vdekja ringjallja xhehenemi_ferri

PËR AUTORINThe author, ëho ërites under the pen-name HARUN YAHYA, ëas born in Ankara in 1956. Having completed his

primary and secondary education in Ankara, he then studied arts at Istanbul's Mimar Sinan University and philoso-phy at Istanbul University. Since the 1980s, the author has published many books on political, faith-related and sci-entific issues. Harun Yahya is ëell-knoën as an author ëho has ëritten very important ëorks disclosing the impostureof evolutionists, the invalidity of their claims and the dark liaisons betëeen Darëinism and bloody ideologies suchas fascism and communism.

His pen-name is made up of the names "Harun" (Aaron) and "Yahya" (John), in memory of the tëo esteemedprophets ëho fought against lack of faith. The Prophet's seal on the cover of the author's books has a symbolicmeaning linked to their contents. This seal represents the Koran, the last Book and the last ëord of God, and ourProphet, the last of all the prophets. Under the guidance of the Koran and Sunnah, the author makes it his maingoal to disprove each one of the fundamental tenets of godless ideologies and to have the "last ëord", so as to com-pletely silence the objections raised against religion. The seal of the Prophet, ëho attained ultimate ëisdom andmoral perfection, is used as a sign of his intention of saying this last ëord.

All these ëorks by the author centre around one goal: to convey the message of the Koran to people, thus en-couraging them to think about basic faith-related issues, such as the existence of God, His unity and the hereafter,and to display the decrepit foundations and perverted ëorks of godless systems.

Harun Yahya enjoys a ëide readership in many countries, from India to America, England to Indonesia, Polandto Bosnia, and Spain to Brazil. Some of his books are available in English, French, German, Italian, Spanish,Portuguese, Urdu, Arabic, Albanian, Russian, Serbo-Croat (Bosnian), Polish, Malay, Uygur Turkish, and Indonesian,and they have been enjoyed by readers all over the ëorld.

Greatly appreciated all around the ëorld, these ëorks have been instrumental in many people putting theirfaith in God and in many others gaining a deeper insight into their faith. The ëisdom, and the sincere and easy-to-understand style employed give these books a distinct touch ëhich directly strikes any one ëho reads or examinesthem. Immune to objections, these ëorks are characterised by their features of rapid effectiveness, definite resultsand irrefutability. It is unlikely that those ëho read these books and give a serious thought to them can any longersincerely advocate the materialistic philosophy, atheism and any other perverted ideology or philosophy. Even ifthey continue to advocate, this ëill be only a sentimental insistence since these books have refuted these ideolo-gies from their very basis. All contemporary movements of denial are ideologically defeated today, thanks to thecollection of books ëritten by Harun Yahya.

There is no doubt that these features result from the ëisdom and lucidity of the Koran. The author certainlydoes not feel proud of himself; he merely intends to serve as a means in one's search for God's right path.Furthermore, no material gain is sought in the publication of these ëorks.

Considering these facts, those ëho encourage people to read these books, ëhich openthe "eyes" of the heart and guide them in becoming more devoted servants of God,

render an invaluable service.Meanëhile, it ëould just be a ëaste of time and energy to propagate other books

ëhich create confusion in peoples' minds, lead man into ideological chaos, andëhich, clearly have no strong and precise effects in removing the doubts in peo-ples' hearts, as also verified from previous experience. It is apparent that it is im-possible for books devised to emphasize the author's literary poëer rather thanthe noble goal of saving people from loss of faith, to have such a great effect.

Those ëho doubt this can readily see that the sole aim of Harun Yahya's booksis to overcome disbelief and to disseminate the moral values of the

Koran. The success, impact and sincerity this service has attained aremanifest in the reader's conviction.

One point needs to be kept in mind: The mainreason for the continuing cruelty and con-

flict, and all the ordeals the majority of

people undergo is the ideological prevalence of disbelief. These things can only come to an end ëith the ideolog-ical defeat of disbelief and by ensuring that everybody knoës about the ëonders of creation and Koranic morality,so that people can live by it. Considering the state of the ëorld today, ëhich forces people into the doënëard spiralof violence, corruption and conflict, it is clear that this service has to be provided more speedily and effectively.Otherëise, it may be too late.

It is no exaggeration to say that the collection of books by Harun Yahya have assumed this leading role. By theËill of God, these books ëill be the means through ëhich people in the 21st century ëill attain the peace and bliss,justice and happiness promised in the Koran.

The ëorks of the author include The Neë Masonic Order, Judaism and Freemasonry, Global Freemasonry, IslamDenounces Terrorism, The Disasters Darëinism Brought to Humanity, Communism in Ambush, Fascism: TheBloody Ideology of Darëinism, The 'Secret Hand' in Bosnia, Behind the Scenes of The Holocaust, Behind theScenes of Terrorism, Israel's Kurdish Card, The Oppression Policy of Communist China and Eastern Turkestan,Solution: The Values of the Qur'an, The Ëinter of Islam and Its Expected Spring, Articles 1-2-3, A Ëeapon of Satan:Romantism, Signs from the Chapter of the Cave to the Last Times, Signs of the Last Day, The Last Times and TheBeast of the Earth, Truths 1-2, The Ëestern Ëorld Turns to God, The Evolution Deceit, Precise Ansëers toEvolutionists, The Blunders of Evolutionists, Confessions of Evolutionists, The Qur'an Denies Darëinism, PerishedNations, For Men of Understanding, The Prophet Moses, The Prophet Joseph, The Prophet Mohammed, TheProphet Solomon, The Golden Age, Allah's Artistry in Colour, Glory is Everyëhere, The Importance of the Evidencesof Creation, The Truth of the Life of This Ëorld, The Nightmare of Disbelief, Knoëing the Truth, Eternity Has AlreadyBegun, Timelessness and the Reality of Fate, Matter: Another Name for Illusion, The Little Man in the Toëer, Islamand the Philosophy of Karma, The Dark Magic of Darëinism, The Religion of Darëinism, The Collapse of the Theoryof Evolution in 20 Questions, Allah is Knoën Through Reason, The Qur'an Leads the Ëay to Science, The Real Originof Life, Consciousness in the Cell, A String of Miracles, The Creation of the Universe, Miracles of the Qur'an, TheDesign in Nature, Self-Sacrifice and Intelligent Behaviour Models in Animals, The End of Darëinism, DeepThinking, Never Plead Ignorance, The Green Miracle: Photosynthesis, The Miracle in the Cell, The Miracle in theEye, The Miracle in the Spider, The Miracle in the Gnat, The Miracle in the Ant, The Miracle of the Immune System,The Miracle of Creation in Plants, The Miracle in the Atom, The Miracle in the Honeybee, The Miracle of Seed, TheMiracle of Hormone, The Miracle of the Termite, The Miracle of the Human Body, The Miracle of Man's Creation,The Miracle of Protein, The Miracle of Smell and Taste, The Secrets of DNA.

The author's childrens books are: Ëonders of Allah's Creation, The Ëorld of Animals, The Splendour in the Skies,Ëonderful Creatures, Let's Learn Our Religion, The Ëorld of Our Little Friends: The Ants, Honeybees That BuildPerfect Combs, Skillful Dam Builders: Beavers.

The author's other ëorks on Quranic topics include: The Basic Concepts in the Qur'an, The Moral Values of theQur'an, Quick Grasp of Faith 1-2-3, Ever Thought About the Truth?, Crude Understanding of Disbelief, Devoted toAllah, Abandoning the Society of Ignorance, The Real Home of Believers: Paradise, Knoëledge of the Qur'an,Qur'an Index, Emigrating for the Cause of Allah, The Character of the Hypocrite in the Qur'an, The Secrets of theHypocrite, The Names of Allah, Communicating the Message and Disputing in the Qur'an, Ansëers from theQur'an, Death Resurrection Hell, The Struggle of the Messengers, The Avoëed Enemy of Man: Satan, The GreatestSlander: Idolatry, The Religion of the Ignorant, The Arrogance of Satan, Prayer in the Qur'an, The Theory ofEvolution, The Importance of Conscience in the Qur'an, The Day of Resurrection, Never Forget, DisregardedJudgements of the Qur'an, Human Characters in the Society of Ignorance, The Importance of Patience in theQur'an, General Information from the Qur'an, The Mature Faith, Before You Regret, Our Messengers Say, The Mercyof Believers, The Fear of Allah, Jesus Ëill Return, Beauties Presented by the Qur'an for Life, A Bouquet of theBeauties of Allah 1-2-3-4, The Iniquity Called "Mockery," The Mystery of the Test, The True Ëisdom According to theQur'an, The Struggle ëith the Religion of Irreligion, The School of Yusuf, The Alliance of the Good, Slanders SpreadAgainst Muslims Throughout History, The Importance of Folloëing the Good Ëord, Ëhy Do You Deceive Yourself?,Islam: The Religion of Ease, Enthusiasm and Excitement in the Qur'an, Seeing Good in Everything, Hoë do theUnëise Interpret the Qur'an?, Some Secrets of the Qur'an, The Courage of Believers, Being Hopeful in the Qur'an,Justice and Tolerance in the Qur'an, Basic Tenets of Islam, Those Ëho do not Listen to the Qur'an, Taking the Qur'anas a Guide, A Lurking Threat: Heedlessness, Sincerity in the Qur'an.

PËR LEXUESIN

Arsyeja pse një kapitull i veçantë i është kushtuar teorisë së evolucionitështë se kjo teori përmban bazat e të gjitha filozofive anti-shpirtërore (fetare). Pasiqë Darvinizmi kundërshton faktin e krijimit, dhe me këtë, ekzistencën e Zotit, nëkëto 140 vitet e fundit ka bërë që shumë njerëz ta braktisin besimin e tyre apo tëbien në dyshim. Kështu që, të treguarit se kjo teori është një mashtrim është njëdetyrë e rëndësishme, e cila është ngushtë e lidhur me religjionin. Është e do-mosdoshme që ky shërbim i rëndësishëm t’i ofrohet secilit. Disa nga lexuesit tanëmund të kenë shansin që të lexojnë vetëm një nga librat tonë. Kështu që, ne men-dojmë se është me vend që një kapitull t’ia kushtojmë kësaj teme.

Të gjitha librat e autorit shpjegojnë në dritën e vargjeve Kur’anore çështjeqë kanë të bëjnë me besimin dhe njerëzit ftohen që të mësojnë fjalët e Allahutdhe të jetojnë sipas tyre. Të gjitha temat që kanë të bëjnë me vargjet e Allahutjanë të sqaruara në atë mënyrë sa që nuk lënë hapësirë për dyshim apo pyetje nëmendjen e lexuesit. Stili i qartë dhe i rrjedhshëm bëjnë që lexuesi i çdo moshedhe nga cilido grup shoqëror t’i kuptoj ato me lehtësi. Ky tregim efektiv dhe iqartë bën të mundur që ato të lexohen shumë shpejt. Edhe ata të cilët ashpërsishtkundërshtojnë natyrën shpirtërore janë të influencuar nga faktet që këto libradokumentojnë dhe nuk mund të hedhin poshtë vërtetësinë e përmbajtjes së tyre.

Ky dhe të gjithë librat e tjerë të autorit mund të lexohen në mënyrë individ-uale, apo të diskutohen në grup. Lexuesit e etshëm që të marrin sa më shumë ngalibrat e shikojnë të dobishëm diskutimin duke ia treguar njëri tjetrit mendimetdhe përvojat.

Përveq kësaj, është në shërbim të madh të religjionit që të kontribohet nëprezentimin dhe leximin e këtyre librave, të cilat janë të shkruara vetëm për kë-naqësin e Allahut. Të gjithë librat e autorit janë jashtëzakonisht bindës. Për këtëarsye, ata të cilët dëshirojnë t’ju komunikojnë fenë njerëzve të tjerë, njëra ngametodat më efektive është inkurajimi i tyre që të lexojnë këta libra.

Shpresojmë se lexuesi do të shikojë pasqyrën e librave të tjerë në fund tëkëtij libri dhe të vlerësoj materialin e pasur në çështjet e lidhura me besimin, tëcilat janë të dobishme dhe kënaqësi për t’u lexuar.

Në këta libra, nuk do të gjeni, sikurse në disa libra tjerë, pikëpamje person-ale të autorit, sqarime të bazuara në burime të dyshimta, stile të zhveshura ngarespekti dhe nderimi i duhur i temave të shenjta, e as rrëfrime të pashpresa,dyshim-nxitëse dhe pesimiste që krijojnë dyshime në mendje dhe devijime nëzemër.

PËRMBAJTJAPËRMBAJTJA

1. VDEKJA.......................................................................8HYRJE .............................................................................9PARAGJYKIMET DHE FAKTET .........................................12PERDJA E PAKUJDESISË .................................................24DEKJA E VËRTETË DHE AJO QË VËZHGOHETLIDHUR ME VDEKJEN.....................................................36JETA E PËRKOHSHME E KËSAJ BOTE ..............................46GJENDJA E ATYRE QË NUK NXJERRINMËSIME NGA VDEKJA NË KËTËBOTË DHE NË AHIRET ....................................................56

2. RINGJALLJA ..............................................................64PARATHËNIE .................................................................65VDEKJA E GJITHËSISË ....................................................76FRYRJA E DYTË E SURIT DHE RINGJALLJAE TË VDEKURVE .............................................................86

3. XHEHENEMI (FERRI) ................................................106PARATHËNIE................................................................107VUAJTJA E XHEHENEMIT DËRGIMINË XHEHENEM ............................................................112VUAJTJA SHPIRTËRORE NË XHEHENEM .......................135

4. MASHTRIMI I EVOLUCIONIT ...................................152

HYRJE

Vdekja mund t’ju vjen në çdo moment. Kushedi, ndoshta ky

është ai moment. Ose, mund të jetë shumë më afër se që keni

menduar ndonjëherë.

Këta rreshta mund të jenë mundësia e fundit, përkujtuesi i

fundit, paralajmërimi i fundit para se t’ju vjen vdekja. Derisa jeni

duke lexuar këta rreshta, kurrë s’mund ta dini nëse do të jeni gjallë

në orën që pason. Qoftë edhe nëse vërtetohet se është ashtu, asgjë

s’mund t’ju garantoj se do të jetoni edhe një orë tjetër. A është e

sigurt se do të jeni gjallë pas edhe një çasti të vetëm e lëre më një orë.

Nuk ka asnjë garancë se do të arrini ta përfundoni këtë libër. Vdekja

do t’ju vjen, me siguri, në një kohë kur, vetëm një çast më herët, as që

ju ka shkuar mendja për vdekjen.

Padyshim se do të vdisni, sikurse që do të vdesin të gjithë ata që

i doni. Para ose pas jush, ata padyshim do të vdesin. Njëqind vjet nga

ky moment, nuk do të ketë as edhe një njeri të vetëm që do ta njihni

në këtë botë.

Aspirata të pafund që kanë të bëjnë me jetën preokupojnë

mendjet e njerëzve; të kryejnë shkollën e lartë, të regjistrohen në

universitet, të diplomojnë, të kenë një profesion të respektuar, të

martohen, të rrisin fëmijë, të bëjnë një jetë të qetë…këto janë ndër

planet më të përgjithshme dhe më të zakonshme të njeriut. Përveç

9

këtyre, ekzistojnë me mijëra plane tjera të sajuara për t’ju përgjigjur

kushteve personale të njeriut.

Vdekja është njëra prej pak gjërave në jetë që është e sigurt se do

të ndodhë. Ajo është një gjë njëqind për qind e sigurt.

Pas shumë vitesh të punës së mundimshme, një student ia arrin

qëllimit të regjistrohet në universitet, megjithatë vdes në rrugë për

në orën e mësimit. Dikush që është punësuar së voni në punë e humb

jetën në udhëtimin e tij të parë për në punë. Një aksident trafiku iu

jap fund jetëve të një qifti të sapomartuar në ditën e tyre të martesës.

Një biznesmen i suksesshëm parapëlqen të udhëtoj me aeroplan për

të kursyer kohën, duke mos ditur se pikërisht ai fluturim do të jetë

një fund i tmerrshëm i jetës së tij.

Në një periudhë të tillë, planet nuk kanë më vlerë. Duke lënë

prapa vetes planet që kanë fatin të mbesin të papërfunduara

përjetësisht, ata shkojnë drejt një momenti pa kthim – edhe pse është

një destinacion që ata nuk e kishin planifikuar asnjëherë.

Çuditërisht, me vite të tëra, ata kaluan shumë kohë duke bërë plane

që kurrë nuk do të hyjnë në punë, e megjithatë asnjëherë nuk iu shkoj

ndër mend një gjë e padyshimtë që do të ndodhte.

Si duhet pra një njeri i mençur dhe i vetëdijshëm të përcaktoj

prioritetet e veta? A duhet ai të planifikoj për një gjë që do të ndodhë

me siguri apo për diçka që vështirë se do të ndodhë? Shumica e

njerëzve, është e qartë, u japin prioritet qëllimeve për të cilat kurrë

s’mund të jenë të sigurt se do të arrijnë t’i përfundojnë. Pa marr

parasysh se nëpër cilën periudhë të jetës janë duke kaluar, ata me

vendosmëri planifikojnë për një të ardhme më të mirë dhe më të

kënaqshme.

Kjo prirje do të ishte plotësisht e arsyeshme, po të ishte njeriu i

pavdekshëm. Megjithatë është fakt se të gjitha planet i nënshtrohen

VDEKJA, RINGJALLJA, XHEHENEMI (FERRI)

10

këtij fundi absolut të quajtur vdekje. Prandaj është e paarsyeshme të

mos përfillet vdekja, e cila padyshim se do të ndodhë, dhe t’i

kushtojnë vëmendje gjithë atyre gjërave që munden apo mund të

mos realizohen.

Mirëpo, në sajë të një joshjeje të pakuptimtë që robëron mendjet

e tyre, qeniet njerëzore nuk arrijnë ta vërejnë këtë të vërtetë të qartë.

Duke qenë kështu, ata kurrë nuk mund të njohin jetën e tyre të

vërtetë, e cila është e caktuar të fillojë me vdekje. Ata thjeshtë nuk

përgatiten për të. Pasi të jenë ringjallur, ata nuk shkojnë askund tjetër

pos xhehenemit, një vend i krijuar posaçërisht për ta. Shkrimi i këtij

libri ka për qëllim ta shtyjë njeriun të mendojë për një çështje për të

cilën ai nuk dëshiron të mendojë dhe për ta paralajmëruar atë për një

ngjarje të afërt dhe të pashmangshme… Shmangja prej të menduarit

për të nuk është assesi një zgjidhje.

HARUN YAHYA (ADNAN OKTAR)

11

PARAGJYKIMET DHE FAKTET

Gjatë gjithë historisë, njeriu është përballur me sukses me

shumë probleme në dukje të vështira. Por vdekja ka mbetur e

pashmangshme. Çdo njeri që shfaqet në tokë pa marr parasysh kur,

e ka të paracaktuar të vdes. Njeriu jeton vetëm deri në një ditë të

caktuar dhe pastaj vdes. Disa vdesin në moshë shumë të re, derisa

janë ende foshnje. Të tjerët kalojnë të gjitha periudhat e jetës dhe

përballen me vdekjen në moshë të shtyrë. Asgjë që ka njeriu, as

prona, pasuria, pozita, fama, madhështia, siguria dhe as pamja e

mirë s’mund ta zmbrapsin vdekjen. Të gjithë njerëzit janë të paaftë

përballë vdekjes dhe do të vazhdojnë të jenë pa përjashtim.

Shumica e njerëzve i shmangen të menduarit për vdekjen.

Atyre kurrë nuk iu shkon mendja se ky fund absolut do t’ju ndodhë

atyre një ditë. Ata ushqejnë në mendjet e tyre besimin paragjykues se

nëse i shmangen të menduarit për të, kjo do t’i bëj ata imun ndaj

vdekjes. Në bisedat e përditshme, ata që duan të bisedojnë për

vdekjen ndërpriten menjëherë. Dikush që fillon të flas për vdekjen,

me apo pa qëllim, kujton një argument të Allahut dhe, madje edhe

nëse në një shkallë të vogël, largon mjegullën e dendur të

pakujdesisë që mbulon sytë e njerëzve. Sidoqoftë, shumica e

njerëzve që bëjnë një jetë të pakujdesshme, nuk ndihen mirë kur iu

prezantohen fakte të tilla “shqetësuese”. Mirëpo, sa më shumë që

12

përpiqen t’i shmangen mendimit për vdekjen, ai do t’i pushtojë ata

aq më shumë. Qëndrimi i tyre i krisur do të përcaktoj forcën e

mundimit dhe hutisë që do ta përjetojnë në momentin e vdekjes, në

Ditën e Gjykimit dhe gjatë vuajtjes së përjetshme.

Koha punon kundër njeriut. A keni dëgjuar ndonjëherë për

ndonjë njeri që i ka bërë ballë plakjes dhe vdekjes? Ose, a mos e

njihni ndonjë njeri që nuk do të vdes? Kjo është krejtësisht e

pamundshme! E pamundshme sepse njeriu nuk ka kurrfarë ndikimi

çfarëdo qoftë mbi trupin e tij apo mbi jetën e tij. Fakti se ai vet nuk ka

vendosur për lindjen e tij e qartëson këtë të vërtetë. Dëshmi tjetër

është dëshpërimi i njeriut përballë vdekjes. Allahëruesi i jetës është

Ai i cili ia dhuron jetën njeriut. Dhe kurdo që Ai dëshiron, e merr atë.

Allahu, Allahëruesi i jetës, e informon njeriun për këtë në ajetin që ia

shpalli Profetit të Tij:

Ne asnjë njeriu para teje nuk i dhamë jetë të përhershme. E

nëse ti vdes, a mos do të mbesin ata përgjithmonë? (Sure

Enbija: 34)

Në këtë moment, ka me miliona njerëz që jetojnë në mbarë

botën. Prej kësaj mund të vijmë në përfundim se një numër shumë i

madh i njerëzve jetuan dhe vdiqën që nga koha e krijimit të njeriut të

parë në tokë. Ata vdiqën të gjithë pa përjashtim. Vdekja është një

përfundim i padyshimtë: si për njerëzit që jetuan në të kaluarën

ashtu edhe për ata që tani janë gjallë. Askush s’mund t’i shmanget

këtij fundi të pashmangshëm. Kështu shprehet kjo në Kuran:

Secili njeri do të shijojë vdekjen, e shpërblimet tuaja u

plotësohen me Ditën e Ringjalljes, e kush i shmanget Zjarrit e

futet në Xhenet, ai ka arritur shpëtim. Jeta e kësaj bote nuk

është tjetër pos një përjetim mashtrues. (Sure Ali Imran: 185)


13

Të kuptuarit e vdekjes si rastësi apo si fat i keq Vdekja nuk ndodhë rastësisht. Ashtu siç është rasti me

ndodhitë tjera, edhe ajo ndodhë me urdhrin e Allahut. Mu ashtu

sikurse është e paracaktuar lindja e njeriut, po ashtu është e

paracaktuar edhe data e vdekjes së tij deri në momentin e fundit.

Njeriu shkon me ngut drejt këtij momenti të fundit, duke lënë prapa

me shpejtësi çdo orë, çdo minutë që i është dhuruar atij. Vdekja e çdo

njeriu, vendndodhja dhe koha, si edhe mënyra se si vdes njeriu janë

të gjitha të paracaktuara.

Megjithatë, përkundër kësaj, shumica e njerëzve pandehin se

vdekja është pika e fundit e një rendi logjik të gjërave, ndërsa arsyet

e saj të vërteta dihen vetëm nga Allahu. Çdo ditë në gazeta shfaqen

tregime për vdekje. Pas leximit të këtyre historive, me siguri se

dëgjoni komente injorante si: “Ai do të kishte shpëtuar, po të ishin

ndërmarr masat e nevojshme paraprake” ose “Nuk do të kishte

vdekur, po të kishte ndodhur kjo apo ajo.” Një person nuk mund të

jetoj as edhe një minutë më gjatë ose më pak, përveç kohës së

përcaktuar për të. Mirëpo, njerëzit, që iu mungon vetëdija që e

dhuron besimi, e shohin vdekjen si një pjesë përbërëse të një

sekuence të rastësive. Në Kuran, Allahu paralajmëron besimtarët

ndaj kësaj mënyre të shtrembëruar të gjykuarit e cila është

karakteristikë e jobesimtarëve:

O besimtarë, mos u bëni si ata që nuk besuan dhe, për

vëllezërit e tyre që kishin dalë në udhëtim (tregtie e

gjallërimi) ose që kishin shkuar në luftë thoshin: “Sikur të

kishin ndenjur me ne, s’do të kishin vdekur apo s’do të ishin

vrarë.” Allahu do të bëjë që të pendohen për atë që thanë.

Allahu është Ai që urdhëron jetën dhe vdekjen. Allahu sheh

atë që ju punoni. (Sure Ali Imran: 156)


14

Ta konsiderosh vdekjen si një rastësi është injorancë e plotë dhe

pamaturi. Siç sugjeron ajeti më lartë, kjo i shkakton njeriut një vuajtje

të madhe shpirtërore dhe mundim të papërballueshëm. Për

jobesimtarët apo për ata që dështojnë të kenë besim në kuptimin

Kuranor, humbja e një të afërmi apo të dashuri është shkaktar i

dhimbjes dhe keqardhjes. Duke ia veshur vdekjes fatin e keq apo

pakujdesinë, ata mendojnë se mund të ekzistojë hapësirë veprimi

për t’iu shmangur vdekjes. Ky është gjykimi që vërtetë vetëm sa ua

shton pikëllimin dhe keqardhjen që ata ndiejnë. Mirëpo, ky pikëllim

dhe keqardhje nuk janë asgjë tjetër pos mundimi që shkakton

mosbesimi.

Megjithatë, në kundërshtim me urtësinë e pranuar, shkaku i

vdekjes nuk është një aksident apo një sëmundje apo çfarëdo qoftë

tjetër. Padyshim se Allahu është Ai i Cili i krijon gjithë këto shkaqe.

Me të përfunduar të kohës që na është dhuruar, jeta jonë përfundon

për këto arsye të qarta. Ndërkaq, asnjë nga burimet materiale që janë

të destinuara për t’ia shpëtuar dikujt jetën nuk do të mund të nxis as

edhe një frymëmarrje të vetme. Allahu e vë në pah këtë ligj hyjnor në

ajetin në vazhdim:

Askush nuk vdes pa vullnetin dhe lejen e Allahut. Ai është

shënim i afatit të caktuar… (Sure Ali Imran: 145)

Besimtari është i vetëdijshëm për natyrën e përkohshme të jetës

së kësaj bote. Ai e din se Allahu ynë, i Cili i dhuroi atij të gjitha të

mirat që ai kishte gëzuar në këtë botë, do ta marr shpirtin e tij kurdo

që të dëshirojë dhe do te kërkojë të jap llogari për veprat e tij. Mirëpo,

pasi që ai ka kaluar tërë jetën e tij për të fituar kënaqësinë e Allahut,

ai nuk shqetësohet për vdekjen e tij. Profeti ynë Muhammedi (saas)

iu referua këtij karakteri të mirë në njërën prej lutjeve të tij:


15

Xhabir ibn Abdullah ka rrëfyer: “Kur i Dërguari i Allahut

(paqja qoftë mbi të) fillonte namazin ai këndonte: Allahu

është më i Madhërishmi; pastaj thoshte: Vërtetë namazi im,

sakrificat e mia, jeta ime dhe vdekja ime janë për Allahun,

Allahun e botrave.” (Tirmidhiu, 262)

Të kuptuarit e shtrembëruar të fatit Njerëzit kanë shumë ide të gabuara lidhur me fatin, në veçanti

kur bëhet fjalë për vdekjen. Idetë e marrëzishme, si p.sh. se njeriu

mund “ta mund fatin e tij” apo “ta ndryshojë fatin e tij” janë më të

përhapura. Duke i konsideruar shpresat dhe supozimet e tyre si fat,

disa njerëz të pamend dhe të padijshëm besojnë se fati është ai që

ndryshon kur ngjarjet nuk shkojnë ashtu si ata presin apo

parashikojnë. Ata marrin një qëndrim të pamatur dhe veprojnë sikur

të kishin lexuar fatin që më parë dhe ngjarjet nuk kanë shkuar në

pajtim me atë që kanë lexuar. Një gjykim i tillë i shtrembëruar dhe i

paqëndrueshëm është padyshim produkt i një mendjeje të kufizuar

që nuk posedon kuptim të përshtatshëm për fatin.

Fati është krijim i përsosur i Allahut i të gjitha ngjarjeve të

kaluara dhe të ardhme në përjetësi. Allahu është Ai i cili krijon

konceptet e kohës dhe hapësirës nga asgjëja. I Cili mban kohën dhe

hapësirën nën kontrollin e Tij dhe i Cili nuk është i varur prej tyre.

Rendi i ngjarjeve që është përjetuar në të kaluarën ose që do të

përjetohet në të ardhmen është, prej momentit në moment, i

planifikuar dhe i krijuar në dijeninë e Allahut.

Allahu krijon kohën, pra nuk është i varur prej saj. Prandaj,

mendimi se Ai pason ngjarjet që Ai Vet krijoi bashkë me ata që Ai

krijoi është i pabazë. Në këtë kontekst, nuk ka nevojë të thuhet se


16

Allahu nuk pret të shoh se si përfundojnë ngjarjet. Në dijen e Tij, si

fillimi ashtu edhe fundi i një ngjarje janë plotësisht të qartë.

Ngjashëm me këtë, nuk ka kurrfarë dyshimi për atë se ku ndodhet

kjo ngjarje në nivelin e përjetësisë. Gjithçka tashmë ka ndodhur dhe

ka marr fund. Kjo është e ngjashme me imazhet në një shirit filmi;

pikërisht sikur që imazhet në një film që nuk mund të kenë kurrfarë

ndikimi në film dhe ta ndryshojnë atë, qeniet njerëzore që luajnë

rolet e tyre individuale në jetë nuk mund të ndikojnë në rrjedhën e

ngjarjeve të regjistruara në shiritin e fatit. Qeniet njerëzore nuk kanë

kurrfarë ndikimi mbi fatin. Është pikërisht e kundërta, është fati ai

që është faktor përcaktues në ketrat e njerëzve. Njeriu, një

komponentë absolute e fatit, nuk është i ndarë dhe as i pavarur prej

tij. Njeriu nuk është në gjendje të shkoj përtej kufijve të fatit, e lërë më

të ndryshojë fatin. Për ta kuptuar më mirë, ne mund të tërheqim një

paralele midis një njeriu dhe një aktori në një film. Aktori s’mund të

largohet pa rënë në sy, të marr një ekzistencë fizike dhe të filloj të bëj

ndryshime në film duke shlyer skenat e papërshtatshme apo duke

shtuar disa skena të reja. Ky do të ishte padyshim një sugjerim i

paarsyeshëm.

Për këtë arsye, nocionet e mposhtjes së fatit apo ndërrimit të

drejtimit të rrjedhës së ngjarjeve janë ide plotësisht të gabuara.

Njeriu që thotë: “Unë e mposhta fatin tim.” vetëm mashtron

vetveten – dhe fakti se ai vepron kësisoj është çështje e fatit të tij.

Një person mund të mbetet në komë me ditë të tëra. Mund të

duket se vështirë se do të mbijetojë. Mirëpo, nëse arrin të rimarr

veten, kjo nuk nënkupton se “ai e mposhti fatin e tij” apo se “mjekët

ndryshuan fatin e tij.” Ky është thjeshtë një tregues se koha e tij

akoma nuk ka kaluar. Përmirësimi shëndetësor i tij nuk është asgjë

tjetër veçse një komponentë e pashmangshme e fatit të tij. Fati i tij


17

sikurse ai i të gjithë qenieve tjera njerëzore është i përcaktuar në

Dijen e Allahut.

… Dhe nuk i jepet askujt të jetojë gjatë ose t’i shkurtohet jeta

e tij, vetëm se ajo është e shënuar në Libër (Levhi Mahfudh), e

kjo për Allahun është e lehtë. (Sure Fatir: 11)

Profeti ynë (paqja qoftë mbi të) ia tha këtë një besimtare e cila po

i lutej Allahut që t’ia mundësojë asaj të nxjerr dobi prej personave të

dashur të saj:

Ti e ke lutur Allahun për gjatësinë e jetëve tashmë të

përcaktuara dhe gjatësinë e ditëve tashmë të caktuara dhe për

furnizimet hisja e të cilave tashmë është vendosur. Allahu s’do të

bënte asgjë para se të vjen koha e caktuar apo Ai nuk do të vononte

asgjë përtej kohës së saj. (Libri 33, Numër 6438, Sahih Muslim)

Ngjarje të tilla janë mjeti përmes të cilit Allahu ia shfaq njeriut

mençurinë, urtësinë, llojllojshmërinë dhe mirësinë të pandashme me

krijimin e Tij dhe mënyra se si Ai e sprovon njeriun. Një

llojllojshmëri e tillë ia rritë vlerën, habinë dhe, përfundimisht, rritë

besimin e njerëzve. Megjithatë, tek jobesimtarët, ato prodhojnë

ndjenja diku në mes të dyshimit, habisë dhe çoroditjes të cilat, duke

iu falënderuar mentalitetit të tyre të padijshëm, i shtyn ata të marrin

një qëndrim më kryengritës ndaj Allahut. Ndërkohë, vetëdija për një

botëkuptim kaq të pavëmendshëm nga ana e jobesimtarëve, i shtyn

besimtarët të ndjehen më falënderues ndaj Allahut që i lejoi të kenë

besim dhe urtësi, që i bëjnë ata më superior se jobesimtarët.

Sipas një pjese tjetër të urtësisë së pranuar, vdekja e një personi

që vdes në vitet e tij të 80-ta është “fat” ndërsa vdekja e një foshnje, e

një njeriu të ri apo një njeriu në moshë mesatare është një “ngjarje e

tmerrshme.” Për të qenë në gjendje që vdekjen ta pranojnë si një


18

dukuri natyrore, ata përpiqen që vdekja t’iu përshtatet kritere të tyre

të caktuara. Kështu vdekja duket e pranueshme pas një sëmundje të

gjatë dhe të rëndë, ndërsa vdekja si pasojë e një sëmundje të papritur

apo aksidenti është një fatkeqësi e parakohshme! Kjo është arsyeja

pse ata shpesh takojnë vdekjen me një shpirt kryengritës. Një

qëndrim i tillë është një shenjë e qartë se Ata që ushqejnë një gjendje

të tillë shpirtërore do të kenë fatin të jetojnë në pikëllim dhe telashe

të vazhdueshme në këtë jetë. Ky është në të vërtetë fillimi i vuajtjes të

pafund, e cila rezulton prej të qenit jobesimtar.

Besimi në reinkarnim (rimishërim) Njëri prej besimeve të zakonshme të paarsyeshme për vdekjen

është se “reinkarnimi” është i mundshëm. Reinkarnimi nënkupton

se me vdekjen fizike të trupit, shpirti migron ose lind përsëri në një

trup tjetër me identitet të veçantë në një kohë dhe vend tjetër. Së

voni, është shndërruar në një lëvizje të çoroditur që joshë shumë

përkrahës prej jobesimtarëve dhe pasues të besimeve paragjykuese.

Në aspektin teknik, arsyet pse përkrahen besime të tilla

paragjykuese – pa pasur mbështetje në çfarëdo dëshmie konkrete –

janë shqetësimet që jobesimtarët ushqejnë në ndërdijen e tyre. Duke

mos besuar në Ahiret (Jetën e përtejme), njerëzit i frikësohen

zhbërjes së plotë të tyre pas vdekjes. Ata që kanë besim të dobët, në

anën tjetër, i shqetëson mendimi i përfundimit në xhehenem pasi që

janë të vetëdijshëm, apo së paku e marrin parasysh mundësinë, se

drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e tyre. Mirëpo, për të dyja

palët, ideja e rilindjes së shpirtit në trupa tjerë në kohëra të ndryshme

tingëllon si tejet joshëse. Kështu, qarqet e caktuara të cilat e

shfrytëzojnë këtë besim të çoroditur ia arrijnë qëllimit që t’i bëjnë


19

njerëzit të besojnë në këtë ide të gabuar me ndihmën e një mashtrimi

të vogël. Fakti se pasuesit e tyre nuk kërkojnë ndonjë dëshmi tjetër i

inkurajon përpjekjet e këtyre spekulatorëve.

Fatkeqësisht, një besim kaq i çoroditur gjen përkrahës edhe në

qarqet Myslimane. Këta janë kryesisht ai tip i Myslimanëve që bëjnë

çmos që të projektojnë një imazh intelektual dhe liberal për veten e

tyre. Ekziston edhe një tjetër dimension serioz lidhur me këtë çështje

që vlen të përmendet; njerëz të tillë përpiqen që t’i vërtetojnë

pikëpamjet e tyre me ndihmën e vargjeve Kuranore. Për këtë qëllim,

ata i shtrembërojnë kuptimet e qarta të vargjeve dhe fabrikojnë

interpretimet e tyre Kuranore. Qëllimi ynë këtu është të theksojmë se

ky besim i çoroditur është në mospërputhje të plotë me Kuranin dhe

Islamin dhe tërësisht në kundërshtim me ajetet e Kuranit që janë

absolutisht të sakta.

Këto qarqe pretendojnë se ekzistojnë disa ajete në Kuran të cilat

vërtetojnë pikëpamjet e tyre të shtrembëruara. Njëri prej këtyre

ajeteve është:

Ata (jobesimtarët) thonë: “Allahu ynë, na bëre të vdesim dy

herë dhe na ngjalle dy herë, e ne pranuam për mëkatet tona,

pra a ka ndonjë rrugëdalje?” (Sure Gafir: 11)

Bazuar në këtë ajet, njerëzit të cilët besojnë në rimishërim

pohojnë si në vazhdim: njeriut i dhurohet një jetë e re pasi të ketë

jetuar në këtë jetë për një kohë dhe pastaj vdes. Kjo është hera e dytë

që ai vjen në jetë dhe po ashtu periudha gjatë të cilës shpirti i tij

plotëson zhvillimin e vet. Pas vdekjes së dytë, që pason këtë jetë të

dytë, ata pohojnë, njeriu ringjallet në Ahiret.

Tani duke u ndarë prej çfarëdo paragjykimesh, le të analizojmë

këtë ajet: nga ky ajet, është e qartë se njeriu përjeton dy gjendje të


20

jetës dhe vdekjes. Në këtë kontekst, një gjendje e tretë e të qenit i

vdekur apo i gjallë është e pamundur. Pasi që është kështu, në

mendje na bie një pyetje: “Cila ishte gjendja fillestare e njeriut? I

vdekur apo i gjallë?” Në ajetin në vazhdim gjejmë përgjigjen në këtë

pyetje:

Si e mohoni Allahun, e dihet se ju ishit të vdekur, e Ai ju

ngjalli, mandej ju bën të vdisni e pastaj ju ringjall, e mandej

tek Ai do të ktheheni? (Sure Bekare: 28)

Ky ajet është i vetëkuptueshëm, fillimisht, njeriu është i vdekur.

Me fjalë tjera, falë vet natyrës së krijimit të tij, ai është fillimisht i

përbërë prej materies së pajetë si uji, dheu, etj., siç bëjnë me dije këto

vargje. Pastaj, Allahu i dha jetë këtij grumbulli të materies së pajetë,

“e krijoi dhe i dha formë” atij. Kjo është vdekja e parë dhe prandaj

ringjallja e parë prej të vdekurit. Një kohë pas kësaj ringjalljeje të

parë, jeta përfundon dhe njeriu vdes. Ai kthehet përsëri në tokë,

sikurse në fazën e pare, dhe përsëri shndërrohet në asgjë. Ky është

tranzicioni i dytë drejt gjendjes së vdekjes. Rasti i dytë dhe i fundit i

ngjalljes prej të vdekurit është ai që ndodhë në Ahiret. Pasi që është

kështu, nuk ka një ringjallje të dytë në jetën e kësaj bote. Përndryshe,

kjo do të kërkonte një ringjallje të tretë. Megjithatë, nuk ekziston

ndonjë referencë për ringjalljen e tretë në cilindo prej vargjeve. Si në

Suren Mu’min: 11 ashtu edhe në Suren Bekare: 128, nuk ekziston

asnjë referim që sugjeron mundësinë e një ringjalljeje të dytë në këtë

botë. Përkundrazi, këto vargje zbulojnë në mënyrë të qartë

ekzistencën e një ringjalljeje në këtë botë dhe të një ringjalljeje tjetër

në Ahiret.

E prapëseprapë përkrahësit e reinkarnimit investojnë të gjitha

shpresat e tyre në këto dy vargje.


21

Siç bëhet e qartë, madje edhe këto vargje të paraqitura si dëshmi

nga përkrahësit e reinkarnimit e hedhin vet poshtë këtë mënyrë të

shtrembëruar të gjykimit. Veç kësaj, disa vargje tjera në Kuran e

bëjnë të qartë se ekziston vetëm një jetë ku njeriu vihet në sprovë dhe

se kjo është në jetën e kësaj bote. Se nuk ka kthim në këtë jetë pas

vdekjes theksohet në ajetin në vazhdim:

E kur ndonjërit prej tyre i vjen vdekja, ai thotë: “O Allahu im,

më kthe, që të bëj vepra të mira e të kompensoj atë që

lëshova!” Kurrsesi, (kthim nuk ka) e kjo është vetëm fjalë që e

thotë ai, e ata kanë para tyre një perde (distancë periodike)

deri në ditën kur ringjallen. (Sure Mu’minun: 99-100)

Bashkëbisedimet në këtë ajet e bëjnë të qartë se pas vdekjes, nuk

ka më kthim në këtë jetë. Ndërkaq, në këtë ajet, Allahu na tërheq

vëmendjen për faktin se jobesimtarët ushqejnë shpresa të

paarsyeshme për një ringjallje të dytë nga të vdekurit, një kthim të

dytë në këtë jetë. Mirëpo, ky ajet e qartëson se këto janë vetëm fjalë të

sugjeruara prej jobesimtarëve të cilat nuk kanë kurrfarë baze.

Në ajetin në vazhdim përshkruhet fakti se njerëzit e Xhenetit

s’do të përjetojnë një vdekje tjetër pos vdekjes “së parë”:

Aty nuk do të përjetojnë vdekjen atje, përveç asaj të parës në

dynja. Ata i shpëtoi (Allahu) prej vuajtjeve të Xhehenemit.

(Ato të mira) Janë dhuratë nga Allahu yt,e ai është shpëtim i

madh. (Sure Duhan: 56-57)

Lumturia e madhe e njerëzve të Xhenetit përshkruhet në një ajet

tjetër. Kjo lumturi është për shkak të faktit se ata nuk do të përjetojnë

një tjetër vdekje përveç asaj të parës:

Dhe ne nuk do të vdesim më, përveç vdekjes sonë të parë dhe


22

ne nuk do të dënohemi më! Vërtet, kjo është ajo Fitore e

madhe! (Sure Saffat: 58-60)

Ajetet e mësipërme nuk lënë hapësirë për pyetje tjera.

Përfundimi është se ekziston vetëm një vdekje të cilën e përjeton

njeriu. Në këtë fazë, mund të lind një pyetje tjetër: “Përkundër

përmendjes së dy vdekjeve në ajetet e mëparshme, pse përmendet

vetëm një vdekje në Suren Saffat: 58?” Përgjigja në këtë pyetje është

dhënë në vargun e 56-të të Sures Duhan, i cili thotë: “Ata nuk do të

shijojnë vdekjen atje – përveç asaj të parës.” Vërtetë, ekziston një dhe

vetëm një vdekje që njeriu takon me vetëdije. Ai takon atë dhe me të

gjitha ndjenjat e tij, e percepton atë. Kjo është vdekja që njeriu takon

në momentin kur përfundon jeta e tij. Ai padyshim se nuk mund të

kuptoj gjendjen e parë të vdekjes pasi që atëherë ai është i privuar

nga ndjenjat dhe vetëdija.

Përballë shpjegimeve të tilla të sakta dhe të qarta që sjellë

Kurani, të pohosh se ekzistojnë më shumë vdekje dhe gjendje të

ringjalljes prej të vdekurit dhe të besosh se ekziston një migrim i

shpirtit do të ishte një mohim i hapur i ajevete të Kuranit.

Në anën tjetër, po të kishte krijuar Allahu një sistem të kësaj jete

të bazuar në rimishërim, atëherë Ai padyshim se do ta kishte

informuar njeriun për këtë në Kuran, i cili është udhëzimi i vetëm

drejtës rrugës së vërtetë për njerëzimin. Po të ishte kështu, Allahu

padyshim se do të na ofronte një shpjegim të hollësishëm të gjitha

fazave të reinkarnimit. Mirëpo, në Kuran, i cili ofron çdo lloj

informacioni lidhur me këtë jetë dhe jetën tjetër të besimtarëve, nuk

ekziston as edhe një e dhënë e vetme për reinkarnimin, e të mos

flasim për përmendjen e drejtpërdrejtë të tij.


23

PERDJA E PAKUJDESISË

Njeriu është në thelb egoist; ai është tejet i ndjeshëm për çështjet

që kanë të bëjnë me interesat e tij. Çuditërisht, ai nuk çan fare kokën

për vdekjen, që do të duhej të ishte preokupimi më i lartë i tij

kryesor. Në Kuran, kjo gjendje mendore e veçantë për “ata të cilët

nuk i përmbahen Besimit me vendosmëri” definohet prej Allahut me

një fjalë: “pakujdesi”.

Kuptimi i pakujdesisë është mungesë e perceptimit të plotë të

fakteve si pasojë e vetëdijes së turbullt apo madje si pasojë e

mungesës së plotë të vetëdijes dhe dështimit për të arritur gjykime të

shëndosha dhe për të dhënë përgjigje me vend. Një shembull i kësaj

është dhënë në ajetin në vazhdim:

Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar

në pakujdesi nuk përgatiten fare për të. (Sure Enbija: 1)

Njerëzit janë të sigurt se njeriu i cili vuan nga një sëmundje

fatale apo e pashërueshme do të vdes. Mirëpo, hiç më pak se ky i

sëmurë, këta njerëz që kanë ndjenja të tilla sigurie, do të vdesin po

ashtu. Se kjo do të ndodhë dikur në të ardhmen apo shumë shpejt kjo

nuk e ndryshon këtë fakt. Shpeshherë, pakujdesia e turbullon këtë të

vërtetë. Për shembull, është shumë e mundshme që dikush që është i

infektuar nga virusi HIV do të vdes në një të ardhme të afërt. Mirëpo,

mbetet fakti se gjithashtu është shumë e mundshme – nëse thuhet e

24

vërteta, është e sigurtë – se një person i fuqishëm pranë tij një ditë do

të vdes. Ndoshta vdekja do t’i vjen atij shumë më herët se që do t’i

vjen atij “të sëmurit të infektuar me virusin HIV”. Kjo sipas të gjitha

gjasave do të ndodhë në një moment krejtësisht të papritur.

Anëtarët e familjes brengosen për të sëmurët para vdekjes së

tyre. Megjithatë, ata vështirë se brengosen ndonjëherë për veten e

tyre, që padyshim se një ditë do të vdesin. Megjithatë, pasi që është e

pashmangshme, përgjigja s’duhet të ndryshojë varësisht nga ajo se a

do të ndodhë së shpejti apo në një kohë më të largët.

Nëse, përballë vdekjes, pikëllimi është përgjigja e saktë që

duhet dhënë, atëherë çdo njeri do të duhej menjëherë të filloj të qajë

për veten e tij apo për dikë tjetër. Ose, do të duhej ta tejkaloj këtë

pikëllim dhe të përpiqet të ketë një kuptim më të thellë për vdekjen.Për këtë qëllim, njohja me arsyet e pakujdesisë do të jetë e

dobishme.

Shkaktarët e pakujdesisëMungesa e mendjemprehtësisë: Shumica e individëve që e

përbëjnë një shoqëri nuk janë të mësuar të mendojnë për çështje të

rëndësishme. Duke e bërë pakujdesinë mënyrë të jetës, ata nuk

shqetësohen për vdekjen. Secili problem i përditshëm që ata nuk

arrijnë ta zgjedhin i mban mendjet e tyre vazhdimisht të

preokupuara. Çështje të parëndësishme, që tashmë “mbushin”

mendjet e tyre të kufizuara, nuk i lejojnë ata që t’ju kushtojnë

vëmendjen e duhur çështjeve me rëndësi. Kështu, ata kalojnë jetën e

tyre duke lëvizur me rrjedhën e ngjarjeve të përditshme. Ndërkohë,

me rastin e vdekjes së dikujt, apo kur bisedohet për vdekjen, ata

ngushëllohen me shprehje që pa dashje dalin prej gojëve të tyre dhe


25

thjeshtë i shmangen kësaj teme. Ata janë njerëz me mendje të

kufizuar që ushqejnë mendime të kufizuara dhe boshe.

Kompleksiteti dhe gjallëria e jetës: Jeta rrjedh shumë shpejtë

dhe ka një gjallëri joshëse. Në mungesë të përpjekjes së

jashtëzakonshme mendore, njeriu ka mundësi të mos i kushtoj

vëmendje vdekjes, e cila është gati ta pushtoj atë herët a vonë. Duke

mos pasur besim në Allahun, ai është shumë larg koncepteve si fati,

mbështetja në Allahun dhe nënshtrimi ndaj Tij. Nga momenti që

bëhet i vetëdijshëm për nevojat materiale, ai përpiqet të sigurojë

jetesë të mirë. Një person i tillë as që lodhet madje t’i shmanget

vdekjes sepse ai tashmë është zhytur në brengat e dynjasë. Ai

vazhdimisht vrapon pas planeve, interesave dhe qëllimeve të reja

dhe, një ditë, pa mundësi parashikimi dhe prandaj pa kurrfarë

përgatitje, ballafaqohet me realitetin e vdekjes. Ai atëherë pendohet

dhe dëshiron të kthehet në jetë, por pa dobi.

— Rritja e mashtrimit të popullatës: Njëra prej arsyeve të

pakujdesisë janë lindjet. Popullsia botërore vazhdon të rritet, ajo

kurrë nuk pakësohet. Mirëpo, me t’u futur në spiralen e jetës, njeriu

mundet, për arsye të ideve të gabuara, të besojë në nocionet joshëse e

prapëseprapë krejtësisht iluzore si “lindjet zëvendësojnë vdekjet”,

duke mbajtur në këtë mënyrë një baraspeshë të popullatës. Një

përsiatje e tillë i bën kushtet e pjekura për formimin e një

botëkuptimi të pavëmendshëm mbi vdekjen. Megjithatë, nëse që nga

ky moment e tutje, nuk do të ndodhte më asnjë lindje në mbarë

botën, ne ende do të ishim dëshmitarë të vdekjeve që do të ndodhnin

njëra pas tjetrës dhe, si pasojë, një popullsi botërore që zvogëlohet.

Atëherë do të fillonte të hetohej llahtari i vdekjes. Njeriu do të shihte

humbjen e njerëzve që e rrethojnë njërin pas tjetrit dhe do të

kuptonte se edhe ai po ashtu do ta përjetonte këtë fund të


26


27

pashmangshëm. Kjo i ngjason asaj që ndiejnë ata që janë të dënuar

me vdekje në radhën e vdekjes. Çdo ditë ata përjetojnë marrjen e një

apo dy njerëzve për t’u ekzekutuar. Numri i njerëzve në qeli

vazhdimisht zvogëlohet. Vitet kalojnë, por ende çdo ditë, ata që janë

ende gjallë shkojnë të flenë në gjendje ankthi mos në ditën e

ardhshme do t’u vjen radha atyre. Ata kurrë s’pushojnë së kujtuari

vdekjen, as edhe për një sekondë.

Çuditërisht, gjendja e tanishme nuk ndryshon nga shembulli i

lartpërmendur. Të porsalindurit nuk kanë kurrfarë ndikimi çfarëdo

qoftë mbi ata që e kanë të paracaktuar të vdesin. Kjo është vetëm një

ide e gabuar psikologjike. Banorët e tokës të cilët jetuan 150 vite më

herët sot nuk janë më. Gjeneratat që erdhën pas tyre nuk i shpëtuan

ata nga vdekja. Gjithashtu, 100 vite më vonë, ata që jetojnë tani, me

disa përjashtime, s’do të jenë gjallë. Kjo për arsye se dynjaja nuk

është një vend i përhershëm për njeriun.

Metodat e mashtrimit të vetvetesPrej arsyeve të cilat bëjnë që ne të harrojmë vdekjen dhe të

zhytemi në pakujdesi, ekzistojnë po ashtu mekanizma të caktuar

mbrojtës të cilat njerëzit përdorin për të mashtruar vetveten. Këta

mekanizma, disa prej të cilave janë përmendur më poshtë, e

poshtërojnë njeriun deri në nivelin e strucit, i cili fut kokën e tij në

rërë për t’ju shmangur një situate të papëlqyeshme.

— Shtyrja e të menduarit për vdekjen për në vitet e vona të jetës:

Njerëzit në përgjithësi e marrin si gjë të sigurt se do të jetojnë deri në

mesin e të gjashtëdhjetave apo shtatëdhjetave të tyre. Kjo shpjegon

arsyen pse në përgjithësi të rinjtë dhe ata me moshë mesatare e

përdorin këtë mekanizëm mbrojtës. Me kalkulime të tilla në mendje,

ata e shtyjnë të menduarit për çështje të tilla “të zymta” për vitet e

vona të jetës së tyre. Në rininë e tyre – apo në kulmin e jetës së tyre –

ata nuk duan t’i “turbullojnë” mendjet e tyre me çështje

“dëshpëruese”. Vitet e vona të jetës janë në mënyrë të

pashmangshme koha kur njeriu nuk mund ta nxjerr më të mirën nga

jeta dhe kjo periudhë e jetës mendohet prej shumë njerëzve të jetë

faza më e përshtatshme për të menduar më me zell për vdekjen dhe

për t’u përgatitur më mirë për jetën e ardhshme. Kjo sjell po ashtu

lehtësim shpirtëror, pasi që jep ndjenjën e të punuarit për Ahiretin.

Megjithatë, është e qartë se bërja e planeve të tilla afat-gjata dhe

jo përfundimtare nuk kanë kurrfarë kuptimi për atë të cilit nuk i

garantohet as edhe frymëmarrja e ardhshme e tij. Çdo ditë ai sheh

shumë njerëz të moshës së tij apo edhe më të rinj që vdesin.

Lajmërimet e vdekjeve përbëjnë një pjesë të konsiderueshme të

gazetave të përditshme. Kanalet televizive japin lajme për vdekje në

çdo kohë. Njeriu është shpesh dëshmitar i vdekjes së njerëzve të tij të

afërt. Mirëpo, ai pak mendon për faktin se njerëzit që e rrethojnë atë

do të jenë dëshmitar të vdekjes së tij apo do të lexojnë për këtë në

gazetë. Në anën tjetër, edhe nëse jeton për një kohë të gjatë, asgjë nuk

do të ndryshojë në jetën e tij, pasi që mentaliteti i tij do të mbetet i

njëjtë. Derisa ai nuk ballafaqohet vërtet me vdekjen, ai vetëm shtyn

të menduarit për vdekjen.

Supozimi se njeriu do të “kryej dënimin e tij” në xhehenem

vetëm për një periudhë të caktuar: Kjo pikëpamje, e cila dominon në

shoqëri, nuk është asgjë tjetër pos një paragjykim. Në fund të fundit,

nuk është një besim që i ka rrënjët në Kuran. Në asnjë pjesë të

Kuranit nuk gjejmë përmendje të “ndëshkimit të njeriut” në

xhehenem për një kohë të caktuar dhe pastaj të falet. Është krejtësisht

e kundërta, në të gjitha ajetet relevante, në mënyrë specifike


28

përmendet ndarja e besimtarëve dhe jobesimtarëve në Ditën e

Gjykimit. Përsëri ne e dimë nga Kurani se besimtarët do të mbesin në

Xhenet përjetësisht, derisa jobesimtarët do të hidhen në xhehenem,

ku do të përjetojnë vuajtje të përjetshme:

Ata edhe thanë: “Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa

ditë të numëruara!” Thuaj: “A mos keni marrë prej Allahut

ndonjë premtim, e Allahu nuk e then premtimin e vet, ose

jeni duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do t’ju

kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata

janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. E ata që besuan

dhe bënë vepra të mira, ata janë banues të Xhenetit, aty janë

përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-82)

Një tjetër ajet thekson të njëjtën gjë:

E atë (e bënin) ngase ata thoshin: “Neve nuk do të na djegë

zjarri vetëm për pak ditë të numëruara, e ajo që shpifën për

fenë e tyre, i mashtroi keq. (Sure Ali Imran: 24)

Xhehenemi është një vend i vuajtjes së paimagjinueshme.

Rrjedhimisht, edhe po të ishte qëndrimi në xhehenem vetëm për një

kohë të caktuar, një njeri me vetëdije kurrë nuk do të pajtohej të

kalonte nëpër atë vuajtje. Xhehenemi është vendi ku vetitë e Allahut,

el-Xhabar (Imponuesi) dhe el-Kahar (Nënshtruesi) manifestohen

gjer në shkallën më të lartë. Vuajtjet e xhehenemit janë të

pakrahasueshme me çdo dhimbje në dynja. Një person i cili nuk

mund të durojë madje një djegie të gishtit të tij të thotë se do të ishte

i gatshëm t’i nënshtrohet një vuajtje të tillë thjeshtë shpreh

mendjelehtësi. Veç kësaj, një person që nuk ndihet i tmerruar nga

Zemërimi i Allahut nuk arrin t’i jap respektin që Ai meriton. Një

person i tillë, tërësisht i privuar nga besimi, është një njeri i dobët i


29

cili s’meriton madje as të përmendet.

Të menduarit “Unë tashmë meritoj Xhenetin”: Ekziston po

ashtu një grup njerëzish të cilët e konsiderojnë veten si banorë të

Xhenetit. Duke bërë disa vepra të vogla që ata supozojnë të jenë

vepra të mira dhe duke iu shmangur disa veprave të këqija, ata

mendojnë se janë të pjekur për të hyrë në parajsë. Të zhytur në

paragjykime dhe duke folur herezi/kufër të cilat i lidhin me fenë,

këta njerëz në të vërtetë i mbeten besnik një besimi të ndarë

plotësisht prej atij të Kuranit. Ata e paraqesin veten si besimtarë të

vërtetë. Mirëpo, Kurani i radhit ata midis atyre që i bëjnë shok

Allahut:

E ti sillu atyre (që kërkuan t’i largosh varfanjakët) si shembull

dy njerëz; njërit prej tyre i dhamë dy kopshte (vreshta) nga

rrushi dhe ato i rrethuam me hurma, e në mes atyre dyjave

bimë tjera. Të dy kopshtet jepnin frutat e veta pa munguar

prej tyre asgjë, e në mesin e tyre bëmë të rrjedhë një lumë. Ai

kishte edhe pasuri tjetër. E ai atij shokut të vet (që ishte

besimtar) i tha: - duke u krenuar - “Unë kam pasuri më shumë

se ti e, kam edhe krah më të fortë!” Dhe ai hyri në kopshtin e

vet (e me besimtarin për dore), po duke qenë dëmtues i vetes

(duke mos besuar dhe duke u krenuar) tha: “Unë nuk mendoj

se zhduket kjo kurrë!” Dhe nuk besoj se do të ndodhë

kiameti, (dita e gjykimit), por nëse bëhet që të kthehem te

Allahu im, padyshim do të gjej ardhmëri edhe më të mirë se

kjo. Atij ai shoku i vet (besimtari) i tha - duke e polemizuar

atë -: “A e mohove Atë që të krijoi ty nga dheu, pastaj nga një

pikë uji, pastaj të bëri njeri të plotë?” “Por për mua, Ai Allahu

është Allahu im, e Allahut tim unë nuk i bëj shok askënd!”

(Sure Kehf: 32-38)


30

Me fjalët: “Por nëse do të kthehem te Allahu im”, pronari i

kopshtit shpreh mungesën e besimit të shëndoshë në Allah dhe në

Ahiret dhe si pasojë zbulon se ai është një idhujtar i cili ushqen

dyshime. Ndërkohë, ai pretendon se është një besimtar superior. Veç

kësaj, ai nuk ndjen dyshime se Allahu do ta shpërblejë atë me

Xhenet. Ky karakter i pafytyrë dhe i ulët i idhujtarit është shumë i

rëndomtë midis njerëzve.

Këta njerëz, thellë në veten e tyre, e dinë se ata janë krejtësisht

mashtrues, mirëpo posa të merren në pyetje për këtë, ata përpiqen të

dëshmojnë pafajësinë e tyre. Ata pohojnë se zbatimi i urdhrave të

fesë nuk është aq me rëndësi. Për më tepër, ata përpiqen të

shfajësojnë vetveten, duke pohuar se njerëzit në dukje besimtar që

shohin rreth vetes së tyre janë të pamoralshëm dhe të pandershëm.

Ata përpiqen të vërtetojnë se janë “njerëz të mirë” duke pohuar se

nuk i duan të keqen askujt. Ata pohojnë se nuk ngurrojnë t’u japin të

holla lypësve, se kanë shërbyer me ndershmëri në shërbim publik

me vite të tëra dhe këto janë gjërat që e bëjnë një Mysliman të

sinqertë. Ata ose nuk e dinë ose thjeshtë bëhen kinse nuk e dinë se

ajo që një njeri e bën Mysliman nuk është se shkon mirë me njerëzit

por të qenit rob i Allahut dhe zbatimi i urdhrave të Tij.

Në një përpjekje për të mbështetur fenë e tyre të shtrembëruar

mbi njëfarë shpjegimi të arsyeshëm, ata pajtohen me disa ide të

gabuara. Kjo është në të vërtetë tipike për josinqeritetin e tyre. Për të

legjitimuar jetën e tyre, ata kërkojnë strehim në sloganet si: “Forma

më e mirë e adhurimit është të punosh” ose “ajo që ka rëndësi është

sinqeriteti i zemrës.” Me fjalët e Kuranit, kjo është pikërisht “shpikje

e gënjeshtrave ndaj Allahut” dhe meriton ndëshkimin e Xhehenemit

të përjetshëm. Në Kuran, Allahu përshkruan gjendjen e njerëzve të

tillë si vijon:


31


32

Ka disa njerëz që thonë: “Ne i kemi besuar Allahut dhe jetës

tjetër (Ahiretit), po në realitet ata nuk janë besimtarë. (Sure

Bekare: 8)

— Shpjegimet e arsyeshme me standarde të dyfishta:

Ndonjëherë kur njerëzit mendojnë për vdekjen, ata supozojnë se do

të zhduken përjetësisht. Një ide e tillë befasuese i shtyn ata të

zhvillojnë një tjetër mekanizëm mbrojtës; ata i kushtojnë vetëm

gjysmën e besimit faktit se “ekziston një jetë e amshueshme e

premtuar prej Allahut.” Një përfundim i tillë ngjallë pak shpresë tek

ata. Kur ata t’i marrin parasysh përgjegjësitë e një besimtari ndaj

Krijuesit të tij, ata parapëlqejnë që tërësisht ta shpërfillin faktin e një

jete të amshueshme. Ata ngushëllohen duke menduar: “Në fund të

fundit, ne do të zhdukemi plotësisht. Nuk ekziston jeta pas vdekjes.”

Një supozim i tillë shtyp të gjitha frikët dhe shqetësimet, siç është

dhënia e llogarisë për veprat që ka punuar njeriu në Ditën e Gjykimit

apo vuajtja në zjarrin e xhehenemit. Në të dyja rrethanat, ata çojnë

jetët e tyre në pakujdesi deri në fund të jetës së tyre.

Pasoja e pakujdesisëSiç kemi thënë në pjesët e mëparshme, vdekja

pashmangshmërisht ia tërheq vëmendjen njeriut sa të jetoj. Këta

përkujtues nganjëherë dëshmojnë të jenë të dobishëm, duke e shtyrë

njeriun të bëj një rishikim të prioriteteve të tij në jetë dhe të

rivlerësojë botëkuptimin e tij në përgjithësi. Por ka kohë tjera kur

mekanizmat e lartpërmendur mbrojtës marrin kontrollin, dhe me

kalimin e secilës ditë, perdja e pakujdesisë përpara syve të njeriut

bëhet më e dendur.

Nëse jobesimtarët e presin vdekjen të qetë dhe kanë një ndjenjë

të paarsyeshme të rehatisë, madje edhe kur janë plotësisht të

vetëdijshëm për afrimin e saj në vitet e fundit të jetës së tyre, është

për shkak se ata janë plotësisht të mbështjellur me këtë perde. Kjo

për shkak se vdekja tek ata ka domethënien e gjumit të rëndë dhe

çlodhës, prehjes dhe qetësisë dhe një lehtësimi të përjetshëm.

Mirëpo, përkundër asaj që ata mendojnë, Allahu, Ai i Cili krijon

çdo qenie prej asgjëje dhe Ai i Cili i bën ata të vdesin dhe i Cili do t’ju

jap jetë të gjitha krijesave në Ditën e Gjykimit, ju premton atyre

pendim dhe pikëllim të përjetshëm. Ata gjithashtu do të jenë

dëshmitarë të këtij fakti në momentin e vdekjes, një kohë kur ata

pandehin se do të bien në një gjumë të amshueshëm. Ata e kuptojnë

se vdekja nuk është një zhdukje totale, por momenti fillestar i një

bote të re përplot vuajtje. Shfaqja e llahtarshme e engjëjve të vdekjes

është shenja e parë e kësaj vuajtjeje të madhe:

E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t’ua marrin

shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? (Sure

Muhammed: 27)

Në këtë moment, mendjemadhësia dhe pafytyrësia e

jobesimtarëve para vdekjes shndërrohen në llahtar, pendim,

dëshpërim dhe dhimbje të përjetshme. Në Kuran, kësaj i referohet si

vijon:

E ata thanë: “A pasi që ne të tretemi në tokë, a thua ne rishtazi

do të krijohemi?” Por (çka është edhe më keq) ata nuk

besojnë se do të dalin para Allahut të tyre. Thuaj: “Engjëlli i

vdekjes, i cili është caktuar për ju, ua merr shpirtrat, e pastaj

do të ktheheni te Allahu juaj”. E, sikur të shihje mëkatarët se

si ulin kokat e veta pranë Allahut të tyre: “Allahu ynë, tash

pamë dhe dëgjuam, na kthe pra edhe një herë e të bëjmë

vepra të mira, se tash jemi të bindur”. (Sure Sexhde: 10-12)


33

Nuk ka ikje nga vdekjaVdekja, posaçërisht në moshë të re, rrallëherë na shkon në

mendje. Duke e konsideruar këtë si fundin, njeriu madje i shmanget

edhe të menduarit për të. Mirëpo, pikërisht sikur që shmangja fizike

nuk siguron shërim për vdekjen, po ashtu as shmangja e të

menduarit për të. Veç kësaj, është e pamundshme të shpërfillet

vdekja. Çdo ditë, gazetat mbajnë tituj lidhur me vdekjen e aq shumë

njerëzve. Ju shpesh hasni në makina varrimi apo kaloni pranë

varreve. Të afërmit dhe bashkëpunëtorët vdesin. Funeralet e tyre

apo vizitat për të ngushëlluar anëtarët e familjes

pashmangshmërisht e sjellin vdekjen në mendjen tonë. Meqenëse

njeriu është dëshmitar i vdekjes së tjerëve dhe në veçanti vdekjes së

njerëzve të dashur të tij, ai pashmangshmërisht mendon për vet

fundin e tij. Ky mendim e lëndon atë thellë në zemër, duke e bërë të

shqetësohet.

Pa marr parasysh se sa shumë reziston individi, kudo që kërkon

mbrojtje apo sado që përpiqet të ik, ai në të vërtetë mund të takoj

vdekjen e tij në çdo moment. Ai nuk ka zgjidhje tjetër. Përpara tij nuk

ekziston asnjë rrugëdalje tjetër. Numërimi nuk mbaron kurrë, as

edhe për një moment. Kudo që ai kthehet, vdekja e pret aty. Qarku

mbyllet vazhdimisht dhe përfundimisht i arrin ata:

Thuaj: “S’ka dyshim se vdekja prej së cilës po ikni, ka për t’ju

zënë, e mandej do të silleni te Ai që e di të padukshmen dhe të

dukshëm, dhe atëherë Ai do t’ju njoftojë me atë që keni

punuar”. (Sure Xhum’a: 8)

Kudo që të jeni vdekja do t’ju kapë, po edhe në qoftë se jeni

në pallate të fortifikuara. (Sure Nisa: 78)

Kjo është arsyeja pse ne duhet të ndalojnë së mashtruari veten


34

apo të shpërfillim faktet dhe të përpiqemi të fitojmë kënaqësinë e

Allahut gjatë kësaj periudhe të paracaktuar prej Tij. Vetëm Allahu e

din kur do të kalojë kjo kohë.

Profeti ynë Muhammedi (saas) ka thënë po ashtu se njëra prej

mënyrave më të mira që të ndalohet ngurtësimi i ndërgjegjes së

njeriut dhe të arrijë karakter të mirë është duke përkujtuar shpesh

vdekjen:

Abdullah ibn Umari ka rrëfyer: “I Dërguari i Allahut (paqja

qoftë mbi të) ka thënë: ‘Këto zemra ndryshken mu sikurse

hekuri kur preket nga uji.’ Në pyetjen se çfarë do të mund t’i

pastronte ato ai u përgjigj: ‘Përkujtimi i vazhdueshëm i

vdekjes dhe këndimi i Kuranit.’” (Tirmidhiu 673)


35

VDEKJA E VËRTETË DHE AJO QË

VËZHGOHET LIDHUR ME

VDEKJEN

Vdekja e shpirtit (vdekja e vërtetë)A keni menduar ndonjëherë për mënyrën se si do të vdisni, si

duket vdekja dhe çfarë do të ndodhë në momentin e vdekjes?

Deri më tani, askush prej atyre që kanë vdekur nuk është

ringjallur dhe që do të mund të ndante me ne përvojat dhe ndjenjat e

tij të vërteta për vdekjen. Duke qenë puna kështu, teknikisht është e

pamundshme të mblidhen informata lidhur me atë se çfarë është

vdekja dhe çfarë ndjenë njeriu në momentin e vdekjes.

Allahu, Ai i Cili i dhuron jetën njeriut dhe e merr atë në kohën e

caktuar, na informon në Kuran për mënyrën se si ndodhë vdekja në

të vërtetë. Pra, Kurani është burimi i vetëm prej të cilit mund të

mësojmë për mënyrën se si vdekja ndodhë në të vërtetë dhe çfarë

përjeton dhe ndien në të vërtetë ai i cili vdes.

Vdekja, siç përmendet në Kuran, është krejtësisht e ndryshme

nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e vëzhgojnë së jashtmi.

Së pari, disa vargje na njoftojnë me ngjarje ashtu siç shihen ato

nga vet personi që po vdes, të cilat kurrë nuk mund të perceptohen

prej të tjerëve. Kjo rrëfehet në Suren Vakia

36

Përse, pra kur arrin shpirti në fyt. E ju në atë moment shikoni

(se ç’po i ngjet). E Ne jemi më afër se ju, por ju nuk shihni.

(Sure Vakia: 83-85)

Për dallim nga vdekja e jobesimtarëve, vdekja e besimtarëve

është e lumtur:

Të cilëve duke qenë të pastër, engjëjt ua marrin shpirtin, duke

u thënë: ‘Esselamu alejkum’ - gjetët shpëtimin, hyni në

xhenet, për hir të asaj që vepruat. (Sure Nahl: 32)

Këto vargje zbulojnë një fakt shumë të rëndësishëm dhe të

pandryshueshëm për vdekjen: në momentin e vdekjes, ajo nëpër të

cilën kalon personi që po vdes dhe ajo që ata pranë tij shohin janë

përvoja të ndryshme. Për shembull, një njeri që ka kaluar tërë jetën e

tij si jobesimtar i paepur mund të perceptohet se po përjeton një

“vdekje të qetë” së jashtmi. Megjithatë, shpirti, tani në një dimension

krejtësisht tjetër, e shijon vdekjen në një mënyrë shumë të

dhimbshme. Në anën tjetër, shpirti i një besimtari, përkundër asaj se

duket që po përjeton dhimbje të madhe, e lëshon trupin e tij “në një

gjendje të mirë”.

Thënë shkurt, “vdekja mjekësore e trupit” dhe vdekja e shpirtit,

që përmendet në Kuran, janë ngjarje krejtësisht të ndryshme.

Duke qenë të pavetëdijshëm për këtë të vërtetë me të cilën na

njofton Kurani, jobesimtarët, të cilët supozojnë se vdekja është një

gjumë i përjetshëm dhe i qetë, po ashtu përpiqen të gjejnë mënyra që

momenti i vdekjes të jetë pa dhimbje dhe i lehtë. Pasojat e një ideje të

tillë të gabuar mund të shihen qartë në shembujt e atyre që bëjnë

vetëvrasje duke marrë barna, duke thithur gaz natyral apo duke iu

drejtuar ndonjë forme pa dhimbje të vdekjes për t’i ikur një

sëmundjeje që shkakton dhimbje.


37

Siç kemi përmendur më herët, vdekja “e shijuar” prej

jobesimtarëve është një burim i madh i vuajtjes për ta, ndërsa për

besimtarët rezulton të jetë lumturi. Kurani jap një shpjegim të

hollësishëm të vështirësisë nëpër të cilën kalojnë jobesimtarët derisa

të merren shpirtrat e tyre, për shkak të mënyrës me të cilën sillen

engjëjt me shpirtin e një jobesimtari në momentin e vdekjes:

E si do të jetë atëherë puna e tyre kur engjëjt t’ua marrin

shpirtin duke i rrahur fytyrave dhe shpinave të tyre? E atë

(dënim) për shkak se ata ndoqën rrugë të cilën Allahu e urren,

kurse e urryen atë që Ai e pëlqen, prandaj ua asgjësoi veprat e

tyre. (Sure Muhammed: 27-28)

Në Kuran po ashtu përmendet “agonia e vdekjes,” e cila është

në të vërtetë rezultati i dhënies së lajmit prej engjëjve për vuajtjen e

amshueshme në momentin e vdekjes:

…E, sikur t’i shihje mizorët kur janë në agoni të vdekjes, e

engjëjt kanë shtrirë duart e veta (me ndëshkim) e (u thonë):

“Shpëtoni pra vetveten (nëse mundeni)”. “Tash përjetoni

dënimin e turpshëm për shkak se e thoshit të pavërtetën për

Allahun, dhe ndaj argumenteve të Tij ishit kryeneç. (Sure

En’am: 93)

Sikur t’i kishe parë engjëjt kur ua marrin shpirtin atyre që

mohuan (do të shihje tmerr), u binin fytyrave dhe shpinave të

tyre: “Shijoni dënimin e djegies!” Këtë (dënim e morët) për

shkakun e asaj që fituat. Allahu nuk është i padrejtë për

robërit e Tij. (Sure Enfal: 50-51)

Siç bëjnë të qartë këto vargje, vetëm vdekja e një jobesimtari

është një periudhë e tërë e agonisë në vetvete. Derisa njerëzit

që e rrethojnë atë shohin një vdekje në dukje të qetë në


38

shtratin e tij, një vuajtje e madhe shpirtërore dhe fizike fillon

për të. Engjëjt e vdekjes marrin shpirtin e tij, duke i sjellë atij

dhimbje dhe poshtërim. Në Kuran, engjëjt që marrin

shpirtrat e jobesimtarëve përshkruhen si: “ata (engjëj) që

marrin shpirtrat me rrëmbim!” (Sure Nazi’at: 1)

Faza e fundit e mënyrës se si merret shpirti shpjegohet si vijon:

Jo dhe jo! Po kur të arrijë (shpirti) në gurmaz dhe thuhet (nga

familja e të afërmit): “Kush do ta shërojë?” Dhe ai bindet se ai

po ndahet. (Sure Kijame: 26-28)

Në këtë moment, jobesimtari ndeshet me të vërtetën që ai e ka

mohuar gjatë gjithë jetës së tij. Me vdekje, ai do të fillojë të vuaj

pasojat e fajit të tij të madh, mohimit të tij. Engjëjt “që iu bien

shpinave të tyre” dhe “që marrin shpirtrat me rrëmbim” janë vetëm

fillimi dhe një tregues më i vogël i pikëllimit që e pret atë.

Përkundrazi, vdekja për besimtarin është fillimi i fatmirësisë

dhe lumturisë së përjetshme. Për dallim nga shpirti i jobesimtarit i

cili vuan dënim të hidhur, shpirti i besimtarit “merret me lehtësi”

(Sure Nazi‘at: 2) duke u thënë engjëjt: “Esselamu alejkum - gjetët

shpëtimin, hyni në xhenet, për hir të asaj që vepruat.” (Sure Nahl:

32) Kjo është e ngjashme me gjendjen e gjumit. Në gjumë, shpirti

kalon lehtë në një dimension tjetër, siç dëshmohet në vargun në

vazhdim:

Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i

vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk

ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e

kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është

në gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar…

(Sure Zumer: 42)


39

Kjo është e vërteta përfundimtare për vdekjen. Së jashtmi,

njerëzit përjetojnë vetëm vdekjen mjekësore: një trup që gradualisht

humb funksionet e veta trupore. Ata të cilët shikojnë prej së jashtmi

një person në buzë të vdekjes nuk shohin as fytyrën e tij as shpinën e

tij që rrahet, dhe as shpirtin e tij që arrin në gurmaz. Vetëm shpirti i

personit në fjalë përjeton këto ndjenja dhe i sheh këto pamje. Mirëpo,

vdekja e vërtetë “shijohet” në të gjitha aspektet e saj nga personi që

vdes në një dimension të panjohur për ata që përjetojnë vdekjen së

jashtmi. Me fjalë të tjera, ajo që përjetohet gjatë rrjedhës së vdekjes

është një “ndryshim në dimension.”

Ne mund t’i nënvizojmë faktet e zbuluara në vargjet që kemi

analizuar gjer më tani si vijon: qoftë besimtar apo jobesimtar, vdekja

e një personi as nuk vonohet as nuk shpejtohet madje as edhe për një

çast. Kudo që të jenë qeniet njerëzore, vdekja i arrin ata, nëse ka

ardhur koha e caktuar për ta. Gjatë përjetimit të vdekjes, ata

individualisht pranojnë trajtime krejtësisht të ndryshme, edhe pse

kjo nuk është e dukshme prej së jashtmi.

Vdekja e besimtarit— Duke qenë i vetëdijshëm se vdekja është e pashmangshme,

besimtari përgatitet për vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe në fund

ndërron jetë.

— Engjëjt e vdekjes e përshëndesin atë dhe ia komunikojnë

lajmin e mirë të xhenetit.

— Engjëjt e marrin shpirtin e një besimtari me butësi.

— Besimtari ndien nevojën t’u jap lajmin e gëzueshëm

besimtarëve tjerë në botë se premtimi i Allahut është i garantuar dhe


40

se nuk do të ketë as frikë dhe as pikëllim për besimtarët. Sidoqoftë,

kjo nuk është e lejuar.

Vdekja e jobesimtarit

— Ai takon vdekjen të cilës i është shmangur gjithmonë gjatë

gjithë jetës së tij.

— Ai vuan nga goditje të fuqishme të dridhjes gjatë vdekjes.

Engjëjt zgjasin duart e tyre ndaj tij dhe i japin atij lajmin për

ndëshkimin poshtërues të Djegies në zjarr.

— Engjëjt e çojnë atë në vdekje, duke e rrahur atë në fytyrë dhe

shpinë.

— Shpirti merret me një dhimbje të brendshme të madhe.

Shpirti merret me të arritur gurmazin dhe në atë moment nuk

mbetet askush aty që ta shpëtojë atë.

Shpirti merret me zor ndërsa ai zhytet në mohim.

Në momentin e vdekjes, nuk lejohet asnjë shprehje e besimit të

tij apo e pendimit të tij.

Nga “vdekja mjekësore” që njerëzit e përjetojnë prej së jashtmi

mund të nxirren po ashtu mësime. Mënyra se si vdekja mjekësore e

shndërron trupin e njeriut në asgjë e bën njeriun të shoh disa fakte

shumë të rëndësishme. Prandaj, “vdekja mjekësore” dhe varri, që

presin secilin prej nesh, po ashtu meritojnë të përmenden dhe të

mendohet për to.

Vdekja e trupit (ashtu siç përjetohet prej sëjashtmi)

Në momentin e vdekjes, me të lëshuar shpirti dimensionin në të

cilin jetojnë qeniet njerëzore, lë prapa trupin e pajetë. Sikurse në


41

rastin kur gjallesat ndërrojnë lëkurën e tyre, ai lë prapa veshjen e

jashtme dhe lëvizë drejt jetës së vërtetë të tij.

Mirëpo, tregimi për “veshjen e jashtme” e cila mbetet këtu në

këtë botë është i rëndësishëm, posaçërisht për ata të cilët i kushtojnë

më shumë rëndësi trupit në këtë jetë se që ai vërtet e meriton…

A keni menduar ndonjëherë në hollësi se çka do t’i ndodhë

kësaj “veshje të jashtme” kur vdes njeriu?

Një ditë ju do të vdisni. Ndoshta në një mënyrë që kurrë nuk e

keni pritur. Derisa shkoni në një dyqan ushqimor për të blerë bukë,

një veturë do t’ju godas. Apo, një sëmundje fatale do t’i jap fund jetës

suaj. Apo, thjeshtë, zemra juaj do të pushojë së rrahuri pa asnjë arsye.

Kështu, ju do të filloni të shijoni vdekjenQë nga ai moment, ju nuk do të keni kurrfarë lidhje me trupin

tuaj. Ai trup, që ju pandehet të jetë “vetja juaj” gjithë jetën tuaj, do të

shndërrohet në një sasi të zakonshme mishi. Me vdekjen tuaj, trupin

juaj do ta bartin të tjerët. Përreth do të ketë njerëz që do të qajnë dhe

mbajnë zi. Pastaj ai trup do të bartet në morg, ku do të qëndrojë për

një natë. Ditën e ardhshme, do të fillojnë punët e varrimit. Trupi i

pajetë, tani krejtësisht i ngurtë, do të lahet i tëri me ujë të ftohtë.

Ndërkohë, gjurmët e vdekjes do të fillojnë të shfaqen dhe disa pjesë

të trupit do të fillojnë të marrin ngjyrë të purpurt.

Pastaj, trupi do të mbështjellët me një qefin dhe do të vendoset

në një tabut prej druri. Duke shkuar drejt varrezave, jeta do të jetë si

gjithmonë në rrugë. Duke e parë se një makinë varrimi po kalon

andejpari, disa njerëz do të shfaqin respekt, por shumica do të

vazhdojë punët e tyre të përditshme. Në varreza, tabuti do të bartet

prej atyre që ju duan ose prej atyre që duket se ju duan. Me siguri,


42

përsëri do të ketë njerëz përreth që qajnë dhe mbajnë zi. Pastaj,

njerëzit do të mbërrijnë në destinacionin e pashmangshëm: varrin.

Në gurin e mermertë, do të skalitet emri juaj… Trupi juaj do të

nxjerrët prej tabutit dhe do të vendoset në gropën e varrit. Do të

këndohen lutje për ju. Më në fund, njerëzit do të fillojnë ngadalë t’ua

mbulojnë trupin me dhe. Dheu do të hidhet po ashtu edhe në qefin.

Do t’ua mbush gojën, fytin, sytë dhe hundën. Pastaj dheu do ta

mbulojë gradualisht qefinin tuaj. Së shpejti, ceremonia e varrimit do

të përfundojë dhe njerëzit do të largohen nga varrezat. Pastaj,

varrezat do të kthehen në qetësinë e tyre të thellë. Ata që do të

marrin pjesë në ceremoninë e varrimit do të vazhdojnë me jetët e tyre

të përditshme dhe për trupin tuaj të varrosur, jeta më s’do të ketë

kuptim. Një shtëpi e bukur, një person i bukur, një peizazh

marramendës nuk do të ketë më asnjë domethënie. Trupi juaj s’do të

takojë më kurrë ndonjë mik. Prej atij momenti, gjëja e vetme e sigurt

për trupin do të jetë dheu dhe krimbat dhe bakteret që jetojnë aty.

A keni menduar ndonjëherë për atë sesi do të duket trupi juaj pas vdekjes?

Me varrim, trupi juaj do t’i nënshtrohet një procesi të shpejtë të

kalbjes, të shkaktuar nga faktorë të jashtëm dhe të brendshëm.

Menjëherë pasi t’ju kenë vendosur në varr, do te fillojnë të

veprojnë bakteret dhe insektet që shumohen në kufomë për shkak të

mungesës së oksigjenit. Gazrat e liruara prej këtyre organizmave do

të fryjnë trupin, duke filluar nga barku, duke e ndryshuar formën

dhe pamjen e tij. Shkuma e përzier me gjak do të dal nga goja dhe

hunda për shkak të presionit të gazrave në diafragmë. Me

vazhdimin e prishjes, qimet e trupit, thonjtë, shputat dhe pëllëmbët


43

do të bien. Organet e brendshme si mushkëritë, zemra dhe mëlçia do

të kalben po ashtu, duke e shoqëruar këtë ndryshim të jashtëm të

trupit. Në ndërkohë, skena më e llahtarshme ndodhë në bark, ku

lëkura më s’mund t’i bëj ballë gazrave dhe befas shpërthen, duke

përhapur një erë tmerrësisht të neveritshme. Duke filluar prej

kafkës, muskujt do të ndahen prej vendeve të tyre. Indet e lëkura dhe

indet e buta do të shpërbëhen plotësisht. Truri do të kalbet dhe do të

fillojë të duket si argjilë. Ky proces do të vazhdojë derisa i tërë trupi

të bëhet skelet.

Trupi juaj, që e mendoni të jetë vetja juaj, do të zhduket kështu

në një mënyrë të tmerrshme dhe të neveritshme. Ndërsa ata që ju

leni pas vetes kryejnë ritualet e zakonshme, krimbat, insektet dhe

bakteret që ndodhen në dhe do ta hanë trupin.

Nëse vdisni aksidentalisht dhe nuk varroseni, atëherë pasojat

do të jenë edhe më tragjike. Trupin tuaj do ta hanë krimbat, si një

copë mishi e lënë në temperaturën e dhomës për një kohë të gjatë.

Kur krimbat të kenë ngrënë copëzën e fundit të mishit, trupi juaj do

të shndërrohet në skelet.

Kjo është mënyra si, jeta e një qenie njerëzore, e krijuar në

“formën më të bukur”, përfundon në mënyrën më të tmerrshme të

mundshme.

Përse?Padyshim se me Vullnetin e Allahut trupi pushon së ekzistuari

në një mënyrë aq drastike. Arsyeja që ndodhë kjo me të vërtetë bart

një porosi shpirtërore shumë të rëndësishme në vetvete. Fundi i

tmerrshëm që pret njeriun duhet të ndikojë që ai të pranojë se nuk

është vetëm një trup, por një shpirt “i mbyllur” brenda trupit. Me


44

fjalë tjera, njeriu duhet të pranojë se posedon një ekzistencë përtej

trupit të tij. Një fund aq i habitshëm, që përmban në vete aq shumë

mësime, është përgatitur për njeriun ashtu që të mund të kuptojë se

ai nuk përbëhet thjeshtë prej “eshtrave dhe mishit”.

Njeriu duhet ta konsideroj këtë trup të cilit i kushton rëndësi,

sikurse do të qëndronte në këtë botë të përkohshme përgjithmonë

dhe do të duhej të mendonte për fundin e tij – vdekjen e tij. Sepse ai

do të kalbet nën dhe, do ta hanë krimbat dhe në fund do të

shndërrohet në një skelet.


45

JETA E PËRKOHSHME E

KËSAJ BOTE

A keni menduar ndonjëherë se njeriut i duhet t’i kushtojë aq

shumë kohë dhe mund mbajtjes së trupit të tij të pastër? Pse një trup

i papastër, një gojë që mban erë, lëkura apo flokë të yndyrshme

duken aq të pahijshme? Pse njeriu djerset dhe pse era që e shoqëron

djersën është aq e padurueshme?

Për dallim prej njeriut, bimët kanë erëra jashtëzakonisht të

këndshme. Një trëndafili apo karafili kurrë nuk i vjen erë e keqe,

përkundër faktit se rritet në tokë dhe qëndron në një mjedis në të

cilin ka pluhur dhe papastërti. Megjithatë, njeriu vështirë se mund të

arrijë një aromë aq të qëndrueshme, pa marr parasysh se sa kujdeset

për trupin e tij.

A keni menduar ndonjëherë pse njeriu është krijuar me kaq

shumë dobësi? Pse Allahu i krijoi lulet me aroma aq të bukura por

trupin e njeriut e bëri të prirur të lëshojë një aromë të pakëndshme?

Dobësitë e njeriut nuk kufizohen me erërat e trupit: ai lodhet

dhe bëhet i uritur, ndihet i dobët, lëndohet, neveritet, sëmuret…

Të gjitha këto mund të duken gjëra të zakonshme për njeriun,

mirëpo kjo ka një aspekt mashtrues. Fare lehtë mund të ndodhë që

kjo erë e keqe të mos ketë buruar kurrë prej trupit. Gjithashtu, njeriu

mund t’mos ketë kurrë dhimbje koke apo mund t’mos sëmuret

46

kurrë. Të gjitha këto sëmundje të njeriut nuk ndodhin “rastësisht”

por janë të krijuara nga Allahu me qëllim. Allahu ia caktoj njeriut një

qëllim të veçantë dhe e bëri atë të dobët qëllimisht.

Një strategji e tillë arrin dy qëllime: së pari, ta bëj njeriun të

kuptoj se ai është një qenie e dobët, një “rob” i Allahut. Të qenit i

përkryer është një veti e Allahut. Robërit e Tij, në anën tjetër, janë

pafundësisht të brishtë dhe prandaj natyrshëm kanë nevojë për

Krijuesin e tyre. Kjo gjë është shpjeguar në Kuran si në vazhdim:

O ju njerëz, ju keni nevojë për Allahun e Allahu nuk ka

nevojë për ju; Ai është i falënderuari. Po të dojë Ai, juve ju

zhduk e sjell krijesë të re. E për Allahun ajo nuk është e

vështirë. (Sure Fatir: 15-17)

Dobësitë e trupit të njeriut vazhdimisht ia përkujtojnë njeriut

dobësitë e tij. Njeriu mund ta konsiderojë veten e tij si një qenie

superiore dhe e përkryer. Megjithatë, fakti se ai ka nevojë të shkojë

në tualet përditë dhe ajo që ai përjeton atje e bën atë ta njoh veten e tij

të vërtetë.

Qëllimi i dytë të cilit i shërbejnë këto dobësi është që t’ia

përkujtoj njeriut natyrën e përkohshme të kësaj jete. Kjo për arsye se

këto dobësi janë karakteristike për trupin në këtë botë. Në Ahiret,

Banorët e Kopshtit do të pajisen me një trup të përsosur. Trupi i

mangët, jo i përkryer dhe i dobët në këtë botë nuk është trupi i

vërtetë i besimtarit por një kallëp i përkohshëm në të cilin ai qëndron

për një kohë të caktuar.

Kjo është arsyeja pse në këtë botë kurrë nuk është e arritshme

bukuria e përkryer. Personi që është fizikisht më tërheqësi, që është

më i përkryeri dhe më i bukuri po ashtu shkon në tualet, djersitet, i

vjen erë e keqe e gojës në mëngjes dhe kohë pas kohe i paraqiten


47

puçrrat në fytyrë. Njeriut i nevojitet t’ju nënshtrohet rutinave të

pafund për ta mbajtur veten të pastër dhe të freskët. Disa njerëz kanë

fytyra të bukura por nuk kanë trupa me formë të hijshme. Ka po

ashtu raste ku vlen pikërisht e kundërta e kësaj. Disa prej tyre kanë

sy të bukur por hundë të madhe. Ekzistojnë shembuj të tillë të

panumërt. Një person me pamje të përkryer të jashtme mund të vuaj

prej ndonjë sëmundje të rëndë.

Mbi gjitha këto, madje edhe personi me pamjen më të përkryer

në fund plaket dhe vdes. Në një aksident të papritur trafiku, trupi i tij

mund të lëndohet në mënyrë të pandreqshme. Nuk është vetëm

trupi i njeriut që është jo i përkryer, me të meta dhe i përkohshëm në

këtë botë. Të gjitha lulet vyshken, ushqimi më i shijshëm prishet dhe

kalbet. Të gjitha këto janë karakteristike për këtë botë. Jeta e shkurt

në këtë botë që na është dhuruar si edhe ky trup janë mirësi të

përkohshme të dhuruara prej Allahut. Një jetë e përjetshme dhe një

krijim i përkryer janë të mundshme vetëm në Ahiret. Siç thuhet në

Kuran:

Çka u është dhënë nga ndonjë send, ajo është kënaqësi në

këtë botë, e ajo që është te Allahu është shumë më e mirë dhe

e përjetshme, por për ata që besuan dhe që vetëm Allahut të

tyre i mbështeten. (Sure Shura: 36)

Në një ajet tjetër thelbi i vërtetë i kësaj bote shpjegohet si vijon:

Ju njerëz dijeni se jeta e kësaj bote nuk është tjetër vetëm se

lojë, kalim kohe në argëtim, stoli, krenari mes jush dhe

përpjekje në shtimin e pasurisë dhe të fëmijëve, e që është si

shembull i një shiu prej të cilit bima i habit bujqit, e pastaj

ajo thahet dhe e sheh atë të verdhë, mandej bëhet e thyer e

llomitur, e në botën tjetër është dënimi i rëndë, por edhe falje


48


49

mëkatesh dhe dhurim i kënaqësisë nga Allahu; pra jeta e

kësaj bote nuk është tjetër vetëm se përjetim mashtrues. (Sure

Hadid: 20)

Thënë shkurt, në këtë botë, Allahu, si dëshmi të fuqisë dhe

dijenisë së Tij të pafund, krijon shumë gjallesa të bukura dhe

mahnitëse si edhe shumë gjallesa me të meta. Përhershmëria dhe

përsosmëria janë kundër ligjeve të kësaj bote. Asgjë që mendja

njerëzore mund të përfytyroj, duke përfshirë teknologjinë e

avancuar, kurrë s’do të mund ta ndryshojë këtë ligj të Allahut. Kjo

është kështu në mënyrë që njerëzit të mund të bëjnë përpjekje të

arrijnë Ahiretin dhe t’ia shprehin Allahut respektin dhe mirënjohjen

që i takon. Gjithashtu, kjo është kështu në mënyrë që njerëzit të

mund të kuptojnë se banesa e vërtetë e këtyre të mirave nuk është kjo

botë e përkohshme, por banesa e përjetshme e përgatitur për

besimtarët. Në Kuran, në këtë aludohet si vijon:

Por ju i jepni përparësi jetës së kësaj bote, E dihet se jeta e

botës tjetër është më e dobishme dhe e përjetshme. (Sure A’la:

16-17)

Një ajet tjetër thotë: Kjo jetë e kësaj bote nuk është tjetër vetëm

se dëfrim e lojë, e jetë e vërtetë, padyshim është ajo e botës së ardhme

(Ahiretit), sikur ta dinin. (Sure Ankebut: 64) Ekziston një ndarje

shumë e hollë në mes të kësaj bote, e cila është banesë e përkohshme

dhe “jetës sonë të vërtetë”, Ahiretit. Vdekja është instrumenti i cili e

ngrit këtë perde. Me vdekjen, njeriu do t’i shkëpus të gjitha lidhjet e

tij me trupin e tij dhe këtë botë; ai do të fillojë jetën e tij të

amshueshme me trupi e tij të rikrijuar.

Pasi që jeta e vërtetë është ajo që fillon me vdekjen, “ligjet e

vërteta të natyrës” janë ato që i përkasin Ahiretit. Mungesat, të metat


50

Immediately after death

Someone who died foaming at the mouth


51

Post-mortem bruising in the eyes

The body of a person burned to death


52

The face of a dead person eaten away by insects in the grave

Before the dead body starts to fall apart


53

The bones left in the grave

Skeletal parts left in the grave

dhe përkohshmëria janë ligjet e kësaj bote, e prapëseprapë ato nuk

janë ligje të vërteta dhe të pandryshueshme. Ligjet e vërteta janë të

formuluara në parimet e pafundësisë, përsosmërisë dhe

pavdekshmërisë. Me fjalë të tjera, ajo që është normale është një lule

që nuk vyshket, një njeri që nuk plaket kurrë, një fryt që kurrë nuk

kalbet. Ligjet e vërteta përmbajnë realizimin e menjëhershëm të

secilës dëshirë të njeriut apo largimin e dhimbjes dhe sëmundjeve,

apo madje djersitjen ose ndjenjën e të ftohtit. Megjithatë, ligjet e

përkohshme vlejnë në këtë jetë të përkohshme, derisa ligjet e vërteta

vlejnë për jetën e ardhshme. Të gjitha të metat dhe mungesat me të

cilat ndeshemi në këtë botë ekzistojnë përmes shtrembërimit të

qëllimshëm të ligjeve të vërteta.

Banesa e ligjeve të vërteta, domethënë Ahireti, nuk është larg,

siç mendohet. Allahu mund t’i jap fund jetës së njeriut në secilin

moment që Ai dëshiron dhe të bëj që ai të kalojë në Ahiret. Ky kalim

do të ndodhë në një periudhë shumë të shkurt; sa çelë e mbyllë sytë.

Kjo i ngjason zgjimit nga një ëndërr. Një ajet Kuranor përshkruan

kohëzgjatjen e shkurt të kësaj bote si vijon:

Ai thotë: “E sa vjet keni kaluar në tokë?” Ata thonë: “Kemi

qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë

numërimin!” Ai thotë: “Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend

pak keni qëndruar!” A menduat se Ne u krijuam kot dhe se

nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun: 112-115)

Kur të vjen vdekja, ëndrrat përfundojnë dhe njeriu fillon jetën e

tij të vërtetë. Njeriu, i cili qëndroi në tokë për një periudhë po aq të

shkurt sa “rrahja e qerpikëve” vjen në praninë e Allahut për të dhënë

përgjegjësi për veprat e tij në këtë botë. Po qe se nuk e ka harruar

vdekjen gjatë gjithë jetës së tij dhe ka jetuar për të fituar kënaqësinë e


54

Allahut, do të shpëtojë. Në Kuran, fjalët “kujt t’i jepet libri i vet nga e

djathta e tij” janë përmendur si vijon:

Kujt t’i jepet libri i vet nga e djathta e tij, ai do të thotë: “O ju,

ja, lexoni librin tim!” Unë kam qenë i bindur se do të jap

llogarinë time. (Sure Hakka: 19-20)


55

GJENDJA E ATYRE QË NUK

NXJERRIN MËSIME NGA VDEKJA

NË KËTË BOTË DHE NË AHIRET

Shumica e njerëzve kanë një kuptim joadekuat për vdekjen.

“Vdekja është momenti kur jeta mbaron” është njëri prej këtyre.

Shkoni një hap më tutje dhe njeriu do ta kuptojë se vdekja është

momenti kur fillon jeta tjetër. Ky botëkuptim i shtrembëruar bën që

jobesimtarët të përmbledhin gjithçka dëshirojnë ata në kohën shumë

të shkurt të kësaj jete. Kjo është arsyeja pse ata të cilët nuk arrijnë të

kuptojnë të vërtetën e Ahiretit duan ta shfrytëzojnë këtë jetë sa më

shumë që të munden duke mos menduar shumë për të. Duke mos

bërë dallim në mes të së drejtës dhe të gabuarës, ata duan t’i kënaqin

të gjitha dëshirat e tyre në këtë botë. Ky qëndrim në thelb mbështetet

mbi mendimin se vdekja do t’i jap fund të gjitha gëzimeve dhe

kënaqësive të kësaj bote. Duke besuar se ende u mbesin shumë vite

për të jetuar, ata ndjekin planet afatgjata. Ata e konsiderojnë veten si

shumë të zgjuar derisa mendojnë se besimtarët, të cilët kanë besim të

patundur në Allahun dhe në Ahiret dhe prandaj e përgatitin veten e

tyre për këtë, nuk janë të mençur. Kjo është njëra prej metodave më

klasike të përdorura nga Shejtani për të mashtruar njeriun. Allahu na

56

tërheq vëmendjen ndaj kësaj “metode mashtruese” në ajetin në

vazhdim:

Nuk ka dyshim se ata që u kthyen prapa (në mosbesim) pasi

që u ishte sqaruar rruga e drejtë, djalli ua hijeshoi dhe

shpresë të rrejshme u premtoi. (Sure Muhammed: 25)

Ai u premton atyre dhe i bën të shpresojnë, por djalli nuk

premton tjetër vetëm se mashtrim. (Sure Nisa: 120)

Duke grumbulluar pasuri në këtë botë sikur jeta të zgjaste

përgjithmonë, jobesimtarët e kuptojnë jetën si një lloj gare. Gjatë

gjithë jetës së tyre, ata krenohen me pasuri dhe fëmijë. Kjo krenari u

jap atyre një ndjenjë të superioritetit të rrejshëm, gjë që bën që ata të

largohen plotësisht nga mendimi për Ahiretin. Mirëpo, vargjet në

vazhdim zbulojnë se për atë që i pret ata për shkak të këtij gabimi të

madh.

A mos mendojnë ata se me atë që jemi duke u dhënë atyre nga

pasuria dhe fëmijët, nxitojmë t’u ofrojmë atyre të mirat? Jo,

kurrsesi, por ata nuk po e kuptojnë. (Sure Mu’minun: 55-56)

Prandaj, mos të mahnitë pasuria e tyre e as fëmijët e tyre,

Allahu do vetëm t’i dënojë me to në jetën e kësaj bote e t’ju

nxjerrë shpirtrat duke qenë ashtu qafirë. (Sure Teube: 55)

Allahu i jap njeriut shumë paralajmërime dhe porosi ta bëj atë të

mendoj për vdekjen dhe Ahiretin. Në një ajet, Allahu tërheq

vëmendjen ndaj sprovave që përjeton njeriu si mësim për të:

A nuk e shohin ata se për çdo vit sprovohen një herë apo dy

herë, e përsëri nuk pendohen e as nuk marrin mësim. (Sure

Teube: 126)

Me të vërtetë, shumica e njerëzve ndeshen me sprova të


57

ndryshme, ashtu që ata shpesh të luten për falje dhe të jenë të

vëmendshëm. Ato mund të ndodhin shumë rrallë, një apo dy herë në

vit, siç përmendet në këtë ajet. Përndryshe, ato mund të jenë telashe

të vogla të përditshme. Njeriu është dëshmitar i aksidenteve,

vdekjeve apo lëndimeve. Gazetat janë përplot me lajme për vdekje

apo lajmërime të vdekjeve. Përballë ngjarjeve të tilla, njeriu duhet të

përkujtojë se fatkeqësitë mund t’i ndodhin atij në çdo kohë dhe në

çdo moment mund të përfundojë koha testuese e tij. Një vetëdije e

tillë e bën njeriun që t’i drejtohet me sinqeritet Allahut, të kërkojnë

strehim tek Ai dhe të kërkojnë falje prej Tij.

Mësimet që besimtarët i nxjerrin nga fatkeqësia që u ndodhë

atyre janë të qëndrueshme. Mirëpo, të njëjtat ndodhi kanë ndikim

krejtësisht tjetër në jobesimtarët. Duke qenë të tmerruar nga

mendimi për vdekjen, jobesimtarët ia kthejnë shpinën realitetit të

vdekjes apo thjeshtë përpiqen ta harrojnë atë. Duke bërë kështu, ata

kërkojnë ngushëllim. Megjithatë, kjo metodë mashtruese vetëm u

shkakton dëm atyre. Kjo për arsye se Allahu “ua shtyn atyre afatin

deri në një kohë të caktuar” (Sure Nahl: 61) dhe kjo kohë,

përkundër asaj që ata mendojnë, punon kundër tyre. Një tjetër ajet

Kuranor thotë:

Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne

atyre të jetojnë, është në dobi të tyre. Ne i lamë të jetojnë

vetëm që të shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret

dënim nënçmues. (Sure Ali Imran: 178)

Një person i pavëmendshëm, i cili nuk nxjerr mësim madje

edhe atëherë kur vdekja i ndodhë dikujt shumë të afërt me të, bëhet

shumë i sinqertë ndaj Krijuesit të tij, kur ai vet të përballet me

vdekjen. Kjo psikologji rrëfehet në Kuran si vijon:


58

Ai (Allahu) ua bëri të mundshëm udhëtimin në tokë e në det,

deri kur jeni në anije që lundrojnë me ta (me udhëtarët) me

anë të një ere të lehtë dhe janë të lumtur me të (me erën e

lehtë), ia beh një erë e fortë dhe nga të gjitha anët rrethohen

nga valët dhe binden se janë shkatërruar, e lusin Allahun pa

farë përzierje të idhujve (duke thënë): Nëse na shpëton nga

kjo (katastrofë), ne do të jemi gjithnjë falënderues!” (Sure

Junus: 22)

Mirëpo pas shpëtimit, këta njerëz i kthehen gjendjes së tyre

fillestare të pavëmendshme. Duke harruar premtimin e tyre, ata

shfaqin një qëndrim të ultë dhe të rrejshëm dhe, duke vepruar

kështu, kurrë nuk ndiejnë as brejtjen më të vogël të ndërgjegjes.

Megjithatë, kjo pabesi do të jetë dëshmitare kundër tyre në Ditën e

Gjykimit:

E kur Ai (Allahu) i shpëtoi ata, ja, ata veprojnë mbrapshtë në

tokë, pa arsye. O ju njerëz, kryeneçësia juaj është vetëm

kundër vetes suaj, është përjetim i jetës së kësaj bote, pastaj

kthimi juaj është te Ne, e Ne ju shpërblejmë për veprimet

tuaja. (Sure Junus: 23)

Në dëshpërim, njeriu përpiqet përsëri ta bëj të njëjtën gjë në

momentin e vdekjes. Mirëpo, koha e caktuar për të tashmë ka

mbaruar:

E, sikur të shihje mëkatarët se si ulin kokat e veta pranë

Allahut të tyre: “Allahu ynë, tash pamë dhe dëgjuam, na kthe

pra edhe një herë e të bëjmë vepra të mira, se tash jemi të

bindur”. Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t’i jepnim

udhëzimin, por fjala (vendimi) Ime ka marrë fund (definitiv)

se do ta mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz.


59

Prandaj shijoni këtë (dënim) për shkak se ju e patët harruar

takimin tuaj në këtë ditë, e edhe Ne tash u harruam juve, ndaj,

për shkak të asaj që keni vepruar, shijoni dënimin e

përjetshëm. (Sure Sexhde: 12-14)

Të njëjtat përpjekje të paepura do të vazhdojnë po ashtu në

xhehenem (ferr):

Dhe ata do të klithin aty: “O Allahu ynë, nxirrna e të bëjmë

vepra të mira, e jo si ato që i bënim!” Po a nuk u dhamë juve

jetë aq sa që ai ka dashur të mendojë, ka mundur të mendojë

gjatë asaj kohe, madje juve u ka ardhur edhe pejgamberi, pra

shijoni, se për zullumqarët nuk ka ndonjë ndihmëtar. (Sure

Fatir: 37)

Këto përpjekje të dëshpëruara në Ahiret dhe mbarimi i

dhimbshëm janë padyshim rezultatet e njohjes së pamjaftueshme të

njeriut për qëllimin e vërtetë të ekzistencës së tij në tokë dhe të vlerës

së tij. Ai që nuk beson nuk nxjerr mësime prej atyre që ndodhin rreth

tij, nuk ua vënë veshin paralajmërimeve të zbritura prej Allahut, nuk

do ta dëgjojë zërin e ndërgjegjes së tij apo nuk e përfill atë dhe

vdekjen e merr si një ndodhi që vështirë se do t’i ndodhë atij. Ai i

bindet dëshirave të anës së ligë të shpirtit të tij në vend se të kërkojë

të fitojë kënaqësinë e Allahut. Të gjitha këto e përgatitin udhën që

vdekja ta mbërthej atë në befasi dhe të bëj që ai atë të bie në një

situatë të dëshpëruar të përshkruar në vargjet e mësipërme. Kështu,

para se vdekja ta mbërthej njeriun, njeriu duhet të zgjohet nga gjumi

i thellë i pakujdesisë, pasi që momenti i vdekjes është moment tejet i

vonshëm për një rimarrje të tillë të vetvetes:

Dhe jepni nga ajo që Ne u kemi dhënë juve, para se ndonjërit

prej jush t’i vijë vdekja, e atëherë të thotë: “O Allahu im,


60

përse nuk më shtyve edhe pak afatin (e vdekjes), që të jepja

lëmoshë e të bëhesha prej të mirëve!” Po, Allahu kurrsesi

askënd nuk e shtyn për më vonë, kur atij t’i vijë afati i vet.

Allahu hollësisht është i njohur me atë që ju punoni. (Sure

Munafikun: 10-11)

Një person i mençur duhet vazhdimisht të mendojë për

vdekjen në vend se të vazhdojë t’i shmanget mendimit për të.

Vetëm në këtë mënyrë ai mund të veprojë në pajtim me

vullnetin e Allahut dhe ta pengojë anën e ligë të shpirtit të tij

dhe Shejtanin ta mashtrojnë atë me këtë jetë të shkurt. Me të

vërtetë, marrja e jetës së kësaj bote për qëllimin e vetëm të

njeriut është rreziku më i madh për njerëzit. Profeti ynë (saas)

i paralajmëroi po ashtu besimtarët për këtë me lutjen e tij

“mos lejo që punët e dynjasë të jenë gajlja jonë më e madhe

për të cilën dijmë.” (Rrëfyer nga Abdullah ibn Umar,

Tirmidhiu: 783)

Përgatitja për vdekjenKjo botë është një vend ku njeriu përgatitet. Allahu e ka

ngarkuar njeriun me shumë përgjegjësi në këtë botë dhe e ka bërë me

dije për kufijtë që Ai ka përcaktuar për të. Nëse njeriu i respekton

këto kufizime, iu bindet urdhrave të Tij dhe iu shmanget veprave të

ndaluara, ai do të arrijë pjekuri personale dhe një gjendje më të mirë

të urtësisë dhe vetëdijes. Me atribute të tilla, besimtari tregon durim

të pashtershëm pa marr parasysh se çka i ndodhë atij; i drejtohet

vetëm Allahut dhe kërkon ndihmë vetëm prej Tij. Kjo është rruga

për të nderuar Allahun dhe për të ndier një nënshtrim të brendshëm

dhe një besim të pakufishëm në Të. Duke e kuptuar vlerën e vërtetë


61

të mirësive të dhuruara nga Allahu, ai shpreh një mirënjohje më të

thellë ndaj Allahut dhe ndihet më i afërt me Të. Si rezultat, ai bëhet

një besimtar ideal i pajisur me tipare superiore të urtësisë dhe

moralit. Veç kësaj, ai bëhet person i tillë që meriton të arrijë parajsën,

një vend të përsosmërisë. Por nëse njeriu nuk mëson asgjë për të

vërtetat e kësaj bote, ai nuk arrin të shfaq përsosmëri të sjelljes dhe,

madje edhe kur është në pozitën më të mirë në aspektin material,

mbetet i prirur ndaj të gjitha formave të dështimit.

Me të vërtetë, Profeti Adem u dërgua në tokë të marr mësimin e

duhur dhe u vu në sprovën e sajuar me qëllim prej Allahut për ta

përgatitur atë për jetën e tij të përjetshme. Në fund, ai u bë një person

i dalluar me moral dhe karakter të lartë dhe tejet i lavdëruar në

Kuran.

Njeriu vazhdon të sprovohet me anë të ngjarjeve të panumërta

që i ndodhin atij; suksesi i tij në përballje me to i siguron atij

shpërblime në jetën e tij të përjetshme, ndërsa dështimet e tij i

sigurojnë ndëshkimin e tij. Askush nuk e di se kur do të mbarojë

koha e tij e sprovimit. Sipas Kuranit: “Ai është shënim i afatit të

caktuar.” (Sure Ali Imran: 145). Kjo kohë ndonjëherë mund të jetë e

gjatë, por po ashtu ndonjëherë mund të jetë e shkurt. Mirëpo, e

vërteta është se madje edhe koha që ne e konsiderojmë si të gjatë

rrallëherë tejkalon 7 apo 8 dekada.

Kjo është arsyeja pse, në vend se të përfshihet në bërjen e

planeve afat-gjata, njeriu duhet të udhëzohet prej Kuranit dhe të

jetojë sipas parimeve të tij, duke e ditur se do të jap përgjegjësi për të

gjitha veprat e tij në Ahiret. Përndryshe, dështimi për t’u përgatitur

për jetën e përjetshme, duke e lëshuar mundësinë e vetme të dhënë

për këtë qëllim, dhe fitimi i xhehenemit përjetësisht do të jetë një

gjendje vërtetë e dhimbshme. Nuk duhet harruar kurrë se


62

destinacioni i vetëm i atij që është i privuar nga parajsa përgjithmonë

nuk është askund tjetër pos në ferr. Për këtë arsye, çdo moment i

kaluar kot në këtë botë është një humbje e madhe dhe një hap gjigant

i ndërmarr drejt një fundi mizor.

Pasi që puna qëndron kështu, ky fakt duhet të ketë përparësi

ndaj çdo gjëje tjetër në këtë botë. Sikurse që përgatitemi për situatat e

mundshme me të cilat do të përballemi gjatë jetës sonë, duhet të

bëjmë përpjekje të ngjashme madje edhe më të mëdha, për t’u

përgatitur për ahiret. Kjo për arsye se ai i cili do të vdes do të jemi ne.

Do të përjetojmë gjithçka ndodhë pas vdekjes krejtësisht të vetmuar.

Prandaj, kjo çështje ka të bëj drejtpërdrejt me “ne”, me fjalë të tjera,

“veten tonë”. Për ata që kërkojnë shpëtimin e amshueshëm, Allahu

urdhëron si vijon:

O ju që besuat, keni parasysh frikën ndaj Allahut dhe le të

shikojë njeriu se çka ka bërë për nesër, dhe keni frikë

Allahun, e s’ka dyshim se Allahu është që e di në detaje atë që

punoni! E mos u bëni si ata që e harruan Allahun, e Allahu

bëri që ata ta harrojnë vetveten! Të tillët janë ata të prishurit.

(Sure Hashr: 18-19)


63

PARATHËNIE

Besimi në ahiret (jetën e përtejme)Besimi në ahiret është njëra prej shtyllave më të rëndësishme të

besimit. Në suren e parë të Kuranit, pas atributeve të Tij, “i

Gjithëmëshirshmi” dhe “Mëshirëploti”, Allahu pohon se “Ai është

Sunduesi i Ditës së Gjykimit” (Sure Fatiha: 4). Në ajetin e tretë të

sures tjetër, thuhet se besimtarët janë “…ata të cilët e besojnë të

fshehtën…” (Sure Bekare: 3)

Ky koncept i “të padukshmes” përmban po ashtu ringjalljen

pas vdekjes, Ditën e Ringjalljes, xhenetin dhe xhehenemin, thënë

shkurt, çdo gjë që ka të bëj me Ahiretin. Me të vërtetë, në ajetin

vijues, ajetin e 4-të të Sures Bekare, me fjalët “…ata janë të bindur

plotësisht për Ahiretin”, theks i veçantë i është vënë besimit në

Ahiret.

Besimi në Ahiret është shenjë e besimit të vërtetë dhe si i tillë

është shumë i rëndësishëm. Natyra e besimit në Ahiret siç

shpjegohet në Kuran jap dëshmi të fortë për sinqeritetin dhe

vërtetësinë e një besimtari. Ai i cili beson në Ahiret tashmë ka vënë

themelet e besimit të pakusht në Allahun, në Librin e Tij dhe në të

dërguarin e Tij. Një individ i tillë e din se Allahu ka fuqi mbi çdo gjë

dhe se fjalët e Tij dhe premtimet e Tij janë të vërteta. Rrjedhimisht, ai

nuk ushqen kurrë dyshime në mendjen e tij për Ahiretin. Para se t’i

65

shoh dhe të jetë dëshmitarë i këtyre fakteve, ai beson në to sikur t’i

kishte parë tashmë ato. Ky është rezultat i natyrshëm i besës dhe

besimit që ai ka në Allah dhe i mençurisë që i është dhuruar atij. Veç

kësaj, një besim i palëkundur në Ahiret, i dëlirë prej të gjitha formave

të dyshimit, përmban besimin në ekzistencën e Allahut si edhe në

atributet e Tij, si shpjegohet në Kuran dhe besimin e plotë në të dhe

nënshtrimin ndaj Tij. Ky besim bën që njeriu të njeh Allahun dhe ta

çmoj Atë ashtu si duhet. Ky është besimi që Allahu e konsideron si të

çmueshëm.

Nga ajo që u tha më parë, është e qartë se të kesh bindje të

vërtetë dhe të plotë qëndron mbi një besim të vendosur në Ahiret.

Në shumë pjesë të Kuranit, ka përmendje të mohimit të Ahiretit nga

ana e jobesimtarëve dhe për jovendosmërinë e tyre lidhur me

vërtetësinë e tij. Në të vërtetë, shumica e tyre janë njerëz të cilët

besojnë në ekzistencën e Allahut. Megjithatë, ajo që i bën ata të

devijojnë nga udha e drejtë më së shumti nuk janë çështjet që kanë të

bëjnë me ekzistencën e Allahut por me atributet e Tij. Disa besojnë se

Allahu fillimisht krijoi gjithçka dhe pastaj i la njerëzit të veprojnë si

të duan – të paudhëzuar. Disa, në anën tjetër, mendojnë se Allahu

krijoi njeriun, por se vet individi është ai i cili përcakton fatin e vet.

Një grup tjetër beson se Allahu nuk i din mendimet intime dhe

fshehtësitë e njeriut. Disa të tjerë besojnë në ekzistencën e Allahut,

por nuk e pranojnë idenë e fesë. Allahëruesit e kësaj bindjeje të

fundit në Kuran karakterizohen si vijon:

Ata (mohuesit) nuk e njohën Allahun sa duhet njohur Atë kur

thanë; “Allahu nuk i shpalli gjë asnjë njeriu!” (Sure En’am:

91)

Pra, në vend të një mohimi total të ekzistencës së Allahut


66

“mosnjohja e Allahut sa duhet njohur Atë” dhe si pasojë, mohimi i

Ahiretit, përbëjnë bazën e mosbesimit. Me të vërtetë, përqindja e

njerëzve që refuzojnë të pranojnë ekzistencën e Krijuesit është mjaft

e ulët dhe shumica e tyre shpesh kanë dyshime për bindjet e tyre. Kjo

është arsyeja pse në Kuran, nuk përmenden shumë njerëzit të cilët e

mohojnë Allahun. Anasjelltas, njeriu gjen përmendje

gjithëpërfshirëse për njerëzit të cilët i shoqërojnë shokë Allahut dhe

mohojnë ringjalljen prej të vdekurve, Ditën e Gjykimit, Parajsën,

Ferrin dhe të gjitha elementet dhe shpjegimet që janë të lidhura me

besimin në Ahiret.

Edhe pse Ahireti është një e vërtetë e cila nuk mund të

perceptohet përmes pesë shqisave, Allahu e krijoi atë së bashku me

dëshmi të panumërta ashtu që mendjet tona të munden me lehtësi ta

kuptojnë atë. Në të vërtetë, si një gjë e nevojshme për të kaluar

provën e kësaj bote, njeriu duhet ta kuptoj këtë fakt, jo përmes pesë

shqisave, por me anë të mendjes dhe si çështje të ndërgjegjes. Çdo

person i rëndomtë, pas një meditimi, lehtë e kupton se gjithçka në

mjedisin ku jeton, duke përfshirë edhe veten e tij, nuk ka mundur të

vjen në jetë si rezultat i rastësisë së thjeshtë por më tepër përmes

ushtrimit të fuqisë, dijes, vullnetit dhe kontrollit superior të një

Krijuesi. Pastaj, ai rrjedhimisht e kupton se krijimi i Ahiretit është një

gjë e thjeshtë për Allahun dhe se kjo është pasojë më se e natyrshme

dhe e arsyeshme e kësaj bote. Për më tepër, ai e kupton se urtësia dhe

drejtësia e Allahut kërkojnë ekzistencën e Ahiretit.

Edhe pse kjo është aq e qartë, ai i cili është i pabindur ndaj

urdhrave të Allahut, nuk do ta pëlqente idenë e ringjalljes prej të

vdekurve. Si njeri i cili kalon jetën e tij duke kënaqur dëshirat e tij të

kota, nuk do të dëshironte të qëndrojë përpara Allahut për të dhënë

llogari për atë që ka vepruar gjatë tërë jetës së vet. Kjo është arsyeja


67

pse, përkundër posedimit të një kuptimi të plotë të ekzistencës së

Allahut, ai do të zgjidhte të ndrydhë zërin e ndërgjegjes së tij dhe të

mashtrojë vetveten. Duke qenë i mbyllur në një dimension të tillë,

një jobesimtar fillon të bëjë krahasime të paurta, të paqëndrueshme

dhe të paarsyeshme pa vlerësime afatgjata, vetëm për ta mohuar

ringjalljen dhe Ahiretin:

Ai na solli Neve shembull, e harroi krijimin e vet e tha: “Kush

i ngjall eshtrat duke qenë ata të kalbur? (Sure Ja Sin: 78)

Mirëpo, kjo pyetje, e bërë thjeshtë për t’iu shmangur realitetit

dhe për të përkrahur vet-mashtrimin, ka një përgjigje të qartë:

Thuaj: “I ngjall Ai që i krijoi për herë të parë, e Ai është

shumë i dijshëm për çdo krijim. (Sure Ja Sin: 79)

Në Kuran, Allahu e bën të qartë se bërja e krahasimeve të tilla të

paqëndrueshme është një veti e veçantë për jobesimtarët:

Shembulli i keq u takon atyre që nuk besojnë botën tjetër,

ndërsa Allahut i takon shembulli më i lartë. Ai është

fuqiploti, i urti. (Sure Nahl: 60)

Disa, në anën tjetër, përpiqen të arsyetojnë qëndrimin e tyre

duke dhënë disa të ashtuquajtura shpjegime:

Ata (idhujtarët në dynja) thonë: “A thua do të bëhemi përsëri

kështu si jemi?” A edhe pasi të jemi bërë eshtra të kalbur?”

Ata thanë: “Atëherë, ai kthim do të jetë dëshpërues për ne!”

(Sure Nazi’at: 12)

Në të vërtetë, përkundër të qenit të bindur për këtë, ata nuk

ngurrojnë të pranojnë se ekzistenca e Ahiretit nuk iu shkon për shtati

qëllimeve të tyre në jetë.

Jobesimtari zvogëlon urtësinë e vet me vullnetin e vet. Duke e


68

kuptuar paarsyeshmërinë e pohimeve të tij, ai prapëseprapë e trajton

këtë çështje me kryeneçësi sentimentale dhe bën gjithçka për të

gjetur kënaqësi psikologjike në të:

Ata u betuan në Allahun, me betimin e tyre të fortë se

“Allahu nuk e ringjall atë që vdes!” Po, (i ringjall) ai është

premtim i Tij i prerë, por shumica e njerëzve nuk dinë. (Sure

Nahl: 38)

Duke i marr teket dhe dëshirat e tyre për Allaha të tyre, këta

njerëz thonë fjalë të kota për të lehtësuar ndërgjegjet e tyre dhe pastaj

gjejnë prehje në to. Allahu përshkruan natyrën e këtyre njerëzve të

cilët mohojnë ekzistencën e Ahiretit:

Ne krijuam shumë nga xhinët e njerëzit për xhehenem. Ata

kanë zemra që me to nuk kuptojnë, ata kanë sy që me ta nuk

shohin dhe ata kanë veshë që me ta nuk dëgjojnë. Ata janë si

kafshët, bile edhe më të humbur, të tillët janë ata të marrët.

(Sure A’raf: 179)

Në një pjesë tjetër të Kuranit, gjendja e këtyre njerëzve

përshkruhet si vijon:

A e ke parë ti (Muhammed) atë që teket dhe dëshirat e tij i merr

si Allah të vetin - të cilin Allahu e ka humbur me dashje, ia ka

vulosur të dëgjuarit dhe zemrën e tij, i ka vënë perde mbi të parët e

tij? Më thuaj, pos Allahut, kush mund ta udhëzojë atë? Pra a nuk

merrni mësim?

A nuk merrni mësim? Ata edhe thanë: “Nuk ka tjetër, vetëm

se kjo jetë jona në këtë botë, po vdesim dhe po lindemi dhe

asgjë nuk na shkatërron tjetër pos kohës. Ata për këtë nuk

dinë asgjë, ata vetëm fantazojnë. (Sure Xhathije: 23-24)


69

Realiteti i jetës së dynjasëJobesimtarët pohojnë se është e pamundshme të kuptohen disa

gjëra përmes urtësisë. Ata pohojnë se vdekja, ringjallja prej të

vdekurve dhe Ahireti janë disa prej tyre.

Ne mund të tërheqim paralele midis këtyre koncepteve dhe

dukurive të gjumit dhe ëndrrave. Ai i cili me këmbëngulje mohon se

do të ringjallet pas vdekjes dhe vazhdimisht i shmanget mendimit për

vdekjen, nuk është i vetëdijshëm në të vërtetë se ai përjeton vdekjen

çdo natë në gjumë dhe në të njëjtën mënyrë ringjallet në mëngjes kur

zgjohet prej gjumit. Shpjegimi i dhënë në Kuran për gjumin paraqet

ndihmë të madhe për të kuptuar këtë çështje. Allahu e përshkruan

gjumin në Kuran si vijon:

Allahu i merr shpirtrat kur është momenti i vdekjes së tyre (i

vdekjes së trupave të tyre), e edhe atë që është në gjumë e nuk

ka vdekur, e atij që i është caktuar vdekja e mban (nuk e

kthen), e atë tjetrin (që nuk i është caktuar vdekja, por është në

gjumë), e lëshon (të kthehet) deri në afatin e caktuar. Vërtet, në

këto ka argumente për një popull që mendon. (Sure Zumer: 42)

Ai është që ju vë në gjumë natën dhe e di çka vepruat ditën,

pastaj ju ngjall-zgjon në të (ditën) për deri në afatin e caktuar

(vdekje). Pastaj do të ktheheni e do t’ju njoftojë me atë që keni

pas vepruar. (Sure En’am: 60)

Në vargjet e mësipërme, gjendjes së gjumit i referohet si

“vdekje”. Nuk bëhet ndonjë dallim domethënës në mes të “vdekjes”

dhe gjumit. Çfarë ndodhë, atëherë, gjatë gjumit që ka ngjashmëri aq

mahnitëse me vdekjen?

Gjumi është largimi i shpirtit të njeriut prej trupit ku banon

gjersa është i zgjuar. Në anën tjetër, në ëndërr shpirti merr një trup


70


71

krejt tjetër dhe fillon të perceptoj një mjedis krejt tjetër. Ne kurrë nuk

mund të dallojmë se kjo është një ëndërr. Ne ndiejmë frikë, keqardhje

dhe dhimbje, shqetësohemi apo përjetojmë kënaqësi. Në ëndrrat tona,

ndjehemi shumë të sigurt se ajo që na ndodhë është e vërtetë dhe

shpesh japim përgjigje të njëjta sikurse kur jemi të zgjuar.

Po të ishte teknikisht e mundshme të ndërhyhet nga jashtë dhe

t’i thuhet ëndërruesit se ajo që ai pa ishin thjeshtë ndjenja dhe

iluzione, ai thjeshtë do ta shpërfillte këtë vërejtje dhe madje do të

mendonte se po “talleshin” me të. Mirëpo, në realitet, këto

perceptime nuk kanë korrespondues material në botën e jashtme dhe

ajo që ne përjetojmë në ëndrrat tona është përmbledhje e imazheve

dhe perceptime të cilat Allahu ua projekton shpirtrave tonë.

Çështja më e rëndësishme që duhet ta mbajmë në mend është

fakti se i njëjti ligj hyjnor ende vlen kur jemi të zgjuar. Allahu në

Kuran konfirmon se ëndrrat i nënshtrohen vullnetit dhe kontrollit të

Tij siç pohohet në vargjet: Dhe (përkujto) kur Allahu t’i dëftoi ty ata

në ëndërr, të paktë në numër, e sikur t’i dëftonte shumë, ju do të

dobësoheshit e do të grindeshit për çështjen (e luftës), por Allahu

ju shpëtoi. Allahu vërtet e di shumë mirë se ç’mbajnë kraharorët

(zemrat). Përkujtoni kur u takuat (në sheshin e luftës), e Ai bëri që

ata në sytë tuaj të duken pak, e po ashtu edhe ju të dukeni në sytë e

tyre pak; e bëri këtë për të zbatuar Allahu një çështje që ishte e

vendosur. Vetëm te Allahu është përfundimi i çështjeve. (Sure

Enfal: 43-44) ofron dëshmi të qartë se i njëjti ligj vlen për jetën e

përditshme. Fakti se perceptimet dhe imazhet që kemi për materien i

nënshtrohen plotësisht vullnetit dhe krijimit të Allahut dhe se veç

tyre, se nuk ka ekzistencë në botën e jashtme pohohet në vargjet në

vazhdim:

Ju (jehudi) patët një përvojë të madhe në ato dy grupet që u

konfrontuat ndërmjet vete. Njëri grup luftonte në rrugën e

Allahut, e tjetri ishte jobesimtar, dhe me shikimin e syve të

tyre i shihnin se ishin dy herë më shumë se besimtarët. Po,

Allahu me ndihmën e vet përforcon atë që do. Vërtetë, në këtë

është një përvojë e madhe për ata që kanë mendje të kthjelltë.

(Sure Ali Imran: 13)

Pikërisht si në rastin me ëndrrat, ajo që ne përjetojmë gjatë jetën

së përditshme dhe çështjet të cilat pandehim se ekzistojnë jashtë janë

imazhe që Allahu ua projekton shpirtrave tonë, së bashku me

ndjenjat që Ai bën që ne t’i ndjejmë në të njëjtën kohë. Imazhet dhe

veprimet që kanë lidhje me trupat tonë si edhe ato të qenieve tjera

ekzistojnë sepse Allahu krijon imazhet dhe perceptimet e treguara

imazh pas imazhi. Ky fakt shpjegohet në Kuran:

Ju nuk i mbytët (në të vërtetë) ata, por Allahu (me ndihmën që

ua dha) i mbyti ata, dhe ti nuk i gjuajte, (në të vërtetë) kur i

gjuajte ata, por Allahu (të ndihmoi) i gjuajti, e (bëri këtë) për

t’i shpërblyer besimtarët me një dhunti të mirë nga ana e Tij.

Allahu gjithçka dëgjon dhe di. (Sure Enfal: 17)

I njëjti ligj hyjnor vlen për krijimin e Ahiretit dhe për imazhet

dhe perceptimet që kanë të bëjnë me të. Kur vjen vdekja, të gjitha

lidhjet e trupit me këtë botë këputen. Mirëpo shpirti është i

amshueshëm sepse Allahu frymëzoi Shpirtin e Tij në të. Gjithçka që

ka të bëj me jetën, vdekjen, ringjalljen dhe jetën e Ahiretit përbëhet

thjeshtë prej perceptimeve të shumta që ndien shpirti i amshueshëm.

Kjo është arsyeja pse, sa i përket shpjegimit bazë, nuk ekziston

ndonjë dallim domethënës në mes të krijimit të kësaj bote dhe

krijimit të xhenetit dhe xhehenemit. Gjithashtu, kalimi nga kjo botë

në Ahiret nuk dallon nga zgjimi prej gjumit dhe vazhdimi i jetës së

përditshme.


72

Me ringjallje, fillon një jetë e re në Ahiret me një trup të ri. Me të

filluar të projektimit të perceptimeve që kanë të bëjnë me xhenetit

apo xhehenemit i projektohen shpirtit, individi fillon t’i përjetoj ato.

Allahu, Krijuesi i imazheve, zërave, aromave, shijeve dhe ndjenjave

të pafund që i takojnë kësaj jete, në mënyrë të ngjashme, do të krijojë

një numër të pafund të imazheve dhe ndjenjave të parajsës dhe ferrit.

Krijimi i gjithë këtyre është gjë e lehtë për Allahun:

…Kur Ai dëshiron diçka, Ai vetëm i thotë: “Bëhu!” dhe në atë

moment bëhet. (Sure Bekare: 117)

Një fakt tjetër që duhet përmendur është se sikur që në këtë botë

jeta shfaqet me një dukje më të mprehtë se ëndrrat, ashtu shfaqet

Ahireti në krahasim me jetën e kësaj bote. Po kështu, sikur që ëndrrat

janë të shkurta krahasuar me këtë jetë, ashtu është kjo jetë krahasuar

me Ahiretin. Siç dihet, koha nuk është e palëvizshme, siç supozohej

më herët, por është një nocion relativ. Ky është një fakt i vërtetuar

nga shkenca sot. Në ëndrra, një ngjarje që mendohet se zgjatë me orë

të tëra, zgjatë vetëm disa sekonda. Madje edhe ëndrra më e gjatë

zgjatë vetëm disa minuta. Megjithatë, ai i cili e përjeton ëndrrën

mendon se ka kaluar me siguri ditë të tëra duke e përjetuar atë. Në

Kuran bëhet fjalë për relativitetin e kohës:

Atje ngjiten engjëjt dhe shpirti (Xhibrili) në një ditë që zgjatë

pesëdhjetë mijë vjet (ose lartësia e atyre shkallëve është

pesëdhjetë mijë vjet). (Sure Me’arixh: 4)

Ai është që udhëheq çështjen (e të gjitha krijesave) prej qiellit

në tokë, pastaj ajo (çështja) ngritet te Ai në një ditë që sipas

llogarisë suaj është sa njëmijë vjet. (Sure Sexhde: 5)

Po ashtu, një person që kalon vite të tëra në këtë botë në të

vërtetë jeton një jetë të shkurt bazuar në konceptin e kohës në Ahiret.


73

Biseda në vazhdim gjatë gjykimit në Ahiret është një shembull i mirë

për këtë:

Ai thotë: “E sa vjet keni kaluar në tokë?” Ata thonë: “Kemi

qëndruar një ditë ose një pjesë të ditës, pyeti ata që dinë

numërimin!” Ai thotë: “Mirë e keni, sikur ta dinit njëmend

pak keni qëndruar!” A menduat se Ne u krijuam kot dhe se

nuk do ktheheni ju te Ne? (Sure Mu’minun: 112-115)

Pasi që kështu qëndron puna, është e qartë se rrezikimi i jetës së

përjetshme të njeriut për këtë jetë të përkohshme është një zgjidhje jo

e mençur. Kjo bëhet më e qartë kur njeriu merr parasysh shkurtësinë

e jetës së dynjasë në krahasim me Ahiretin.

Si përmbledhje, gjëja që ne quajmë materie dhe që supozojmë se

ka një ekzistencë të jashtme nuk është asgjë tjetër përveç ndjesive që

Allahu ia projekton shpirtit të njeriut. Një person beson se trupi i tij i

takon vetes së tij. Megjithatë, trupi nuk është asgjë tjetër veçse një

përfytyrim të cilin Allahu ia ka projektuar shpirtit të njeriut. Allahu

ndryshon përfytyrimet kurdo që të dëshirojë Ai. Kur përfytyrimi i

trupit papritmas zhduket dhe shpirti fillon të shoh iluzione të reja,

me fjalë tjera, kur vdes njeriu, perdja që ia ka mbuluar sytë largohet

dhe atëherë njeriu e kupton se vdekja nuk është zhdukje siç kishte

besuar ai. Kjo në Kuran pohohet si vijon:

Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e

ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur. Dhe i fryhet surit,

e ajo është dita e premtuar (për dënim). E do të vijë secili njeri

bashkë me të dhe grahësi edhe dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe

në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta tërhoqëm perden tënde dhe

tash ti sheh shumë mprehtë. (Sure Kaf: 19-22)

Kështu, jobesimtarët arrijnë të kuptojnë të vërtetën më qartë:


74

E thonë: “Të mjerët ne! Po kush na ngriti prej ku ishim të

shtrirë në varre?” E, kjo është ajo që premtoi Allahu dhe

vërtetuan të dërguarit. (Sure Ja Sin: 52)

Prej atij momenti, jobesimtarët fillojnë të përjetojnë pendim të

madh – pendim më të madh se të gjitha pendimet.


75

VDEKJA E GJITHËSISË

Në Kuran, pohohet se përveç të gjitha qenieve të krijuara, edhe

gjithësia do të përballet po ashtu me vdekjen. Nuk është vetëm

njeriu i vdekshëm. Të gjitha kafshët dhe bimët vdesin. Madje edhe

planetët dhe yjet vdesin. Vdekja është fat i përbashkët për gjithçka që

është krijuar. Në praninë e Allahut, në një ditë të paracaktuar, të

gjithë njerëzit, të gjitha gjallesat, bota, dielli, hëna, yjet, shkurt, e

gjithë bota materiale do të zhduket. Në Kuran, kjo ditë quhet “Dita e

Ringjalljes” Kjo është “…Dita kur njerëzit ngriten (prej varreve)

për të dalë para Allahut të bojërave. (Sure Mutaffifin: 6)

Sikur që është tmerruese vdekja e njeriut, po ashtu është edhe

vdekja e gjithësisë. Në Ditën e Ringjalljes, ata që nuk kanë besuar më

parë, do të kenë, për herë të parë një ndjenjë të fuqishme për

madhështinë dhe fuqinë e Allahut. Kjo është arsyeja pse Dita e

Ringjalljes është një ditë pikëllimi, mundimi, pendimi, dhimbjeje

dhe hutije të madhe për jobesimtarët. Një njeri që përjeton Ditën e

Ringjalljes do të kaplohet nga një frikë e tmerrshme. Kjo frikë e

padefinuar është me qindra herë më e fuqishme se të gjitha frikët që

njeriu mund t’i përjetojë në këtë botë. Kurani jap një shpjegim të

hollësishëm të secilës fazë të Ditës së Ringjalljes. Se si do të ndodhë

kjo ngjarje madhështore dhe çfarë do t’ju ndodhë njerëzve atë ditë të

gjitha janë të përshkruara në një mënyrë të habitshme.

76

Fryrja e parë e SuritDita e Ringjalljes fillon kur t’i fryhet Surit. Kjo është shenja e

shkatërrimit të përgjithshëm të botës dhe tërë gjithësisë dhe fillimi i

fundit. Kjo është pika prej ku nuk ka kthim. Ky është tingulli që

shpall se jeta e kësaj botë ka marr fund për të gjithë dhe se jeta e

vërtetë ka filluar. Ky është tingulli fillestar që do të ngjallë një frikë,

llahtar dhe huti të vazhdueshme, në zemrat e jobesimtarëve. Ky

tingull lajmëron fillimin e ditëve të vështira për jobesimtarët që do të

shtrihen gjer në pafundësi. Në këtë mënyrë, në Suren Mudeththir,

Ditës së Ringjalljes i referohet nga këndvështrimi i jobesimtarëve:

E,kur të fryhet në Sur, Atëherë ajo është ditë e vështirë. Për

jobesimtarët është jo e lehtë. (Sure Mudeththir: 8-10)

Fryrja e Surit do të krijojë padyshim një frikë dhe shqetësim të

tmerrshëm midis jobesimtarëve. Një dridhje e paperceptueshme, e

padefinuar pa një burim të dukshëm do të përhapet në mbarë botën

dhe prandaj të gjithë njerëzit do të bëhen të vetëdijshëm se “diçka”

po fillon. Ankthi që ndiejnë jobesimtarët shpejtë shndërrohet në

panik dhe llahtar. Ngjarjet që pasojnë pas fryrjes së Surit do ta

ngritin këtë llahtar në një nivel të paimagjinueshëm.

Shkatërrimi i gjithësisëNjë dridhje e tmerrshme dhe një “tingull shurdhues” pason

fryrjen e Surit. Në këtë moment, njerëzit kuptojnë se po përballen me

një katastrofë të tmerrshme. Është e qartë se bota dhe jeta janë gati të

shuhen. Për këtë arsye, vetëm për disa çaste gjithçka në tokë humb

vlerën e vet. Madje edhe tingulli i Ditës së Gjykimit do të mjaftojë për

të shkëputur të gjitha lidhjet tokësore midis njerëzve. Asnjë mendim

s’mund të zërë vend në mendjet e njerëzve përveç ikjes dhe


77


78

shpëtimit të vetvetes. Frika është e madhe, në atë ditë, dhe çdokush

është i preokupuar me vetveten:

E kur të vijë ushtima (krisma e kiametit); Atë ditë njeriu ikën

prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas

dhe prej fëmijëve të vet. Atë ditë secilit njeri i mjafton çështja

e vet. (Sure Abese: 33-37)

Pas një dridhjeje të fuqishme, toka nxjerrë gjithë çka mban në

brendinë e saj dhe do t’i shpalos fshehtësitë e saj, të cilat nuk do të

kenë kurrfarë vlere që nga ai moment:

Kur të dridhet toka me dridhjen e saj të fuqishme, dhe të

nxjerrë toka atë që ka në brendinë e saj (barrën nga brenda),

Dhe njeriu të thotë: “Ç’ka kjo (që bën këtë dridhje)?” Atë ditë,

ajo i rrëfen tregimet e veta, Ngase Allahu yt e ka urdhëruar

atë. (Sure Zilzal: 1-5)

Një zhurmë e llahtarshme e pasuar nga një dridhje e fuqishme

dhe shpërthime të befasishme nëntokësore do të asgjësojnë gjithçka

që njerëzit i kanë kushtuar rëndësi të madhe. Për shembull, njerëzit

kanë çmuar shumë shtëpitë e tyre, zyret, veturat dhe tokat e tyre.

Disa njerëz kanë pasur qëllim të jetës së tyre një shtëpi. Megjithatë,

kotësia e këtyre qëllimeve shfaqet pikërisht në momentin e Ditës së

Ringjalljes. Pasuria materiale, të cilës njerëzit i kushtuan gjithë jetën e

tyre, do të zhduket për një çast të vetëm. Qëllimet e atij që për

ambicie kryesore ka ngritjen në pozitë në kompaninë e tij bëhen të

pavlefshme. Një tjetër i cili tërë jetën e tij ia kushtoi fitimit të

pushtetit/fuqisë në vendin e tij përjeton të njëjtën situatë të

llahtarshme. Ai bëhet dëshmitar me dhimbje në zemër i zhdukjes së

atij vendi… Gjithçka humbet rëndësinë e vet përveç çdo pune që

është bërë për të fituar kënaqësinë e Allahut. Siç shpall Allahu në

Kuran: E kur të vijë vala e madhe (kiameti), Atë ditë njeriu

përkujton se çka ka punuar. E Xhehenemi shfaqet sheshazi për atë

që e sheh. (Sure Nazi’at: 34-36)

Asgjësimi i maleveFatkeqësitë që do të shfaqen atë ditë as nuk mund të

paramendohen prej njeriut. Malet, strukturat më mahnitëse, më të

palëkundshme në tokë, vihen në lëvizje, ato çrrënjosen dhe

thërrmohen. Madje edhe një tërmet i vogël kall tmerrin në zemrat e

njerëzve dhe frymëzon ndjenjat e pasigurisë. I bën ata që të braktisin

shtëpitë e tyre dhe të kalojnë gjithë natën jashtë në rrugë. Duke qenë

kështu, lloji i gjëmës aq të tmerrshme që t’i bëj malet të lëvizin

dëshmon të jetë i papërballueshëm. Në Kuran, malet atë ditë

përshkruhen si vijon:

E kur t’i fryhet surit një e fryme, dhe të ngrihen toka e kodrat

e t’i mëshojnë njëra-tjetrës me një të goditur. Në atë kohë

ndodh e vërteta (kiameti). (Sure Hakka: 13-15)

S’ka dyshim se dita e gjykimit është caktuar. Është dita që i

fryhet surit, e ju vini grupe-grupe. Dhe qielli hapet e bëhet

dyer-dyer. Dhe kodrat shkulen dhe bëhen pluhur (si valë

rrezesh). (Sure Nebe’: 17-20)

(Secili njeri do të dijë për atë që ka punuar) ‘kur kodrat të

kenë udhëtuar (e bërë pluhur në ajër), Dhe kur devetë e

shtrenjta të lihen pa bari në fushë, Dhe kur egërsirat të jenë

bashkuar (tubuar).’ (Sure Tekvir: 3-5)

Ajo është ditë kur njerëzit bëhen si insekte të shpërndara.

Dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur. (Sure Kari’a: 4-5)


79

Atë ditë, ekziston një fuqi e tmerrshme dhe e pafund, aq e

fuqishme sa që të hedh në ajër bjeshkët prej guri, tokën dhe

shkëmbinjtë sikur “shtëllunga leshi”. Tani njerëzit janë plotësisht të

vetëdijshëm për faktin se kjo nuk është një gjë që “fuqia e natyrës”

mund ta bëj. Ata bëhen dëshmitarë se “nëna natyrë”, të cilën ata

dikur e adhuronin si një idhull dhe të cilës ia veshën ekzistencën e

tyre, nuk mund ta ndalojë shkatërrimin e vetvetes. Tani është koha të

njihen me Allahëruesin e vërtetë të kësaj fuqie. Megjithatë, kjo njohje

nuk ju sjellë më atyre asnjë dobi. Tani, ata mbërthehen nga kjo fuqi,

për të cilën asnjëherë më parë nuk e lodhën kokën fare. Ata shpejtë

do t’i kuptojnë faktet, të cilat nuk arritën t’i kuptojnë gjithë jetën e

tyre si çështje urtësie e vetëdije.

Tmerri i krijuar nga një fuqi e pakufishme nuk mund të

paramendohet dhe definohet kurrë derisa njeriu të mos e përjetoj atë

vet. Ai mbërthen të gjitha qeniet, të gjalla dhe të vdekura. Ky llahtar

mban gjithçka nën kontroll. Qeniet njerëzore, kafshët dhe natyra

njëlloj të gjitha shkatërrohen nga kjo frikë e përgjithshme. Malet më

nuk janë madhështore, oqeanet nuk janë të pafund dhe qiejt nuk janë

aq të paarritshëm si në të kaluarën. Dielli, yjet dhe e tërë gjithësia

janë të mbërthyera nga frika e Ditës së Ringjalljes. Ato të gjitha i

nënshtrohen Krijuesit të tyre. Pasi që malet rrënohen sikurse

kështjellat prej rërës, njeriu, papërshkrueshëm i pafuqishëm

krahasuar me malet, yjet dhe oqeanet, kalon nëpër një fazë të

shkatërrimit të madh.

Fryrja e oqeaneveMe aftësitë e tij të tanishme, nuk ka mundësi që mendja e njeriut

të mund të përfytyroj tmerrin e Ditës së Ringjalljes “kur detet të


80

vlojnë si zjarr i flakëruar, dhe kur shpirtrat të jenë bashkuar.”

(Sure Tekvir: 6-7) dhe “kur të përzihen detërat.” (Sure Infitar: 3)

Mirëpo, idenë e përmasave të tij e fitojmë duke e ditur se shkatërrimi

do të jetë në proporcion me fuqinë e Allahut.

Shkatërrimi i qiellit:Në Ditën e Ringjalljes, jo vetëm toka por edhe hapësira dhe e

tërë gjithësia do të shkatërrohen. Koha e paracaktuar e shuarjes do t’i

vjen po ashtu edhe qiellit, hënës, diellit dhe planetëve si edhe tokës,

çdo gjëje që ndodhet nën tokë, maleve dhe oqeaneve. Kurani thotë se

atë ditë: “ajo që ju është premtuar ka për të ndodhur pa tjetër. Kur

yjet të shuhen, kur qielli të hapet dhe kur kodrat të copëtohen…”

(Sure Murselat: 7-10)

Në Ditën e Ringjalljes, të gjitha qeniet dhe sistemet të cilave

njerëzit u veshin përjetësinë do të rrënohen dhe përfundimisht do të

asgjësohen. Kjo po ashtu vlen për qiellin. Që nga momenti që njeriu

vjen në jetë, atmosfera rezulton të jetë një kulm mbrojtës. Megjithatë,

në Ditën e Ringjalljes, ky kulm do të rrënohet dhe do të bëhet copë-

copë. Ajri dhe atmosfera, që e rrethojnë njeriun dhe e mbajnë në jetë

do të bëhet: “si kallaji i shkrirë.” (Sure Me’arixh: 8) dhe do të digjet

me forcë. Ajri do t’i mbush mushkëritë e njeriut jo për t’i dhënë jetë

por për ta shuar atë.

Një krahasim i nxjerrë midis frikës së krijuar nga fatkeqësitë e

kësaj dynjaje dhe llahtari i ngjarjeve të Ditës së Ringjalljes mund të

na ndihmojë të kemi idenë e kësaj dite. Tërmetet dhe shpërthimet

vullkanike janë fatkeqësitë që më shumti e frikësojnë njeriun. Çarja e

kores së tokës nga një tërmet apo erupsion vullkanik davaritë

monotoninë e përditshmërisë në një çast të vetëm. Kjo bën që njeriu


81

të çmoj bazën solide mbi të cilën shkelë i sigurt.

Sidoqoftë, përkundër gjithë dhimbjes që shkaktojnë, tërmetet

dhe erupsionet vullkanike, ato përjetohen vetëm njëherë. Një tërmet

apo një shpërthim zgjatë për një kohë të caktuar. Plagët shërohen,

dhimbjet harrohen dhe me kohë bëhen kujtime të zbehta. Por Dita e

Ringjalljes nuk është as si një tërmet dhe as si ndonjë katastrofë tjetër.

Aktet e pabesueshme të shkatërrimit që ndodhin njëra pas tjetrës

tregojnë se gjithçka ka arritur në një pikë pa kthim. Për shembull, do

të ndodhë një gjë që tejkalon imagjinatën: do të çahet qielli dhe të

ndahet përgjysmë. Ky është rrënimi i të gjitha “ligjeve të njohura të

fizikës” dhe koncepteve të cilave njeriu u ka besuar deri atëherë.

Qielli dhe toka që kanë ekzistuar për mijëra mijëra vite shkatërrohen

prej Atij, i Cili i ka ndërtuar ato. Dita e Ringjalljes, siç shpjegohet në

Kuran do të shënohet me çarjen e qiellit, shkapërderdhjen e yjeve

dhe përzierjen e ketrave. Kur të pëlcet qielli do t’i “bindet urdhrit të

Zotit të vet, ashtu si i takoi!” (Sure Inshikak: 1-2)

Çdo gjë që njerëzit i kushtojnë rëndësi në këtë botë do të

shuhet. Trupat qiellor do të shuhen njëra pas tjetrës: Kur

dielli të jetë mbështjellur (dhe errësohet), Dhe kur yjet të

kenë rënë (e shkapërderdhur), (Sure Tekvir: 1-2)

Kur dielli, burimi i dritës për tokën për miliona vite, të jetë

mbështjellur, njerëzit do të kuptojnë se ai ka një pronar të vërtetë dhe

se deri atëherë ka lëvizur nën kontrollin e Tij. Deri në atë moment,

njerëzit vazhdimisht kanë menduar për yjet si për krijesa të

paarritshme, madhështore dhe të mistershme. Mirëpo, atë ditë, ato

do të shuhen gadi sikur të ishin lodra të praruara. Malet gjigante dhe

të patundura do të lëvizin, oqeanet e pafund do të fillojnë të vlojnë.

Këto skena, do ta bëjnë të qartë se kush është Pronari i vërtetë i të


82

gjitha qenieve, Poseduesi një dhe i vetëm i pushtetit i Cili është mbi

çdo gjë që ekziston. Kohës së paracaktuar do t’i vjen fundi dhe

njerëzit do të zgjohen në mënyrë të hidhur nga pakujdesia në të cilën

ishin zhytur. Arsyeja e kësaj pakujdesie është dështimi i njeriut që ta

vlerësojë fuqinë e Krijuesit të tij derisa ishte ende në dynja.

Megjithatë, atë ditë, identiteti i Sunduesit të vërtetë të gjithësisë dhe

jetës do të bëhet i qartë:

Ata nuk e çmuan Allahun me madhështinë që i takon, ndërsa,

në ditën e kiametit e tërë toka është në grushtin e Tij, e qiejt të

mbështjellë në të djathtën e Tij. Ai është i pastër nga të metat

dhe Ai është i lartë nga çka ata i shoqërojnë! (Sure Zumer: 67)

Gjendja e njerëzveE gjithë kjo frikë, tmerr dhe huti e Ditës së Ringjalljes do të

shkaktohet nga pakujdesia e jobesimtarëve. Sa më i pavëmendshëm

që të jetë njeriu, tmerri do të jetë më i madh atë ditë. Ndjenja e frikës

dhe tmerrit që fillon me vdekje nuk mbaron kurrë për tërë

përjetësinë. Secila ngjarje bëhet burim i frikës për të. Çdo ngjarje e

shëmtuar me të cilën përballet do të ushqejë po ashtu frikët e së

ardhmes së tij. Kjo frikë do të jetë aq e fuqishme sa që do të bëj që

flokët e fëmijëve të zbardhen.

Nëse ju mohoni, si do të mbroheni në një ditë që fëmijët do t’i

bëjë pleq? Atë ditë qielli do të çahet dhe premtimi i Tij do të

realizohet. (Sure Muzemil: 17-18)

Ata të cilët pandehën që Allahu është i padijshëm për veprat e

tyre në atë moment e kuptojnë se Allahu e ka shtyrë gjykimin e tyre

deri në Ditën e Ringjalljes. Kjo shpjegohet si vijon:


83

E ti kurrsesi mos e mendo Allahun si të pakujdesshëm ndaj

asaj që veprojnë zullumqarët; Ai vetëm është duke i lënë ata

përderisa një ditë në të cilën sytë shtangen (mbesin të hapur).

(Sure Ibrahim: 42)

Në një ajet tjetër, frika që ndiejnë jobesimtarët përshkruhet si

vijon:

Krisma e kiametit. Çka është krisma? Dhe ç’të mësoi ty se

ç’është krisma? Ajo është ditë kur njerëzit bëhen si insekte të

shpërndara dhe kodrat bëhen si leshi i shprishur. (Sure

Kari’a: 1-5)

Lidhja më e fortë në këtë botë është dashuria dhe ndjenja e

mbrojtjes që një nënë ndien për fëmijën e saj. Mirëpo, forca e Ditës së

Ringjalljes do të thyej madje edhe këtë lidhje të fortë. Tmerri do të

mbajë çdo gjë nën kontrollin e tij. Kjo tronditje e madhe do të bëjë që

njerëzit të humbin vetëdijen e tyre. Të hutuar dhe në panik do të

duken si të dehur. Ajo që i shtynë ata të humbin vetëdijen e tyre

është forca e zemërimit të Allahut:

O ju njerëz, ruajuni dënimit nga Allahu juaj, sepse dridhja

pranë katastrofës së kiametit është një llahtari e madhe. Atë

ditë, kur ta përjetoni atë, secila gjidhënëse braktis atë që ka

për gjini dhe secila shtatzënë e hedh para kohe barrën e vet,

ndërsa njerëzit duken të dehur, po ata nuk janë të dehur, por

dënimi i Allahut është i ashpër. (Sure Haxhxh: 1-2)

Përveç frikës dhe tmerrit, një tjetër ndjenjë trishtuese që do ta

përjetojnë njerëzit do të jetë ndjenja e dëshpërimit. Njerëzimi

ndërmerr masat e nevojshme paraprake ndaj të gjitha fatkeqësive të

mundshme; ndaj fatkeqësive më vdekjeprurëse, tërmeteve,

vërshimeve, stuhive më të fuqishme apo ndaj luftës më të tmerrshme


84

nukleare. Njeriu gjen mënyra për ta mbrojtur veten dhe ndërton

strehimore. Mirëpo, atë ditë, nuk do të mbetet as edhe një vend i

vetëm i sigurt ku njeriu do të mund të gjejë strehim. Ai nuk do të ketë

ndihmë prej Allahut. Po ashtu, nuk do të ketë njeri apo autoritet i cili

do të mund të jap ndihmë. Në të kaluarën, njeriu kërkonte ndihmë

dhe udhëzim nga shkenca dhe teknologjia. Por tani, të gjitha ligjet e

shkencës do të jenë rrënuar. Madje edhe nëse teknologjia më e

avancuar do ta bënte të mundur që njeriu të ikte në vendin më të

largët të gjithësisë, zemërimi i Allahut do ta gjente atje. Kjo për arsye

se Dita e Ringjalljes do ta pushtojë tërë gjithësinë. Jo vetëm toka në të

cilën ai jetoi në siguri por gjithashtu edhe yjet më të largëta do t’i

nënshtrohen vullnetit të Allahut, me diellin “e mbështjellur dhe

errësuar,” dhe yjet “të kenë rënë dhe të jenë shkapërderdhur.”

(Sure Tekvir: 1-2)

Dëshpërimi në të cilin do të bien qeniet njerëzore atë ditë

përshkruhet si vijon:

…E të zëhet hëna (errësohet), Dhe të bashkohet dielli e hëna.

Atë ditë njeriu do të thotë: “Nga të iket!” Jo, nuk ka strehim!

Atë ditë vetëm te Allahu yt është caku! (Sure Kijame: 8-12)


85

FRYRJA E DYTË E SURIT DHE

RINGJALLJA E TË VDEKURVE

Kur t’i fryhet surit për herë të parë, qiejt dhe toka do të

shkatërrohen dhe e gjitha bota materiale do të merr fund. S’do të

mbetet as edhe një shpirt i gjallë. Në fjalët e Kuranit: Ditën kur toka

ndryshohet në tjetër tokë, e edhe qiejt (në tjerë qiej), e ata

(njerëzit) të gjithë dalin sheshazi para Allahut, Një,

MbiAllahërues. (Sure Ibrahim: 48) Ky mjedis i ri i përgatitur për

Gjykimin e Fundit përshkruhet si vijon:

Ty të pyesin edhe për kodrat. Thuaj: “Allahu im mund t’i bëjë

thërrime të shpërndara”. Dhe vendin e tyre ta bëjë rrafsh pa

farë bime e ndërtese. E nuk do të shohësh në të as ultësirë e as

lartësirë. (Sure Ta Ha: 105-107)

Ky është momenti në të cilin njerëzit do të ringjallen prej të

vdekurve, do të mblidhen dhe do të presin për të dhënë llogari për

veprat e tyre. Ky është po ashtu vendi ku do të mësojnë për ku janë

duke shkuar. Ka ardhur koha që njerëzit të ringjallen prej të

vdekurve dhe t’i dorëzohen Allahut, el-Kaharit (Nënshtruesit). Dhe

atëherë do t’i fryhet surit për herë të dytë. Ata të cilët mohuan

ahiretin dhe ringjalljen në këtë dynja do të ringjallen prej varreve të

tyre. Kjo do të jetë diçka që ata kurrë nuk e kishin pritur. Kurani

rrëfen për këto ngjarje si vijon:

86

Dhe i fryhet Surit dhe bie i vdekur çka ka në qiej dhe në tokë,

përveç atyre që do Allahu (të mos vdesin), pastaj i fryhet atij

herën tjetër, kur qe, të gjithë ata të ngritur e presin (urdhrin e

Allahut). Toka është ndriçuar me dritën e Allahut të vet, libri

(shënimet mbi veprat) është vënë pranë dhe sillen

pejgamberët e dëshmitarët, e kryhet mes tyre gjykimi me

drejtësi, e atyre nuk u bëhet padrejtë. (Sure Zumer: 68-69)

Dalja e të vdekurve prej varreve të tyreAllahu rrëfen në hollësi për ato që do të ndodhin kur të

vdekurit të ringjallen me vullnetin e Tij. Siç rrëfehet në Kuran, kjo

ngjarje e madhe do të ndodhë në këtë mënyrë:

Dalin prej varreve, e si karkaleca të shpërndarë e me shikim ë

përulur. (Sure Kamer: 7)

Atëherë kur t’i fryhet surit për herë të dytë, të vdekurit do të

thirren nga toka. Ata do t’i përgjigjen kësaj thirrjeje dhe me

shpejtësi do të “dalin prej varreve si karkaleca të shpërndarë e

me shikim të përulur.” (Sure Kamer: 7)

(…mandej kur) Ai ju thërret juve me një të thirrme prej tokës,

ju menjëherë dilni. (Sure Rum: 25)

Ditën kur me ata hapet toka e ata nguten (për vendtubim), e ai

është një tubim i lehtë për Ne. (Sure Kaf: 44)

Sikur duke u ngutur për një qëllim, ata do ta pasojnë thirrësin i

cili do t’i thërret me qafat e shtrira kah ai. Kjo thirrje nuk do t’i

ngjasojë asnjë thirrje të dëgjuar deri atëherë:…Ditën kur thirrësi (Israfili) kumton një send të

tmerrshëm. (Sure Kamer: 6)


87

Atë ditë, ata do të shkojnë pas Thirrësit. E nuk do t’i largohen

atij, e para të Gjithmëshirshmit ulen zërat e nuk dëgjohet

tjetër pos një zë I ulët. (Sure Ta Ha: 108)

…Ditën kur duke u ngutur dalin prej varreve, sikur

nguteshin te idhujt. (Sure Me’arixh: 43)

Ata që bënë gjynahe duke i tejkaluar kufijtë e caktuar nga

Allahu, të cilët nuk iu bindën Allahut, insistuan në mënyrën e tyre të

jetës, mohuan Allahun dhe qëndruan kryelartë, papritmas do të

bëhen të bindur dhe do t’i nënshtrohen Atij posa të ringjallen prej të

vdekurve. Pa dyshim, ata do t’i përgjigjen kësaj thirrjeje. Pasi që të

përfundojë kjo provë në këtë dynja, ata nuk do të kenë zgjidhje tjetër

veçse të pajtohen. Madje edhe nëse kanë dëshiruar ashtu, s’do të

mund të vepronin ndryshe. Ata madje s’do të mund të ushqenin një

dëshirë të tillë në mendjet e tyre. Ata s’do të kenë fuqi t’i

rezistojnë/bëjnë ballë kësaj thirrjeje. Kjo është arsyeja pse, ata thellë

në veten e tyre do të ndiejnë se kjo është një “ditë e pamëshirë”:

Me qafat e zgjatura, sy të shtanguar, duke shpejtuar drejt

Thirrësit, jobesimtarët do të thonë: “Kjo është ditë e vështirë!” (Sure

Kamer: 8)

Pra jobesimtarët do të vrapojnë përpara. Çdokush do të shfaqë

një bindje absolute. Atë ditë, gjëja e vetme e rëndësishme që njerëzit

posedojnë është besimi. Mirëpo, jobesimtarët janë të privuar prej tij.

Kjo është arsyeja pse zemrat e tyre janë “të zbrazëta” tek nguten me

kokat e tyre lartë dhe sy të shtanguar.” (Sure Ibrahim: 43)

Ata do të shkojnë në drejtim të një pike të caktuar grupe-grupe:

Është dita që i fryhet surit, e ju vini grupe-grupe. (Sure Nebe’:

18)

E nuk do të mund të lënë as porosi, as të kthehen në familjet e


88

tyre. Dhe i fryhet Surit, kur qe, duke u ngutur prej varrezave

paraqiten te Allahu i tyre. (Sure Ja Sin: 51-52)

Do t’i fryhet surit dhe përnjëherë ata do të dalin prej varreve

të tyre dhe i paraqiten Allahut të tyre. E thonë: “Të mjerët ne!

Po kush na ngriti prej ku ishim të shtrirë në varre?” E, kjo

është ajo që premtoi Allahu dhe vërtetuan të dërguarit.” (Sure

Ja Sin: 51-52)

Thirrja “Të mjerët ne!” është shprehje e një paniku dhe

zhgënjimi të madh. Jobesimtari i cili e përjeton ringjalljen e tij e

kupton se i dërguari i Allahut i cili e komunikoi këtë porosi gjatë

jetës së tij e kishte thënë të vërtetën. Ai atëherë e kupton se do t’i

nënshtrohet “vuajtjes së përjetshme” me të cilën ishin kërcënuar

jobesimtarët. Në atë moment, ai heq të gjitha dyshimet lidhur me

këtë dhe pajtohet me faktin se nuk ekziston diçka e tillë si “gjumi i

përjetshëm”. Zhgënjimi i tij forcohet me anë të shpresave të

pakësuara për shpëtim nga vuajtja që i afrohet.

Jobesimtarët ndiejnë frikë, tmerr dhe janë të dëshpëruar. Pamja

e tyre e përgjithshme është e frikshme; fytyrat e tyre janë të nxira dhe

të mbuluara me pluhur. Për më tepër, ata do të jenë të poshtëruar:

Atë ditë sheh fytyra të përulura, (Sure Gashije: 2)

Atë ditë do të ketë edhe fytyra të pluhuruara, Që i ka mbuluar

errësira e zezë, E të tillët janë ata mohuesit, mëkatarët. (Sure

Abese: 40-42)

E ata që bënë gënjeshtër ndaj Allahut, do t’i shohësh në ditën

e kiametit, fytyrat e tyre të nxira. A nuk është në Xhehenem

vendi i Kryelartëve? (Sure Zumer: 60)

Allahu do t’i ringjallë jobesimtarët në Ditën e Ringjalljes, të

verbër.


89

E kush ia kthen shpinën udhëzimit Tim, do të ketë jetë të

vështirë dhe në ditën e kiametit do ta ringjall të verbër. Ai (që

nuk besoi) do të thotë: “Allahu im, përse më ngrite të verbër,

kur unë isha me sy?” Ai (Allahu) thotë: “Ashtu si harrove ti

argumentet Tona që t’i ofruam, ashtu je ti i harruar sot”. (Sure

Ta Ha: 124-126)

Atë që Allahu e drejton në rrugë të drejtë, ai është udhëzuar, e

atë që e le të humbur, për ata nuk do të gjesh ndihmëtarë

përveç Atij. Në ditën e kiametit Ne i tubojmë ata duke i

tërhequr rrëshqanas me fytyra për dhe, të verbër, memecë të

shurdhët. Vendi ti tyre është xhehenemi, sa herë që të pushojë

flaka Ne u shtojmë flakën e zjarrit. (Sure Isra: 97)

E bardha e syrit do të mavijoset. Kjo ngjyrë e syrit do ta rris

pamjen e frikshme dhe të neveritshme të jobesimtarëve.

Ditën kur i fryhet surit (bririt), atë ditë Ne i tubojmë

mëkatarët sy mavijosur (të verbër, të shëmtuar). (Sure Ta Ha:

102)

Me këtë pamje të tmerrshme dhe të degjeneruar jobesimtarët do

të dallojnë prej besimtarëve në shikim të parë. Ky është fillimi i

fundit i këtij grupi të njerëzve të cilët zhvilluan luftë kundër vargjeve

të Allahut dhe mbetën mendjemëdhenj.

Atje nuk ekziston kurrfarë miqësie,lidhje familjare dhe bashkëpunimi

Atë ditë, njeriu do të jetë tepër i brengosur për vetveten për t’u

brengosur për të tjerët. Ai do të braktis madje nënën, babanë,

bashkëshorten dhe fëmijët e tij. Forca dhe llahtari i


90


91

papërfytyrueshëm i Ditës së Ringjalljes do të bëjë që secili të

shqetësohet për punën e vet. Allahu e përshkruan Ditën e Ringjalljes

si vijon:

E ç’të mësoi ty se ç’është dita e gjykimit? Përsëri, ç’të mësoi ty

se ç’është dita e gjykimit? Është dita kur askush, askujt nuk

do të mund t’i ndihmojë asgjë; atë ditë e tërë çështja i takon

vetëm Allahut! (Sure Infitar: 17-19)

E kur të vijë ushtima (krisma e kiametit); Atë ditë njeriu ikën

prej vëllait të vet, Prej nënës dhe prej babait të vet, Prej gruas

dhe prej fëmijëve të vet. Atë ditë secilit njeri i mjafton çështja

e vet. (Sure Abese: 33-37)

Dhe për këtë arsye lidhjet më të çmueshme në këtë jetë do të

kenë një përfundim të hidhur. Tmerri i asaj dite do t’i bëjë të gjitha

lidhjet e afërta dhe ato familjare të pakuptim. E vetmja gjë e

çmueshme që do të mbetet do të jetë besimi:

E kur i fryhet surit (herën e dytë), atëherë, në atë ditë nuk do

të ketë lidhje familjare mes tyre e as që do të pyes kush për

njëri-tjetrin. E kujt i peshojnë më rëndë peshojat (veprat e

mira), ata janë të shpëtuarit. Ndërsa, atyre që u peshojnë

lehtë, peshojat (veprat e mira), ata janë që humben vetveten

dhe janë në Xhehenem përgjithmonë. (Sure Mu’minun: 101-

103)

Lidhjet miqësore dhe familjare shkëputen në atë mënyrë sa që

njerëzit do të jepnin fëmijët, bashkëshortet, vëllezërit e tyre të dashur

dhe madje të gjithë të afërmit e tyre si shpagim për të shpëtuar veten

e tyre:

Dhe asnjë mik nuk pyet për mikun. Edhe pse ata shihen

ndërmjet vete (edhe njihen, por ikin prej njëri-tjetrit).

Krimineli dëshiron sikur të kishte paguar dënimin e asaj dite

me bijtë e vet. Dhe me gruan e vet dhe me vëllain e vet. Edhe

me të afërmit e tij që ai te ata mbështetej. Edhe me krejt çka ka

në tokë, e vetëm të kishte shpëtuar! Jo, kurrsesi, ajo (para)

është Ledhdha - flaka (emër i Xhehenemit). (Sure Me’arixh:

10-15)

Kjo “përpjekje” është në të vërtetë tregues i natyrës mizore dhe

jo falënderuese të jobesimtarëve e cila shfaqet kur janë në pyetje

përfitimet e tyre. Kjo përpjekje po ashtu paralajmëron për kotësinë e

kësaj jete. Shpesh njeriu vrapon pas qëllimeve të parëndësishme; pas

një pune të admirueshme , një shtëpie të bukur, apo një femre dhe

pas të hollave për të cilat do të punojë gjithë jetën e tij. Mirëpo, siç na

bën me dije Kurani, në përpjekjet e tij dëshpëruese për të shpëtuar,

njeriu do të jetë i gatshëm të jap jo vetëm një femër, por të gjitha

femrat e botës apo gjithë pasurinë e mundshme si shpagim për

shpëtimin e tij personal. Megjithatë, të gjitha këto janë përpjekje të

kota. Në thelb Allahu është Allahëruesi i gjithë pasurisë në botë.

Shpëtimi, në anën tjetër, ka mbetur prapa, në jetën tokësore. Tani

është tepër vonë dhe, siç është premtuar, zjarri i xhehenemit tashmë

ka filluar të digjet.

Grumbullimi i njerëzve për të dhënë llogaripër veprat e tyre

Kurani shpall kuptimin e vërtetë të jetës:

O ti njeri, vërtet ti përpiqesh me një përpjekje të madhe që

çon te Allahu yt, e atë (përpjekje) do ta gjesh. (Sure Inshikak:

6)

Pa marrë parasysh se ç’bëjmë gjatë jetës sonë, ne në fund do të


92

dalim përpara Allahut. Qëllimi përfundimtar i kësaj jete është të jesh

rob i Tij. Koha më e rëndësishme, në anën tjetër, është Dita e

Ringjalljes, kur ne do të japim llogari për jetët tona.

Çdo ditë që kalon na sjellë më pranë këtij momenti në kohë.

Çdo orë, minutë apo madje sekondë që kalon është një hap i

ndërmarrë drejt vdekjes, ringjalljes dhe momentit të llogarisë. Jeta si

një orë me rërë rrjedhë vazhdimisht në këtë drejtim. Nuk ka mënyrë

për ta ndaluar apo për ta kthyer kohën prapa. Të gjithë njerëzit do ta

pasojnë këtë rrugë.

Vetëm te Ne kthimin e kanë. Dhe vetëm detyrë Jona është

llogaria e tyre. (Sure Gashije: 25-26)

Sot në tokë ka rreth 6 miliardë njerëz. Duke ia shtuar këtë

numër numrit të përgjithshëm të njerëzve të cilët kanë jetuar

ndonjëherë në të kaluarën do ta kemi idenë e masës që do të

grumbullohet në Ditën e Ringjalljes. Të gjithë, që nga Profeti Adem,

njeriu i parë në tokë, deri të jobesimtari i fundit i cili do të jetojë në

dynja do të jenë atje. Kjo masë e qenieve njerëzore do të paraqet një

pamje mahnitëse. Sidoqoftë, në të njëjtën kohë, është e sigurt se do të

jetë e frikshme. Gjendja e njerëzve në praninë e Allahut përshkruhet

në Kuran si vijon:

Atë ditë ata do ta pasojnë Thirrësin i cili nuk ka kurrfarë të

pavërtete në vetvete. Zërat do të pushojnë para të Gjithëmëshirshmit

dhe Ju do të dëgjoni vetëm zërin e këmbëve që marshojnë.

Atë Ditë ndërmjetësimi nuk do të ketë dobi vetëm për atë të

cilin ka dhënë leje i Gjithëmëshirshmi dhe me fjalën e të cilit Ai është

i kënaqur.

Ai i di ato që ishin para tyre dhe ato që vijnë pas. Por dija e tyre

nuk mund ta përfshij Atë.

E fytyrat (e mëkatarëve) e turpëruara, i përulen të Përjetshmit,


93

të Gjithëfuqishmit, sepse ka dështuar ai që barti padrejtësinë.

(Sure Ta Ha: 108-111)

Momenti i dhënies së llogarisë, të cilin jobesimtarët e shpërfillën gjithë

jetën, derisa besimtarët u përgatitën për këtë me zell, ka ardhur. Një vend i

shkëlqyer është krijuar për këtë gjyq madhështor. Sipas Kuranit, atë ditë:

“E qielli çahet, pse ai atë ditë është i rraskapitur. Dhe engjëjt

qëndrojnë në skajet (anët) e tij, e atë ditë, tetë (engjëj) e bartin

mbi vete Arshin e Allahut tënd.” (Sure Hakka: 16-17)

Atë ditë Xhibrili dhe engjëjt qëndrojnë të rreshtuar, askush

nuk flet pos atij që e lejon Mëshiruesi, dhe i cili e thotë të

vërtetën. (Sure Nebe’: 38)

Allahu i qiejve dhe tokës do të kërkojë llogari prej robërve të Tij

për veprat e tyre. Një lloj mundimi, që i përshtatet fuqisë dhe

madhështisë së Tij, do të jetë i pranishëm. Një flakë gjëmuese do të

digjet në xhehenem. Allahu, i Cili krijon gjithçka në një mënyrë

unike, ka përgatitur një mundim të përkryer për jobesimtarët.

Askush s’mund të shkaktojë dhimbjen që Allahu do ta jap atë ditë.

Në Kuran Allahu thotë:

Jo, mosni ashtu! Kur të dridhet toka njëpasnjëshëm! Dhe kur

të vijë Allahu yt dhe engjëjt qëndrojnë radhë-radhë! Dhe atë

ditë sillet Xhehenemi, e atëherë njeriut i bie në mend, e prej

nga atij përkujtimi? E thotë: “Ah, i gjori unë, sikur të isha

parapërgatitur për jetën time!” Atë ditë askush nuk mund të

dënojë sikur Ai. Dhe askush si Ai nuk mund të lidhë me

pranga. (Sure Fexhr: 21-26)

Nëse njeriu dështon t’i shërbej Krijuesit të Tij në këtë dynja dhe

të përgatitet për këtë ditë të madhe, atëherë ai do ta përjetojë një

keqardhje të madhe. Ai atëherë më me dëshirë do të donte të


94

shndërrohej në dhe se sa të ringjallej. Megjithatë, ky pendim s’do të

ketë asnjë dobi. Përkundrazi, do të shndërrohet në një burim të ri

dhimbjeje dhe do t’i shtohet vuajtjes të cilës do t’i nënshtrohet në

xhehenem.

DHËNIA e Librave dhe Peshojave të drejtaPara se të ketë mundësi që ta tejkaloj hutimin e shkaktuar nga

ringjallja, njeriu goditet nga frika dhe pikëllimi. Kjo për shkak se ai

do të jap llogari për veprat e tij në praninë e Allahut. Të gjitha veprat

që bëri gjatë jetës së tij dhe të gjitha mendimet e tij do të shpalosen.

As edhe një hollësi më e vogël nuk harrohet. Ajeti në vazhdim e

shpjegon këtë në mënyrë të qartë:

“… madje edhe ajo (vepra) që peshon sa kokrra e lirit, e të jetë

e fshehur në rrasë guri, ose në qiej apo në tokë, Allahu do ta

sjellë atë, se Allahu është i butë dhe hollësisht i informuar.

(Sure Lukman: 16)

Ky është momenti më i afërt me xhenetin dhe xhehenemin.

Njerëzit do të shohin se çfarë kishin përgatitur për jetën e tyre të

përjetshme. Kjo rrëfehet në Kuran si vijon:

Atë ditë njerëzit shfaqen të ndarë në grupe që të shpërblehen

për veprat e tyre. E kush punoi ndonjë të mirë, që peshon sa

grimca, atë do ta gjejë. Dhe kush punoi ndonjë të keqe, që

peshon sa grimca, atë do ta gjejë. (Sure Zilzal: 6-8)

Siç përmendet në Kuran, jobesimtarët do të marrin librat e tyre

nga ana e tyre e majtë, derisa besimtarët do të marrin librat e tyre nga

e ana e tyre e djathtë. Përvoja e njerëzve të “së djathtës” përshkruhet

si vijon:

Atë ditë ju do të ekspozoheni (para Allahut), duke mos


95

mbetur fshehtë asnjë sekret juaji. Kujt t’i jepet libri i vet nga e

djathta e tij, ai do të thotë: “O ju, ja, lexoni librin tim!” Unë

kam qenë i bindur se do të jap llogarinë time. Dhe ai atëherë

është në një jetë të kënaqshme. Në një Xhenet të lartë. Pemët

e tij i ka krejt afër. (E thuhet) Hani e pini shijshëm, ngase në

ditët e kaluara ju e përgatitët këtë. (Sure Hakka: 18-24)

Për dallim nga lumturia dhe gëzimi i besimtarëve, jobesimtarët

do të kenë një ndjenjë të thekshme të pafuqisë. Ata do të dëshironin

të vdisnin, madje edhe të zhdukeshin. Ndjenja e tyre e dëshpërimit

shprehet si vijon:

Ndërkaq, kujt i jepen librat e veta nga e majta, ai thotë: “O i

mjeri unë, të mos më jepej fare libri im. Dhe të mos ditsha

fare se çka është llogaria ime. Ah, sikur të kishte qenë ajo

(vdekja e parë) mbarim i amshueshëm për mua. Pasuria ime

nuk më bëri fare dobi. U hoq prej meje çdo kompetencë imja.

(Sure Hakka: 25-29)

E sa i përket atij që libri i vet i jepet pas shpinës, Ai do t’i

ndjellë vetës shkatërrim, Dhe do të hyjë në zjarr të ndezur

fort. Ai ka qenë i gëzuar në familjen e vet, Dhe ka menduar se

nuk ka për t’u kthyer. Po, se, vërtet Allahu i tij gjithnjë e ka

parë atë. (Sure Inshikak: 10-15)

Veprat e regjistruara në këta Libra maten me peshore të drejta.

Sot, në praninë e drejtësisë së Allahut, askujt nuk i bëhet asnjë

padrejtësi:

Në ditën e gjykimit Ne do të vëmë peshoja të drejta, e askujt

nuk i bëhet e padrejtë asgjë, edhe nëse është (vepra) sa pesha

e një kokrre të melit Ne do ta sjellim atë. E mjafton që Ne jemi

llogaritës. (Sure Enbija: 47)


96

Çdo vepër e bërë në këtë jetë, madje edhe një e një rëndësie të

vogël, vendoset në këtë peshojë. Treguesi i kësaj peshoje përcakton

nëse njeriu do të ndëshkohet me vuajtje të përjetshme apo do të

shpërblehet me lumturi dhe shpëtim të amshueshëm. Nëse peshoja

rëndon më shumë kah veprat e mira, njeriu që gjykohet dërgohet në

xhenet. Nëse jo, ai është i paracaktuar për xhehenem. Askush, nuk

ekziston fuqi që mund t’i ndihmoj atij:

E sa i përket atij që i rëndohet peshoja e veprave të tij, Ai

është në një jetë të këndshme. Ndërsa, atij që ka peshojën e

lehtë të veprave të tij, Vendi i tij do të jetë në Havije. E ç’është

ajo që të njoftoi se ç’është ai (Havije)? Është zjarri me nxehtësi

shumë të lartë. (Sure Kari’a: 6-11)

Pastaj, të gjithë njerëzit e krijuar që nga krijimi i tokës japin

llogari një nga një. Këtu, pozitat dhe gradat e dynjasë humbin

kuptimin e tyre. Një kryetar i një vendi apo një person i thjeshtë janë

të njëjtë; ata kanë trajtim të njëjtë në praninë e Allahut. Këtu, ata i

nënshtrohen një marrjeje të lodhshme në pyetje për atë se a i kanë

shërbyer Krijuesit të tyre dhe a i janë bindur urdhrave të Tij. Të gjitha

gjynahet, veprat e liga dhe mendimet intime të një jobesimtari

shpalosen:

…Ditën kur do të gjurmohen të fshehtat, e ai (njeriu) nuk ka

as forcë as ndihmëtarë. (Sure Tarik: 9-10)

Ky proces është rraskapitës për ata të cilët nuk kanë jetuar në

pajtim me ligjet e Allahut por në pajtim me dëshirat apo vlerat e

shtrembëruara të tyre, në pajtim me besimet dhe parimet e shoqërisë

së tyre. Në ajetin në vazhdim, Allahu jap një shpjegim për këtë ditë të

madhe:

Dhe kur të pyeten ato vajza të varrosura të gjalla, Për çfarë


97

mëkati ato janë mbytur, Dhe kur fletushkat të jenë shpaluar,

Dhe kur qielli të jetë hequr, Dhe kur Xhehenemi të jetë

ndezur fort, Dhe kur Xheneti të jetë afruar, Atëbotë njeriu do

ta dijë se çka ka ofruar (të mirë ose të keqe). (Sure Tekvir: 8-

14)

Robi nuk ka gjasa të mohoj atë që ka bërë në praninë e Allahut.

Të gjitha veprat e tij, të mira dhe të këqija, shpalosen. Edhe nëse ai

mohon diçka, do të ketë dëshmitarë që do ta thonë të vërtetën.

Njerëzit të cilët ishin dëshmitarë të tij gjatë jetës së tij sillen gjithashtu

në ballë për të dëshmuar:

Toka është ndriçuar me dritën e Allahut të vet, libri (shënimet

mbi veprat) është vënë pranë dhe sillen pejgamberët e

dëshmitarët, e kryhet mes tyre gjykimi me drejtësi, e atyre

nuk u bëhet padrejtë. (Sure Zumer: 69)

Gjatë dhënies së llogarisë, ekzistojnë edhe dëshmitarë tjerë të

papritur që i presin jobesimtarët. Shqisat e dëgjimit dhe të parët si

edhe lëkura njerëzore janë të pajisura me aftësinë e të folurit me

Vullnetin e Allahut dhe dëshmojnë kundër tyre. Tradhtia e madje

njërit prej organeve, të cilat njeriu supozoi se i takojnë atij për tërë

jetën, përforcon dëshpërimin që njeriu do ta përjetojë atë ditë. Allahu

përshkruan këtë të vërtetë si vijon:

E ditën kur armiqtë e Allahut tubohen për në zjarr dhe ata janë

të rrethuar. E derisa afrohen atij, kundër tyre dëshmojnë: të dëgjuarit

e tyre, të parit e tyre dhe lëkurat e tyre për çdo gjë që ata kanë

punuar. Ata lëkurave të tyre u thonë: “Përse dëshmuat kundër

nesh?” Ato thonë: “Allahu që çdo sendi ia ka dhënë të folur na dha

edhe neve, e Ai është që u krijoi juve herën e parë dhe vetëm te Ai do

të ktheheni”. Ju nuk fshiheshit (kur bënit mëkate) se do të


98

dëshmojnë kundër jush të dëgjuarit tuaj, të parit tuaj dhe lëkurat

tuaja, bile ju menduat se Allahu nuk di shumë gjëra që ju bënit.

mendimi juaj i gabuar, të cilin e patët ndaj Allahut tuaj, është ai që ju

shkatërroi dhe tani jeni më të dëshpëruarit. Nëse bëjnë durim, zjarri

është vend i tyre, e nëse kërkojnë të kthehen në atë që e dëshiron (në

kënaqësinë e Allahut), atë nuk do të arrijnë. (Sure Fussilet: 19-24)

Jobesimtarët bartin fajin e madh të rebelimit kundër Krijuesit, i

Cili i krijoi ata dhe e bëri të mundshme jetesën për ta. Kjo është

arsyeja pse, në Ditën e Ringjalljes, atyre nuk ju lejohet madje as të

mbrojnë vetveten. Atyre nuk u jepet asnjë mundësi për t’u mbrojtur,

përkundër faktit se madje edhe kriminelit më të ulët i jepet kjo e

drejtë në këtë botë. Të poshtëruar dhe të dëshpëruar, ata duhet të

presin që tu shqiptohet dënimi:Atë ditë është shkatërrim për mohuesit. Kjo është një ditë

që ata nuk flasin. Atyre as nuk u lejohet që të arsyetohen. Atë ditë,

mjerë ata që përgënjeshtruan! Kjo është dita e gjykimit, u kemi

tubuar juve dhe të mëparshmit. Dhe nëse keni ndonjë dredhi,

atëherë bëni dredhi! Atë ditë është shkatërrim për ata që nuk

besuan. (Sure Murselat: 34-40)

Atë ditë, jobesimtari ndien një neveri të brendshme për veprat e

tij dhe për veten e tij. Mirëpo, ndjenja e neverisë së Allahut është

edhe më e fuqishme.

S’ka dyshim e ata që nuk besuan do të thirren (do t’u thuhet);

“Hidhërimit i Allahut pse u ftuat të besoni e ju nuk besuat (në

dynja), është më i madh se urrejtja juaj ndaj vetes”. (Sure

Gafir: 10)

Duke u përballur me zemërimin e Allahut, jobesimtari bie në

gjendje të një dëshpërimi dhe pikëllimi të thellë. Ai turpërohet dhe

dëshiron t’mos ishte ringjallur kurrë. Dëshiron që vdekja t’i kishte


99

dhënë fund jetës përjetësisht. Ai atëherë kupton se vdekja nuk është

një fund, por vetëm një fillim. Dhe nuk ekziston vdekje tjetër përveç

kësaj. Gjendja e tyre mentale shprehet si vijon:

Ata që nuk besuan shpeshherë do të kishin dëshiruar të

kishin qenë myslimanë. (Sure Hixhr: 2)

Për dallim nga kjo, mënyra se si besimtarët do të japin llogari do

të jetë shumë e lehtë. Pas dhënies së llogarisë, besimtari do të jetojë

një lumturi të përjetshme. Para së gjithash, ai jetoi sipas parimeve të

përcaktuara nga Krijuesi i tij dhe Allahu, i Gjithëmëshirshmi, ia ka

falur gjynahet e tij. Ai pra fiton parajsën, një vend të begatë me të

mirat e pafund të Allahut dhe mbahet larg prej zjarrit të xhehenemit.

O ti njeri, vërtet ti përpiqesh me një përpjekje të madhe që

çon te Allahu yt, e atë (përpjekje) do ta gjesh. E sa i përket atij

që libri i vet i jepet nga e djathta, Ai do të llogaritet me një

llogari të lehtë, Do të kthehet te familja e vet i gëzuar. (Sure

Inshikak: 6-9)

Dëshpërimi i jobesimtarëveAtë ditë, jobesimtari dëshiron t’ju bindet të gjithë urdhrave,

mirëpo, nuk ia arrin kësaj. Kjo për arsye se ai nuk ka më energji të bëj

çfarëdo qoftë. Kur thirret të bëjë sexhde, ai dëshiron ta bëjë këtë.

Mirëpo, ai madje as këtë nuk arrin ta bëj. Sikur një person që është

duke parë një ëndërr të keqe, dëshiron të bërtas por nuk mundet. Ai

s’mund të lëvizë as këmbët dhe as duart e tij. Frika, tmerri dhe

dëshpërimi e lënë atë gadi të paralizuar:

(Përkujto) Ditën kur ashpërsohet çështja deri në kulm (në

kiamet), e ata do të ftohen për të bërë sexhde, po nuk mundën.


100

Shikimet e tyre janë të përulura dhe ata i kaplon poshtërimi,

kur dihet se ata kanë qenë të ftuar të bëjnë sexhde sa ishin të

shëndoshë (e ata - talleshin). (Sure Kalem: 42-43)

Thirrja që i bëhet jobesimtarit për të bërë sexhde i shërben një

qëllimi: për ta shtuar pendimin dhe pikëllimin që ai ndjen për atë se

nuk i është bindur thirrjes që i është bërë gjersa ishte në këtë dynja

dhe për t’ia përkujtuar atij këtë mosbindje, e cila vështirë se do të

kompensohet, do të jetë burim i pikëllimit dhe dëshpërimit të

përjetshëm. Allahu tashmë e din se jobesimtari nuk është në gjendje

të bëjë sexhde. Është e pamundshme për të bërë sexhde, për ta

adhuruar dhe për të qenë rob i Tij, përveç nëse Allahu dëshiron. Po

kështu, besimtarët janë të nderuar me besim vetëm duke iu

falënderuar vullnetit dhe mirësisë së Allahut.

Kurani na informon po ashtu për mënyrën se si besimtarët dhe

jobesimtarët do të duken atë ditë. Gëzimi i brendshëm i besimtarëve

shihet në fytyrat e tyre; sytë e tyre shkëlqejnë. Jobesimtarët, në anën

tjetër, kuptojnë se kanë pasur një sjellje aq jo mirënjohëse dhe të

pamatur dhe fillojnë të presin vuajtjen të cilës do t’i nënshtrohen. Për

dallim nga shprehjet e lumtura në fytyrat e besimtarëve, fytyrat e

jobesimtarëve janë të mërzitura dhe të zymta:

Jo, nuk është ashtu! Por ju jeni që e doni të ngutshmen

(dynjanë). Dhe e lini pas shpine atë të ardhmen (ahiretin). Atë

ditë do të ketë fytyra të shkëlqyera (të gëzuara). Që Allahun e

tyre e shikojnë. Atë ditë ka fytyra edhe të vrazhda. Që presin

t’u thyhet kurrizi (të shkatërrohen). (Sure Kijame: 20-25)

Të parët e xhehenemit Përgjithësisht besohet se vetëm jobesimtarët mund ta shohin


101

xhehenemin. Mirëpo, kjo është vetëm pjesërisht e vërtetë. Allahu na

bën me dije në Suren Merjem se të gjithë njerëzit, si besimtarët ashtu

edhe jobesimtarët, do të mblidhen rreth xhehenemit të gjunjëzuar:

E njeriu thotë: “A njëmend pasi të vdes do të nxirrem i gjallë (do

të ringjallem)?” Po, a nuk po mendon njeriu se Ne e krijuam atë më

parë kur ai nuk ishte asgjë? Pasha Allahun tënd, Ne do t’i tubojmë

(pas ringjalljes) ata bashkë më djajtë dhe do t’i afrojmë ata rreth

Xhehenemit të gjunjëzuar. Pastaj, nga secili grup do t’i kapim ata që

kishin qenë më jo respektues ndaj të Gjithmëshirshmit. E Ne e dimë

më së miri se cili prej tyre ka më meritë të hidhet në të. Dhe nuk ka

asnjë prej jush që nuk do t’i afrohet atij. Ky (kontaktim i Xhehenemit)

është vendim i kryer i Allahut tënd. Pastaj, (pas kalimit pranë tij) do

t’i shpëtojmë ata që ishin ruajtur prej mëkateve, e zullumqarët do t’i

lëmë aty të gjunjëzuar. (Sure Merjem: 66-72)

Siç shohim nga vargjet e mësipërme, në Ditën e Ringjalljes,

njerëzit do të grumbullohen rreth xhehenemit të gjunjëzuar. Njëjtë si

jobesimtarët edhe besimtarët do të dëgjojnë zhurmën dhe gjëmimin

e llahtarshëm të zjarrit bashkë dhe do të jenë dëshmitarë të pamjeve

tronditëse. Mirëpo, besimtarët shpëtojnë pas një kohe dhe

jobesimtarët lihen të qëndrojnë të gjunjëzuar. Pastaj, ata hidhen në

zjarrin e xhehenemit.

Të kuptuarit më të mirë të zemërimit të Allahut dhe të qenit

mirënjohës ndaj Tij mund të konsiderohet si një prej qëllimeve të

pranisë së besimtarëve në turmën e tubuar rreth xhehenemit.

Besimtari që është dëshmitar i pamjes së xhehenemit kupton se çfarë

mirësie të madhe i ka dhuruar atij besimi. Pasi që xhehenemi është

një vend i tmerrshëm, edhe të qenit i shpëtuar nga vuajta do të thotë

lumturi për qenien njerëzore.

Duke qenë dëshmitar i xhehenemit, besimtari mund të bëjë


102

krahasime dhe kështu të çmoj më shumë xhenetin, vendin e mirësive

ku do të banojë përjetësisht. Madje edhe në këtë dynja, mirësia më e

madhe është me qenë i shpëtuar nga dhimbja. Për shembull, dikush

që përballet me rrezikun e ngrirjes në bjeshkë ngazëllehet kur gjen

një kasolle të vjetër me një oxhak. Ai ndien sikur kjo kasolle të ishte

një dhomë luksoze e hotelit. Për dikën që nuk ka ngrënë asgjë për

ditë të tëra një copë bukë është aheng. Fundi i dhimbjes është një

arsye e patejkalueshme për gëzim, lumturi, qetësi dhe mirënjohje.

Një besimtar që sheh xhehenemin së afërmi dhe shpëton prej tij

arrin këtë lloj lumturie. Veç kësaj, të qenit i shpërblyer me xhenet i

bën besimtarët të arrijnë “suksesin” e përmendur në Kuran. Pasi ta

ketë parë vuajtjen më të madhe në xhehenem, besimtari kupton

shumë mirë vlerën e parajsës përplot me mirësi. Gjatë gjithë jetës së

tij të amshueshme, ai kurrë nuk harron se si duket xhehenemi dhe

prandaj i gëzohet më shumë xhenetit.

Në Ditën e Gjykimit, njerëzit dëgjojnë këto fjalë të atyre të cilët i

dallojnë besimtarët prej jobesimtarëve nga fytyrat e tyre:

E mes atyre dyve (dy grupeve) është një perde (mur), e mbi

A’raf (lart mbi mur) janë burra që i njohin secilin (të Xhenetit

dhe të Xhehenemit) me shenjat e tyre. Ata i thërrasin banuesit

e Xhenetit: “Paqja (shpëtimi) qoftë mbi ju!” Ata (të A’rafit)

nuk kanë hyrë në të, po shpresojnë. E kur u shkon shikimi i

tyre nga ata të Xhehenemit, Thonë: “Allahu ynë mos na bë

neve me mizorët!”

Ata të Arafit i thërrasin do burra që i njohin me shenjat e tyre

dhe u thonë: “Çka ju vlejti ai grumbullimi juaj (në pasuri e

numër) dhe ajo që bënit kryelartësi?” (e tash jeni në

Xhehenem). A këta janë ata (besimtarët), për të cilët


103

betoheshit se nuk ka për t’i përfshirë mëshira e Allahut?” (në

mënyrë ironike i përqeshin jobesimtarët, mandej u thonë

besimtarëve): “Vazhdoni në Xhenet, as nuk ka frikë për ju, as

nuk keni për t’u brengosur!” (Sure A’raf: 46-49)

Kjo është koha kur besimtarët “krijesat më të dobishme”,

(Sure Bejjine: 7) dhe jobesimtarët, “krijesat më të dëmshme”, (Sure

Bejjine: 6) ndahen njëri prej tjetrit. Kjo ditë përshkruhet në Kuran si

vijon:

Dhe kur të dërguarve u është caktuar koha? E për cilën ditë

atyre u është caktuar koha? Për ditën e gjykimit (kur drejtësia

e Allahut ndan të mirën nga e keqja). E ku e di ti se çka është

dita e gjykimit? Atë ditë është shkatërrim për ata që

përgënjeshtruan. A nuk i kemi shkatërruar Ne popujt më të

hershëm? Dhe pastaj pas tyre ua shoqëruam të tjerë më të

vonshëm. Ne ashtu bëjmë me kriminelët. Atë ditë është

mjerim i madh për ata që përgënjeshtruan. (Sure Murselat:

11-19)

Kjo Ditë e Vendimit fillon me vdekje dhe vazhdon me ringjallje

dhe dhënie të llogarisë dhe përfundon kur njerëzit dërgohen në

banesat e tyre të amshueshme. Në Suren Kaf, udhëtimi që

ndërmarrin besimtarët dhe jobesimtarët për në banesat e tyre të

vërteta rrëfehet si vijon:

Agonia e vdekjes i vjen me atë të vërtetën (i zbulohet çështja e

ahiretit); kjo është ajo prej së cilës ke ikur. Dhe i fryhet surit,

e ajo është dita e premtuar (për dënim). E do të vijë secili njeri

bashkë me të dhe grahësi edhe dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe

në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta tërhoqëm perden tënde dhe

tash ti sheh shumë mprehtë. E shoku (përcjellësi) i tij do të


104

thotë: “Kjo që është te unë (regjistri i veprave) është gati. Ju të

dy (engjëjt) hidhini në Xhehenem secilin mohues kryeneç.

Secilin pengues të veprave, mizor e të dyshimtë në fe. I cili

Allahut i shoqëroi Allah tjetër, pra hidheni atë në vuajtjet më

të rënda”. E shoku i tij (djalli) thotë: “Allahu ynë, unë nuk u

shmanga prej rrugës së drejtë, por ai vetë ka qenë i humbur

larg”. Ai (Allahu) thotë: “Mos u grindni tash para Meje, se

Unë më parë ju tërhoqa vërejtjen. Tek Unë nuk ndryshon

fjala (vendimi) dhe Unë nuk jam zullumqar për robërit”.

(Përkujto) Ditën kur Ne Xhehenemit i themi: “A je

mbushur?” E, ai thotë: “A ka ende?” Ndërsa besimtarëve të

ruajtur Xheneti u afrohet krejt afër. Kjo është ajo që u

premtohet për secilin që pendohet dhe që e ruan besën e

dhënë. Për secilin që i është frikësuar Allahut pa e parë dhe

ka qenë i kthyer te Ai me zemër të sinqertë. (U thuhet) Hyni

në te, të shpëtuar, se kjo është dita e përjetshme. (Sure Kaf: 19-

34)


105

PARATHËNIE

Mashtrimet dhe faktetVendi, ku do të banojnë përjetësisht jobesimtarët, është krijuar

veçanërisht për t’i shkaktuar dhimbje trupit dhe shpirtit njerëzor.

Kjo ndodhë për të vetmen arsye se jobesimtarët janë fajtor për

padrejtësi të madhe dhe drejtësia e Allahut përmban ndëshkimin e

tyre. Të qenit jo mirënjohës dhe kryengritës ndaj Krijuesit, Atij që i

jap shpirt njeriut, është padrejtësia më e madhe që mund të bëhet në

tërë gjithësinë. Prandaj, në ahiret ekziston një ndëshkim i rëndë për

një gjynah të tillë të tmerrshëm. Për këtë qëllim shërben xhehenemi.

Njeriu është i krijuar për të qenë rob i Allahut. Nëse ai e mohon

qëllimin kryesor të krijimit të tij, atëherë ai padyshim se merr atë që

meriton. Allahu thotë si vijon në njërin prej ajeteve:

Allahu juaj ka thënë: “Më thirrni Mua, Unë ju përgjigjem, e

ata që nga mendjemadhësia i shmangen adhurimit ndaj Meje,

do të hyjnë të nënçmuar në Xhehenem“. (Sure Gafir: 60)

Pasi që shumica e njerëzve do të dërgohen në xhehenem në

fund dhe ndëshkimi në të është i pafund dhe i amshueshëm, synimi

kryesor, qëllimi themelor i njerëzve duhet të jetë t’i shpëtojnë

xhehenemit. Kërcënimi më i madh për njeriun është xhehenemi dhe

asgjë nuk mund të jetë më e rëndësishme se shpëtimi i shpirtit të

njeriut prej tij.

107


108

Përkundër kësaj, gadi gjithë njerëzit në tokë jetojnë në një

gjendje të pavetëdijes/të pavetëdijshme. Ata brengosen me telashe

tjera në jetën e tyre të përditshme. Ata punojnë me muaj, vite, madje

edhe dekada për çështje të parëndësishme, e kurrë nuk mendojnë për

kërcënimin më të madh, rreziku më serioz për ekzistencën e tyre të

amshueshme. Xhehenemi është fare pranë tyre; e megjithatë, ata janë

tej mase të verbuar për ta parë këtë:

Njerëzve u është afruar koha e llogarisë së tyre, e ata të hutuar

në pakujdesi nuk përgatiten fare për të. Atyre nuk u vjen

asnjë këshillë e re (në Kuran) nga Allahu i tyre, e që ata të mos

tallen me të duke e dëgjuar. Të shmangura nga e vërteta janë

zemrat e tyre. (Sure Enbija: 1-3)

Këta njerëz bëjnë përpjekje të kota. Ata kalojnë gjithë jetën e tyre

duke vrapuar pas qëllimeve iluzore. Të shumtën e kohës, qëllimet e

tyre janë që të ngriten në pozitë në kompani, të martohen, të kenë

“një jetë të lumtur familjare”, të fitojnë shumë para apo të jenë

mbrojtës të një ideologjie të pavlerë. Derisa i bëjnë këto gjëra, këta

njerëz janë të pavetëdijshëm për kërcënimin e madh që i pret në të

ardhmen. Njeriu zbulon qëndrimin e tyre të pandjeshëm që ata kanë

ndaj xhehenemit madje edhe nga mënyra se si i referohen kësaj

çështjeje. “Shoqëria e padijshme” e përbërë prej individëve të tillë

shpesh shqipton fjalën “xhehenemi” pa e njohur në hollësi kuptimin

e saj. Herë pas here, kjo fjalë bëhet subjekt i talljes. Megjithatë,

askush nuk i kushton aq vëmendje kësaj teme si e meriton. Për këta

njerëz, xhehenemi është trillim imagjinar.

Në të vërtetë, xhehenemi është më real se kjo dynja. Bota do të

pushojë së ekzistuari pas një kohe, por xhehenemi do të mbetet

përjetësisht. Allahu, Krijuesi i gjithësisë dhe dynjasë dhe

baraspeshave të brishta në natyrë, ka krijuar gjithashtu ahiretin,

xhenetin dhe xhehenemin. Një ndëshkim i rëndë u premtohet gjithë

jobesimtarëve dhe hipokritëve.

Xhehenemi, vendi më i keq që mund të imagjinohet, është

burim i mundimit më të madh. Ky mundim dhe kjo dhimbje nuk i

ngjason asnjë lloj dhimbjeje në këtë dynja. Është shumë më e

fuqishme se çfarëdo lloj dhimbjeje apo vuajtjeje me të cilën njeriu

mund të përballet në këtë dynja. Kjo është padyshim vepër e

Allahut, më të Lartësuarit në Dije.

Një e vërtetë tjetër për xhehenemin është se, për secilin, kjo

vuajtje është e pafund dhe e amshueshme. Shumica e njerëzve në

këtë shoqëri të padijshme kanë një ide të përbashkët të gabuar për

xhehenemin: ata mendojnë se do të “shërbejnë dënimin e tyre” për

një kohë të caktuar dhe pastaj do të falen. Kjo është vetëm një mënyrë

e të dëshiruarit të diçkaje. Kjo mënyrë e besimit është po ashtu e

përhapur në veçanti në mesin e atyre të cilët mendojnë se janë

besimtarë mirëpo i lënë pas dore detyrat e tyre ndaj Allahut. Ata

pandehin se nuk ekziston ndonjë kufi deri në ç’masë ata mund të

zhyten në kënaqësitë e kësaj bote. Mirëpo, fundi që i pret ata është

më i dhimbshëm se që presin ata. Xhehenemi është padyshim një

vendbanim i vuajtjes së përjetshme. Në Kuran, shpeshherë theksohet

se ndëshkimi për jobesimtarët është i vazhdueshëm dhe i

përjetshëm. Ajeti në vazhdim e bën të qartë këtë të vërtetë: Aty do të

mbesin për tërë kohën (pa mbarim). (Sure Nebe’: 23)

Mënyra e të menduarit: “Do ta shërbej dënimin tim për një kohë

dhe pastaj do të falem” është mendim fanatik me të cilin kënaqen

disa për ta ngushëlluar veten e tyre. Me të vërtetë, Allahu tërheq

vëmendjen për këtë në Kuran, duke qenë se edhe Çifutët janë

shprehur në mënyrë të njëjtë:


109

Ata edhe thanë: “Neve nuk do të na kapë zjarri vetëm për disa

ditë të numëruara!” Thuaj: “A mos keni marrë prej Allahut

ndonjë premtim, e Allahu nuk e thyen premtimin e vet, ose

jeni duke thënë për Allahun atë që nuk e dini? Po, (do të ju

kapë zjarri) ai që bën keq dhe që e vërshojnë gabimet e tij, ata

janë banues të zjarrit, aty janë përgjithmonë. (Sure Bekare: 80-

81)

Të qenit jo mirënjohës dhe kryengritës ndaj Krijuesit i cili “ju

pajisi me (shqisa për) të dëgjuar, me të parë dhe me zemër” (Sure

Nahl: 78) padyshim se meriton vuajtje të pandërprerë. Shfajësimet

që paraqet njeriu nuk do ta shpëtojnë atë nga xhehenemi. Dënimi i

dhënë për ata të cilët shfaqin mospërfillje – apo edhe më keq,

armiqësi – ndaj fesë së Krijuesit të tij është i sigurt dhe i

pandryshueshëm:

E kur u lexohen atyre ajetet tona të qarta, në fytyrat e atyre që

nuk besuan u vëren urrejtje. Gati u vërsulen atyre që ua

lexojnë ajetet tona. Thuaj: “A t’u tregoj për një më të keqe se

kjo?” Zjarri, të cilin Allahu e caktoi për ata që nuk besuan”.

Sa i keq është ai vend ku do të shkojnë. (Sure Haxhxh: 72)

Ata të cilët ishin mendjemëdhenj ndaj Allahut dhe ushqyen

armiqësi ndaj besimtarëve do të dëgjojnë këto fjalë në Ditën e

Gjykimit:

Andaj, hyni në dyert e xhehenemit, aty do të jeni përjetë: sa

vend i keq është ai i kryelartëve!” (Sure Nahl: 29)

Veçoria më e frikshme e xhehenemit është natyra e tij e

përjetshme. Me të hyrë në xhehenem, nuk do të ketë më kthim

prapa. Realiteti i vetëm është xhehenemi bashkë me shumë lloje tjera

të mundimit. Me të takuar një vuajtje të tillë të përjetshme, njeriu bie


110

në gjendje të dëshpërimit të plotë. Ai më nuk ka kurrfarë shpresa.

Kjo gjendje përshkruhet si vijon në Kuran:

E ata që nuk respektuan Allahun, skutë e tyre është zjarri. Sa

herë që të tentojnë të dalin nga ai, kthehen në të dhe atyre u

thuhet: “Shijoni dënimin e zjarrit që ju e konsideronit rrenë.

(Sure Sexhde: 20)

Ata përpiqen të dalin nga zjarri, por s’kanë të dalë nga ai, ata

kanë dënim të përhershëm. (Sure Maide: 37)


111

VUAJTJA E XHEHENEMIT

DËRGIMI NË XHEHENEM

Xhehenemi…Ky vendbanim, ku atributet e Allahut, el-Xhabar

(Imponuesi), el-Kahar (Nënshtruesi) dhe el-Muntekim (Hakmarrësi)

manifestohen përjetësisht është krijuar veçanërisht për t’i shkaktuar

vuajtje njeriut. Në Kuran, xhehenemi përshkruhet sikur të ishte një

qenie e gjallë. Kjo krijesë është përplot zemërim dhe urrejtje për

jobesimtarët. Që nga dita kur është krijuar, pret me padurim që të

hakmerret mbi jobesimtarët. Etja e xhehenemit për jobesimtarët

kurrë nuk mund të shuhet. Urrejtja e tij ndaj jobesimtarëve e bën atë

të tërbohet. Kur takon ata të cilët mohojnë, tërbimi i tij bëhet më i

fortë. Krijimi i kësaj flake i shërben një qëllimi të vetëm: të shkaktojë

vuajtje të padurueshme. Me të vërtetë, ai do ta kryej detyrën e tij dhe

do të japë dhimbjen më të rëndë të mundshme.

Pasi që të ndodhë gjykimi i jobesimtarëve në praninë e Allahut,

ata do të marrin Librat e tyre nga ana e majtë e tyre. Ky është

momenti kur ata do të dërgohen në xhehenem përjetësisht. Për

jobesimtarët nuk ekziston mundësia për të ikur. Do të ketë me

miliarda njerëz, dhe kjo turmë e madhe nuk do t’u jap jobesimtarëve

mundësinë për të ikur apo për t’u lënë anash. Askush s’mund të

fshihet në këtë turmë. Ata që dërgohen në xhehenem vijnë me një

dëshmitar dhe një grahës të vet:

112

Dhe i fryhet surit, e ajo është dita e premtuar (për dënim). E

do të vijë secili njeri bashkë me të dhe grahësi edhe

dëshmitari. (I thuhet) Ti ishe në një huti nga kjo (ditë) e Ne ta

tërhoqëm perden tënde dhe tash ti sheh shumë mprehtë. E

shoku (përcjellësi) i tij do të thotë: “Kjo që është te unë

(regjistri i veprave) është gati. Ju të dy (engjëjt) hidhini në

Xhehenem secilin mohues kryeneç. Secilin pengues të

veprave, mizor e të dyshimtë në fe. I cili Allahut i shoqëroi

Allah tjetër, pra hidheni atë në vuajtjet më të rënda”. (Sure

Kaf: 20-26)

Jobesimtarët do të dërgohen drejt këtij vendi të tmerrshëm.

Sipas Kuranit, ata dërgohen “në turma”. Mirëpo, gjatë rrugës për në

xhehenem, në zemrat e jobesimtarëve frymëzohet frika. Zhurma e

tmerrshme dhe gjëmimi i zjarrit dëgjohet në largësi:

Kur të hidhen në të, ata do t’ia dëgjojnë atij ushtimën e ai

vlon. Nga zemërimi, ai gati copëtohet. Sa herë që hidhet në të

ndonjë turmë, roja i pyet: “A nuk ju pat ardhur juve ndonjë

pejgamber (qortues)?” (Sure Mulk: 7-8)

Prej këtyre vargjeve, është e qartë se kur të rikrijohen, të gjithë

jobesimtarët do të kuptojnë se ç’do t’ju ndodhë. Ata do të mbeten

krejtësisht të vetmuar; nuk do të kenë shokë, të afërm apo përkrahës

për t’ju ndihmuar. Jobesimtarët nuk do të kenë fuqi për të qenë

mendjemëdhenj dhe do të shikojnë tinëzisht. Njëri prej ajeteve

përshkruan këtë moment si vijon:

Do t’i shohësh ata duke iu afruar atij (zjarrit) të frikësuar nga

nënshtrimi, se si e shikojnë me bisht të syrit tinëzisht (me një

shikim të vjedhur). Ata që besuan do të thonë: “Vërtet, të

humbur në ditën e kiametit janë ata që e humbën vetveten


113

dhe familjen e vet!” Ta dini pra, se mizorët janë në dënim të

përjetshëm. (Sure Shura: 45)

Hyrja për në xhehenem dhe portat e xhehenemitNë fund jobesimtarët arrijnë tek dyert e xhehenemit. Kurani

përshkruan ngjarjet atje si vijon:

E ata që nuk besuan sillen në grupe te Xhehenemi, e kur

arrijnë te ai, dyert e tij hapen e roja e tij u thotë atyre: “A nuk

u patën ardhur juve të dërguar nga mesi juaj t’ju lexojnë

shpalljet e Allahut tuaj, t’ju tërheqin vërejtjen për

ballafaqimin tuaj në këtë ditë?” Po, (na kanë ardhur...) thonë

ata, por fjala (vendimi) e dënimit domosdo është bërë realitet

kundër jobesimtarëve! U thuhet: “Hyni nëpër dyer të

Xhehenemit, aty do të jeni përgjithmonë, sa vend i keq është

për kryelartët!” (Sure Zumer: 71-72)

Për secilin prej grupeve krijohet një portë e posaçme e

xhehenemit. Varësisht nga shkalla e kundërshtimit të tyre ndaj

Allahut, njerëzit i nënshtrohen një klasifikimi. Jobesimtarët

vendosen në vendet e tyre individuale në xhehenem sipas gjynaheve

që kanë bërë. Kjo shprehet kështu në Kuran:

(Allahu) Ju thotë: “Hyni në Xhehenem me atë popull që ishte

para jush nga xhinët dhe njerëzit (e që ishin si ju). Sa herë që

një grup hyn në të, e mallkon atë të mëparshmin derisa kur të

arrijnë në të të gjithë, grupi i fundit i tyre thotë për grupin e

parë: “Allahu ynë, këta (paria) na kanë humbur neve (nga

rruga e drejtë), pra shtoju dënimin me zjarr atyre!” (Allahu)

Thotë: “Për secilin (grup) është (dënimi) i shtuar, por ju nuk

po dini. (Sure A’raf: 38)

Një tjetër ajet jap informacion të hollësishëm për xhehenemin:


114

…E s’ka dyshim se xhehenemi është vend premtimi i të gjithë

atyre. Ai (xhehenemi) i ka shtatë dyer, çdonjëri prej tyre ka

shtegun (derën) e caktuar (nëpër të cilën do të hyjë). (Sure

Hixhr: 43-44)

Ata që i nënshtrohen torturës më të rëndë do të jenë hipokritët.

Këta janë njerëzit të cilët u sollën sikur të jenë besimtarë, edhe pse

nuk kishte besim në zemrat e tyre:

S’ka dyshim, munafikët do të jenë në shtresën më të ulët (në

fund) të zjarrit dhe për ta nuk do të gjesh mbrojtës. (Sure

Nisa: 145)

Xhehenemi është plot urrejtje; uria e tij për jobesimtarët nuk

mund të shuhet kurrë. Përkundër asaj se shumë jobesimtarë hidhen

në të, ai kërkon më shumë:

(Përkujto) Ditën kur Ne Xhehenemit i themi: “A je

mbushur?” E, ai thotë: “A ka ende?” (Sure Kaf: 30)

Kur të ndizet njëherë, do të vazhdojë të digjet përjetësisht.

Allahu përshkruan xhehenemin në Kuran si vijon:

E Unë atë do ta hedhë në Sekar! E, ku e di ti se çka është

Sekar? Ai nuk lë send të mbetet pa e djegur. Ai është që ua

prish dhe ua nxin lëkurat. (Sure Mudeththir: 26-29)

Padyshim, hyrja për në xhehenem është po ashtu e dhimbshme.

Njerëzit “hidhen” në të. Sipas një ajeti tjetër, ata “hidhen njëri mbi

tjetrin” (Sure Shu’ara: 94) në të.

Një jetë e pafund prapa dyerve të mbylluraPosa të arrijnë jobesimtarët në xhehenem, dyert mbyllen pas

tyre. Këtu, ata shohin pamjet më të frikshme. Ata menjëherë


115


116

kuptojnë se do të “futen” në xhehenem, vendi në të cilin ata do të

banojnë përjetësisht. Dyert e mbyllura tregojnë se nuk do të ketë

shpëtim. Allahu përshkruan gjendjen e jobesimtarëve si vijon:

Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të të

majtës. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. (Sure Beled: 19-20)

Kjo vuajtje në Kuran përshkruhet si “një dënim i rëndë” (Sure

Ali Imran: 176), “ndëshkim i rreptë” (Sure Ali Imran: 4) dhe “një

ndëshkim i dhimbshëm e pikëllues” (Sure Ali Imran: 21).

Përshkrimet e tij janë të papërshtatshme për të dhënë një kuptim të

plotë të ndëshkimit në xhehenem. Duke mos qenë në gjendje që të

durojë madje edhe djegiet e vogla në këtë botë, njeriu nuk mundet as

ta paramendoj të jetë i ekspozuar zjarrit përjetësisht. Për më tepër,

dhimbja që zjarri shkakton në këtë botë nuk mund të krahasohet me

ndëshkimin e rëndë të xhehenemit. Asnjë dhimbje nuk mund të jetë e

ngjashme me atë të xhehenemit:

Atë ditë askush nuk mund të dënojë sikur Ai. Dhe askush si Ai

nuk mund të lidhë me pranga. (Sure Fexhr: 25-26)

Ekziston jeta në xhehenem. Mirëpo kjo është një jetë në të cilën

secili moment është përplot vuajtje dhe dhimbje. Në atë jetë, çdo lloj

mundimi fizik, mendor dhe psikologjik, krahas formave të ndryshme

të torturës dhe turpërimit shfryhen në mënyrë të papërmbajtur. Është

e pamundshme që të krahasohet me çfarëdo vuajtje në dynja.

Njerëzit në xhehenem e perceptojnë dhimbjen përmes të gjitha

pesë shqisave. Sytë e tyre shohin pamje të neveritshme dhe të

frikshme; veshët e tyre dëgjojnë britma të rrëqethëse, gjëmime dhe

klithma; hundët e tyre mbushen me erëra të padurueshme dhe të

hidhura; gjuhët e tyre shijojnë shijet më të ndyta dhe më të

padurueshme. Ata e ndiejnë xhehenemin thellë në qelizat e tyre; kjo

është një dhimbje e rëndë që çmend e që është vështirë të imagjinohet

në këtë dynja. Lëkura e tyre, organet e tyre të brendshme dhe tërë

trupi i tyre shkatërrohet dhe ata përdridhen nga dhimbja.

Njerëzit e xhehenemit janë shumë të qëndrueshëm ndaj

dhimbjes dhe nuk vdesin kurrë. Prandaj, ata nuk mund ta shpëtojnë

veten kurrë nga mundimi. Lëkurat e tyre shërohen duke u djegur ata;

e njëjta vuajtje vazhdon përjetësisht; forca e vuajtjes nuk pakësohet

kurrë. Allahu thotë në Kuran: Hyni në të! Për juve është njësoj, bëtë

durim ose nuk bëtë. Shpërbleheni me atë që me veprat tuaja e

merituat. (Sure Tur: 16)

Jo më pak se dhimbja fizike, dhimbja mendore është po ashtu e

rëndë në xhehenem. Njerëzit në xhehenem përjetojnë pendim të

thellë, bien në gjendje të pashpresë, ndjehen të dëshpëruar dhe

kalojnë kohëra të pafund dëshpërimi. Vuajtja është e përjetshme; edhe

nëse do të mbaronte pas miliona apo miliarda vitesh, madje edhe një

mundësi e tillë afatgjatë do të nxiste shpresa të zjarrta dhe do të

mbetej një arsye e fuqishme për lumturi dhe gëzim. Mirëpo,

amshueshmëria e vuajtjes do të frymëzojë njëfarë dëshpërimi që nuk

mund të krahasohet me cilëndo ndjenjë të ngjashme në këtë botë.

Sipas Kuranit, xhehenemi është një vend ku përjetohet dhimbje e

jashtëzakonshme. Është ngushtë, zhurmshëm, me tym dhe i zymtë,

që fut ndjenjën e pasigurisë në shpirtin njerëzor. Ai është një vend që

karakterizohet me erëra të neveritshme, flakë që digjen thellë në

zemër, pije dhe ushqim të ndyrë, petka prej zjarri dhe katrani të

shkrirë. Këto janë karakteristikat themelore të xhehenemit.

Megjithatë, ekziston një jetë që jetohet në këtë mjedis të tmerrshëm.

Njerëzit e xhehenemit kanë shqisa të mprehta. Ata dëgjojnë, flasin

dhe grinden dhe përpiqen të ikin nga vuajtja. Ata digjen në zjarr,

ndiejnë etje dhe uri dhe ndiejnë pendim. Ata vuajnë nga ndjenja e


117

fajësisë. Ajo që është më me rëndësi, ata duan që dhimbja t’ju

lehtësohet.

Njerëzit e xhehenemit jetojnë një jetë pafundësisht më të ulët se

atë të kafshëve në këtë mjedis të ndotur dhe të neveritshëm. I vetmi

ushqim që kanë ata janë frytet e hidhura me gjemba dhe druri i

zekumit. Pija e tyre, në anën tjetër, është gjaku dhe qelbi. Ndërsa,

zjarri i ngulfat ata gjithkund. Ankthi i xhehenemit përshkruhet si

vijon:

Është e vërtetë se ata që mohuan argumentet Tona, do t’i

hedhim në zjarr. Sa herë që u digjen lëkurat e tyre, Ne

ndërrojmë lëkura të tjera që të shijojnë dënimin. Allahu është

i plotfuqishëm, i drejtë. (Sure Nisa: 56)

Me lëkurë të çjerrur, mish të djegur dhe gjakun që spërkat

gjithandej, ata janë të prangosur me zinxhirë dhe të fshikulluar me

kamxhik. Me duart e lidhura rreth qafave të tyre, ata hidhen në

bërthamën e xhehenemit. Ndërsa, engjëjt e ndëshkimit i vendosin

ata që janë fajtor në shtretër zjarri, me mbulesa po ashtu prej zjarri.

Arkivolet në të cilat vendosen ata janë po ashtu të mbuluara me

zjarr. Jobesimtarët vazhdimisht lëshojnë klithma për të shpëtuar nga

një ankth i tillë. Dhe për këtë, ata shpesh marrin/pranojnë më shumë

përulje/poshtërim dhe vuajtje. Ata lihen krejtësisht të vetmuar.

Këto skena do të bëhen të gjitha realitet. Ato janë të vërteta. Ato

janë më të vërteta se jeta jonë e përditshme.

Ata “nga njerëzit që adhurojnë Allahun me mëdyshje” (Sure

Haxhxh: 11); ata që thonë: “Neve nuk do të na djegë zjarri vetëm

për pak ditë të numëruara” (Sure Ali Imran: 24); ata që i bëjnë

paratë, pozitën, karrierat dhe të tilla gjëra tjera materiale synimet

kryesore të jetës së tyre dhe prandaj shpërfillin kënaqësinë e Allahut;

ata që ndryshojnë urdhrat e Allahut në pajtim me dëshirat dhe qejfet


118

e tyre; ata të cilët e interpretojnë Kuranin në pajtim me interesat e

tyre personale; ata të cilët devijojnë nga rruga e drejtë – thënë shkurt

– të gjithë jobesimtarët dhe hipokritët do të banojnë në xhehenem,

përveç atyre të cilëve Allahu u dhuron mëshirën dhe faljen e Tij. Kjo

është fjala përfundimtare e Allahut dhe padyshim se do të

realizohet:

Sikur të kishim dëshiruar Ne, secilit do t’i jepnim udhëzimin,

por fjala (vendimi) Ime ka marrë fund (definitiv) se do ta

mbushë Xhehenemin së bashku me xhinë e njerëz. (Sure

Sexhde: 13)

Këta njerëz tashmë janë paracaktuar për xhehenem:

Ne krijuam shumë nga xhinët e njerëzit për xhehenem. Ata

kanë zemra që me to nuk kuptojnë, ata kanë sy që me ta nuk

shohin dhe ata kanë veshë që me ta nuk dëgjojnë. Ata janë si

kafshët, bile edhe më të humbur, të tillët janë ata të marrët.

(Sure A’raf: 179)

Mundimi i ZjarritNë këtë jetë të xhehenemit, mundimi më i madh dhe më kryesor

është padyshim të qenit i ekspozuar zjarrit. Ndryshe nga format tjera

të mundimit, zjarri, si një karakteristikë dalluese e xhehenemit, lë

gjurmë të pandreqshme në trupin e njeriut. Ky mundim është

mundim që përshkon trupin e njeriut deri në “qelizat” e tij. Njerëzit

e xhehenemit hidhen në këtë “Zjarr të furishëm” (Sure Me’arixh:

15). Ata digjen në “një Zjarr përcëllues” (Sure Furkan: 11) që është

“një zjarr i ndezur fort” (Sure Lejl: 14). Në një ajet Kur’anor, thuhet:

Ndërsa, atij që ka peshojën e lehtë të veprave të tij, Vendi i tij

do të jetë në Havije. E ç’është ajo që të njoftoi se ç’është ai


119

(Havije)? Është zjarri me nxehtësi shumë të lartë. (Sure Kari’a:

8-11)

Nga këto ajete, kuptojmë se zjarri shfryen gjithandej

xhehenemit. Në këtë humnerë, nuk ekziston as edhe një vend i

vetëm që mbetet i mbrojtur nga zjarri. Zjarri arrin çdo kënd të

xhehenemit. Përderisa i nënshtrohet formave tjera të mundimit fizik

dhe shpirtëror, jobesimtari është vazhdimisht në kontakt me zjarrin.

Zjarri i xhehenemit është pamasë i madh. Në Kuran, nxjerren

ngjashmëri midis shkëndive të zjarrit dhe “shkëndive të mëdha me

madhësi të kështjellave” dhe “një turmë të deveve të verdha” për të

përshkruar fuqinë dhe madhësinë e zjarrit.

Në atë Ditë, mjerë për mohuesit!Shkoni tek ajo që e mohuat!

Shkoni te ajo hije (mjegull) që ka tri degëzime. Që nuk bën as

hije, as nuk mbron prej flakës. Ai (Xhehenemi) hedh gaca të

mëdha si ndonjë kështjellë. E që janë si të ishin deve të

verdha (shumë të shpejta). (Sure Murselat: 28-33)

Jobesimtarët ia kushtojnë tërë energjinë e tyre ikjes prej flakëve,

por kjo nuk është e lejueshme. Ai është një zjarr “që e thërret (tërheq

prej vetes) atë që është zmbrapsur e larguar (prej besimit).” (Sure

Me’arixh: 17) Një tjetër ajet flet për fatin e mohuesve:

E ata që nuk respektuan Allahun, strehim i tyre është zjarri.

Sa herë që të tentojnë të dalin nga ai, kthehen në të dhe atyre

u thuhet: “Shijoni dënimin e zjarrit që ju e konsideronit

rrenë. (Sure Sexhde: 20)

Klithmat dhe rënkimet e atyre që i nënshtrohen këtij mundimi

mund të dëgjohen gjithandej. Vet këto klithma dhe rënkime të


120

llahtarshme janë një burim i posaçëm mundimi për jobesimtarët:

Aty ata do të kenë rënkim dhe aty ata nuk dëgjojnë. (Sure

Enbija: 100)

E sa u përket atyre fatkëqijve, ata janë në zjarr, aty ata kanë

dihatje kërhamë të vështirë (në frymëmarrje). (Sure Hud: 106)

Zjarri shkakton dhimbje të padurueshme. Qeniet njerëzore nuk

janë të afta të durojnë madje as edhe dhimbjen që shkakton zjarri i

një fije qibriti. Megjithatë, cilado dhimbje që ne përjetojmë në këtë

botë nuk mund të krahasohet aspak me atë që shkakton zjarri i

xhehenemit. Askush nuk mund t’i ekspozohet zjarrit në këtë dynja

për një periudhë të gjatë kohore. Ai ose vdes për 5-10 sekonda ose

ndien një dhimbje për një periudhë të kufizuar kohore. Mirëpo, zjarri

i xhehenemit është i tmerrshëm; ai nuk mbyt por vetëm shkakton

dhimbje. Njerëzit në xhehenem do t’i nënshtrohen një zjarri i cili do

të mbetet përjetësisht. Dija se ky mundim nuk do të mbarojë kurrë i

bën bashkëvuajtësit e xhehenemit të bien në një gjendje të

dëshpërimit të plotë. Ata ndjehen të dëshpëruar dhe përjetojnë një

ndjenjë të rrënimit të plotë.

Një fytyrë e djegur është aspekti më i padëshirueshëm i

mundimit. Kjo për arsye se fytyra është pjesë e rëndësishme e trupit,

e cila i jap njeriut ndjenjën e krenarisë. Ajo i jap një personi një

identitet dhe është shprehja më domethënëse e asaj që ne quajmë

“Unë”. Shpesh, tiparet e të qenit i shëmtuar apo i bukur i vishen

fytyrës. Me pamjen e fotografive të një personi me ndonjë gjurmë të

madhe djegieje në fytyrën e tij, njerëzit ngushtohen dhe menjëherë i

drejtohen Allahut duke kërkuar mbrojtje për veten e tyre ndaj një

fatkeqësie të tillë. Askush nuk dëshiron të goditet nga një fatkeqësi e

tillë. Megjithatë, jobesimtarët janë të pavëmendshëm ndaj një të


121

vërtete të rëndësishme; ata gradualisht i afrohen një fundi të

ngjashëm dhe një fundi tmerrësisht të rëndë. Dhimbja e zjarrit të

xhehenemit depërton në tërë trupin e njeriut. Megjithatë, kur fytyra i

ekspozohet zjarrit, mundimi bëhet i padurueshëm. Sytë, veshët,

hunda, gjuha dhe lëkura, shkurt, të gjitha organet shqisore janë të

vendosura në këtë pjesë të rëndësishme të trupit. Çfarëdo kërcënimi

ndaj fytyrës, sado i vogël të jetë, ngjallë një reagim të fuqishëm

refleksiv. Megjithatë, në xhehenem fytyra digjet. Në këtë mënyrë,

pjesa më e ndjeshme e trupit lëndohet në mënyrën më të rëndë. Ky

mundim përshkruhet në ajetet në vazhdim:

Ditën kur fytyrat e tyre do të përmbysen në zjarr e thonë: “Të

mjerët ne, ta kishim adhuruar Allahun e respektuar të

dërguarin!” (Sure Ahzab: 66)

Petkat e tyre janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t’i

mbulojë zjarri. (Sure Ibrahim: 50)

Zjarri do t’ua djegë atyre fytyrat dhe do të duken shumë të

shëmtuar brenda tij. (Sure Mu’minun: 104)

Lënda djegëse për Zjarrin e xhehenemit dhe ujiqë vlon

Në përshkrimet Kur’anore lidhur me mënyrën se si

jobesimtarët digjen në xhehenem, ndeshemi me një shprehje

mahnitëse: jobesimtarëve u referohet si “lëndë djegëse për Zjarrin e

xhehenemit”. Djegia e tyre dallon prej djegies se çfarëdo gjëje tjetër

në zjarr. Vet jobesimtarët përbëjnë lëndën djegëse të zjarrit:

Ndërsa, ata që lëshuan rrugën, ata u bënë lëndë e

Xhehenemit! (Sure Xhinn: 15)


122

Druri lënda e zjarrit, digjet më gjatë se çfarëdo materiali tjetër

dhe me intensitet më të madh. Gjithashtu, jobesimtarët bëhen lëndë

djegëse e këtij zjarri të cilin ata dikur e kishin mohuar. Ky fakt

zbulohet në vargjet në vazhdim:

O ju që besuat, ruajeni veten dhe familjen tuaj prej një zjarri,

lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e

mbikëqyrin engjëjt të rreptë e të ashpër që nuk e

kundërshtojnë Allahun për asgjë që Ai i urdhëron dhe

punojnë atë që janë të urdhëruara. (Sure Tahrim: 6)

Është e vërtetë se atyre që nuk besuan nuk do t’u vlejë asgjë

para Allahut, as pasuria e as fëmijët e tyre. Ata vetë janë lëndë

e zjarrit. (Sure Ali Imran: 10)

Ju, dhe ajo që adhuruat ju pos Allahut, do të jeni lëndë e

Xhehenemit, dhe keni për të hyrë në të. (Sure Enbija: 98)

Sikurse njeriu që shërben si lëndë djegëse, ekziston po ashtu

edhe lënda e vërtetë djegëse për të ndezur zjarrin. Sidoqoftë, kush

ishte shumë i afërt në këtë dynja, - burri dhe gruaja, për shembull –

bartin dru për zjarrin e njëri tjetrit. Ebu Lehebi dhe gruaja e tij janë

shembull për këtë:

Qoftë i shkatërruar Ebu Lehebi, e ai më është shkatërruar!

Atij nuk i bëri dobi pasuria e vet, as ajo çka fitoi! Ai do të hyjë

në një zjarr të ndezur flakë. E edhe gruaja e tij, ajo që barti dru

(ferra), E në qafën e saj ajo ka një litar të përdredhur. (Sure

Mesed: 1-5)

Kjo është shkëputja e të gjitha lidhjeve në këtë botë.

Jobesimtarët, të cilët thoshin se e donin shumë dhe ngritën krye

kundër Allahut bashkë, ia mbarojnë zjarrin njëri tjetrit në xhehenem.

Bashkëshortja e njeriut, kushërinjtë e afërm dhe të gjithë miqtë e


123

ngushtë të njeriut do të bëhen armiq. Tradhtia nuk do të njeh kufij.

Zjarri i ushqyer nga druri “i gjallë” dhe i pajetë po ashtu vlon

ujin që “përvëlon” jobesimtarët. Lëkura, njëri prej organeve më

vitale që shtrihet në tërë trupin e njeriut, dhe që mezi arrin një

trashësi prej disa milimetrave, e bën njeriun të ndiej botën e jashtme

me anë të shqisës së të prekurit. Të gjitha pjesët vitale të trupit si

fytyra, duart, krahët, këmbët, duke përfshirë organet gjenitale, –

organet të cilave njeriu u jap rëndësinë më të madhe – janë të

mbuluara me lëkurë. Ashtu siç është organi me anën e të cilit njeriu

pranon kënaqësinë, duke iu falënderuar ndjeshmërisë së saj, lëkura e

njeriut mund të bëhet edhe burim kryesor i dhimbjes. Ajo është

posaçërisht e ndjeshme ndaj zjarrit dhe lëngjeve përvëluese. Zjarri e

përcëllon lëkurën, uji që zien e përvëlon atë. Uji që zien e shkatërron

lëkurën plotësisht; vështirë se ndonjë copë e lëkurës mbetet pa u

dëmtuar. Lëkura e hollë së pari ënjet dhe pastaj pezmatohet, duke

sjellë dhimbje të madhe. As joshja fizike, as pasuria materiale, as

fuqia, as fama, shkurt, asgjë nuk e bën një njeri rezistent ndaj

lëndimit të shkaktuar nga uji që zien. Sipas Kuranit: Të tillët janë ata

që ranë viktimë e asaj që punuan. Ata, për shkak se mohuan, për pije

kanë ujë të vluar e dënim të hidhët. (Sure En’am: 70) Në një ajet tjetër,

thuhet:

E në qoftë se është prej gënjeshtarëve të humbur,

Mirëseardhja e tyre është pritje me ujë të valë. Dhe djegie nga

zjarri i Xhehenemit. E s’ka dyshim se kjo është ajo e vërteta e

sigurt. (Sure Vakia: 92-95)

Njëri prej ajeteve përshkruan këtë formë të mundimit si vijon:

(U thuhet engjëjve për mëkatarin) Rrëmbejeni e graheni në

mes të Xhehenemit. Dhe hidhni mbi kokën e tij ujin e valë e


124

shtoja mundimin. (I thuhet): Shijoje! se ti je ai i forti, i

autoritetshmi. E ky është ai (dënimi) për të cilin dyshonit.

(Sure Duhan: 47-50)

Përveç këtyre, ekzistojnë forma të tjera të dhimbjes të

shkaktuara prej zjarrit. Shënjimi është njëra prej tyre; njerëzit e

xhehenemit shënjohen me metale të skuqura. Mirëpo, këto metale

janë në të vërtetë gjëra që jobesimtarët ia përshkruan shok Allahut në

këtë botë:

Ata të cilët e ruajnë arin e argjendin e nuk e japin për rrugën e

Allahut, lajmëroji për një dënim të dhimbshëm. Atë ditë kur

ajo (pasuri e deponuar) fërgohet në prushin e xhehenemit, e

me të lyhen ballët, anët dhe shpinat e tyre (do t’u thuhet):

“Kjo është ajo që grumbulluat për veten tuaj, pra shijoni atë

që grumbullonit!” (Sure Teube: 34-35)

Format tjera të vuajtjesNë kundërshtim me urtësinë përgjithësisht të pranuar,

xhehenemi nuk është thjeshtë një “furrë gjigante.” Njerëzit e

xhehenemit do t’i ekspozohen zjarrit. Kjo është e vërtetë. Mirëpo,

vuajtja në xhehenem nuk kufizohet vetëm me djegie. Banorët e

xhehenemit i rrethojnë po ashtu mundimet tjera fizike dhe psikike.

Për ta torturuar dikën në këtë botë, përdoren metoda dhe mjete

të ndryshme. Shpeshherë torturimi gjymton viktimat e tij.

Nganjëherë ata vdesin prej dhimbjeve. Ata të cilët mbijetojnë

sëmuren mentalisht. Megjithatë, është fakt se teknikat për torturim

që përdoren në këtë botë janë pakrahasueshëm më të thjeshta se ato

të xhehenemit. Banorët e xhehenemit do t’ju nënshtrohen torturave

shumë të ndryshme dhe të rënda. Në rastin e një personi i cili


125

ekzekutohet me rrymë, rryma si edhe ndjeshmëria e njeriut ndaj

elektricitetit janë të dyja të krijuara prej Allahut. Shumë burime tjera

të panjohura të dhimbjes dhe dobësitë e njeriut të gjitha formojnë një

pjesë të dijenisë së përkryer të Allahut. Pra, Allahu do të shkaktojë

mundimin më të rëndë prej të gjitha mundimeve. Ky është ligji i

Allahut, el Kaharit (Nënshtruesit).

Sipas fjalëve të Kuranit, në xhehenem, mjerimi është prezent

kudo. Nuk ka mundësi që njeriu t’i shmanget vuajtjes, ajo rrethon

banorët e xhehenemit nga të gjitha anët. Ata nuk munden as t’i

rezistojnë dhe as t’i shmangen asaj:

Po, si e kërkojnë ata ngutjen e ndëshkimit? E në të vërtetë

Xhehenemi është që i ka rrethuar në të gjitha anët

jobesimtarët. (Sure Ankebut: 54-55)

Veç kësaj, ekzistojnë edhe burime tjera të vuajtjes në xhehenem.

Ato numërohen në Kuran si vijon:

Xhehenemin që do të hidhen në të, e sa djep i shëmtuar është

ai. Ky është ujë i valë dhe i ndyrë; le ta shijojnë atë! I presin

edhe dënime të tjera të llojllojta sikurse ai. (Sure Sad: 56-58)

Nga ky ajet dhe nga ajete tjera, kuptojmë se mund të ketë lloje të

ndryshme të vuajtjes në xhehenem. Në Kuran përmenden ato që janë

më të dukshme, siç është zjarri dhe poshtërimi. Megjithatë, banorët e

xhehenemit assesi nuk janë imun ndaj formave tjera të vuajtjes. Për

shembull, përveç zjarrit dhe ujit të vluar, të qenit i sulmuar nga

shtazët e egra, të qenit i hedhur në një gropë të thellë me insekte,

akrep dhe gjarpinj, kafshimi prej minjve, vuajtja nga plagë të

krimbura dhe shumë e shumë të tjera që tejkalojnë imagjinatën ka

mundësi t’i bëjnë të vuajnë keqbërësit njëkohësisht.


126

Nxehtësia, errësira, tymi dhe ngushtësiaPër secilin individ në botë të qenit në vende të ngushta, të

nxehta dhe të ndyta është gjëja më e mundimshme. Lagështia dhe

nxehtësia shkaktojnë ndjenjën e zënies së frymës; frymëmarrja, një

funksion thelbësor i trupit, vështirësohet në nivele të larta të

lagështisë. Pamundësia për të marrë frymë shkakton lodhje të

madhe; kraharori ngushtohet. Madje edhe hija nuk siguron kurrfarë

lehtësimi në mot shumë të nxehtë dhe lagështi. Sidoqoftë një shtresë

rrethuese e paparë e trashë ajri bëhet mbytëse. Madje edhe nivelet e

temperaturës dhe lagështisë në një saunë janë vështirë të

përballueshme. Në pamundësi që të duroj avullin e madh për vetëm

dhjetë minuta, një personi të mbyllur në një saunë i bie të fikët për

një kohë të shkurt. Një qëndrim më i gjatë nënkupton vdekjen. Kjo atmosferë mbytëse mbiAllahëron xhehenemin. Njeriu, i cili

ndërmerr masa paraprake të menduara mirë për të mos u nxehë së

tepërmi në këtë botë, ndihen të dëshpëruar në xhehenem. Xhehenemi

është më i nxehtë se çdo shkretëtirë dhe më i ndytë dhe më shtypës se

cilido vend i imagjinueshëm. Nxehtësia depërton në trupin e njeriut,

ajo ndjehet thellë brenda në qeliza. Për jobesimtarët, nuk ekziston

mundësia e lehtësimit apo e freskimit atje. Në Kuran, gjendja e

banorëve të xhehenemit përshkruhet si vijon:

E të majtit, ç’është puna e të majtëve? Janë në vapë të zjarrit

dhe në ujë të valë. Dhe në errësirë tymi. As e freskët e as e

këndshme. (Sure Vakia: 43-44)

Atë ditë është mjerim për ata që përgënjeshtruan. (u thuhet)

Shkoni te ai (Xhehenemi) që ju e konsideruat rrenë. Shkoni te

ajo hije (mjegull) që ka tri degëzime. Që nuk bën as hije, as

nuk mbron prej flakës. (Sure Murselat: 28-31)


127

Në një ambient të tillë të dendur, të qenit i mbyllur brenda një

vendi të ngushtë dëshmon të jetë një formë tjetër e vuajtjes. Ky

ndëshkim përshkruhet si vijon:

E kur të hidhen duarlidhur në një vend të ngushtë në të, aty

do të kërkojnë shkatërrimin (vetëzhdukjen). Tash mos

kërkoni vetëm njëherë shkatërrimin, por atë kërkojeni shumë

herë. (Sure Furkan: 13-14)

Të qenit i mbyllur në një vend të ngushtë shkakton vuajtje që

çmend në këtë botë. Mbyllja në vetmi është njëri prej ndëshkimeve

më të rënda për të burgosur. Të qenit i ngujuar në veturë me orë të

tëra pas një aksidenti apo mbetja i mbyllur brenda rrënojave të një

qyteti të rrënuar nga tërmeti konsiderohet të jetë njëra prej

fatkeqësive më të rënda. Megjithatë, shembujt e tillë janë të

parëndësishëm pranë homologëve të tyre në xhehenem. Në fund të

fundit, dikush i ngujuar ose e humb vetëdijen ose vdes apo nxjerret i

gjallë pas një kohe. Në të dyja rastet, dhimbja zgjat për një periudhë

të caktuar kohe.

Mirëpo, kjo nuk vlen për xhehenemin. Në xhehenem dhimbja

nuk ka fund dhe kështu nuk ekziston as shpresa. Në një ambient të

ndotur, pa ajër, të errët me tym që mbush ajrin, jobesimtari, me duart

e lidhura rreth qafës dhe i lënë në një dhomë të vogël, ku i

nënshtrohet vuajtjes. Ai lufton, bën përpjekje të shpëtoj, por pa dobi.

Ai nuk mund as të lëvizë. Në fund, ai përgjërohet të lejohet të

zhduket, siç thuhet në këtë ajet, dhe e vetmja gjë që dëshiron është të

ishte i vdekur. Kjo kërkesë thjeshtë refuzohet. Në atë gropë të

ngushtë në të cilën është i ngujuar ai, mbetet me muaj, vite dhe

ndoshta edhe për qindra vite me radhë. Një shqetësim në rritje

mbush zemrën e tij, ndërsa përgjërohet me mijëra herë për zhdukjen


128

e vet. Njëherë “i shpëtuar”, ai nuk do ta shijojë shpëtimin, por do të

përballet me një tjetër fytyrë të xhehenemit.

Ushqimi, pijet dhe veshjaKjo botë ka një shumëllojshmëri të pafund të ushqimit të

shijshëm dhe të ushqyeshëm. Secili prej tyre është një bekim prej

Allahut. Llojet e ndryshme të mishit, fryteve dhe perimeve me

ngjyra, shije dhe aroma të panumërta, prodhimet e qumështit, mjalta

dhe shumë materie tjera ushqyese të prodhuara nga kafshët dhe

gjallesat, të gjitha u krijuan posaçërisht nga Allahu dhe me bujari u

dhanë në shërbim të njeriut gjatë kohës kur kjo botë u krijua. Veç

kësaj, shqisat e njeriut u krijuan në atë mënyrë për t’i perceptuar të

gjitha këto shije të këndshme. Me frymëzimin e Allahut, njeriu ka

oreks për ushqim të zgjedhur, ndërsa neveritet nga ushqimi i prishur

dhe i lig, qelbi dhe kështu me radhë. Ky është një tjetër frymëzim nga

Allahu.

Mirësitë, shumë më të mëdha se ato të kësaj bote, janë të

përgatitura në xhenet dhe prej tyre besimtarët do të nxjerrin dobi

përjetësisht. Kjo është dhuratë e Allahut, Atij që dhuron begati dhe

mirëqenie. Banorët e xhehenemit, në anën tjetër, si ndëshkim për

veprat e liga që i kanë bërë në këtë botë, mbahen larg të mirave të

Allahut, er-Rezak-ut (Furnizuesit), ashtu që vuajtja është gjithçka me

çka ata ndeshen:

E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u

thonë): Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e dynjasë dhe i

përjetuat ato, e sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në

tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e

Allahut, do të shpërbleheni me dënim nënçmues. (Sure

Ahkaf: 20)


129

Nuk do të ketë mirësi tjera për ta. Madje edhe plotësimi i

nevojave më thelbësore rezulton të jetë vuajtje. Ushqimi është krijuar

posaçërisht nga Allahu si burim i vuajtjes. Gjërat e vetme që mund të

hahen janë frytet e hidhura me gjemba dhe druri i zekumit, të cilat as

nuk ushqejnë dhe as nuk ngopin. Ato vetëm sjellin dhimbje, duke e

shqyer gojën, fytin dhe barkun dhe japin shije dhe aromë të

neveritshme. Në Kuran, gjejmë përshkrimet si të bukurive

madhështore dhe të ushqimit të shijshëm karakteristike për xhenet

ashtu edhe të ushqimit të padurueshëm të banorëve të xhehenemit:

A kjo pritje (me shpërblim të Allahut) është më e mirë, apo

pema e “Zakum-it”? Ne atë e kemi bërë sprovë për

zullumqarët. Ajo është një pemë që mbin në fund të

Xhehenemit. Pema (fryti) e saj është sikurse koka dreqërish. E

ata do të hanë nga ajo dhe do të mbushin barqet prej saj. (Sure

Saffat: 62-66)

Ata nuk kanë ushqim tjetër pos një barishte me ferra

helmuese. Që as nuk jep fuqi, as nuk largon uri. (Sure

Gashije: 6-7)

Banorët e xhehenemit, duke qenë kryengritës dhe

mosmirënjohës ndaj Allahut, e meritojnë një shpërblim të tillë. Si

ndëshkim, ata ndeshen me “mikpritjen” e merituar. Në Suren Vakia,

kjo rrëfehet si vijon:

Ata përpara kësaj kanë qenë të dhënë pas komoditetit

(qejfeve). Dhe ata ishin vazhdimisht në mëkatin e madh. Dhe

ishin që thoshin: “A pasi të vdesim, të bëhemi dhe e eshtra të

kalbur, njëmend do të ringjallemi? A edhe prindërit tanë të

hershëm? Thuaj: “Edhe të parët edhe të fundit!” Kemi për t’u

tubuar në një ditë të caktuar! Pastaj ju, o të humbur e


130

gënjeshtarë! Keni për të ngrënë prej pemës Zekum! Prej saj

keni për t’i mbushur barqet! E menjëherë pas do të pini pre

ujit t vluar! Do të pini si deveja e etshme!” Kjo është

mirëseardhja e tyre ditën e gjykimit. (Sure Vakia: 45-56)

Në dynja, njeriu herë pas here vuan prej ndonjë infektimi të

rëndë të fytit apo nga dhimbja e barkut. Mirëpo, në xhehenem, mezi

kalon ndonjë minutë pa përjetuar dhimbje prej më të rëndave.

Ushqimi të cilin jobesimtarët kanë të drejtë ta hanë ua zë frymën.

Nëse ata arrijnë ndonjëherë ta kapërdijnë atë, ai vlon në barqet e tyre

sikurse tunxh i shkrirë: Do të jetë ushqim i mëkatarëve. (Sure

Duhan: 44). Kurrë nuk ngop. Duke qenë kështu, banorët e

xhehenemit përjetojnë një uri të përhershme dhe të tmerrshme.

Kjo vuajtje nuk kufizohet me një rast të vetëm; ajo përsëritet

pa pushim/pandërprerë përjetësisht. Banorët e xhehenemit

ndiejnë uri aq fuqishëm sa, përkundër asaj që mundohen

pandërprerë, nuk mund të bëjnë ballë ngrënies së fryteve të

hidhura me gjemba, të cilat i bëjnë ata të përpëliten prej

dhimbjes. Pastaj ia mësyjnë ujit që vlon. Mirëpo, ky ujë kurrë

nuk mund të tretet. Siç thuhet në ajetin e mësipërm, ata

thithin ujin sikur devetë e çmendura nga etja. Për ta bërë këtë

vuajtje edhe më të rëndë, jobesimtarët grahen në xhehenem të

etshëm. (Sure Merjem: 86)

Përveç ujit të vluar, një tjetër pije e neveritshme e banorëve të

xhehenemit është qelbi. Ky lëng, produkt i pezmatimit, njëra prej

sekreteve të trupit të njeriut me erën më të pakëndshme, është

zgjidhja e dytë e jobesimtarëve. Qelbi u shërbehet jobesimtarëve

bashkë me gjak. Në një ajet tjetër, përmendet qelbi i shërbyer me ujë

të vluar, në mënyrë që besimtari ta shijoj shijen e pahijshme të qelbit


131

dhe ta marr me mend vuajtjen e ujit të vluar me të gjitha shqisat e tij.

Përveç se janë të neveritshme dhe të padurueshme, fakti se

jobesimtarët i pinë ato prapëseprapë për t’i plotësuar nevojat e tyre

shpreh dëshirën e tyre për pije. Posa shijojnë këtë vuajtje, ngarendin

pas tjetrës. Për shkak të etjes kurrë të pashuar, banorët e xhehenemit

përpëliten nga vuajtja:

Aty nuk do të shijojnë as freskim, as ndonjë pije. Përveç ujë të

valë e kalbësirë. Si ndëshkim i merituar. (Sure Nebe’: 24-26)

Ai sot nuk ka këtu ndonjë mik. As ushqim tjetër përveç të

shpëlarave. Që atë nuk e ha kush, pos mëkatarëve. (Sure

Hakka: 35-37)

Jobesimtarët bëjnë përpjekje të mundimshme për të gëlltitur

këtë përzierje, por pa dobi. Gjaku dhe qelbi ua zënë frymën atyre,

por ata s’arrijnë të vdesin kurrë:

E pas tij (kryelartit) është xhehenemi, në të cilin i jepet ujë të

ndyrë (që rrjedh prej lëkurave të djegura), Përpiqet ta përpijë,

po nuk mund ta gëlltis atë, atij i vjen vdekja nga të gjitha anët

(sipas shenjave shkatërruese), po ai nuk vdes (e të shpëtojë

prej vuajtjeve), atë e pret dënim shumë i rëndë. (Sure

Ibrahim: 16-17)

Në këtë gjendje të pashpresë, përmes një bashkëbisedimi të

posaçëm, banorët e xhehenemit shohin banorët e xhenetit. Ata bëhen

dëshmitar të mirësive të mrekullueshme që gëzojnë banorët e

xhenetit. Kjo shton pamasë vuajtjen e tyre. Ndërkohë, banorët e

xhehenemit luten për një pjesë të furnizimeve të tyre. Por kjo është

një lutje e kotë:

Banuesit e zjarrit i thërrasin (dhe i lusin) ata në Xhenet (duke

ju thënë): “Na qitni diç nga uji apo nga ajo që u ka furnizuar


132

Allahu (se mbaruam nga etja)!” Ata (në Xhenet) thonë:

“Allahu i ka ndaluar që të dyja këto për jobesimtarët!” (Sure

A’raf: 50)

Përveç furnizimeve, veshja e banorëve të xhehenemit është po

ashtu e përgatitur posaçërisht për ta. Lëkura e njeriut është një ind i

ndjeshëm; madje edhe prekja e stufës së nxehtë apo të një hekuri për

hekurosje për një sekondë shkakton një dhimbje të padurueshme.

Në rast të tillë, personi që pëson ndien dhimbje me ditë të tëra, plagët

e tij pezmatohen dhe ënjten. Mirëpo, xhehenemi gëlon me veshje më

të nxehta se hekuri i shkrirë që shndërrohen në zjarr që mbulon

lëkurën dhe digjet dhunshëm:

… e atyre që nuk besuan, u qepen rroba prej zjarri… (Sure

Haxhxh: 19)

Petkat e tyre janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t’i

mbulojë zjarri. (Sure Ibrahim: 50)

Për ata është përgatitur shtrat nga zjarri dhe mbulojë (nga

zjarri). E kështu pra i shpërblejmë zullumqarët. (Sure A’raf:

41)

Engjëjt e ndëshkimitPërveç gjithë vuajtjes nëpër të cilën kalojnë ata, nuk do të ketë

njeri që do t’u ndihmojë banorëve të xhehenemit. Asnjeri nuk do të

jetë në gjendje t’i shpëtoj prej tij. Të qenit të braktisur do t’u jap atyre

ndjenjën e hidhur të vetmisë. Allahu për keqbërësin thotë në Kuran:

“Prandaj, ai sot nuk ka këtu ndonjë mik” (Sure Haka: 35). Midis

tyre, do të jenë vetëm “engjëjt e ndëshkimit”, të cilët do t’ju

shkaktojnë mundim dhe vuajtje të përjetshme. Këta janë roje


133

jashtëzakonisht të ashpër, të pamëshirshëm dhe të tmerrshëm, që

përgjegjësi të vetme kanë t’u shkaktojnë vuajtje të rëndë banorëve të

xhehenemit. Përgjegjësia e vetme e tyre është të hakmerren në ata të

cilët u ngritën kundër Allahut, dhe ata përgjegjësinë e tyre e kryejnë

me plot kujdes dhe vëmendje:

O ju që besuat, ruani veten dhe familjen tuaj prej një zjarri,

lënda djegëse e të cilit janë njerëzit dhe gurët. Atë (zjarrin) e

mbikëqyrin engjëjt të rreptë e të ashpër që nuk e

kundërshtojnë Allahun për asgjë që Ai i urdhëron dhe

punojnë atë që janë të urdhëruara. (Sure Tahrim: 6)

Jo, Jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për flokësh mbi

ballin. Floku rrenacak, mëkatarë. E ai le t’i thërret ata të vetët.

Ne do t’i thërrasim zebanitë. Jo, Jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo

me sexhde dhe afroju Allahut me të. (Sure Alek: 15-19)

Këta engjëj të ndëshkimit bëjnë që jobesimtarët të ndiejnë

tërbimin dhe zemërimin e Allahut mbi ta. Ata i nënshtrojnë banorët

e xhehenemit torturave më të rënda, më të tmerrshme dhe më

poshtëruese.

Një gjë meriton vëmendje të veçantë këtu: engjëjt e ndëshkimit,

në të vërtetë, i shmangen edhe padrejtësisë dhe mizorisë më të vogël.

Ata kryekëput e japin ndëshkimin ashtu si e meritojnë jobesimtarët.

Këta engjëj, manifestimi kryesor i drejtësisë së Allahut, janë qenie të

shenjta të cilat e kryejnë këtë detyrë me kënaqësi të madhe dhe me

bindje të plotë ndaj Allahut.


134

VUAJTJA SHPIRTËRORE

NË XHEHENEM

Deri tani, kemi përmendur vuajtjen fizike në xhehenem.

Megjithatë, hiç më pak se vuajtja fizike, ekziston edhe vuajtja

shpirtërore e xhehenemit. Pendimi, mungesa e shpresës, poshtërimi,

një ndjenjë e të qenit të keqtrajtuar, turpërimi dhe zhgënjimi janë

ndjenja që lindin nga këto vuajtje të ndryshme.

“Zjarri që depërton mu në zemër”Në një mënyrë apo tjetër, çdonjëri shijon vuajtjen shpirtërore në

këtë botë. Për shembull, humbja e një shoku të afërt, e bashkëshortes

apo e fëmijëve apo të qenit i mashtruar prej dikujt në të cilin njeriu ka

pasur besim të plotë mbush zemrën me një pikëllim të

pashpjegueshëm. Ky pikëllim, në të vërtetë, është një formë e

posaçme e vuajtjes të cilën Allahu e mbjellë në zemrën e një personi

si ndëshkim për hyjnizimin e dikujt që humb apo të dikujt që e ka

tradhtuar atë. Individi ka nevojë që para së gjithash t’i demonstroj

Allahut ndjenjat e tij të dashurisë, mirënjohjes, frikës,

devotshmërisë, besimit dhe miqësisë. Dështimi për ta bërë këtë dhe

thjeshtë shfaqja e këtyre ndjenjave ndaj dikujt tjetër, i cili është

krijuar po ashtu nga Allahu dhe kështu ka nevojë për Të, me fjalë

135

tjera, shoqërimi i shokëve Allahut, shkakton këtë vuajtje. Idhujtarët e

shijojnë këtë pikëllim, në mënyrë që të mund të mësojnë prej kësaj,

në mënyrë që të kërkojnë falje dhe t’i drejtohen Allahut para se t’i

kaplojë vdekja. Qenia e cila hyjnizohet, nuk është domosdo, një

qenie njerëzore. Njerëzit nuk mund t’ju bëjnë ballë gjërave të

ndryshme. Prona, të hollat, pasuria, fama, shkurt, çdo gjë apo

çfarëdo koncepti i qenies i adhuruar përveç Allahut mund lehtë të

hyjnizohet.

Dhimbja që shkakton humbja e këtyre idhujve në zemrën e

njeriut në këtë botë nuk është asgjë tjetër vetëm një shikim i shpejtë

në krahasim me vuajtjen e madhe të cilës njeriu do t’i nënshtrohet në

xhehenem. Në thelb, ky është një paralajmërim. Në xhehenem,

forma e vërtetë dhe e pafund e kësaj dhimbjeje e pret një idhujtar.

Herë pas here, kjo vuajtje shpirtërore bëhet aq e fuqishme sa, njeriu

parapëlqen vuajtjen fizike. Madje edhe vetëvrasja konsiderohet

shpëtim. Ky aspekt shpirtëror i vuajtjes në xhehenem theksohet në

Kuran dhe përshkruhet si një “zjarr që arrin deri në loçkë të zemrës”:

Mjerë për secilin që ofendon e përqesh (njerëzit), Që ka

tubuar pasuri dhe që atë e ruan të mos i pakësohet. E mendon

se pasuria e tij do ta bëjë të përjetshëm. Jo, të mos mendojë

ashtu! Se ai pa tjetër do të hidhet në Hutame. E çka din ti se

ç’është Hutame? Është zjarri i Allahut i ndezur fort. Që

depërton deri në loçkë të zemrës. Ai i mbyll ata, ua zë frymën.

Ata janë të lidhur në pranga të njëpasnjëshme. (Sure Humeze:

1-9)

Madje edhe dhimbja më e rëndë në këtë dynja me kohë shuhet.

Gjurmët e saj mund të mbeten për një kohë, por koha përfundimisht

fshin gjurmët e saj të dhimbshme. Megjithatë, në xhehenem, një


136

dhimbje edhe më e hidhur depërton në zemrat e jobesimtarëve si një

furi e papërmbajtur dhe mbetet aty përjetësisht.

Veç kësaj, vuajtja shpirtërore ngjallë një ndjenjë diku midis

mungesës së shpresës dhe poshtërimit, tërbimit dhe urrejtjes.

Jobesimtarët i nënshtrohen një dhimbje të padurueshme shpirtërore

hiç më pak se një dhimbjeje fizike.

Poshtërimi Shumë ajete lidhur me xhehenemin na bëjnë me dije se

jobesimtarët atje i pret një vuajtje poshtëruese dhe turpëruese. Ata e

pësojnë këtë ndëshkim për shkak të mendjemadhësisë dhe krenarisë

së tyre.

Në këtë botë, njëri prej qëllimeve kryesore të jobesimtarëve

është që t’i bëjnë të tjerët t’ua kenë lakmi atyre dhe të vlerësojnë

personalitetin dhe pozitën e tyre në shoqëri. Një karrierë e shquar,

fëmijët, shtëpitë e mëdha të bukura, veturat dhe pasionet e tjera të

ngjashme të dynjasë kanë vlerë më të madhe për individin kur ata

bëhen pjesë e krekosjes së kotë me vetveten. Me të vërtetë, në Kuran,

krekosja e njeriut me pasuri dhe pronë përmendet si njëra prej

joshjeve të kësaj bote.

Ky pasion, domethënë “krekosja”, në ahiret shndërrohet në

ankth që në vete mban poshtërimin si edhe dhimbjen fizike. Kjo për

arsye se jobesimtari harroi “Allahun, i cili i meriton të gjitha

lëvdatat” (Sure Bekare: 267) dhe “që për Allah e çmon epshin dhe

dëshirat e tij” (Sure Furkan: 43). Për këtë arsye, ai kryesisht është

angazhuar të fitoj vlerësimin e vetes së tij në vend se të madhëroj dhe

lavdëroj Allahun. Ai ka ndërtuar jetën e tij mbi fitimin e kënaqësisë

së njerëzve tjerë në vend të fitimit të kënaqësisë së Allahut. Për këtë


137

arsye ai është më shumti i dëmtuar kur poshtërohet përpara të

tjerëve.

Ankthi më i tmerrshëm për një jobesimtar është të qenit i

turpëruar dhe i poshtëruar në sytë e të tjerëve. Ka madje njerëz që më

shumë do të donin të vdisnin vetëm për të qenë të vlerësuar në vend

se të jenë të turpëruar. Fatkeqësitë që janë karakteristike për

xhehenemin kanë këtë tipar në thelbin e tyre. Gjendja e mjerë e

banuesve të xhehenemit është kryesisht për shkak të

mendjemadhësisë së tyre. Kurrë më parë nuk kanë qenë ata kaq

shumë të poshtëruar. Ajete të shumta tërheqin vëmendjen lidhur me

këtë të vërtetë:

E në ditën kur ata që nuk besuan paraqiten pranë zjarrit (e u

thonë): Ju i shfrytëzuat të mirat në jetën e dynjasë dhe i

përjetuat ato, e sot, për shkak se keni bërë mendjemadhësi në

tokë pa të drejtë dhe për shkak se nuk respektuat urdhrat e

Allahut, do të shpërbleheni me dënim nënçmues. (Sure

Ahkaf: 20)

Të mos mendojnë ata që nuk besuan se afatin që u dhamë Ne

atyre të jetojnë, është në dobi të tyre. Ne i lamë të jetojnë

vetëm që shtojnë edhe më shumë mëkate, se ata i pret dënim

nënçmues. (Sure Ali Imran: 178)

Jobesimtarët u nënshtrohen mijëra formave të trajtimit

poshtërues edhe më të ulta se mënyrat si trajtohen kafshët në këtë

botë. Kamxhikët, prangat dhe kollaret e hekurta ekzistojnë vetëm

për t’i poshtëruar. Të pabesët lidhen për shtylla, prangosen dhe

lidhen me zinxhirë.

Në realitet, poshtërimi është thelbi i të gjitha mundimeve në

xhehenem. Për shembull, ndërsa hidhen në zjarr, ata poshtërohen.


138

Ky trajtim i frikshëm fillon që nga momenti kur të ringjallet

jobesimtari dhe kur zgjidhet për t’u dërguar në xhehenem. Veç kësaj,

ky ndëshkim nuk pakësohet kurrë.

Atë ditë nuk pyetet për mëkatin e tij, as njeriu as xhini. E,

cilën të mirë të Allahut tuaj po e mohoni? Kriminelët njihen

me tiparet e tyre, andaj me rrëmbim kapen për flok dhe për

këmbët e tyre. (Sure Rrahman: 39-41)

Në xhehenem, jobesimtari duhet të pajtohet me një mënyrë

trajtimi edhe më të keqe se ajo që përjetojnë kafshët. I kapur për

flokësh, ai do të tërhiqet zvarrë për tokë dhe do të hidhet në

xhehenem. I paaftë të rezistoj, ai do të kërkoj ndihmë, por pa dobi.

Një ndjenjë e dëshpërimit vetëm sa do ta shtojë vuajtjen:

Jo, Jo! Nëse nuk tërhiqet, vërtet do ta kapim për flokësh mbi

ballin. Floku rrenacak, mëkatarë. E ai le t’i thërret ata të vetët.

Ne do t’i thërrasim zebanitë. Jo, Jo! Ti mos iu bind atij, vazhdo

me sexhde dhe afroju Allahut me të. (Sure Alek: 15-19)

Ata do të tubohen, do të jenë të përmbysur me fytyrat e tyre

në Xhehenem, të tillëve u përket vendi më i keq, ndaj ata janë

më të humburit në rrugën e tyre. (Sure Furkan: 34)

Në të njëjtën mënyrë,

…E kush do të paraqitet me punë të këqija (me besim të

gabuar), ata do të hidhen të përmbysur në fytyrat e tyre në

zjarr, (u thuhet) Ju nuk shpërbleheni me tjetër pos me atë që

punuat. (Sure Neml: 90)

…Ditën kur me fytyrat e tyre do të tërhiqen zvarrë në zjarr.

“Vuajeni dënimin Sekar”. (emër i një Xhehenemi). (Sure

Kamer: 48)


139

Poshtërimi shtohet edhe më tepër kur të jetë në xhehenem.

Përveç dhimbjes fizike, një ndjenjë e fuqishme e poshtërimit pushton

banorët e xhehenemit:

(U thuhet engjëjve për mëkatarin) Rrëmbeni e graheni në mes

të Xhehenemit. Dhe hidhni mbi kokën e tij ujin e valë e

shtojani mundimin. (I thuhet): Shijoje! se ti je ai i forti, i

autoritetshmi. E ky është ai (dënimi) për të cilin dyshonit.

(Sure Duhan: 47-50)

Kamxhikë, kollare dhe zingjirë të punuar posaçërisht përdoren

për të poshtëruar jobesimtarët:

U thuhet zebanive: Kapeni atë, vërjani prangat! Pastaj atë

shtini në Xhehenem... Mandej, lidheni atë me një zingjirë të

gjatë shtatëdhjetë kut. Pse ai ka qenë që nuk besoi Allahun e

madhëruar. Ai nuk nxiste për t’i ushqyer të varfrit. (Sure

Hakka: 30-34)

Në këtë botë, përveç atyre që janë të egra, madje edhe kafshët

nuk lidhen me zingjirë. Dhe sa u përket qenieve njerëzore, vetëm ata

që janë të pashërueshëm dhe të retarduar mentalisht të rrezikshëm

lidhen me zingjirë. Duke qenë kështu, ata të cilët dërgohen në

xhehenem janë krijesat më inferiore prej të gjitha krijesave. Kjo është

arsyeja pse, ata prangosen me “një zingjirë që është shtatëdhjetë

kubit i gjatë”, siç thuhet në ajetin e lartpërmendur. Vargjet tjera po

ashtu japin hollësi për ketë torturë poshtëruese:

Atyre do t’u vihen prangat dhe zingjirët në qafat e tyre e do të

zhyten, në ujin e valë dhe pastaj do të digjen në zjarr. Mandej

atyre u thuhet: “Ku janë ata që i adhuronit. (Sure Gafir: 71-73)

E nëse ti (Muhammed) çuditesh (përse të përgënjeshtrojnë),

është edhe më e çuditshme thënia e tyre: “A do të kemi krijim


140

të ri pasi të jemi bërë dhe?” Këta janë ata që mohuan Allahun

e tyre, ata do të ndëshkohen me pranga në qafë. Pra këta janë

banues të zjarrit ku do të qëndrojnë përgjithmonë. (Sure

Rra’d: 5)

E idhujtarët atë ditë i sheh të lidhur në pranga. Petkat e tyre

janë nga katrani, kurse fytyrat e tyre do t’i mbulojë zjarri.

(dalin para Allahut) Për ta shpërblyer Allahu secilin njeri me

atë që e fitoi. Vërtet, Allahu është llogaritar i shpejtë. (Sure

Ibrahim: 49-51)

Këta janë dy kundërshtarë (grupe kundërshtarësh: besimtarë

dhe jobesimtarë) që janë zënë rreth Allahut të tyre; e atyre që

nuk besuan, u qepën rroba prej zjarri e u hidhet uji i valë mbi

kokat e tyre. Që me atë u shkrihet krejt çka në barqet e tyre e

edhe lëkurat. Për ata janë edhe kamxhikët e hekurt. (Sure

Haxhxh: 19-21)

Shpirti i errët që paraqet poshtërimi bëhet i qartë në fytyrat e

banorëve të xhehenemit. Në dynja gjithashtu, mund ta vëresh

brengën serioze të njerëzve që janë të turpëruar, çnderuar dhe

keqtrajtuar. Poshtërimi në xhehenem do të ndikojë po ashtu në

pamjen e banorëve të xhehenemit siç thuhet në vargun në vazhdim:

Atë ditë sheh fytyra të përulura. (Sure Gashije: 2)

Përveç gjithë këtyre mënyrave të poshtërimit që kemi

përmendur deri tani, duhet ta kemi parasysh se forma tjera të

ndryshme të tij do të praktikohen në xhehenem. Në Kuran, përdoret

termi “poshtërim” dhe jepen disa shembuj për ta sqaruar atë.

Megjithatë, duhet të kujtojmë se ky është një term i gjerë i cili assesi

nuk mund të kufizohet me pak shembuj. Të gjitha ndjenjat, trajtimi

apo ngjarjet që nxisin poshtërimin në shpirtin e njeriut në këtë botë


141

përfshihen në këtë koncept dhe ato janë të gjitha në dispozicion në

xhehenem.

Një pendim i pariparueshëmKur të ringjallet, jobesimtari në mënyrë të hidhur kupton veprat

e këqija që ka punuar. Pendimi i shkaktuar nga e keqja e

pariparueshme e tij i sjellë një tronditje serioze. Gjendja e tij e

dëshpëruar keqësohet nga ky pendim i thellë.

Kur jobesimtari ballafaqohet me veprat që ka bërë në këtë botë,

kupton se nuk ka më kurrfarë mundësie të përtërij çfarëdo nderi të

jetës së tij. E prapëseprapë ai kërkon një tjetër mundësi. Në këtë

gjendje shpirtërore, ai dëshiron t’i kthehet jetës së tij të vjetër për të

larë gjynahet e tij. Ndërsa, ai kurrë më nuk dëshiron t’i shoh shokët

dhe më të dashurit e tij me të cilët ai gëzoi jetën në mënyrë të

shkujdesur. Të gjitha miqësitë, të gjitha lidhjet asgjësohen. Mënyrat e

jetës dhe traditat që njerëzit pasuan në jetë, shtëpitë e tyre, veturat,

bashkëshortet, fëmijët, kompanitë, ideologjitë që ata mbrojnë e

humbin vlerën e tyre dhe zhduken. Fare thjeshtë, ato zëvendësohen

me vuajtje. Gjendja shpirtërore e shkaktuar nga llahtari i asaj dite

rrëfehet si vijon:

E sikur t’i shihje ata kur janë ndalur pranë zjarrit e thonë: “Ah

sikur të ktheheshim (në dynja), të mos gënjejmë faktet e

Allahut tonë e të bëhemi nga besimtarët!” Jo, (s’është ashtu)

po atyre u doli në shesh ajo që e mbanin fshehtë më parë,

prandaj edhe sikur të ktheheshin ata do të përsëritnin atë që e

kishin të ndaluar, e s’ka dyshim, ata janë gënjeshtarë. Ata

thanë: “Nuk ka tjetër, vetëm kjo jeta jonë në këtë botë, dhe ne

nuk do të ringjallemi. Dhe, sikur t’i kishte parë ata kur të


142

ndalohen para Allahut të tyre e u thuhet atyre: “A nuk është

kjo (ringjallja) e vërtetë?” Ata thonë: “ Po, për Allahun tonë!”

thotë: “Shijoni pra dënimin për atë që mohonit!” (Sure En’am:

27-30)

Grindja në mes të banorëve të xhehenemitPozita shoqërore dhe raportet hierarkike, të cilat u konsideruan

shumë të rëndësishme në këtë botë, e humbin gjithë kuptimin e tyre

në xhehenem. Gjendja në të cilën katandisen si popujt ashtu edhe

udhëheqësit e tyre është e atillë sa ata mallkojnë njëri tjetrin:

Dhe (sikur të shihnin) kur do të largohen ata që u prinin prej

atyre që i ndiqnin (paria largohet prej atyre që u shkuan pas),

e të gjithë e shohin dënimin dhe këputen lidhjet e tyre. E Ata,

të cilët u patën shkuar pas do të thonë: “Ah, sikur të na lejohej

një kthim (në dynja) e të largohemi prej tyre (prijësve) siç u

larguan ata tash prej nesh!” Kështu Allahu do t’ju paraqesë

veprat që janë dëshpërim për ta, e ata nuk kanë të dalë prej

zjarrit. (Sure Bekare: 166-167)

Ditën kur fytyrat e tyre do të përmbysen në zjarr e thonë: “Të

mjerët ne, ta kishim adhuruar Allahun e respektuar të

dërguarin!” Dhe thonë: “Allahu ynë, ne i dëgjuam

udhëheqësit tanë dhe të parët tanë, por ata na shmangën nga

rruga e drejtë”. Allahu ynë, jepu atyre dënim të dyfishtë dhe

mallkoj ata si është më së keqi! (Sure Ahzab: 66-68)

E duke u grindur mes vete në të, ata thonë: “Pasha Allahun,

njëmend ne kemi qenë krejtësisht të humbur, Kur juve (idhuj) ju

kemi barazuar me Allahun e botëve. Neve nuk na humbi kush tjetër

vetëm se kriminelët (prijësit). E tash për ne nuk ka ndonjë ndihmës


143

(ndërmjetësues). Nuk ka as ndonjë mik të sinqertë. E, sikur të mund

të kthehemi (në dynja) edhe njëherë, do të bëheshim besimtarë.”

Në këtë (që u përmend) ka argumente bindëse, po shumica e

tyre nuk besuan. (Sure Shu’ara: 96-103)

Grindja shtohet në mes të banorëve të xhehenemit që

ballafaqohen me vuajtjen e përjetshme. Secili njeri akuzon secilin

njeri tjetër. Shokët e ngushtë e urrejnë njëri tjetrin. Burimi kryesor i

kësaj urrejtjeje është miqësia që ata aq shumë e deshën në këtë botë.

Ata joshën njëri tjetrin për të bërë gjynahe dhe inkurajuan mohimin.

Të gjitha konceptet lidhur me miqësinë janë zhdukur përballë zjarrit

të xhehenemit dhe të gjitha lidhjet e forcuara në këtë jetë u

shkëputën. Në mes të gjithë kësaj tollovie, çdonjëri është vetëm,

duke mallkuar gjithë të tjerët:

(Allahu) Ju thotë: “Hyni në Xhehenem me atë popull që ishte

para jush nga xhinët dhe njerëzit (e që ishin si ju). Sa herë që

një grup hyn në të, e mallkon atë të mëparshmin derisa kur të

arrijnë në të i gjithë, grupi i fundit i tyre thotë për grupin e

parë: “Allahu ynë, këta (paria) na kanë humbur neve (nga

rruga e drejtë), pra shtoju dënimin me zjarr atyre!” (Allahu)

Thotë: “Për secilin (grup) është (dënimi) i shtuar, por ju nuk

po dini. (Sure A’raf: 38)

Ata që nuk besuan thonë: “O Allahu ynë, na i trego ata të dy

nga xhinët dhe njerëzit, të cilët na bënë të jemi të humbur, e t’i

shkelim me këmbët tona dhe le të jenë prej më të poshtërve!”

(Sure Fussilet: 29)

Dhe (përkujto) kur duke qenë në zjarr, ata grinden në mes

vete, e të dobëtit u thonë atyre të mëdhenjve: “Ne kemi qenë

ithtarë tuaj (në dynja), a mund të na largoni ndonjë pjesë të


144

dënimit me zjarr?” Ata që kishin qenë pari thonë: “Ne të

gjithë jemi në të!“ Allahu ka vendosur në mënyrë të prerë në

mes njerëzve”. (Sure Gafir: 47-48)

Ky është një grumbull që bashkohet me ju (u thonë engjëjt

parisë): “Mos paçin komoditet as mirëseardhje (thonë paria)!”

Ata janë që do të digjen në zjarr. Ata (të shtypurit) thonë: “Jo,

juve mos u qoftë as mirëseardhja, as komoditeti; ju jeni që na

e përgatitët këtë!” Sa vendqëndrim i keq është! O Allahu ynë,

ata thonë: “Atij që na e bëri këtë, shtoja dyfish dënimin në

zjarr!” Dhe thonë: “Ç’është që nuk po i shohim disa burra që

ne i konsideronim prej të këqijve. E që i kemi pas marrë ata

në tallje, a mos na u ka larguar shikimi prej tyre?” Kjo

armiqësi në mes banuesve të zjarrit është e vërtetë. (Sure Sad:

59-64)

Lutjet e dëshpërimit dhe mungesës së shpresësBanorët e xhehenemit janë në një gjendje të pashpresë. Tortura

të cilës i nënshtrohen është jashtëzakonisht e egër dhe e pafund. E

vetmja shpresë e tyre është të qajnë dhe të përgjërohen për shpëtim.

Ata i shohin banorët e xhenetit dhe i lusin për ujë dhe ushqim. Ata

përpiqen të pendohen dhe kërkojnë falje prej Allahut. Mirëpo, të

gjitha veprimet e tyre janë të kota. Ata u përgjërohen rojeve të

xhehenemit. Ata madje kërkojnë që ata të veprojnë si ndërmjetës

midis tyre dhe Allahut dhe kërkojnë mëshirë. Dhimbja është aq e

padurueshme sa që ata kërkojnë të jenë të shpëtuar prej saj qoftë

edhe vetëm për një ditë të vetme:

Dhe ata, që janë në zjarr, rojës së Xhehenemit i thonë: “Luteni

Allahun tuaj të na e lehtësoj dënimin, bile një ditë!” Ata u


145

thonë: “A nuk u patën arritur juve të dërguar tuaj me

argumente të qarta? Ata përgjigjen: “Po (na kanë ardhur)!” E

pra, (u thotë roja) lutuni ju vetë, po lutja e jobesimtarëve është

asgjë!” (Sure Gafir: 49-50)

Jobesimtarët vazhdojnë të kërkojnë falje, por ata refuzohen

rreptësishtë:

Ata thonë: “O Allahu ynë, ne na patën mundur të këqijat (u

dhamë pas epsheve të dynjasë) dhe si të tillë ishim popull i

humbur! Allahu ynë, na nxjerr prej tij, e nëse gabojmë

përsëri, atëherë vërtet, jemi mizor!” Ai thotë: “Heshtni aty e

mos më folni!” Pse një grup prej robërve të Mi thanë: “O

Allahu ynë, ne besuam, prandaj na falë dhe na mëshiro, se Ti

je më i miri i mëshiruesve!” E ju i patët tallur ata, sa që ajo

tallje bëri që të harronin përkujtimin ndaj Meje, madje edhe

qeshnit me ta. E Unë sot i shpërbleva ata për atë që ishin të

durueshëm atë janë fitimtarët. (Sure Mu’minun: 106-111)

Ky është në të vërtetë fjalimi i fundit i Allahut për banorët e

xhehenemit. Fjalët e tij “Qëndroni këtu të turpëruar dhe mos Mu

lutni!” janë përfundimtare. Që nga ai moment, Allahu kurrë nuk i

përfill më banorët e xhehenemit. Njeriu as që do të dëshironte të

mendoj për këtë gjendje.

Përderisa gjynahqarët digjen në xhehenem, ata që arrijnë

“lumturinë dhe shpëtimin” mbesin në xhenet duke iu gëzuar dobisë

së mirësive të pafund. Vuajtja e banorëve të xhehenemit bëhet më e

fuqishme kur e vërejnë jetën e besimtarëve në xhenet. Me të vërtetë,

ndërsa i nënshtrohen mundimit të padurueshëm, ata mund të

“shohin” mirësitë e mrekullueshme të xhenetit.

Besimtarët, të cilët jobesimtarët i përqeshën në këtë botë, tani


146

kalojnë një jetë të plotë dhe të lumtur, duke jetuar në vende

përrallore, shtëpi madhështore me femra të bukura dhe duke shijuar

ushqimin dhe pijet. Pamja e besimtarëve në një gjendje të qetësisë

dhe begatisë keqëson edhe më tej keqëson poshtërimin e qenies në

xhehenem. Këto skena shkaktojnë dhimbje më të madhe dhe vuajtje

pikëllimit të tyre.

Pendimi bëhet gjithnjë e më i thellë. Mosrespektimi i urdhrave

të Allahut në këtë botë i bën ata të ndiejnë brejtje të thellë të

ndërgjegjes. Ata u drejtohen besimtarëve në xhenet dhe përpiqen të

flasin me ta. Ata u përgjërohen për ndihmë dhe keqardhje ata.

Megjithatë, këto janë përpjekje të kota. Banorët e xhenetit i shohin ata

gjithashtu. Biseda në mes të banorëve të xhehenemit dhe të xhenetit

është si vijon:

Që janë në Xhenete e i bëjnë pyetje njëri-tjetrit, Përkitazi me

kriminelët (e u thonë): “Çka u solli juve në Sekar?” Ata thonë:

“Nuk kemi qenë prej atyre që faleshin (që bënin namaz); Nuk

kemi qenë që ushqenim të varfrit; Dhe kemi qenë që

përziheshim me të tjerët në punë të kota. Dhe kemi qenë që

nuk e besonim ditën e gjykimit. Derisa na erdhi e vërteta

(vdekja)!” E tanimë, atyre nuk u bën dobi ndërmjetësimi i

ndërmjetësuesve. (Sure Mudeththir: 40-48)

Ndërkaq, besimtarët dhe hipokritët do të diskutojnë njëri me

tjetrin. Hipokritët janë njerëzit që qëndruan me besimtarët për një

kohë të caktuar. Përkundër faktit se nuk kanë besim në zemrat e tyre,

dhe kryekëput për përfitim personal, ata i kanë zbatuar obligimet e

tyre fetare sikur të ishin besimtarë. Kështu, ata kanë fituar emrin e

“hipokritit”. Në zjarrin e xhehenemit, ata u përgjërohen besimtarëve

t’u ndihmojnë. Dialogu në mes këtyre dy grupeve në Kuran

transmetohet si vijon:


147

Ditën kur hipokritët dhe hipokritet atyre që besuan u thonë:

“Na pritni (ose na shikoni) të ndriçohemi prej dritës suaj!” U

thuhet: “Kthehuni prapa jush (në dynja) e kërkoni ndonjë

dritë!” Atëherë vihet ndërmjet tyre njëfarë muri që ka një

derë, e brendia e tij është mëshirë (Xheneti), e ana e jashtme e

tij është dënimi (zjarri). (Hipokritët e mbetur në errësirë) I

thërrasin ata (besimtarët): “A nuk kemi qenë edhe ne së

bashku me ju!? (Besimtarët përgjigjen): “Po, por ju e

shkatërruat veten (me hipokrizi), ju prisnit kob të zi për

besimtarët, ju dyshonit në çështjet e fesë dhe ju mashtruan

shpresat e kota deri kur ju erdhi caktimi i Allahut (vdekja)

dhe ashtu, përkitazi me Allahun, mashtruesi ju mashtroi. E

sot, prej jush nuk pranohet ndonjë kompensim e as prej atyre

që nuk besuan, vendi juaj është zjarri, ai është ndihma juaj: sa

përfundim i keq është ai”. (Sure Hadid: 13-15)

Një vuajtje e përjetshme pa asnjë shpëtimPërveç të gjitha karakteristikave të xhehenemit që i kemi

përmendur deri tani, ekziston një aspekt tjetër i tij i cili i shton fuqinë

vuajtjes së përjetuar: ai është i përjetshëm. Në këtë botë, fakti se

madje edhe dhimbja më e thekshme zvogëlohet me kohë e

ngushëllon njeriun. Fundi i çdo dhimbje është lumturi dhe madje

pritja e kësaj lumturie jap shpresë.

Mirëpo, nuk ekziston një shpresë e tillë në xhehenem dhe kjo

është ajo që tronditë banorët e xhehenemit më së shumti. Kur ata të

hidhen në zjarr, të pranguar, të djegur, të fshikulluar dhe të ngujuar

në vende të ngushta, me duart e tyre të lidhura për qafë, ata e dinë se

kjo do të zgjatë përjetësisht. Përpjekjet e tyre për të ikur s’mund të


148


149

kenë sukses kurrë. Kjo tregon se vuajtja e tyre do të zgjatë

përgjithmonë. Ankthi që ndiejnë ata shpjegohet si vijon:

Sa herë që përpiqen të dalin prej tij nga vuajtjet e

padurueshme, kthehen me dhunë në të përsëri (u thuhet):

“Vuani dënimin me djegie!” (Sure Haxhxh: 22)

Xhehenemi është një vend tërësisht i izoluar. Jobesimtarët hyjnë

në të dhe kurrë më nuk dalin. Nuk ka rrugëdalje prej xhehenemit.

Ndjenja e izolimit rrethon jobesimtarët. Ata janë të rrethuar me mure

dhe dyer të mbyllura. Kjo ndjenjë e hidhur e mbylljes përshkruhet në

Kuran si vijon:

Ndërsa ata që nuk i besuan argumentet Tona, ata janë të së

majtës. Kundër tyre është zjarri i mbyllur. (Sure Beled: 19-20)

E ti thuaj: “E vërteta është nga Allahu juaj, e kush të dojë, le të

besojë, e kush të dojë, le të mohojë. Ne kemi përgatitur për

jobesimtarët zjarr që muret e tij (të flakës) i rrethojnë ata, e

nëse kërkojnë shpëtim, ndihmohen me një ujë si katran që

përzhit fytyrat. E shëmtuar është ajo pije, e vend i keq është

ai”. (Sure Kehf: 29)

Të tillët (që ndjekin djallin) kanë vendin në Xhehenem dhe

prej tij nuk kanë të ikur (shpëtim). (Sure Nisa’: 121)

Kur jobesimtarët shohin zjarrin, ata bëhen plotësisht të

vetëdijshëm se ku e kanë vendin. Ata e kuptojnë me të vërtetë se nuk

ka asnjë mundësi çfarëdo qoftë ajo të shpëtojnë nga zjarri. Në këtë

fazë, koncepti i kohës humb kuptimin dhe fillon një vuajtje e

përjetshme. Natyra e pareshtur e dhimbjes është ana më e keqe e saj.

Madje edhe nëse kalojnë një qind vjet, një mijë vjet apo me miliona

vite, njeriu kurrë nuk i afrohet fundit. Miliona vite nuk janë asgjë

krahasuar me përjetësinë. Jobesimtari që banon në xhehenem pret

një fund, e megjithatë, pa dobi. Kjo është arsyeja pse theksohet

natyra e përjetshme e xhehenemit:

Hipokritëve dhe hipokriteve dhe jobesimtarëve Allahu u ka

përcaktuar zjarrin e xhehenemit, ku do të jenë përgjithmonë,

ai mjafton për ta, dhe ata i ka mallkuar Allahu. Ata kanë

dënim të pandërprerë. (Sure Teube: 68)

Sikur të kishin qenë ata Allaha, ata nuk do të hynin në të, po

që të gjithë do të jenë aty përgjithmonë. (Sure Enbija: 99)

Po për ata që nuk besuan është zjarri i Xhehenemit. Ata as

nuk gjykohen që të vdesin (të rehatohen) e as nuk u

lehtësohet ndëshkimi. Kështu e ndëshkojmë secilin që është

shumë i pabesim. (Sure Fatir: 36)

Gjithë dhimbjes në këtë botë i vjen fundi. Gjithmonë ekziston

shpëtimi. Njeriu i cili ndien dhimbje ose vdes ose dhimbja e tij

lehtësohet. Mirëpo, në xhehenem, dhimbja është e vazhdueshme

dhe e pareshtur, duke mos ofruar kurrfarë lehtësimi madje as edhe

për një moment të vetëm.

Një vërejtje e rëndësishme për t’iu shmangurvuajtjes

Gjatë gjithë këtij libri, është vënë në pah se ata të cilët nuk i

refuzojnë urdhrat e Allahut në këtë dynja dhe e mohojnë ekzistencën

e Krijuesit të tyre nuk do të kenë shpëtim në ahiret dhe do të

përballen me një vuajtje të llahtarshme në xhehenem.

Prandaj, pa humbur kohë, secili duhet të kuptoj gjendjen e tij në

praninë e Allahut dhe t’i nënshtrohet Atij. Përndryshe, ai do të

pendohet dhe do të përballet me një fund të frikshëm:


150

Ata që nuk besuan shpeshherë do të kishin dëshiruar të

kishin qenë myslimanë. Lëri (Muhammed) ata, të hanë, të

dëfrehen dhe t’i preokupojë shpresa (se do të jetojnë shumë),

e më vonë do të kuptojnë. (Sure Hixhr: 2-3)

Rruga për t’iu shmangur ndëshkimit të përjetshëm, për të fituar

lumturinë e përjetshme dhe kënaqësinë e Allahut është e qartë.

Para se të jetë tepër vonë, keni besim të sinqertë në Allahun.

Kaloni jetën tuaj duke bërë vepra të mira për ta fituar kënaqësinë e

Tij…


151

MASHTRIMI I EVOLUCIONIT

Darvinizmi, me fjalë të tjera teoria e evolucionit, u prezentua

me qëllim të mohimit të faktit të krijimit, por që në të vërtetë nuk

është asgjë përveç një marrëzi e dështuar joshkencore. Kjo teori, e

cila pretendon se jeta lindi rastësisht nga materia e pajetë, u

zhvlerësua nga faktet shkencore të “projektimit” të qartë në gjithësi

dhe në gjërat e gjalla. Në këtë mënyrë, shkenca vërtetoi se Allahu

krijoi gjithësinë dhe gjallesat në të. Propaganda e zhvilluar sot për të

mbajtur në jetë teorinë e evolucionit mbështetet kryekëput në

shtrembërimin e fakteve shkencore, interpretimin e paragjykuar dhe

gënjeshtrat dhe pavërtetësitë e maskuara si shkencë.

Mirëpo kjo propagandë nuk mund ta fsheh të vërtetën. Fakti se

teoria e evolucionit është mashtrimi më i madh në historinë e

shkencës ka ardhur në shprehje shumë e më shumë në botën

shkencore gjatë 20-30 viteve të fundit. Hulumtimet e bëra pas viteve

të 80-ta në veçanti kanë zbuluar se pohimet e Darvinizmit janë

krejtësisht të pabaza, gjë që është thënë nga një numër i madh i

shkencëtarëve. Në Shtetet e Bashkuara të Amerikës në veçanti,

shumë shkencëtarë prej fushave të ndryshme biologjia, biokimia dhe

paleontologjia pranojnë gjymtinë e Darvinizmit dhe e përdorin

konceptin e projektimit inteligjent për të shpjeguar zanafillën e jetës.

Ky “projektim inteligjent” është një shprehje shkencore e faktit se

Allahu i krijoi të gjitha gjallesat.

152

Ne kemi ekzaminuar rënien e teorisë së evolucionit dhe provat e

krijimit në mënyrë shumë të hollësishme shkencore në shumë prej

punimeve tona dhe vazhdojmë ta bëjmë këtë. Duke pasur parasysh

rëndësinë e madhe të kësaj çështjeje, do të jetë shumë e dobishme që

ta bëjmë një përmbledhje të saj këtu.

DËSHTIMI SHKENCOR I DARVINIZMITTeoria e evolucionit, edhe pse është një doktrinë që i ka fillimet

në Greqinë e lashtë, u përqafua gjerësisht në shekullin e

nëntëmbëdhjetë. Zhvillimi më i rëndësishëm që e bëri teorinë temën

kryesore të botës së shkencës ishte botimi në vitin 1859 i librit

Origjina e Llojeve të Çarlls Darvinit. Në këtë libër, ai doli me

pretendimin se llojet e ndryshme në tokë nuk janë krijuar veç e veç,

por rrjedhin nga një stërgjysh i përbashkët dhe kanë ndryshuar nga

njëra-tjetra nëpërmjet ndryshimeve të vogla me kalimin e kohës.

Teoria e Darvinit nuk mbështetet në asnjë zbulim shkencor konkret,

siç e pranoi edhe ai vet, ajo ishte vetëm një “supozim”. Veç kësaj,

ashtu siç e pranoi Darvini në kapitullin e gjatë të librit të tij të

titulluar “Vështirësitë e Teorisë”, teoria dështoi përballë një sërë

çështjesh vendimtare.

Darvini mbështeti të gjitha shpresat e tij në zbulimet e reja

shkencore, të cilat shpresonte që do të zgjidhnin këto vështirësi.

Mirëpo, në kundërshtim me atë që ai shpresonte, zbulimet

shkencore zgjeruan përmasat e këtyre vështirësive. Disfata e

darvinizmit përballë shkencës mund të përmblidhet në tre tituj

kryesorë:

1) Teoria nuk arrin të shpjegoj se si ka zënë fill jeta në tokë.

2) Nuk gjendet asnjë zbulim shkencor që tregon se


153

“mekanizmat e evolucionit” të propozuara nga kjo teori, posedojnë

asnjë force evoluese.

3) Të dhënat fosile provojnë pikërisht të kundërtën e ideve të

parashtruara nga kjo teori.

Në këtë pjesë, do të shtjellojmë në vija të përgjithshme këto tri

çështje themelore:

PENGESA E PARË E PAKAPËRCYESHME:ZANAFILLA E JETËS

Teoria e evolucionit pretendon se të gjitha speciet rrjedhin nga

një qelizë e vetme e shfaqur në Tokën primitive 3.8 miliardë vjet më

parë. Si është e mundur që një qelizë e vetme të ndërtojë miliona

specie të gjalla e të komplikuara dhe, nëse me të vërtetë ka ndodhur

diçka e tillë, përse nuk gjendet asnjë gjurmë në të dhënat fosile janë

disa nga pyetjet në të cilat teoria nuk është në gjendje të jap përgjigje.

Por në fillim, duhet të pyetemi: Si u krijua kjo “qelizë e parë”?

Meqë teoria e evolucionit e mohon krijimin dhe çfarëdo

ndërhyrje të mbinatyrshme, ajo supozon se “qeliza e parë” është

shfaqur rastësisht pa asnjë projektim, planifikim apo rregullim,

përbrenda ligjeve të natyrës. Sipas kësaj teorie, materia e pajetë

duhet të ketë krijuar rastësisht qelizën e gjallë. Por kjo hipotezë bie

ndesh me ligjet më të pakundërshtueshme të biologjisë.

“JETA RRJEDH NGA JETA”Darvini, në librin e tij, nuk ka folur kurrë mbi zanafillën e jetës.

Koncepti primitiv shkencor në periudhën kur jetoi ai supozonte se

gjallesat zotërojnë një konstrukt shumë të thjeshtë. Sipas teorisë së


154

krijimit të rastësishme që besohej në mesjetë, lëndët e

pajetë/inorganike, duke u bashkuar, mund të formojnë një qenie të

gjallë. Në atë periudhë ishte shumë i përhapur mendimi se insektet

formoheshin nga tepricat e ushqimeve, ndërsa minjtë nga gruri. Për

të provuar diçka të tillë janë bërë eksperimente nga më të

çuditshmet: Një leckë e ndotur me pak grurë mbi të, në një anë,

ndërsa në anën tjetër një shkencëtar, duke pritur që pas një kohe të

formoheshin minj.

Gjithashtu mendohej se shfaqja e krimbave në një copë mishi

ishte dëshmi e krijimit të vetvetishëm/spontan. Por më vonë do të

kuptohej se ata krimba nuk formoheshin vetvetiu në mish, por nga

larvat e padukshme për syrin që silleshin nga mizat.

Madje edhe kur Darvini shkroi librin Origjina e Llojeve, besimi se

bakteriet formoheshin nga materia e pajetë ishte një gjë e pranuar

gjerësisht në botën e shkencës.

Por vetëm 5 vite pas botimit të librit të Darvinit, Lui Paster

shpalli përfundimet e arritura pas shumë studimeve dhe

eksperimenteve të gjata që rrëzuan plotësisht krijimin spontan, i cili

përbënte gurthemelin e teorisë së Darvinit. Në ligjëratën e tij

triumfale në Sorbonë në vitin 1864, Pasteri tha: “Kurrë më nuk do të

rimarr veten krijimi spontan prej grushtit vdekjeprurës të dhënë nga ky

eksperiment i thjeshtë.” 1

Mbrojtësit e teorisë së evolucionit i kundërshtuan për një kohë

të gjatë zbulimet e Pasterit. Mirëpo shkenca, e cila po përparonte

duke nxjerrë në dritë ndërtimin kompleks të qelizës së organizmit të

gjallë, e përforcoi edhe më tepër pavlefshmërinë e pretendimeve mbi

krijimin e rastësishëm të jetës.


155

PËRPJEKJET E PAFRYTSHME TË SHEKULLITNJËZET

Evolucionisti i parë, i cili u muar me çështjen e zanafillës së jetës

në shekullin e njëzet ishte biologu i njohur rus Aleksandër Oparin, i

cili u mundua të provonte, me anë të një sërë tezash të hedhura nga

vetë ai në vitet 1930, se qeliza e gjallë mund të krijohej rastësisht. Por

këto punime do të dilnin të pasuksesshme dhe Oparin do të detyrohej

ta bënte këtë rrëfim: Mirëpo, fatkeqësisht, çështja e zanafillës së qelizës përbën ndoshta pikën më

të errët të gjithë studimit të evolucionit të organizmave. 2

Pasuesit evolucionist të Oparinit u munduan të bënin

eksperimente për të gjetur një zgjidhje për këtë çështje. Më i njohuri

nga këto eksperimente ishte ai që u ndërmor në vitin 1953 nga kimisti

amerikan Stenli Miler, i cili, duke bashkuar gazërat, që ai pretendonte

se kishin ekzistuar në atmosferën primitive në një ambient

eksperimental dhe duke i ekspozuar ato ndaj një burimi të jashtëm

energjie, Milleri formoi disa molekula organike (aminoacide) të

pranishme në strukturën e proteinave.

Mezi kishin kaluar disa vite para se të zbulohej se ky

eksperiment, i cili atëherë u paraqit si një hap i rëndësishëm në emër

të evolucionit, ishte i pavlefshëm, sepse atmosfera e përdorur në këtë

eksperiment ishte shumë më e ndryshme nga kushtet reale të Tokës. 3

Pas një periudhe të gjatë heshtjeje, Milleri pranoi se atmosfera e

përdorur nga ai nuk ishte reale. 4

Të gjitha përpjekjet evolucioniste që u ndërmorën gjatë shekullit

të njëzet për të shpjeguar zanafillën e jetës përfunduan pa sukses.

Xhefri Bada, gjeokimisti i njohur nga Instituti Skrips i San Diegos, në

një artikull të botuar në vitin 1998 në revistën “Earth (Toka)”, pranon

këtë fakt:


156

Sot, duke e lënë pas shekullin e njëzet, akoma përballemi me problemin më

të madh të pazgjidhur që kishim kur hymë në shekullin e njëzet: Si zuri fill

jeta në tokë? 5

NDËRTIMI I NDËRLIKUAR I JETËSShkaku kryesor që çështja mbi zanafillën e jetës ka hyrë në një

dilemë të tillë është se madje ata organizma të gjallë që mendohej të

jenë më të thjeshtat kanë ndërtim jashtëzakonisht të ndërlikuar.

Qeliza e një gjallese është shumë më e ndërlikuar se të gjitha

produktet teknologjike që ka arritur të prodhojë njeriu. Sot, madje

edhe në laboratoret më të përparuara të botës, duke bashkuar

materie kimike organike, nuk do të mund të arrijmë kurrë të

përfitojmë një qelizë të vetme.

Kushtet që nevojiten për formimin e një qelize janë aq të shumta

sa kurrë nuk mund të shpjegohen me rastësi. Probabiliteti që

proteinat, njësia bazë e qelizës, të sintetizohen rastësisht është 1 në

10950 (për një proteinë mesatare me 500 aminoacide). Në matematikë

probabilitetet më të vogla se 1050 konsiderohen të pamundura.

Molekula e ADN-së përmban informacionet gjenetike si një

bankë informacionesh me kapacitet të pabesueshëm. Nëse do ta

hidhnim në letër informacionin që përfshin ADN-ja e njeriut, do të

krijohej një bibliotekë me 900 volume enciklopedike me nga 500 faqe

secili.

Në këtë pikë shfaqet një dilemë shumë interesante: ADN-ja

mund ta kopjoj/përsëris vetveten vetëm me ndihmën e disa

proteinave të specializuara (enzimeve). Mirëpo, sinteza e këtyre

enzimeve mund të realizohet vetëm me anë të informacionit të

koduar në ADN. Pasiqë ato të dyja janë të varura nga njëra tjetra, ato


157

duhet të ekzistojnë në të njëjtën kohë për kopjim/përsëritje. Kjo e

sjellë skenarin se jeta ka zënë fill vetvetiu në një rrugë pa krye. Prof.

Lesli Orgel, një evolucionist me reputacion nga Universiteti i San

Diegos në Kaliforni, e pranon këtë fakt në botimin e revistës Scientific

American të Shtatorit të vitit 1994:Është krejtësisht e pamundshme që proteinat dhe acidet nukleike, duke

qenë të dyja komplekse për nga ndërtimi, të jenë krijuar vetvetiu në të

njëjtin vend dhe në të njëjtën kohë. Poashtu duket e pamundshme ta kemi

njërën pa tjetrën. Dhe kështu, në shikim të parë, njeriut do t’i duhej të

vjen në përfundimin se, në të vërtetë, jeta kurrë nuk ka mundur të zë fill

me anë të mjeteve kimike. 6

Padyshim, nëse është e pamundur që jeta të ketë zënë fill nga

shkaqet natyrore, atëherë duhet të pranohet se jeta u “krijua” në

mënyrë të mbinatyrshme. Ky fakt zhvlerëson në mënyrë të qartë

teorinë e evolucionit, qëllimi kryesor i së cilës është të mohoj

krijimin.

MEKANIZMAT IMAGJINARË TËEVOLUCIONIT

Çështja e dytë e rëndësishme që e bën teorinë e Darvinit të

pavlefshme është se të dy konceptet e paraqitura nga kjo teori si

“mekanizma të evolucionit”, u kuptua se në të vërtetë nuk zotërojnë

asnjë forcë evoluese.

Darvini e mbështeti hipotezën e tij në tërësi në mekanizmin e

“seleksionimit natyror.” Rëndësia që i japte këtij mekanizmi mund të

kuptohet fare lehtë edhe nga titulli i librit të tij: Origjina e Llojeve

nëpërmjet seleksionimit natyror”…

Seleksionimi natyror pohon se ato gjallesa që janë më të


158

fuqishme dhe që i përshtaten më mirë kushteve natyrore të

vendbanimeve të tyre do të mbijetojnë në luftën për jetë. P.sh., në një

kope sorkadhesh që kërcënohet prej kafshëve të ndryshme

grabitqare, do të mbijetojnë vetëm ato sorkadhe që vrapojnë më

shpejt. Kështu që kopeja e sorkadheve do të përbëhet nga individët

më të fortë dhe më të shpejtë. Mirëpo, sigurisht që ky mekanizëm

nuk mund të shkaktojë evoluimin e sorkadheve e t’i kthejë në një lloj

tjetër gjallese, për shembull, në kuaj.

Për këtë arsye, mekanizmi i seleksionimit natyror nuk zotëron

asnjë forcë evoluese. Edhe Darvini ishte i ndërgjegjshëm për këtë

realitet, ndaj në librin e tij Origjina e Llojeve u detyrua të pohonte:Seleksionimi natyror s’mund të bëjë asgjë përderisa nuk shfaqen dallime

dhe ndryshime të dobishme individuale. 7

NDIKIMI I LAMARKUTSi mund të formoheshin këto ndryshime të dobishme? Darvini,

kësaj pyetjeje u mundua t’i përgjigjej nga këndvështrimi i të

kuptuarit primitiv të shkencës së asaj kohe. Sipas biologut francez

Shevalie Lamark (1774-1829), i cili ka jetuar para Darvinit, gjallesat ia

përcollën brezit pasardhës të gjitha ndryshimet fizike, të cilat kishin

fituar gjatë jetës së tyre. Ai pohonte se këto cilësi, të cilat u

akumuluan nga një brez në tjetrin, bënë që të formohen specie të reja.

Për shembull, ai pohonte se gjirafat evoluan nga antilopat gjatë

përpjekjeve të tyre për të arritur gjethet e pemëve të larta, qafat e tyre

u zgjatën nga njëri brez në tjetrin

Edhe Darvini ka dhënë shembuj të ngjashëm. Në librin e tij

Origjina e Llojeve, për shembull, ai thot se disa arinj për të gjetur

ushqim në thellësi të detit me kohë u shëndrruan në balena. 8


159

Por zbulimet e Gregor Mendelit (1822-1884) të ligjeve të

trashëgimisë, të cilat u saktësuan nga shkenca e gjenetikës, e cila

lulëzoi në shekullin e njëzet, hedhën poshtë plotësisht legjendën e

përcjelljes së karakteristikave të fituara në brezat pasardhës. Kështu,

u vërtetua përfundimisht se seleksionimi natyror ishte një

mekanizëm joefektiv.

NEO-DARVINIZMI DHE MUTACIONETPër të gjetur një zgjidhje, darvinistët nxorën në dritë “Teorinë

Sintetike Moderne”, apo siç njihet ndryshe Neo-Darvinizmin, në

fund të viteve 1930. Neo-Darvinizmi shtoi mutacionet, të cilat janë

shtrembërime të formuara në gjenet e gjallesave për shkak të

faktorëve të tillë të jashtëm si rrezatimi apo gabimet në përsëritje, si

“shkaqe të ndryshimeve të dobishme” përveç mutacionit natyror.

Modeli, i cili edhe sot e ruan vlerën në emër të evolucionit, është

Neo-Darvinizmi. Sipas kësaj teorie miliona gjallesa në botë u

formuan si rezultat i një procesi me anën e të cilit organe të shumta

komplekse të këtyre organizmave (p.sh., veshët, mushkëritë dhe

krahët) iu nënshtruan “mutacioneve,” domethënë çrregullimeve

gjenetike. Por ekziston një fakt i prerë shkencor që plotësisht e hedh

poshtë këtë teori: Mutacionet nuk i zhvillojnë gjallesat,

përkundrazi, ato janë gjithmonë të dëmshme.

Arsyeja për këtë është shumë e thjeshtë: ADN-ja zotëron një

ndërtim shumë të ndërlikuar dhe çdo ndikim spontan mbi këtë

molekulë, mund vetëm t’i shkaktojë dëm asaj. Gjenetisti amerikan B.

G. Ranganathan e shpjegon këtë fakt si në vazhdim:Së pari, mutacionet e vërteta janë shumë të rralla në natyrë. Së dyti, shu-


160

mica e mutacioneve janë të dëmshme pasiqë janë të rastësishme, më parë

se ndryshime të rregullta në strukturën e gjeneve; çfarëdo ndryshimi i

rastësishëm në një sistem tejet të rregullt do të ndikojë për të keq, jo për të

mirë. Për shembull, nëse një tërmet do të dridhte një ndërtim tejet të rreg-

ullt siç është një ndërtesë, do të ndodhte një ndryshim i rastësishëm në ko-

rnizën e ndërtesës, i cili sipas të gjitha gjasave, nuk do të ishte një

përmirësim. 9

Nuk çudit fakti se deri më sot nuk është vëzhguar asnjë rast i

ndonjë mutacioni të dobishëm, domethënë, i cili është parë të

zhvilloj kodin gjenetik. Është vërtetuar se të gjitha mutacionet janë të

dëmshme. Është kuptuar se mutacioni, i cili është paraqitur si një

“mekanizëm i evolucionit,” është në të vërtetë një dukuri gjenetike

që dëmton gjallesat dhe i lë të gjymtuara. (Efekti më i zakonshëm i

mutacionit në qeniet njerëzore është kanceri.) Natyrisht, një

mekanizëm shkatërrues nuk mund të jetë “mekanizëm evolutiv.”

Seleksionimi natyror, në anën tjetër, “s’mund të bëj asgjë i vetëm,”

siç e pranoi edhe Darvini. Ky fakt na tregon se nuk ekziston ndonjë

“mekanizëm evolutiv” në natyrë. Pasiqë nuk ekziston asnjë

mekanizëm evolutiv, asnjë proces i tillë i imagjinuar i quajtur

“evolucion” nuk ka mundur të ndodhë.

TË DHËNAT FOSILE: ASNJË GJURMË EFORMAVE KALIMTARE

Të dhënat fosile janë treguesi më i qartë se skenari që sugjerohet

nga teoria evolucionit nuk ka ndodhur kurrë.

Sipas kësaj teorie, të gjitha gjallesat kanë evoluar nga një

paraardhës. Një specie, e cila ekzistonte më parë, me kalimin e


161

kohës, u shëndrrua në diçka tjetër dhe të gjitha speciet u krijuan në

këtë mënyrë. Me fjalë të tjera, ky transformim u zhvillua gradualisht

gjatë një periudhe të gjatë prej qindra miliona vjetësh.

Po të kishte qenë kështu, lloje të shumta kalimtare duhej të kishin

ekzistuar dhe jetuar brenda kësaj periudhe të gjatë transformimi.

Për shembull, disa krijesa gjysmë peshk–gjysmë zvarranik

duhej të kishin jetuar në të kaluarën të cilat kishin fituar disa tipare

zvarranikësh, përveç tipareve të peshkut të cilat ato tashmë i kishin.

Apo duhej të kishin ekzistuar disa zvarranik-zogj, të cilët fituan disa

tipare të zogjëve përveç tipareve të zvarranikëve që ato tashmë i

kishin. Meqë këto gjallesa do të duhej të kishin ekzistuar në një

periudhë kalimtare, gjallesat duhet të kenë qenë të gjymtuara dhe

me një sërë të metash. Evolucionistët, këto qenie imagjinare që

besojnë të kenë jetuar në të kaluarën, i quajnë “forma kalimtare”.

Nëse me të vërtetë do të kishin ekzistuar gjallesa të tilla në të

kaluarën, atëherë do të duhej të kishte me miliona dhe madje

miliarda sosh për nga numri dhe llojllojshmëria. Ajo që është më me

rëndësi, mbetjet e këtyre qenieve të çuditshme do të duhej të

haseshin në të dhënat fosile. Darvini, në librin Origjina e Llojeve, këtë

fakt e shpjegon kështu:Nëse teoria ime është e vërtetë, atëherë forma kalimtare të panumërta që

lidhin speciet e të njëjtit grup, duhet të kenë ekzistuar sigurisht... Si rrjed-

him, provat për ekzistencën e tyre të mëparshme do të mund të gjendeshin

vetëm në mbetjet fosile.” 10

SHPRESAT E VENITURA TË DARVINITMirëpo, edhe pse janë bërë shumë kërkime intensive për të

gjetur fosilet që nga mesi i shekullit të nëntëmbëdhjetë në mbarë


162

botën, ende nuk është gjetur asnjë formë kalimtare. Të gjitha fosilet,

në kundërshtim me atë që shpresonin evolucionistët, tregojnë se jeta

në Tokë u shfaq rastësisht, krejt papritur dhe plotësisht e formuar.

Një paleontolog i njohur britanik, Derek V. Ager, edhe pse një

evolucionist, e pranon këtë realitet:Problemi ynë është ky: Tek analizojmë me hollësi të dhënat fosile në

nivelin e klasave apo llojeve, hasim gjithmonë e më tepër jo evolucion

gradual, por shpërthim të papritur të një lloji në llogari të një tjetri. 11

Me fjalë të tjera, te fosilet e gjetura, të gjitha llojet e gjallesave

shfaqen papritmas dhe në formën e tyre të përfunduar, pa asnjë

formë të ndërmjetme në mes. Kjo është pikërisht e kundërta e

supozimeve të Darvinit. Për më tepër, kjo është një provë shumë e

fortë që gjallesat janë krijuar. I vetmi shpjegim që një specie e gjallë të

shfaqet papritmas e plotë dhe pa paraardhës nga i cili të ketë evoluar

është se ajo u krijua. Kjo e vërtetë është pranuar poashtu nga biologu

i mirënjohur evolucionist Douglas Futuyuma:

Krijimi dhe evolucioni janë dy shpjegimet e vetme që mund të

bëhen rreth origjinës së qenieve të gjalla. Krijimi dhe evolucioni, në mes

tyre, shter shpjegimet e mundshme për zanafillën e gjallesave. Organizmat

ose janë shfaqur në tokë të zhvilluara plotësisht, ose jo. Në rast se nuk janë

zhvilluar gradualisht, ato duhet të jenë zhvilluar nga specie që kanë

ekzistuar më parë me anë të ndonjë procesi modifikimi. Në rast se janë

shfaqur plotësisht të zhvilluara, ato me të vërtetë duhet të jenë krijuar nga

ndonjë intelekt i plotfuqishëm. 12

Fosilet tregojnë se qeniet e gjalla u shfaqën në Tokë të formuara

plotësisht dhe në gjendje të përkryer. Me fjalë të tjera “origjina e

llojeve,” në kundërshtim me supozimin e Darvinit, nuk është

evolucioni, por krijimi.


163

PËRRALLA E EVOLUCIONIT TË NJERIUTÇështja që trajtohet më shpesh nga mbrojtësit e teorisë së

evolucionit është prejardhja e njeriut. Mendimi darvinist mbi këtë

çështje thotë se qeniet njerëzore moderne që jetojnë sot kanë evoluar

nga disa krijesa të ngjashme me majmunët. Gjatë kësaj periudhe të

supozuar, e cila mendohet të ketë filluar rreth 4-5 milionë vjet më

parë, pretendohet se kanë jetuar “forma kalimtare” midis njeriut

modern dhe të parëve të tij. Ka katër “kategori” bazë në gjithë këtë

skenar të imagjinuar:

1. Australopiteku

2. Homo habilis

3. Homo erektus

4. Homo sapiens

Evolucionistët i japin emrin “Australopitek” (që do të thotë

“majmuni i jugut”), të ashtuquajturit paraardhës të parë të njeriut të

ngjashëm me majmunët. Këto qenie të gjalla nuk janë në fakt asgjë

tjetër, përveçse një specie e zhdukur majmuni. Kërkimet e shumta të

Lordit Solli Cukerman dhe Profesorit Çarlls Oksnard, dy anatomistë

me famë botërore nga Anglia dhe SHBA-ja, rreth mbetjeve të

australopitekëve tregojnë se këto qenie i përkisnin një lloji të

majmunit të zhdukur dhe se nuk kishin asnjë ngjashmëri me qeniet

njerëzore. 13

Evolucionistët e quajnë fazën tjetër të evolucionit njerëzor

“homo,” domethënë “njeri”. Sipas këtij pretendimi, qeniet e gjalla të

serisë “homo” ishin më të zhvilluara se australopitekët.

Evolucionistët i vendosën fosilet e këtyre krijesave të ndryshme

pranë njëra-tjetrës me një renditje të caktuar dhe përpiluan një plan

imagjinar evolucioni. Ky plan është imagjinar, sepse faktikisht asnjë

lidhje evolucionare mes këtyre klasave të ndryshme nuk është


164

provuar. Ernst Majër, njëri prej mbrojtësve më të rëndësishëm të

teorisë së evolucionit në shekullin e njëzet në librin e tij Një

argument i gjatë pohon se: “në veçanti (enigmat) historike si

zanafilla e jetës apo e Homo sapiensit, janë tejet të vështira dhe

mund madje t’i bëjnë ballë një shpjegimi përfundimtar të

kënaqshëm.” 14

Kur konturojnë zinxhirin Australopitek > Homo Habilis > Homo

Erektus > Homo Sapiens, evolucionistët nënkuptojnë se këto specie

kanë qenë paraardhëse të njëra-tjetrës. Mirëpo, zbulimet më të

fundit të paleo-antropologëve tregojnë se Austrolopiteku, Homo

Habilis dhe Homo Erektus kanë jetuar në të njëjtën periudhë në pjesë

të ndryshme të botës. 15

Për më tepër, një segment i caktuar njerëzish i klasifikuar si

Homo Erektus ka jetuar deri në kohërat moderne. Homo sapiensi,

Neandertalët dhe Homo Sapiens Sapiens (njeriu modern) kanë

bashkëjetuar në të njëjtin rajon. 16

Kjo, sigurisht, provon përfundimisht se këto specie nuk ishin

paraardhëse të njëra-tjetrës. Stefën Xhej Gould, njëri prej

paleontologëve të universitetit të Harvardit, megjithëse është

evolucionist, e shpjegon qorrsokakun në të cilin gjendet teoria

darviniste në këtë mënyrë:Çfarë i ndodhi shkallës sonë, nëse bashkekzistojnë tri linja hominide (A.

Afrikanus, Robust Australopitekët robust (shtatmëdhenjë) dhe H.

Habilis) që nuk rrjedhin nga njëra-tjetra? Për më tepër, asnjë nga të tre

nuk shfaq ndonjë tendencë evolutive gjatë qëndrimit të tyre në tokë. 17

Me pak fjalë, i gjithë skenari i evolucionit njerëzor që po mbahet

gjallë me ndihmën e vizatimeve të ndryshme të krijesave imagjinare

“gjysmëmajmun-gjysmënjeri”, që shfaqen në media apo libra

shkollorë, domethënë, sinqerisht, me anë të metodave


165

propagandistike, s’janë gjë tjetër veçse një mit pa asnjë bazë

shkencore.

Lordi Solli Cukerman, një nga shkencëtarët më të njohur dhe

më të spikatur të Mbretërisë së Bashkuar, e ka studiuar këtë çështje

për vite me radhë dhe ka kryer një punë kërkimore 15-vjeçare mbi

fosilet e Australopitekut. Edhe pse evolucionist, ai arriti në

përfundimin se, në të vërtetë, nuk ekziston asnjë pemë gjenealogjike

midis majmunit dhe njeriut.

Cukerman gjithashtu bëri një “spektër interesant të shkencave”,

duke i radhitur ato nga ato që ai i konsideronte si më shkencoret tek

ato që i konsideronte si më joshkencoret. Sipas spektrit të

Cukermanit, më “shkencoret,” duke marrë parasysh mbështetjen e

tyre në argumente, janë shkenca e fizikës dhe kimisë. Më pas vijnë

shkencat biologjike dhe pastaj shkencat shoqërore. Në fund fare, në

pjesën që konsiderohet të jetë si pjesa më “joshkencore”, rradhitet

“perceptimi jashtëshqisor” – konceptet si telepatia dhe shqisa e

gjashtë – dhe në fund të fundit u vendos “evolucioni i njeriut”.

Cukerman shpjegon kështu arsyetimin e tij: Më pas zhvendosim regjistrin e të vërtetës objektive në drejtim të atyre

fushave të shkencës të konsideruara si shkenca biologjike, si p.sh. percep-

timi jashtëshqisor apo interpretimi i historisë së fosileve të njeriut, ku për

(evolucionistin) besnik gjithçka është e mundur – dhe ku besimtari i zjar-

rtë (i evolucionit ndonjëherë është në gjendje të besojë shumë gjëra kon-

tradiktore në të njëtën kohë. 18

Siç shihet, evolucioni njerëzor nuk është gjë tjetër veçse një

përmbledhje e “disa interpretimeve të paragjykuara të fosileve të

zhvarrosura prej njerëzve të caktuar, të ciët ndjekin verbërisht

teorinë e tyre.


166

FORMULA E DARVINIT!Përveç të gjitha provave teknike me të cilat jemi marrë gjer më

tani, le ta shtjellojmë njëherë, se çfarë paragjykimi kanë

evolucionistët me një shembull të thjeshtë që të kuptohet madje edhe

prej fëmijëve:

Teoria e evolucionit pohon se jeta u krijua rastësisht. Sipas këtij

pohimi, atomet e pajetë dhe të pavetëdije u bashkuan për të formuar

qelizën dhe pastaj ata disi formuan gjallesat tjera, duke përfshirë

edhe njeriun. Le të mendojmë për këtë. Kur i bashkojmë elementet

që janë bazë e ndërtimit jetës si karboni, fosfori, nitrogjeni dhe

potasiumi, vetëm një grumbull formohet. Pa marrë parasysh se çfarë

trajtimi i nënshtrohet, ky grumbull atomesh nuk mund të formojë

madje as edhe një gjallesë të vetme. Nëse dëshironi, le ta formulojmë

një “eksperiment” në lidhje me këtë çështje dhe ta shtjellojmë në

emër të evolucionistëve atë që ata vërtet e pohojnë pa e shprehur

zëshëm me emrin “formula e Darvinit”:

Le të vendosin materialistët plot materiale të pranishme në

përbërjen e gjallesave si fosfori, nitrogjeni, karboni, oksigjeni, hekuri

dhe magneziumi në fuçi të mëdha. Veç kësaj, le të shtojnë në këto

fuçi çfarëdo lloj materiali që nuk ekziston në kushte normale, por që

ata mendojmë se është i domosdoshëm. Le të shtojnë në këtë

përzierje aq sa të dëshirojnë amino acide – të cilat nuk kanë mundësi

të formohen në kushte natyrore – dhe proteina – që një e vetme e ka

probabilitetin e formimit 10 në 950 – sa të duan. Le t’ia ekspozojnë

këto përzierje deri në masën që dëshirojnë nxehtësisë dhe lagështisë.

Le t’i përziejnë këto me çfarëdo pajisje të përparuar teknologjike që

të duan. Le t’i vënë shkencëtarët më të shquar pranë këtyre fuçive. Le

të presin këta ekspert me rradhë pranë këtyre fuçive për miliarda

dhe triliona vite. Le të lejohen të përdorin të gjitha llojet e kushteve


167

që ata besojnë të jenë të domosdoshme për formimin e një njeriu. Pa

marrë parasysh se çfarë bëjnë, ata nuk mund ta krijojnë një njeri prej

këtyre fuçive, të themi një profesor që ekzaminon strukturën e

qelizës së tij nën një mikroskop elektronik. Ata nuk mund të krijojnë

gjirafa, luanë, bletë, kanarina, kuaj, delfinë, trëndafila, orkide,

zambakë, karafila, banane, portokaj, molla, hurma, domate, pjepra,

shalqi, fiq, ullinjë, rrush, pjeshka, pallonjë, fazanë, flutura

shumëngjyrëshe apo me miliona gjallesa si këto. Me të vërtetë, ata

nuk do të mund të përfitonin as edhe një qelizë të vetme prej cilësdo

prej tyre.

Thënë shkurt, atomet e pavetëdijshme nuk mund të formojnë

qelizën duke u bashkuar. Ato nuk mund të marrin një vendim të ri

dhe ta ndajnë këtë qelizë më dysh dhe pastaj të marrin vendime tjera

dhe të krijojnë profesorët të cilët së pari shpikin mikroskopin

elektronik dhe pastaj ekzaminojnë strukturën e qelizës së vet nën atë

mikroskop. Materia është një grumbull i pavetëdijshëm, i pajetë dhe

ajo vie në jetë me krijimin e lartë të Allahut.

Teoria e evolucionit, e cila pohon të kundërtën e kësaj, është një

gjykim plotësisht i gabuar i kundërt me arsyen. Të menduarit madje

edhe vetëm për pak kohë për pohimet e evolucionistëve zbulon këtë

të vërtetë, sikurse në shembullin më lartë.

TEKNOLOGJIA E SYRIT DHE VESHITNjë çështje tjetër që mbetet pa përgjigje nga teoria e evolucionit

është cilësia e shkëlqyer e perceptimit të syrit dhe veshit.

Para se të kalojmë te syri, le t’i përgjigjemi shkurtimisht pyetjes

“Si shohim ne?” Rrezet e dritës që vijnë nga një objekt, bien në

retinën e syrit duke dhënë një imazh të përmbysur të objektit. Këtu,


168

këto rreze drite transformohen në sinjale elektrike nga qelizat dhe

pastaj përcillen në një zonë të vogël në pjesën e prapme të trurit, ku

ndodhet “qendra e shikimit”. Këto sinjale elektrike perceptohen në

këtë qendër të trurit si imazh pas një sërë procesesh. Le të mendojmë

pak, duke u bazuar në këto njohuri teknike.

Truri është i izoluar tërësisht nga drita. Kjo do të thotë se pjesa e

brendshme e trurit është në errësirë të plotë dhe drita nuk arrin atje.

Qendra e shikimit është një vend në errësirë të plotë ku nuk hyn

kurrë dritë. Ka mundësi që të jetë vendi më i errët që ekziston.

Megjithatë, ne shikojmë një botë të ndritshme plot dritë në këtë

errësirë të plotë.

Imazhi i formuar në sy është kaq i mprehtë dhe i qartë, sa që as

teknologjia e shekullit njëzet nuk ka arritur ta realizojë. Për

shembull, shikoni librin që jeni duke e lexuar, duart me të cilat e

mbani atë dhe pastaj ngrini kokën dhe shikoni përreth. A keni parë

ndonjëherë një imazh të tillë të mprehtë e të qartë si ky në ndonjë

vend tjetër? Edhe ekrani më i zhvilluar i televizorit i prodhuar nga

prodhuesi më i fuqishëm i televizorëve në botë nuk mund të sigurojë

një imazh aq të mprehtë për ju. Ky është një imazh tre-dimensional,

me ngjyra dhe jashtëzakonisht i pastër. Për vite të tëra, mijëra

inxhinierë janë përpjekur të prodhojnë një televizor tre-dimensional,

i cili mund të arrijë cilësinë e shikimit të syrit. Ata kanë arritur të

shpikin një sistem TV tre-dimensional, por ai nuk mund të shihet pa

vendosur një palë syze speciale 3-D. Për më tepër, bëhet fjalë vetëm

për një tre-dimensional artificial. Sfondi është më i mjegulluar,

ndërsa plani i parë duket sikur është dekor prej letre. Asnjëherë s’ka

qenë e mundur të arrihet një imazh me cilësinë e syrit. Edhe në

kamera apo në televizor, ka një humbje të cilësisë së imazhit.

Evolucionistët pretendojnë se mekanizmi që prodhon këtë imazh


169

të mprehtë e të qartë është formuar krejt rastësisht. Nëse dikush do

t’ju thoshte se televizori në dhomën tuaj është formuar si rezultat i

bashkimit të rastësishëm të miliona atomeve, çfarë do të mendonit

ju? Si mund ta bëjnë atomet atë që mijëra njerëz s’e bëjnë dot?

Nëse një pajisje që prodhon një imazh më primitiv se syri nuk

mund të jetë formuar rastësisht, atëherë është shumë e qartë që edhe

syri apo imazhi që shikohet prej tij nuk mund të jenë krijuar

rastësisht. E njëjta gjë vlen edhe për veshin. Veshi i jashtëm i kap

tingujt dhe i drejton te veshi i mesëm, i cili ia përcjell veshit të

brendshëm duke i përforcuar ato. Veshi i brendshëm ia dërgon valët

zanore trurit, duke i kthyer në sinjale elektrike. Ashtu si me

shikimin, procesi i dëgjimit përfundon në qendrën e dëgjimit në tru.

Ajo që thamë për syrin është e vërtetë edhe për veshin. D.m.th.

truri është i izoluar nga tingujt, ashtu si është i izoluar edhe nga

drita: asnjë tingull nuk mund të depërtojë brenda. Prandaj, s’ka

rëndësi sa zhurmë ka jashtë, brenda trurit mbizotëron një qetësi

absolute. Megjithatë edhe tingujt më të mprehtë perceptohen nga

truri.

Nëpërmjet trurit tonë, i cili është i izoluar nga tingujt, ne

dëgjojmë simfoninë e ekzekutuar nga një orkestër apo zhurmat në

një vend të mbushur plot me njerëz. Megjithatë, nëse bëhet një matje

ekzakte e nivelit të tingujve në trurin tonë në këto momente, do të

kuptonim se një qetësi absolute mbizotëron aty.

Ashtu si në rastin e imazhit, dekada të tëra përpjekjesh kanë

kaluar për të krijuar dhe riprodhuar tinguj sa më të afërt me

origjinalin. Rezultatet e këtyre përpjekjeve janë regjistruesit e zërit,

sistemet HI-FI dhe sistemet e ndryshme për kapjen e tingujve.

Pavarësisht nga teknologjia e përparuar dhe përpjekjet e mijëra

inxhinierëve e ekspertëve, nuk është përfituar asnjë tingull që të ketë


170

të njëjtën mprehtësi dhe qartësi si tingulli që kapet nga veshi.

Mendoni për sistemet HI-FI të cilësisë më të lartë të prodhuar nga

kompania më e madhe e industrisë së muzikës. Edhe në këto pajisje,

kur regjistrohet zëri, humbet një pjesë e cilësisë. Kur ndizni një HI-FI

gjithmonë dëgjoni një zhurmë të lehtë para se të fillojë muzika. Veshi

i njeriut asnjëherë nuk e kap një tingull të shoqëruar me zhurmë; ai e

kap tingullin pikërisht ashtu siç është, i mprehtë e i qartë. Kështu ka

qenë gjithmonë që nga krijimi i njeriut.

KUJT I TAKON NDËRGJEGJA QË SHEH DHEDËGJON NË BRENDI TË TRURIT

Kush shikon një botë joshëse në trurin tonë, dëgjon simfonitë

dhe cicërimën e zogjëve dhe ndien aromën e trëndafilit?

Nxitjet që vijnë prej syve, veshëve dhe hundës së një personi

shkojnë në tru si impulse nervore elektro-kimike. Në librat e

biologjisë, fiziologjisë dhe biokimisë, mund të gjeni shumë hollësi

për mënyrën se si ky imazh formohet në tru. Mirëpo, kurrë nuk do të

mund të ndesheni me faktin më të rëndësishëm: Kush i pranon këto

impulse nervore elektro-kimike si imazhe, tinguj, aroma dhe ngjarje

shqisore në tru? Ekziston një ndërgjegje në tru që i pranon gjithë këto

pa ndier ndonjë nevojë për një sy, vesh apo hundë. Kujt i takon kjo

ndërgjegje? Natyrisht se nuk u takon nervave, shtresës yndyrore dhe

neuroneve që e përbëjnë trurin. Kjo është arsyeja pse darvinistët-

materialist, të cilët besojnë se gjithçka përbëhet prej materies, nuk

mund të japin përgjigje në këto pyetje.

Sepse kjo ndërgjegje është shpirti i krijuar prej Allahut, i cili nuk

ka nevojë as për syrin për të shikuar imazhet dhe as për veshin për t’i


171

dëgjuar tingujt. Për më tepër, nuk ka nevojë për trurin për të

menduar.

Çdo njeri që e lexon këtë fakt të qartë shkencor do të duhej të

mendonte thellë për Allahun e Gjithëfuqishëm dhe të ketë frikë dhe

të kërkoj strehim tek Ai, sepse Ai ngjesh tërë gjithësinë në një vend

plotësisht të errët prej disa centimetrave kub në një formë tre-

dimensionale, me ngjyra, me hije dhe të ndritshme.

NJË BESIM MATERIALISTInformacioni që kemi paraqitur deri tani tregon se teoria e

evolucionit është një pretendim që bie hapur në kundërshtim me

faktet shkencore. Pretendimi i teorisë në lidhje me prejardhjen e jetës

është në kundërshtim me shkencën, mekanizmat e evolucionit të

propozuara nga kjo teori nuk kanë asnjë forcë evolutive, dhe fosilet

tregojnë se format kalimtare nuk kanë ekzistuar kurrë. Prandaj,

teoria e evolucionit duhet të hidhet poshtë si një ide joshkencore. Në

këtë mënyrë shumë ide, si modeli i gjithësisë me qendër Tokën, janë

nxjerrë jashtë agjendës së shkencës gjatë historisë.

Por teoria e evolucionit vazhdon të mbahet me vendosmëri në

listën e teorive shkencore. Disa njerëz madje përpiqen t’i paraqesin

kritikat në adresë të saj si “sulm ndaj shkencës”. Po pse ndodh kjo

gjë?

Arsyeja për këtë situatë të krijuar është se për disa njerëz të cilët

u përkasin disa qarqeve të caktuara, teoria e evolucionit është

shëndrruar në një besim dogmatik të domosdoshëm. Këto qarqe

kapen fort pas filozofisë materialiste dhe ndikohen nga Darvinizmi,

i cili për ta është shpjegimi i vetëm materialist për natyrën.

Nganjëherë ata e pranojnë hapur këtë. Riçard Levontin,


172

gjenetist i famshëm nga universiteti i Harvardit dhe në të njëjtën

kohë një evolucionist i njohur pranon se është “së pari materialist,

pastaj shkencëtar”:Nuk është puna se metodat dhe institucionet e shkencës në njëfarë mënyre

na detyrojnë të pranojmë një shpjegim material për botën, por përkun-

drazi, ne jemi të detyruar nga përkrahja jonë arbitrare e kauzës material-

iste të krijojmë një aparat hetimi dhe një sërë konceptesh që japin

shpjegime materiale, edhe nëse janë kundër intuitës, pa marrë parasysh se

sa të mjegullta janë për të panisurën. Për më tepër, materializmi është ab-

solut, kështu që ne nuk mund të lejojmë të dalë në skenë një Qenie

Hyjnore. 19

Këto fjalë janë deklarata të qarta se Darvinizmi është një dogmë

e mbajtur gjallë për hir të lidhjes me filozofinë materialiste. Sipas

kësaj dogme asgjë nuk ekziston përveç materies. Prandaj, ajo

predikon se materia e pajetë dhe e pavetëdijshme krijoi jetën. Ajo

këmbëngul se miliona specie të gjalla, (si zogjtë, peshqit, kafshët,

insektet, pemët, lulet, balenat dhe qeniet njerëzore) u shfaqën si

pasojë e bashkëveprimit të materies si shiut, rrufeve dhe kështu me

rradhë prej materies së pajetë. Ky besim është në kundërshtim të

plotë si me arsyen ashtu edhe shkencën. Por darvinistët vazhdojnë të

mbrojnë këtë besim me qëllim që “të mos lejojnë daljen në skenë të

një Qenie Hyjnore.”

Kushdo që nuk e shikon prejardhjen e gjallesave me paragjykim

materialist do ta kuptojë këtë të vërtetë të qartë: të gjitha gjallesat

janë rezultat i krijimit të një Krijuesi, i Cili zotëron fuqi, dije dhe

inteligjencë superiore. Ky Krijues është Allahu, i Cili krijoi tërë

gjithësinë nga asgjëja, i Cili e konstruktoi atë në mënyrën më të

përkryer dhe u dha formë të gjitha gjallesave.


173

TEORIA E EVOLUCIONIT ËSHTË MAGJIA MËE FUQISHME NË BOTË

Çdo njeri i lirë prej paragjykimit dhe ndikimit të çfarëdo

ideologjie të caktuar, që përdor arsyen dhe logjikën e tij apo të saj, do

të kuptojë qartë se besimi në teorinë e evolucionit, i cili na përkujton

bestytnitë e shoqërive pa dijeni të shkencës apo qytetërimit, është

plotësisht i pamundshëm.

Siç u shpjegua më lartë, ata që besojnë në teorinë e evolucionit

mendojnë se disa atome dhe molekula të hedhura në një fuçi të

madhe do të mund të krijonin profesorë dhe studentë universiteti që

janë në gjendje të mendojnë dhe gjykojnë; shkencëtarë si Ajnshtajni

dhe Galileo; artistë si Hemfri Bogart, Frenk Sinatra dhe Luçano

Pavaroti; si edhe antilopa, drunjë limoni dhe karanfila. Për më tepër,

pasiqë shkencëtarët dhe profesorët të cilët besojnë në këto gjepura

janë njerëz të shkolluar, është krejtësisht e arsyeshme të flitet për

këtë teori si për “magjinë më të fuqishme në histori.” Asnjëherë më

parë asnjë besim apo ide tjetër nuk ua ka larguar aftësinë e të

gjykuarit të njerëzve, nuk ka pranuar t’i lejojë ata të mendojnë me

mençuri dhe me arsye dhe ua ka fshehur të vërtetën sikur ata t’i

kishin sytë e lidhur. Kjo është një verbëri madje edhe më e keqe dhe

më e pabesueshme se adhurimi i Zotit të Diellit Ra nga egjiptianët,

adhurimi i totemëve në disa pjesë të Afrikës, adhurimi i Diellit nga

populli i Sabës, adhurimi i idhujve që kishin mbaruar me duart e

tyre nga ana e fisit të Profetit Ibrahim (paqja qoftë mbi të) apo

adhurimi i Viçit të Artë nga ana e popullit të Profetit Musa (paqja

qoftë mbi të).

Në të vërtetë, Allahu ka theksuar këtë mungesë arsyeje në

Kur’an. Në shumë vargje, Ai zbulon se mendjet e disa njerëzve do të


174

jenë të mbyllura dhe se ata do të jenë të pafuqishme të shohin të

vërtetën. Disa nga këto vargje japën në vazhdim:

E ata që mohuan, për ta është njësoj ua tërhoqe vërejtjen apo

nuk ua tërhoqe, ata nuk besojnë. Allahu ua mbylli atyre

zemrat, veshët e tyre dhe në të pamurit e tyre ka një perde. Ata

do të përjetojnë një dënim të dhimbshëm. (Sure Bekare: 6-7)

…Ata kanë zemra me të cilat nuk kuptojnë. Ata kanë sy me tëcilët nuk shohin. Ata kanë veshë me të cilët nuk dëgjojnë. Atajanë si kafshët, bile edhe më të humbur! Ata janë të pavetëdijs-hëm. (Sure A’raf: 179)

Edhe sikur Ne t’u hapnim atyre një derë në qiell dhe të ngjites-hin vazhdimisht lart në të (e të shihnin engjujt e fshehtësitë),ata vetëm do të thonin: “Neve na janë ndalë sytë (të pamët). Jo,ne jemi njerëz të magjepsur. (Sure Hixhr: 14-15)

Fjalët nuk mund ta shprehin se sa është e habitshme se si kjo

magji ka arritur të mbajë një komunitet aq të gjerë në skllavëri, t’i

largojë njerëzit nga e vërteta dhe të mos ndërprehet për 150 vjet.

Është e kuptueshme se një apo disa njerëz do të mund të besonin në

skenare dhe pohime të pabesueshme përplot marrëzi dhe

paarsyeshmëri. Mirëpo, “magjia” është shpjegimi i vetëm i

mundshëm për njerëzit në mbarë botën që besojnë se atomet e

pavetëdijshme dhe të pajetë papritur vendosën të bashkohen dhe të

formojnë një gjithësi që funksionon me një sistem të organizimit,

rregullit, arsyes dhe vetëdijes së përkryer; një planet të quajtur Tokë

me të gjitha veçoritë e saj të përshtatura në mënyrë aq të përkryer për

jetën; dhe gjallesat përplot sisteme të panumërta komplekse.

Në të vërtetë, Kur’ani rrëfen ngjarjen e Profetit Musa dhe Faraonit

për të treguar se disa njerëz të cilët përkrahin filozofitë ateiste në të


175

vërtetë ndikojnë tek të tjerët me anë të magjisë. Kur iu tha Faraonit

për fenë e vërtetë, ai i tha Profetit Musa të ndeshet me magjistarët e

tij. Kur Musai e bëri këtë, ai u tha atyre që të tregojnë aftësitë e tyre të

parët. Vargjet pasojnë:

Ai (Musai) tha: “Hidhni ju!” E kur hodhën ata (shkopinjë e

litarë), magjepsën sytë e njerëzve, i frikësuan ata dhe sollën

një magji të madhe. (Sure A’raf: 116)

Siç kemi vënë re, magjistarët e Faraonit ishin në gjendje të

mashtrojmë çdo njeri, përveç Musait dhe atyre të cilët i besuan atij.

Mirëpo, dëshmia e tij zhduki magjinë, apo “gëlltiti atë që ata kishin

sajuar,” siç përshkruhet në ajet.

E Ne e frymëzuam Musain (duke i thënë): “Hidhe shkopin

tënd!” Kur ja, ai gëlltiste atë që kishin magjepsur. Atëherë u

dëshmua e vërteta dhe u zhduk ajo që kishin përgatitur. (Sure

A’raf: 117-118)

Siç kemi vënë re, kur njerëzit e kuptuan se ata u magjepsën dhe

se ajo që panë ishte vetëm një iluzion, magjistarët e Faraonit humbën

gjithë besueshmërinë e tyre. Edhe në ditët tona, përveç nëse ata të

cilët, nën ndikimin e një magjie të ngjashme, besojnë në këto

pretendime qesharake nën maskën e tyre shkencore dhe kalojnë jetët

e tyre duke i mbrojtur ato, i braktisin besimet e tyre paragjykuese,

ata poashtu do të poshtërohen kur e vërteta e plotë shfaqet dhe

magjia prishet. Në të vërtetë, Malkolm Magerixh, një filozof ateist

dhe përkrahës i evolucionit, pranoi se ishte i brengosur pikërisht nga

kjo perspektivë:Unë personalisht jam i bindur se teoria e evolucionit, posaçërisht shtrirja

e zbatimit të saj, do të jetë njëra prej shakave më të mëdha në librat e his-

torisë në të ardhmën. Brezat e ardhshëm do të çuditen se si një hipotezë aq


176

jobindëse dhe e dyshimtë ka mundur të pranohej me naivitetin e

pabesueshëm që ajo posedon. 20

Se e ardhmja nuk është larg: Përkundrazi, njerëzit së shpejti do

ta shohin se “rasti” nuk është hyjni dhe do të shikojnë prapa në

teorinë e evolucionit si në mashtrimin më të keq dhe magjinë më të

tmerrshme në botë. Ajo magji tashmë ka filluar të ngritet me

shpejtësi prej shpatullave të njerëzve në mbarë botën. Shumë njerëz

që e shohin fytyrën e saj të vërtetë po pyeten me habi se si është e

mundur që të jenë kapluar prej saj.


177

1-Sidney Fox, Klaus Dose, Molecular Evolution and The Origin of Life, W. H. Freeman and

Company, San Francisco, 1972, p. 4.

2. Alexander I. Oparin, Origin of Life, Dover Publications, NewYork, 1936, 1953 (reprint), p.

196.

3. "New Evidence on Evolution of Early Atmosphere and Life," Bulletin of the American

Meteorological Society, vol 63, November 1982, 1328-1330.

4. Stanley Miller, Molecular Evolution of Life: Current Status of the Prebiotic Synthesis of Small

Molecules, 1986, p. 7.

5. Jeffrey Bada, Earth, February 1998, p. 40.

6. Leslie E. Orgel, "The Origin of Life on Earth," Scientific American, vol. 271, October 1994, p.

78.

7. Charles Darwin, The Origin of Species by Means of Natural Selection, The Modern Library,

New York, p. 127.

8. Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, Harvard University

Press, 1964, p. 184.

9. B. G. Ranganathan, Origins?, Pennsylvania: The Banner of Truth Trust, 1988, p. 7.

10. Charles Darwin, The Origin of Species: A Facsimile of the First Edition, p. 179.

11. Charles Darwin, The Origin of Species, p. 172.

12. Derek A. Ager, "The Nature of the Fossil Record," Proceedings of the British Geological

Association, vol 87, 1976, p. 133.

13. Douglas J. Futuyma, Science on Trial, Pantheon Books, New York, 1983, p. 197.

14. Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Tower, Toplinger Publications, New York, 1970, 75-14;

Charles E. Oxnard, "The Place of Australopithecines in Human Evolution: Grounds for Doubt",

Nature, vol 258, 389.

15. "Could science be brought to an end by scientists' belief that they have final answers or by

society's reluctance to pay the bills?" Scientific American, December 1992, p. 20.

16. Alan Walker, Science, vol. 207, 7 March 1980, p. 1103; A. J. Kelso, Physical Antropology, 1st

ed., J. B. Lipincott Co., New York, 1970, p. 221; M. D. Leakey, Olduvai Gorge, vol. 3, Cambridge

University Press, Cambridge, 1971, p. 272.

17. Jeffrey Kluger, "Not So Extinct After All: The Primitive Homo Erectus May Have Survived

Long Enough To Coexist With Modern Humans," Time, 23 December 1996.

18. S. J. Gould, Natural History, vol. 85, 1976, p. 30.

19. Solly Zuckerman, Beyond The Ivory Tower, p. 19.

20. Richard Lewontin, "The Demon-Haunted World," The New York Review of Books, January

9, 1997, p. 28.


178

SHËNIMET


179

(Engjëjt) Thanë: “ti je i pa të meta,

ne nuk kemi dije tjetër përveç atëqë na e mësove Ti.

Vërtetë, Ti je i Gjithëdijshmi,i Urti!”

(Sure Bekare: 32)

vdekja ringjallja xhehenemi_ferri

Documents

author ho

harun yahya

authors books

ho rites

esteemedprophets ho

author centre

author certainlydoes

thecollection of books