à äûð ãó ðó ëàí éåð äÿ èí äè óøàã ëàð ãà÷ äû-òóò äó îé íà -

éûð äû ëàð. Áè ðè - øîð òèê-ìàé êà äà îëàí îü ëàí óøà üû éà ìàí úû üàë -

ëûã åäèð äè, ñÿ ñè ùÿ éÿ òè áà øû íà ýþ òöð ìöø äö...

Òå ëå ôîí éå íè äÿí çÿíý ÷àë äû. Áó äÿ ôÿ äà íûø äû ëàð, õÿò òèí î

öçöí äÿí òà íû ìà äû üû êè øè ñÿ ñè ýÿë äè:

- Àëî, Èíà ðÿ äèð äà íû øàí?

- Áÿ ëè, êèì äèð êè ñî ðó øàí?

- Áè ëèð ñèç... Ìÿ íèì àäûì Ðçà äûð. Ìÿí äö íÿí áà úû íû çûí éà -

ñû íà ýÿë ìèø äèì. Ñè çè ýþð äöì... Âÿ...

È íà ðÿ яввялúÿ ñþù áÿ òèí íÿ äÿí ýåò äè éè íè àí ëà ìà äû. Àí úàã

çÿíý åäÿ íèí ñÿ ñèí äÿ êè òÿ êÿá áöð ñþâã -òÿ áèè îíà àí ëàò äû êè, áó,

îíóí äö øöí úÿ ëÿ ðè íè àëò-öñò åäÿí, îíà ðà ùàò ëûã âåð ìÿ éÿí ùÿ -

ìèí øÿõñ äèð.

Îü ëàí äà íûø ìàã äà èäè:

- ...Ñàí êè áèð àë ìà ñûç, éà ðû áþ ëöá ëÿð ñè çè... Ìÿí ùå÷ âàõò...

È íà ðÿ ùèññ åò äè êè, è÷è íÿ ñå âèíú äîë äó:

- Òà íû äûì ñè çè. Ãà ðà úèï äÿ ýÿë ìèø äèç, ùÿ? ×û õàí äà äà

атам þòöð äö ñè çè.


64

- Ùÿ, ùÿ. Î ìÿí èäèì. Øà äàì êè, äèã ãÿ òè íè çè úÿëá åò ìè -

øÿì... Íå úÿ ñèç, íÿ âàð, íÿ éîõ?

- ...

- Äå éÿ ñÿí, åâ äÿ òÿê ñèç, ùÿ?

- ...

- Íÿ ÿúÿá åâ äÿí ÷ûõ ìûð ñûç, äþðä äè âàð àðà ñûí äà äÿðä àäà -

ìû þë äö ðÿð å, ëàï.

- ...

È íà ðÿ öðÿ éè íèí äþ éöí òö сцнц åøèдирди. Äö íÿí îíó ýþ ðÿí äÿ

áèð äÿ ùå÷ âàõò ýþ ðÿ áèë ìÿ éÿ úÿ éè ãÿ íàÿ òèí äÿí ìÿ éóñ îë ìóø -

äó, öìèä ñèç ëè éÿ äöø ìöø äö...

Äö øöí ìöø äö êè, ñîí äÿ ðÿ úÿ ãà ïà ëû îëàí, îü ëàí ëàð ëà ùå÷

âàõò äîñò ëóã ìö íà ñè áÿ òè ãóð ìà éàí, îí ëàð äàí äà èì óçàã ãà -

÷àí áà úû ñû íûí ÿðÿ ýåò äèê äÿí ñîí ðà êè ìèí ëÿ ñÿ éà õûí ÿëà ãÿ éÿ

ýèð ìÿ ñè, ùÿò òà îíóí ìà øû íû íà îòóð ìà ñû ìöÿì ìà ñû ùå÷ âàõò

à÷ûë ìà éà úàã.

Àì ìà áó äóð, Ðçà àä ëà íàí î îü ëàí çÿíý åëÿ ìèø äè. Äèë-áî -

üà çà ãîé ìà äàí äà íû øûð äû:

- ...Áè ëèð ñèç, ÷îõ àüûð äÿðä äèð. Ñè çè áà øà äö øö ðÿì. Èëà ùÿ êè -

ìè áèð áà úû íû èòèð ìÿê ñè çèí ÷öí ÷îõ àüûð äûð. Îí óíчцн дя èí äè

êÿë ìÿ êÿñ ìÿê èñ òÿ ìèð ñèç.

- ...

- Àí úàã ìÿ íèì ëÿ áþ ëö øÿ áè ëÿð ñèç, öðÿ éè íèç áî øà ëàð, äÿð äè -

íèç éöí ýöë ëÿ øÿð...

- ...

È íà ðÿ íèí àëÿ ìèí äÿ áó àäàì êèì èäè ñÿ, éàë íûç âàð-äþâ ëÿò

öñ òöí ëö éö íÿ ìà ëèê äå éèë äè. ×öí êè áà úû ñû äöí éà ìà ëû íà áà õàí

îë ñàé äû, ùå÷ Ðà ìè ëÿ ýåò ìÿç äè. Äå ìÿê, îíóí áàø ãà ìöñ áÿò

úÿ ùÿò ëÿ ðè áà úû ñû íûí äèã ãÿ òè íè úÿëá åò ìèø äè...

- ...À ëî. Éàõ øû. Èñ òÿ ìèð ñèç сÿ, äà ùà çÿíý åäèá ñè çè íà ðà ùàò

åò ìÿ ðÿì. Ìÿí, ñà äÿ úÿ, çÿíý åò ìèø äèì êè...


65

È íà ðÿ ãîðõ äó. Ãîðõ äó, áèð äÿí Ðçà äÿñ òÿ éè àòàð, äà ùà çÿíý

åëÿ ìÿç. Ñîí ðà ýÿë îíó òàï ýþ ðöì, íå úÿ òà ïûð ñàí. Ùÿ éÿ úàí ëà «Ñèç

Èëà ùÿé ëÿ äîñò ëóã åò ìè ñèç?» äå éÿ ñî ðóø äó. Îíóí, íÿ ùà éÿò êè, äà -

íûø äû üû íà ñå âè íÿí Ðçà íÿ äå äè éè íèí ôÿð ãè íÿ âà ðûá òÿÿ úъöá ëÿí äè:

- Áó íó ñèç ùàð äàí áè ëèð ñèç êè?

È íà ðÿ íèí úà âà áû àíè ýÿë äè:

- Èëà ùÿ íèí ñè íèô éîë äà øû Ðåé ùàí äå äè.

Ðçà Èëà ùÿ ýè ëèí àè ëÿ ñè íèí îí ëà ðûí ìö íà ñè áÿò ëÿ ðèí äÿí õÿ áÿð

òóò ìà ëà ðû íû ùå÷ èñ òÿ ìÿç äè. Îäóð êè, Èíà ðÿ î ñþç ëÿ ðè äå éÿí äÿ

ñàí äû, éÿ ãèí, Èëà ùÿ îëàí ëàð áà ðÿ äÿ åâ äÿ äà íû øûá. È÷èí äÿí áèð

íè ýà ðàí ÷û ëûã êå÷ äè äÿð ùàë. Èëà ùÿ ìö íà ñè áÿò ëÿ ðè ùà ðà éà úàí äà -

íûø ìûø äû, ýþ ðÿí? Íÿ ëÿ ðè ñþé ëÿ ìèø, íÿ ëÿ ðè ýèç ëÿò ìèø äè?

Àì ìà Èíà ðÿ Ðåé ùà íûí àäû íû ÷ÿ êÿí äÿ Ðçà íèñ áÿ òÿí ñà êèò -

ëÿø äè. Äå ìÿê, àè ëÿ ëÿ ðè áóí ëà ðûí ìö íà ñè áÿò ëÿ ðè áà ðÿ äÿ ùå÷ íÿ

áèë ìèð ìèø... Éàõ øû, áÿñ Ðåé ùàí êèì èäè? Î, ùàð аäàí áè ëèð äè

áó ýèç ëèí ëÿ ðè?

Î äóð êè, äÿð ùàë ñî ðóø äó:

- Éàõ øû, áÿñ î ùàð аäàí áè ëèð êè?

È íà ðÿ íèí ñÿ ñè äÿ Èëà ùÿ íèí ñÿ ñè íèí áÿí çÿ ðè èäè. Àçà úûã úèí -

ýèë òè ñè âà ðûé äû êè, áó äà íèñ áÿ òÿí ýÿíú îë ìà ñûé ëà, éà øûé ëà,

áÿë êÿ äÿ ñó áàé ëû üû èëÿ áàü ëûé äû, éÿ ãèí.

- ...Îí ëàð ñîí çÿíý ýö íö ùÿ ìè øÿ éû üû øûð ëàð àõû. Áó èë éû üû -

øàí äà ñèç Èëà ùÿ íè úè ïè íè çÿ ìèí äè ðèá àïàð ìû ñûç. Ðåé ùàí ýþ -

ðöá. Î áó íó ìÿ íÿ äå éÿí äÿ ÷îõ òÿÿú úöá ëÿí äèì.

- Íè éÿ êè?!

- Èëà ùÿ íèí ñè çèí ëÿ òà íûø ëû üû, ìö íà ñè áÿò äÿ îë ìà ñû ìÿ íÿ ÷îõ

òÿÿú úöá ëö ýÿë äè. Î ìÿ íèì áà úûì èäè, áåø áàð ìà üûì êè ìè òà -

íû éûð äûì îíó. Ñó áàé âàõ òû îü ëàí ëàð äàí ãà ÷àí áè ðè íèí ÿð äÿ

îëà-îëà êè ìèí ëÿ ñÿ îòó ðóá-äóð ìà ñû íû ùå÷ àü ëû ìà áå ëÿ ýÿ òè ðÿ

áèë ìÿç äèì... Àõû áó, íå úÿ îë ìóø äó?

- Íÿ?


66

- Ñè çèí òà íûø ëû üû íûç.

- Áè çèì òà íûø ëû üû ìûç äå éÿí äÿ êè... Íÿ áè ëèì, îë ìóø äó äà.

- Ùàð äà òà íûø îë ìóø äóç êè?

- Ùàð äà äå éÿí äÿ... Áèç àõû ãîí øó èäèê.

- Ãîí øó èäèç?

- ßë áÿò òÿ, ùà ñàð ãîí øó ñó èäèê. Îíларын евинин éà íûí äà ìÿ -

íèì âèë ëàì âàð.

- Ñèç îð äà ãà ëûð ñûç êè? Àíàì áèð-èêè äÿ ôÿ îðà ýå äèá, äå éèð

óú ãàð áèð éåð äèð.

- Áà êû äà äà èêè åâè ìèç âàð. ßñàñ åâè ìèç äÿ - Ìî ëî êàí áà -

üû íûí éà íûí äà êûí äà ïà ïà, ìà ìà âÿ áà úûì ãà ëûð. Бу гясябя-

дя âèë ëà íû îíà ýþ ðÿ òèê äèð ìè øèê êè, îð äà êû òî õó úó ëóã ôàá ðè êè

áè çèì äèð. Àí úàã ìà ìàíыз ùå÷ äöç äå ìèð. Áó ðà ìÿí çÿ ðÿ ëè

éåð äèð, äÿ íè çèí áèð àä äûì ëû üûí äàдыр. Áó åâ ìÿ íèì äà ùà ÷îõ

öðÿ éè ìÿ éà òûð. Ùÿì äÿ áóð äà àñó äÿ ëèê äèð. Ïà ïà-ìà ìà íÿ çà -

ðÿ òè îë ìà éàí äà àäàì èñ òÿ äè éè êè ìè éà øà éà áè ëèð. Áèð äÿ êè...

- Áèð äÿ íÿ?

- ßâ âÿë ëÿð áó ðà òÿê áó äå äèê ëÿ ðè ìÿ ýþ ðÿ ìÿ íÿ ÿçèç èäè.

Àìмà èí äè Èëà ùÿ éÿ ýþ ðÿ äÿ áóð äàí àðà ëà íà áèë ìè ðÿì. Ùÿð àä -

äûì äà îíóí õà òè ðÿ ñè äèð. Èí äè ñè çèí ëÿ äà íû øû ðàì, ïÿí úÿ ðÿ äÿí èñÿ

îí ëà ðûí ùÿ éÿò ëÿ ðè íÿ áà õû ðàì. Åëÿ áè ëè ðÿì êè, èí äè úÿ îíó ýþ ðÿ -

úÿì...

È íà ðÿ ùû÷ ãûð ìà üà áàø ëà äû...

Ðçà èñÿ äà íûø ìàã äà èäè:

- Ìÿí óøàã ëûã äàí àäàì þë ìÿ ñèí äÿí ãîðõ ìó øàì. Ùÿ ìè øÿ

þëö àïà ðû ëмасыны эюряндя ãà ÷ûá ýèç ëÿí ìè øÿì... Èëà ùÿ íèí þëö -

ìö ÷îõ ýþç ëÿ íèë ìÿç îë äó, ÷îõ... Îрда, î äàð âà çà íûí àü çû íдà

áà úûì ëà ñþù áÿò åäÿð äè. Îð äà äà éà íûá äÿ íè çÿ áà õàð äû. Îð äà,

òóò àüà úûí äàí àñûë ìûø éåë ëÿí úÿê äÿ éåë ëÿ íÿð äè. Þçö äÿ ýå úÿ ëÿð

éåë ëÿí ìÿ éè õîø ëà éàð äû. Àéà áà õà-áà õà... Áÿ çÿí îëóð äó, ñààò -

ëàð ëà ïÿð äÿ àð õà ñûí äàí ýèç ëèí úÿ îíà ýþç ãî éóð äóì...


67

È íà ðÿ ùû÷ ãûð ìàã äà èäè... ×ÿ òèí ëèê ëÿ «Ùå÷ âàõò îíó ÿð åâèí -

äÿ ýþ ðÿ áèë ìÿ äèì» ñþé ëÿ äè. Ñîí ðà äà ãû ðûã-ãû ðûã úöì ëÿ ëÿð ëÿ

ñþ çö íÿ äà âàì åò äè:

- Ðà ìè ëÿ ãî øó ëóá ãà÷ ìûø äû äå éÿ àè ëÿ ìèç îíóí ëà êö ñö ëö

èäè... Òàì ìöÿì ìà ëû ãàë äû ìÿ íÿ îíóí ñîí áèð èëè... Òàì

ìöÿì ìà ëû... Áèð úÿ áèë ñÿé äèì êè, þì ðö áå ëÿ òåç ãû ðû ëà úàã...

Áèë ñÿé äèì, àòà-àíà ìûí àéà üû íà äö øÿð äèì, éàë âàð-éà õàð åäÿð -

äèì êè, éà çûã áà úû ìû áà üûø ëà ñûí ëàð...

Ðçà õÿò òèí î áè ðè уъуí äа ñè ãà ðåò éàí äûð äû:

- Ùÿ, ùÿ éàò áå ëÿ äèð äÿ. ×îõ ãÿ ðè áÿ äèð. Àäàì ýþç ëÿ ìÿ äè éè

øåé ëÿð ëÿ öç ëÿ øèð...

- ...Ðà ìèë èí äè íåé íÿ éèð? Îí ëàð äÿù øÿò ñå âèð äè ëÿð áèð-áèð -

ëÿ ðè íè. Àì ìà êàø êè ùå÷ ñåâ ìÿ éÿé äè ëÿð... Ùÿ éÿò-áà úà äà ýþð -

ñÿ íèð ìè Ðà ìèë?

- Éîõ, íÿ ñÿ ýþð ñÿí ìèð ëÿð. Äö íÿí äÿí åëÿ áèë ãåéá îëóá ëàð.

Ñÿí, äîü ðó äàí äà, ÷îõ øåé ëÿ ðè áèë ìèð ñÿí ìèø.

Ðçà «ñèç» äÿí «ñÿí »ÿ êå÷ ìèø äè àð òûã.

- Íÿ éè áèë ìè ðÿì êè?

- Ñÿ íÿ åëÿ ýÿ ëèð êè, Èëà ùÿ î ìàé ýö ëö íö ñå âèá. ßñ ëèí äÿ, íèô -

ðÿò åäèð äè îíà.

- Áó îëà áèë ìÿç! Ñèç ñÿùâ åäèð ñèç! Щям дя, хащиш едирям,

тящгиря кечмяйин.

- Íèô ðÿò åò ìÿ ñÿé äè, ìÿ íèì ëÿ îòó ðóá-äó ðàð äû ìÿ ýÿð?!

- Ìÿí éöç ôà èç ÿìè íÿì êè, ñèç ñÿùâ åäèð ñèç. Î, ñè çèí ëÿ àí -

úàã áèð äîñò êè ìè éà õûí ëûã åäÿ áè ëÿð äè. ßñ ëèí äÿ, ìÿí ùå÷ áó -

íà äà èíàí ìû ðàì.

- Èíà ðÿ... Èëà ùÿ ìÿ íè ñå âèð äè.

È íà ðÿ ãó ðó éóá ãàë äû:

- Íÿ?!

- Èëà ùÿ ìÿ íè ñå âèð äè...

×ÿ òèí ëèê ëÿ äå äè:


68

- Ñèç äöç äà íûø ìûð ñûç.

- Íè éÿ äöç äà íûø ìû ðàì àõû?! Ñå âèð äè. Áö òöí âàð ëû üû èëÿ ñå -

âèð äè. Îíà èñÿ íèô ðÿò åäèð äè. ×öí êè î, Èëà ùÿ íè àú-ñó ñóç, úûð-

úûí äûð è÷èí äÿ ñàõ ëà éûð äû. Éà çûã ãûç ùÿ éà òûí äàí áåç ìèø äè...

Äå éèð äè, êàø ñÿ íÿ òåç ðàñò ýÿ ëÿé äèì...

- Áó îëà áèë ìÿç.

- Áó, щÿ ãè ãÿò äèð. Î, ÿçàá ÷ÿ êèð äè, àü ëà éûð äû. Ñÿùâ àä äûì

àò äû üû ö÷öí ðà ùàò ëûã òà ïà áèë ìèð äè. Àì ìà äå éèð äè êè, àð òûã

íÿ éè ñÿ äÿ éèø ìÿê ýåú äèð. Åù... Êàø êè áè ëÿé äèì þçö íÿ ãÿñä

åäÿ úÿê... Êàø êè áè ëÿé äèì...

È íà ðÿ éå íÿ ùû÷ ãûð äû:

- Èíàí ìà üûì ýÿë ìèð áö òöí áóí ëà ðà.

Ðçà äà ùà áèð ñè ãà ðåò éàí äûð äû, äÿ ðèí ãóë ëàá âóð äó:

- Èí øàë ëàù, ùà ÷àí ñà ýþ ðö øÿí äÿ ñÿ íÿ áàø âå ðÿí ëÿ ðè äà íû øà ðàì.

Ìÿ íèì ùÿð øå éèì âàð, ìèë éîí ëà ðûì, îá éåêò ëÿ ðèì, âèë ëàларыì,

машынларыì, íÿ áè ëèì å, ùÿð øå éèì. Òÿê úÿ Èëà ùÿ éîõ äóð. Ñÿí áèë -

ìÿç ñÿí ìÿí îíó íå úÿ ñå âèð äèì. Ùÿ éà òûì äà ðàñ òû ìà ÷û õàí ÿí

ýþ çÿë õà íûì îëóá Èëà ùÿ... Îíóí éîõ ëó üó íà, èíàí êè, äþ çÿ áèë -

ìè ðÿì...

Сè ãà ðåòиí òöñ òö ñö íö úè éÿ ðè íÿ ÷ÿ êèá äà âàì åò äè:

- Ñÿ íè ýþ ðÿí äÿ ÿâ âÿë åëÿ áèë äèì, ìÿ íè ãà ðà áà ñûð. Ñÿí åé -

íÿí îíà áÿí çÿ éèð ñÿí... Ìÿ íÿ åëÿ ýÿ ëèð êè, ñÿí ùÿñ ñàñ ãûç ñàí.

Ìÿ íèì íå úÿ äÿðä ëè îë äó üó ìó äó éóð ñàí. Ýþ ðöø ñÿé äèê, äÿð äè -

ìè ñÿ íÿ äà íû øàð äûì, éöí ýöë ëÿ øÿð äèì. Ùà ÷àí ýþ ðö øÿ áè ëÿ ðèê?

È íà ðÿ òó òóë äó:

- Áó, âà úèá äå éèë.

Ðçà ùÿì ëÿ éÿ êå÷ äè:

- Íè éÿ? Ñÿí Èëà ùÿ ùàã ãûí äà ùÿ ãè ãÿ òè áèë ìÿê èñ òÿ ìèð ñÿí?

Îíó èòèð ìè ñÿí, àüûð äûð ñÿ íèí÷öí. Àí úàã áó ðà ýÿë ñÿí, áó éåð -

ëÿð äÿ îë ñàí, åëÿ áè ëÿ úÿê ñÿí êè, éå íè äÿí îíóí ëà ñàí. Èëà ùÿ íèí

ðó ùó áó ùÿ éÿò äÿ äèð, ýÿ çèá-äî ëà øûð. Äå äèì ñÿ íÿ áà éàã, áà úûì


69

Àé íó ðÿé ëÿ ðÿ ôè ãÿ èäè ëÿð. Åëÿ áè çè äÿ áà úûì òà íûø åò ìèø äè. Ýÿë -

ñÿí, Àé íó ðÿ ñÿ íÿ Èëà ùÿ áà ðÿ äÿ äà íû øàð...

È íà ðÿ Ðçà íûí ùÿì ëÿ ñè ãàð øû ñûí äà ÷àø-áàø ãàë ìûø äû, áèë ìèð -

äè íÿ úà âàá âåð ñèí. Áèë ìèð äè ðà çû ëàø ñûí ìû, ðà çû ëàø ìà ñûí ìû.

Àõû îíóí ÿí áþ éöê àð çó ñó èäè áà úû ñû íûí þçö èëÿ ãÿá ðÿ àïàð -

äû üû ñèð ðè íè áèë ìÿê. Àí úàã àòà-àíà ñû íà íÿ äå ñèí? Äå ñèí ùà ðà

ýå äè ðÿì? Äå ñèí Èëà ùÿ íèí ÿðèí äÿí áàø ãà äà ýþ ðöø äö éö îëóá,

îíóí ëà äà íûø ìà üà ýå äè ðÿì?

- Áè ëèð ñèç, Ðçà, áó, äöç ýöí ÷ûõ ìàç. Ìÿí àõû íå úÿ ýÿ ëèì?!

- Íÿ äöç ýöí ÷ûõ ìûð å?! Áà úû íûí åâè íÿ ýÿ ëèð ñÿí äÿ. Îíóí

ñåâ äè éèé ëÿ ñþù áÿò ëÿø ìÿ éÿ ýÿ ëèð ñÿí äÿ.

- Éîõ, Ðçà... Öìó ìèé éÿò ëÿ, áó, äöç ýöí äå éèë. Áà úûì ðÿù -

ìÿ òÿ ýå äèá. Îíóí êè ìèí ëÿ ñÿ ìö íà ñè áÿò äÿ îë ìà ñûí äàí äÿì

âóð ìàã ñÿùâ äèð àõû. ßõ ëà ãà çèä äèð. Ñèç áè çèì àè ëÿ ìè çè, àòà-

àíà ìû äà äö øö íöí. Îí ñóç äà öðÿê ëÿ ðè éà ðà ëû äûð. Õà ùèø åäè -

ðÿì, ýÿ ëèí áó ñþù áÿ òè áàü ëà éàã. Áèð áà úû êè ìè ñèç äÿí ðè úà åäè -

ðÿì, ÿýÿð Èëà ùÿ íè äîü ðó äàí äà ñåâ ìè ñèç ñÿ, îíóí ðó ùó õà òè -

ðè íÿ, áó ñþù áÿ òè ùå÷ éåð äÿ åëÿ ìÿ éèí. Éà çûã äûð, ãî éóí î äöí -

éà äà ðà ùàò éàò ñûí, ëÿ íÿò ëÿí ìÿ ñèí.

È íà ðÿ ùû÷ ãûð äû, ÿë ëÿ ðè èëÿ ýþ çö íö ñèë äè.

Ðçà èñÿ ùå÷ úöð òÿñ ëèì îë ìàã èñ òÿ ìèð äè:

- Úà íûì, áóð äà íÿ âàð àõû?! Ñþù áÿ òè îí ñóç äà ùà ìû äàí

ýèç ëÿ éè ðèê äÿ. Àëÿ ìÿ úàð ÷ÿ êÿ ñè äå éè ëèê êè?! Íÿ ïà ïàí áè ëÿ úÿê,

íÿ ìà ìàí. Òÿ áèè, èñ òÿ ìÿ ðÿì áà úûí áà ðÿ äÿ ùÿ ãè ãÿò ëÿ ðè áàø ãà -

ëà ðû áèë ñèí. Àì ìà ñÿí áèë ñÿí, éàõ øû äûð. Áè çèì ñèð ðè ìè çè, ñåâ -

ýè äî ëó äöí éà ìû çû, èñ òÿ éè ðÿì, ñÿ íÿ à÷ûã ëà éûì. Ñÿí ñåâ ýè ëè ìèí

áà úû ñû ñàí, ìÿ íè þçö íÿ ãàð äàø ñàé. Ùå÷ íÿ äÿí ÷ÿ êè íèá åëÿ ìÿ.

- Éîõ, áè ëèð ñèç...

- Ñÿ íèí ÷öí äÿ ðà ùàò îëà úàã. Ýÿ ëèá Èëà ùÿ íèí ðó ùóé ëà äà íû -

øàð ñàí, éöí ýöë ëÿ øÿð ñÿí.

- Éîõ, àõû...


70

- Ìÿ íÿ äÿ ñÿ íè ýþð ìÿê áèð òÿ ñÿë ëè îëàð...

- Áè ëèð ñèç...

- Ñÿí âàõ òû íû âÿ éå ðè íè äå, ýÿ ëèá ñÿ íè ýþ òö ðöì, úÿ ìè цч-

дюрд ñàà òà äà ýå ðè ãàé òà ðûì.

- Ðçà, éîõ. Åâ äÿ íÿ äå éÿ úÿì?

- Áèð ëèê äÿ áèð áяùà íÿ ôè êèð ëÿ øèá òà ïà ðûã. Ñà áàù ýÿ ëèì ?

- Éîõ, ñà áàù éîõ.

- Îí äà áè ðè ñè ýöí. Ñà àò íå ÷ÿ äÿ âÿ ùà ðà äà?

- Ñèç ëàï...

- Ñà àò он бир ñÿ íè ãà íå åäèð?

- Он бирäÿ óíè âåð ñè òåò äÿ îëà úàì. Ñåñ ñè éà ìûç áàø ëà éûá.

- Áÿñ íå ÷ÿ äÿ?

È íà ðÿ òÿñ ëèì îë ìà ñû èëÿ ðà çû ëà øà ðàã àñ òà úà äå äè:

- Ñà àò бирäÿ.

- Ùà ðà äà?

À çà úûã äö øö íöá áó äÿ ôÿ ëàï ïû ÷ûë äà äû:

- «Ийирми йàí âàð »äà «Øîë ëàð» суйунуí éå êÿ ðåê ëà ìû âàð

å, îíóí ãàð øû ñûí äà.

...Éàë íûç Ðçàé ëà ñà üîë ëà øûá äÿñ òÿ éè éå ðè íÿ ãîé äóã äàí

ñîíðà Èíà ðÿ íÿ èø òóò äó üó íóí ôÿð ãè íÿ âàð ìà üà áàø ëà äû. Áà -

úû ñû ðÿù ìÿ òÿ ýå äèá, ùÿ ëÿ ùå÷ éåä äè ñè ÷ûõ ìà éûá, àí úàã î þçö

äÿ äå éèê ëè îëà-îëà áàø ãà ñûé ëà ýþ ðö øöð, îíà ãî øó ëóá Ñóì ãà éû -

òûí ùàí ñû ñà áèð ãÿ ñÿ áÿ ñè íÿ ýå äèð... ßí ïè ñè äÿ îäóð êè, ùÿ ìèí

áàø ãà ñû áóí äàí þí úÿ îíóí ÿð äÿ îëàí ðÿù ìÿò ëèê áà úû ñûé ëà äà

ýþ ðö øöð ìöø... Ùÿ ëÿ, äå éè ëÿ íÿ ýþ ðÿ, àðà ëà ðûí äà äîñò ëóã äà

éîõ, ëàï ñåâ ýè ÿëà ãÿ ëÿ ðè âàð èìèø...

Å øè äÿí-áè ëÿí îë ñà, íÿ ëÿð áàø âå ðÿð? Àäà ìûí öçö íÿ òö ïöð -

ìÿç ëÿð ìè?

È íà ðÿ ôèê ðè íè äà üûò ìàã ö÷öí éå íè äÿí øÿ êèë ëÿ ðÿ öç òóò äó.

Áó øÿê ëè Ðåé ùà íûí àä ýö íöí äÿ ÷ÿê äèð ìèø äè ëÿð. Èëà ùÿ

Àéàç ëà äå éèê ëè îë äó üó ö÷öí âà ëè äåéí ëÿ ðè Èíà ðÿ íè äÿ îíà ãîø -


71

ìóø äó ëàð êè, òÿê ýåò ìÿ ñèí... Áö òöí ìÿú ëèñ áî éó Àзяð ýþ çö -

íö Èëà ùÿ äÿí ÷ÿê ìÿ ìèø äè. Î íå úÿ ñå âèð äè Èëà ùÿ íè... Úà âàá ñûç

ñåâ ýè äÿí íå úÿ ÿçàá ÷ÿ êèð äè, íå úÿ øàì êè ìè éà íûá ÿðè éèð äè...

Áó äà Íàá ðàí øÿ êèë ëÿ ðè... Òó ðèñò áà çà ñû íûí ýè ðÿ úÿ éèí äÿ

÷ÿê äèð äèê ëÿ ðè øÿ êèë. О, àòà ñû íûí áîé íó íó ãó úàã ëà éûá. Èлà щÿ

ися àíà ñû íûí ãî ëó íà ýè ðèá... Èí äè êè êè ìè éà äûí äà äûð, éà éûí

ãûç ìàð ýö íöí äÿ ãÿ ôèë ýþ éöí öçö íö ãà ðà áó ëóä ëàð àë ìûø, øû -

äûð üû éà üûø éàü ìà üà áàø ëà ìûø äû... Áóí ëàð éå íè úÿ øÿ êèë ÷ÿê äè -

ðèá äÿ íè çÿ енìÿê èñ òÿ éèð äè ëÿð êè, éà üû øà äöø äö ëÿð, òÿ ïÿ äÿí-

äûð íà üà èñ ëàí äû ëàð... Èëà ùÿ íèí àéàã ãà áû ñû íûí алты гопду, îòàã -

ëà ðû íà àéàã éà ëûí, ïàë ÷û üà áàò ìûø ùàë äà ãà éûò ìà ëû îë äó...

Íÿ éàõ øû, àòà ëà ðû Èëà ùÿé ëÿ áàü ëû ùÿð øå éè åâ äÿí ÷û õà ðàí äà

àè ëÿ âè øÿ êèë ëÿ ðè ñÿ ñàõ ëà ìà üà ãÿ ðàð âåð ìèø äè, îí ëà ðû Èëà ùÿ íèí

òÿê ÷ÿê äèð äè éè, ñè íèô éîë äàø ëà ðû, òÿ ëÿ áÿ éîë äàø ëà ðû, ðÿ ôè ãÿ ëÿ ðèé -

ëÿ ÷ÿê äèð äèйи øÿ êèë ëÿ ðÿ ãà òûá ìÿùâ åляìÿ ìèø äè...

È íà ðÿ òå ëå ôî íà éà õûí ëà øûá àòà ñû íûí ìî áèë òå ëå ôî íó íó éûü äû,

çÿí ýÿ úà âàá âå ðÿí àíà ñûí äàí ùàë-ÿù âàë ñî ðóø äó. Àòà ñû íûí âÿ -

çèé éÿ òè íèí áèð ãÿ äÿð éàõ øû ëàø ìà ñû îíà öìèä âåð äè. Òàí ðû éà

éàë âàð äû êè, âà ëè äåéí ëÿ ðè íè îíà ÷îõ ýþð ìÿ ñèí...

À íà ñû èëÿ âè äà ëàø äûã äàí ñîí ðà äÿñ òÿ éè õåé ëè ìöä äÿò éå ðè -

íÿ ãîé ìà äû, ÿëèí äÿ úÿ ñàõ ëà äû.

...Ñÿ íè ýþ ðÿí äÿ ÿâ âÿë åëÿ áèë äèì ìÿ íè ãà ðà áà ñûð...

...Ñÿí åé íÿí îíà áÿí çÿ éèð ñÿí...

...Ìÿ íÿ åëÿ ýÿ ëèð êè, ñÿí ùÿñ ñàñ ãûç ñàí...

...Ìÿ íèì íå úÿ äÿðä ëè îë äó üó ìó äó éóð ñàí...

...Ýþ ðöø ñÿé äèê, äÿð äè ìè ñÿ íÿ äà íû øàð äûì, éöí ýöë ëÿ øÿð äèì...

Ðçà íûí ñÿ ñè ãó ëàã ëà ðûí äàí ÷ÿ êèë ìèð äè êè, ÷ÿ êèë ìèð äè...


72

n

- Äå ìÿê, èí òè ùàð åäÿí ëÿð þç ëÿ ðè þç ëÿ ðè íè ñè ôà ðèø åäÿí êèë ëåð -ëÿð äèð? Ãÿ ðè áÿ áÿí çÿò ìÿ äèð.

- Ãÿ ðè áÿ îë äó üó ãÿ äÿð äÿ ùÿ ãè ãÿ òÿóé üóí äóð.- Мÿí áè ëÿ í, èí òè ùàð ïðîá ëå ìè íè þé ðÿ íÿí õö ñó ñè åëì äÿ âàð.

Àäû...- Áÿ ëè. ßñà ñû íû Äéóðê щåéì ãî éàí сóè ñè äî ëî ýè éà.- Òÿ áèè êè, èí òè ùà ðûí òÿñ íè ôà òû äà àïà ðû ëûá âÿ î þç õà ðàê òå -

ðè íÿ ýþ ðÿ, ýÿ ðÿê êè, цч éå ðÿ áþ ëö íöð. Áó áà ðÿ äÿ äà íû øàð ñûç ìû?- Õà ùèø åäè ðÿì äèã ãÿò åäÿ ñèç. Áö òöí þçö íÿ ãÿñä ëÿð ики øÿð òè

íþ âÿ áþ ëö íöð: ùÿ ãè ãè âÿ íö ìà éèø êаðà íÿ. Áóí ëàð äàí áè ðèí úè ñè

ïà ðà ñóè ñèä, äè ýÿ ðè ïñåâ äî ñóè ñèä àä ëà íûð. Ýÿ ëèí, þí úÿ áóí ëàð äàí

áàø ëà éàã, ñîí ðà èñÿ ñèç äå éÿí цч íþ âÿ òî õó íà ðûã. Ïñåâ äî ñóè ñèä

àô ôåêò ùà ëûí äà áàø âå ðèð, þçö íö ùÿ éàò äàí ìÿù ðó ìåò ìÿ äÿí äà -

ùà ÷îõ êþ ìÿê ö÷öí ùà ðàéãî ïàð ìà õà ðàê òå ðèí äÿ îëóð, ÿò ðàô äà -

êû ëà ðû þçö íÿ, þç ïðîá ëåì ëÿ ðè íÿ úÿëá åò ìÿê ìÿã ñÿ äè äà øû éûð. Ñèç,

éÿ ãèí, áó éà õûí ëàð äà ãà íóí ñóç îëà ðàã ìà ýèñò ðàë íåôò âÿ ãàç êÿ -

ìÿð ëÿ ðè íèí, äþâ ëÿò ÿùÿ ìèé éÿò ëè éîë ëà ðûí éà õûí ëû üûí äà, éöê ñÿê -

ýÿð ýèí ëèê ëè åëåêò ðèê õÿò ëÿ ðè íèí àë òûí äà òè êè ëÿí åâ ëÿ ðèí êöò ëÿ âè

ó÷ó ðóë ìà ñû ïðî ñåñ ëÿ ðè íè èç ëÿ ìè ñèç. Åâ ëÿ ðè ó÷ó ðó ëàí ëà ðûí áÿ çè ëÿ ðè

èí òè ùà ðà úÿùä åäÿ ðÿê ïðî ñå ñèí ãàð øû ñû íû àë ìà üà ÷à ëû øûð äû...

Áó øÿõñ ëÿð þí úÿ äÿí èí òè ùà ðû ïëàí ëàø äûð ìûð ëàð, ãÿ ôèë äÿí,

àíè äö øöí úÿé ëÿ áó àä äû ìû àòûð ëàð âÿ õè ëàñ îëó íà úàã ëà ðû íà

èíàì ëà ðû äà îí ëà ðà úÿ ñà ðÿò âå ðèð. Àõû íö ìà éèø êаðà íÿ èí òè ùàð

úÿù äè çà ìà íû - áó íà äà ùà ÷îõ þçö íö éàí äûð ìà ôîð ìà ñûí äà

òÿ ñà äöô åäè ëèð - ÿò ðàô äà èí ñàí ëàð ÷îõ îëóð, äå ìÿê, ïî òåí ñèàë

õè ëàñ êàð ëàð äà ìþâ úóä îëóð.


73

Ïà ðà ñóè ñèä èñÿ ÿñë ñóè ñèä äèð. Ìÿã ñÿ äè - ùàí ñû âà ñè òÿé ëÿ

îëóð ñà-îë ñóí, äîü ìà âÿ éà õûí ëà ðû íûí íÿ äö øö íÿ úÿê ëÿ ðèí äÿí

àñû ëû îë ìà éà ðàã, þç ùÿ éà òû íà ãÿñä äèð. Áå ëÿ èí òè ùà ðà áèð ìöä -

äÿò ùà çûð ëà øûð, ùÿ éà òà êå÷ ìÿ ñè íè úèä ä-úÿùä ëÿ òÿ ìèí åäèð ëÿð.

Áó ùà çûð ëàø ìà ùÿò òà áÿ çÿí áèð íå ÷ÿ èëÿ äÿê äà âàì åäèð. Þçö -

íÿ ãÿñä åäÿí áó ùÿ ðÿ êÿ òè íèí ìöõ òÿ ëèô íÿ òè úÿ ëÿ ðè íè ýþ òöð-ãîé

åëÿ éèð, èí òè ùàð íþâ ëÿ ðè íè àíà ëèç åäèð, ÿí åô ôåêò ëè ñè íè âÿ åòè áàð -

ëû ñû íû ñå ÷èð, èí òè ùàð ïðî ñå ñè íèí ññå íà ðè ñè íè ùà çûð ëà éûð.- ×îõ ìà ðàã ëû äûð. Ìÿí áèð äÿ ôÿ îõó ìó øàì êè, þçö íÿ ãÿñä

ÿðÿ ôÿ ñèí äÿ áÿ çè ëÿ ðè ùÿ éàò ëà ðû íû ñàù ìà íà äà ñà ëûð ëàð, éÿ íè ùÿðêÿ ñÿ áîðú ëó ãàë ìà ìà ëà ðû íû òÿ ìèí åäèð ëÿð. Ìàä äè âÿ ìÿ íÿ âèúÿ ùÿò äÿí.

- Áÿ ëè, áå ëÿ ùàë ëà ðà ÷îõ ðàñò ýÿ ëè íèð. Áó íó èí òè ùà ðå äÿ íèí òåð -

ìè íàë äàâ ðà íû øû àä ëàí äû ðûð ëàð. Äöí éà äàí êþ÷ ìÿê ÿðÿ ôÿ ñèí äÿ î,

áàíê ùå ñàá ëà ðû íû áàü ëà éûð, ýèç ëè ñàõ ëàíú ëà ðû íû öçÿ ÷û õà ðûð,

áîðú ëà ðû íû ãàé òà ðûð, êö ñö ëö ãàë äû üû øÿõñ ëÿð ëÿ áà ðû øûð, ïèñ ëèê åò -

äèê ëÿ ðèí äÿí öçð èñ òÿ éèð. Ùÿò òà áå ëÿ áèð ùàë äà îëóá: Ãà äûí èí -

òè ùàð ÿðÿ ôÿ ñèí äÿ ìÿí çè ëè áàø äàí-áà øà, äÿ ðèí äÿí òÿ ìèç ëÿ éèá. Èë -

ëÿð äèð êè, êèð ëè ãà ëàí ïÿí úÿ ðÿ ëÿ ðèí ÷þë öçö íö áå ëÿ ñè ëèá.

Þ çö íö þë äöð ìÿê èñ òÿ éÿí øÿõ ñèí ïñè õî ëî æè äó ðó ìó íóí áàø -

ãà áèð úÿ ùÿ òè - èí ñàí ëà ðûí ýþ çö íÿ ñîí äÿ ôÿ éàõ øû ýþ ðöí ìÿê

úÿù äè, îí ëà ðû ÿëà âÿ ãàé üû èëÿ éöê ëÿ ìÿ ìÿê èñ òÿ éè äèð. Ñîí îëà -

ðàã áÿ äÿ íèí áö òöí ôè çèî ëî æè òÿ ëÿ áàò ëà ðû íû þäÿ ìÿê, ÷è ìèá òÿð -

òÿ ìèç îë ìàã áó íóí íÿ òè úÿ ñè äèð. Áÿ çè ãà äûí ëàð èí òè ùàð åäÿð -

êÿí ñà÷ ëà ðû íû ñÿ ëè ãÿ èëÿ äà ðà ìûø, äî äàã ëà ðû íû áî éà ìûø, áà ùà ëû

ÿòèð äÿ âóð ìóø ëàð...- Ùÿò òà áó ãÿ äÿð...- Áÿ ëè. Î êè ãàë äû ñè çèí ãåéä åò äè éè íèç цч íþ âÿ, áóí ëàð èí -

òè ùà ðûí ñî ñèàë õà ðàê òå ðè íÿ ýþ ðÿ òÿñ íè ôà òû äûð. Цч íþâ áóí ëàð -

äûð: åãîèñ òèê, àë ò ðуèñ òèê âÿ àíî ìèê èí òè ùàð.- Çÿù ìÿò îë ìà ñà, áó íþâ ëÿ ðè à÷ûã ëà éûí äà.


74

- Ачыглайаъам. Åãîèñ òèê èí òè ùà ðû î êÿñ ëÿð ùÿ éà òà êå ÷è ðèð

êè, îí ëà ðûí àð çó ëà ðû úÿ ìèé éÿò òÿ ðÿ ôèí äÿí ìÿùâ åäè ëèð, йахуд,

ñå âèì ëè ëÿ ðè íè èòè ðèð ëÿð. Äà ùà ÷îõ àïà òè éà éà äö øÿí èí ñàí ëàð

ùÿ éà òà êå ÷è ðèð ëÿð åãîèñ òèê èí òè ùà ðû. Àð çó ëà ðû ïó÷ îë äóã úà,

ñîí äà áó øÿõñ ëÿ ðè éà øà ìàã àð çó ëà ðû äà òÿðê åò ìèø îëóð.

Àë ò ðуèñ òèê èí òè ùàð äà àð òûã èí äè âèä ëÿð éîõ, ãðóï ëàð äà, êöò ëÿ -

ëÿð äÿ òÿì ñèë îëó íàí ëàð, þç ìö ãÿä äÿ ðàò ëà ðû íû äå éèë, òÿì ñèë åò äèê -

ëÿ ðè òîï ëó ìóí ìö ãÿä äÿ ðà òû íû äö øö íÿí ëÿð þç ëÿ ðè íè þë äö ðöð ëÿð.

ßí íÿ ùà éÿò, àíî ìèê èí òè ùàð äà ôÿðä ëÿð òÿ ðÿ ôèí äÿí àë äàдыëàí,

èñ òèñ ìàð åäè ëÿí, ùö ãóã ëà ðû ïî çó ëàí, òàï дà íàí, è÷è íè ùÿ éÿ úàí,

ãîð õó âÿ íèô ðÿò ÷óë üà éàí øÿõñ ëÿð ùÿ éàò ëà ðûé ëà âè äà ëà øûð ëàð.- Áå ëÿ ãÿ íàÿ òÿ ýÿë ìÿê îëàð êè, роман гящряманымын илляр

юн ъя баш тутмуш èí òè ùà ðû ìÿùç àíî ìèê èí òè ùàð èäè?- Áÿ ëè, äöç áó éóð äó íóç. Î, íÿ úÿ ìèé éÿò ëÿ âó ðó øóð äó, íÿ

äÿ щансыса òîï ëóì äà òÿì ñèë îëó íóð äó. Äå ìÿê, èí òè ùà ðû ìÿùç

àíî ìèê èäè...


75

4-úö�ùèñ�ñÿ�

çþâã�ñÖç�ëÖê�«åòà�ëî�í»ó

Éà øà ìàã áèð ðî ìàí, ñåâ ýè ñÿ îíóí êóë ìè íà ñè éà ñû... Íÿ éà -

çûã êè, êóë ìè íà ñè éà äàí äÿð ùàë ñîí ðà ôè íàë ýÿ ëÿ úÿê. Õîø áÿõò,

éà õóä áÿä áÿõò ñîí ëóã ëó ôè íàë... Áÿ çè ëÿ ðè ãÿñ äÿí áó êóë ìè íà -

ñè éà äàí ãà ÷à áè ëèð ëÿð, ýþç éàø ëà ðû íû, èç òè ðàá ëà ðû íû ñû üîð òà ëà -

éûð ëàð... Îí äà îí ëà ðûí ðî ìàí ëà ðû ùå÷ áèð ìà ðàã êÿñá åò ìÿ éÿí

àäè êà üûç ïàð ÷à ñû íà ÷å â ðè ëèð...

ßë áÿò òÿ, äè ýÿð ÿäÿ áè òåð ìèí ëÿð äÿ âàð áó ðî ìàí äà. Епилог

вар, «зàâ éàç êà» âàð, «ðàçâ éàç êà» âàð, ùà äè ñÿ ëÿ ðèí þç ìÿú -

ðà ñûí äàí íèñ áÿ òÿí ÷ûõ ìà ñû, ýÿð ýèí ëÿø ìÿ ñè âàð... Àì ìà êóë -

ìè íà ñè éà - áó íóí ïèê ùÿä äè äèð... Ñåâ ýè - î, ýþç ëÿ íèë ìÿ äÿí,

áÿ çÿí ëàï ãÿ ôèë äÿí ýÿ ëÿ úÿê, áÿ çÿí ñÿ îíó þçöí ñè ôà ðèø âå ðèá

÷à üû ðà úàã ñàí... Âÿ ùå÷ âàõò äà ôÿð ãè íÿ âàð ìà éà úàã ñàí êè,

àð õà ñûí úà êþë ýÿ êè ìè ýèç ëÿ íÿí àé ðû ëûã äÿ ýÿ ëèá. Ôÿð ãè íÿ âàð -

ìà éà úàã ñàí êè, îí ëàð ãî øà éà ðà íûá ëàð, ãî øà äà ýÿ çèð ëÿð...

Ñåâ ýè âÿ àé ðû ëûã... Áèð-áè ðè íè ìÿùç òà ìàì ëà ìà üà õèä ìÿò

åäÿí ùÿ éàò ñÿù íÿ ëÿ ðè. Áèð ùàë äà àé ðû ëûã ñåâ ýè íè ìÿùâ åäèð,

äè ýÿð ùàë äà îíó õè ëà ñûí éå ýà íÿ éî ëó íа ÷åâ ðè ëèð...

Âö ñàë ýÿ òè ðÿ úÿê ñåâ ýè íè àéû ðàí ëà äÿðä, èç òè ðàá, ïåø ìàí ÷û -

ëûã ýÿ òè ðÿ úÿê ñåâ ýè íè àéû ðàí àé ðû ëûã ëàð ùÿ ìè øÿ ôÿðã ëè îëóð...

Ó øàã ëûã äàí Èíà ðÿ åøèò ìèø äè êè, ñåâ ýè íèí ýþ çö êîðдóð, ãó -

ëà üû äà êàð. Èëà ùÿ î àüûë ñûç ùÿ ðÿ êÿ òè åäèá Ðà ìè ëÿ þìöð-ýöí

éîë äà øû îëаí äà áó ìÿ ñÿ ëè àòà-àíà ñû íûí, ÿìè âÿ áè áè ëÿ ðè íèí äè -


76

ëèí äÿí äÿ òåç-òåç åøèò ìèø äè. Îí ëàð áèð àüûç äàí äå éèð äè ëÿð êè,

ñåâ ýè - èí ñà íû ó÷ó ðó ìà àïà ðàí ìÿ íà ñûç áèð øåé äèð.

À òà-àíà ñû áèð-áè ðè íè òîé ëà ðû íà ãÿ äÿð ùå÷ òà íû ìà ìûø äû ëàð

äà. Âà ëè äåéí ëÿ ðè íèí òÿù ðè êèé ëÿ àè ëÿ ãóð ìóø äó ëàð. Âÿ áó ôà úèÿ -

éÿ ãÿ äÿð áö òþâ áèð þì ðö õîø áÿõò úÿ ñè íÿ éà øà ìûø äû ëàð.

Ðàèñ ãû çû Èëà ùÿ íèí äÿ õîø áÿõò ëè éè íè ãÿ ôèë ýÿ ëÿí éîõ, ÿâ âÿë úÿ äÿí

ïëàí ëàø äû ðûë ìûø êö ðÿ êÿí ëÿ ýþ ðÿ úÿ éè íÿ ÿìèí èäè. Õà ëà ñû íÿ âÿ ñè

Àéàç àè ëÿ úàí ëûé äû, Èëà ùÿ äÿí беш éàø áþ éöê èäè, ïèñ âÿð äèø ëÿ ðè éî -

õóé äó, áþ éöê-êè ÷èê ñà éàí èäè. ßí ÿñà ñû, åâè âàð èäè, úè áè ãà çàíú

òà íû éûð äû. Ðà èñ áþ éöê ãû çû íûí õîø áÿõò îëà úà üû íà î ãÿ äÿð ÿìèí èäè

êè... Àì ìà áö òöí áó èì òè éàç ëà ðû ãî éóá Ñóì ãà éû òûí óú ãàð áèð

ãÿ ñÿ áÿ ñèí äÿ êè «ìàë òþâ ëÿ ñè» íÿ éà øà ìà üà ýå äÿí ãû çû íûí ãÿ ôèë ùÿ -

ðÿ êÿ òè îíóí ÷öí ýþç ëÿ íèë ìÿç âÿ àí ëà øûë ìàç îë ìóø äó...

Äöç äöð, Èíà ðÿ ñåâ ýè éÿ èíà íûð äû, îíóí ìö ãÿä äÿñ áèð äóé -

üó îë дуьуíà ÿìèí èäè. Þçö þòÿ ðè áèð ñåâ ýè éà øà ìûø äû, ùÿ ëÿ àë -

òûí úû äà îõó éàí äà Àçÿð áàé úàí äè ëè-ÿäÿ áèé éàò ìöÿë ëèìè íÿ âó -

ðóë ìóø äó. Áðà çè ëè éà ñå ðèàë ëà ðû íûí ãÿù ðÿ ìàí ëà ðû íà áÿí çÿ éÿí

ìöÿë ëèì è íè þç ëö éöí äÿ î ãÿ äÿð èäåàë ëàø äûð ìûø äû êè... Ìÿê òÿ áÿ

éàë íûç îíó ýþð ìÿ éÿ ýå äèð, îíóí äÿðñ ëÿ ðè íè áþ éöê ùÿ éÿ úàí âÿ

ùÿñ ðÿò ëÿ ýþç ëÿ éèð äè... Äà èì äÿù ëèç áî éó ýþç ëÿ ðè ìöÿë ëè ìè íè

àõ òà ðûð äû... Ùÿò òà áèð äÿ ôÿ íå úÿ îë ìóø äó ñà, ìöÿë ëèì óçóí

áàð ìàã ëà ðû èëÿ îíóí ñà ÷û íà ñû üàë ÷ÿ êÿí äÿ ùÿ éÿ úàí äàí ùþí êö -

ðÿ ðÿê àü ëà ìûø äû äà...

Úÿ ìè áèð äÿðñ èëè îí ëà ðà äÿðñ êå ÷ÿí Елшад ìöÿë ëèì íþâ áÿ -

òè ñåíò éàáð äà ñè íèô îòà üû íà äà õèë îë ìà äû. Ö÷ àé ëûã éàé òÿ òè -

ëèí äÿ îíó ýþð ìÿê åø ãèé ëÿ àëû øûá-éà íàí Èíà ðÿ öðÿê äþ éöí òö ëÿ -

ðè íèí ìö øà éèÿ òè èëÿ Àçÿð áàú éàí äè ëè äÿð ñè íèí áàø ëàí ìà ñû íû

ýþç ëÿ éÿð êÿí ñèí ôÿ ýþ çö åé íÿê ëè ãà äûí дахил олду, òÿ ëÿ ñèê íèò -

ãèé ëÿ Èíà ðÿ íè òàì ìÿ éóñ åò äè:

- Ñà ëàì. Ìÿí Åë øàä ìöÿë ëè ìè ÿâÿç åäÿ úÿì. Î, ãåé ðè-ìöÿé -

éÿí âàõò äà îë ìà éà úàã. ßìè íÿì êè, áè çèì ñèç ëÿð ëÿ äîñò ëó üó -


77

ìóç áàø òó òà úàã. Ìÿñ ìÿ Ъавадовайам. Áóí äàí ãà áàã îòóç

áåø ñàé ëû...

Î ýöí äÿí Ìÿñ ìÿ ìöÿë ëèì Èíà ðÿ íèí ýþ çö íöí äöø ìÿ íè íÿ

÷åâ ðèë äè. È÷èí äÿ îíà ãàð øû áèð íèô ðÿò âàð èäè. Ñîí ñóç áèð íèô -

ðÿò... Áó íèô ðÿò Èíà ðÿ íèí ãèé ìÿò ëÿ ðè íÿ äÿ òÿ ñèð åò äè. Î, Ìÿñ -

ìÿ ìöÿë ëè ìèí òàï øû ðûã ëà ðû íà ÿìÿë åò ìèð, âå ðè ëÿí äÿðñ ëÿ ðè þé -

ðÿí ìèð äè. Èø î éå ðÿ ÷àò äû êè, áö òöí ãèé ìÿò ëÿ ðè яла îëàí Èíà ðÿ

áó èêè ôÿí äÿí «2» àë ìàã òÿù ëö êÿ ñèé ëÿ öç-öçÿ ãàë äû. Âà ëè äåé -

íè íè ìÿê òÿ áÿ ÷à üûð äû ëàð...

Ýÿ ðÿê êè, 1-úè ðö áöí ñîí ýöí ëÿ ðè èäè, áÿë ëè îë äó êè, Åë øàä

ìöÿë ëèì áèð äà ùà áó ìÿê òÿá äÿ äÿðñ äå ìÿ éÿ úÿê. Ìÿñ ìÿ

ìöÿë ëè ìèí îíó ÿâÿç ëÿ ìÿ ñè äÿ ñî íà ÷àò äû, 7á-íèí ìöÿë ëè ìè -

Àôàã õà íûì äàè ìè îëà ðàã îí ëà ðû - 7à-íû äà ýþ òöð äö...

Áå ëÿ úÿ, áèð äÿ ùå÷ âàõò Èíà ðÿ Åë øàä ìöÿë ëè ìè ýþ ðÿ áèë ìÿ -

äè, îíóí éîõ ëó üó èëÿ áà ðû øûá ãèé ìÿò ëÿ ðè íè äÿ äö çÿëò äè...

Ìà ðàã ëû äûð êè, èí äè éÿ êè ìè îð òà ìÿê òÿá äÿ êè, ùÿ éÿò ëÿ ðèí äÿ êè,

ãî ùóì-ÿã ðÿ áà ëà ðûí äà êû, óíè âåð ñè òåò ëÿ ðèí äÿ êè ñàé ñûç-ùå ñàá ñûç

îü ëàí îíà öðÿ éè íè à÷ ìûø äû. Àì ìà Èíà ðÿ ùà ìû éà àüûç áöç ìöø -

äö, ùå÷ êÿ ñè áÿ éÿí ìÿ ìèø äè. Áóýö íöí þçöí äÿ äÿ ñåâ ýè åòè ðàô ëà -

ðû íû äàë áà äàë åøè äèð äè... Áåç ìèø äè áó ñûð òûã îü ëàí ëàð äàí...

Íÿ äÿí ñÿ она åëÿ ýÿ ëèð äè êè, ñåâ ýè ëè ìè òè Åë øàä ìöÿë ëèì ëÿ

òö êÿ íèá, áèð äÿ ùå÷ êè ìè ñåâ ìÿ éÿ úÿê. ßìèí èäè êè, áèð äÿ ùå÷

êÿñ îíóí öðÿ éè íÿ éîë òà ïà áèë ìÿ éÿ úÿê...

Áÿ çÿí áó íà ñå âè íèð äè äÿ. Èëà ùÿ êè ìè ñîí äÿ ðÿ úÿ èì êàí ñûç,

ùÿ éàò éîë äà øû íà áÿä áÿõò ëèê ýÿ òè ðÿí áè ðè ñè íè ñå âèá íåéлÿ éÿ úÿê -

äè êè? Áà úû ñû êè ìè î äà áÿä áÿõò îëà úàã äû äà. Éà õóä ñåâ äè éè -

íèí ñîí ðà äàí ãÿä äàð, òöíä õà ñèé éÿò îë ìà ñû öçÿ ÷ûõ ñàé äû, éà

äà êè, ãó ìàð áàç, íàð êî òèк âÿ éà è÷ êè äöø êö íö îë ìà ñû áÿë ëè

îë ñàé äû, íåé лÿ éÿ úÿê äè?

Ëàï åëÿ ñåâ ýè ëè ñè èäåàë îë ñàé äû áå ëÿ, âà ëè äåéí ëÿ ðè èç äè âà úà ðà -

çû ëàø ìà ñàé äû, áó íóí, éà äà îü ëà íûí àòà-àíà ñû äè ðÿ íèø ýþñ òÿð ñÿé -


78

äè, íÿ îëà úàã äû? Ñå âÿ-ñå âÿ àé ðûë ìàã íå úÿ ôÿ ñàä ëàð ýÿ òè ðÿ úÿê äè

ùÿ éà òû íà? Ïà ðàì-ïàð ÷à îë ìóø ãÿë áè íÿ èëÿ ìÿë ùÿì òà ïà úàã äû?

Áÿñ àë äà íûø îë ñàé äû, îí äà íÿ åäÿ úÿê äè? Òàì áèð-áè ðè íÿ

áàü ëàí äûã äàí, ìÿù ðÿì ýþ ðöø ëÿð äÿí ñîí ðà ãÿ ôèë äÿí îü ëà íûí

ñî éó éà ðàã àðà äàí ÷ûõ ìà ñû, áàø ãà áè ðè ñèé ëÿ ìö íà ñè áÿò ãóð ìà -

ñû îíó íÿ ùà ëà ñà ëàð äû? Îíà ÿçàá âå ðèá ùÿ éà òû íû ïó÷ åò ìÿç -

äè ìè áöñ áö òöí?

Å ëÿ áó úöð éàõ øû äå éèë ìè, ùå÷ êÿ ñè ñåâ ìÿ éÿ ñÿí. Þç ðî ìà -

íû íû êóë ìè íà ñè éà ñûç éà çà ñàí...

Úÿ ùÿí íÿ ìÿ êè, äà ðûõ äû ðû úû îëà úàã. Îë ñóí äà! Áó, ùÿð ùàë -

äà, ÿçàá чякмякäÿí äà ùà éàõ øû äûð.

È ëà ùÿ íèí Ðà ìè ëÿ ãî øó ëóá ãà÷ масûí äàí úÿ ìè áèð íå ÷ÿ ýöí

ñîí ðà - îí äà êè, àòà ñû ãû çûí úåð-úå ùè çè íè, øÿõ ñè ÿø éà ëà ðû íû

артыг åâ äÿí ÷û õàðò ìûø äû, ÷îõ ýÿð ýèí àá-ùà âà ùþêì ñö ðöð äö,

ãÿ ôèë äÿí áå ëÿ áèð ñþù áÿò áàø ëà äû åâ äÿ: Åé áè éîõ, Èëà ùÿ îë ìà -

äû, ãîé Èíà ðÿ ñÿ Àéà çûí ùÿ éàò éîë äà øû îë ñóí. Î úöð îü ëà íû ÿë -

äÿí áó ðàõ ìàã îë ìàç... Ðÿñ ìÿí íè øàí ëàí ìà ñà ëàð äà, ùà ìû

Àéàç ëà Èëà ùÿ íè íè øàí ëû ùå ñàá åäèð äè. Àéàç áó åâÿ ýÿ ëèá-ýå äèð,

åâèí áèð öç âö ùå ñàá îëó íóð äó. Ðàè ñèí äÿ, Ýöë ëö íöí äÿ öç -

ýþç ц îíà þé ðÿø ìèø äè.

Èëê äÿ ôÿ ñþù áÿò à÷û ëàí äà Èíà ðÿ øî êà äöø ìöø äö. Âà ëè äåéí -

ëÿ ðè íÿ ãÿ òè åòè ðà çû íû áèë äèð ìèø, éöç èë þí úÿ íèí «Î îë ìà ñûí, áó

îë ñóí» ôèë ìè íèí ìöà ñèð äþâð äÿ òÿê ðà ðû íû ýö ëöíú, àü ëà ñûü ìàç

àä ëàí äûð ìûø äû... Ñîí ðà äàí áó ìþâ çó âàõ òà øû ðû àè ëÿ ñþù áÿò ëÿ -

ðè íèí ìÿð êÿ çèí äÿ äà éàíырäû.

È íà ðÿ áà úû ñû òÿ ðÿ ôèí äÿí ÿçà áà äö ÷àð åäèë ìèø âà ëè äåéí ëÿ ðè -

íÿ òÿê ðàð ÿçàá âå ðèë ìÿ ñè íè èñ òÿ ìÿ äè éèí äÿí ÷û õûë ìàç âÿ çèé éÿò -

äÿ ãàë ñà áå ëÿ, ÿí àçû åòè ðàç åò ìÿ ìÿ éè ãÿ ðàð ëàø äûð äû...

Âÿ àð òûã Èíà ðÿ íèí ÿñÿ áè ëÿ øèá âà ëè äåéí ëÿ ðè íÿ úà âàá ãàé òàð ìà -

ñû, äó ðóá ùèê êÿ èëÿ þç îòà üû íà êå÷ ìÿ ñè áàø âåð ìèð äè. Ýöë ëö âÿ

Ðàèñ äÿ Èíà ðÿ íè ðà çû ñà ëà áèë äèê ëÿ ðè íÿ ÿìèí ëèê éà ðàí ìûø äû.


79

Áó ýöí ýö íîð òà Èíà ðÿ íèí áîé íó íà ãîé ìóø äó ëàð êè, îíó óíè -

âåð ñè òåò äÿí ìÿùç Àéàç ýÿ òè ðÿ úÿê. Ðà èñ õèä ìÿ òè àâ òî ìî áè ëè íèí

íà ñàç îë äó üó íó, ñö ðö úö íö ãû çû íûí äà ëûí úà ýþí äÿ ðÿ áèë ìÿ éÿ úÿ éè -

íè ñþé ëÿ ìèø, Àéà çûí ýÿ ëÿ úÿ éè íè áèë äèð ìèø äè. Èíà ðÿ «Ó øàã äå éè ëÿì

êè, þçöì ýÿ ëÿ ðÿì» äå ìèø, àí úàã àòà ñû íûí ñè ôÿ òè íèí èôà äÿ ñè íè ýþ -

ðÿí äÿ чàð-íà ÷àð ðà çû ëàø ìûø äû... Èëà ùÿ íè èòè ðÿí äÿí ñîí ðà îíóí ùÿ -

éà ò äà éå ýà íÿ äîü ìà ëà ðû ñà÷ ëà ðû ÷àë ëàø ìûø, öç ëÿ ðèí äÿ àð òûã èëê ãû -

ðûø ëàð ïåé äà îë ìóø âà ëè äåéí ëÿ ðè èäè... Íÿ åò ìÿ ëè? Îí ëà ðûí öçöë -

ìöø öðÿê ëÿ ðè íè áèð àç äà öç ìÿ éÿ íÿ ëö çóì âàð èäè àõû?!

Ó íè âåð ñè òåò äÿí ÷û õàð êÿí ãûç ëàð äàí àé ðû ëûá îíó þç «07»-íÿ

ñþé êÿ íÿ ðÿê ýþç ëÿ éÿí Àéà çà éà õûí ëà øàí äà íÿ äÿí ñÿ è÷èí äÿí

ýþç ëÿ ìÿ äè éè áèð ùèññ êå÷ äè. Àü «07» îíóí ýþç ëÿ ðèí äÿ ïà ðûë -

òû ëû, ãàï ãà ðà úèï ëÿ ÿâÿç ëÿí äè. Áûü ëû, áÿñ òÿ áîé, äî ëó Àéàç èñÿ

àâ òî ìî áè ëÿ äèð ñÿê ëÿ íÿ ðÿê îíó ýþç ëÿ éÿí ùöí äöð, éà ðà øûã ëû

Ðçà éà ÷åâ ðèë äè. Áè ëÿ éèí äÿ êè ãîë áà üû íûí ïà ðûë òû ñû èëÿ ÿëèí äÿ

òóò äó üó ìå òàë êîð ïóñ ëó ìî áèë òå ëå ôî íó íóí èøûë òû ñû áèð-áè ðè íÿ

ãà ðûø äû, Ðçà íû äà ùà ýþ çÿ ýÿ ëèì ëè ýþñ òÿð äè...

È íà ðÿ éÿ åëÿ ýÿë äè êè, Àéà çûí ону ãàð øû ëà ìà üà ýÿë ìÿ ñè íÿ

òàì åòè íà ñûç éà íà øàí ðÿ ôè ãÿ ëÿ ðè Ðçà íû ýþð úÿê àüûç ëà ðû à÷ûã,

ýþç ëÿ ðèí äÿ äÿ ïà ðûë òû äî íóá ãà ëàð äû ëàð...

...À éà çûí «Ñà ëàì »û íà «Ñà ëàì» ëà úà âàá âå ðèá ñîí ðà êû «Íå -

úÿ ñÿí» ñóà ëû íû úà âàá ñûç ãîé äó. Îíóí ÷öí à÷ûë ìûø àð õà ãà ïû -

äàí êå ÷èá ÿé ëÿø äè, ãà ïû íû äà ÷ûð ïûá áàü ëà äû.

À éàç ìö ùÿð ðè êè èøÿ ñà ëûá óíè âåð ñè òåò éî ëóí äà ÿñë òû õàú éà -

ðà äàí àâ òî ìî áèë ñö ðö úö ëÿ ðè íèí äà ëûí úà ýè ëåé ëÿí äè. Ñîí ðà ñà -

ëîí ýöç ýö ñöí äÿí Èíà ðÿ íè ñöç äö:

- Èì òà ùàí èäè, çà ÷îò?

È íà ðÿ ìû çûë äàí äû:

- Çà ÷îò.

- Ãèé ìÿò àëà áèë äèí?

- Ùì.


80

- ×ÿ òèí äèð äÿðñ ëÿ ðèí?

- Ùì.

- Èõ òè ñà ñûí íÿ äèð, ìöÿë ëèì îëà úàã ñàí?

- Í÷.

- Áÿñ íÿ?

- ...

- Ñèç äÿ äÿ ãèé ìÿò àë ìàã ïóë íàí äû?

- Í÷.

- Éÿ íè ñèç äÿ áè ëè éÿ ãèé ìÿò âå ðèð ëÿð?

- Ùì...

À éàç Èíà ðÿ íèí äà íûø ìàã èñ òÿ ìÿмясè íè óòàí úàã ëû üû èëÿ áàü -

ëà äû. Éà äû íà Èëà ùÿ íè ñàë äû, Èëà ùÿ äÿ áå ëÿйäè, êÿë ìÿ êÿñ ìèð äè

àäàì ëà... Éöç ñóà ëà áèð úà âàá âå ðÿð äè, éà âåð ìÿç äè...

Àì ìà áèð äÿ ôÿ... Åâ äÿ àíà ñû íà ãû çûí óòàí úàã ëû üû íû, äè íèá-

äà íûø ìà äû üû íû ñþé ëÿ éÿí äÿ àíà ñû òàï øûð ìûø äû êè, áó ýöí-ñà áàù

àè ëÿ ãó ðóð ñóç, áèð-áè ðè íè çèí õà ñèé éÿ òè íÿ ìöò ëÿã áÿ ëÿä îë ìà ëû -

ñûç. Àè ëÿ áå ëÿ äèð êè, áè ðè ñîë àéàã äàí àõ ñà éàí äà î áè ðè ñè äÿ

ñàü àéàã äàí àõ ñà ìà ëû äûð êè, òà ðàç ëûã áÿð ïà îëóí ñóí... Áÿ ðè

áàø äàí, íÿ ãÿ äÿð ìöä äÿ òè íèç âàðса, áèð-áè ðè íè çÿ óé üóí ëàø -

ìà ëû ñûç. ×îõ âàõò ýÿíú ëÿð áèð-áè ðè íè éàõ øû òà íû ìà äàí àè ëÿ ãó -

ðóð ëàð, àì ìà çà ìàí êå÷ äèê úÿ õà ñèé éÿò ëÿ ðèí äÿ êè òàì ôÿðã ëè -

ëèê îí ëà ðà áèð ýÿ éà øà ìà üà àìàí âåð ìèð...

Ó íè âåð ñè òå òèí ãà áà üûí äà Èëà ùÿ íè ùÿ ìè øÿ êèí äÿí õåé ëè àð òûã

ýþç ëÿ ìÿ ëè îë ìóø äó. Íÿ ùà éÿò, ãûç éà õûí ëà øûá îíà äå ìèø äè êè,

ñèç ÷û õûí ýå äèí, ìÿí ãûç ëàð ëà ýå äÿ úÿì. Èëà ùÿ äÿ Èíà ðÿ êè ìè

îíóí ëà ùÿ ìè øÿ «ñèç» ëÿ äà íû øàð äû, àì ìà î, «ñÿí» äå éÿ ìö ðà -

úèÿò åäÿð äè Èëà ùÿ éÿ. Íå úÿ êè, èí äè äÿ Èíà ðÿ éÿ «ñÿí» äå éèð...

È ëà ùÿ ìà øû íà îòóð ìàã èñ òÿ ìÿ éÿí äÿ Àéàç äè ðÿ íèø ýþñ òÿð ìèø -

äè, äå ìèø äè, íå úÿ éÿ íè ãûç ëàð ëà ýå äÿ úÿì, îë ìàç ãûç ëàð ëà ýåò -

ìÿê! Èëà ùÿ àíä-àìàí åëÿ ìèø äè êè, âà úèá äèð, ìöò ëÿã ãûç ëàð ëà

ýåò ìÿ ëè äèð, Ðåé ùà íûí áèð ïðîá ëå ìè âàð, îíó ùÿëë åò ìÿ ëè äèð ëÿð.


81

Áå ëÿ îë äóã äà Àéàç áó äÿ ãè ãÿ ýå äèá Ðà èñ äà éû ñû íà çÿíý åäÿ -

úÿ éè íè, Èëà ùÿ íèí äÿðñ äÿí ÷û õàð êÿí áèð ñàà òà éà õûí éó áàí äû üû íû,

öñ òÿ ëèê äÿ ãûç ëàð ëà ýåò ìÿê èñ òÿ äè éè íè ñþé ëÿ éÿ úÿ éè íè äå мишди, Èëà -

ùÿ дя áèð ìöä äÿò äî íóá ãàë ìûø äû. Áà øà ñàë ìàã èñ òÿ ìèø äè êè,

õÿ áÿð ÷è ëèê éàõ øû øåé äå éèë, àäà ìûí àäà ìà èøè äö øÿð äÿ, áà øà

äöø, áó, ÷îõ ëà çûì äûð, ÷ûõ ýåò, ãîé áèç èøè ìè çè ùÿëë åäÿê...

Àì ìà êè ìÿ äå éèð ñÿí?! Àéàç éóì øàë ìàã ÿâÿ çè íÿ äà ùà äà

èíàä úûë îë ìóø, öñ òÿ ëèê, Èëà ùÿ éÿ èí äè éÿ êè ìè è÷èí äÿ éû üû ëûá ãà -

ëàí ñþç ëÿ ðè äÿ ñþé ëÿ ìèø äè:

- Áó íÿ äèð, ýàù äàð øàë âàð ýå éè íèð ñÿí, ýàù ýþ äÿê éóá êà...

Ùàð äà ýþ ðö íöá áå ëÿ ýå éèí ìÿê?! Ùÿ ëÿ áèð äî äà üû âûí êðàñ êà -

ñû íà áàõ! Îíà ýþ ðÿ äÿ ýÿ äÿ-ýö äÿ ëÿð ìà ðûò ëà éûá ñÿ íÿ áà õûð ëàð.

Éû üûø äûð áóí ëà ðû!

Ñîí ðà äà ãû çûí ÿëèí äÿí éà ïû øà ðàã îíó çîð ëà ìà øû íà îòóðò -

ìà üà úÿùä åò ìèø äè:

- Îòóð ýå äÿê! Áó ýöí äÿí ìÿí äå éÿí îëà úàã.

Âÿ áó âàõò òÿá äÿí ÷û õàí Èëà ùÿ àü çû íà ýÿ ëÿ íè äå ìèø äè Àéà çà:

- Ñÿí êèì ñÿí ìÿ íÿ ÿìð âå ðÿ ñÿí?! Íÿ èñ òÿ éè ðÿì ýå éè íÿ -

úÿì, íÿ ãÿ äÿð èñ òÿ éè ðÿì êîñ ìå òè êà èø ëÿ äÿ úÿì. Íè éÿ ýå äèá þç

òà éû íû òàï ìûð ñàí? Áèð ýå éè ìè íÿ áàõ, ãà ðà êîñò éóì ëà àü òóô -

ëè ýå éèí ìè ñÿí. Êèì áå ëÿ çþâã ñöç ýå éè íèð àõû èí äè êè çà ìàí -

äà? Ùå÷ åëÿ áèë øÿ ùÿð äÿ éà øà ìûð ñàí, êÿíä äÿí òÿ çÿ ýÿë ìè ñÿí...

À éàç îíóí ÿëè íè áó ðàõ ìà äàí ñÿ ñè íè ãàë äûð ìûø äû:

- Àü çû âà ýÿ ëÿ íè äà íûø ìà, îòóð ìà øû íà!

- Îòóð ìà éà úàì!

- Íå úÿ éÿ íè îòóð ìà éà úàì? Òåç åëÿ, îòóð!

- Äå äèì îòóð ìà éà úàì, ÿëè ìè áó ðàõ, úà ìààò ýþ ðöð.

- Àé ãûç, ìÿ íè úèí àòû íà ìèí äèð ìÿ. Èñ òÿ éèð ñÿí äà ëà øàã,

àðà ìûç äÿé ñèí?

- Ùÿ, èñ òÿ éè ðÿì! Âà ëè äåéí ëÿ ðèí äå éèá ëÿð áó ãû çû àë, ñÿí äÿ

ýÿ ëèá éà ïûø ìû ñàí õèðò äÿ éèì äÿí. Þç èñ òÿ éèí ëÿ ýåò þçö íÿ òàé


82

áè ðè íè òàï, ìÿ íè ðà ùàò áó ðàõ. Õà ùèø åäè ðÿì, ÿë ÷ÿê ìÿí äÿí!

Ìÿ íèì èñ òÿ äè éèì âàð! Áà øà äö øöð ñÿí?!

...Àéàç ñö ðÿ òè àçà úûã àð òûð äû. Äö øöí äö êè, î âàõò Èëà ùÿé -

ëÿ àðà ëà ðûí äà êû ùÿ ìèí ñþù áÿ òè ýÿ ðÿê Ðà èñ äà éû ñû íà äå éÿé äè.

Äÿ ðè íÿ ýåò ìÿ äè, äå äè, éÿ ãèí, Èëà ùÿ ÿñÿ áè ëÿ øèá áå ëÿ äå éèð...

Áÿë êÿ äÿ, î âàõò äà éû ñû íà ùÿð øå éè à÷ûá äå ñÿé äè, Èëà ùÿ íèí

öñ òö íÿ äö øÿð äè ëÿð, îíà àñó äÿ ëè éè íè ãà äà üàí åäÿð äè ëÿð, ãî øó -

ëóá ãà ÷à úà üû ýÿ äÿ íè äÿ òà ïûá úÿ çà ëàí äû ðàð äû ëàð êè, úà ìàà òûí

íè øàí ëû ñû íû íè éÿ éîë äàí ÷û õà ðûð ñàí...

À éàç ñö ðÿ òè éå íè äÿí àçàëò äû, èøûã ôî ðà éà õûí ëà øûð äû ëàð...

Ýÿ ðÿê î âàõò Ðà èñ äà éû ñû íà ìöò ëÿã à÷ûá äå éÿé äè áó ñþù áÿ òè.

Áÿë êÿ äÿ, îí äà Èëà ùÿ íè èòèð ìÿç äè ëÿð...

Àâ òî ìàã íè òî ëà íûí ñÿ ñè íè ãàë äûð äû. Èêè ìåé õà íà ÷û - áè ðè

úûð, î áè ðè õû ðûë òû ëû ñÿñ ëÿ äå éè øèð äè. Áèð íå ÷ÿ øÿõñ îí ëà ðû ìó ñè -

ãè èëÿ ìö øà éèÿò åäèð äè. Ùèññ îëó íóð äó êè, ìåé õà íà щансыса

áèð ìÿú ëèñ äÿ äå éèлиð , ÿò ðàô äà êû ëàð да «Áÿ ðÿ êÿë ëàù!», «À ôÿ -

ðèí!» ñþé ëÿ éèр.

Ýÿë ñÿ íÿ ñþé ëÿ éèì ñþ çöí äö çö íö,Éû üûø äûð öçöì äÿí î ÷ÿï ýþ çö íö.Áó ãÿ äÿð ýÿë þé ìÿ þçöí þçö íö,×ö ðöê ìàð ìå ëà òà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí,Äоìè íî éà, øàù ìà òà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí...

Ñÿñ-êöé, óüóë òó î ãÿ äÿð èäè, ìà øû íû ñàí êè òèò ðÿ äèð äè...

È íà ðÿ èñ òÿ äè êè, áó áà éà üû ìó ñè ãè íè åøèò ìÿ ìÿê ö÷öí ãó ëà -

üû íû ãà ïà ñûí. Ñÿñ áåé íè íÿ ýè ðèð, îíó ðà ùàò ñûç åäèð äè.

Áÿñ äèð, êÿñ ýè íÿí ñÿí áó áîø ñïî ðó,Ñÿ íè êîð åäÿ úÿê ýþ çö íöí òî ðó.Áó äåé, ãà ïàç ýÿ ëèð, áà øû íû ãî ðó,


83

Ñû íûã êðà âà òà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí,Äоìè íî éà, øàù ìà òà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí...

Áó äà èí ñà íûí çþâ ãö... Ìà ðàã ëû äûð, àõû íå úÿ áó áà éà üû ëûã -

äàí, áó ÿò òþ êÿí ëèê äÿí ùÿçç àë ìàã îëàð?

À éàç ëàï úó øà ýÿ ëèá ÷ûðò ìà äà ÷à ëûð äû àðà äà...

Òþâ ëÿì äÿ êè àòà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí,Äоìè íî éà, øàù ìà òà ñÿí áÿí çÿ éèð ñÿí...

È íà ðÿ àð çó ëà äû êè, áèð úÿ àòà-àíà ñû Àéà çûí íÿ äèí ëÿ äè éè íè åøè -

äÿé äè, ùàí ñû çþâã éè éÿ ñè îë äó üó íó, ñÿ âèé éÿ ñè íè ýþ ðÿé äè ëÿð...

- Îíóí ñÿ ñè íè êÿ ñÿ áè ëÿð ñèç?

È íà ðÿ íèí áó ñþç ëÿ ðèí äÿí Àéàç äèê ñèí äè:

- Áÿ éÿí ìèð ñÿí? Ñó ïåð ìåé õà íà äûð êè.

- Áà øûì àü ðû éûð.

- Êÿñ äå éèð ñÿí, êÿ ñèì äÿ.

È ÷ÿ ðè äÿ ñö êóò ùà êèì îë äó, áèð ìöä äÿò ñà êèò úÿ ýåò äè ëÿð.

Èíà ðÿ Ðçà íû ôè êèð ëÿ øèð äè. Ýþ ðÿ ñÿí, îíóí úè ïè íèí àâ òî ìàã íè òî -

ëà ñûí äà ùàí ñû ìó ñè ãè ñÿñ ëÿ íèð? Ýþ ðÿ ñÿí, Èëà ùÿé ëÿ áèð ýÿ éîë

ýå äÿí äÿ îí ëàð ùàí ñû ìó ñè ãè íè äèí ëÿ éèð äè ëÿð?

Éîõ, íÿ èë ëàù åëÿ ñÿ äÿ, Ðçà íû áåé íèí äÿí ÷û õà ðà áèë ìèð äè...

...Å âÿ ÷à òàí êè ìè áö òöí äèã ãÿ òè íè òå ëå ôî íà éþ íÿëò äè. Ðçà

áó ýöí çÿíý åò ìèø äè ìè? Áÿë êÿ, áóí äàí ñîí ðà çÿíý åäÿ úÿê äè?

À òà ñû èø äÿí ýÿë ìÿ ìèø äè ùÿ ëÿ. Ö÷ âÿ éåä äè íè áèð éåð äÿ âå -

ðиб éàñ äàí ÷ûõ ìûø äû, бир эеъя дя хястяханада галдыгдан

сонра öç-ýþ çö íö ãûð õûá áó ýöí èøÿ ýåò ìèø äè. Àíà ñû ìÿò áÿõ -

äÿ îòóð ìóø äó, ýþç ëÿ ðè éîë ÷ÿ êèð äè. Ýÿ ëèá åù ìàë úà àíà ñû íû ãó -

úàã ëà äû, áà øûí äàí þï äö. Îíóí «Éå ìÿê ãûç äû ðûì» ñóà ëû íà

«Éîõ, íÿ ñÿ èø òà ùûì éîõ äóð» úà âà áû íû âå ðÿ ðÿê þç îòà üû íà

êå÷ äè, ÿé íè íè äÿ éè øèá öçö öñ òÿ ÷àð ïà éû ñû íà óçàí äû...


84

Ñà áàù Ðçàé ëà ýþ ðöø ìÿ ëè èäè... Ùÿì Ðçà íû, ùÿì äÿ Èëà ùÿ -

íèí éà øà äыüû åâè, ùÿ éÿò-áà úà ëà ðû íû ýþð ìÿê ùÿ éÿ úà íû áÿ äÿ íè íÿ

áèð öøöò ìÿ ýÿ òèð äè...

Ùÿì èñ òÿ éèð äè ñà áàù òåç à÷ûë ñûí... Ùÿì äÿ ñà áà ùûí à÷ûë ìà -

ñûí äàí ãîð õóð äó...

Ýþ ðÿ ñÿí, Èëà ùÿ íè Ðçàé ëà íÿ áàü ëà ìûø äû? Ýþ ðÿ ñÿí, Èëà ùÿ

äîü ðó äàí ìû Ðçà íû ñåâ ìèø äè?

ß ýÿð ñåâ ìèø äè ñÿ, ñåâ ýè îíóí þì ðö íÿ éå íè ëèê ýÿ òèð ìÿ ëè èäè.

Ùèñ ëÿ ðè, äóé üó ëà ðû áöñ áö òöí éå íè ëÿí ìÿ ëèé äè. Öìèä ëÿ ðè, àð çó -

ëà ðû àøûá-äàø ìà ëû, ìÿú ðà ñû íà ñû üìà ìà ëûé äû... Òàì àäè ëÿø ìèø,

áà éà üû ëàø ìûø ùÿ éà òû íà áóí úà ðÿíý ãà òûë äûã äàí, þëö ñö êó òó

áóí úà ïî çóë äóã äàí ñîí ðà áèð äÿí-áè ðÿ ùÿð øå éÿ ñîí ãî éóá,

ùÿð øå éè éà ðû äà ãû ðûá èí òè ùàð åò ìÿ éÿ àõû àäà ìû íÿ ñþâã åäÿ

áè ëÿð äè?


85

n

- Äå ìÿê, àíî ìèê èí òè ùàð...- Áÿ ëè, ìÿùç àíî ìèê...- Áÿñ öìó ìÿí ýþ òöð ñÿê, èí òè ùà ð щалларынûí ÿñàñ ñÿ áÿá ëÿ ðè,

Сèú çÿ, ùàí ñû ëàð äûð?- Þë êÿ íèí áàø ïñè õèàò ðû Ýÿ ðàé ìöÿë ëèì äå éèð êè, èí ñàí þç

ïðîá ëåì ëÿ ðèé ëÿ òÿí ùà ãà ëàí äà èí òè ùà ðà äà ùà ÷îõ ìåéиë ëè îëóð.

Àçÿð áàé úàí äà äöí éà íûí áèð ïàð ÷à ñû îë äó üóí äàí, äöí éà öç -

ðÿ ñóè ñè äèí òÿñ íè ôà òû àïà ðû ëàð êÿí ÿñàñ ñÿ áÿá ëÿð êè ìè íÿ ëÿ ðèí

ýþñ òÿ ðèë ìÿ ñè íÿ äèã ãÿò åäÿê: íà êàì ñåâ ýè, øÿõ ñè ùÿ éàò äà êû

äö çÿë äèë ìÿç ùå ñàá åäè ëÿí ïðîá ëåì ëÿð, ìÿ íÿ âè âÿ ôè çè êè òÿç -

éèã ëÿ ðÿ ìÿ ðóç ãàë ìà, þçö íö þë äöð ìÿ éÿ òÿù ðèê åäèë ìÿ, ÿò ðàô -

äà êû ëàð òÿ ðÿ ôèí äÿí äÿðê åäèë ìÿ ìÿ, úèí ñè ìö íà ñè áÿò ëÿð äÿ òî -

òàë óüóð ñóç ëóã, òÿí ùà ëûã...- Éÿ ãèí, ìà ëèé éÿ ïðîá ëåì ëÿ ðè äÿ èëê ñû ðà äà äûð.- ßë áÿò òÿ, èø âÿ ìà ëèé éÿ ïðîá ëåì ëÿ ðè äÿ èëê ñû ðà äà äûð. Áÿ -

çÿí àè ëÿ áàø ÷û ñû åâÿ ÷þ ðÿê ïó ëó ýÿ òè ðÿ áèë ìÿ éÿí äÿ äÿ ÷û õûø éî -

ëó íó èí òè ùàð äà ýþ ðöð...- Ñþ çö íö çö äÿ êÿ ñè ðÿì, ìÿí úÿ, áó, êþ êöí äÿí éàí ëûø áèð ùÿ -

ðÿ êÿò äèð. Èí òè ùàð ùÿð áèð ùàë äà éàí ëûø ëûã äûð. Áó ùàë äà èñÿ ÿëÿë -õö ñóñ. Àè ëÿ áàø ÷û ñû èí òè ùàð ëà úà íû íû ãóð òà ðûð, àì ìà ùÿ éàò éîë -äà øû íûí, äöí éà éà ýÿ òèð äè éè þâ ëàä ëà ðû íûí òà ëå éè íè ÿñ ëà äö øöí -ìöð... Ìÿí áó íó äà ùà ÷îõ ãîð õàã ëûã, àúèç ëèê ñà éàð äûì...

- Ìÿí ñè çèí ëÿ ðà çû éàì. Àè ëÿ íè òà ëå éèí öìè äè íÿ áó ðà õûá þç

úà íû íû ãóð òàð ìàã, ÿë áÿò òÿ êè, éàí ëûø ëûã äûð.

Èí òè ùàð ñÿ áÿá ëÿ ðè íè ñà äà ëà äûã äà õö ñó ñÿí íà ìó ñó ãî ðó ìà

äа þí ñû ðà ëàð äà éåð àëûð. Åëÿ áèç àçÿð áàé úàí ëû ëà ðûí Ãûç ãà ëà ñû


86

ÿô ñà íÿ ñè íè ýþ òö ðÿê. Ýþ çÿë áèð ãûç èñ ìÿ òè íè ãî ðó ìàã ö÷öí

þçö íö 28 ìåòð ëèê ãà ëà äàí äÿ íè çÿ àòûð, áèð àí äà ñó ëà ðà ãÿðã

îëóð... Áå ëÿ ìè ñàë ëàð, ÿë áÿò òÿ êè, ÷îõ äóð.

Ñîí ðà, èí òè ùà ðà áàø ãà áèð ñÿ áÿá äÿ âàð - úÿ çà ëàí äû ðûë ìàã

ãîð õó ñó. Áó, äà ùà ÷îõ ìöÿé éÿí õèä ìÿ òè úè íà éÿò ëÿð òþ ðÿò ìèø

âÿ çè ôÿ ëè øÿõñ ëÿ ðÿ õàñ èí òè ùàð íþ âö äöð... Éà äû ìà äöø äöê úÿ áèð-

áèð äå éè ðÿì. Èäåî ëî æè ñÿ áÿá ëÿð äÿ áÿ çÿí èí ñà íû èí òè ùà ðà ýÿ òè -

ðèð. Ùà êè ìèé éÿ òèí ñè éà ñè áà õûø ëà ðû èëÿ ðà çû ëàø ìà ìàã, ñî ñèó -

ìóí äÿ éÿð ëÿ ðÿ ãèé ìÿò âåð ìÿ ìÿ ñè... Áóí ëàð äàí ÿëà âÿ, éà õûí

âÿ äîü ìà àäàì ëà ðûí, òà íûí ìûø ñè ìà ëà ðûí þëö ìö íÿ äþç ìÿ éÿ -

ðÿê þçö íöþë äöð ìÿ ùàë ëà ðû íà äà ïðàê òè êà äà ðàñò ýÿ ëè íèð...- Ñþ çö íö çÿ ãöâ âÿò. Òà íûí ìûø øà èð ßëèà üà Êöð ÷àé ëû íûí ãû çû

Öë êÿð àòà ñû íûí âÿ ôà òû íà äþç ìÿ éÿ ðÿê þçö íö äÿ íè çÿ àòà ðàã þë -äöð ìöø äö...

- Áÿ ëè, õà òûð ëà éû ðàì î ùà äè ñÿ íè. Âÿ ÿë áÿò òÿ êè, äàñ òà íà ÷åâ -

ðèë ìèø Èë ùàì-Ôÿ ðè çÿ ñåâ ýè ñè. Èø üàë ÷û ñî âåò îð äó ñó ÿñ ýÿð ëÿ ðè

òÿ ðÿ ôèí äÿí 1990-úè èëèí 20 Йàí âà ðûí äà Áà êû äà äèíú ÿùà ëè ýöë -

ëÿ áà ðàí åäè ëÿð êÿí ýöë ëÿ éÿ òóø ýÿë ìèø Èë ùà ìûí ùÿ éàò éîë äà øû

Ôÿ ðè çÿ èí òè ùàð åò ìÿê ëÿ áö òöí èì ïå ðè éà ëà ðà, ìè ëè òà ðèñò ùà êè -

ìèé éÿò ëÿ ðÿ, áèð íþâ, öñ éàí åò ìèø îë äó...- Äöç áó éó ðóð ñóç.- Ùÿ éàò äà þç éå ðè íè òàï ìà ìàã äà áÿ çÿí èí òè ùà ðà ýÿ òè ðèá ÷û -

õà ðûð. Ìÿí Н ñàé äà éà ðà äû úû èí ñàí àäû ñà äà ëà éà áè ëÿ ðÿì êè,

þç éà ðà äû úû ïî òåí ñèàë ëà ðû íû öçÿ ÷û õà ðà áèë ìÿ ìÿ ëÿ ðè ñÿ áÿ áèí äÿí

ùÿ éàò ëà ðû íà ãû éûá ëàð. Áà éàã äàí èí òè ùàð ñÿ áÿá ëÿ ðèí äÿí äà íû øû -

ðûã, àì ìà áó ñÿ áÿá ëÿð äÿí ÿí âà úèá áè ðè ñè íèí àäû íû ÷ÿê ìÿ éè

óíóò ìó øóã. Áó, ñàü ëàì ëûã ëà áàü ëû ïðîá ëåì äèð. Ñà üàë ìàç õÿñ -

òÿ ëè éÿ òó òó ëàí ëàð, þìöð ëöê øè êÿñò îëàí ëàð бязян áó íóí ëà áà ðû -

øà áèë ìèð, þëö ìö áó úöð éà øà ìàã äàí öñ òöí òó òóð ëàð.- Äöí éà äà ðöñ âàé ÷û äÿ ðÿ úÿ äÿ ìÿí ôè ðå ïó òà ñè éà ëû àëèì ñà -

éû ëàí Ýå âîðê éà íûí еâ òà íà çè éà òÿ ëè ìè - ñà üàë ìàç õÿñ òÿ ëÿ ðèí


87

àü ðû äàí ùèôç åäèë ìÿ ñè ö÷öí þç õà ùèø ëÿ ðè èëÿ þë äö ðöë ìÿ ñè äÿ èí -òè ùà ðûí áèð ôîð ìà ñû íà ÷åâ ðè ëèá, éå ðè ýÿë ìèø êÿí. Îõó ìó øàì êè,ÀÁØ-ûí Ôëî ðè äà øòà òûí äà, ãà íóí âå ðè úè ëè éÿ ýþ ðÿ, þë ìÿê èñ òÿ éÿíõÿñ òÿ çÿ ùÿð ëè ïðå ïà ðà òû þç áÿ äÿ íè íÿ þçö éå ðè äèð...

- Áÿ ëè, áó, ùÿ ãè ãÿò äèð. Ìÿí èí òè ùàð ñÿ áÿá ëÿ ðèí äÿí äà íû øàí -

äà, ùÿ ìè øÿ áèð ôàê òà äà äèã ãÿò éå òè ðè ðÿì. Èí òè ùà ðåò ìÿ ãà áè -

ëèé éÿ òè èëÿ äî üóë ìóø èí ñàí ëàð, ñàí êè ùÿ éàò ëà ðû áî éó èí òè ùàð

åò ìÿ ëÿ ðè ö÷öí íÿ ñÿ ñÿ áÿá àõ òà ðûð ëàð. Áèð аìå ðè êàлы гадын éà -

çà ð éà øà éûá ютян ÿñ ðèí îð òà ëà ðûí äà - Ñèë âè éà Ïëàò. Òÿ ñÿâ âöð

åäèð ñèç ìè, àè ëÿ ãà íóí ëà ðû, âà ëè äåéí íÿ çà ðÿ òè, àçàä ëûã ÷ÿð ÷è âÿ -

éÿà ëûí ìà ñû ñÿ áÿ áèí äÿí àð òûã он éà øûí äà î, çÿ ùÿð è÷ÿ ðÿê þçö -

íö þë äöð ìÿê èñ òÿ éèá, òÿ ñà äö ôÿí ñàü ãà ëûá. Úÿ ìèé éÿò äÿ êè òÿ -

áÿддцëàò ëàð, Áþ éöê Àìå ðè êà äåï ðåñ ñè éà ñû äþâ ðö íöí öìèä -

ñèç ëèê ëÿ ðè ñÿ áÿ áèí äÿí ийирми éà øûí äà èêèí úè äÿ ôÿ èí òè ùà ðà úÿùä

åäèá - ìà øû íû éöê ñÿê ñö ðÿò ëÿ ñö òó íà ÷ûð ïûá. Éå íÿ ñàü ãà ëûá.

Íÿ ùà éÿò, ùÿ éàò éîë äà øû íûí õÿ éà íÿ òè óú áà òûí äàí отуз éà øûí äà

ö÷öí úö äÿ ôÿ èí òè ùàð åò ìÿê èñ òÿ éèá, áà øû íû ãàç ñî áà ñû íà ñà -

ëûá... Âÿ áó äÿ ôÿ èí òè ùàð áàø òóòóá.


88

5-úè�ùèñ�ñÿ

Õà�òè�ðЯëЯð�äЯíè�çè

Äàë üà ëàð êöê ðÿ éèð, ãû æûë òû èëÿ ñà ùè ëÿ äîü ðó ýÿ ëèð, ñà ùè ëè éà -

ëà éà-éà ëà éà õåé ëè иряли ýå äèð, ñîí ðà äà ùå÷ íÿ îë ìà éûá ìûø êè -

ìè, ýå ðè ãà éû äûð äû.

Ðà ìèë ÿëèí äÿ ÷ó áóã òó òà ðàã ëÿ ïÿ äþ éÿí äÿ äà éàí ìûø äû. Úû -

çà-úû çà ãó ìóí öñ òö íÿ éàç äû: «È ëà ùÿ+ Ðà ìèë= ñåâ ýè». Ñîí ðà

îõ áàò ìûø öðÿê øÿê ëè ÷ÿê äè. È÷è íÿ èëûã ùèñ ëÿð äîë äó. Òèò ðÿê

áàð ìàã ëà ðû èëÿ Èëà ùÿ ñþ çö íö òó ìàð ëà ìà üà áàø ëà äû. Åëÿ áèë,

áàð ìàã ëà ðû Èëà ùÿ éÿ òî õó íóð äó...

Ýö ëöì ñÿ äè, «Úà íûì, ñåâ ýè ëèì, áèð äÿ íÿì» ñþé ëÿ äè. Ñàí êè

áèð ãÿ äÿð ðà ùàò ëàí äû áó àí.

È ÷èí äÿ ìöä ùèø áèð éîð üóí ëóã, öìèä ñèç ëèê âàð èäè. Òöê ëö

öçö, ÷ó õó ðà äöø ìöø, àë òû ãà ðàë ìûø ýþç ëÿ ðè, ÿçèê-öçöê ïàë òà -

ðû îíó î ãÿ äÿð äÿ éèø ìèø äè êè...

Áó ýöí Èëà ùÿ ñèç êå ÷ÿí àë òûí úû ýö íö èäè. Úÿ ùÿí íÿì ÿçàá ëû

áó àë òû ýöí äÿ î íå úÿ éà øà ìûø äû, áó íó áèð úÿ Àë ëàù áè ëèð äè...

Бакы иля Сумгайытын, Éà ñà ìàë ãÿ áè ðèñ òàí ëû üû èëÿ ãÿ ñÿ áÿ ëÿ ðè íèí

àðà ñûí äà ãàë ìûø äû... Îðà ýå äèð, цстцня ýöë-÷è ÷ÿê äö çöë ìöø

ìÿ çà ðûí éà íûí äà ÿé ëÿ øèá Èëà ùÿ íè í ðó ùó íó ÷à üû ðûð äû. Рó ùó

ýюр мя йяндя äö øö íöð äö êè, éÿ ãèí, åâè ìè çÿ ãà éû äûá... Ñîí ðà

ýÿ ëèá åâ ëÿ ðèí äÿ, ùÿ éÿò-áà úà ëà ðûí äà Èëà ùÿ íè í ðó ùó íó ýÿ çèð,

îíóí èí äè äÿ ãÿ áè ðèñ òàí ëû üà éîë ëàí äû üû íû çÿíí åäèá éå íè äÿí

Áà êû éà öç òó òóð äó...


89

Äÿ ëè ëÿð êè ìè þç-þçö íÿ äà íû øûð, ùÿð äÿí ýö ëöì ñÿ éèá ãÿù ãÿ -

ùÿ ÷ÿ êèð äè...

Áó ýþð êÿì äÿ îíó àâ òî áóñ ëà ðû íà áó ðà õàí ñö ðö úö ëÿð ñÿ ôèë

áè ðè ùå ñàá åäÿ ðÿê ýå äèøùàã ãû èñ òÿ ìèð äè ëÿð. Ñö ðö úö ëÿ ðèí ÿê ñÿ -

ðèé éÿ òè èñÿ îíó ãî âóð, àâ òî áó ñà áó ðàõ ìûð äû...

* * *...Îü ëó íóí ùà ëû Ìÿ ëåé êÿ íè ÷îõ öçöð äö. Àè ëÿ ëÿ ðè íÿ öç âåð -

ìèø ãÿ ôèë áÿä áÿõò ëè éè éàò ñà, éó õó ñó íà áå ëÿ ýÿ òè ðÿ áèë ìÿç äè.

Äöç äöð, åù òè éàú è÷èí äÿ éà øà ìûø äû ëàð, èñ òÿ äèê ëÿ ðè êè ìè éå éèá-

è÷ ìÿ ìèø äè ëÿð, ýå éè íèá-êå úèí ìÿ ìèø äè ëÿð, аí úàã áó íà áàõ ìà -

éà ðàã, åâ ëÿ ðèí äÿ åëÿ áèð úèä äè ñþç-ñþù áÿò îë ìà ìûø äû... Ùÿ ìè -

øÿ áèð-áè ðè íè áà øà äöø ìöø, ìåù ðè áàí ëûã ëà éà øà ìûø äû ëàð... Áÿñ

áó íÿ áÿ ëà èäè ýÿë äè îí ëà ðû òàï äû? Íÿ ñÿ áÿá îë äó áèð èëèí ýÿ -

ëè íè þçö íö þë äöð äö?

Íÿ äÿù øÿò ëè ýöí èäè ùÿ ìèí ýöí...

Áó åâÿ ýÿë äè éè áèð èë ÿð çèí äÿ ùÿ ìèí ýöí èëê äÿ ôÿ Èëà ùÿ Áà -

êû éà ýåò äè, àíà ñû ýè ëÿ. Îí äàí ÿâ âÿë äÿ íå ÷ÿ ýöíдц òóò ãóí èäè,

ùå÷ êèì ëÿ äà íûø ìàã èñ òÿ ìèð äè. Рамил йазыг ня гядяр еляйир-

ди, кюнлцнц ала билмирди. Ùÿ ìèí ýöí èñÿ ÿí ÿçè ç àäàìыíы èòèð -

ìèø êè ìè äÿðä ëè èäè. Ýåò äè àíà ñû ýè ëÿ... Ùå÷ íÿ âàõò ãà éû äà úà -

üû íû äà áèë ìÿ äè ëÿð...

Ðà ìèë èø äÿé äè, Ôà ìèë êö ÷ÿ éÿ ÷ûõ ìûø äû, îé íà ìà üà. Ìÿ ëåé -

êÿ евдя йыр-йыьыш еляди, сонра Ðà ìè ëÿ éÿ äå äè êè, ýÿë ëîá éà

àðыò ëà éàã, ãî éàã áèø ìÿ éÿ, áèð àç äàí Èëà ùÿ äÿ ýÿ ëÿ úÿê... Åëÿ

áû ÷à üû ÿëè íÿ ýþ òöð ìöø äö, ýþð äö òà ìàì êîðшалыб. Ðà ìè ëÿ éÿ

äå äè, ãà÷, òþâ ëÿ äÿí áö ëþâ äà øû íû ýÿ òèð, áèð àç èòè ëÿ éèì áû ÷à üû.

Ñîí ðà äà äå äè, äà éàí, ñÿí òà ïà áèë ìÿ éÿ úÿê ñÿí, ëîá éà íû éó,

þçöì ýå äèá ýÿ òèð ðÿì...

Òþâ ëÿ íèí ãà ïû ñû íû àðà ëà ìà üûé ëà ãàí ýþë ìÿ ÷ÿ ñè íÿ óçàí ìûø

Èëà ùÿ íè ýþð ìÿ éè áèð îë äó... Íå úÿ ÷û üûð äû ñà, ñÿ ñè íÿ èêè-ö÷ åâ î


90

éàí äàí ãîí øó ëàð òþ êö ëö øöá ýÿë äè ëÿð... Àé Àë ëàù, íå úÿ äÿщøÿò -

ëè àí ëàð èäè... Çà ëû ìûí ãû çû, íå úÿ ýöú òàï ìûø äû êè, áè ëÿ éèí äÿí

äà ìà ðû íû î úöð äÿ ðèí äÿí äîü ðà ñûí... Úà íû íû òàï øûð ìûø äû, àí -

úàã ãàí êþ ïöê úöê ëÿ ðè ùÿ ëÿ äÿ ïûã ùà ïûã ïàðò ëà éûð äû...

Èëê àí ëàð äà ùÿð øå éè Èëà ùÿ íèí åâÿ ýåò ìÿ ñèé ëÿ ÿëà ãÿ ëÿí äèð -

äè. Äö øöí äö êè, îðаäà íÿ ñþù áÿò îëóá ñà, îí äàí ñîí ðà ãûç ýÿ -

ëèá þçö íö þë äö ðöá. Àì ìà ñîí ðà äàí áå ëÿ éÿ ãèí åò äè êè, íÿ áàø

âåð ìèø äè ñÿ, áó ñîí ýöí ëÿð äÿ áàø âåð ìèø äè. Èëà ùÿ íèí äàâ ðà íû -

øûí äà à÷ûã-àø êàð ùèññ îëó íóð äó êè, äÿ ðèí áèð ñû õûí òû êå ÷è ðèð,

ÿçàá ÷ÿ êèð... Чох аäè ùàë ëàð äà àü ëà ìà ñû, ùþí êöð ìÿ ñè, áèð

ìöä äÿò éà òà üà äöø ìÿ ñè... Ùÿò òà áèð äÿ ôÿ Ðà ìèëя «Эÿë áóð -

äàí êþ ÷ÿê, úà íû ìû çû ãóð òà ðаг» äå ìèø äè...

Áè ðèë ëèкляри ýö íöí äÿ - ìÿùç ùÿ ìèí ýöí äÿ Èëà ùÿ àð òûã èí òè ùàð

åò ìÿ éè ãÿ ðàð ëàø äû ðà ðàã àíà ñû ýè ëÿ äÿ âè äà ëàø ìà üà ýåò ìèø äè...

Áó, èí äè àé äûí úà äó éó ëóð äó...

Áÿñ íÿ ñÿ áÿá äÿí ãûç ãÿ ôèë äÿ éèø äè, è÷èí äÿ êè ùÿ éàò åø ãè íè,

ñà áà ùà öìè äè íÿ àë äû îí äàí? Íÿ áàø âåð äè êè, áó ùàë ëà ðà äöø -

äö? Ùå÷ êÿñ ëÿ äÿ ùå÷ íÿ éè áþ ëöø ìÿç äè. Íÿ Ðà ìèë ëÿ, íÿ Ðà ìè -

ëÿé ëÿ, íÿ äÿ êè Ìÿ ëåé êÿ íèí þçöé ëÿ...

Ãó äà ëà ðû ýèë èñÿ ãû çûí ñàü ëû üûí äà êû ãàí ñûç ëûã ëà ðû íû þëö ìöí äÿí

ñîí ðà äà ùà äà àð òûð äû ëàð. Ýÿ ëèá áóðаäà íÿ îéóí ÷û õàðò äû ëàð, áó

éà çûã ëàð éàñ ìÿú ëè ñè âåð ìÿê èñ òÿ éÿð êÿí ìå éè òè ýþ òö ðöá àïàð äû -

ëàð. Ýöë ëö îíóí ñà ÷û íû éîë äó, Ðà èñ äÿ îü ëó íó òÿ ïèê ëÿ äè...

Ùÿ ëÿ áóí ëàð Áà êû éà - äÿô íÿ ýå äÿí äÿ íÿ ùÿí ýà ìÿ ãî ïàð äû -

ëàð?! Î ãÿ äÿð àäà ìûí è÷èí äÿ ðöñ âà éè-úà ùàí åëÿ äè ëÿð ùÿð èêè ñè -

íè... Ðà èñ ÿú ëàô ëûã åäèá îü ëó íó è÷ÿ ðè äÿ ñàë äûð äû. Éà çûã óøà üû

áèð нечя саат èí úè äèá ñîí ðà áó ðàõ äû ëàð...

Ìÿ ëåé êÿ áö òöí áóí ëà ðû äö øö íÿ-äö øö íÿ àü ëà éûð äû... Þçö íö

éè éÿ ñèç, àð õà ñûç ñà íûð, ìèí áèð çèë ëÿò ëÿ áþ éöò äö éö ö÷ óøà üû íûí

òà ëå éè íèí éàõ øû îëà úà üû íà ùå÷ áèð èíà ìû ãàë ìà äû üûí äàí ÿëàú -

ñûç-ÿëàú ñûç àüû äå éèð äè. Ðà ìè ëèí ýàù åâ äÿ, ùÿ éÿò-áà úà äà, ýàù


91

äÿ íèç êÿ íà ðûí äà äÿ ëè êè ìè âóð íóõ äó üó íó, þç-þçö íÿ íÿ ñÿ äà -

íûø äû üû íû, ãÿ áè ðèñ òàí ëû üûí éî ëóí äà ãàë äû üû íû ýþ ðÿí äÿ öðÿ éè íèí

áà øû ñàí úûð äû. Ùèññ åäèð äè êè, îü ëó ùà âà ëàí ìàã öç ðÿ äèð...

Íÿ ùà éÿò, äö íÿí óøàã ëà ðû íû äà ýþ òö ðöá áèð ìöä äÿò ëèê Ñè -

òàл÷àé ãÿ ñÿ áÿ ñè íÿ, áà úû ñû ýè ëÿ éîë ëàí ìûø äû...

Å ëÿ áèë ùÿ éÿò-áà úà äà Èëà ùÿ íèí ðó ùó ýÿ çèð äè, îí ëà ðûí ùå÷ áè -

ðè íÿ ðà ùàò ëûã âåð ìèð äè. Ðà ìè ëèí âÿ çèé éÿ òè åëÿ, î áè ðè îü ëóé ëà

ãû çû íûí êû äà áå ëÿ. Áè ðè äà èì äèê ñè íèð, ãîð õó äàí ãûø ãû ðûð, î áè -

ðè äÿ бцтцн эцнц аьлайыр...

Áàø ëà ðû íû ýþ òö ðöá ýåò ìèø äè ëÿð áó ùÿ éÿò-áà úà äàí. Ðà ìè ëè

çîð ëà äè ëÿ òó òóá àâ òî áó ñà ìèí äè ðÿ áèë ìèø äè ëÿð. Àì ìà áó ýöí

î, éå íè äÿí ãà ÷ûá ýÿë ìèø äè...

Èí äè ÿëèí äÿ ÷ó áóã ëÿ ïÿ äþ éÿí äÿ èñ ðàð ëà «È ëà ùÿ+ Ðà ìèë= ñåâ -

ýè» éà çûð äû. Äàë üà ëàð ýÿ ëèá éàç äûã ëà ðû íû éó éóð, î иñя òÿê ðà -

ðÿí, áèð äà ùà éà çûð äû...

È ëà ùÿ íèí éå íè äÿí äþ íÿ úÿ éè, àð õà äàí éà õûí ëà øûá îíóí ýþç -

ëÿ ðè íè ãà ïà éà úà üû, î äà ÿë ëÿ ðèí èñ òè ñèí äÿí âÿ ãî õó ñóí äàí ýþç -

ëÿ ðè íè ãà ïà éà íûí Èëà ùÿ îë äó üó íó äó éà úà üû õöë éà ñû áåé íèí äÿí

ãî ïàí êè ìè ñàí êè ñÿ ìà ëàð äàí éå ðÿ åíèð, ùÿ éàò éîë äà øû íûí þë -

ìÿ ñè ðåàë ëû üû èëÿ áà ðû øûá õà òè ðÿ äÿ íè çè íÿ ãÿðã îëóð äó.

Ó íóò ìàã ìöì êöí äöð ìö? Èðè ìà ýèñò ðàë ñó áî ðó ñó íó àä -

ëà éûá áàõ áó ðà - 20-30 àä äûì àðà ëû äà êû ñà ùè ëÿ ýÿ ëÿð äè ëÿð. Áèð

òÿ ðÿ ôè òà ìà ìè ëÿ îâóë ìóø áàõ áó èðè äà øûí öñ òöí äÿ ÿé ëÿ øèá íÿ -

ùà éÿò ñèç äÿ íè çÿ áà õàð äû ëàð. Èëà ùÿ Ðà ìè ëÿ ñû üû íàð äû. Ðà ìèë äÿ

ýþç ëÿ ðè íè éó ìóá îíà ÿí ÷îõ áÿ éÿí äè éè ñåâ ýè øåèð ëÿ ðè íè ñþé ëÿ -

éÿð äè:

Ñî éóã ñþç ëÿ ðè íèõà òûð ëà éàð êÿí,

Ñî éóã áà õû øûí ëàäî ëàí äó ìàí, ÷ÿí,


92

Éå íÿ âàð ëû üû ìûà òÿ øÿ ñàë äû.

Ñåâ ýè íè ãÿë áèì äÿíãî ïàð ìàã ÷ÿ òèí,

Ñÿí ýåò äèí... Ýþ ðö íöð,åø ãèí, ùÿñ ðÿ òèí

ß áÿ äè îä îëóáñè íÿì äÿ ãàë äû...

Ñÿí äå ìÿ, äöí éà äà ÿí ìöì êöí ñöç øåé óíóò ìàã èìèø...

Î íå úÿ ýþ çÿë èäè. Ùèñ ñè éйàò ëû, àüûë ëû, èí úÿ, çÿ ðèô... Íå úÿ øè ðèí

èäè... Àù, íå úÿ íÿ âà çèø ýþñ òÿ ðèð, íå úÿ ÿçèç ëÿ éèð äè îíó... Àù, íå -

úÿ ñå âèð äè... Äöí éà äà ùå÷ êÿñ îíóí êè ìè ñå âÿ áèë ìÿç äè...

Ùàðаäàí ýÿë äè àõû þëöì, áó àìàí ñûç äöø ìÿí?! Ýÿë äè,

àéûð äû îí ëà ðû. Áèð-áè ðèí äÿí äîé ìà äû ëàð, ичляриня йыьылан севэи

долу сюзлярин éöç äÿ, ìèí äÿ áè ðè íè ñþé ëÿ éÿ áèë ìÿ äè ëÿð... Õîø -

áÿõò îë ìà üà ìà úàë òàï ìà äû ëàð...

* * *Äÿ íèç êÿ íà ðû íà äö çöë ìöø áó éàñ òû-éà ïà ëàã åâ ëÿð ýþç èø ëÿ -

äèê úÿ óçà íûð äû. Áó ðà íûí ñà êèí ëÿ ðè, ýþ ðö íöð, áó áèí ñèç-áÿ ðÿ -

êÿò ñèç éå ðè ìÿñ êÿí ñå÷ ìÿê ëÿ þç ëÿ ðè íè ðà ùàò ëûã äàí âÿ ôè ðà âàí -

ëûã äàí óçàã ñàë ìûø äû ëàð. Ñî âåò ëÿð äþâ ðöí äÿ ãÿ ñÿ áÿ íèí êè øè ëÿ -

ðè, ÿñà ñÿí, Ñóì ãà éûò äà вя Áà êû äà, ãûç-ãà äûí ëàð èñÿ áó ðà äà êû

òî õó úó ëóã ôàá ðè êèí äÿ ÷à ëû øûð äû. Àì ìà èã òè ñà äè õà îñ ÿê ñÿð

ìöÿñ ñè ñÿ ëÿð êè ìè, áó ìöÿñ ñè ñÿ íè äÿ èô ëèú ùà ëû íà ñàë äû. Àç ãà -

ëà, ùÿð àè ëÿ ôàá ðèê äÿí ÷þ ðÿê éå éèð äè, ÷þ ðÿê ñèç ãàë äû.

Ðà ìèë ýè ëèí åâè áó åâ ëÿ ðèí àðà ñûí äà ùå÷ áèð ãåé ðè-àäè ëè éèé -

ëÿ ôÿðã ëÿí ìèð äè. Àíà ñû, ãàð äà øû, áà úû ñû âÿ ùÿ éàò éîë äà øû Èëà -

ùÿ èëÿ áèð òÿ ùÿð äî ëà íûð äû ëàð. Èëà ùÿ îíóí òÿ ëÿ áÿ éîë äà øû îë ìóø -

äó. 1996-úû èë äÿ óíè âåð ñè òå òè áè òè ðÿí êè ìè îíó Áà êû äàí áó ðà


93

ãà ÷û ðûá ýÿ òèð ìèø äè. Öñ òöí äÿí úÿ ìè áèð èë êå÷ ñÿ äÿ, î âàõò äî -

ëà íû øûã ëà ðû èí äè êè êè ìè àúû íà úàã ëû ùÿä äÿ äå éèë äè. Ãà ïû ëà ðûí äà

ùÿ ëÿ ìàë-ãà ðà ëà ðû äà âàð èäè. Ìÿ ëåé êÿ àð âàä áîð úà ýè ðèá Ðà ìè -

ëÿ òîé åëÿ äè, àí úàã ïóë àç éû üûë äû, çè éà íà äöø äö ëÿð. Àòà äàíãàë -

ìà äè ýÿð áè ðî òàã ëû åâè ñà òûá èêèî òàã ëû áó åâÿ ñû üûí äû ëàð...

Éå íÿ äÿ äî ëàí ìà üà öìèä ëÿ ðè ÷îõ èäè. Ðà ìè ëèí íÿ ñÿ áèð èøèí

ãóë ïóí äàí éà ïû øà úà üû íû, åâÿ ãà çàíú ýÿ òè ðÿ ðÿê ãà ïû-ãà ïû ýÿ -

çèá îíà-áó íà ùàì áàë ÷û ëûã åëÿ éÿí Ìÿ ëåé êÿ àð âà äà äÿñ òÿê âå -

ðÿ úÿ éè íè ñÿ áèð ñèç ëèê ëÿ ýþç ëÿ éèð, áó íà èíà íûð äû ëàð...

Î âàõò ëàð Ðà ìèë öìèä ëÿ èø àõ òàð ìà üà ýè ðèø ìèø äè. Ñÿ ùÿð

åð òÿ åâ äÿí ÷û õûð, àõ øàì ýÿ ëèð äè. Áÿ çÿí ùà ìû íûí ýþ çöí äÿí

îüóð ëà íûá ãà ðà öç ëö ýöí äÿ ëè éèí äÿ ãåéä ëÿð àïà ðûð äû...

«18 ìàðò 1997-úè èë.Áó ýöí Øÿ ðèô ìöÿë ëèì ñî íóí úó öìèä ëÿ ðè ìè éå ðÿ âóð äó.

Äöç áèð àé èäè êè, îíóí ìÿ íè ùàí ñû ñà õà ðè úè ôèð ìà éà èøÿ äö -çÿë äÿ úÿ éè íÿ èíà íûð, îëàí-ãà ëàí ãÿ ïèê-ãó ðó øó ìó äà âå ðèá àçãà ëà ùÿð ýöí áóð äàí âó ðóá Бакыйа - ìåò ðî íóí «Íåôò ÷è ëÿð»ñòàí ñè éà ñû íà ýå äèð äèì. Øÿ ðèô ìöÿë ëè ìèí «сà áàù» ëà ðû ãóð òàð -ìàã áèë ìèð äè... ×îõ øö êöð, áó ýöí ãóð òàð äû. Ãÿ òè îëà ðàã «È øèíäö çÿë ìÿ äè» ñþé ëÿ äè. Öìèä ñèç ùàë äà «Íåôò ÷è ëÿð »ÿ äÿê óçà íàíäà ùà áèð èíàì ìàðø ðó òó ìó ãû ðûá åâÿ ãà éû äû ðàì. Åâ äÿ èñÿ ìÿ -íè áîø ñî éó äó úу, áîø ãà çàí, àíà ìûí, áà úû-ãàð äà øû ìûí êÿ äÿð -ëè ñè ôÿò ëÿ ðè, áèð äÿ Èëà ùÿ àä ëû ïåø ìàí ÷û ëûã ýþç ëÿ éèð. Ìÿí î ãû çû- уíè âåð ñè òå òèí ÿí ýþ çÿë ãû çû íû ùà ìû äàí ýöú ëö ÷û õûá þçö ìÿ ùÿ -éàò éîë äà øû åäÿ áèë äèì.

Èí äè ùèññ åäè ðÿì êè, îíó õîø áÿõò éîõ, áÿä áÿõò åò ìè øÿì...»Ìÿ ëåé êÿ àð âàä, 15 éàø ëû Ðà ìè ëÿ âÿ 12 éàø ëû Ôà ìèë þìöð -

ëÿ ðè íèí áó àüûð ìÿð ùÿ ëÿ ñè íè áèð òÿ ùÿð êå ÷è ðèð äè ëÿð. ×à ëû øûð äû ëàð

êè, îí ñóç äà äÿðä ÷ÿ êÿí Ðà ìè ëÿ ÿëà âÿ äÿðä âåð ìÿ ñèí ëÿð. Èëà -

ùÿ èñÿ ùÿð øå éÿ ÷ÿ òèí àëû øûð äû. Áèð éàí äàí äà àé äà áèð-èêè äÿ -

ôÿ Áà êû äàí âó ðóá ýÿ ëÿí àíà ñû îíó éîë äàí ÷û õà ðûð, áî øàò ìà -


94

üà ÷à ëû øûð äû. Ùàí ñû ñà óú ãàð áèð ãÿ ñÿ áÿ éÿ, «ëö òöí áè ðè íÿ» ÿðÿ

ýå äÿí ãûç ëà ðû íû áà üûø ëà ìûð äû ëàð êè, áà üûø ëà ìûð äû ëàð...

Ðàèñ «Ìÿ íèì î àä äà ãû çûì éîõ äóð» ôèò âà ñû íû âå ðèá éåð ëè-

äèá ëè Èëà ùÿ íè óíóò ìóø äó. Àì ìà Ýöë ëö «Çè éà íûí éà ðû ñûí äàí

äà ãà éûò ìàã õå éèð äèð» äö øöí úÿ ñè èëÿ ùÿð äÿí ýÿ ëèá áóí ëàð ëà

êÿë ìÿ êÿñ ìÿ äÿí Èëà ùÿ íè äàí ëà éûð, îíóí ñà ðà ëûá-ñîë äó üó íà,

áèð äÿ ðè, áèð ñö ìöê ãàë äû üû íà õö ñó ñè åйùàì ëàð âó ðóð äó...

È ëà ùÿ ùå÷ âàõò Ðà ìè ëÿ íÿ äÿí ñÿ øè êà éÿò ëÿí ìÿç äè, äÿð äè íè

è÷èí äÿ ÷ÿ êÿð äè... ßýÿð äÿð äè éîõ ñóë ëóã èäè ñÿ, áó ùÿ éà òû þçö ñå÷ -

äè éè íèí ìÿ ýÿð ôÿð ãèí äÿ äå éèë äè? Éîõ, éîõ ñóë ëóã äå éèë äè ñÿ, áÿñ

îí äà íÿ èäè? Ùàí ñû ñÿ áÿá îíó ìÿú áóð åò ìèø äè êè, þçö íÿ ãûé ñûí?

...Ðà ìèë ùþí êöð òö èëÿ àü ëà éûð, «ãó äóç äàë üà ëà ð»ûí ïîç äó -

üó ùÿðô ëÿ ðè éå íè äÿí áÿð ïà åò ìÿê èñ òÿ éèð äè...

- Àé áà ëà, äóð ýå äÿê...

Далынъа эялмиш аíà ñû áè ëÿ éèí äÿí éà ïûø äû:

- Ñÿí íè éÿ àõû éå íÿ áó õà ðà áà éà ãà éûò ìû ñàí?

Áè ëÿ éè íèí àü ðû ñûí äàí óôóë äà äû. Î ýöí ïî ëèñ ëÿð àïà ðà ðàã èí -

úèò ìèø äè ëÿð, сорушмушдулар êè, àð âà äû íû íÿ éÿ ýþ ðÿ èí òè ùà ðà

òÿù ðèê åëÿ ìè ñÿí? Åâ и äÿ яляк-вяляк еляйиб íàð êî òèê ìàä äÿ àõ -

òàð ìûø äû ëàð...

Àíä-àìàí åëÿ ìèø äè êè, íàð êî òèê ìàä äÿ íèí èí äè éÿ äÿê ùå÷

öçö íö äÿ ýþð ìÿ éèá. Àð âà äû íû èñÿ ùå÷ âàõò èí úèò ìÿ éèá, îíà

ýöë äÿí àüûð ñþç äå ìÿ éèá. Ãî ëó íó íå úÿ áóð ìóø äó ëàð ñà, áè ëÿ -

éè íèí øè øè ùÿ ëÿ äÿ ÷ÿ êèë ìÿ ìèø äè...

- Äóð ýå äÿê, áÿä áÿõò áà ëàì, äóð ýå äÿê...

À íà ñû ùû÷ ãû ðûð äû.

Áèð ãÿ äÿð àðà ëû äà áà úû ñû Ðà ìè ëÿ ãîí øó ëà ðû Òó áó àð âà äà äà -

íû øûð äû:

- Íÿ áè ëèì, àé Òó áó õà ëà. Éàø úà ìÿí äÿí áþ éöê îë ñà äà, ðÿ -

ôè ãÿ èäèê. Òÿ ëÿ áÿ ëèê илляриндя Áà êû äà ãû ñà éóá êà, øàë âàð ýå éè -

íÿð мèш, áÿ çÿ íèá-äö çÿ íÿð мèш. Ìÿ íÿ äà íû øàð äû êè, áö òöí ýö íö


95

ãûç ëàð ëà Òàð ãî âû äà ýÿ çÿðмишляр... Áó ðà, áó ãÿ ñÿ áÿ ùÿ éà òû íà

þé ðÿ øÿ áèë ìèð äè ùå÷ úöð. Áö òöí ýö íö åâ, ùÿ éÿò...

À íà ñû Ðà ìè ëè ÷ÿ êèá àïàð ìàã èñ òÿ éèð äè, àì ìà î äàð òû íûá

àíà ñû íûí ÿëèí äÿí ãîï ìà üà ÷à ëû øûð äû.

Ðà ìè ëÿ ñÿ äà íûø ìàã äà èäè:

- ...Àíàì ãûé ìûð äû îíóí åâ èø ëÿ ðè ýþð ìÿ ñè íÿ. Î äà èø ñèç-

ýöú ñöç äà ðû õûð äû, áèë ìèð äè ýö íö íö íå úÿ êå ÷èð ñèí. Ìÿ íÿ ùåé

áà úû ñû Èíà ðÿ èëÿ êå ÷èð äè éè õîø áÿõò óøàã ëû üûí äàí, àòà ñû íûí õèä -

ìÿ òè ìà øû íûí äàí, áàü ëà ðûí äàí, Òáè ëè ñè ïðîñ ïåê òèí äÿ êè åâ ëÿ -

ðèí äÿí, ìó çû êàë íûé ñåíòðëÿ ðèí äÿí, âè äåî êà ìå ðà ëà ðûí äàí äà -

íû øàð äû... Íàá ðàí äà äèí úÿë ìÿê ëÿ ðè íè ùÿð äÿ ôÿ éà äà ñà ëàð äû...

Äå éÿð äè, щямин ýöí ëÿð î ãÿ äÿð õîø áÿ õт èäèì êè... Åâ ëÿ ðè íèí,

áà úû ñû íûí éà ìàí õèô ôÿ òè íè ÷ÿ êèð äè.. Àí úàã éå íÿ äÿ...

Ðà ìè ëÿ ùû÷ ãûð äû:

- ...Éå íÿ äÿ Ðà ìè ëè ñå âèð äè. Þçö äÿ äÿù øÿò ñå âèð äè...

Ðà ìèë àíà ñû íà áàð ìà üû íû äî äà üû íà ýÿ òè ðÿ ðÿê «ñóñ» èøà ðÿ -

ñè âå ðèá áö òöí äèã ãÿ òè íè áà úû ñû íûí ñþé ëÿ äèê ëÿ ðè íÿ éþ íÿëò äè.

- ...Áåø èë áèð ãðóï äà îõó ìóø äó ëàð. Áèð-áè ð ëÿ ðè íÿ òàì þé -

ðÿø ìèø äè ëÿð. Îí ëà ðûí ñåâ ýè ñè äÿù øÿò ñåâ ýè èäè. Áö òöí óíè âåð -

ñè òåò áó ñåâ ýè äÿí äà íû øûð äû...

Áó éåð äÿ Ðà ìèë ùþí êö ðÿ ðÿê ãûø ãûð äû:

- Ìÿí Èëà ùÿ ñèç íå úÿ éà øà éûì, àé àíà, äå ìÿ íÿ?! Àõû öðÿê -

ñèç èí ñàí íå úÿ éà øà éà áè ëÿð?!

Äàë üà ëàð ãû æûë òû ãî ïà ðà ðàã ýÿ ëèá ëÿ ïÿ äþ éÿ íÿ ÷ûð ïû ëûð, ñîí ðà

äà êþ ïöê ëÿ ðè íè ñàõ ëà éûá ýå ðè ãà éû äûð äû.

Íþâ áÿ òè äàë üà Ðà ìè ëèí ÿëèí äÿí éå ðÿ ñàë äû üû ÷ó áó üó þçöé -

ëÿ àïà ðûá ýþ ðöí ìÿç åò äè...

...Áó íå ÷ÿ ýöí äÿ è÷è íè áö ðö éÿí úà âàá ñûç ñóàë ëàð áèð àí äà

îë ñà, îíà ðà ùàò ëûã âåð ìèð äè. Ùàð аäà ñÿùâ áó ðàõ ìûø äû, êî -

áóä ëóã åò ìèø äè, ãÿë áè íÿ äÿé ìèø äè Èëà ùÿ íèí? Àõû îíó ÿë ëÿ ðè íèí

öñ òöí äÿ ñàõ ëà éûð äû. Éîõ, ÿë ëÿ ðè íèí öñ òöí äÿ éîõ, öðÿ éè íèí áà -


96

øûí äà ñàõ ëà éûð äû... «Úàí» äå éèð äè, áö òöí àð çó ëà ðû íû éå ðè íÿ

éå òèð ìÿ éÿ ÷à ëûø ырäû... Äöç äöð, ìàä äè èì êàí ñûç ëûã óú áà òûí äàí

÷îõ âàõò èñ òÿ äèê ëÿ ðè íè ðåàë ëàø äû ðà áèë ìèð äè...

Õà òûð ëà ìà üà áàø ëà äû. Áèð äÿ ôÿ éà üûø ëû ýöí èäè, ýÿ ðÿê êè,

îêò éàáð àéûé äû, àøà üû ìÿ ùÿë ëÿ äÿí îëàí Íè úàò àä ëû îü ëàí ëà

«Áå òîí çà âîä» äå éè ëÿí ÿðà çè äÿ êè ýå úÿ ãîí äó ëàð äàí áè ðè íÿ õÿ -

ðÿê ëÿ ìè øàð äà øû âÿ ãóì äà øû äû ëàð, ïóë ãà çàí äû ëàð... Åâÿ ýÿ -

ëèá áèð ãÿ äÿð éîð üóí ëó üó íó ÷û õà ðàí äàí ñîí ðà àíà ñûí äàí ñî -

ðóø äó êè, áà çà ðà ýå äè ðÿì, íÿ àëûì. Àíà ñû äå äè, åâ äÿ ùå÷ íÿ

éîõ äóð, íÿ èñ òÿ éèð ñÿí àë, ÿò äÿí, éàü äàí, êàð òîô-ñî üàí äàí...

È ëà ùÿ äÿí ñî ðóø äó êè, áÿñ ñÿí íÿ èñ òÿ éèð ñÿí, ìåé ëèí íÿ ÷ÿ -

êèð? Î äà äå äè «È ðèñ» èñ òÿ éè ðÿì.

Ýåò äè, áà çàð ëûã åëÿ äè, ñîí ðà äà ÿð çàã ìà üà çà ñûí äàí ÷þ ðÿê

àë äû. Éàü ÷ÿê äè ðÿí äÿ úÿ ìè éà ðûì êè ëî äå äè, àí úàã ñà òû úû êÿ ðÿ

éà üû ïàð ÷à ñû íûí ñÿê êèç éöç ãðàì îë äó üó íó âÿ êÿñ ñÿ, éåð äÿ

ãà ëàí ùèñ ñÿ íèí àëûí ìà éà úà üû íû ñþé ëÿ éÿ ðÿê ùà ìû ñû íû áö êöá

âåð äè. Î äà ÷à ðÿ ñèç ãà ëûá ïó ëó í щамысыны éà üà âå ðÿ ñè îë äó,

«È ðèñ» àëà áèë ìÿ äè. Äö øöí äö êè, Èëà ùÿ óøàã äå éèë êè! Èí äè äÿ

«È ðèñ» îë ìà ñûí. Àí úàã éàü ìöò ëÿã îë ìà ëû äûð, îí ñóç õþ ðÿê

áèø ìÿç àõû...

Å âÿ ýÿ ëÿí äÿ Èëà ùÿ íè àð òûð ìà äà Ðà ìè ëÿé ëÿ îòó ðàí ýþð äö. Èëà -

ùÿ îíó ýþð úÿê äÿð ùàë ãà áà üû íà éö éöð äö, «Âåð ìÿ íèì

«È ðèñ »è ìè» äå äè. Ñè ôÿ òèí äÿ áèð óøàã òÿ áÿñ ñö ìö, ñå âèí úè âàð èäè.

Éàë íûç áó àí äà Ðà ìèë Èëà ùÿ íèí àð çó ñó íó éå ðè íÿ éå òèð ìÿ -

ìÿ ñè íèí ïåø ìàí ÷û ëû üû íû äóé äó, áó èëê áà õûø äà ÿùÿ ìèé éÿò ñèç

ýþ ðö íÿí àð çó íóí онун÷öí íå úÿ þíÿì äà øû äû üû íû àí ëà äû...

Ùÿ ìèí ýöí Èëà ùÿ ÷îõ ìÿ éóñ îë äó, íÿ èë ëàù åëÿ äè, ýö íöí

ñî íó íà äÿê ãàí ãà ðà ëû üû íû ýèç ëÿ éÿ áèë ìÿ äè...

Àì ìà áóí äàí äà ÷îõ Èëà ùÿ íèí õÿò ðè íÿ äÿé äè éè îë ìóø äó...

Тязя гоншуларынын ùÿ éÿò ëÿ ðèí äÿки ìÿú ëèñ çà ìà íû è÷èá ñÿð õîø

îëà ðàã îé íà éàí äà...


97

...Áè ëÿ éè íèí àü ðû ñû íû ùèññ åò äè, äö øöí úÿ ëÿð äÿí àé ðûë äû.

Àíà ñû îíó ÷ÿ êèá àïàð ìàã èñ òÿ éèð, éàë âàð-éà õàð åëÿ éèð äè. Ðà -

ìè ëÿ ùû÷ ãû ðà-ùû÷ ãû ðà îí ëà ðà ñà ðû áà õûð äû. Òó áó àð âàä ÷û õûá

ýåò ìèø äè...

Áà éàã ýöú ëö áèð äàë üà Ðà ìè ëèí ëÿ ïÿ äþ éÿ íÿ éà çû éàç äû üû

÷ó áó üó àïàð ìûø äû, èí äè î ÷ó áóã ñó éóí öçöí äÿé äè, éûð üà ëà -

íûð äû...


98

n

- Ùÿð ùàë äà, ìÿ íèì ÷öí ÿí òÿ ñèð ëè èí òè ùàð ñåâ ýè éî ëóí äà îëàíèí òè ùàð äûð... ×öí êè Сèç äå éÿí ÷û õûë ìàç âÿ çèé éÿò, áö òöí äè ýÿðùàë ëàð äàí ôÿðã ëè îëà ðàã, áó ðà äà îë ìóð. Áö òöí äè ýÿð ùàë ëàð ñÿ -íè êîíê ðåò îëà ðàã òÿ ñè ðÿ, òÿù ëö êÿ éÿ ìÿ ðóç ãî éóð ñà, áó ùàë ãàð -øûí äà ùå÷ áèð ÷û õûë ìàç ëûã éà ðàò ìûð... Àì ìà âàç êå÷ ìèð ñÿí...

- Äà ùà äîü ðó ñó, âàç êå ÷ÿ áèë ìèð ñÿí...- Áèð äÿ ôÿ øàè ðÿ Ýö íàé Öìèä «Ôà úå áîîê» ñî ñèàë øÿ áÿ êÿ ñèí -

äÿ áèð øÿ êèë ïàé ëàø ìûø äû. Ëþвùÿ ãàð øû ñûí äà äà éàí ìûø ýÿíúоьлан лþâ ùÿ éÿ áöñ áö òöí öðÿê øÿ êèë ëÿ ðè ÷ÿê ìèø âÿ «Áó äà ñî -íóì» éàç ìûø äû. Èëê áà õûø äà áó øÿ êèë ùå÷ íÿ âÿä åò ìèð äè. Àì -ìà Ýö íàé õà íû ìûí éàç äûã ëà ðûí äàí ìÿ ëó ìàò ëàí äûì êè, áóýÿíú úà âàá ñûç ñåâ ýè ñè íèí ìö ãà áè ëèí äÿ ñîí øÿê ëèни ÷ÿê äè ðèá âÿñîí ðà èí òè ùàð åäèá. Ìÿí øî êà äöø äöì. Ñîí øÿ êèë... Ùÿ éà òûí ÿíñîí àí ëà ðû. Èí äè øÿ êèë ìÿ íÿ òàì ôÿðã ëè ýÿë äè. Îü ëà íûí ÿéèí-áà -øû íà äèã ãÿò åò äèì. Úèíñ øàë âàð, ãà ðà, áî üàç ëû êþé íÿê âÿ úèíñ -äÿí éöí ýöë àéàã ãà áû... Áà õûø ëà ðû íà äèã ãÿò åò äèì. Áà éàã ýþð -ìÿ äè éèì áèð ùöçí, èì äàä ýþð äöì áó áà õûø ëàð äà... Õÿò òè íÿáàõ äûì. Цðÿê ðÿñì ëÿ ðèí äÿ, ùÿðô ëÿð äÿ áèð òèò ðÿ éèø, ÿé ðè-öé ðö ëöêñå çèë мирäè...

- Áÿ ëè, óüóð ñóç ñåâ ýè éÿ ýþ ðÿ èí òè ùàð åäÿí ÷îõ ñàé äà èí ñàí

ýþð ìö øÿì. Ìÿí áó èí ñàí ëà ðûí ìî òèâ ëÿ ðè íè äÿðê åäè ðÿì. Îí -

ëà ðà ÷îõ àüûð äûð ñåâ ýè ëÿ ðè íÿ úà âàá àë ìà ìàã. Áó àä äû ìû àò -

ìàã ëà ñàí êè ùèñ ëÿ ðè íèí íå úÿ ñàô îë ìà ñû íû áÿ éàí åò ìèø îëóð -

ëàð. «Ñÿ íè ñåâ äèì, èíаí ìà äûí, ñÿ íèí ÷öí þëö ðÿì, áÿë êÿ, áóí -

äàí ñîí ðà èíà íà ñàí...» Ñà äÿ, óüóð ñóç ñåâ ýè ïîñ òó ëà òû ìÿùç

áó äóð... Áè ëèð ñèç ìè, óüóð ñóç ñåâ ýè îíà äö ÷àð îëàí èí ñà íûí


99

õà ðàê òå ðè íÿ óé üóí îëà ðàã ÿí ìöõ òÿ ëèô íÿ òè úÿ ëÿð âåð ìÿ éÿ ãà -

äèð äèð. Ñåâ ýè ñè íÿ úà âàá àëà áèë ìÿ éÿí øÿõñ ìÿ íÿí там ýöú ëö -

äöð ñÿ, þç ýÿ ëÿ úÿê õîø áÿõò ëè éè èëÿ, ãó ðà úà üû ýþ çÿë àèлÿ ñè èëÿ áèð

âàõò ëàð îíó ñåâ ìÿ éÿ íÿ úà âàá âåð ìèø îëóð. Мÿ íÿí гисмян

ýöú ëöдцрся, òÿ ñÿë ëè ñè þì ðö íöí ñî íó íà äÿê îíó ñåâ ìÿê, àè ëÿ

áå ëÿ ãóð ìà äàí îíóí õÿ éà ëû èëÿ éà øà ìàã îëóð. Ùÿò òà áèð ÷îõ

èñ òå äàä ëû, éà ðà äû úû øÿõñ ëÿð ìÿùç óüóð ñóç ñåâ ýè ëÿ ðè íèí ìö ãà -

áè ëèí äÿ ñîí ðà äàí øà èð, áÿñ òÿ êàð, ðÿñ ñàì âÿ ñ. îëà ðàã þìöð ëÿ -

ðè íèí ñî íó íà äÿê ÿë ÷àò ìàç ñåâ ýè ëÿ ðè íè âÿñô åäèá ëÿð... Áè ð äÿ

âàð óüóð ñóç ñåâ ýè éÿ ìÿ ðóç ãà ëàí øÿõñ ìÿ íÿí çÿ èô îëóð. Ìÿí

áó íà áàø ãà áèð àä äà ãî éó ðàì, - îëà áèë ñèí êè, èëê èêè ùàë äà -

êû «ùÿì êàð »ëà ðûí äàí ôÿðã ëè îëà ðàã, î, äà ùà èíàä ëа, äà ùà äÿ -

ðèí äÿí, äà ùà ôà íà òèê úÿ ñè íÿ ñå âèð...

Î íóí ö÷öí ñåâ ýè ñèí äÿí êÿ íàð äà ùÿ éàò ìþâ úóä äå éèë, áèð

áîø ëóã, áèð ùà âà ñûç ëûã âàð... Âÿ î, ÿáÿ äè îëà ðàã áîø ëó üà, ùà -

âà ñûç ëû üà ãî íàã ýåò ìÿ éè, èí òè ùà ðû ñå ÷èð...- Ùÿð ùàë äà, äÿù øÿò äèð. Éå íè éåò ìÿ èêÿí, ýÿíú èêÿí, ùÿ éà òûí

áö òöí ýþ çÿë ëèê ëÿ ðè ãàð øûí äà äó ðóá ñÿ íÿ ýÿë-ýÿë äå éÿð êÿí þç ùÿ -éà òû íà ãû éûð ñàí... Ìÿ íè áè ëèð ñèç íÿ íà ðà ùàò åäèð? «Áó äà ñî -íóì» éà çûá èí òè ùàð åäÿí îü ëà íûí ñåâ ýè ñè íÿ úà âàá âåð ìÿ éÿíãûç ùÿ ìèí øÿê ëÿ áà õûá íÿ ùèñ ëÿð êå ÷è ðèá? ßñ ëèí äÿ, î ãûç äà èí -òè ùà ðà òÿù ðèê åäÿí äèð. Àì ìà áó ùàë äà î ùå÷ áèð ìÿ ñó ëèé éÿòäà øû ìûð. Áå ëÿ êè, ñåâ ýè éÿ çîð éîõ äóð. Êè ìè ñÿ ñå âèá-ñåâ ìÿ ìÿêèí ñà íûí ìöñ òÿñ íà ùö ãó ãó äóð.

- Ìÿí äå éÿð äèì êè, ùèñ ëÿð ÷îõ ôÿðã ëè îëóð. Ñåâ ýè ùèñ ëÿ ðèí ÿí

àëè ñè, ÿí ýþ çÿ ëè äèð. Âÿ ìÿí áö òöí ôè ëî ñîô ëà ðûí, ïñè õî ëîã ëà ðûí

òÿ ëèì âÿ íÿ çÿ ðèé éÿ ëÿ ðèí äÿ éàë íûç áèð àïà ðû úû õÿòò ýþ ðö ðÿì:

Âà úèá îëàí î äå éèë êè, ñåâ äè éèí ñÿ íèí ëÿ äèð. Âà úèá îëàí îäóð êè,

ñåâ ýè ñÿ íèí ëÿ äèð. Èí ñàí òÿê ùèññ âÿ äóé üó ëà ðû èëÿ, êîð òÿ áèè ñåâ -

ìÿ ìÿ ëè äèð. Î, ùÿì äÿ áåé íè íè, ôè êèð ñöç ýÿ úè íè èøÿ ñà ëà ðàã ñåâ -

ìÿ éÿ áîðú ëó äóð. Âÿ ìÿùç áó úöð ñå âÿí ëÿð ìÿ íÿ âè àçàä ëûã ëà -


100

ðûí äàí ùå÷ âàõò ìÿù ðóì îë ìóð ëàð. Îí ëàð ùå÷ âàõò, ÿñ ëèí äÿ,

åù òè ðàñ, áàü ëû ëûã, àñû ëû ëûã êè ìè ùèñ ëÿð äÿí èáà ðÿò îëàí, äè ýÿð íþâ

- àçàä ëû üû ãóð áàí âå ðÿí ñåâ ýè éÿ ìÿ ðóç ãàë ìûð ëàð. Áè ðèí úè íþâ

ñå âÿí ëÿð äÿí ôÿðã ëè îëà ðàã, èêèí úè íþâ ñå âÿí ëÿð áöñ áö òöí ùèñ -

ëÿ ðè íèí, ñåâ äèê ëÿ ðè íèí ãó ëó íà ÷åâ ðè ëèð ëÿð... Ìÿí úÿ, ÿñë ñåâ ýè

èëÿ ñå âÿí èí ñàí ùå÷ âàõò þçö íö þë äöð ìÿç. ßê ñè íÿ, ñåâ ýè ñè îíà

ùÿ éàò åø ãè, ýöú, åíåð æè âå ðÿð. Éàë íûç àñû ëû ëû üû ãÿ áóë åäÿí øÿõñ

«Ñÿí ñèç ìÿ íÿ ùÿ éàò éîõ äóð» äå éèá þç ùÿ éà òû íû úÿ ùÿí íÿ ìÿ

äþí äÿ ðÿð, ñîí äà äà èí òè ùà ðà ÿë àòàð...- ×îõ ìà ðàã ëû éà íàø ìà äûð. Éå ðè ýÿë ìèø êÿí, áó ýöí ëÿð äÿ

òöðê ëÿ ðèí ïî ïóë éàð Úà íûì. íåò ñàé òûí äà «Ýåð ÷ÿê áèð èí òè ùàðìÿê òó áó» éåð ëÿø äè ðèë ìèø äè.

«Íå äåí áû ðàê òûí áå íè, àø êûì? Î êà äàð ùà éà ëè ìèç âàð êåí,áåí ñå íè î êà äàð ÷îê ñå âåð êåí, ñå íèí è÷èí ùåð øå éè ýþ çе àëûð -êåí ùè÷ ìè äå üåð âåð ìå äèí áà íà?» ñþé ëÿ éÿí âÿ èí òè ùàð åäÿíýÿí úèí ìÿê òó áó íó 300 ìèí íÿ ôÿ ðÿ éà õûí øÿõ ñèí îõó äó üóãåéä åäèë ìèø äè...

- Ìÿí ãàð øû ëûã ñûç ñåâ ýè éÿ ýþ ðÿ ùÿ éà òû íû ãóð áàí âå ðÿí ëÿ ðè

ãû íà éû ðàì. Àõû íÿ îë ñóí êè, ñÿí ñå âèð ñÿí?! Îíóí ñÿí äÿí õî -

øó ýÿë ìèð ñÿ, çþâ ãö íÿ óé üóí äå éèë ñÿí ñÿ, íå úÿ þçö íö ìÿú áóð

åò ìÿ ëè äèð êè, ñÿ íè ñåâ ñèí? Âÿ î, áó íà þçö íö ìÿú áóð åäÿ áèë -

ìèð ñÿ, ñÿí þçö íö þë äö ðмялиñÿí?

ßô ñóñ êè, áó ýöí äöí éà äà ñåâ ýè àçà ëûð, åù òè ðàñ àð òûð. Àçàä

èí ñàí ëàð àçà ëûð, àñû ëû ëàð àð òûð. Áàõ áó, ÷îõ ïèñ òåíäåíñèéàäûð.


101

6-úû�ùèñ�ñÿ

ÙЯçèí�ìó�ñè�ãè

...×îõ õîø áÿõ òÿì, Èíà ðÿ. Ñå âèá-ñå âèë ìÿê, ùå÷ áè ëèð ñÿí, íå -

úÿ ýþ çÿë ùèñ ëÿð äèð?! Áó ýöí äÿð ñè ìèç áîø èäè, Ðà ìè ëèí òÿê ëè -

ôèé ëÿ áóë âà ðà äöø äöê. ßë-ÿëÿ òó òóá áóë âà ðûí áó áà øûí äàí î

áà øû íà úàí ýåò äèê. Áè ëèð ñÿí, àä äûì ëà ðû ìû çà ôè êèð âå ðèð äèì,

èêè ìèç äÿ åé íè âàõò äà юнъя ñàü àéà üû ìû çû, åé íè ôà ñè ëÿ äÿí

ñîí ðà ñîë àéà üû ìû çû àòûð äûã. Àä äûì ëà ðû ìûç ëà öðÿ éè ìè çèí äþ -

éöí òö ñö äÿ àùÿíý òÿø êèë åäèð äè...

...Áó ýöí êè íî éà ýåò ìèø äèê, «À çÿð áàé úàí» êè íî òåàò ðû íà.

Ìå ëîä ðàì èäè. Ãÿ ðè áÿ äÿ àäû âàð èäè: «Ñÿ íÿ ùÿð øåé, ìÿ íÿ ùå÷

íÿ». Ñà àò éà ðûì íÿ ôÿ ñè ìè çè äÿð ìÿ äÿí ìöä ùèø áèð ñåâ ýè äðà -

ìû íû èç ëÿ äèê. Ôèëì äÿ îü ëà íûí âà ëè äåéí ëÿ ðè èì êàí ëû èäè ëÿð. Îíà

èçиí âåð ìÿ äè ëÿð éîõ ñóë àè ëÿ äÿí îëàí ãû çû àë ñûí. Î äà àúèç ëèê

ýþñ òÿ ðèá ýå ðè ÷ÿ êèë äè, âà ëè äåéí ëÿ ðè íèí òÿù ðè êèé ëÿ áàø ãà áèð ãû -

çы àë äû. Àí úàã õîø áÿõò îë ìà äû, ÿçàá è÷èí äÿ ãîâ ðó ëà ðàã éà øà -

äû.. Úà íûì áà úûì, ìÿí îü ëàí îë ñàé äûì, ùå÷ âàõò áå ëÿ èø òóò -

ìàç äûì. Ñî íà äÿê ñåâ ýèì óü ðóí äà ìö áà ðè çÿ àïà ðàð äûì...

...Áè ëèð ñÿí íÿ îëóá áó ýöí? Àçÿð äà ëûì úà óíè âåð ñè òå òÿ ýÿë -ìèø äè. Èúà çÿ àëûá ìÿ íè äÿù ëè çÿ ÷û õàðò äû. Äå äè, ñîí äÿ ôÿ ñÿ íèíàéà üû íà ýÿë ìè øÿì, äà øû ÿòÿ éèí äÿí òþê, ñåâ ýè ìè úà âàá ñûç ãîé -ìà! Äå äè, ñÿ íè õîø áÿõò åò ìÿ éèì ö÷öí ùÿð úöð øÿ ðàè òè ìèç, èì -êà íû ìûç âàð. Àòà ñû íûí, èì êàí ëû äà éû ëà ðû íûí âàð-äþâ ëÿ òè íè ýþ -çö ìÿ ñîõ äó. Äå äè, ñÿ íè äöí éà âà ðû íà ãÿðã åäÿ ðÿì. Èíàí ìàç -ñàí, ãÿ äè ìè, ÿí òèã áðèë éàíò êîìï ëåêò ÷û õà ðûá äå äè êè, áó íóíàçû îí ìèí äîë ëàð ãèé ìÿ òè âàð, Чàð ãû çû ëû äûð, áà áà ìûí àíà ñû -


102

íûí éà äè ýà ðû äûð. Íÿ íÿì ÿùä åäèá êè, áó ýþ çÿë ëèê Àçÿ ðèí ùÿ -éàò éîë äà øû íà ãèñ ìÿò îë ñóí... Áè ëè ðÿì, áà úû, Àçÿ ðÿ ýþ ðÿ ñÿíäÿ ìÿ íè ÷îõ ãû íà ìû ñàí. Äå ìè ñÿí êè, Àçÿð ùÿð òÿ ðÿô ëè îü ëàí -äûð, îíóí ëà àè ëÿ ãóð ñàí, óäóç ìàç ñàí. Àì ìà ìÿí áàø ãà úöðäö øö íö ðÿì. Ìÿí úÿ, õîø áÿõò ëè éè ùå÷ áèð äàø-ãàø ëà ãà çàí ìàãìöì êöí äå éèë...

...Èíà ðÿì, áó âÿ ðÿã ëÿ ðè ýþ ðöð ñÿí íÿ ùà ëà äö øöá ? Ýöí äÿàçû áèð-èêè äÿ ôÿ îí ëà ðû à÷ûá îõó ìà ñàì, öðÿ éèì ïàðò ëà éàð. Ðà -ìè ëèí ñåâ ýè åòè ðàô ëà ðû äûð å.

«ß çèç Èëà ùÿ. Ñÿ íè ñå âè ðÿì. Úà íûì äàí äà ÷îõ. ßýÿð ìÿ íÿäå ñÿ ëÿð êè, éà ñåâ ìÿ äÿí éà øà ìà üû ýþ òöð, éà äà ñå âÿ ðÿê þë ìÿ -éè, ìÿí èêèí úè íè ýþ òö ðÿ ðÿì... Ãóð áàí îëóì ñÿ íÿ, áó îä ëó, àòÿø -ëè ñåâ ýè ìè úà âàá ñûç ãîé ìà...

18 ìàðò 1994-úö èë».

«Ùÿð äÿí ýþç ëÿ ðèì äÿãà ðà ëûð ùÿ éàò,Ýå äÿ ðÿì, éîë ëà ðûìäö øÿð äÿ éè øèê.Ñÿí ñèç ìÿ íèì ö÷öííÿ òîé, íÿ áö ñàò,Ñÿí ñèç ìÿ íèì ö÷öííÿ åâ, íÿ åøèê...ß çèç Èëà ùÿì. Ýþð äö éöí êè ìè, ìÿí äÿá äÿ áÿ è÷èí äÿ éà øà éàí

àäàì äå éè ëÿì. Ñÿ íÿ éàç äû üûì бу ñåâ ýè áÿíäè äÿ äÿá äÿ áÿ ëèøàèð ëÿ ðÿ ìÿõ ñóñ äå éèë. Áè çèì Ñóì ãà éûò äà áèð ÿéà ëÿò øàè ðè âàð,ßø ðÿô Âåé ñÿë ëè. Îíà ìÿõ ñóñ áÿíä äèð.

×îõ ñàü îë êè, ïó ëóí ùþêì ðàí ëûã åò äè éè áå ëÿ áèð äÿù øÿò ëè çÿ -ìà íÿ äÿ ãÿë áèí äÿ áó úöð ìö ãÿä äÿñ ñåâ ýè ãî ðó éóá ñàõ ëà éà áèë -ìè ñÿí. Ìÿí ñÿ íèí ôÿ äà êàð ëû üûí ãàð øû ñûí äà áàø ÿéè ðÿì. Äöí -éà äà ÿí áþ éöê àð çóì ñÿ íè õîø áÿõò åò ìÿê äèð.

27 îêò éàáð 1994-úö èë...»


103

...Úà íûì áà úûì, áó ýöí Ðà ìèë ìÿí äÿí èí úè äè. Ñà áàù Сåâ -

ýè ëè ëÿð Эö íö äöð àõû. Ãûç ëà ðû ìû çûí áèð íå ÷ÿ ñè íèí ñåâ ýè ëè ñè óíè -

âåð ñè òå òè ìèç äÿ îõó éóð. Ùà ìû ñû íà ñà áàù ùÿ äèé éÿ àëû íà úàã.

Îí ëàð äà ùÿ äèé éÿ ëÿ ðè íè ðåê ëàì åëÿ éÿ úÿê ëÿð. Ðà ìè ëèí èì êàí ñûç

îë äó üó íó áè ëèð ñÿí äÿ. Èñ òÿ éÿð êè, áö òöí äöí éà íû ìÿ íÿ ùÿ äèé -

éÿ åò ñèí. Àì ìà íÿ éà çûã, åù òè éàú îíà àìàí âåð ìèð. Àòà íûí

âåð äè éè éîë ïó ëó ëàð äàí éöç äîë ëàð äö çÿëò ìèø äèì. Îíà âåð äèì

êè, ýþ òöð, ñà áàù ìÿ íÿ ùÿ äèé éÿ àëàð ñàí... Äÿù øÿò èí úè äè ìÿí -

äÿí. Áû ÷àã âóð ñàé äûí, ãà íû ÷ûõ ìàç äû... Äÿðñ äÿí äÿ éà ðûì ÷ûã

ýåò äè... ×îõ ïå øìà íàì, Èíà ðÿ. Àì ìà ìÿ íè äÿ áà øà äöø. Ãûç -

ëà ðûí è÷èí äÿ ÿñкèë ìÿê èñ òÿ ìè ðÿì...

...Ñå âèì ëè áà úûì, áó ýöí íå ÷ÿ ñà àò Ðà ìèë ëÿ áèð éåð äÿ îë äóã,

õÿ éà ëÿí àè ëÿ ãóð äóã, óøàã ëà ðû ìûç îë äó. Î, Àé øÿ íèí, ìÿí Åë øÿ -

íèí ÿëèí äÿí òó òóá ýÿç ìÿ éÿ ÷ûõ äûã. Óøàã ëà ðû åëÿ áÿ çÿ éèá-äö çÿ -

мишäèê êè... Õÿ éà ëè äöí éà ìûç äà ùÿð øå éè ìèç âàð èäè, ùå÷ íÿ éÿ

åù òè éàú ùèññ åò ìèð äèê. Âÿ ÿí ÿñà ñû, áèð äöí éà ñåâ ýè ìèç âàð èäè...

...Èíèø, ãóð áàí ñÿ íÿ. Àéà çà íèô ðÿò åäè ðÿì. Áó èí ñà íûí ñàí -

êè þç õà ðàê òå ðè éîõ äóð. Áþ éöê ëÿð äå éèá êè, Èëà ùÿé ëÿ åâ ëÿí ìÿ -

ëè ñÿí, áó äà ëÿá áåéк äå éèá. Úàí ôÿ øàí ëû üû íû ýþ ðöð ñÿí? Ýó éà

íà çû ìû ÷ÿ êèð, «îð äà îòóð ìà, áóð äà îòóð» äå éèð... Ýó éà êè øè -

íèí îü ëó ñå âèð ìÿ íè... Àí úàã èíàí, áþ éöê ëÿ ðè îíà ìÿ íè éîõ,

òó òà ëûì, Ñÿð вè íàç áè áè íèí ãûç ëà ðûí äàí áè ðè íè àë äå ñÿé äè ëÿð,

åé íè ìö âÿô ôÿ ãèé éÿò ëÿ ìÿ íÿ ýþñ òÿð äè éè èë òè ôà òû îí à äà ýþñ òÿ -

ðÿð äè... Éÿ íè áó àäà ìûí ãÿë áè, èñ òÿ éè éîõ äóð?! Àõû íå úÿ îëà

áè ëÿð, èí ñàí ñåâ ìÿ äè éè áè ðè èëÿ éà øà ñûí?!

...Áà úûì, òÿ çÿ õÿ áÿð âàð å, øî êà äö øÿ úÿê ñÿí. Àçÿð Ðåé ùà -

íà öðÿ éè íè à÷ûá. Íè øàí ëà íà úàã ëàð áó ýöí-ñà áàù. Àü ëû íà ýÿ ëÿð -

äè ùå÷? Ðåé ùàí ãà íàä à÷ûá ó÷óð ñàí êè. Ýþé ëÿð äÿí åí ìÿê áèë -

ìèð. ×îõ õîø áÿõò äèð. Ãÿ ðè áÿ äèð, ýó éà áèë ìèð äè Àçÿ ðèí ìÿ íè

ñåâ äè éè íè âÿ úà âàá ñûç ñåâ ýè äÿí ÿçàá ÷ÿê äè éè íè?! Ùÿð øå éè ìè

îíóí ëà áþ ëö øö ðÿì àõû. Ìÿê òÿá èë ëÿ ðèí äÿí Àçÿ ðèí ìÿ íÿ îëàí


104

ñåâ ýè ñè íè äå òàë ëà ðû íà ãÿ äÿð îíà ñþé ëÿ ìèø äèì, þçö äÿ ùÿð øå -

éÿ øà ùèä èäè. Èí äè þçö íö åëÿ àïà ðûð, ýó éà ùå÷ áó ñþù áÿò ëÿð îë -

ìà éûá. Èíà ðÿ, ãóð áàí ñÿ íÿ, àõû áóí äàí ñî ðó øà ñàí, õå éèð îëà,

Àçÿð ñÿ íè ñå âÿí èäè ñÿ, èí äè éÿ úÿí ñå âÿð äè äÿ. Íå úÿ îë äó, ìÿùç

ìÿí äÿí «йîõ» úà âà áû íû àëàí äàí ñîí ðà ñÿ íÿ öç òóò äó? Þçö -

íö âó ðóá àð òèñò ëè éÿ. Ùå÷ ýþç ëÿ ìÿç äèì Ðåé ùàí äàí áó íó...

Áè ëèð ñÿí, áà úû, ìÿí úÿ, Àçÿð äöç èø ýþð ìÿ äè, íà êè øè ëèê åò äè.

Ìÿ íÿ éàí ìûø ëûã âåð ìÿê ÷öí ÿí éà õûí ðÿ ôè ãÿ ìÿ åøã åëàí åò ìÿ -

ñè íÿ áàø ãà úöð àä ãî éà áèë ìè ðÿì. Äö çö, áó, ìÿ íÿ ÷îõ ïèñ òÿ -

ñèð åäèá. Þç ëÿ ðè íè åëÿ àïà ðûð ëàð, ýó éà ìÿí ùå÷ éåð ëè-äèá ëè îë -

ìà ìû øàì... Î ãÿ äÿð àü ëà ìû øàì êè... Þçöì äÿí àñû ëû äå éèë,

ýþç éàø ëà ðû ìà ùà êèì îëà áèë ìè ðÿì...

...Èíèø, úà íûì áà úûì. Ìÿí áè ëè ðÿì, Ðà ìèë ëÿ àè ëÿ ãóð ìàã èñ -

òÿ éèì àòà éà, àíà éà ÷îõ ïèñ òÿ ñèð åäÿ úÿê. Þçöí ýþ çÿë áè ëèð ñÿí

îí ëà ðû íå úÿ èñ òÿ äè éè ìè, íå úÿ ùþð ìÿò ëÿ ðè íè ñàõ ëà äû üû ìû... Îí -

ëàð àéàã ãîé äóã ëà ðû éå ðÿ ìÿí áà øû ìû ãî éà ðàì.

Àí úàã íÿ éà çûã êè, ùèñ ëÿ ðè ìè, àü ëû ìû èäà ðÿ åäÿ áèë ìè ðÿì.

Ñåâ ýè ìÿ íè ìÿ íèì þçöì äÿí àëûá, áèð ùà êè ìè-ìöò ëÿ ãÿ ÷åâ ðè -

ëèá. Мÿ íèì ëÿ иñ òÿ äè éè êè ìè ðÿô òàð åäèð. Àù, úà íûì áà úûì.

Ìÿí ñåâ ýè íèí ãî ëó áàü ëû ãó ëó éàì. Ñî íó íÿ îëóð ñà-îë ñóí, ùàí -

ñû ìÿù ðó ìèé éÿò ëÿ ðÿ, ÿçàá ëà ðà òóø ýÿ ëè ðÿì ñÿ-ýÿ ëèì, ìÿí ñà áà -

ùû ìû Ðà ìèë ëÿ ýþ ðö ðÿì...»

...Èíà ðÿ ìöõ òÿ ëèô äþâð ëÿð äÿ áà úû ñû íûí ñþé ëÿ äèê ëÿ ðè íè áè ðÿð-

áè ðÿð õà òûð ëàмаьа чалышыр, îíóí èí òè ùàð ñÿ áÿá ëÿ ðè íèí òàì

ìöÿì ìà éà áö ðöí äö éö íÿ áèð äà ùà ÿìèí îëóð äó. Áó ýöí óíè -

âåð ñè òåò äÿ äÿ, ìåò ðî äà äà éàë íûç âÿ éàë íûç Èëà ùÿ íèí ñþé ëÿ äèê -

ëÿ ðè íè ýþ òöð-ãîé åò ìèø, áèð ìÿí òèã, áèð èøûã óúó àõ òàð ìûø äû

êè, îíóí ñîí àä äû ìû íûí ñÿ áÿ áè íè òÿõ ìèí åò ñèí...

Áèð àç äàí Ðçà èëÿ ýþ ðö øÿ úÿê, Ñóì ãà éû òà ýå äÿ úÿê äè ëÿð. Áèð

àç äàí áà úû ñû íûí éà øà äû üû åâè, ùÿ éÿò-áà úà íû ýþ ðÿ úÿê äè. Èí äè éÿ

êè ìè õÿ éàë ëà ðûí äà úàí ëàí äûð ìàã èñ òÿ äè éè î þëöì ìÿ êà íû íû


105

ñåéð åäÿ úÿê äè. Áÿë êÿ, áóí äàí ñîí ðà гялбини äè äÿí ñóàë ëà ðà úà -

âàá òà ïà úàã äû... Îíóí äà, âà ëè äåéí ëÿ ðè íèí äÿ è÷è íè äîü ðà éûð,

äè äèá-äà üû äûð äû áó ñó àë. Àõû íè éÿ Èëà ùÿ þçö íö þë äöð ìöø äö,

íè éÿ? Îð äà-áóð äà ñþç-ñþù áÿò ëÿð ýÿç ìÿê äÿ èäè. Ùÿ ðÿ þçöí äÿí

áèð øåé óé äó ðóá äà íû øûð äû. Ùÿð äÿí àíà ñû íà ãîí øó ëà ðû íûí áÿ -

çè ëÿ ðè íèí ñþé ëÿ äèê ëÿ ðè òö êöð ïÿ äè úè èò òè ùàì ëà ðû õÿ áÿð ëÿ éèð äè -

ëÿð, ùÿð äÿí Èíà ðÿ þçö íÿ ñÿ åøè äèð äè, ùÿð äÿí àòà ëà ðû íûí ãó ëà -

üû íà íÿ ñÿ ÷à òûð äû... Áè ðè äå éèð äè êè, ãû çû ìà ôè éà îüóð ëà éûá ëÿ -

êÿ ëÿ éèá, î äà þçö íÿ ãÿñä åäèá. Áèð áàø ãà ñû äå éèð äè êè, ÿðè íè

áàø ãà ñûé ëà òó òóá, îí óíчцн þçö íö þë äö ðöá. Áèð áàø ãà ñû èñÿ

áàë òà íû ëàï äè áèí äÿí âó ðóð äó. Äå éèð äè, ãûç ýÿ çèð ìèø, ÿðè õÿ -

áÿð òó òàí äà ãîð õó ñóí äàí èí òè ùàð åäèá...

Áèð úÿ áó ìöÿì ìà à÷û ëàé äû... Áèð úÿ áè ëÿé äè êè, ñå âèì ëè áà -

úû ñû íè éÿ îí ëà ðû ýþ çö êþë ýÿ ëè åëÿ äè. Íè éÿ ðà ùàò ùÿ éàò ëà ðû íû îí -

ñóç äà ãà ðûø äûð ìûø äû, èí äè ñÿ äàð ìà äà üûí åò äè?

* * *«20 Йàí âàð» ìåò ðîñ òàí ñè éà ñû íûí ÷û õû øûí äà êû èðè «Øîë ëàð

ñó éó» ðåê ëàì ëþâ ùÿ ñè íèí äöç ãàð øû ñûí äà äà éà íàí «Ðàí ýå

Ðî âåð» éå íÿ äÿ ñàí êè àëû øûá-éà íûð äû. Ýþ ðöø âàõ òûí äàí 25 äÿ -

ãè ãÿ êå÷ ìèø äè. Ðçà ãà ðà äàð êþé íÿê, ñöä ðÿíý ëè øàë âàð âÿ èä -

ìàí àéàã ãà áû ñûí äà èäè, àâ òî ìî áè ëÿ äèð ñÿê ëÿ íèá ÿò ðà ôà áà õûð -

äû. Ýþ çö íÿ éå íÿ äÿ ãà ðà åé íÿê òàõ ìûø äû.

È íà ðÿ íèí éà õûí ëàø äû üû íû ýþð úÿê òåç ãà ìÿ òè íè äö çÿë äÿ ðÿê

øàõ äà éàí äû, àíè áó úöð äó ðóø äàí ñîí ðà àð õà ãà ïû íû à÷ûá ãû -

çûí «Ñà ëàì» êÿë ìÿ ñè íÿ «ß ëåé êö ìÿ» úà âà áû âå ðÿ ðÿê îíóí àð -

õà îòó ðà úàã äà îòóð ìà ñû íû áà õûø ëà ðû èëÿ ìö øà éèÿò åëÿ äè. Ñîí -

ðà þç éå ðè íÿ êå ÷èá àð õà éà ÷åâ ðèë äè, «Íå úÿ ñÿí» ñóà ëû íû âåð äè.

«Éàõ øû éàì, ÷îõ ñàü îëóí» úà âà áû íû àëàí êè ìè è÷è íè ÷ÿê äè:

- Ëàï íà ðà ùàò èäèì. Éà ðûì ñà àò êå ÷èá. Äå äèì, áèð äÿí ýÿë -

ìÿç ñÿí.


106

È íà ðÿ þì ðöí äÿ áå ëÿ ýþ çÿë âÿ ðà ùàò àâ òî ìî áè ëÿ ìèí ìÿ ìèø -

äè. Äÿ ðè þð òöê ëö îòó ðà úàã ÷îõ éóì øàã èäè. Äèð ñÿê ãîé ìàã

ö÷öí õö ñó ñè éå ðè äÿ âàð èäè. Ñà ëîí äàí ýþ çÿë ÿòèð ãî õó ñó ýÿ -

ëèð äè. Щям дя чох ñÿ ðèí иäè.

Éå ðè íè ðà ùàò ëà éûá ÿé ëÿø ñÿ äÿ, è÷èí äÿ íÿ ñÿ íè ýà ðàí ÷û ëûã âàð

èäè. Òà íû ìà äû üû àäàì ëà éî ëà ÷ûõырäû. Öñ òÿ ëèê, þì ðöí äÿ èëê

äÿ ôÿ âà ëè äåéí ëÿ ðè íè àë äàò ìûø, ýó éà Ñóì ãà éûò äà éà øà éàí ãðóï

éîë äà øû íûí àòà ñû íûí ðÿù ìÿ òÿ ýåò äè éè íè âÿ éàñ ìÿ ðà ñè ìè íдÿ

иштирак едяъяклярини ñþé ëÿ ìèø äè...

Ðçà ìö ùÿð ðè êè èøÿ ñàë äû, àâ òî ìî áèë éå ðèí äÿí òÿð ïÿí äè. Ñà -

ëîí ýöç ýö ñöí äÿí Èíà ðÿ íèí òÿø âèø ëè ñè ìà ñû íû õåé ëè ýþç äÿí êå -

÷èð äè. Ãûç îë äóã úà çþâã ëÿ ýå éèí ìèø äè. Ãà ðà äàð øàë âàð, òöíä

ãûð ìû çû êîô òà, ãîë òó üóí äà äà òöíä ãûð ìû çû ÷àí òà. Áà éàã òóô -

ëè ëÿ ðè íèí äÿ òöíä ãûð ìû çû ðÿíý äÿ îë ìà ñû ýþ çö íÿ ñà òàø ìûø äû...

Ñà÷ ëà ðû øö ìàë âÿ ïà ðûë òû ëû èäè, ÷èé íè íÿ äà üûë ìûø äû... Î ãÿ äÿð

ýþ çÿë ýþ ðö íöð äö êè... Þçö äÿ èñ òÿ ìÿ äÿí àù ÷ÿê äè, Èëà ùÿ íèí

ýå éèì-êå ъè ìè íè õà òûð ëà äû... Äö øöí äö êè, î ýþ çÿë ëèê äÿ ãûç íèì -

äà øûí è÷èí äÿ ãàë ìûø äû. Ñàí êè òè êàí-ãàí ãà ëûí àðà ñûí äà êû òÿð ÷è -

÷ÿê èäè Èëà ùÿ. Èíà ðÿ èñÿ ÿê ñè íÿ, éàì éà øûë, çþâ ãîõ øà éàí ÷ÿ ìÿí -

ëè éèí ÿí ñå÷ ìÿ, ÿí éà ðà øûã ëû âÿ ÿòèð ëè ÷è ÷ÿ éè íÿ áÿí çÿ éèð...

Þ çö íö ñàõ ëà éà áèë ìÿ йиб «×îõ ýþ çÿë ñÿí!» ñþé ëÿ äè.

È íà ðÿ îíó úà âàá ëàí äû ðà úàã ùàë äà äå éèë äè. Ãîð õóð äó êè, òà -

íûø ëàð äàí, ãî íóì-ãîí øó äàí êèì ñÿ îíó Ðçà íûí ìà øû íûí äà

ýþ ðÿð, àëÿì áèð-áè ðè íÿ äÿ éÿð. Îäóð êè, áà øû íû ëàï àð õà éà äà -

éà éûá øö øÿ äÿí ýþ ðöí ìÿ ìÿ éÿ ÷à ëû øûð äû.

Áèð ýþ çö ýöç ýö äÿ ãà ëàí Ðçà áó íó ùèññ åäèá ýö ëöì ñÿ äè:

- Ãîðõ ìà, øö øÿ ëÿð ïëéîí êà ëû äûð, áà éûð äàí ìà øû íûí è÷è ýþð -

ñÿí ìèð.

Áó íó åøè äÿí äÿí ñîí ðà Èíà ðÿ íèñ áÿ òÿí éöí ýöë ëÿø äè. Àí úàã

áó ãîð õó-öð êöé ëÿ éà íà øû, ãÿë áè íèí äÿ ðèí ëèê ëÿ ðèí äÿ èíàä úûë áèð

èñ òÿê äÿ âàð èäè. Äö øö íöð äö êè, íÿ îëàé äû, ðÿ ôè ãÿ ëÿ ðè îíó áó


107

«ãà ðà ýþ çÿë »äÿ ýå äÿð êÿí ýþ ðÿé äè ëÿð, îíà ùÿ ñÿä àïà ðàé äû ëàð,

éà íûá-éà õû ëàé äû ëàð...

Ðçà íûí «Íå ÷ÿ ñààò ëûã èúà çÿ àë ìû ñàí» ñóà ëû íà «Цч ñààò ëûã»

úà âà áû íû âåð äè. Ðçà «Úÿ ìè цч? ×îõ àç äûð àõû» ñþé ëÿ äè âÿ äÿð -

ùàë äà âàõò èò êè ñè íÿ éîë âåð ìÿ ìÿê ö÷öí ñö ðÿ òè àð òûð äû.

- Ùå÷ úöð óçà äà áèë ìÿ ðèê âàõ òû?

- Éîõ, ìÿí âà ëè äåéí ëÿ ðè ìÿ ñþç âåð ìè øÿì.

- Ùå÷, ùå÷, ùå÷?

- Ùå÷!

Ðçà àâ òî ìàã íè òî ëà íû èøÿ ñàë äû. Ãÿðá ìó ñè ãè ñè èäè, ñÿñ-êöé -

ëö. Äÿ éè øèá ëè ðèê áèð ìàù íû ãîé äó, «Áðàéí Àäàìñ äûð» äå äè,

«Áÿ éÿ íèð ñÿí îíó?». Èíà ðÿ «Ëè ðèê ìó ñè ãè íè ÷îõ ñå âè ðÿì, àì -

ìà äà ùà ÷îõ òöðê ëÿ ðè äèí ëÿ éè ðÿì» ñþé ëÿ äè. Ðçà äÿð ùàë ìó ñè -

ãè íè äÿ éèø äè.

È íà ðÿ íèí ñàí êè ÷è ÷ÿ éè ÷ûðò ëà äû:

- Ðà ôåò åë Ðî ìàí. Ñó ïåð îõó éóð!

Ùÿ çèí ìó ñè ãè íè äèí ëÿ éèð, ñà ëî íóí ãåé ðè-àäè ÿòèð ãî õó ñóí -

äàí, éóì øàã âÿ ðà ùàò îòó ðà úàã ëà ðûí äàí ñÿð ìÿñò îëóð äó.Ñÿí áè ëå ìåç ñèí íå ÷åê äèрийор,Éîê ëó üóí áà íà, сåâ ýè ëèì...Áèò ìåç ñî ðó ëàð, óçàð ýå úå ëåð,Î äö øöí úå ëåð, öçöí òö ëåð...Äö øöí äö êè, Àéàç ëà Ðçà ìö ãà éè ñÿйяýÿë ìÿç äÿ ðÿ úÿ äÿ

ôÿðã ëè äèð ëÿð. Ùÿì âàð-äþâ ëÿò äÿ, ùÿì ýþ ðö íöø äÿ, ùÿì çþâã -

äÿ... Áèð áó íóí äèí ëÿ äè éè ìó ñè ãè éÿ áàõ, áèð îíóí...

Áèð áó íóí äà íû øûã òÿð çè íÿ áàõ, áèð îíóí...

È ëà ùÿ íè Ðçàé ëà áàü ëà éàí òåë ëÿð áà ðÿ äÿ äö øöí äö. Îí ëà ðûí ìö -

íà ñè áÿò ëÿ ðè íè, ýþ ðöø ëÿ ðè íè òÿ ñÿâ âö ðö íÿ ýÿ òèð ìÿê èñ òÿ äè... Àðà áèð

Ðçà ñóàë ëàð âå ðÿí äÿ ãû ñà úà úà âàá ëàí äû ðûð, éå íè äÿí þç äö øöí úÿ -

ëÿ ðè íÿ ãà éû äûð äû... Èëà ùÿ íèí þçö íö þë äöð ìÿ ñè èëÿ Ðçàé ëà ìö íà ñè -

áÿò ëÿ ðè äîü ðó äàí ìû ÿëà ãÿ ëè èäè?.. Íÿ ÿëà ãÿ îëà áè ëÿð äè àõû?


108

Ðçà íûí áèð ýþ çö ñà ëîí ýöç ýö ñöí äÿ - Èíà ðÿ äÿ èäè. Öðÿ éè ùÿ -

éÿ úàí ëà âó ðóð äó... Ùÿ éà òûí äà íÿ ãÿ äÿð ãûç ëàð îë ìóø äó, ñàé -

ñûç-ùå ñàá ñûç... Áà êû äà, õà ðè úè þë êÿ ëÿð äÿ ÿí ëцêñ щîòåë ëÿð äÿ, ÿí

ìÿí çÿ ðÿ ëè éåð ëÿð äÿ ùèññ âÿ åù òè ðàñ ëà ðûí ÿí ïèê àí ëà ðû íû éà øà -

ìûø äû. Àì ìà ÿí ñå âèì ëè, ÿí ýþ çÿë, ÿí èäåàë ãû çû áö òöí äöí -

éà íû ÿëÿê-âÿ ëÿê åäèá òàï ìà äû üû ùàë äà ìÿùç óú ãàð ãÿ ñÿ áÿ äÿ

òàï ìûø äû... Îíó ýþ ðÿí äÿ öðÿ éè íèí ùÿ éÿ úàí ëà âóð ìà ñûí äàí

ùèññ åò ìèø äè êè, áó, ìÿùç àð çó ëà äû üû, àõ òàð äû üû ãûç äûð... Èí -

äè áó äóð, öðÿ éè åé íÿí ùÿ ìèí êè êè ìè âó ðóð...

Ãÿ ðè áÿ äèð, íå úÿ áþ éöê ãöâ âÿ ñè âàð êè øè ùèñ ëÿ ðè íèí, øÿù âÿ -

òè íèí... Ùÿð øå éè ñè ëèá-ñö ïö ðÿí, éû õûá-äà üû äàí áèð ãöâ âÿ ñè...

Íå ÷ÿ-íå ÷ÿ ãà äûí û áÿä áÿõò åäÿí, òà ëå ëÿ ðè, àè ëÿ ëÿ ðè äà üû äàí áèð

ìÿð ìè äèð ñàí êè î. Ùàí ñû íè øàí ýà ùû ýþ çö òóò äó, âóð ìàã èñ -

òÿ éÿ úÿê ùþê ìÿí...

Ùÿð øÿù âÿ òèí è÷èí äÿ ñåâ ýè îë ìóð, ùÿð ñåâ ýè íèí äÿ è÷èí äÿ

øÿù âÿò... Àì ìà áóí ëàð èêè ñè áèð àðà éà ýÿ ëÿí äÿ íèñ áÿ òÿí íè -

çàì ëà íûð, òà ðàç ëà øûð... Сåâ ýè øÿù âÿ òè áîü à áè ëÿí ÷îõ áþ éöê

ãöâ âÿ äèð. Ñåâ ýè øÿù âÿ òè äà ùà äà àëûø äû ðàí áèð ãöâ âÿ îë äó üó

êè ìè...

È íà ðÿ î ãÿ äÿð ýþ çÿë ýþ ðö íöð äö êè... Цð êÿê, ãàé üû ëû ñè ôÿ -

òèí äÿ è÷è íèí íè ýà ðàí ÷û ëû üû ùÿêê îëóí ìóø äó ñàí êè... Åé íÿí

Èëà ùÿ äÿ ùÿ ìèí îòó ðà úàã äà îòóð ìóø äó... Åé íÿí îíóí äà ñè -

ôÿ òè íèí èôà äÿ ñè áó úöð èäè. Àì ìà éîõ, îí äà íè ýà ðàí ÷û ëûã äàí

äà ùà ÷îõ ùÿ éÿ úàí âàð èäè, òÿø âèø âàð èäè...

Äÿù øÿò äèð. Àäàì ùå÷ úöð èíà íà áèë ìèð êè, Èëà ùÿ ùÿ éàò äà

éîõ äóð... «Úÿí ýÿë ëèê ýþ çÿ ëè» àä ëàí äûð ìûø äû èëê äÿ ôÿ ýþ ðÿí äÿ

îíó. Âÿ íÿ äÿí ñÿ îíà åëÿ ýÿë ìèø äè êè, Òàí ðû áó ýþ çÿë ëè éè ìö -

âÿã ãÿ òè îëà ðàã áó ðà - áó úÿí ýÿë ëè éÿ, áà òàã ëû üà, ãàí ãàë ëû üà

àòûá êè, ñîí ðà éå ðè íÿ ãàé òàð ñûí. Àì ìà óíó äóá...

Àâ òî ìî áèë ñö ðÿ òè àçàë äûá Ñóì ãà éû òûí ýè ðÿ úÿ éèí äÿí è÷ÿ ðè

áó ðóë äó...


109

...Èí äè äÿ Íè ëó ôÿð îõó éóð äó:Ýåò äè éîð ñóí,Íà ñûë ýå äеéèì.Ó ìóò ëà ðûì íå îëà úàê.À úû ëà ðûí,

ýþç éàø ëà ðûí,Ùå ñà áû íû êèì ñî ðà úàê?!È íà ðÿ êþêñ þòöð äö. Èëà ùÿ äÿ Íè ëó ôÿ ðè ÷îõ áÿ éÿ íèð äè. Ñààò -

ëàð úà îíó äèí ëÿ éèá ýþç ëÿ ðè íè áèð íþã òÿ éÿ äè êÿð äè... Íå úÿ äÿ

ùöçí âàð èäè, êÿ äÿð âàð èäè áó ñÿñ äÿ. Áÿë êÿ, áà úû ñû éà ðûì ÷ûã

êÿ ñèë ìèø þì ðö íö ãà áàã úà äàí ùèññ åäèð äè, îíà ýþ ðÿ áó èôà íû

ùÿä ñèç äÿ ðÿ úÿ äÿ áÿ éÿ íèð äè? Èíà ðÿ ùÿ ìè øÿ Èëà ùÿ íè Íè ëó ôÿ ðèí

ñÿ ñè èëÿ áàø-áà øà ýþ ðÿí äÿ «Éå íÿ éàñ õà íà ãóð ìó ñàí?» äå éèá

îíà ñà òà øûð äû...

Ãÿ ðè áÿ äèð, ýþ ðÿ ñÿí, î áè ðè äöí éà äà äà èí ñàí ëàð ìó ñè ãè äèí -

ëÿ éèð ëÿð ìè? Î äöí éà äà ìàù íû ëà ðû, áóð аäà êû êè ìè, ÿí ëèê ëè-êèð -

øàí ëû, öòö ëö-ñû üàë ëû ìö üÿí íè ëÿð éîõ, éÿ ãèí, ðóù ëàð îõó éóð -

ëàð... Þë ìöø ìö üÿí íè ëÿ ðèí ðóù ëà ðû þë ìöø èí ñàí ëàðын рущлары

ö÷öí îõó éóð ëàð, éÿ ãèí, î äöí éà äà...

Ýþ ðÿ ñÿí, Èëà ùÿ íèí ðó ùó èí äè ùàí ñû þë ìöø ìö üÿí íè íèí ðó -

ùó íó äèí ëÿ éèð?

Áèð-áèð äöí éà ñû íû äÿ éèø ìèø ìö üÿí íè ëÿ ðè õà òûð ëà ìà üà áàø -

ëà äû. Àí úàã ùà ìû ñû éàø ëû íÿñ ëèí íö ìà éÿí äÿ ëÿ ðè èäè. Ðÿ øèä

Áåù áó äîâ, Ðö áà áÿ Ìó ðà äî âà, Øþâ êÿò ßëÿê áÿ ðî âà... Ñîí ðà êû

íÿ ñèë äÿí áèð ìÿð ùóì ìö üÿí íè õà òûð ëà éà áèë ìÿ äè êè, áà úû ñû -

íûí ðó ùó íóí îíó äèí ëÿ ìÿ ñè íÿ ÿìèí îë ñóí...

Ñóì ãà éû òûí йоллары èëÿ èðÿ ëè ëÿ éèð äè ëÿð. Áåø ìÿð òÿ áÿ ëÿð,

Õ-âà ðè èøûã äè ðÿê ëÿ ðè, éóï éóì ðó êÿ ñèë ìèø êîë ëàð... ×îõ ñÿ ëè -

ãÿ ëè, òÿ ìèç èäè øÿ ùÿð... Ýþ éÿð ÷èí àáè äÿ ñè íÿ ÷à òûá ñî ëà áó ðóë -

äó ëàð.

È íà ðÿ «Ùÿ ëÿ ÷îõ ãà ëûá?» ñî ðóø äó, Ðçà «Éîõ, ÷à òû ðûã» äå äè.


110

n

- Èí òè ùàðын дцнйа цзря ñòà òèñ òè êà ñû äà ìÿ íè îë äóã úà ìà -ðàã ëàí äû ðûð. Åëÿ áà éàã, ñè çèí ëÿ ýþ ðöø þí úÿ ñè ìÿò áóà òà íÿ çÿðéå òè ðèð äèì. Àçÿð áàé úàí ëû éà çû ÷û Ñè éà ìÿê Ñÿá ðè Àí êà ðà øÿ ùÿ -ðèí äÿ íà ìÿ ëóì ñÿ áÿá ëÿð äÿí èí òè ùàð åäèá... Àë ìà íè éà íûí òà -íûí ìûø ãëà ìóð ìî äå ëè Êëàó äèà Áåð íåð úÿ ìèé éÿò òÿ ðÿ ôèí äÿíñÿðò òÿí ãèä ëÿ ðÿ ìÿ ðóç ãàë äû üûí äàí þçö íö þë äö ðöá...

- Òÿ áèè. Ìÿí ñè çÿ áÿ çè ðÿ ãÿì ëÿ ðè à÷ûã ëà éà úàì. Èí òè ùàð - ñàé

ùå ñà áû íà ýþ ðÿ èí ñà íû äöí éà äàí àïà ðàí áÿ ëà ëàð àðà ñûí äà 8-úè

éåð äÿ äà éà íûð.

Ñîí éà ðûì ÿñðäÿ äöí éà äà èí òè ùàð åäÿí ëÿ ðèí ñà éû 65-70%

àð òûá. Öìóì äöí éà Ñÿ ùèé éÿ Òÿø êè ëà òû íûí âåð äè éè ìÿ ëó ìà òà

ýþ ðÿ, 2000-úè èë äÿ áö òöí äöí éà äà òÿõ ìè íÿí 1 ìèë éîí èí ñàí

èí òè ùàð íÿ òè úÿ ñèí äÿ ùÿ éà òû íû èòèð ìèø äè. Áó, ùÿð 40 ñà íè éÿ äÿ 1

èí ñà íûí èí òè ùà ðû îë ìàã ëà, ÿñë ùÿ éÿ úàí òÿ áè ëè ÷à ëûí ìà ñû íû çÿ ðó -

ðè åäÿí áèð ôàêò èäè. Àí úàã 10 èë ñîí ðà - 2010-úó èë äÿ ðÿ ãÿì -

ëÿð äà ùà äà ùÿ éÿ úàí ëû îë äó, èí òè ùàð ùàë ëà ðû 13 (!) äÿ ôÿ àðò äû.

Èí äè àð òûã äöí éà äà ùÿð 3 ñà íè éÿ éÿ áèð èí òè ùàð áàø âå ðèð.- Áеля чыхыр, èí äè ìÿí ôèí úà íû ÿëè ìÿ ýþ òöð äöì, áèð íÿ ôÿð

þçö íö þë äöð äö. ×àé äàí áèð ãóð òóì è÷ äèì, äà ùà áè ðè þçö íö þë -äöð äö... Äÿù øÿò äèð.

- Òÿÿñ ñöô êè, áó, ðåàë ëûã äûð. Àäÿ òÿí, èí òè ùàð ëà ðûí 10 ôàè çè

ÿã ëè úÿ ùÿò äÿí ÷à òûø ìàç ëû üû îëàí øÿõñ ëÿð òÿ ðÿ ôèí äÿí ùÿ éà òà êå -

÷è ðè ëèð. Áó, äà ùà ÷îõ äÿ ëè õà íà ëàð êè ìè òà íû äû üû ìûç ãà ïà ëû ðó -

ùи-ÿñÿá äèñ ïàí ñåð ëÿ ðèí äÿ áàø âå ðèð. 90 ôà èç èí òè ùàð åäÿí ëÿð èñÿ

íîð ìàë ïñè õî ëî ýè éà ñû îëàí ëàð äûð... Äå ìÿê, 2010-úó èë äÿ 10-

13 ìèë éîí èí ñàí èí òè ùàð åäèá. Àí úàã ðÿíý ëÿ ðè äà ùà äà òöíä -


111

ëÿø äè ðÿ ðÿê îíó äà äå éèì êè, ùÿð èë áó ðÿ ãÿì äÿí äöç 13 äÿ ôÿ

÷îõ èí ñàí èñÿ èí òè ùà ðà úÿùä åäèð. Éÿ íè êè, òÿõ ìè íÿí 170 ìèë -

éîí èí ñàí þçö íö þë äöð ìÿê èñ òÿ éèð. Äå ìÿê, ùÿð 13 èí òè ùàð

úÿù äèí äÿí 12-ñè óüóð ñóç àëû íûð... Áè ëè ðÿì êè, àð äûí úà áå ëÿ áèð

ñó àë éþí ëÿí äè ðÿ úÿê ñèç: Ùàí ñû úèíñ èí òè ùà ðà äà ùà ÷îõ ÿë àòûð?- Áó áà ðÿ äÿ ìÿ ëó ìàò ëû éàì. Êè øè ëÿð.- Òà ìà ìè ëÿ ùàã ëû ñûç. Èí òè ùàð åäÿí ëÿ ðèí 63%-è êè øè ëÿð, úÿ -

ìè 37%-è èñÿ ãà äûí ëàð äûð. Àäÿ òÿí, äå éèð ëÿð êè, èí òè ùà ð çÿèô -

ëÿðин ишидир. Áó ôàêò äå éè ëÿí ëÿ ðèí òàì ÿñàñ ñûç îë äó üó íà ñö -

áóò äóð. Ýöú ëö úèí ñèí íö ìà éÿí äÿ ëÿ ðè çÿ ðèô úèí ñèí íö ìà éÿí -

äÿ ëÿ ðèí äÿí, àç ãà ëà, èêè äÿ ôÿ ÷îõ èí òè ùà ð едирлярся, äå ìÿê,

áóðаäà çÿèô ëèê äÿí ñþç à÷ ìàã ëö çóì ñóç âÿ éåð ñèç äèð.

À ðàø äûð ìà ëàð ýþñ òÿ ðèð êè, ÿí ÷îõ èí òè ùàð åäÿí - òÿê éà øà -

éàí, éÿ íè àè ëÿ ëè îë ìà éàí, ùà áå ëÿ èøè íè èòè ðÿí êè øè ëÿð äèð. Äå -

ìÿê, èí òè ùàð åäÿí îð òà ñòà òèñ òèê àäàì ñó áàé, èø ñèç êè øè äèð.

Âÿ ÿô ñóñ êè, ýÿíú ëÿð éàø ëû ëàð äàí äà ùà ÷îõ èí òè ùà ðà ÿë àò äûã -

ëà ðûí äàí, áó êè øè ùÿì äÿ õåé ëè ýÿíú äèð.- Ùì, ÷îõ ìà ðàã ëû äûð... Ùÿì äÿ òÿÿñ ñöô ëÿí äè ðè úè äèð.- ßë áÿò òÿ, ùÿì ìà ðàã ëû, ùÿì äÿ òÿÿñ ñöô ëÿí äè ðè úè äèð. Àì ìà

íþâ áÿ òè à÷ûã ëà éà úà üûì ôàêò äà ùà äà ìà ðàã ëû äûð. Äå äèê êè, èí òè -

ùàð åäÿí ëÿ ðèí 3-äÿ 2-ñè êè øè ëÿð äèð. Äèã ãÿò åäèí, èí òè ùàð åäÿí ëÿ -

ðèí! Áÿñ ãåéä åò ìèø äèê àõû, òÿõ ìè íÿí 170 ìèë éîí èí ñàí èí òè ùà -

ðà úÿùä åäèð, îí ëà ðûí 10-13 ìèë éî íó èí òè ùàð åäÿ áè ëèð... Èí òè ùà -

ðà úÿùä åäÿí ëÿ ðèí ñàé ùå ñà áû íà ýþ ðÿ èñÿ, òÿ ñÿâ âöð åäèð ñè ç ìè,

ãà äûí ëàð êè øè ëÿð äÿí 4 äÿ ôÿ ÷îõ äó рëàð. Äå ìÿê, áàð ìàã ùå ñà áû ùå -

ñàá ëà ñàã, ùÿð èë 135 ìèë éîí ãà äûí èí òè ùà ðà úÿùä åäèð, îí ëàð äàí

úÿ ìè 5 ìèë éî íó èí òè ùàð åäÿ áè ëèð. Êè øè ëÿ ðèí èñÿ 35 ìèë éî íó úÿùä

åäèð, îí ëàð äàí 8 ìèë éî íó èñ òÿ éè íè éå ðè íÿ éå òè ðÿ áè ëèð. Äå ìÿê,

èí òè ùàð - õà ðàê òåð úÿ äà ùà ýöú ëö îëàí ëà ðà õàñ ùàë äûð...- Ìÿí òÿÿú úöá è÷èí äÿ éÿì. Ñèç áó ãÿ äÿð ðÿ ãÿ ìè íå úÿ éà äû -

íûç äà ñàõ ëà éûð ñûç?


112

- Áó ìÿ íèì ïå øÿ êàð ôÿà ëèé éÿò ñà ùÿì äèð âÿ ìÿí áó ôàêò ëà -

ðû тяфяккцрцмя éàç ìà üà ìÿù êó ìàì. Éå ðè ýÿë ìèø êÿí, èí äè

éà äû ìà äöø ìöø êÿí äå éèì, èí òè ùàð áà ðÿ äÿ îëàí ÿñÿð ëÿð àðà -

ñûí äà Àë áåðò Êàì éó íóí «Ñè çèô ùàã ãûí äà ìèô» åñ ñå ñè íÿ äèã -

ãÿò éå òèð ìÿ íèç âà úèá äèð. Áèð äÿ êè, Íÿð ýèç Úàá áàð ëû íûí «ß äÿ -

áèé éàò äàí èí òè ùà ðà» àä ëû êè òà áû íа.

Ãÿ ëÿì ÿù ëè íèí èí òè ùà ðû ùàí ñû ñÿ áÿá äÿí îëóð ñà-îë ñóí, ÷îõ

äö øöí äö ðö úö âÿ öçö úö äöð. Åëÿ 20-ъи ÿñ ðèí èñ òå äàä ëû ðóñ øàè -

ðÿ ñè Ìà ðè íà Ñâå òà éå âà íû ýþ òö ðÿê. «Ùÿ éàò âàü çàë äûð. Òåç ëèê -

ëÿ ýå äÿ úÿ éÿì. Ùà ðà, äå ìè ðÿì...» Áó ñþç ëÿð îíà ìÿõ ñóñ äóð.

Áîë øå âèê èí ãè ëà áûí äàí ñîí ðà ìö ùà úè ðÿò åäÿí, ñîí ðà éå íè äÿí

âÿ òÿ íÿ ãà éû äàí, ùÿò òà Éà çû ÷û ëàð бèð ëè éèí äÿ ñö ïöð ýÿ ÷è èø ëÿ ìÿ -

ñè íÿ äÿ èì êàí âå ðèë ìÿ éÿí, éîõ ñóë ëóã âÿ ñÿ ôà ëÿò è÷èí äÿ éà øà -

ìà ëû îëàí Ñâå òà éå âà íûí ùÿ éàò ùå êà éÿ òè ÷îõ öðÿê ýþé íÿ äÿí,

÷îõ àúû íà úàã ëû äûð...

«Þ çö íö òà áóò äà êû êè ìè ùèññ åò äè éèí äÿí, áèð àü úà ãà éûí

ìå øÿ ñè íèí ýþ çÿë ëèê ëÿ ðè èëÿ éîõ, éàë íûç òà áóò òàõ òà ëà ðû èëÿ òÿ -

ñÿë ëè òà ïà áè ëÿ úÿ éè» öìèä ñèç ëè éè íè äè ëÿ ýÿ òè ðÿí Ñâå òà éå âà ùÿ -

éà òû íûí ñîí äþ íÿì ëÿ ðèí äÿ Åëà áó ãà øÿ ùÿ ðè íÿ êþ÷ ìÿ ëè îëóð.

Ùÿ ìè øÿ éà íûí äà îëàí äîñ òó Ïàñ òåð íàê îíó éî ëà ñà ëàð êÿí ÷à -

ìà äàí ëà ðû íû áàü ëà ìà üà êÿí äèð ýÿ òè ðèð âÿ êÿí äè ðèí ìþù êÿì -

ëè éè íè áèë äèð ìÿê ö÷öí çà ðà ôàò ëà äå éèð êè, áó íóí ëà àäàì ëàï

þçö íö àñà äà áè ëÿð, ãû ðûë ìàç...

Éå íè éà øà éûø éå ðèí äÿ øàè ðÿ ìÿùç ùÿ ìèí êÿí äèð ëÿ äÿ þçö íö

àñûð...


113

7-úè�ùèñ�ñÿ

î�éåð�ëЯð...

Áÿ çÿí öìèä, áÿ çÿí ñÿ áèð äöí éà äÿðä-ÿëÿì ýÿ òè ðÿí êö ëÿê ëÿð...

Ùÿ éÿò äÿ êè çè âÿ äÿí àñûë ìûø áà ëûã ÷û òî ðó éå ðÿ áÿð êè äèë äè éèí -

äÿí êö ëÿê íÿ èë ëàù åëÿ ñÿ äÿ, îíó éå ðèí äÿí ãî ïà ðà áèë ìèð äè...

Èï ëÿð äÿí ÿâ âÿë úÿ эен-бол òþ êö ëÿí äàì úû ëàð ýåò-ýå äÿ àçà ëûð -

äû. Éåð äÿ - òîð ïà üûí öñ òöí äÿ äàì úû ëàð óçóí áèð íÿì ÿðà çè

éà ðàò ìûø äû . À÷ûã ðÿíý ëè ãóï ãó ðó òîð ïàã äàí õåé ëè òöíä îëàí

áó õÿòò äÿð ùàë ñå ÷è ëèð äè...

Ðà ìèë ïèë ëÿ êÿ íèí öñ òöí äÿ îòó ðóá ýþç ëÿ ðè íè áà ëûã ÷û òî ðó íà

çèë ëÿ ìèø äè. Êö ëÿê ñà÷ ëà ðû íû ãà ðûø äû ðûð, àðà-ñû ðà òîç-òîð ïà üû

öçö íÿ ÷ûð ïûð, ýþ çö íÿ äîë äó ðóð äó...

Õà ëà ñû óøàã ëà ðûé ëà õà ëà ñû íûí ÿðè ýå úÿ áà ëûã îâó íà ÷û õûá

èøûã ëà øàí äà ýÿë ìèø äè ëÿð, éà òûð äû ëàð. Àíà ñû âÿ áà úû ñû õà ëà ñûé ëà

ìÿò áÿõ äÿ гурдаланырдылар, áà ëûã òÿ ìèç ëÿ éèð, íà ùàð òÿ äà ðö êö

ýþ ðöð äö ëÿð. Ôà ìèë êö ÷ÿ éÿ ÷ûõ ìûø äû, êÿíä óøàã ëà ðûé ëà îé íà -

éûð äû. Ñÿñ-êöé ëÿ ðèí äÿí ùèññ îëó íóð äó ки, ôóò áîë îé íà éûð ëàð...

Î ися íÿ ìöä äÿò èäè êè, ýþç ëÿ ðè íè áèð íþã òÿ éÿ äè êèá ùÿ ðÿ -

êÿò ñèç ãàë ìûø äû...

Áÿ çÿí ñå âèíú, ñÿà äÿò áÿõø åäÿí, áÿ çÿí ñÿ àäà ìû óú ñóç-áó -

úàã ñûç öìèä ñèç ëè éÿ èòÿ ëÿ éÿí, îíó öçÿí, öç äöê úÿ äÿ îëàí-ãà ëàí

ùÿ éàò ñåâ ýè ñèí äÿí ìÿù ðóì åäÿí êö ëÿê... Àõû íè éÿ áå ëÿ ÿñèð -

ñÿí, íè éÿ áå ëÿ ýöú ãî éóð ñàí, î áà ëûã ÷û òî ðó íó éå ðèí äÿí ãî -

ïàð ìàã ö÷öí áó íÿ úàí ôÿ øàí ëûã äûð ýþñ òÿ ðèð ñÿí?!


114

Íÿ ôÿñ àëà áèë ìÿ äèê ëÿ ðè þòÿ íèë êè 40 äÿ ðÿ úÿ ëèê úÿ ùÿí íÿì èñ -

òè ëè ýöí ëÿ ðèí áè ðèí äÿ Èëà ùÿ ãÿ ôèë äÿí äå ìèø äè:

- Каш ки áèð êîí äè ñèî íå ðèмиз олайды. Âàë ëàù, èñ òè éÿ òà áûì

éîõ äóð, äþ çÿ áèë ìè ðÿì...

Äîñò-òà íûø äàí áîðú àõ òàð ñà äà, òà ïà áèë ìÿ ìèø äè Ðà ìèë.

Ùÿò òà áó ðà, Ñè òàë÷à éà äà ýÿë ìèø äè, õà ëà ñû ýèë äÿí äÿ ïóë èñ òÿ -

ìèø äè...

Áàõ ùÿ ìèí èéóë ýöí ëÿ ðèí äÿ Òàí ðû éà ÿë óçà äûá éàë âàð ìûø -

äû, êþ ìÿê äè ëÿ ìèø äè... Áó âàõò ìþ úö çÿ áàø âåð ìèø äè. Ãÿ ôèë -

äÿí ýöú ëö хязри ÿñ ìÿ éÿ áàø ëà ìûø, îí ëà ðà ñÿ ðèí ëèê áÿõø åò ìèø,

ðóù ëà ðû íû îõ øà ìûø äû... Áèð íå ÷ÿ ýöí äàë áà äàë ÿñÿí êö ëÿ éè îí -

äà Ðà ìèë Òàí ðû íûí ùÿ äèé éÿ ñè ñàí ìûø, ñÿ ñè íèí Òàí ðû òÿ ðÿ ôèí -

äÿí åøè äèë ìÿ ñèí äÿí õåé ëè õîø áÿõò ëèê äóé ìóø äó...

Ïà éûç äà, ãûø äà èñÿ ÿê ñè íÿ, êö ëÿê äÿðä ýÿ òè ðèð äè. Åâèí äÿë -

ìÿ-äå øèê ëÿ ðèí äÿí è÷ÿ ðè ñî õó ëà ðàã îí ñóç äà ñî éóã îëàí, éà øà -

éû øû ãåé ðè-ìöì êöí åäÿí åâè áóì áóç úÿ ùÿí íÿ ìÿ äþí äÿ ðèð äè...

Êàø èí ñàí äà êö ëÿ éè èäà ðÿ åäÿ áèë ìÿê áà úà ðû üû îëàé äû. Éàé -

äà îíó èøÿ ñà ëàé äû, ñÿ ðèí ëÿ íÿé äè. Ãûø äà äà äà éàí äû ðàé äû, ÷îâ -

üó íà, òó ôà íà èì êàí âåð ìÿ éÿé äè... Êàø êè áå ëÿ áèð ìþ úö çÿ

áàø âå ðÿé äè...

Ðà ìèë áè ëÿ éè èëÿ ãóì äî ëàí ýþç ëÿ ðè íè îâóø äóð äó... Àì ìà

éîõ... Ìþ úö çÿ áàø âå ðèð ñÿ, êö ëÿ éè èäà ðÿ åò ìÿê íÿ éè íÿ ëà çûì -

äûð... Åëÿ îíà ÷îõ ëó ïóë ýÿ ëÿé äè... Åâÿ êîí äè ñиî íåð àëàð äû. Éàé -

äà îòàã ëàð ñÿ ðèí ëÿ íÿð, ãûø äà èñè íÿð äè... Ìà øûí àëàð äû, àè ëÿ âè ýÿ -

çèí òè ëÿ ðÿ ÷û õàð äû ëàð. Èëà ùÿ éÿ ÿí ýþ çÿë ÿéèí-áàø àëàð äû...

Õÿ éàë ëà ðû ãû ðûë äû... Äà ùà íÿ éè íÿ ëà çûì èäè áö òöí áóí ëàð?!

Áó, ðåàë ëûã èäè àõû, Èëà ùÿ éîõ èäè. Îíóí äöí éà ëàð ãÿ äÿð ñåâ -

äè éè, âàð ëû üû èëÿ íÿ ôÿñ àë äû üû Èëà ùÿ ñè éîõ èäè. Ãà ðà, ñî éóã òîð -

ïàã äà óéó éóð äó èí äè î.

Úè áèí äÿí ãó ðó ìóø ãÿ ðÿí ôèë ÷è ÷ÿ éè íè ÷û õà ðûá öçö íÿ ñûõ äû âÿ

àúû-àúû àü ëà ìà üà áàø ëà äû. Áó ÷è ÷ÿ éè Èëà ùÿ íèí ãÿá ðè íèí öñ òöí -


115

äÿí ýþ òöð ìöø äö. Áàø äàí-áà øà ãû çûë ýöë ëÿ ðÿ, ãÿ ðÿí ôèë ëÿ ðÿ áö -

ðöí ìöø ãÿá ðèí öñ òöí äÿí ìÿùç áó ÷è ÷ÿ éè ýþ òöðяндя тÿõ ìèí åò -

ìèø äè êè, ÷è ÷ÿê Èëà ùÿ íèí äöç öðÿ éè íèí öñ òö íÿ ãî éó ëóá...«Òà ëå éèí ãèñ ìÿ òè

ðàñò ñàë äû áè çè,Éî ëó ìóç ùàðäàñà

ãûðûëàúàãñà,Иòèðÿúÿéèêñÿ

áèð-áè ðè ìè çè,Õà òè ðÿì éà äûí äà

ãàë ìà éà úàã ñà,Áó ÿë ëÿð ìÿ íèì êè

îë ìà éà úàã ñà,Áó òåë ëÿð ìÿ íèì êè

îë ìà éà úàã ñà,Ñÿí Àë ëàù, þçö íÿ

þé ðÿò ìÿ ìÿ íè.Ùèú ðàí ãî õó ñóé ëà,

ýþé íÿò ìÿ ìÿ íè.ß çèç Èëà ùÿì! ßëè ìÿ Ìó ñà Éà ãó áóí áó øåè ðè êå÷ äè. Äÿð ùàë

îíó ñÿ íèí ÷öí êþ ÷öð äöì. Ñÿí ãÿ òè ãÿ ðà ðà ýÿë ìè ñÿí. Ñÿ íè äöí -éà ëàð ãÿ äÿð ñå âÿí, þëÿ íÿ äÿê áîðú ëó îë äó üóí àòà-àíà íà ãàð øûäþ íöê ëöê åäèð ñÿí, ùÿò òà áàø ãà ñûé ëà íè øàí ëû îë ìà üû íà áå ëÿ ÿùÿ -ìèé éÿò âåð ìÿ äÿí ìÿ íÿ ãî øó ëóá ãà÷ ìà üû ãÿ ðàð ëàø äûð ìû ñàí.Áè ëèð ñÿí, áó ÷îõ áþ éöê ôÿ äà êàð ëûã äûð. Áó, ñåâ ýè íèí òÿí òÿ íÿ ñè -äèð. Àí úàã ùÿ ëÿ ãàð øû äà áèð ýö íöí âàð. Ôè êèð ëÿø ìÿê, ùÿð øå éèýþ òöð-ãîé åò ìÿê ö÷öí áèð ýöí ùå÷ äÿ àç ìþù ëÿò äå éèë. Ñÿí ôè -ðà âàí àè ëÿ ùÿ éà òûí äàí òàì íà ìöÿé éÿí ëè éÿ ýå äèð ñÿí. Ìÿí ñÿ -íÿ áîë ëóã, ôè ðà âàí ëûã âÿä åäÿ áèë ìè ðÿì. Áÿë êÿ äÿ, ñû õûí òû ÷ÿ êÿ -úÿ éèê, áÿë êÿ äÿ, åù òè éàú è÷èí äÿ éà øà éà úà üûã. Îë ñóí êè, äþðä äè -âà ðû ìû çûí è÷èí äÿ áà ùà ëû ìå áåë ëÿ ðè ìèç, ìÿè øÿò ÿø éà ëà ðû ìûç,


116

õàë ÷à-ïà ëà çû ìûç îë ìà ñûí. Àì ìà òÿê áèð øå éèí äà èì áîë îëà úà -üû íà çÿ ìà íÿò âå ðè ðÿì: сåâ ýè ìè çèí! Î, î ãÿ äÿð áîë îëà úàã êè,äè âàð ëà ðû, òà âà íû àøûá-êå ÷ÿ úÿê. ßò ðàô äà êû ëà ðà áè çèì áÿõ òÿ âÿðñåâ ýè äöí éà ìûç äàí õÿ áÿð âå ðÿ úÿê... Ïà õûë ëà ðû, êèí ëè ëÿ ðè éàí äû -ðûá-éà õà úàã.

Ñÿí ÷îõ ùÿë ëå äè úè áèð àä äûì àòûð ñàí. Éàõ øû-éàõ øû ôè êèð ëÿø.Ìÿí þëÿ íÿ úÿí ñÿ íèí ëÿ éà øà ìàã, ñÿ íèí ëÿ íÿ ôÿñ-íÿ ôÿ ñÿ îë ìàã èñ -òÿ éè ðÿì. ßýÿð ñÿí ùà ÷àí ñà äþ íöê ëöê åò ñÿí, àúèç ëèê ýþñ òÿð ñÿí,èðà äÿí ÷àò ìà ñà... ßýÿð ñÿí ÿáÿ äè ìÿ íèì îë ìà üû áà úàð ìà ñàí,îí äà, ãóð áàí îëóì ñÿ íÿ, ìö âÿã ãÿ òè ìÿ íèì îë ìà.

14 èéóí 1996-úû èë».

...Ðà ìèë ãó ðó ìóø ãÿ ðÿí ôèë ÷è ÷ÿ éè íè öçö íÿ äà ùà áÿðê ñû õûá

ùþí êöð äö...

...Ùÿ ìèí ýö íöí åð òÿ ñè - èéó íóí 15-äÿ Ðÿ øèä Áåù áó äîâ àäû -

íà Ìàù íû Òåàò ðû íûí ãàð øû ñûí äà ýþ ðöø äö ëÿð. Èëà ùÿ þçöé ëÿ ùå÷

áèð ïàë òàð-ôè ëàí ýþ òöð ìÿ ìèø äè. ßëèí äÿ éàë íûç áèð алабязяк

ãîâ ëóã âàð èäè, âÿñ ñà ëàì. Ðà ìèë äå äè, òÿ çÿ ïàë òàð àëà íà êè ìè,

ùå÷ îë ìà ñà, áèð-èêè äÿñò ïàë òàð ýþ òö ðяйäèн. Èëà ùÿ äÿ çà ðà ôàò ëà

áèë äèð äè êè, þçö ìÿ àð òûã éöê åëÿ ìÿ äèì. Íÿ áèë ìÿê îëàð, áèð -

äÿí ñè çèí êè ëÿð öçö ìÿ õîø áàõ ìàç ëàð, ýå ðè ãà éû äà ðàì...

Ùÿ ìèí ýöí îí ëàð íå úÿ äÿ õîø áÿõò èäè ëÿð. «À ðàç» äà ñòå ðåî -

ôî íèê ôèë ìÿ áàõ äû ëàð, Ôÿâ âà ðÿ ëÿð áà üûí äà øÿ êèë ÷ÿê äèð äè ëÿð,

àäà ìà äöç цч äÿ íÿ «Ïëîì áèð» äîí äóð ìà ñû éå äè ëÿð...

...Ðà ìèë éå ðèí äÿí äèê àòûë äû. Êö ëÿê äà ùà äà áÿð êè ìèø äè,

ÿò ðà ôû òîç äó ìà íынà áö ðö ìöø äö. Éîõ, áèð àí äà áóð аäà ãàë -

ìàã îë ìàç. Åâÿ ãà éûò ìàã ëà çûì äûð. Èëà ùÿ íèí ðó ùó, ÷îõ ýö -

ìàí êè, èí äè ãà éû äûá, îðà ëàð äà ýÿ çèá-äî ëà øûð. Áà ëà úà áèð îúàã

ãà ëà éûá îíó ÷à üûð ñà, ùþê ìÿí ýÿ ëÿ úÿê... Îíà öðÿ éè íÿ éû üû ëàí,

è÷è íè ãуáàð åäÿí äÿðä ëÿ ðè íè áè ðÿð-áè ðÿð äà íû øàð. Äå éÿð êè, åëÿ

ùà çûð úà ýÿë ìè ñÿí, íÿ îëàð, ýå äÿí äÿ ìÿ íè äÿ þçöí ëÿ àïàð...


117

* * *Ðçà íûí ö÷ ìÿð òÿ áÿ ëè ìöë êö ÷îõ ÿñ ðà ðÿí ýèç èäè, ñàí êè áö -

òöí ÿò ðàô äà êû éàñ òû-éà ïà ëàã åâ ëÿ ðÿ ìåé äàí îõó éóð äó. Õö ñó -

ñÿí ùà ñàð ãîí øó ëó üóí äà êû - Èëà ùÿ íèí áèð âàõò ëàð éà øà äû üû åâ

àúèç, ìèñ êèí âÿ éà çûã ýþ ðö íöð äö...

Ýöú ëö êö ëÿê ÿñ äè éèí äÿí äÿ íèç ëÿ ïÿ ëÿí ìèø äè, úî øóá-êöê ðÿ éèð -

äè. Äàë üà ëà ðûí ñÿ ñèé ëÿ êö ëÿ éèí âû éûë òû ñû áèð-áè ðè íÿ ãà ðûø ìûø äû.

È íà ðÿ ùû÷ ãû ðà-ùû÷ ãû ðà áà úû ñû íûí áèð âàõò ëàð éà øà äû üû ùÿ éà -

òû íûí åïè çîä ëà ðû íû òÿ ñÿâ âöð åò ìÿ éÿ ÷à ëû øûð äû. Äå ìÿê, Ðçà íûí

áà úû ñû Àé íó ðÿé ëÿ áàõ áóðаäà, éîë äà ñþù áÿò ëÿ øèð ëÿð ìèø... Áàõ

áó ñó áî ðó ñó íó àä ëà éûá òåç-òåç Ðà ìèë ëÿ ñà ùè ëÿ äö øÿð ëÿð ìèø..

Áàõ ùà ñàð äàí ýþ ðö íÿí î éåë ëÿí úÿê äÿ àé ëû-óë äóç ëó ýå úÿ ëÿð äÿ

Èëà ùÿ àñ òà-àñ òà éåë ëÿ íÿð, þçö íÿ óë äóç ñå ÷ÿð ìèø...

Ùÿ ìè øÿ, àòà åâèí äÿ äÿ î, þçö íÿ óë äóç ñå ÷ÿð äè. ×îõ âàõò

ÿí ïàð ëàã óë äó çóí öñ òöí äÿ èêè áà úû ìö áà ùè ñÿ åäÿð äè ëÿð. Èëà -

ùÿ äå éÿð äè êè, îíó áè ðèí úè мян ýþð äöì, ìÿ íèì äèð. Èíà ðÿ äå -

éÿð äè êè, éîõ, ìÿí ñÿí äÿí ãà áàã ýþð äöì, þçö ìöí äöð...

- Ìÿí åâèí è÷è íÿ áàõ ìàã èñ òÿ éè ðÿì...

Ðçà íûí ôèê ðè áàø ãà éåð äÿ èäè. Äèê ñèí äè, «Íÿ äå äèí?» - äå -

éÿ ñî ðóø äó.

È íà ðÿ òÿê ðàð ëà äû:

- Åâèí è÷è íÿ áàõ ìàã èñ òÿ éè ðÿì.

Ðçà àë ÷àã äàø ùà ñà ðûí òàõ òà äàð âà çà ãà ïû ñû íû èòÿ ëÿ äè:

- Áóí ëàð îí ñóç äà éîõ äó ëàð. Ùà ðà ñà ýå äèá ëÿð.

Ãà ïû килидлянмямишди. Щяйятя кечдиляр.

Áèð ìÿð òÿ áÿ ëè ев èäè. Ñî ëóí äà òþâ ëÿ. Ñà üûí äà ùà ìàì îòà üû.

Ùÿ éÿò ики-цч ñîò àí úàã îëàð äû. Ñàü òÿ ðÿô äÿ цч-дюрд àüàú âàð

èäè. Áèð äÿ êè ÷èê áèð ýó øÿ äÿ ãû çûë ýöë ëÿð...

Å âèí ãà ïû ñû äà ачыг èäè.

Áó äà Èëà ùÿé ëÿ Ðà ìè ëèí îòà üû... Ãåé ðè-èõ òè éà ðè Èíà ðÿ ìÿùç

áà úû ñû ýè ëèí îòà üû íà ýèð äè.


118

Ãÿ äè ìè ïàë òàð øêà ôû, öñ òö íÿ ñöô ðÿ ñÿ ðèë ìèø Нóù ÿé éà ìûí -

äàí ãà ëàí «Ó ðàë» ðà äèî ñó, àü-ãà ðà ýþñ òÿ ðÿí «Ðà äèé» òå ëå âè -

çî ðó, áà ëà úà, ïîð òà òèâ «Весна» ìàã íè òоôîíу... Äюшяйинин

рянэи солухмуш ÷àð ïà éû, äè âà ðà âó ðóë ìóø òàá ëî: Йабаны хырда

чичяклярин àðà ñûí äà áèð-áè ðè íÿ ñà ðûë ìûø ики бюйцк ãû çûë ýöë...

È íà ðÿ ùû÷ ãûð äû:

- Éà çûã áà úûì. Ýþð áèð ùàí ñû øÿ ðàèò äÿ éà øà éûð ìûø...

Øêà ôû à÷ äû. Êÿ ñèô íÿì ãî õó ñó âóð äó îíó. È÷èí äÿ áèð êè øè

øàë âà ðû, èêè êþé íÿê àñûë ìûø äû. Ùà ìû ñû Ðà ìè ëÿ àèä èäè, éÿ ãèí.

Èëà ùÿ íèí ùå÷ íÿ éè éî õóé äó áó ðà äà.

Åâ äÿí ÷û õàí äà ÿé íèí äÿ õûð äà ÷ÿù ðà éû ýöë ëÿ ðè îëàí àü äîí

âàð èäè. Ñîí ðà äàí íå ÷ÿ äÿ ôÿ áà úû ñû íû ýþð ìöø äö ñÿ, ùÿ ìè øÿ ÿé -

íèí äÿ ùÿ ìèí äî íóí îë ìà ñû Èíà ðÿ íè öç ìöø äö... Ñîí äÿ ôÿ åâ -

ëÿ ðè íÿ ýÿ ëÿí äÿ - þëöì ýö íöí äÿ äÿ î, ùÿ ìèí äîí äà èäè...

Äå ìÿê, áÿä áÿõ òèí áàø ãà ïàë òà ðû îë ìà éûá áó áèð èë äÿ...

Цçö íö òó òóá ùû÷ ãûð äû:

- Áèð ïàë òà ðûí è÷èí äÿ ãà ëàí éà çûã áà úûì, - ñþé ëÿ éèá øêà ôûí

àë òûí äà êû ñè éèð ìÿ íè ÷ÿê äè.

Áèð úöò êè øè ÷ÿê ìÿ ñè... Âÿ Èëà ùÿ íèí àü òóô ëè сè... Äîü ìà áèð

àäà ìû íû ýþ ðöð ìöø êè ìè öñ òö òîç ëó òóô ëè íè ýþ òö ðöá ñè íÿ ñè íÿ

ñûõ äû... Ùþí êöð äö...

Ðçà îíó ñà êèò ëÿø äèð ìÿ éÿ ÷à ëûø ñà äà, úÿùä ëÿ ðè ÿáÿñ ãàë äû.

×àð ïà éû äà ÿé ëÿ øèá ñè ãà ðåò éàí äû ðà ðàã ñà êèò úÿ èì êàí éà ðàò äû

êè, Èíà ðÿ àü ëà éûá öðÿ éè íè áî øàëò ñûí...

Éîõ, Èíà ðÿ íèí äà ùà øöá ùÿ ñè ãàë ìà ìûø äû. Èí äè éöç ôà èç

ÿìèí èäè êè, áà úû ñû áó ìÿí çèë äÿ щядсиз ещтийаъ ичиндя éà øà éûá.

Àäè úÿ ñòî ëó áå ëÿ îë ìà éàí, äÿ ìèð ïóð æóí ëà ðû ÷ûõ ìûø ÷àð ïà éû -

ñûí äà éàò ìàã úÿ ùÿí íÿì ÿçà áû íà äþ íÿí, òå ëå âè çî ðó íà èí äè ìó -

çåé äÿ äÿ ðàñò ýÿë ìÿê ãåé ðè-ìöì êöí îëàí áó ìÿí çèë äÿ î, äÿðä

÷ÿ êèá äà èì. Ñîí çÿíý ýö íö ñè íèô éîë äàø ëà ðûé ëà эюрцшяндя èñÿ

ÿé íèí äÿ êè нимдаш палтара ýþ ðÿ ñû õû ëûá, óòà íûá, éå ðÿ ýè ðèá...


119

Ðçà áà éàã äàí Ðà ìè ëèí ãà ðà ñûí úà ÷îõ öéö äöá-òþê ìöø äö.

Èëà ùÿ íèí Ðà ìè ëÿ íèô ðÿò áÿñ ëÿ äè éè íè, Ðçà íûí ðàñ òû íà ýåú ÷ûõ ìà -

ñû íû þçö íÿ äÿðä åò äè éè íè òÿ êèä ëÿ ñþé ëÿ ìèø äè... Îë ñóí êè, áà úû ñû,

äîü ðó äàí äà, ÷û õûë ìàç âÿ çèé éÿò äÿ ãàë ìûø, ñå ÷èì åäÿ áèë ìÿ äè -

éè, âèú äàí ÿçà áûí äà ãîâ ðóë äó üó ö÷öí áó àä äû ìû àò ìûø äû...

È íà ðÿ ðà äèî íóí öñ òöí äÿ êè àë áî ìó ýþ òö ðöá âÿ ðÿã ëÿ äè. Ùà -

ìû ñû Ðà ìèë ýè ëèí àè ëÿ øÿ êèë ëÿ ðè èäè. Òà íû ìà äû üû ñè ìà ëàð... Êþù -

íÿ âÿ éå íè ôî òî øÿ êèë ëÿð...

Âÿ áèð äÿí äî íóá ãàë äû. Áó äà áà úû ñû... Äàø ùåé êÿë úèê ëÿð -

äÿí èáà ðÿò ôÿâ âà ðÿ íèí ãàð øû ñûí äà Ðà ìèë ëÿ øÿ êèë ÷ÿê äèð äè éè àí -

äà î íå úÿ äÿ õîø áÿõò ýþ ðö íöð. Ùÿ ìèí ýöí éöí ýöë ìåù ÿñ -

ìèø äè, äå éÿ ñÿí, Èëà ùÿ íèí «÷îë êà »ñû éà íà ÿéèë ìèø äè... Ýö ëöì -

ñÿð ÷þù ðÿ ñèí äÿ áèð áÿõ òÿ âÿð ëèê âàð èäè. Àí úàã íè ýà ðàí ÷û ëû üû íû

äà ñåç ìÿê îëàð äû äèã ãÿò ëÿ áà õàí äà...

Øÿê ëèí àë òûí äà «15 èéóí 1996-úû èë» éà çûë ìûø äû...

Нювбяти шякли эюряндя ися юзцнц сахлайа билмяди, щюн кцр -

дц. Илащяйля Рамилин той шякли иди. Икиликдя отурмушдулар.

Илащя голуачыг, синяси тцлдян олан эялинлик палтарында иди,

Рамил тцнд эюй рянэдя бяйлик костйумунда. Гядящлярини

бир-бириня тохундурмуш щалда обйективя бахырдылар.

...È íà ðÿ ùû÷ ãû ðûð äû, ÷è éèí ëÿ ðè ãàë õûá-åíèð äè. Ðçà èñÿ ñè ãà ðåò

÷ÿ êÿ-÷ÿ êÿ äö øö íöð äö êè, áèð èã ëèì øÿ ðàè òè íÿ, òîð ïà üà þé ðÿ øÿí

áèò êè íè áàø ãà áèð øÿ ðàèò äÿ, áàø ãà òîð ïàã äà ÿê ñÿí, íå úÿ äÿ îë -

ñà, ýåú-òåç î õèô ôÿò åäÿ ðÿê ñî ëà úàã, ãó ðó éà úàã...

...Èíà ðÿ ìàã íè òоôî íà éà õûí ëàø äû. Îíó úÿ ðÿ éàí øÿ áÿ êÿ ñè íÿ

ãîø äó. Äöé ìÿ ñè íè áàñ äû, àì ìà äöé ìÿ ýå ðè ãà éûò äû. Éå íÿ,

áèð íå ÷ÿ äÿ ôÿ òÿê ðàð ëà äû, äöé ìÿ èø ëÿê ùà ëà ýÿë ìÿ äè êè, ýÿë ìÿ -

äè. Íÿ ùà éÿò, îíó áàð ìà üû èëÿ áà ñû ëû ùàë äà ñàõ ëà äû. Ìàã íè òо-

ôî íóí è÷èí äÿ êè êà ñåò úû ðûë òû ãî ïà ðà-ãî ïà ðà îõó ìà üà áàø ëà äû:Êèì äå рди êè, ñеíèí ëеÁèð ýöí àé ðû ëà úà üûз.


120

Êå ÷èá ýå äÿí йылларынÀð äûí úà áàкà úà üûз....Áþé ëе àé ðû ëûê îë ìàç,Áþé ëе éàë íûç êà ëûí ìàç...È íà ðÿ йеня ùþí êöð äö... «Êèì äå éÿð äè êè, ñÿ íèí ëÿ áèð ýöí

àé ðû ëà úà üûã» ñþç ëÿ ðè íè òÿê ðàð-òÿê ðàð ñþé ëÿ éÿ ðÿê ùþí êöð äö.

Ùå÷ úöð òîõ òà éà áèë ìÿ äè.

Ðçà ìÿò áÿ õÿ êå ÷èá ãðà ôèí äÿ êè ñó äàí òÿ ìèç ñòÿ êàí ëàð äàí

áè ðè íÿ ñö çöá ýÿ òèð äè, îíó çîð ëà Èíà ðÿ éÿ è÷èðò äè...

Ùà ÷àí äàí-ùà ÷à íà îòàã äàí ÷ûõ äû ëàð. Èíà ðÿ áà úû ñû íûí òóô ëè -

сè íè, ôî òî ñó íó äà þçöé ëÿ ýþ òöð ìöø äö.

Ùÿ éÿ òÿ äöø äö ëÿð. Êö ëÿê íèñ áÿ òÿí ñÿí ýè ìèø äè.

- Áà úûì äà ìà ðû íû îðà äà êÿ ñèá?

È íà ðÿ òþâ ëÿ íè ýþñ òÿð äè. Àíà ñû ýèë ùÿ ìèí ýöí áó ðà ýÿ ëèá-ýå -

äÿí äÿí ñîí ðà ùà äè ñÿ íèí òÿ ôÿð ðöà òû íû þé ðÿí ìÿê èñ òÿ éÿí Èíà -

ðÿ éÿ éàë íûç áèð êÿë ìÿ äå ìèø äè ëÿð:

- Òþâ ëÿ äÿ äà ìà ðû íû êÿ ñèá...

...Áà ëà úà áèð òè êè ëè èäè. Áèð êöí úÿ øö øÿ áàí êà ëàð éû üûë ìûø äû.

Éó õà ðû äàí ãàð ìàã àñûë ìûø äû, ãàð ìà üà ñöä âåä ðÿ ñè êå ÷è ðèë ìèø -

äè... Ýþ ðö íöð, âåä ðÿ ðÿì çè îëà ðàã ñàõ ëà íûë ìûø äû, êå÷ ìèø ýöí -

ëÿð äÿí éà äè ýàð êè ìè. È÷ÿ ðè äÿ íÿ ùåé âàí, íÿ ãó ðó îò, íÿ äÿ ìàë

ïå éè íè вар èäè. Äå ìÿê, ùåé âàí ñàõ ëà ìûð äû ëàð áóðаäà...

Òþâ ëÿ íèí чох áà ëà úà ïÿí úÿ ðÿ ñè âàð äû êè, îðаäàí äà áèð

îâóú äÿ íèç ìÿí çÿ ðÿ ñè ýþ ðö íöð äö...

Ýþ ðÿ ñÿí, Èëà ùÿ ìÿùç ùàðаäà êÿñ ìèø äè äà ìà ðû íû? Éåð äÿ

ùå÷ áèð ãàí ëÿ êÿ ñè ãàë ìà ìûø äû. Äè âàð ëàð äà äà...

* * *Ðçà è÷ÿ ðè ýèð ìÿ ìèø äè. Öðÿê åëÿ ìèð äè áó ðà ýèð ìÿ éÿ. Ãà ïû -

íûí àü çûí äà úà âàð-ýÿë åëÿ éèð äè... Äö øö íöð äö êè, èí ñàí ãÿ äÿð

àüûë ñûç úàí ëû îëà áèë ìÿç. Þçö þç àéà üûé ëà ýÿ ëèá þçö íö áÿä áÿõò


121

åäèð... Íÿ èòè àç ìûø äû àõû ýöë êè ìè ãû çûí, î úöð èì êàí éè éÿ -

ñè íèí, àëè òÿù ñèë ëè íèí, ýÿ ëèá áó áà òàã ëû üà ýèð ìèø äè...

È ëà ùÿ íèí þçö íö þë äöð äö éö íö åøè äÿí äÿí ñîí ðà Ðçà ýÿð ýèí -

ëèê è÷èí äÿ èäè. Ùà ðà ýå äèð äè, ãû çûí ÿê ñè íè ýþ ðöð äö. Éó õó ëà ðû -

íà äà ýÿ ëèð äè Èëà ùÿ. Ñàí êè áèð ìÿ ëÿê èäè, àüàï ïàã ãè éà ôÿ äÿ

äó ìà íûí è÷èí äÿí ÷û õûð, ýö ëöì ñÿ éèð, ñîí ðà äà ãåéá îëóð äó...

Ùÿð ùàë äà, Èëà ùÿ íèí ùÿ éà òûí äà êû ãûç ëà ðûí ÿí ýþ çÿ ëè, ÿí çþâ -

ãö íö îõ øà éà íû îë ìà ñû äà íûë ìàç áèð ùÿ ãè ãÿò èäè. Èí äè èñÿ Èíà ðÿ

âàð èäè... Ýþ çÿë-ýþé ÷ÿê... Ñàí êè ðÿñ ñàìын èëà ùè ôûð ÷à ñûé ëà éà -

ðàí ìûø äû... Ùÿð øå éè ýþ çÿë èäè. Áà õû øû, äó ðó øó, ÿäà ëà ðû, ñÿ ñè...

Ðçà è÷ÿ ðè êå ÷èá õÿ éàë ëà ðû íûí ýåð ÷ÿê ëÿø ìÿ ñè íèí ñö áó òó îëàí

áó ãû çû äÿ ëè åù òè ðàñ ëà áàü ðû íà áàñ ìàã äàí, þïöá îõ øà ìàã äàí

þçö íö çîð ëà ñàõ ëà éûð äû... Î, íå úÿ äÿ èñ òÿ éèð äè êè, è÷èí äÿ îëàí

ùèñ ëÿ ðè íè, Èëà ùÿ äÿí äîé ìà äàí, íà êàì ãà ëà ðàã àé ðûë ìà üû íûí

êà áóñ êè ìè îíó èç ëÿ ìÿ ñè íè, ня ъцр äÿðä ÷ÿê ìÿ ñè íè, íя úцр

öçöë ìÿ ñè íè áèð úÿ-áèð úÿ Èíà ðÿ éÿ äà íûø ñûí. Áà øû íû ñè íÿ ñè íÿ ãî -

éуб àü ëà éà ðàã äà íûø ñûí...

...È íà ðÿ ýþç ëÿ ðè øèø ìèø ùàë äà òþâ ëÿ äÿí ÷ûõ äû, «Äÿ íèç êÿ íà -

ðû íà äöø ìÿê èñ òÿ éè ðÿì, äö øÿ áè ëÿ ðèê?» ñî ðóø äó. Ðçà äà áà øû -

íû òÿð ïÿò äè...

* * *Äàë üà ëàð ãû æûë òû èëÿ ýÿë ìÿê äÿ èäè. Ðà ìèë éå íÿ àõ òà ðûá þçö íÿ

áèð ÷ó áóã òàï ìûø äû. Ëÿ ïÿ äþ éÿ íÿ Èëà ùÿé ëÿ þç àäû íû éà çûð äû...

Ñà ùè ëÿ òÿ ðÿô áèð îü ëàí ëà ãû çûí ýÿë äè éè íè ýþ ðöá öðê äö. Ãÿ -

ðè áÿ áèð ùàë éà ðàí ìûø äû îí äà: èí ñàí ëàð äàí ãà÷ ìàã. Îü ëàí äà -

íû øûð äû, ãûç îíó äèí ëÿ éèð äè.

Äà éàí, äà éàí... Áó êè Èëà ùÿ äèð...

Ýþç ëÿ ðè íè îâóø äóð äó. «Äå éÿ ñÿí, ìÿ íè ãà ðà áà ñûð», - äå éÿ -

ðÿê ãà ÷ûá îðà äàí óçàã ëàø äû.

... - Î êèì èäè áè çè ýþ ðöá ãà÷ äû?


122

È íà ðÿ óçàã ëàø ìàã äà îëàí Ðà ìè ëè ýþñ òÿ ðèá Ðçà äàí ñî ðóø äó.

Ðçà áèð ìöä äÿò ýå äÿ íèí àð õà ñûí úà áà õûá: - Î ìàé ýö ëö éÿ

îõ øàò äûì îíó, Èëà ùÿ íèí ÿðè íÿ, - ñþé ëÿ äè.

- Ìÿí îíóí ëà äà íûø ìàã èñ òÿ éè ðÿì, - äå éÿ ðÿê Èíà ðÿ èñ òÿ éè -

íè äè ëÿ ýÿ òèð äè.

Ðçà: - Åé! Äà éàí! Åéé! - ÷à üû ðà ðàã Ðà ìè ëè ñÿñ ëÿ äè, àì ìà Ðà -

ìèë áó ñÿñ äÿí ñö ðÿ òè íè áèð àç äà àð òû ðûá àíè îëà ðàã ãåéá îë äó...

Ãÿ ôèë äÿí êö ëÿê âû éûë òû èëÿ òîç-òîð ïà üû ýþ éÿ ñî âóð äó. Ðçà

êö ëÿê èñ òè ãà ìÿ òèí äÿ äó ðóá åù ìàë úà Èíà ðÿ íèí ÷è éèí ëÿ ðèí äÿí

òóò äó, îíó êö ëÿ éèí ùÿì ëÿ ñèí äÿí ãî ðó äó.

- Ìÿ íè åâÿ àïà ðûí, äà ùà ýåú äèð.

È íà ðÿ áó íó ñþé ëÿ éèá àñ òà úà Ðçà íûí ÿë ëÿ ðèí äÿí ãîï äó...

...Ýå ðè ãà éû äàí äà éîë áî éó ùèññ åò äè êè, õåé ëè éöí ýöë ëÿ øèá.

Ýåò äè, áà úû ñû íûí ñîí ýöí ëÿ ðè íèí, ñààò ëà ðû íûí ñàí êè øà ùè äè îë -

äó. Îíóí éà äè ýà ðû îëàí ÿø éà ëà ðû íû ýþ òö ðöá ýÿ òèð äè... Èí äè åâ -

äÿ Èëà ùÿ íèí èç ëÿ ðè îëà úàã, öðÿ éè ñû õû ëàí äà îí ëà ðà ýþç ýÿç äè ðÿ -

úÿê, ëàï ñþù áÿò ëÿ øÿ úÿê, äÿðä ëÿ øÿ úÿê îí ëàð ëà...

Àì ìà àâ òî ìî áèë äÿí äö øÿí äÿ áà úû ñû íûí òóô ëè ñè íè íÿ àä ëà

åâÿ àïà ðà úà üû íûí ôÿð ãè íÿ âàð äû. Âà ëè äåéí ëÿ ðè íèí ñîð üó-ñóà ëû -

íà íÿ úà âàá âå ðÿ úÿê äè? Úà âàá éîõ èäè. Èëà ùÿ ýè ëèí åâè íÿ èúà çÿ -

ñèç ýåò ìèø äè, îäóð êè, туфлини öçÿ ÷û õà ðà áèë ìÿç äè. Áå ëÿ äÿ, éå -

ýà íÿ ÷û õûø éî ëó Ðçà äàí õà ùèø åò ìÿê èäè êè, ону ùÿ ëÿ êè þçöí -

äÿ ñàõ ëà ñûí... Фотошякилляри ися бир йер тапыб эизляйя билярди...

Дцшцндц ки, дöí éà ùà ìû éà ìÿõ ñóñ äóð, аí úàã áó íóí ëà áå -

ëÿ, ùÿð êÿ ñèí äÿ þç àé ðû úà äöí éà ñû ìþâ úóä äóð... Äöí éà íûí îíà

àé ðû ëàí êöí úöí äÿ êå ÷èð äè éè àúû ëû-øè ðèí ëè ýöí ëÿ ðè âàð ùÿð êÿ -

ñèí... Þç äöí éà íûí äöí éàé ëà âÿù äÿ òè íè ãó ðà áèë ñÿí, àúû ýöí ëÿ -

ðèí òÿê-òöê, øè ðèí ýöí ëÿ ðèí ñÿ áîë îëà úàã. Éîõ, ÿýÿð áó íó åäÿ

áèë ìÿ ñÿí, îí äà þì ðö íöí ñî íó íà äÿê ÿçàá ÷ÿ êÿ úÿê ñÿí...


123

n

- Ñîí äþâð ëÿð ìÿò áóàò èí òè ùàð õÿ áÿð ëÿ ðè íè òåç-òåç ìàí øåòéà çû ñû åäèð. Òå ëå âè çè éà ëàð èñÿ áàø õÿ áÿð êè ìè òÿã äèì åäèð. ÊÈÂèä äèà åäèð êè, ÿùà ëè ãû ðûë ìàã äà äûð. Áó, íÿ äÿ ðÿ úÿ äÿ ñÿ ùèù èí -ôîð ìà ñè éà äûð?

- Äöí éà äà èí òè ùàð ùàë ëà ðû íûí àñò ðî íî ìèê àð òûì ôàè çè äà ùà

÷îõ ìèë éàðä âÿ éöç ìèë éîí ëàð ëà ÿùà ëè ñè îëàí þë êÿ ëÿ ðèí ùå ñà áû -

íà áà øà ýÿ ëèð. Îäóð êè, Àçÿð áàé úàí äà êû áþ éöê àð òûì ôàè çèí -

äÿí äà íûø ìàã éåð ñèç äèð. Áó úöð éàí ëûø ëûã ëàð, ñà äÿ úÿ, ÿùà ëè äÿ

õîô, öìèä ñèç ëèê éà ðàò ìà üà õèä ìÿò åäèð. Ìÿí êîíê ðåò ðÿ ãÿì -

ëÿð ýÿ òè ðÿ úÿйяì. Àí úàã þí úÿ ÷îõ èñ òÿð äèì Ìÿù êÿ ìÿ-Òèá áè

Åêñ ïåð òè çà âÿ Ïà òî ëî æè Àíà òî ìè éà Áèð ëè éè íèí áàø äè ðåê òî ðó

Øà êèð Ìó ñà éå âèí ñÿñ ëÿí äèð äè éè ôè êèð ëÿ ðÿ äèã ãÿò éå òè ðÿ ñèç.

Ìÿí ãåéä àïàð ìû øàì. Áó äóð, îõó éó ðàì: «Ùÿò òà ñî âåò äþ -

íÿ ìèí äÿ èí òè ùà ðà øöá ùÿ êè ìè ìöà éè íÿ îëó íàí ìå éèò ëÿ ðèí ñà -

éû èëÿ ùà çûð êû äþâð äÿ êè ëÿ ðèí ñà éû íûí ÿùà ëè íèí ñà éû íà íèñ áÿ òè

àðà ñûí äà ÿùÿ ìèé éÿò ëè ôÿðã éîõ äóð. Ñîí èë ëÿð äÿ èí ôîð ìà ñè éà

âÿ êîì ìó íè êà ñè éà òåõ íî ëî ýè éà ëà ðû íûí èí êè øà ôû íÿ òè úÿ ñèí äÿ

áó ñÿï êè äÿ îëàí ùà äè ñÿ ëÿð ëÿ áàü ëû ìÿ ëó ìàò ëà ðûí òå ëå âè çè éà âÿ

äè ýÿð êöò ëÿ âè èí ôîð ìà ñè éà âà ñè òÿ ëÿ ðè íèí êþ ìÿ éè èëÿ ÿùà ëè éÿ

òåç ÷àò äû ðûë ìà ñû èì êà íû íûí îë ìà ñû âÿ ñцðÿò ëè èí ôîð ìà ñè éà éà -

éûë ìà ñû íà îëàí ìà ðà üûí àðò ìà ñû áÿ çÿí ñÿùâ îëà ðàã úÿ ìèé éÿò -

äÿ èí òè ùàð ùàë ëà ðû íûí ÷î õàë ìà ñû ôèê ðè íèí ôîð ìà ëàø ìà ñû íà ñÿ -

áÿá îëóð». Âÿñ ñà ëàì. Ñóà ëû íû çûí ÿí êîíê ðåò úà âà áû áó äóð.

Áó ðÿ ãÿì ëÿ ðè èñÿ ÁÁÚ òå ëå êîì ïà íè éà ñû íûí õÿ áÿð ëÿ ðèí äÿí

ýþ òöð ìö øÿì. Äöí éà äà ÿí ÷îõ èí òè ùàð ùà ëû ×èí äÿ îëóð. Äöí éà -

да ÿí ÷îõ ÿùà ëè éà øà éàí áó þë êÿ äÿ èë ÿð çèí äÿ òÿã ðè áÿí 300 000


124

íÿ ôÿð þçö íö þë äö ðöð. Îð òà ëà ìà, ùÿð 2 äÿ ãè ãÿ äÿí áèð ÷èí ëè þç

ùÿ éà òû íà ñîí ãî éóð. Èêèí úè éåð äÿ Ðó ñè éà äà éà íûð. Áó þë êÿ äÿ

ùÿð èë òÿã ðè áÿí 60 000 íÿ ôÿð èí òè ùàð åäèð.

Ö ìóì äöí éà Ñÿ ùèé éÿ Òÿø êè ëà òû èñÿ, 2011-úè èëèí éå êóí ëà ðû -

íà ýþ ðÿ, äöí éà õàëã ëà ðû íû 3 éå ðÿ áþ ëöð. Ùÿð 100 ìèí íÿ ôÿ ðÿ

20-äÿí éó õà ðû èí òè ùàð ùà ëû äö øÿí þë êÿ èí òè ùà ðûí éöê ñÿê ùÿä -

äè îëàí þë êÿ ùå ñàá åäè ëèð. Ùÿð 100 ìèí íÿ ôÿ ðÿ 10-äàí 20-äÿê

èí òè ùàð åäÿí øÿõñ äö øÿí þë êÿ èí òè ùà ðûí îð òà ùÿä äè îëàí þë êÿ

ùå ñàá åäè ëèð. Ùÿð 100 ìèí íÿ ôÿ ðÿ 10 íÿ ôÿ ðÿ äÿê èí òè ùàð åò ìèø

øÿõñ äö øÿí þë êÿ èñÿ èí òè ùà ðûí àøà üû ùÿä äè îëàí þë êÿ ñà éû ëûð.

Âÿ áó ðÿñ ìè ìÿ ëó ìà òà ýþ ðÿ, Àçÿð áàé úàí ìÿùç ö÷öí úö ñû ðà -

äà éåð àëûá. Áèç èí òè ùà ðûí àøà üû ùÿä äè îëàí þë êÿ éèê.- Àùà. Áàõ áó íó áèë ìèð äèì. Áÿñ ×èí äÿí âÿ Ðó ñè éà äàí ñîí -

ðà ÿí ÷îõ èí òè ùàð ùàë ëà ðû íà ðàñò ýÿ ëè íÿí þë êÿ ëÿð ùàí ñû ëàð äûð?- Öìó ìÿí ÿí ÷îõ èí òè ùà ð баш верян þë êÿ ëÿð áóí ëàð äûð:

×èí, Ðó ñè éà, Ùèí äèñ òàí, ÀÁØ, Éà ïî íè éà, Ôðàí ñà, Óê ðàé íà...

Òÿ áèè êè, áó, áå ëÿ äÿ îë ìà ëû äûð. ×öí êè онлар ÿùà ëè ñè ÿí ÷îõ

îëàí þë êÿ ëÿð äèð. Инсан сайы íÿ ãÿ äÿð ÷îõ îëàð ñà, èí òè ùàð ôàêò -

ëà ðû íûí äà áèð î ãÿ äÿð ÷îõ îë ìà ñû рийази ãà íó íàóé üóí ëóã äóð.

Äà ùà ðå àë ìÿí çÿ ðÿ íè èñÿ þí úÿ ãåéä åò äè éèì äè ýÿð ñòà òèñ òè êà

îð òà éà ãî éóð: Èí òè ùàð åäÿí ëÿ ðèí ñà éû íûí ÿùà ëè íèí ñà éû íà íèñ -

áÿ òè. Áó ýþñ òÿ ðè úè äÿ èëê éå ðлярè ×èí, Ðó ñè éà вя Êî ðå éà òó òóð.

Äöí éà äà ÿí àç èí òè ùà ðà ðàñò ýÿ ëè íÿí þë êÿляр èñÿ áóí ëàð äûð:

Ìè ñèð, Ùàè òè, Éà ìàé êà...- Ñèç éå íÿ äÿ áö òöí ðÿ ãÿì ëÿ ðè ÿç áÿð ñþé ëÿ äèç.- Áÿ ëè, áå ëÿ äÿ îë ìà ëû äûð.- Áÿñ Àçÿð áàé úàí ëà áàü ëû ùàí ñû ðÿ ãÿì ëÿð Сè çÿ ìÿ ëóì äóð?- Þë êÿ ìè çèí þçöí äÿ èí òè ùàð åäÿí ëÿ ðèí ñòà òèñ òè êà ñû ðÿñ ìÿí

à÷ûã ëàí ìûð. Àì ìà ìÿ íÿ ùö ãóã-ìö ùà ôè çÿ îð ãàí ëà ðû íûí òÿê úÿ

2011-úè èëèí àâ ãóñò àéûí äà þëöì ëÿ íÿ òè úÿ ëÿ íÿí 30-à éà õûí èí -

òè ùàð ùà äè ñÿ ñè ãåé äÿ àë ìà ñû ôàê òû ìÿ ëóì äóð. Èí òè ùàð åäÿí ëÿ -


125

ðèí àðà ñûí äà ñà ùèá êàð, èêè óøàã àíà ñû, ýÿíú îü ëàí âÿ ãûç, àè -

ëÿ ëè êè øè, òÿí ùà ãà äûí äà âàð. Ñè éà ùû äà 80 éàø ëû øÿõñ èí âÿ

ìÿê òÿá ëè ëÿ ðèí îë ìà ñû èñÿ ÷îõ äö øöí äö ðö úö äöð.

Î íó äà ãåéä åäèì êè, Àçÿð áàé úàí äà èí òè ùàð åäÿí ëÿ ðèí 65

ôàè çè íè êè øè ëÿð, 35 ôàè çè íè ãà äûí ëàð òÿø êèë åäèð.

Башга бир факт: Òÿê úÿ 2009-úó èë äÿ þë êÿ äÿ 29 ìÿê òÿá ëè äÿ

èí òè ùàð åäèá.- Ìÿê òÿá ëè? Ãÿ ðè áÿ äèð. Áÿñ äå ìÿç ñèç ìè, îí ëàð íÿ ñÿ áÿá äÿí

èí òè ùàð åäèð ëÿð?- Áèð äÿ ôÿ Ìèë ëè Ìÿú ëè ñèí Сî ñèàë ñè éà ñÿò êî ìè òÿ ñè íèí ñÿä ðè

Ùà äи Ðÿ úÿá ëè äÿí åøèò ìè øÿì êè, èí òåð íåò, êè íî-ôèëì ëÿð, óøàã -

ëà ðûí åâ äÿ ÿð êþ éöí áþ éö ìÿ ñè, âà ëè äåéí ëÿ ðèí óøàã ëà ðà àç âàõò

ñÿðô åò ìÿ ëÿ ðè èí òè ùà ðà ýÿ òè ðèá ÷û õà ðàí ñÿ áÿá ëÿð äèð. Ïñè õî ëîã

Àçàä Èñà çà äÿ èñÿ éå íè éåò ìÿ èí òè ùà ðû íûí èë êèí ñÿ áÿá ëÿ ðè ñû ðà -

ñûí äà úà âàá ñûç ìÿ ùÿá áÿ òèí, àè ëÿ äÿ áà øà äö øöë ìÿ ìÿ éèí, òåç-

òåç äàí ëà íûë ìà üûí, òÿù ñèë äÿ óüóð ñóç ëó üóí ÿñàñ éåð òóò äó üó -

íó ñþé ëÿ éèð. Åëÿ ìÿí äÿ îí ëàð êè ìè äö øö íö ðÿì.- ×îõ àü ðû ëû ùàë äûð ìÿê òÿá ëè íèí èí òè ùàð åò ìÿ ñè. Âÿ ìÿí úÿ,

àíè áèð àí äà, ÷ûë üûí úà ñû íà, äö øö íöë ìÿ äÿí âå ðè ëÿí áèð ãÿ ðàð -äûð áó...

- Áÿë êÿ äÿ... Àí úàã ìÿí áö òöí èí òè ùàð ëà ðû ÷û õûë ìàç âÿ çèé -

éÿ òèí íÿ òè úÿ ñè ùå ñàá åäè ðÿì. Ùàí ñû ñÿ áÿá îëóð ñà-îë ñóí, ôÿð ãè

éîõ äóð, ÿýÿð èí òè ùàð åäÿí äöø äö éö ìö ðÿê êÿá âÿ çèé éÿò äÿí

÷û õûø éî ëó íó ýþð ìöð ñÿ, îí äà èí òè ùà ðà ÿë àòûð. Áè ëèð ñèç íå úÿ -

äèð? Åëÿ áèë, ñèç ðè éà çèé éàò äàí èì òà ùàí âå ðèð ñèç. Âå ðè ëÿí òÿí -

ëè éèí ùÿë ëè íè òàï ìà ëû ñûç. Ñèç àõ òà ðûð ñûç, òîï ëà éûð, ÷û õûð, âó -

ðóð, áþ ëöð ñöç. ßìèí ñèç êè, íÿ ãÿ äÿð ýåú äÿ îë ñà, íÿ ãÿ äÿð ÷ÿ -

òèí ëèê ëÿ äÿ îë ñà, ìöò ëÿã ñîí äà íÿ òè úÿ íè òà ïà úàã ñûç...

Àì ìà áè ð äÿ âàð êè, âå ðè ëÿí òÿí ëè éèí ùÿë ëè îëìóð...


126


àé�ðû�ëûã�íà�üû�ëû

Íþâ áÿ òè ики ýöí Ðçà Èíà ðÿ éÿ çÿíý âóð ìà äû. Àí úàã áó íóí -

ëà áå ëÿ, íå ÷ÿ äÿ ôÿ ìî áèë òå ëå ôî íóí äà ãûç ýè ëèí íþì ðÿ ñè íè éûü -

äû, òÿê úÿ «÷à üû ðûø» äöé ìÿ ñè íè áàñ ìà üà òÿ ðÿä äöä åò äè...

Ики ýöí ñîí ðà èñÿ äþ çÿ áèë ìÿ äè, çÿíý âóð äó. Âÿ äÿð ùàë

ùèññ åëÿ äè êè, Èíà ðÿ îíóí çÿí ýè íÿ ñå âè íèá.

- Áèë ìè ðÿì áó íó íå úÿ áà øà äö øÿ úÿê ñèç, àí úàã ñè çÿ áèë äèð -

ìÿê èñ òÿ éè ðÿì êè, çÿí ýè íè çè ýþç ëÿ ìè øÿì... Áè ëèð ñèç, áà úû ìûí

þëö ìö ìÿ íè, ñþ çöí ùÿ ãè ãè ìÿ íà ñûí äà, ñûí äû ðûá. Îí äàí ùå÷

áèð éà äè ýàð ãàë ìà éûá. Áà øà äö øöð ñöç, ùå÷ áèð. ßâ âÿë ëÿð åëÿ

áè ëèð äèì, Ðà ìèë ýèë ëÿ ýåò-ýÿë îëà úàã, ãî ùóì ëóã ãà ëà úàã. Ìÿí

äÿ Ðà ìè ëèí òèì ñà ëûí äà, îí ëà ðûí àè ëÿ ñè íèí òèì ñà ëûí äà Èëà ùÿ íè

õà òûð ëà éà áè ëÿ úÿì... Àí úàã àòàì ýèë îí ëà ðлà ÿâ âÿë êèí äÿí äÿ

ãà òû äöø ìÿí îë äó ëàð. Áó öìèä ëÿ ðèì ãû ðûë äû... Áèð äÿí ñèç ïåé -

äà îë äóç. Ìÿ íÿ Èëà ùÿ íèí éà øà äû üû, ýÿ çèá-äî ëàø äû üû ìÿ êàí ëà ðû

ýþñ òÿð äèç. Îðà ëà ðû ýþð äöê úÿ, åëÿ áèë äèì, Èëà ùÿ íè ýþð äöì. Îíà

ìÿõ ñóñ òóô ëè ëÿ ðè, ôî òî øÿê ëè ýþð ìÿ éèì èñÿ ñàí êè áèð àí ëûã îíó

ìÿ íÿ éå òèð äè, åëÿ áèë äèì úàí ëû äûð, éà íûì äà äûð... Òóô ëè äó ðóð

äà éÿ ãèí, ùÿ?

- ßë áÿò òÿ, ÿìà íÿ òè ñàõ ëà éû ðàì.

- ×îõ ñàü îëóí. Èíà íûí, ýå úÿ ñÿ ùÿ ðÿ äÿê éó õóì ãà ðû øûð äû,

ÿçàá ÷ÿ êèð äèì. Àí úàã îðà ýå äèá-ýÿ ëÿí äÿí ñîí ðà, åëÿ áèë,

ñàêèò ëÿø ìè øÿì... Áö òöí áóí ëà ðà ýþ ðÿ ñè çÿ ìèí íÿò äà ðàì. Áèð

äÿ êè...


127

È íà ðÿ äà íûø äûã úà ñþç ëÿ ðè Ðçà íûí è÷è íè òèò ðÿ äèð äè. Ñÿ ñèí äÿ

ñàí êè áèð ñåùð âà ðûé äû, áöñ áö òöí îô ñóí ëà éûð äû îíó...

Ãûç ãÿ ôèë äà éàí äû.

«Áèð äÿ êè...» Ýþ ðÿí, íÿ äå ìÿê èñ òÿ éèð äè?

Ðçà úÿëä ñî ðóø äó:

- Áèð äÿ êè íÿ?

- ...Áèð äÿ êè... Èëà ùÿ Ðà ìè ëè äÿ ëè úÿ ñè íÿ ñå âèð äè. Áà úûì äûð

äå éÿ îíó áåø áàð ìà üûì êè ìè òà íû éûð äûì. Î, Ðà ìè ëè ñåâ äè éèí -

äÿí áàø ãà ñû íà ùå÷ ýþ çö íöí óúó èëÿ äÿ áàõ ìàç äû... Ýþ ðöí ñèç

íå úÿ ýöú ëö îë ìó ñóç êè, áà úûì ñè çèí ëÿ éà õûí ëà øûá, äîñò ëà øûá...

Äöç äöð, ñèç äå éèð ñèç êè, ñè çè ñå âèá...

- ßë áÿò òÿ ñå âèá. Íè éÿ áó íà èíàí ìûð ñàí êè?!

- Íÿ áè ëèì... Áó íà ùÿ ëÿ êè èíàí ìàã èñ òÿ ìè ðÿì. Áó, ùÿ ãè -

ãÿò îë ñà áå ëÿ. Àì ìà ìà øû íû íû çà îòóð ìà üû îí äàí õÿ áÿð âå ðèð

êè, ÷îõ èëûã ìö íà ñè áÿò ëÿ ðè íèç îëóá. Ñèç áó íà íå úÿ íà èë îë ìó -

ñóç, êè ôà éÿò ãÿ äÿð ôîð ìà ëàø ìûø, õà ðàê òåð úÿ ýöú ëö áèð øÿõ ñè

íå úÿ éî ëà ýÿ òèð ìè ñèç, ùå÷ àí ëà éà áèë ìè ðÿì. Äå ìÿê, ñèç ÷îõ

ýöú ëö ñöç... Ìÿí ñè çèí áå ëÿ ýöú ëö îë ìà íû çà ñÿú äÿ åäè ðÿì... Âÿ

îíó äà áè ëè ðÿì êè, Èëà ùÿ íè ùå÷ äÿ ñè çèí ìàä äè òÿ ìè íà òû íûç

ìà ðàã ëàí äûð ìà éûá. ×öí êè î, ìàä äè òÿ ìè íà òà àë äàí ñàé äû,

îíó ñå âÿí èì êàí ëû Азяря ðÿää úà âà áû âåð ìÿç äè...

È íà ðÿ íèí ñþç ëÿ ðè Ðçà íûí úà íû íà éàü êè ìè éà éûë äû:

- Èëà ùÿ ìÿ íè áö òöí âàð ëû üû èëÿ ñå âèð äè. Âÿ þì ðö íöí ñîí

ýöí ëÿ ðè íè éàë íûç íÿ ö÷öí ìÿ íèì ëÿ ýåú ðàñò ëàø äû üû íûí ïåø -

ìàí ÷û ëû üû íû ÷ÿ êèð äè...

- Ñèç ñåùð êàð ñûç, Ðçà... Èí äè ìÿ íèì ÷öí Èëà ùÿ íè õà òûð ëà äà -

úàã òÿê âàð ëûã ñûç.

- Ùà ÷àí ýþ ðö øÿê?

- ...

- Äå éè ðÿì, ùà ÷àí ýþ ðö øÿê?

- Íÿ ìÿ íà äà?


128

- Éÿ íè êè, ùà ÷àí ñÿ íè ýþ ðöì?

È íà ðÿ òó òó ëóá ãàë äû:

- Ìÿ íè ýþð ìÿ éè íèç âà úèá äèð êè?!

- ßë áÿò òÿ, Èíà ðÿ. Íå úÿ êè ñÿí ìÿ íè Èëà ùÿ íèí éà äè ýà ðû ùå ñàá

åäèð ñÿí, åëÿ úÿ äÿ ìÿí ñÿ íè. Ñÿí äÿí îíóí ÿò ðè íè àëû ðàì. Åëÿ

áè ëè ðÿì êè, îñàí... Áÿë êÿ äÿ, ùèñ ëÿ ðèì ñÿ íÿ ãÿ ðè áÿ ýÿ ëèð. Àí -

úàã óíóò ìà êè, Èëà ùÿ ìÿ íèì øàá ëîí ùÿ éà òû ìà ðÿíý ãàò ìûø äû.

Î, ÿí öðÿ éÿ éà òûì ëû áÿñ òÿ êàð ìó ñè ãè ñè, ÿí ýþ çîõ øà éàí ðÿñ ñàì

òàá ëî ñó, ÿí ìà ðàã ëû éà çû ÷û ÿñÿ ðè èäè...

- Ðçà, èí äè áè çÿ ÷îõ ÷ÿ òèí äèð. Àòàì ëà àíàì äÿù øÿò äö øöá -

ëÿð. Ñþç-ñþù áÿò ëÿð éû üûø ìûð êè, éû üûø ìûð. Ùÿ ðÿ íèí àü çû áèð ãà -

âàë ÷à ëûð. Ùÿ ðÿ Èëà ùÿ íèí þçö íö þë äöð ìÿ ñè íè áèð òÿ ðÿ ôÿ éî -

çóð... Éÿ íè ñèç áàø ãà ùå÷ íÿ äå éÿ áèë ìÿç ñèç? Éà õûí èäè íèç ñÿ,

àõû áèë ìÿ ìèø îë ìàç äûç îíóí ñû õûí òû ñû íû, ïðîá ëå ìè íè.

- ...Áè ëèð ñÿí, Èíà ðÿ, î, áèð ãÿ äÿð ãà ïà ëû èäè. Ùå÷ íÿ äà íûø -

ìàç äû. Àì ìà ùÿ ðÿ êÿò ëÿ ðèí äÿí, ìè ìè êà ñûí äàí äó éóð äóì êè,

ñÿùâ ãÿ ðàð ãÿ áóë åò äè éè ö÷öí ÿçàá ÷ÿ êèð...

- Äå éèð äèç êè, áà úû íûç ëà éà õûí ðÿ ôè ãÿ îëóá. Áÿë êÿ, áà úû íûç

íÿ ñÿ áè ëèð?

- ...Ìÿí úÿ, î äà êîíê ðåò ùå÷ íÿ áèлìèð. Áèç áó ìþâ çó äà

ôè êèð ìö áà äè ëÿ ñè àïàð ìû øûã... Áèë äè éè ìèç òÿê îäóð êè, î ìàé -

ýö ëö éà çûã ãû çûí ùÿ éà òû íû ìÿùâ åò ìèø äè...

- Áè ëèð ñèç, Ðçà, éå íÿ äå éè ðÿì, èí äè ìÿ íÿ ÷îõ äîü ìà ëàø ìû -

ñûç. Ñà íû ðàì êè, áó àüûð äÿð äè ÷ÿê ìÿê äÿ ìÿ íÿ êþ ìÿ éè íèç äÿ -

éиð... Ñè çèí ëÿ äà íû øàí äà éöí ýöë ëÿ øè ðÿì, ðà ùàò ëà øû ðàì...

- Ìÿí äÿ ñÿíинëÿ òÿ ñÿë ëè òà ïû ðàì, Èíà ðÿ. Íÿ éàõ øû êè ñÿí

âàð ñàí. Éîõ ñà Èëà ùÿ ñèç, áÿë êÿ äÿ, þëÿð äèì... Îíóí ö÷ö íÿ ýÿ -

ëÿí äÿ ÷îõ ñàð ñûë ìûø âÿ çèé éÿò äÿ èäèì. Íÿ éåð äÿé äèì, íÿ ýþé -

äÿ. Ãÿ ôèë äÿí ñÿí ÷à äû ðà ýè ðèá àòà íà éà õûí ëà øàí äà ñàí êè øî êà

äöø äöì. Þí úÿ åëÿ áèë äèì ìÿ íè ãà ðà áà ñûð... Ñîí ðà àçà úûã ôÿð -

ãè íè çè äÿ ýþð äöì...


129

- Ìà ðàã ëû äûð, íÿ äèð êè ôÿð ãè ìèç? Àõû ùà ìû áè çè яêèç áà úû

êè ìè îõ øàð ñà éûð.

- Ñÿí äà ùà ýþ çÿë ñÿí.

- Ìÿí áå ëÿ äå ìÿç äèì.

- Àì ìà áó, áå ëÿ äèð. ßð äÿ îë ìà ñû, ñû õûí òû ÷ÿê ìÿ ñè, ÿçàá-

ÿçèé éÿò ëÿ ðè ñàí êè áèð ãÿ äÿð ñîë äóð ìóø äó îíó. Ñÿí ñÿ òÿ çÿ- òÿð

áèð ÷è ÷ÿê ñÿí. Äà ùà ÿòèð ëè, äà ùà ýþ çÿë...

- Éàõ øû, Ðçà, ýÿ ëèí ñà üîë ëà øàã. Éà ðûì ñààò äàí ÷îõ äóð êè,

äà íû øû ðûã. Ìî áèë òå ëå ôî íó íóç áèð äöí éà ïóë éàç äû, éÿ ãèí.

- Áîø øåé äèð, Èíà ðÿ. Ìÿ íèì ìî áèë òå ëå ôî íóì éîõ, ùÿð øå -

éèì ñÿ íÿ ãóð áàí äûð. Ùà ÷àí ýþ ðö øö ðöê, äå ìÿ äèí àõû?!

- Áó, ìöì êöí äå éèë!

- Íè éÿ ìöì êöí äå éèë å?! Ñÿí äÿ ÷ûõ ìà ëû ñàí, åé íèí à÷ûë ìà -

ëû äûð. Ýå äèá-ýÿë äè éèí áèð óíè âåð ñè òåò äèð, áèð äÿ åâè íèç. Ñÿ íè

êè íî éà, éà äà òåàò ðà àïà ðûì. Ùå÷ áà ëå òÿ áàõ ìû ñàí? Ýÿë ñÿ íè

áà ëå òÿ àïà ðûì. «Èë äû ðûì ëû éîë ëàð ëà» ýå äèð, áö òöí ýö íö ðåê ëàì

åäèð ëÿð. Ñîí òà ìà øà äûð, òÿ òè ëÿ ÷û õà úàã ëàð. Áà ëå òÿ ýå äÿê, ñîí -

ðà äÿ ñÿ íè àïà ðûì «Ñêà÷ êè» éÿ, áèð ëîõ ìà ÷þ ðÿê êÿ ñÿê. Îð äà

ãÿ øÿíý èç ãà ðà âå ðèð ëÿð.

- Éîõ, Ðçà, ëà çûì äå éèë!

- Éû üûø äûð èíà äû íû, Èíà ðÿ. Áóð äà íÿ âàð àõû?! Áèç äÿðä ÿé ìèø

èêè éà õûí èí ñàíûã. Äÿð äè ìè çè äà üû äыðûã äà. Ñà áàù ýþ ðö øÿê?

- Ãîé ãàë ñûí áàø ãà âàõ òà.

- Áè ðè ýöí ñà àò íå ÷ÿ äÿ?

- Áè ðè ýöí äÿ éîõ... Ìÿí àõ øàì ùå÷ ÷û õà áèë ìÿ ðÿì, äå -

ìÿê, áà ëå òÿ ýåò ìÿ éè ìèç ìöì êöí äå éèë.

- Âÿñ ñà ëàì, äà íûø äûã. Äå ìÿê, òà áè ðè ýöí ñà àò бирäÿ åëÿ ùÿ -

ìèí éåð äÿí - «Ийирми йàí âàð»äà êû «Øîë ëàð »ûí ãàð øû ñûí äàí ñÿ -

íè ýþ òö ðÿ úÿì, ýå äÿ úÿ éèê «Ñêà÷ êè» éÿ...

- Ðçà... Àõû...

- Àõû ñû-ìà õû ñû éîõ äóð. Ýþç ëÿ éÿ úÿì.


130

* * *

Äàë üà ëàð ãÿ çÿá ëè èäè. Ãû æûë òû äàí ãó ëàã òó òó ëóð äó. Öçö-ýþ -

çö хейли òöê ëÿ íÿí, ÿçèê-öçöê ïàë òà ðû ñó éà, ïàë ÷û üà áó ëàø ìûø

Ðà ìèë èêè ÷ó áó üó ÿñэè éÿ áö êöá éà íà øû ãîé ìóø äó. Ñà êèò úÿ

îí ëà ðà òà ìà øà åäèð äè. Ãÿ ôèë äÿí äàë üà ëàï ýöú ëö ýÿë äè, áö êö -

ëö ÷ó áóã ëà ðû àïàð ìà üà áàø ëà äû. Ðà ìèë þçö íö ñó éà àòûá ãûø ãû -

ðà ðàã ÷ó áóã ëà ðû òóò ìàã èñ òÿ äè:

- Âåð ìÿ ðÿì ñÿ íÿ Åë øÿí íÿí Àé øÿ íè! Àìàí ñûç äàë üà! Èëà ùÿ -

íè àïàð äûí, èí äè äÿ áà ëà ëà ðû ìû àïàð ìàã èñ òÿ éèð ñÿí?!

Î, öçö öñ òÿ éû õûë ñà äà, ÷ó áóã ëà ðû òó òà áèë äè, öñò-áà øûí äàí

ñó ñö çö ëÿ-ñö çö ëÿ îí ëà ðû ñà ùèë äÿí îí àä äûì àðà ëû éà, òîð ïà üûí

öñ òö íÿ ãîé äó.

- Àìàí ñûç äàë üà! Áà ëà ëà ðû ìûí ïàë òà ðû íû éàø åëÿ äèí. Åë øÿ íèí

ñà ÷û íûí óê ëàä êà ñû íû ïîç äóí, ñà ÷àã ëû úèíñ øîð òè êè íè, àë áà ëû

ðÿíý ëè ìè ëÿ ìèë êþé íÿ éè íè êîð ëà äûí. Àé øÿ íèí äÿ øÿ êèë ëè ðå òó -

çó íó, ëè ìîí ðÿíý ëè êîô òà ñû íû çàé åëÿ äèí. Èí ñàô ñûç äàë üà!

Ñîí ðà ÷ó áóã ëà ðû ñû üàë ëà ìà üà áàø ëà äû. Åëÿ áèë, îí ëà ðà ëàé ëà

îõó éóð äó:

- Åë øÿí, éó õóí ýÿ ëèð? Éàò, îü ëóì. Ãû çûì, Àé øÿí, ñÿí äÿ

éàò! Äà ðûõ ìà éûí, áó ýå úÿ éà òûí, ñà áàù àíà íûç äà ýÿ ëÿ úÿê.

Îíó äàë üà ëàð àïàð ìûø äû, èí äè äÿ ãàé òà ðûá ýÿ òè ðÿ úÿê ëÿð...

×ó áóã ëàð áèð ãÿ äÿð àðà ëû èäè, îí ëà ðû éà íà øû ãîé äó:

- Áàõ ñèç àüûë ëû îë ñà íûç, éàò ñà íûç, àíà íûç äà ãà éû äûá ýÿ ëÿ -

úÿê. Àõû îíà èí äè ñî éóã äóð. Áèð äà éà íûí. Îíà, äîü ðó äàí äà,

èí äè ñî éóã äóð. Èéó íóí он бешинäÿí î, äÿ íè çèí è÷èí äÿ äèð...

Ðà ìèë éàì éàø îëàí úèíñ ïåí úÿ éè íè ñî éó íóá îíó äàë üà ëà ðûí

öñ òö íÿ ñÿð ìÿê èñ òÿ äè:

- Èëà ùÿì, èí äè ãû çû íàð ñàí. Úà íû íûí öøöò ìÿ ñè êå ÷ÿð...

Äàë üà ëàð ïåí úÿ éè àïàð äû. Ðà ìèë îíó òóò ìà üà úÿùä áå ëÿ

ýþñ òÿð ìÿ äè:


131

- Àïà ðûí Èëà ùÿ ìÿ, îíó ãûç äûð ñûí. Ìÿ áà äа ïåí úÿ éè áàø ãà ñû -

íà âå ðÿ ñèç. Äîã ãóç ýöí äöð êè, Èëà ùÿì ñè çÿ ãî íàã ýÿ ëèá. Àí -

úàã ñèç ãî íàã úûë äå éèë ñèç. Áóç êè ìè ñî éóã ñóç...

Úè áèí äÿí àëûø ãàí ÷û õàð ò äû, áèð íå ÷ÿ äÿ ôÿ òÿ òè éè íè ÷ÿ êÿí äÿí

ñîí ðà éàí äûð äû. ßéè ëÿ ðÿê îíó ñó éóí öñ òö íÿ òóò äó:

- Èí äè ñó èñè íÿ úÿê. Ñÿí äÿ äà ùà öøö ìÿ éÿ úÿê ñÿí, Èëà ùÿì

ìÿ íèì...

À ëûø ãà íû áèð àç äà ñó éà éà õûí ëàø äûð äû:

- ...Ùÿ, íå úÿ äèð, èñè íèð ñÿí? Áàõ áå ëÿ... Äà éàí, äà éàí. Äå -

éÿ ñÿí, ìÿ íè êþð ïÿ ëÿ ðè ìèç ÷à üû ðûð...

Äó ðóá ÷ó áóã ëà ðû ãîé äó üó éå ðÿ ãà éûò äû. Îí ëà ðû éå íè äÿí ñû -

üàë ëà ìà üà áàø ëà äû:

- Éà òûí, ìÿ íèì áà ëà ëà ðûì, éà òûí... Ñè çÿ áèð íà üûë äà íû øûì.

Áè ðè âàð èäè, áè ðè éîõ èäè, áèð îü ëàí ëà áèð ãûç âàð èäè. Îí ëàð

áèð-áèðè íè î ãÿ äÿð ñå âèð äè ëÿð êè... Òåç-òåç ýå äèá Ùþ êó ìÿò åâè -

íèí ãà áà üûí äàí бóë âà ðà äö øÿð, îðà íû î êè âàð ýÿ çÿð äè ëÿð. Õö -

ñó ñÿí ñåâ ýè äî ëó ýöí ëÿ ðè íèí ÿí øèä äÿò ëè âàõ òû ïà éû çà òÿ ñà äöô

åäèð äè. Õÿ çÿë îë ìóø éàð ïàã ëà ðû òàï дà ëà éà-òàï дà ëà éà ÿë-ÿëÿ òó -

òóá áÿõ òè éàð-áÿõ òè éàð ýÿ çÿð äè ëÿð. Áèð äÿ ôÿ îü ëàí ãûç äàí õà -

ùèø åò äè êè, ýþç ëÿ ðè íè éóì. Î äà éóì äó. Îí äà îü ëàí òèò ðÿ éÿ-

òèò ðÿ éÿ èëê äÿ ôÿ þï äö ãû çû. Þçö äÿ ñàü éà íà üûí äàí. Йахын -

лыгдан ися òöðê ìö üÿí íè ñè âàð, Íè ëó ôÿð, îíóí айрылыг щагда

ùÿ çèí ìàù íû ñû åøè äè ëèð äè...

Áó ìàù íû ñîí ðà äàí îü ëàí ëà ãû çûí ñåâ ýè ùèì íè íÿ äþí äö.

Åâ ëÿ íÿí äÿí ñîí ðà äà äà èì îíó äèí ëÿ äè ëÿð. Àì ìà áèð øå éè

óíóò ìóø äó ëàð... Áèð øå éèí ôÿð ãè íÿ âàð ìà ìûø äû ëàð êè, àé ðû ëûã

ìàù íû ñû ñåâ ýè ùèì íè îëà áèë ìÿç... Îí ëàð, äîü ðó äàí äà, àé ðûë -

äû ëàð. Áèð ýöí àé ðû ëûã àä ëû ÿæ äà ùà ýÿ ëèá îí ëà ðû áèð-áè ðèí äÿí

àéûð äû. Ãû çû ãà ðà òîð ïà üà àïàð äû, îü ëà íû ñà... Îü ëà íû ñà...

Ðà ìèë åé íÿí óøàã êè ìè çû ðûë äà éà ðàã àü ëà ìà üà áàø ëà äû.

Íà üû ëû íû àõû ðà ÷àò äû ðà áèë ìÿ äè.


132

- Àé Ðà ìèë! Àé Ðà ìèë!

Ìÿ ëåé êÿ àð âàä ñÿñ ëÿ éÿ-ñÿñ ëÿ éÿ îíà òÿ ðÿô éà õûí ëàø ìàã äà èäè:

- Àé áà ëà, ñÿí àòà íûí ýî ðó, äóð ÷û õûá ýå äÿê. Ñÿ íè àïà ðû -

ðàì, éå íÿ ãà ÷ûá ýÿ ëèð ñÿí. Àõû íÿ òàï ìû ñàí áóð äà?!

Ðà ìèë àíà ñû íûí öñ òö íÿ òÿ ïèí äè:

- Àé àíà, ýþ ðöð ñÿí óøàã ëà ðû éà òûð äû ðàì. Íè éÿ гышгырыр-

сан?! Éà çûã ëàð äèê àòûë äû ëàð.

Ìÿ ëåé êÿ àð âàä ùþí êöð äö:

- Àé áà ëà, íè éÿ þçö íö áó êþ êÿ ñà ëûð ñàí?! Ïåí úÿ éèí ùà íû?

Ñó éóí-ïàë ÷û üûí è÷èí äÿ ñÿí. Øÿð ãà ðû øûð. Äóð ýå äÿê. Áèð àç äàí

Ñè òàë÷à éà àâ òî áóñ îë ìà éà úàã.

Ðà ìèë ÷ó áóã ëà ðû ýþ òö ðöá ãîé íó íà äöðò äö:

- Îí äà êþð ïÿ ëÿ ðè äÿ àïà ðàã...

Ìÿ ëåé êÿ ùþí êöð ìÿê äÿ èäè:

- Èëà ùè, íè éÿ áó ãÿ äÿð áÿá äÿõò åò äèí ìÿ íè?! Íè éÿ äàü äà -

ëûí úà äàü âó ðóð ñàí öðÿ éè ìÿ?! Ýö íà ùûì íÿ äèð àõû ìÿ íèì?!

Ýö íà ùû íÿ äèð áÿä áÿõò áà ëà ëà ðû ìûí?! Ñÿí áè çè éà ðà äûð äûí ñà,

íè éÿ ðó çó ìó çó âåð ìèð äèí, íè éÿ äî ëà íû øû üû ìû çû ùà ðàì åäèð -

äèí? Íÿ äèð àõû áè çèì ýö íà ùû ìûç?!

Ìÿ ëåé êÿ àð âàä ÿë ëÿ ðè íè ýþ éÿ à÷ûá åëÿ éà íûã ëû-éà íûã ëû àü ëà -

éûð äû êè...

Ðà ìè ëèí ôèê ðè äó ðóë äó... Åëÿ áèë, øöó ðó áåé íè íè òÿðê åò -

ìèø äè, ýå ðè ãà éû äûá ÿçÿë êè éå ðè íè òóò äó...

Éàø ïàë òàð äà öøö äö éö íö, àéàã áàð ìàã ëà ðû íûí ýè çèë äÿ äè éè -

íè ùèññ åò äè.

Ãîé íó íà äöðò äö éö ÷ó áóã ëà ðû éå ðÿ àòûá àíà ñû íû òîõ òàò ìà -

üà ÷à ëûø äû:

- Áà üûø ëà ìÿ íè, àíà, áà üûø ëà. Ìÿí äÿ ñÿ íè áèð éàí äàí öçö -

ðÿì, áà üûø ëà... Ñà áàù öçö ìö ãûð õà ðàì, éàñ äàí ÷û õà ðûã. Ýå -

äèá þçö ìÿ èø òà ïà ðàì. Åâè ìè çÿ ãà éû äà ðûã. Áèðòÿ ùÿð áà øû ìû çû

äî ëàí äû ðà ðûã.


133

À íà ñû íûí áîé íó íó ãó úàã ëà éûá àü ëà ìà üà áàø ëà äû:

- Åëÿ áå ëÿ úÿ ãà ëà ñû äå éèë êè ùÿð øåé. Áè çèì äÿ áèð öçö ìöç

ýö ëÿð, èí øàë ëàù. Áà úûé ëà ãàð äà øû äö øöí ìÿê ëà çûì äûð. Ìÿí

ùå÷, îí ëàð ñà áà ðû õîø áÿõò îë ñóí ëàð...

Ùà ÷àí äàí-ùà ÷à íà àíà ñû áèð ãÿ äÿð òîõ òà äû. Àñ òà àä äûì -

ëàð ëà ñà ùè ëÿ òÿ ðÿô ýåò ìÿ éÿ áàø ëà äû ëàð. Ùà âà êö ëÿê ëè îë ñà äà,

áèð íå ÷ÿ íÿ ôÿð äÿ íèç äÿ ÷è ìèð äè. Áè ðè ÷è ìÿð ëèê ïàë òà ðûí äà ãà -

äûí èäè.

...Èëà ùÿ òÿ çÿ ýÿ ëÿí äÿ áèð äÿ ôÿ õà ùèø åò ìèø äè îíà ÷è ìÿð ëèê

ïàë òà ðû àë ñûí. Î òÿÿú úöá ëÿí ìèø äè, ýþç ëÿ ðè äþðä îë ìóø äó. Äå -

ìèø äè, úà íûì, íÿ äà íûø äû üû íûí ôÿð ãèí äÿ ñÿí? Ñÿí ÷è ìÿð ëèê ïàë -

òà ðû ýå éè íèá áÿ äÿ íè íè éàä êè øè ëÿ ðÿ íö ìà éèø åò äè ðÿ úÿê ñÿí? Þçö

äÿ áó ðà äà, áó êå÷ ìèø ëÿ éà øà éàí ìö ùà ôè çÿ êàð ãÿ ñÿ áÿ äÿ? Èëà -

ùÿ ÿñÿáиëÿø ìèø äè, äå ìèø äè, ùÿð äÿ íèç äÿ ÷è ìÿí åëÿ íà ìó ñó íó

÷þ ëÿ àòûð? Áè çèì àè ëÿ íà ìóñ äà ùÿð áèð àè ëÿ äÿí öñ òöí äöð. Àì -

ìà àòàì áè çè ïëéà æà àïà ðûð, àíàì äà, áà úûì äà, ìÿí äÿ ÷è -

ìÿð ëèê ïàë òà ðû ìû çû ýå éèá ÷è ìè ðèê...

Î ñþù áÿò äÿí ñîí ðà Èëà ùÿ èêè ýöí îíóí ëà äà íûø ìà ìûø äû. Î

äà éàë âàð-éà õàð åëÿ ìèø äè êè, ñþç âå ðè ðÿì, ïó ëóì îë ñóí, ñÿ íÿ

ìöò ëÿã ÷è ìÿð ëèê ïàë òà ðû àëà úàì, åëÿ þçö ìÿ äÿ. Сÿ íè Áà êû

ïëéà æû íà àïà ðà úàì. Îðà äà äî éóí úà ÷è ìÿ ðèê...

Ýþ ðÿ ñÿí, èí ñà íûí þìðц áî éó íÿ ãÿ äÿð àð çó ñó ùÿ éà òà êå÷ -

ìèð, è÷èí äÿ úÿ ýþ ìö ëöá ãà ëûð? Ñå âèì ëè ñè íèí, öðÿ éè íèí áèð ïàð -

÷à ñû íûí áó àð çó ñó íó ýþ çöí äÿ ãîé äó. Áèë ñÿé äè êè, î éà çûã äÿ -

íèç êÿ íà ðûí äà éà øà éà-éà øà éà äÿ íè çèí ùÿñ ðÿ òèé ëÿ þëÿ úÿê, àð çó -

ñó íó ýþ çöí äÿ ãî éàð äû ìû? Åù, ôà íè äöí éà...

À íà-áà ëà ñà êèò úÿ ýå äèð äè ëÿð. Àí úàã Ðà ìèë ùèññ åäèð äè êè,

è÷è ãàí àü ëà éûð, ýþç éàø ëà ðû öðÿ éè íÿ äî ëóð... Áåé íè íÿ ýÿ ëÿí

ôèê ðè ïû ÷ûë òû èëÿ äè ëè íÿ ýÿ òèð äè:

- ...Õîø áÿõò ëèê äÿ ôà ùè øÿ ãà äû íà áÿí çÿ éèð. Êè ìèí ïó ëó ÷îõ -

äóð ñà, îíóí éà òà üû íà ýè ðèð.


134

* * *Ðåñ òî ðà íûí ýþ çÿë ìö ùè òè âàð èäè. ×иë ÷û ðàã ñþí äö ðöë ìöø äö.

Éàë íûç áðà ëàð éà íûð, è÷ÿ ðè íè ãûð ìû çûì òûë-ãÿù âÿ éè ðÿíý ÷à ëà ðû -

íà áö ðö éöð äö. Çàë äà êè ôà éÿò ãÿ äÿð àäàì âàð èäè. Åñò ðà äà äà

èñÿ ÷îõ ìà ðàã ëû øîó-ïðîã ðàì ýå äèð äè. Òà íûí ìûø ìö üÿí íè ëÿð

áèð-áè ðè íè ÿâÿç åäèð äè...

È íà ðÿ áà úû ñû ðÿù ìÿ òÿ ýå äÿí äÿí ñîí ðà èëê äÿ ôÿ èäè êè, ÿé ëÿí -

úÿ éå ðè íÿ ýÿë ìèø äè. Ðçà íû ôèê ðèí äÿí äà øûí äûð ìàã èñ òÿ ñÿ äÿ,

Ðçà «Éåä äè ýöí éàñ ñàõ ëà íû ëûð, àð òûã äîã ãó çóí úó ýöí äöð»

äå éèá îíóí èíà äû íû ãûð ìûø äû. Ùÿð ÷ÿíä, åâ äÿ ùÿ ëÿ äÿ òå ëå âè çî -

ðó à÷ ìûð äû ëàð, ùÿ ëÿ äÿ ìó ñè ãè äèí ëÿ ìèð äè ëÿð, àì ìà Èíà ðÿ ðèñê

åäèá ðåñ òî ðà íà ýÿë ìèø äè. Åëÿ áó íóí ïåø ìàí ÷û ëû üû íû äó éà-äó -

éà ÿé ëÿø ìèø äè...

Î ôè ñèàíò áèð óú äàí ñöô ðÿ éÿ éå ìÿê äà øû éûð äû. Ðçà «Áÿù-

áÿù» äå éèð äè, Èíà ðÿ èñÿ àðà-ñû ðà ýè ëåé ëÿ íèð äè:

- Ðçà, ëà çûì äå éèë áó ãÿ äÿð éå ìÿê...

- Íÿ?! Щÿ ëÿ áà ëûã äà ýÿ ëÿ úÿê?!

- ßò, òî éóã áÿñ åò ìÿ äè êè?!

- Ìÿ íÿ äà ùà ìåé âÿ øè ðÿ ñè ñöç ìÿйин, âàë ëàù, éå ðèì ãàë ìà -

éûá...

Ðçà ùÿì ìàë ÿòè, ùÿì òî éóã, ùÿì áà ëûã èç ãà ðà ñû ñè ôà ðèø

âåð ìèø äè. Þçö êî ëàé ëà âèñ êè ãà ðûø äû ðûá è÷èð äè. Èíà ðÿ ö÷öí

øàì ïàí øÿ ðà áû ýÿ òèç äèð ìèø äè. Àí úàã Èíà ðÿ ãÿ òè îëà ðàã éàë íûç

ìåé âÿ øè ðÿ ñè è÷ÿ úÿ éè íè áèë äèð ìèø äè. Ãà ðà üàò, ïîð òà üàë, øàô òà -

ëû... Ðçà ýàù áóí äàí, ýàù îí äàí ñö çöð, áîø ãà áû íà ýàù ñà ëàò,

ýàù èç ãà ðà äîë äó ðóð äó...

Áðèëлиàíò Äà äà øî âà Èíà ðÿ íèí ÿí ÷îõ ñåé äè éè ìàù íû ëà ðû îõó äó:Ñå âÿ úÿ éÿì,

ñÿ íè ñå âÿ úÿ éÿì, ñÿ íè ìÿí.Ýÿ ëÿ úÿ éÿì,

Ýþç ëÿ, ýÿ ëÿ úÿ éÿì ìÿí...


135

...Áó ãà ëà äàø ëû ãà ëà,×ûí ãûë ëû, äàø ëû ãà ëà.Ãîð õó ðàì, éàð ýÿë ìÿ éÿ,Ýþç ëÿ ðèì éàø ëû ãà ëà.Áó úöð ìÿø ùóð ìö üÿí íè нè úàí ëû îëà ðàã ýþð ìÿê, èôàсû íû

äèí ëÿ ìÿê Èíà ðÿ íè õåé ëè øÿí ëÿí äèð ìèø äè...À íè ñö êóò äàí ñîí ðà çà ëû ùÿ çèí âÿ êþâ ðÿê áèð ìó ñè ãè ñÿ äà -

ñû áö ðö äö. Èíà ðÿ åñò ðà äà äà Ôà èã Àüà éå âè ýþ ðÿí äÿ ñå âèí úÿê«À à, Ôà èã...» ñþé ëÿ äè. Áó ìàù íû íû áà úû ëàð ÷îõ ñå âÿð äè ëÿð,äèí ëÿ ìÿê äÿí ùå÷ äîé ìàç äû ëàð:

Èëê áà ùàð äûð, ñîí áà ùàð äûð, óíóò äóì,Äàí éå ðè íè êèï ðè éèì ëÿ îâóò äóì.Íè éÿ áè çÿ ãèñ ìÿò îë äó èí òè çàð,Áèð ýå úÿ äÿ ñà÷ ëà ðû ìà éàü äû ãàð.ßë äÿ áèð ãÿ äÿù øÿ ðàáñÿ íè ÿâÿç åëÿ ìèð.Ùÿñ ðÿò ëè õà òè ðÿ ëÿðñÿ íè ÿâÿç åëÿ ìèð.Øÿ êèë ëÿð äÿн áà õû øûíñÿ íè ÿâÿç åëÿ ìèð.Éàñ òû üûì äà ýþç éà øûìñÿ íè ÿâÿç åëÿ ìèð.

Ýþç ëÿ ðèí äÿí ýè ëÿ-ýè ëÿ éàø ëàð àõûá éà íà üû áî éóí úà äè éèð ëÿí -äè. Ðçà ñòó ëó íó ÷ÿ êèá áàð ìàã ëà ðû èëÿ îíóí ýþç éàø ëà ðû íûíãàð øû ñû íû êÿñ ìÿ éÿ ÷à ëûø äû...

- Àü ëà ìà, ãó çóì, àü ëà ìà...- ...- Ñÿ íèí ëÿ äå éè ëÿì?! Àü ëà ìà! Áè ëè ðÿì íÿ ÷ÿê äè éè íè. Àí úàã

äþç, ñÿáиð åëÿ.Ñîí ðà ñàë ôåò ýþ òö ðöá Èíà ðÿ íèí ýþç ëÿ ðè íèí éà øû íû ñèë äè. Þçö

äÿ êþâ ðÿë ìèø äè. Ãÿ ùÿð äî ëó ñÿñ ëÿ ãû çûí ãó ëà üû íà ïû ÷ûë äà äû:


136

- Äå éÿ úÿê ñÿí êè, è÷èá äå éÿ áå ëÿ äå éèð... Àí úàã è÷ êè, ñà äÿ -úÿ, úÿ ñà ðÿò ëÿí äè ðèá ìÿ íè. Ъÿ ñà ðÿò ëÿí äè ðèá êè, ñÿ íè ÷îõ ñåâ äè -éè ìè åòè ðàô åäèì. Èí äè äöí éà äà ìÿ íèì÷öí àè ëÿì ëÿ áèð ýÿ ÿíäîü ìà, ÿí ÿçèç àäà ìûì ñàí...

Ìó ñè ãè äà âàì åò äèê úÿ Èíà ðÿ íèí è÷ äöí éà ñû àëò-öñò îëóð äó.Áèð éàí äàí äà Ðçà íûí ñþé ëÿ äè éè ñèð ëè-ñåùð ëè êÿë ìÿ ëÿð...

Ðåñ òî ðà íû òÿðê åäÿí äÿ Ðçà Èíà ðÿ íèí ýþ çöí äÿ áèð ãÿ äÿð äÿóúàë äû: Ñÿí äå ìÿ, ðåñ òî ðàí äà øîó-ïðîã ðàì àí úàã àõ øàì îëóð äó,ñà àò 8-äÿí ñîí ðà. Ðçà èñÿ Èíà ðÿ ö÷öí ñöðï ðèç åò ìèø, áþ éöê ìÿá -ëÿü þäÿ éÿ ðÿê ìÿõ ñó ñè îíóí ÷öí øîó-ïðîã ðàì òÿø êèë åò ìèø äè...

Ýå ðè ãà éû äàí äà éîë áî éó Èíà ðÿ íèí ãó ëà üûí äà Ðçà íûí ñþç -ëÿ ðè òÿê ðàð ëà íûð äû:

- ...È ëà ùÿ øàá ëîí ùÿ éà òû ìà ðÿíý ãàò ìûø äû. Î, ÿí öðÿ éÿ éà -òûì ëû áÿñ òÿ êàð ìó ñè ãè ñè, ÿí ýþ çîõ øà éàí ðÿñ ñàì òàá ëî ñó, ÿíìà ðàã ëû éà çû ÷û ÿñÿ ðè èäè...

- ...Àì ìà ñÿí äà ùà ýþ çÿë ñÿí. ßð äÿ îë ìà ñû, ñû õûí òû ÷ÿê ìÿ -ñè, ÿçàá-ÿçèé éÿò ëÿ ðè ñàí êè áèð ãÿ äÿð ñîë äóð ìóø äó îíó. Ñÿí ñÿòÿ çÿ- òÿð áèð ÷è ÷ÿê ñÿí. Äà ùà ÿòèð ëè, äà ùà ýþ çÿë...

- ...È÷ êè ìÿ íè úÿ ñà ðÿò ëÿí äè ðèá êè, ñÿ íè ÷îõ ñåâ äè éè ìè åòè ðàôåäèì. Èí äè äöí éà äà ìÿ íèì ÷öí àè ëÿì ëÿ áèð ýÿ ÿí äîü ìà, ÿíÿçèç àäà ìûì ñàí...

Àâ òî ìî áèë øö òö éöð äö. Óúà áè íà ëà ðû, àüàú ëà ðû, àâ òî ìî áèë -ëÿ ðè, èí ñàí ëà ðû àð õà äà ãî éóð äó. Àí úàã ãàð øû äà éå íÿ äÿ áè íà -ëàð, àüàú ëàð, àâ òî ìî áèë ëÿð, èí ñàí ëàð âàð èäè... Ñàí êè ñîí ñó çà -úàí áå ëÿ äÿ îëà úàã äû... Áó äàè ìè ëè éè, áó ìö òÿ ùÿð ðèê ëè éè ñîí -ñó çà ãÿ äÿð ýþð ìÿê, éà øà ìàã ö÷öí áó ãà ïà ëû ìö ùèò äÿí - áóøÿ ùÿð äÿí ÷ûõ ìà ìà ëûé äûí...

Å ëÿ êè ÷ûõ äûí, áàõ îí äà ñÿ íè ìö øà éèÿò åäÿí áó ìÿí çÿ ðÿéî õà ÷û õà úàã, áèð áîø ëóã, àäàì ñûç ëûã éîë éîë äà øûí îëà úàã äû...

Äå ìÿê, äàè ìè ëèê ö÷öí ÷ÿð ÷è âÿ éÿ ãà ïàí ìàã ëà çûì èìèø...


137

n

- Ìÿí áå ëÿ àí ëà éû ðàì êè, èí òè ùàð îõ øàð ëûã ëà ðû, ìÿ êàí, çà -ìàí óé üóí ëàø ìà ëà ðû ùå÷ äÿ òÿ ñà äö ôè äå éèë, áóí ëàð çÿí úèð âà -ðè ãà íó íàóé üóí ëóã ëà ðûí òÿ çà ùö ðö äöð.

- Äöç àí ëà éûð ñûç. Ùÿò òà áÿ çÿí áó çÿí úèð âà ðè ùå ñàá åò äè éè -

íèç ãà íó íàóé üóí ëóã ëàð èí ñàí çÿ êà ñû íûí ãàâ ðà éà áè ëÿ úÿ éè

ìèã éà ñû äà þòöá êå ÷èð. Èø îí äà äûð êè, ñóè ñèä ëÿ áàü ëû ÿí ìöõ -

òÿ ëèô ùè ïî òåç ëÿð äÿ ìþâ úóä äóð. Ãÿðá àëèì ëÿ ðè ïðî ñå ñè êîñ ìèê

ôÿ çàé ëà, éàäï ëà íåò ëè ëÿð ëÿ äÿ ÿëà ãÿ ëÿí äè ðèð ëÿð. Äö çö, áå ëÿ øåé -

ëÿð ìÿ íÿ èíàí äû ðû úû ýþ ðöí ìöð. Àì ìà áèð èòàë éàí òÿä ãè ãàò ÷û -

ñû âàð, Ìîð ñåë ëè. Îíóí áÿ çè èä äèà ëà ðû íû îë äóã úà ìà ðàã ëû ùå ñàá

åäè ðÿì. Ìÿ ñÿ ëÿí, áó øÿõñ ñö áóò åäèð êè, Àâ ðî ïà ãè òÿ ñè íèí úÿ -

íóá âÿ øè ìà ëûí äà èí òè ùàð ùàë ëà ðû ìè íè ìóì äóð, ìÿð êÿ çèí äÿ

èñÿ ìàê ñè ìóì. Î, ùÿò òà ÿí ÷îõ èí òè ùàð áàø âå ðÿí ÿðà çè íèí

äÿ ãèã êîîð äè íàò ëà ðû íû äà ýþñ òÿ ðèð: Áèð òÿ ðÿô äÿí 47 âÿ 57 äÿ -

ðÿ úÿ åí äàè ðÿ ñè, äè ýÿð òÿ ðÿô äÿí 20 âÿ 40 äÿ ðÿ úÿ óçóí ëóã äàè -

ðÿ ñè... Âÿ ÷îõ ìà ðàã ëû äûð êè, áó ÿðà çè ãè òÿ íèí ÿí ìö ëà éèì èã -

ëèì ÿðà çè ñè äèð. Äå ìÿê, ÷îõ ñî éóã âÿ ÷îõ èñ òè éåð ëÿð äÿ äå éèë,

ìÿùç ÿí ìö ëà éèì éåð ëÿð äÿ äà ùà ÷îõ èí òè ùàð áàø âå ðèð.- Îë äóã úà ìà ðàãëû äûð.- Áÿ ëè. Ìîð ñåë ëè íèí àð äûí úà Ãåð ðè àä ëû áàø ãà áèð òÿä ãè ãàт÷û

èñÿ ñö áóò åäèá êè, ãåéä åäè ëÿí ÿðà çè áöñ áö òöí Ñàê ñî íè éà,

Ïðóñ ñè éà âÿ Ôðàí ñà íû ÿùà òÿ åò äè éèí äÿí, áè çè ìà ðàã ëàí äû ðàí

çî íà íû éàë íûç ìö ëà éèì èã ëè ìè íÿ ýþ ðÿ ôÿðã ëÿí äèð ìÿ éè ìèç

ÿñàñ ñûç ýþ ðö íÿ áè ëÿð. Ìÿùç áó ÿðà çè äÿ Àâ ðî ïà íûí ÿñàñ ñè âè ëè -

çà ñè éà îúàã ëà ðû éåð ëÿ øèð. Äå ìÿê, áó õàëã ëà ðûí èí òè ùà ðà ìåéиë -

ëè éèí äÿ ìÿùç ñè âè ëè çà ñè éà îúà üû îë ìàã öñ òöí ëöê ëÿ ðè íè ñÿ áÿá


138

êè ìè ýþñ òÿð ìÿê îëàð. Âÿ ÿí ãÿ ðè áÿ ñè: áó çî íàé ëà ñÿð ùÿä îëàí

þë êÿ ëÿ ðÿ áàõ äûã äà, ýþ ðö ðöê êè, îðà ëàð äà ãåé äÿ àëû íàí ñóè ñèä

ùàë ëà ðû äÿ ñÿð ùÿ äÿ éà õûí ëàø äûã úà àð òûð. Ìÿ ñÿ ëÿí, øè ìàë äà êû

Èí ýèë òÿ ðÿ âÿ Áåë ÷è êà íûí ìÿùç ùÿ ìèí çî íàé ëà ñÿð ùÿä úÿ íó áó

äà ùà ÷îõ ñóè ñèä ùà ëû èëÿ ôÿðã ëÿ íèð. Úÿ íóá äà êû Èòàëиéà íûí èñÿ

ùÿ ìèí çî íàé ëà ñÿð ùÿä øè ìà ëû.

Áàø ãà áèð òÿä ãè ãàò ÷û - ôðàí ñà ëû Áîèñ ìîíò èä äèà åäèð êè, ñó -

è ñèä ëÿð ÿê ñÿð ùàë ëàð äà ýöí äöç ñààò ëà ðûí äà áàø òó òóð.

À äû íû óíóò äó üóì áèð áàø ãà òÿä ãè ãàò ÷û èñÿ îð òà éà ðÿ ãÿì -

ëÿð ãî éóð êè, èí òè ùàð ùÿô òÿ íèí ÿâ âÿ ëèí äÿ - õö ñó ñÿí áà çàð åð -

òÿ ñè äè ýÿð ýöí ëÿ ðÿ íèñ áÿ òÿí äà ùà ÷îõ áàø âå ðèð...- Àõû áà çàð åð òÿ ñè ùÿô òÿ íèí ÿí àüûð ýö íö äöð.- Åëÿ äèð êè âàð.- Éàõ øû, îí äà éå íÿ äÿ ãà éû äàã èí òè ùàð ìî òè âà ñè éà ñû íà. Áå -

ëÿ àí ëà øûë äû êè, èí òè ùà ðûí éàë íûç áèð ñè ôÿ òè âàð: пðîá ëåì ëè îë -ìàã. Ùàí ñû õà ðàê òåð ëè îëóð ñà-îë ñóí, éà ñåâ ýè, éà àè ëÿ ìö íà -ñè áÿ òè, éà åù òè éàú, éà èø ñèç ëèê, éà ãîð õó, éà õÿñ òÿ ëèê - ôÿð ãè éîõ -äóð, èí òè ùàð ñÿ áÿ áè ïðîá ëåì äÿí äî üóð. Âàð ëû-ùàë ëû, õîø áÿõò èí -ñàí, òÿ áèè êè, þçö íö þë äöð ìÿê ö÷öí ùå÷ áèð ñÿ áÿá òà ïà áèë ìÿç.

- Ñèç íÿ äà íû øûð ñûç?! Åëÿ èø äÿ îí äà äûð êè, áÿ çÿí ñîí äÿ ðÿ -

úÿ äÿ òÿ ìèí îëóí ìóø, âàð ëû-ùàë ëû èí ñàí ëàð äà èí òè ùàð åäèð ëÿð.

Þçö äÿ ñÿ áÿá ñèç, ïðîá ëåì ñèç... Éÿ íè áÿ çÿí ùÿð øåé ëÿ òÿ ìèí

îëóí ìà, ùÿð øå éÿ àñàí ÷àò ìà, äöí éà íûí ùÿð çþâ ãö íö äàä ìà

ñîí äà èí ñà íûí ùÿ éàò äàí áåç ýèí ëè éè íÿ, ùÿ éà òè ìà ðàã ëà ðû íûí þë -

ìÿ ñè íÿ ýÿ òè ðèá ÷û õà ðûð.

Áè ëèð ñèç, òÿä ãèã åò äè éèì ìþâ çóé ëà áàü ëû òåç-òåç ìÿù êÿ ìÿ-

òèá áè åêñ ïåð òè çà сынäà èø ëÿ éÿí äîñò ëà ðû ìûí êþ ìÿ éèí äÿí èñ òè ôà -

äÿ åäè ðÿì. Èë êèí îëà ðàã èñ òèí òàã àðàø äûð ìà ëà ðûí äà èí òè ùà ðà

øöá ùÿ äî üó ðàí ìå éèò ëÿ ðèí åêñ ïåð òè çà ñû êå ÷è ðè ëèð. Áó þëöì ëÿ -

ðèí èí òè ùàð ëà áàü ëû îëóá-îë ìà ìà ñû ìÿ ñÿ ëÿ ñè ìå éè òèí ìöà éè íÿ -

ñè íÿ äà èð ìö âà ôèã åêñ ïåðò ðÿ éè àëûí äûã äàí ñîí ðà, éàë íûç èñ -


139

òèí òà ãûí òàì âÿ ùÿð òÿ ðÿô ëè àðàø äûð ìà ëà ðû íûí ñîí ðà êû ìÿð ùÿ -

ëÿ ëÿ ðèí äÿ þç ùÿë ëè íè òà ïûð. Èí òè ùà ðà øöá ùÿ èëÿ áàü ëû àïà ðûë ìûø

åêñ ïåð òè çà ëàð ÷îõ âàõò ìöñ áÿò íÿ òè úÿ âå ðèð.

«Ðóññ êà éà ðó ëåò êà» äå éè ëÿí áèð òåð ìèí дя âàð. Þòÿí ÿñ ðèí

ÿâ âÿë ëÿ ðèí äÿ ÷àð îð äó ñóí äà ýå íèø éà éûë ìûø àü ëà ñûü ìàç áèð

áÿõò ñû íà ìà ìå òî äó иди: ßñ ýÿð âÿ çà áèò ëÿð òà ïàí ÷à íûí ïàò -

ðîí äà øû íà áèð ïàò ðîí ãî éóá ïàò ðîí äà øû ôûð ëà éûð ëàð ìûø. Ñÿê êèç

ùàë äàí áè ðèí äÿ îí ëà ðû ýþç ëÿ éÿí þëöì ëÿ çà ðà ôàò ëàø ìàã èñ òÿ éè

èëÿ ùÿ éàò ëà ðû íû ðèñ êÿ àòûð, òà ïàí ÷à íû ýèú ýàù ëà ðû íà сыõûð ëàð ìûø.

Ýöë ëÿ òÿ ñà äö ôÿí à÷ûë ñà, áó ìÿ íà ñûç ðèñ êèí ñî íó úó îëà ðàã äöí -

éà äàí êþ ÷öð ëÿð ìèø...

Áàõ ùÿ ìèí î «ðó ëåò êà» íûí áàø ãà ðèñê ëè ôîð ìà ларыíû áÿ çè

èì êàí ëû àè ëÿ ëÿ ðèí þâ ëàä ëà ðû åäèð . Éà íàð êî òèê ëÿ ðè íîð ìà äàí

àð òûã äà ìà ðà éå ðèтмякля, éà ìà ýèñò ðàë éîë ëàð äà ñîí äÿ ðÿ úÿ

áà ùà ëû àâ òî ìî áèë ëÿð ëÿ ãÿ ôèë äþí ýÿ ëÿ ðÿ îë äóã úà éöê ñÿê ñö ðÿò ëÿ

ýè ð ìÿкля...

Ïðàê òè êàì äà áå ëÿ ùàë ëàð ëà ÷îõ ðàñò ëàø ìû øàì...

Äöç äöð, áó ùàë ëà ðû èí òè ùàð éîõ, äà ùà ÷îõ ùÿ éàò ëà, þëöì ëÿ

îé íà ìàã àä ëàí äû ðûð ëàð. Àì ìà ùÿð ùàë äà, áóí ëà ðûí ñî íó úó

ìÿùç èí òè ùà ðåò ìÿ äèð.

Áö òþâ ëöê äÿ èñÿ, ñèç äå éÿí «þ çö íö þë äöð ìÿê ö÷öí ùå÷ áèð

ñÿ áÿá òàï ìà éàí õîø áÿõò èí ñàí ëàð »ûí ÿñàñ èí òè ùàð ñÿ áÿá ëÿ ðè

ÿí ÿçèç, ÿí äîü ìà àäàì ëà ðû íû ãÿ ôèë èòèð ìÿê îëóð...


140

9-úó�ùèñ�ñÿ

áà�üûø�ëàí�ìàç�ýÖ�íàÙ

- Èòèí êö ÷ö éö, Èëà ùÿ íè éÿ þçö íö þë äöð äö?! Íè éÿ äå ìèð ñÿí?!

È êè íÿ ôÿð Ðà ìè ëè øèë ëÿ ëÿ éèð, éóì ðóã ëà éûð, éå ðÿ éû õûë äûã äà

òÿ ïèê ëÿ éèð äè . Ñîí ðà éå íè äÿí àéà üà ãàë äû ðûð äû ëàð...

- Íè éÿ î ãûç þçö íö þë äöð äö?!

- Áèë ìè ðÿì, âàë ëàù áèë ìè ðÿì!

- Íå úÿ éÿ íи áèë ìè ðÿì?!

Éå íè äÿí øèë ëÿ ëÿð, éóì ðóã ëàð áàø ëà íûð äû...

À íà ñû иля Ñè òàë÷à éà ãàéыäàíдан ñîí ðà þçö íö òîï ëà ìûø, ùÿò -

òà õà ëà ñû íûí ÿðè íÿ ãî øó ëà ðàã áà ëûã òóò ìà üà äà ýåò ìèø äè. Àì -

ìà úÿ ìè áèð ýöí ýö úö ÷àò ìûø äû îð аäà ãàë ìà üà. Éå íè äÿí ãà -

÷ûá ýÿë ìèø äè. Àíà ñû ñþç ñàë ìûø äû êè, åâÿ êèì ñÿ ýè ðèá, ãà ïû ëàð

òàé áà òàé èìèø, åâ ÿø éà ëà ðû ãóð äà ëà íûá ìûø. Èëà ùÿ íèí òóô ëè сè вя

шякилляри äÿ éî õà ÷û õûá ìûø.

Åâ ëÿ ðè íÿ ýÿë ìèø äè êè, ýþð ñöí íÿ ìÿ ñÿ ëÿ äèð. Îíà àíà ñû íûí

ñþé ëÿ äèê ëÿ ðè ÷îõ ìöÿì ìà ëû ýþ ðöí ìöø äö. Êè ìÿ ëà çûì èìèø îí -

ëà ðûí åâè íÿ ýèð ìÿê, Èëà ùÿ íèí òóô ëè сè íè, шякилляри àïàð ìàã?

Å ëÿ áèë, îíó ýþç ëÿ éèð ëÿð ìèø êè ìè, èêè íÿ ôÿð òà íû ìà äû üû øÿõñля

Èëà ùÿ íèí àòà ñû äà àð äûí úà è÷ÿ ðè êå÷ ìèø äè ëÿð. Щямин èêè íÿ ôÿð

îíó âÿù øè êè ìè äþ éöð äö, Èëà ùÿ íèí àòà ñû äà ñà êèò úÿ ñåéð åäèð äè.

- Àë ëà ùà àíä îë ñóí, ùÿð òè êÿ íè ãó ëà üûí áîé äà åëÿ éÿ ðÿì!

Äóð äó üó éåð äÿ àäàì þçö íö þë äöð ìÿç. Ñÿí îü ðàø îíóí ÿðè

äå éèë ñÿí?! Ñÿí äÿ áèë ìÿ éÿí äÿ, êèì áè ëÿ ñè äèð êè, þçö íö íè éÿ

þë äö ðöá î?!


141

- ...Âàë ëàù áèë ìè ðÿì.

Íþâ áÿ òè éóì ðóã Ðà ìè ëèí ÷ÿ íÿ ñèí äÿí íå úÿ òóò äó ñà, àð õà ñû

öñ òÿ éå ðÿ äÿé äè. Áà øû äöç Ðà èñ êè øè íèí àéàã ëà ðû íûí ãàð øû ñû íà

äöø äö.

Àü ðû äàí ãîâ ðó ëà-ãîâ ðó ëà: - Ðà èñ ÿìè, Ãó ðà íà àíä îë ñóí,

ùå÷ íÿ äÿí õÿ áÿ ðèì éîõ äóð, - äå éèá èì äàä äî ëó áà õûø ëàð ëà

êå÷ ìèø ãàéыíà òà ñû íà áàõ äû.

Ðàèñ èê ðàù ëà Ðà ìè ëèí áà øû íû àéà üûé ëà êÿ íà ðà èòÿ ëÿ äè.

- Äà éû, íåé íяéÿê?

Ýÿíú ëÿð äÿí áè ðè, íèñ áÿ òÿí äî ëó îëà íû ñî ðóø äó. Ðà èñ àù ÷ÿê äè:

- Äà éû þë ñöí, úà íû ãóð òàð ñûí. Äà éû áè ëèð êè, íåé íяéÿê?!

Ýÿíú âàð ãöâ âÿ ñèé ëÿ éåð äÿ óçà íûã ëû ãàë ìûø Ðà ìè ëèí éà íû -

íà тяпикля âóð äó.

- Úûí äûð! Áå ëÿ ñè íèí ýÿ ðÿê ýþ çö íöí ãà áà üûí äà àíà-áà úû ñû íû...

Ñîí ðà Ðàèñ äÿí ÷ÿ êè íèá ñþ çö íö àõû ðà ÷àò äûрмады.

Ðàèñ áèð äà ùà àù ÷ÿê äè. Ðà ìè ëÿ «âèä-ôà ñî íó íà», «èò êþ -

êöí äÿ éà øà ìà ñû íà», «à éà üû íû éîð üà íû íà óé üóí óçàò ìà éûá

ãû çû íû áÿä áÿõò åò ìÿ ñè íÿ» ýþ ðÿ îë ìà çûí ñþ éöø ëÿð éàü äûð äû...

Ùà ÷àí äàí-ùà ÷à íà èñÿ ýÿíú ëÿ ðÿ «ßë ñàõ ëà éûí!» äå éèá, áèð ãÿ -

äÿð îòàã äà âàð-ýÿë åò äèê äÿí ñîí ðà öçö íö Ðà ìè ëÿ òóò äó:

- Îëà áèë ìÿç ñÿí àð âà äû âûí íÿ ñÿ áÿ áÿ þçö íö þë äöð äö éö íö

áèë ìÿ éÿ ñÿí. Î îõó ìóð äó, èø ëÿ ìèð äè, åâ äÿí ÷þ ëÿ ÷ûõ ìûð äû. Úÿ -

ìèé éÿò ëÿ ùå÷ áèð öí ñèé éÿ òè îë ìà éàí áèð øÿõñ þçö íö þë äö ðöá -

ñÿ, ýö íàù êà ðû éàë íûç àè ëÿ äÿ àõ òàð ìàã ëà çûì äûð. Áÿë êÿ, àíàí

îíóí õÿò ðè íÿ äÿé ìèø äè?

Êå÷ ìèø ãàéыíà òà ñû íûí íèñ áÿ òÿí ìö ëà éèì äà íûø ìà ñû óôóë -

äà éà ðàã àü ðû ÷ÿ êÿí Ðà ìè ëè áèð ãÿ äÿð öìèä ëÿí äèð äè:

- Ðà èñ ÿìè, Ãó ðà íà àíä îë ñóí êè, ìÿí äÿ, àíàì äà, áà úû-

ãàð äà øûì äà ùÿ ìè øÿ îíóí íà çû íû ÷ÿê ìè øèê, «îð äà îòóð ìà, áóð -

äà îòóð» äå éèá ÿçèç ëÿ ìè øèê... Ùà ìû ìûç øîê äà éûã. Ùå÷ áèð ñÿ -

áÿá, òó òàë ãà éîõ äóð êè, äå éÿê, áÿë êÿ, áó íà ýþ ðÿ î èøè òóò äó...


142

Ðàèñ éå íÿ ãûø ãûð äû:

- Àõû ìÿí êö ÷ÿ éÿ ÷û õà áèë ìè ðÿì! Ùÿ ðÿ áèð ñþç äà íû øûð! Ùå÷

îë ìà ñà, ùÿ ãè ãÿ òè áèë ñÿé äèì, àüûç ëà ðû íû éó ìàð äûì. Êö ÷öê, äå

êè, îíó äþ éöð äöì, èí úè äèð äèì! Äå êè, ýö íö íö úÿ ùÿí íÿì ÿçà -

áû íà ÷å âèð ìèø äèì! Äå äÿ! Áå ëÿ äå, áÿë êÿ ùà ìû ñó ñà, áèç äÿ ðà -

ùàò ëà øàã!

Ýÿíú ëÿð äÿí ùÿ ìèí î äî ëó îëà íû äÿð ùàë Рамиля òÿ ïèê èëèø -

äèð äè:

- Áîé íó íà àë äà, êö ÷ö éöí áè ðè êö ÷öê!

Ðà ìèë éåð äÿ úÿ áö çö øöá ÷ÿ òèí ëèê ëÿ äå äè:

- ßëèì ñû íàð äû îíà ÿë ãàë äûð äû üûì éåð äÿ. Àí úàã áå ëÿ äå ìÿ -

éèì ñè çÿ áèð òÿ ñÿë ëè äèð ñÿ, äå éÿ áè ëÿ ðÿì.

Ðàèñ àøà üû ÿéè ëèá îíóí õèðò äÿ éèí äÿí éà ïûø äû:

- Íàð êî ìàí îë äó üó âó ñþé ëÿ! Äå êè, ùÿð ýöí ийня вурур-

дун, åâè äà üû äûðдын, åâ äÿ êè ëÿ ðè ñþ éöðдцн, äþ éöð äöí. Äå êè,

ùÿ éàò éîë äà øûí äÿ ôÿ ëÿð ëÿ õÿ áÿð äàð ëûã åò ìèø äè êè, þçö ìö þë äö -

ðÿ úÿì! Àõûð äà þë äöð äö äÿ! Äå äÿ!

Ðà ìèë ãîð õó âÿ òÿø âèø è÷èí äÿ: - Ñè çÿ áå ëÿ ëà çûì äûð ñà, äå -

éÿ ðÿì, - ñþé ëÿ äè.

Ðàèñ éå ðÿ òö ïö ðöá úèá òå ëå ôî íóé ëà íþì ðÿ éûü äû:

- Àëî... Ñÿ ìÿí äÿð, ìÿ íÿì, Ðàèñ äèð. Ñÿí ìÿ íèì áà øû ìà

ýÿ ëÿí èø äÿí õÿ áÿð äàð ñàí äà, éàñ éå ðè íÿ äÿ ýÿë ìèø äèí... Àë ëàù

êå ÷ÿí ëÿ ðè íÿ ðÿù ìÿò åëÿ ñèí. Áè çèì úà ìàà òûí áå ëÿ áèð õö ñó ñèé -

éÿ òè âàð: Юëÿ íèí äà ëû íà âåä ðÿ ãîø ìàã. Ùÿ ðÿ áèð øåé äà íû øûð,

ùÿ ðÿ áèð ÷à ìóð àòûð áÿä áÿõò ãû çû ìûí äà ëûí úà. ßðè îü ðàø íàð -

êî ìàí îëóá, ùÿì äÿ àúûí äàí ýö íîð òà äó ðà íûí áè ðè èìèø. Éà -

çûã ãû çà ýöí âåð ìèð ìèø, äþ éöá èí úè äèð ìèø. Íå ÷ÿ äÿ ôÿ ãûç

þçö íö þë äö ðÿ úÿ éè íè ñþé ëÿ éèá, ÿùÿ ìèé éÿò âå ðÿí îë ìà éûá...

Щя, щя... Ìÿí èñ òÿ éè ðÿì, ñÿí ìÿ íÿ áу èø äÿ êþ ìÿê åäÿ ñÿí. Ñÿ -

íèí ÿëà ãÿ ëÿ ðèí ýå íèø äèð. Òå ëå âè çè éà äà, ãÿ çåò ëÿð äÿ èø ëÿ éÿí ики-

цч ìöõ áèð ýÿ òè ðÿ áè ëÿð ñÿí, ýÿ ëèá áó îü ðà øû äà íûø äûð ñûí ëàð? Î


143

äà åòè ðàô åò ñèí ãû çûí áà øû íà à÷ äûã ëà ðû íû... Àé ñàü îë. Áÿë êÿ,

áóí äàí ñîí ðà ñþç-ñþù áÿò éû üû øàð, éà çûã ãûç ãÿ áèð äÿ ðà ùàò

óéó éàð. Áèç äÿ äèíú ëèê òà ïà ðûã... Ñîí ðà ñû íÿ îëà úàã, åëÿ äÿ

ÿùÿ ìèé éÿò êÿñá åò ìèð ìÿ íèì ÷öí. Ùå÷ îü ðà øû òó òóë ìà üà äà

ãîé ìà ðàì. Ñà äÿ úÿ, äà íûø ñûí, ùÿð øå éÿ áèð íþã òÿ ãî éóë ñóí!..

Îë äó, ÷îõ ñàü îë. Îí äà çÿíý ëÿ øèá âàõ òû íû äÿ ãèã ëÿø äè ðÿ ðèê!

Ðàèñ òå ëå ôî íó íó ãà ïà äûá Ðà ìè ëÿ áÿðê-áÿðê áóí äàí ñîí ðà

íåé лÿ éÿ úÿ éè íè òàï øûð äû. Òàï øûð äû êè, øÿí áÿ-áà çàð ùå÷, áè ðèí úè

ýöí äÿí åòè áà ðÿí áóðаäàí áèð úÿ àä äûì äà êÿ íà ðà àò ìà ñûí.

Æóð íà ëèñò ëÿ ðè ýÿ òè ðèá ýÿ ëÿí äÿ îíó áóðаäà òàï ìà ñà, íÿñ ëèãà ðû -

øûã éåð öçöí äÿí ñè ëÿ úÿê.

Ýå äÿí äÿ éå íÿ î äî ëó îü ëàí Рамилин ãó ëà üû íûí äè áèí äÿí âàð

ýö úö èëÿ øèë ëÿ âó ðóá: - Åøèò äèí, êö ÷öê?! - ñþé ëÿ äè.

Ãà ïû ÷ûð ïû ëàí äàí áèð ìöä äÿò ñîí ðà äà Ðà ìèë éå ðèí äÿí òÿð -

ïÿí ìÿ äè, îí ëà ðûí ýå ðè ãà éû äà úàã ëà ðû ãîð õó ñó èëÿ òèò ðÿ äè. ×îõ

ïèñ äþé ìöø äö ëÿð, áö òöí áÿ äÿ íè çîã ãóë äà éûð äû...

* * *...Ýå úÿ íèí áèð àëÿ ìè èäè. Óë äóç ëàð î ãÿ äÿð ÷îõ èäè êè... Þçö

äÿ ùà ìû ñû ñÿ ìà íûí ейни ùèñ ñÿ ñè íÿ òîï ëàø ìûø äû. Ñÿ ìà íûí î áè -

ðè ùèñ ñÿ ñè èñÿ ñàí êè áþ éöê áèð áîø ëóã èäè. Àé äà óë äóç ëàð áîë

îëàí òÿ ðÿô äÿ èäè, éå ðè êè ôà éÿò ãÿ äÿð èøûã ëàí äû ðûð äû...

Ðà ìèë ÷ÿ òèí ëèê ëÿ ýÿ çèð äè. Åëÿ áèë, áö òöí ñö ìöê ëÿ ðè ñûí ìûø,

è÷à ëà òû äà üûë ìûø äû. Éå íÿ áåé íè éöê ëÿí ìèø äè, éå íÿ éàä äà øû äó -

ìàí ëàí ìûø äû...

Âà ùè ìÿ ëè äÿ íè çèí ñà ùè ëèí äÿ âàð-ýÿë åäèð, ÷ó áóã ëà ðû íû àõ òà -

ðûð äû. Ùÿ, íÿ éàõ øû òàï äû, áó äóð îí ëàð.

×ó áóã ëà ðû éåð äÿí ýþ òöð äö.

- Íÿ èñ òÿ éèð ñèç, óøàã ëàð, íè éÿ éàò ìûð ñûç? Éó õó íóç ýÿë ìèð?

Àõû ýåú äèð, ùà ìû éà òûá... Ñèç äÿ éà òûí. Àòà íûç èñÿ àíà íû çûí

éî ëó íó ýþç ëÿ éèð. Î, ùþê ìÿí áó ýå úÿ ýÿ ëÿ úÿê...


144

Ýå úÿ âàõ òû, ýþ ðÿ ñÿí, íè éÿ Õÿ çÿð áå ëÿ âà ùè ìÿ ëè ýþ ðö íöð?

Ãàï ãà ðà ðÿí ýÿ ÷à ëàí ñó ëàð äàí áèð õîô, áèð âà ùè ìÿ éà üûð äû.

Åëÿ áèë ÿúàèá-ãÿ ðàèá ôè ãóð ëàð ÷û õûð, àäà ìûí öñ òö íÿ ýÿ ëèð äè.

Ðà ìèë õîô ëàí äû:

- Óøàã ëà ðû ãîð õó äàð ñûç. Åé úèí ëÿð, øåé òàí ëàð. Íè éÿ èí ñà ôû -

íûç éîõ äóð? Íè éÿ áå ëÿ åäèð ñèç?

Ðçà íûí ìöë êö íöí èøû üû íå úÿ áÿðã âó ðóð äó ñà, ÿò ðàô äàí ýþ -

ðö íöð äö. Ðà ìèë áèð õåé ëè ñàé ðû øàí èøûã ëà ðà áàõ äû. Áö òöí

îòàã ëàð äàí, áè íà íûí ôà ñà äûí äàí, ùÿ éÿò äè ðÿê ëÿ ðèí äÿí, äàð âà -

çà íûí öñ òöí äÿí - ùÿð éåð äÿí éà íàí èøûã ëàð áèð ëÿ øÿ ðÿê áèð ùàð -

ìî íè éà éà ðàò ìàã äà èäè .

Ñîí ðà äà çöë ìÿ òÿ áö ðöí ìöø þç åâ ëÿ ðè íÿ òÿ ðÿô áàõ äû. Ãÿ -

ðè áÿ èäè, î ìþù òÿ øÿì ìöëê äÿí ùÿð òÿ ðÿ ôÿ èøûã äö øöð äö, òÿê -

úÿ îí ëà ðûí åâèí äÿí ñà âà éû...

* * *- Ñÿ íè ñå âè ðÿì, Èíà ðÿ. Áö òöí âàð ëû üûì ëà, ãÿë áèì ëÿ, ùèñ ëÿ -

ðèì ëÿ, äóé üó ëà ðûì ëà...

- Ñÿí ñèç ìÿí áèð ùå ÷ÿì, ýö ëöì...

- Èëà ùÿ íèí ãûð õû ÷ûõ ñûí, ìà ìà ýèë ñè çÿ «ùÿ ðè» éÿ ýÿ ëÿ úÿê ëÿð...

Ðçà ýöí äÿ ики-цч äÿ ôÿ çÿíý åäèð äè, Èíà ðÿ íèí èíàä ëà ñóñ ìà -

ñû íà áàõ ìà éà ðàã, öðÿ éèí äÿ êè ëÿ ðè à÷ûá-òþ êöð äö...

Äö íÿí Ñóì ãà éû òà - Ðà ìè ëèí öñ òö íÿ ýå äèá-ýÿ ëÿí äÿí ñîí ðà

Èíà ðÿ íèí àòà ñû íûí öðÿ éè éå íè äÿí òóò ìóø äó, ýå úÿ òÿ úè ëè éàð -

äûì ýÿ ëèá îíó àïàð ìûø äû. Éå íÿ äÿ àíà ñû àòà ñûé ëà ýåò ìèø äè.

Áó äÿ ôÿ àçû áèð ùÿô òÿ àòà ñû ýèë õÿñ òÿ õà íà äà ãà ëà úàã äû ëàð...

Èí äè àð òûã ñààò ëàð úà Ðçàé ëà òå ëå ôîí ëà äà íû øà áè ëèð äè.

È ÷è íÿ ãåé ðè-àäè ùèñ ëÿð äîë ìóø äó. Åé íÿí ìÿê òÿá äÿ îõó äóã äà

Åë øàä ìöÿë ëè ìÿ ãàð øû êå ÷èð äè éè ùèñ ëÿ ðÿ áÿí çÿ éèð äè онлар. Áö òöí

ýö íö Ðçà íû ôè êèð ëÿ øèð, áèð úÿ àí îíó óíó äà áèë ìèð äè.

- Ñÿ íè ñå âè ðÿì, Èíà ðÿ...


145

- Áö òöí ðó ùóì ëà ñå âè ðÿì...

- Ñÿí ìÿ íèì ñåâ ýè ãà òà ðû ìûí ñîí äà éà íà úà üû ñàí...

Ðçà íûí îíó, äîü ðó äàí äà, ñåâ ìÿ ñè íÿ, àë äàò ìà ìà ñû íà àð -

òûã òàì ÿìèí ëèê éà ðàí ìûø äû Èíà ðÿ äÿ. Àäÿ òÿí, îü ëàí ëàð åë ÷è

ñþù áÿ òè ýÿ ëÿí äÿ ìÿ ñÿ ëÿ íè áó ðóð, âàõ òû óçà äûð, ìèí áèð áÿ ùà -

íÿ èëÿ äà èì àðà äàí ÷ûõ ìà üà ÷à ëû øûð ëàð. Î äÿ ãè ãÿ áÿë ëè îëóð êè,

îí ëàð ãû çà úèä äè ìÿã ñÿä ëÿ éà õûí ëàø ìà éûá ëàð, ñà äÿ úÿ, âàõò êå -

÷èð ìÿê èñ òÿ éèð ëÿð. Ðçà èñÿ þçö äå éèð, ãîé, Èëà ùÿ íèí ãûð õû ÷ûõ -

ñûí, àíà ñû ýèë «ùÿ» àë ìà üà ýÿ ëÿ úÿê ëÿð...

È íà ðÿ анлайырды ки, ÷îõ ÷û õûë ìàç áèð âÿ çèé éÿò ãàð øû ñûí äà -

äûð. Èëà ùÿ Àéà çû éå ðÿ ÷ûð ïûá Ðà ìè ëÿ ãî øó ëóá ãà÷ äûã äàí ñîí ðà

Èíà ðÿ íèí Àéà çû àò ìà ñû, áàø ãà ñû íà êþ íöë âåð ìÿ ñè îí ñóç äà

öðÿ éè õÿñ òÿ îëàí àòà ñû íûí ìÿù âè íÿ ñÿ áÿá îëà áè ëÿð. Áÿñ íÿ åò -

ñèí? Àõû î äà ñå âèð äè Ðçà íû. Þçö èñ òÿ ìÿ äÿí, ñåâ ýè ôè êèð ëÿ ðè -

íè éà õû íû íà áå ëÿ áó ðàõ ìà äàí áèð äÿ àéû ëûá ýþð ìöø äö êè, ñå -

âèð. Ñàí êè ìàã íèò âàð èäè Ðçà äà, àäà ìû þçö íÿ ÷ÿ êèð äè. Îíóí

úà çè áÿ ñèí äÿí ùå÷ úöð ãîï ìàã îë ìóð äó...

Ñî íóí ìöñ áÿò éî çóë ìà ñû ö÷öí éå ýà íÿ òó òàë ãà Ðçàé ëà Ðà -

ìè ëèí òàì ôÿðã ëè îë ìà ëà ðû èäè. Åëÿ úÿ äÿ Èíà ðÿé ëÿ Èëà ùÿ íèí Àéà -

çû áàø ãà ñûé ëà ÿâÿç åò ìÿ ëÿ ðè øÿ ðàè òè. Èëà ùÿ ãî øó ëóá ãà÷ ìûø äû,

àì ìà Èíà ðÿ éÿ åë ÷è ýÿ ëÿ úÿê äè. Ðà ìèë êà ñûá èäè, èì êàí ñûç èäè,

éå òèì èäè. Àì ìà Ðçà âàð ëû äûð, þçö äÿ åëÿ áèð àè ëÿ äÿí äèð êè,

î àè ëÿ èëÿ ãî ùóì îë ìà üà àòà ñû ÿñ ëà ïå ø ìàí îë ìàç, ÿê ñè íÿ, áÿë -

êÿ äÿ ñå âè íÿð... Áÿñ áèð äÿí ñå âèí ìÿ äè, ùèðñ ëÿí äè?! Õà ëà ñû íÿ -

âÿ ñè íè áèð äÿ ôÿ óúóç åëÿ ìèø äè ëÿð, ÷ÿ òèí ëèê ëÿ ùÿð øåé éî ëó íà ãî -

éóë ìóø äó. Èëà ùÿ íèí î àä äû ìûí äàí ñîí ðà àòà ñû íÿ ñèë äÿ þç

нцфузуну ãî ðó ìàã ö÷öí íå úÿ ÷ÿ òèí ëèê ëÿð äÿí êå÷ ìèø äè... Õà -

ëà ñûé ëà, õà ëà ãûç ыëà ðûé ëà, õà ëàî üóë ëà ðûé ëà ìö íà ñè áÿ òè èí äè-èí äè

ãàé äà ñû íà ãî éà áèë ìèø äè. Èíà ðÿ íè Àéà çà âåð ìÿê èñ òÿ éè èëÿ, áèð

íþâ, þçö íÿ áÿ ðàÿò ãà çàí äûð ìàã, ýö íàù ëà ðû íûí éó éóë ìà ñû íà

íà èë îë ìàã èñ òÿ ìèø äè, ÿñ ëèí äÿ. Èí äè èêèí úè äÿ ôÿ áó ùà ëûí òÿê -


146

ðàð îëóí ìà ñû ùàí ñû ôÿ ñàä ëà ðà ýÿ òè ðèá ÷û õà ðà áè ëÿð äè... Íÿ ëÿð

áàø âå ðÿð äè... Ïèñ òÿ ðÿ ôè íè äö øö íÿí äÿ àäàì äÿù øÿ òÿ ýÿ ëèð äè...

Íå úÿ îëà úàã áö òöí áó èø ëÿ ðèí àõû ðû?

Áö òöí ýö íö ýþ òöð-ãîé ëà ðûí àðà ñûí äà àçûá ãà ëûð äû, éàõ øû

ñîí ëó üó äö øö íÿí äÿ ÷þù ðÿ ñè íÿ òÿ áÿñ ñöì ãî íóð, õÿ éà ëÿí Ðçà -

éà ãî âó øóð äó... ßñ ðà ðÿí ýèç áèð ñåâ ýè ìö ùè òè... Áö òöí óë äóç

ìö üÿí íè ëÿ ðèí èø òè ðà êûé ëà äÿá äÿ áÿ ëè òîé... Ñîí ðà äà áàë àéû...

Õÿ éàë ãó ðóð äó êè, Ðçà éà ÿðÿ ýå äÿí äÿí ñîí ðà ãÿ ñÿ áÿ äÿ êè

âèë ëà äà éà øà ìà ñûí ëàð, Ìоëî êàí áà üû íûí éà íûí äà êû åâÿ êþ÷ -

ñöí ëÿð. Àõû îðà äà éà øà éà áèë ìÿç äè, Èëà ùÿ íèí ðó ùó äà èì èø -

ýÿí úÿ âå ðÿð, äà èì òÿ ãèá åäÿð äè îíó...

À ðà äà îíó äà äö øö íöð äö êè, Èëà ùÿ ñåâ äè éè Ðçà éà ãî âó øà

áèë ìÿ äè, àð çó ëà ðû öðÿ éèí äÿ ýþ ìö ëöá ãàë äû. Äå ìÿê, Èíà ðÿ

Ðçàé ëà ãî âóø ìà ñûé ëà Èëà ùÿ éÿ õÿ éà íÿò åëÿ éèð äè, îíóí ðó ùó íó

òàï дà ëà éûð äû...

Áó äö øöí úÿ ëÿð áåé íè íÿ äî ëàí äà ëàï ïèñ îëóð äó: ÿñÿ áè ëÿ øèð,

þçö íö èäà ðÿ åäÿ áèë ìèð äè. Öðÿê äþ éöí òö ëÿ ðè àð òûð, áÿ äÿ íè íÿ

èñ òè òÿð ýÿ ëèð äè...

Ñà áàù íÿ îëà úàã äû, ùå÷ íÿ áèë ìèð äè. Áèë äè éè òÿê áèð øåé î

èäè êè, Ðçà íû ñå âèð äè. Áö òöí âö úó äóé ëà, âàð ëû üûé ëà ñå âèð äè...

...Ðçà íûí íþâ áÿ òè çÿí ýèí äÿ äå äè éè ñþç ëÿð ëàï ýþç ëÿ íèë ìÿç îë -

äó: - Ñÿ íè ãÿ ñÿ áÿ éÿ ãî íàã эятиряъям áó àõ øàì. Þçöí áà úûì ëà òà -

íûø îë ìàã èñ òÿ ìèð äèí?! Ýÿ ëÿ úÿê áàë äû çûí äà ñÿ íè éà ìàí àð çó ëà -

éûð. Èí äè буð äà âóð-÷àò ëà ñûí äûð. Ñÿ íÿ ÿí òè ãÿ áèð ñöô ðÿ ùà çûð ëà íûð.

- Íÿ äà íû øûð ñûç, Ðçà?! Íÿ ãÿ ñÿ áÿ, íÿ ãî íàã ëûã, ùå÷ íÿ àí -

ëà ìû ðàì.

- Íÿ éè àí ëà ìûð ñàí å? Ñà àò дюрдäÿ ýÿ ëèá ñÿ íè åâè íè çèí éà -

õûí ëû üûí äàí ýþ òö ðÿ úÿì. ×û õàð ñàí àâ òî áóñ äà éàíаúà üû íà. Éà

äà оналтыìÿð òÿ áÿ íèí éà íûí à.

- Ðçà, ìÿí ýÿ ëÿ áèë ìÿ ðÿì.

- Íè éÿ àõû?! Ïà ïà-ìà ìà äà éîõ äó ëàð, òàì àçàä ñàí.


147

- Îí ëàð àä äûì áà øû çÿíý åäèð ëÿð åâÿ. Ýþð ìÿ éÿ úÿê ëÿð êè,

éîõàì?!

- Ñÿí îí ëà ðû ãà áàã ëà éàð ñàí. Åâ äÿí ÷û õàí äà çÿíý âó ðóá äå -

éÿð ñÿí êè, òå ëå ôîí èø ëÿ ìèð, кцчядян - автоматдан çÿíý åäè -

ðÿì, íà ðà ùàò îë ìà éûí... Àõ øàìцстц äя ìÿ íèì ìî áè ëèì ëÿ

çÿíý âó ðàð ñàí, êåô-ùàë ëà ðû íû ñî ðó øàð ñàí. Ýó éà éå íÿ авто-

матдан зянэ вурурсан...

- Éîõ, Ðçà. Ëà çûì äå éèë.

- Íÿ ëà çûì äå éèë, úà íûì?

- Áó ýþ ðöø.

- Àõû íè éÿ?

- Ãîé àíàí ýèë ýÿë ñèí ëÿð, «ùÿ ðè» ìè àë ñûí ëàð, ýþ ðöø ìÿ éÿ ùÿ -

ëÿ âàõ òû ìûç ÷îõ îëà úàã. Þçö äÿ áà úûì òÿ çÿ ðÿù ìÿ òÿ ýå äèá.

Ìÿ íÿ éà ðàø ìàç áó äå äè éè íèç ìÿú ëèñ...

- Èíà ðÿì, ñÿ íèí ãÿë áèí äàø äàí èìèø, ùå÷ áèë ìÿç äèì. Ìÿí

ùÿ ëÿ áèð àé, äå ìÿê, ñÿí ñèç ãàë ìà ëû éàì?

- Áèð àé íÿ äèð êè, ýþç ãûð ïû ìûí äà þòöá êå ÷ÿ úÿê. Òå ëå ôîí ëà

äà íû øû ðûã äà.

- Èíà ðÿ, áà úûì ëà òà íûø îë ìàã èñ òÿ ìèð äèí? Î àõû Èëà ùÿ íèí

ñîí ýöí ëÿð éå ýà íÿ öðÿê ñèð äà øû îëóá. Áà úûì äàí ÷îõ øåé þé -

ðÿ íÿ úÿê ñÿí, èíàí. Áÿ çè øåé ëÿ ðè î ùå÷ à÷ûá ìÿ íÿ äÿ äå ìÿ éèá,

àí úàã ñÿ íÿ äà íûø ìàã èñ òÿ éÿ úÿê... Èëà ùÿ íèí þëö ìö îíó äà ñàð -

ñû äûá. Åøè äÿí äÿ êè åé íÿí îíà îõ øà éàí ñÿí âàð ñàí, éà çûã áèð

ñå âè íèá êè. Áó ãî íàã ëûã äà ìÿí äÿí ÷îõ îíóí èäå éà ñû äûð. Ñà -

àò дюрддя äà éà íà úà üûí ùàí ñû òÿ ðÿ ôè íÿ ÷û õà úàã ñàí?

- Ðçà, áèð ãó ëàã àñûí ìÿ íÿ...

- Åé áè éîõ, ñÿ íèí éîë êå÷ ìÿ éè íÿ ãûé ìà ðàì. Ìÿí «Ийирми

йàí âàð»äà äþâ ðÿ âó ðóá ãà éû äà ðàì êè, ñÿ íÿ àñàí îë ñóí, éîë

êå÷ ìÿ éÿ ñÿí... Дюрд òà ìàì äà îð äà éàì.

- Ðçà, àõû...

- Ñÿí ìÿ íèì ùÿð øå éèì ñÿí. Þï äöì. Ýþ ðö øÿ íÿ äÿê...


148

* * *Áÿñ íè éÿ, íè éÿ áó äöí éà äà ñå âèíú âàð ñà, êÿ äÿ ðè äÿ éà ðà -

äûá Òàí ðû? Íè éÿ ýö ëöø ëÿ éà íà øû ýþç éà øû íû äà èúàä åëÿ éèá? Íè -éÿ ÷è ÷ÿê ëÿ áÿ ðà áÿð òè êà íû äà äöí éà éà ýÿ òè ðèá?

Ðà ìèë ñà êèò úÿ ñà ùèë äÿ îòóð ìóø äó. Áèð àç þí úÿ àíà ñû íûÿìèí ëèê ëÿ Ñè òàë÷à éà éî ëà ñàë ìûø, èøèé ëÿ áàü ëû âà úèá øÿõñ ëÿð ëÿýþ ðö øÿ úÿ éè íÿ èíàí äûð ìûø äû. Ýó éà ñþç âå ðèá ëÿð, ôèð ìà äà èøÿýþ òö ðÿ úÿê ëÿð, ìà üà çà ëà ðà ÿð çàã ïàé ëà éà úàã. Йàõ øû ìàà øû îëà -úàã, åù òè éàú äàí áèð äÿ ôÿ ëèê éà õà ãóð òà ðà úàã ëàð...

Áó äÿ ôÿ Ôà ìèë ëÿ ýÿ ëÿí àíà ñû öìèä ëÿí ìèø, îíà óüóð àð çó -ëà ìûø, àõ øàì éî ëó íó ýþç ëÿ éÿ úÿê ëÿ ðè íè ñþé ëÿ éÿ ðÿê ýå ðè ãà éûò -ìûø äû... Éàõ øû êè, àíà ñû áÿ äÿ íè íèí ÿúàèá ýþð êÿ ìèí äÿí õÿ áÿð -ñèç ãàë ìûø äû, äþ éöë äö éö íö áèë ìÿ ìèø äè...

Úèï ñà ùè ëÿ ýÿ ëèá ëÿ ïÿ äþ éÿí äÿ äà éàí äû. Ðà ìèë îíóí è÷èí äÿíäö øÿí ãû çû ýþ ðöá áÿ ðÿë ìèø ýþç ëÿ ðèé ëÿ: - Èëà ùÿ?! - äå éÿ ðÿê ùàé -ãûð äû... Éå íÿ ìè îíó ãà ðà áà ñûð äû?

È íà ðÿ Рамили эюръяк Ðçà äàí õà ùèø åò äè êè, äà ëûí úà ýÿë ìÿ -ñèí, онунла äà íûø ìàã èñ òÿ éèð. Ðçà íà ðà çû ãàë ñà да, Èíà ðÿ íèíõà ùè øè íÿ ÿìÿë åò ìÿ ëè îë äó...

Íÿ äÿí ñÿ Ðà ìèë áó äÿ ôÿ ãà÷ ìà äû, äà éà íûá Èíà ðÿ íèí éà õûí -ëàø ìà ñû íû ýþç ëÿ äè.

- Èëà ùÿ?! Ìÿ íè ãà ðà áà ñûð, éîõ ñà áó, äîü ðó äàí, ñÿí ñÿí?- Ìÿí Èíà ðÿ éÿì, Ðà ìèë, Èëà ùÿ íèí áà úû ñû. Éà äû íûç äà îëàð,

îíó ìöà éè íÿ éÿ àïàð ìûø äûç, ïî ëèê ëè íè êà éà, îí äà ìÿí äÿ ýÿë -ìèø äèì...

- ×îõ îõ øà éûð ñûç, - ñþé ëÿ äè Ðà ìèë. Ñîí ðà äà áà øûé ëà ъипининйанында дайанан Ðçàйа èøà ðÿ åò äè:

- Áÿñ î ùà ðà, ñÿí ùà ðà?È íà ðÿ òó òóë äó, úÿëä äÿ éà ëàí äàí óé äóð äó:- Ðçà àòàì ýè ëèí óçàã ãî ùó ìó äóð, éàñ äà ìÿ íÿ ñþç âåð äè êè,

ñÿ íÿ Èëà ùÿ éà øà éàí åâè ýþñ òÿ ðÿ úÿì, Ðà ìèë ëÿ òà íûø åäÿ úÿì...Ðà ìèë êþêñ þòöð äö:


149

- Èëà ùÿ àõû ùå÷ äå ìÿ ìèø äè îí ëàð ëà ãî ùóì îë ìà üû íû çû?È íà ðÿ úÿëä: - Èëà ùÿ áó íó ùå÷ áèë ìèð äè. Åëÿ ìÿí äÿ èí äè ëÿð -

äÿ áèë äèì, - ñþé ëÿ äè âÿ ìþâ çó íó äÿ éèø ìÿ éÿ úÿùä åò äè:- Èëà ùÿ íèí ãÿ ôèë þëö ìö áè çè ÷îõ ñûí äû ðûá. Ùÿ ëÿ äÿ áó íóí íÿ

ñÿ áÿá äÿí áàø âåð äè éè íè áèë ìè ðèê. Ñèç îíóí ÿðè èäèç, àõû ñèçáèë ìÿ ëèé äèç îíóí íÿ ö÷öí áó àä äû ìû àòдыüû íû...

Ðà ìèë éå íÿ äÿ êþêñ þòöð äö:- Àòàí äà ýÿë ìèø äè, úà âàí ãî ùóì ëà ðû íû ýÿ òèð ìèø äè. Ìÿ íè

йаман пис äþé äö ëÿð, áÿ äÿ íèì ýþì ýþé äöð, øèø äèð, ãàí ÷ûð äûð...È íà ðÿ ïåø ìàí ÷û ëûã ëà: - Ìÿí ùå÷ áèë ìèð äèì àòà ìûí ñè çè äþé -

äöð ìÿ éè íè... - äå äè, öçð õàù ëûã åëÿ äè.- Àòàì ÷îõ ñàð ñû ëûá. Îíó äà áà øà äö øöí...Ðà ìèë ãÿä äè íè äè êÿë äèá Èíà ðÿé ëÿ öç áÿöç äà éàí äû:- Ìÿí Èëà ùÿ íèí íÿ ñÿ áÿ áÿ þçö íö þë äöðдцйцнц áèë ìè ðÿì.

Ùå÷ áèð òÿõ ìè íèì äÿ éîõ äóð. Î þë äö, úà íû íû ýþ òö ðöá ýåò äè.Áÿä áÿõò îëàí ñà ìÿí îë äóì...

Ñîí ðà ùû÷ ãûð òûé ëà àü ëà ìà üà áàø ëà äû.- Ýÿë ýå äÿê, ñÿ íÿ åâè ìè çè ýþñ òÿ ðèì. Áèç õîø áÿõò èäèê, áèð-

áè ðè ìè çè ñå âèð äèê. Ùàí ñû éåë ëÿð ÿñ äè, íÿ îë äó, áèë ìÿ äèì....È÷ÿ ðè êå÷ äè ëÿð. Ðà ìèë þí äÿ, Èíà ðÿ äÿ àð õà ñûí úà. Äè âà ðà

âó ðóë ìóø òàá ëî íóí ãàð øû ñûí äà äà éà íà ðàã Ðà ìèë ñà êèò úÿйабаны чичяклярин àðà ñûí äà áèð-áè ðè íÿ ñàðылìûø èêè ãû çûë ýö ëöñöç ìÿ éÿ áàø ëà äû.

Ãÿ ùÿð ëÿ äå äè: - Àí úàã àéûð äû ëàð î ýöë ëÿ ðè áèð-áè ðèí äÿí. Ñÿíäå ìÿ, âö ñà ëûí þì ðö àç, ëàï àç îëóð ìóø... Ñîí ðà îíóí éå ðè íèùèú ðàí òó òóð ìóø. ßáÿ äè áèð ùèú ðàí...

Âÿ áèð äÿí: - Àõû íè éÿ, íè éÿ õîø áÿõò ëèê áó ãÿ äÿð ôà ùè øÿ ãà -äû íà áÿí çÿ éèð?! Íè éÿ î, êè ìèí ïó ëó ÷îõ äóð ñà, îíóí éà òà üû íàýè ðèð, - ùàé ãû ðà ðàã ùþí êöð òö èëÿ àü ëà ìà üà áàø ëà äû.

Ö çö íö òóò ìóø äó, áö òöí áÿ äÿ íè òèò ðÿ éèð, ÷è éèí ëÿ ðè ãàë õûá-åíèð äè. Áó ùþí êöð òö äÿ ìöä ùèø áèð ôà úèÿ íèí, äþ çöë ìÿç áèð àé -ðû ëû üûí âÿ äÿù øÿò ëè áèð òÿí ùà ëû üûí äÿð äè, ÿëÿ ìè âàð èäè...

varis - ezilmis fotosekiller

Documents