vİdeo desteklİ konu anlatimli - pegem.net · dna'nın aktarımı 295 f dna parmak İzi 295

15
ÖABT KPSS 2019 BİYOLOJİ Alan Bilgisi Alan Eğitimi pegemkampüs Video dersler ücretsiz olarak cebinizde Lütfen detaylı bilgi için ön sözü okuyunuz. 50 soruda 29 SORU KONU ANLATIMLI VİDEO DESTEKLİ

Upload: others

Post on 18-Jan-2020

25 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

ÖABTKPSS

2019

BİYOLOJİAlan Bilgisi Alan Eğitimi

pegemkampüs

Video dersler ücretsizolarak cebinizde

Lütfen detaylı bilgi içinön sözü okuyunuz.

50 soruda

29SORU

KONU ANLATIMLIVİDEO DESTEKLİ

Page 2: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

KOMİSYONÖABT Biyoloji Konu Anlatımlı

ISBN 978-605-241-344-9

Kitapta yer alan bölümlerin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.

© Pegem AkademiBu kitabın basım, yayın ve satış hakları

Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. AŞ'ye aittir.Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıtya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.

Bu kitap T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında

yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınlarısatın almamasını diliyoruz.

9. Baskı: 2019, Ankara

Proje-Yayın Yönetmeni: Dilara ArazDizgi-Grafik Tasarım: Gülnur Öcalan

Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı

Baskı: Sage Yayıncılık Reklam Matbacılık San Tic. Ltd.Şti.Kazımkarabekir Cad. No:97/24 İskitler - Ankara

0312 341 00 02

Yayıncı Sertifika No: 36306Matbaa Sertifika No: 14721

İletişim

Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARAYayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51

Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08

Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60

İnternet: www.pegem.netE-ileti: [email protected]

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 3: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

ÖN SÖZ

Sevgili Öğretmen Adayları,

Elinizdeki bu kitap, Kamu Personeli Seçme Sınavı (KPSS) Biyoloji Öğretmenliği Alan Bilgisi Testi (ÖABT-Biyoloji) kapsamındaki soruları çözmek için gerekli bilgi, beceri ve teknikleri edinme ve geliştirme sürecinde siz değerli öğretmen adaylarımıza kılavuz olması amacıyla MEB müfredatından da yararlanarak hazırlanmıştır.

Kitabın hazırlanış sürecinde, sınav kapsamındaki temel alanlarda kapsamlı alanyazın taraması yapılmış, bu kitabın gerek ÖABT’de gerekse gelecekteki meslek hayatınızda ihtiyacınızı maksimum derecede karşılayacak bir başucu kitabı niteliğinde olması hedeflenmiştir.

Detaylı, güncel ve anlaşılır bir dilde yazılan konu anlatımları, çıkmış sorular ve detaylı açıklamalarıyla desteklenmiş, her ünite içeriği ÖSYM formatına uygun, çözümlü test sorularıyla pekiştirilmiştir. Ayrıca konu anlatımlarında verilen bilgi ve çözüm tekniklerine ek olarak uyarı kutucuklarıyla önemli konulara dikkat çekilmiştir.

Bu kitabın tüm hazırlık aşamasında emeği geçen hocalarımız Duran Çelik ve Serra Angın'a teşekkürü bir borç biliriz. Yoğun bir araştırma ve çalışma sürecinde hazırlanmış olan bu kitaba ilişkin sorularınızı [email protected] adresine e-posta yoluyla ya da 0507-3166066 numarasına WhatsApp üzerinden iletmeniz yeterli olacaktır.

Geleceğimizi güvenle emanet ettiğimiz siz değerli öğretmenlerimizin hizmet öncesi ve hizmet içi eğitimlerine katkıda bulunabilmek ümidiyle...

Başarılar...

QR kodlar ile ilgili bilgiler bir sonraki sayfada yer almaktadır.

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 4: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

iv

Page 5: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

v

3. BÖLÜM: HÜCRE

Hücre ��������������������������������������������������������������������������51A� Hücre Zarının Yapısı �����������������������������������������53B� Hücre Zarından Madde Geçişleri ����������������������56Çözümlü Test ���������������������������������������������������������62Çözümler ���������������������������������������������������������������64C� Sitoplazma ve Organeller����������������������������������65Çözümlü Test ���������������������������������������������������������71Çözümler ���������������������������������������������������������������72D� Çekirdek ������������������������������������������������������������73E� Kalıtım Materyali �����������������������������������������������74Çözümlü Test ���������������������������������������������������������77Çözümler ���������������������������������������������������������������78Hücre Bölünmesi ���������������������������������������������������79Çözümlü Test ���������������������������������������������������������87Çözümler ���������������������������������������������������������������89

4. BÖLÜM: CANLILARIN ÇEŞİTLİLİĞİ VE

SINIFLANDIRILMASICanlıların Sınıflandırılması ve Canlılar Âlemi ���������90

A� Canlıların Sınıflandırılması��������������������������������90Çözümlü Test ���������������������������������������������������������94Çözümler ���������������������������������������������������������������95B� Virüsler ��������������������������������������������������������������96Çözümlü Test ���������������������������������������������������������98Çözümler ���������������������������������������������������������������99C� Canlılar Âlemi��������������������������������������������������100D� Biyolojik Çeşitlilik���������������������������������������������122Çözümlü Test �������������������������������������������������������123Çözümler �������������������������������������������������������������124

5. BÖLÜM: EKOLOJİ

Ekoloji �����������������������������������������������������������������������125A� Ekolojik Kavramlar ������������������������������������������125B� Biyomlar ����������������������������������������������������������127Çözümlü Test �������������������������������������������������������130Çözümler �������������������������������������������������������������131C� Popülasyon ve Hayvan Topluluğu �������������������132Çözümlü Test �������������������������������������������������������136Çözümler �������������������������������������������������������������137D� Besin Zinciri ve Enerji Piramidi �����������������������138Çözümlü Test �������������������������������������������������������142Çözümler �������������������������������������������������������������143E� Doğadaki Madde Döngüsü������������������������������144Çözümlü Test �������������������������������������������������������147Çözümler �������������������������������������������������������������148F� Beslenme Şekilleri ve Etkileşim �����������������������149G� Jeolojik Zamanlarda Türkiye ���������������������������154

Bitkilerin Yetişme Koşulları �����������������������������156Çözümlü Test �������������������������������������������������������157Çözümler �������������������������������������������������������������158

ALAN BİLGİSİ

1. BÖLÜM: BİLİMSEL ÇALIŞMA VE

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİBilimsel Çalışma Yöntemleri ��������������������������������������3Canlıların Ortak Özellikleri ������������������������������������������4

1. Hücresel Yapı �������������������������������������������������42. Beslenme ��������������������������������������������������������43. Solunum ve ATP Üretimi ���������������������������������44. Metabolizma ���������������������������������������������������45. Organizasyon��������������������������������������������������46. Hareket �����������������������������������������������������������57. Çevresel Uyarılara Tepki���������������������������������58. Üreme �������������������������������������������������������������59. Boşaltım ����������������������������������������������������������510. Büyüme - Gelişme ����������������������������������������511. Kimyasal Yapı �����������������������������������������������512. Homeostasi (İç Denge) ���������������������������������513. Enzim Kullanabilme ��������������������������������������614. Mutasyona Uğrayabilme �������������������������������6

Çözümlü Test �����������������������������������������������������������7Çözümler �����������������������������������������������������������������8

2. BÖLÜM: CANLILARIN TEMEL BİLEŞENLERİ

Canlıların Temel Bileşenleri ����������������������������������������9A� İnorganik Bileşikler ��������������������������������������������10B� Organik Bileşikler ����������������������������������������������12Çözümlü Test ���������������������������������������������������������24Çözümler ���������������������������������������������������������������26C� Enzimler ������������������������������������������������������������27Çözümlü Test ���������������������������������������������������������33Çözümler ���������������������������������������������������������������35D� Nükleik Asitler ���������������������������������������������������36E� Genetik Şifre ve Protein Sentezi �����������������������43Çözümlü Test ���������������������������������������������������������48Çözümler ���������������������������������������������������������������49

İÇİNDEKİLER

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 6: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

vi

6. BÖLÜM: FOTOSENTEZ

Fotosentez ����������������������������������������������������������������159A� Işığa Bağlı (Aydınlık) Evre ������������������������������161B� Işıktan Bağımsız (Karanlık) Evre

(Calvin Devri) ��������������������������������������������������164C� Fotosentez Hızını Etkileyen Faktörler ������������168Çözümlü Test �������������������������������������������������������170Çözümler �������������������������������������������������������������172

7. BÖLÜM: HÜCRESEL SOLUNUM

Metabolizma ve Kimyasal Enerji ����������������������������173Hücresel Solunum ���������������������������������������������������175

A� Oksijenli (Aerob) Solunum ������������������������������175B� Oksijensiz (Anaerob) Solunum ����������������������181C� Fermantasyon (Mayalanma) ���������������������������181Çözümlü Test �������������������������������������������������������185Çözümler �������������������������������������������������������������187

8. BÖLÜM: BİTKİSEL DOKULAR

Bitkisel Dokular �������������������������������������������������������188A� Meristem (Bölünür = Sürgen) Doku ����������������189B� Temel Doku ����������������������������������������������������190C� İletim Doku �����������������������������������������������������191D� Örtü Doku �������������������������������������������������������192E� Salgı Doku ������������������������������������������������������194F� Bitkinin Kısımları ���������������������������������������������194Çözümlü Test �������������������������������������������������������198Çözümler �������������������������������������������������������������200

9. BÖLÜM: BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ

Bitkilerde Taşıma Sistemi ���������������������������������������201A� Ksilemde Taşıma ��������������������������������������������202B� Terlemeye Etki Eden Faktörler �����������������������204C� Floemde Taşıma ��������������������������������������������205Çözümlü Test �������������������������������������������������������206Çözümler �������������������������������������������������������������208

10. BÖLÜM: BİTKİLERDE BESLENME,

BÜYÜME VE HAREKETBitkilerde Beslenme, Büyüme ve Hareket �������������209

A� Makro Elementler �������������������������������������������209B� Mikro Elementler ��������������������������������������������209C� Minimum Kuralı ����������������������������������������������209D� Bitkilerde Büyüme ������������������������������������������210E� Fotoperiyodizm �����������������������������������������������213F� Bitkilerde Hareket �������������������������������������������213Çözümlü Test �������������������������������������������������������215Çözümler �������������������������������������������������������������217

11. BÖLÜM: BİTKİLERDE ÜREME VE GELİŞME

Bitkilerde Üreme ve Gelişme ����������������������������������218A� Tohumsuz Bitkilerde Üreme ���������������������������218B� Tohumlu Bitkilerde Eşeysiz Üreme ����������������220C� Tohumlu Bitkilerde Eşeyli Üreme �������������������220D� Tohum ������������������������������������������������������������225E� Meyve �������������������������������������������������������������227Çözümlü Test �������������������������������������������������������229Çözümler �������������������������������������������������������������231

12. BÖLÜM CANLILARDA ÜREME VE GELİŞME

Canlılarda Üreme ve Gelişme ���������������������������������232A� Eşeysiz Üreme �����������������������������������������������232B� Eşeyli Üreme ��������������������������������������������������233C� Hayvanlarda Eşeyli Üreme ����������������������������236D� Yumurtanın Yapısı ������������������������������������������237E� İnsanda Üreme �����������������������������������������������238F� Hayvanlarda Gelişme ve Büyüme ������������������242G� Başkalaşım (Metamorfoz) ������������������������������246Çözümlü Test �������������������������������������������������������248Çözümler �������������������������������������������������������������249

13. BÖLÜM: KALITIM

Kalıtım�����������������������������������������������������������������������250A� Kalıtımla İlgili Kavramlar ��������������������������������250B� Kalıtım ve Çevre ��������������������������������������������251C� Genetik ve Olasılık �����������������������������������������253D� Eksik Baskınlık �����������������������������������������������258E� Genotipin Araştırılması

(Kontrol = Geri Çaprazlama) ��������������������������259F� Çok Allellik (Multiple Allellik) ���������������������������260G� Kan Grupları ��������������������������������������������������260H� Mutasyonlar ����������������������������������������������������274Çözümlü Test �������������������������������������������������������280Çözümler �������������������������������������������������������������281

14. BÖLÜM: Popülasyon GENETİĞİ

Popülasyon Genetiği �����������������������������������������������282A� Hardy - Weinberg Kuralı ��������������������������������283B� Akraba Evlilikleri ���������������������������������������������285C� Genetik Islah ��������������������������������������������������286D� Popülasyonun Gen Frenkasını

Değiştiren Etkenler �����������������������������������������286Çözümlü Test �������������������������������������������������������290Çözümler �������������������������������������������������������������291

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 7: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

vii

15. BÖLÜM: BİYOTEKNOLOJİ VE GENETİK

MÜHENDİSLİĞİBiyoteknoloji ve Genetik Mühendisliği ������������������292

A� Biyoteknolojik Yöntemler ��������������������������������292B� Genetik Mühendisliği ��������������������������������������293C� Hayvanlarda Klonlama �����������������������������������294D� DNA İzolasyonu ���������������������������������������������295E� DNA'nın Aktarımı �������������������������������������������295F� DNA Parmak İzi ����������������������������������������������295Çözümlü Test �������������������������������������������������������297Çözümler �������������������������������������������������������������299

16. BÖLÜM: CANLILARIN OLUŞUMU VE EVRİM

Canlıların Oluşumu ve Evrim����������������������������������300A� Abiyogenez (Kendiliğinden Oluş Hipotezi) �����300B� Biyogenez (Canlıdan Oluş) Hipotezi ��������������300C� LAMARCK'ın Evrimle İlgili Görüşü �����������������302D� DARWİN'in Evrimle İlgili Görüşü ��������������������302E� Yaratılış Görüşü ���������������������������������������������304F� Ekolojik ve Evrimsel Kurallar ��������������������������304G� Evrimi Destekleyen Kanıtlar ���������������������������305Çözümlü Test �������������������������������������������������������307Çözümler �������������������������������������������������������������308

17. BÖLÜM: CANLILARDA DAVRANIŞ

Canlılarda Davranış �������������������������������������������������309A� Doğal Davranış ����������������������������������������������309B� Sosyal Davranış ���������������������������������������������310C� Sonradan Kazanılan Davranış �����������������������310D� Biyolojik Saat (Biyoritm) ��������������������������������� 311E� Hayvanlarda Savunma Davranışları �������������� 311Çözümlü Test �������������������������������������������������������313Çözümler �������������������������������������������������������������314

18. BÖLÜM: SİNİR SİSTEMİ

Sinir Sistemi �������������������������������������������������������������315A� Omurgasız Hayvanlarda Sinir Sistemi �����������315B� Omurgalılarda Sinir Sistemi ���������������������������316C� İnsanda Sinir Sistemi �������������������������������������320Çözümlü Test �������������������������������������������������������327Çözümler �������������������������������������������������������������328

19. BÖLÜM: DUYU ORGANLARI

Duyu Organları���������������������������������������������������������329A� Göz ve Görme Duyusu ����������������������������������329B� Kulak ve İşitme Duyusu ���������������������������������332C� Burun ve Koku Duyusu ����������������������������������334D� Dil ve Tat Alma Duyusu ����������������������������������335E� Deri ve Dokunma Duyusu ������������������������������336Çözümlü Test �������������������������������������������������������338Çözümler �������������������������������������������������������������339

20. BÖLÜM: HORMONLAR VE ENDOKRİN SİSTEM

Hormonlar ve Endokrin Sistemi �����������������������������340A� Hipofiz Bezi ����������������������������������������������������341B� Tiroid Bezi ������������������������������������������������������343C� Paratroid Bezi ������������������������������������������������344D� Böbrek Üstü Bezler (Adrenal Bezleri) ������������344E� Pankreas ���������������������������������������������������������346F� Eşeysel Bezler (Gonad Hormonları) ����������������347G� Timus Bezi ������������������������������������������������������347H� Epifiz Bezi �������������������������������������������������������347İ. Plasenta������������������������������������������������������������348K. Sindirim Hormonları ����������������������������������������348Çözümlü Test �������������������������������������������������������350Çözümler �������������������������������������������������������������352

21. BÖLÜM: DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

Destek ve Hareket Sistemi ��������������������������������������353A� Bir Hücrelilerde Destek ve Hareket ����������������353B� Omurgasızlarda Destek ve Hareket ���������������353C� Omurgalı Hayvanlarda Destek ve Hareket ����354D� İnsanda İskelet Sistemi ����������������������������������354E� Kas Sistemi �����������������������������������������������������358F� Çizgili Kasların Çalışma Mekanizması�������������359G� Kasılmanın Kimyası ����������������������������������������361H� Kas ve İskelet İlişkisi ���������������������������������������363Çözümlü Test �������������������������������������������������������365Çözümler �������������������������������������������������������������366

22. BÖLÜM: SİNDİRİM SİSTEMİ

Sindirim Sistemi ������������������������������������������������������367A� Sindirim Basamakları �������������������������������������367B� Sindirim Çeşitleri �������������������������������������������367C� Canlılarda Sindirim �����������������������������������������367D� İnsanda Sindirim Sistemi ��������������������������������369E� Besinlerin Kimyasal Sindirimi ��������������������������375F� Besinlerin Emilimi ��������������������������������������������375Çözümlü Test �������������������������������������������������������378Çözümler �������������������������������������������������������������380

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 8: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

viii

23. BÖLÜM: HAYVANLARDA DOLAŞIM VE BAĞIŞIKLIK

SİSTEMİHayvanlarda Dolaşım ve Bağışıklık Sistemi����������381

A� Omurgalılarda Dolaşım Sistemi ���������������������382B. Hayvanlarda Isı Düzenlenmesi ����������������������383C� İnsanda Dolaşım Sistemi �������������������������������384D� Kan Damarlarının Yapısı ve Özellikleri ����������386E� Kan ile Hücreler Arasında Madde Alışverişi (STARLİNG Hipotezi) ������������������������������������������388

Dolaşım Sistemi Hastalıkları ��������������������������389F� Lenf Dolaşımı���������������������������������������������������390G� İnsanda Bağışıklık Sistemi������������������������������391Çözümlü Test �������������������������������������������������������396Çözümler �������������������������������������������������������������397

24. BÖLÜM: SOLUNUM SİSTEMİ

Solunum Sistemi �����������������������������������������������������398A� Hayvanlarda Solunum Sistemi �����������������������398B. İnsanda Solunum Sistemi ������������������������������401C� Soluk Alıp Verme Mekanizması ���������������������402D� Solunum Gazlarının Taşınması ����������������������403Çözümlü Test �������������������������������������������������������405Çözümler �������������������������������������������������������������406

25. BÖLÜM: BOŞALTIM SİSTEMİ

Boşaltım Sistemi������������������������������������������������������407A� Tek Hücrelilerde Boşaltım ������������������������������408B. Omurgasız Hayvanlarda Boşaltım �����������������408C� Omurgalı Hayvanlarda Boşaltım ��������������������410D� İnsanda Boşaltım Sistemi ������������������������������410E� İdrar Oluşumu ������������������������������������������������413F� Ozmoregülasyon ���������������������������������������������416Çözümlü Test �������������������������������������������������������418Çözümler �������������������������������������������������������������419

26. BÖLÜM: HAYVANSAL DOKULAR

Hayvansal Dokular ��������������������������������������������������420A� Epitel Doku �����������������������������������������������������420B. Bağ ve Destek Doku ��������������������������������������422C� Kas Doku �������������������������������������������������������427D� Sinir Doku ������������������������������������������������������429Çözümlü Test �������������������������������������������������������430Çözümler �������������������������������������������������������������431

KAYNAKÇA ��������������������������������������������������������������432

27. BÖLÜM: ALAN EĞİTİMİ

Biyoloji Dersi Öğretim Programı ����������������������������435Sınıf Düzeylerine Göre Ünite, Konu, Kazanım ve Açıklamaları�����������������������������������������4432013 Yılında Yayımlanan Biyoloji Öğretim Programı ����������������������������������������������������451

A� 2013 Yılında Yayımlanan Öğretim Programı'nda Yer Alan Kazanımlar ��������������������453B. 2013 Yılında Yayımlanan Öğretim Programı'ndaki Öğrenme - Öğretme Anlayışı ����457C� 2013 Yılında Yayımlanan Öğretim Programı'ndaki Ölçme Değerlendirme Anlayışı ���457

Öğretim Programının Ögeleri ���������������������������������457A� Kazanımlar �����������������������������������������������������458B. İçerik (Ne Öğretelim?) ������������������������������������462C� Öğretme Öğrenme Durumları (Nasıl Öğretelim?) ����������������������������������������������465D� Bugünkü Öğrenme Anlayışımızda Önemli Yere Sahip Bilim Adamlarının Teorileri ���������������468E� Yapılandırmacı Teoriye Dayalı Öğretim Modelleri �����������������������������������������������475F� Öğretim Strateji, Yöntem ve Teknikleri ������������478

1. Öğretim Stratejileri �������������������������������������4782. Öğretim Yöntemleri ������������������������������������478Tehlikeli Kimyasal Maddelerin Sınıfını Gösteren Semboller ���������������������������������������504Kavram Öğretimi ��������������������������������������������514Kavram Yanılgısı ��������������������������������������������516Tahmin-Gözlem-Açıklama (TGA) �������������������520Tablo ve Grafik Araçları ���������������������������������521Kavram Ağları ������������������������������������������������521Zihin Haritaları �����������������������������������������������522Kavram Haritaları �������������������������������������������522Balık Kılçığı ����������������������������������������������������525Kavramsal Değişim Metinleri �������������������������5253. Dersin Sonuç Etkinlikleri ve Ölçme - Değerlendirme �����������������������������������������������527Portfolyoya Dayalı Değerlendirme (Ürün Seçki Dosyası) �������������������������������������529Öğrenciye Dayalı Değerlendirme �������������������529Tanılayıcı Dallanmış Ağaç ������������������������������530Yapılandırılmış Grid ���������������������������������������531Kelime İlişkilendirme Testleri (KİT) �����������������532Performansa Dayalı Değerlendirme ���������������533Çağdaş Ölçme Araçlarında Kullanılan Puanlama Araçları: (Rubrikler) ����������������������535Kontrol Listeleri ����������������������������������������������536Dereceleme Ölçekleri ������������������������������������537

Çözümlü Test �������������������������������������������������������538Çözümler �������������������������������������������������������������541

KAYNAKÇA ��������������������������������������������������������������542

pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Marked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
pegem
Sticky Note
Unmarked set by pegem
Page 9: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

ALAN BİLGİSİ

Page 10: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295
Page 11: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

3

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

BİLİMSEL ÇALIŞMA YÖNTEMLERİBilimsel çalışma yöntemleri, belli bir sistematiğe bağlı olarak gerçekleştirilir.

Bilim adamlarının bilimsel etkinliklerinde, gerçekçi ge-nellemelere gidebilmek için yaptıkları çalışmalar bilimsel yöntem olarak adlandırılır.

Problemin Tespiti

Gerçeklerin Toplanması

Hipotezin Kurulması

Tahminlerde Bulunma

Kontrollü Deney ve Gözlemler

Sonuçlar

Sonuçlarhipotezi doğru-luyor mu?

Teori

Kanun

Hayır

Hipotezinyenilenmesi

Evet

Şekil: Bilimsel Çalışma Yapılırken İzlenen Metot

1. Problemin Tespiti ve Gerçeklerin Toplanması

Bilimsel bir çalışmaya bazen gözlemler sonucu ortaya çı-kan problemlerle başlanırken bazen de bilinen bir prob-lemle ilgili gözlemler yapılarak başlanır.

Bu gözlemler sırasında, problemle ilgili veriler (gerçekler) toplanır.

2. Hipotezin Kurulması

Hipotez, probleme sunulmuş geçici çözüm yoludur. Hipo-tezlerin, geçerliliğini koruyabilmesi için deneylerle doğru-luklarının ispatlanması gerekir.

• Hipotezin Özellikleri:

* Eldeki verilere uygun olmalı

* Probleme çözüm önermiş olmalı

* Yeni tahminlere yol açabilmeli

* Deney ve gözlemlere açık olmalı

3. Tahmin Kurma

Tahmin, hipotezden çıkarılabilecek mantıklı sonuçlardır. Tahminler hipotezleri test ederler. Belli bir kalıbı vardır.

"Eğer..........ise........... dır." şeklindeki kalıplarda noktalı yerlere hipotez getirilir.

4. Kontrollü Deney ve Gözlemler

Yapılan bir deneyde, tüm öğeler sabit tutulup, yalnız biri-nin değiştirilmesiyle, değiştirilen öğenin, o canlı üzerine yaptığı etkiyi bulmak için yapılan deneydir.

Şekil: Kontrollü deneyYukarıdaki düzenekte aynı türe ait eşit boydaki üç bitki, içinde aynı topraktan 100'er gram bulunan saksılar içerisi-ne konulmuştur. Yalnız sıcaklık faktörü değiştirilerek sıcak-lığın, bitki büyümesi üzerine etkileri denenmek istenmiştir.

Bir problemle ilgili beş duyuya dayanan incelemeler göz-lem adını alır. İki türlü yapılabilir.

a. Nitel Gözlem: Ölçüm aletleri ve belli parametreleri kullanmaksızın, sadece araştırmacının beş duyusuna dayanan gözlemlerdir. Örneğin; "Bu bataklıkta çok sayı-da sivrisinek var." gibi.

b. Nicel Gözlem: Ölçü aletleri ve standart birimler kulla-nılarak veri toplanmasına dayanan gözlemlerdir. Örne-ğin; hava sıcaklığı 18 °C gibi.

5. Teori

Kökleşmiş hipotezlere teori denir. Teoriler deneylerle is-patlanır, ancak aksi ispatlandığı takdirde değiştirilebilir. Örneğin; Dalton'un atom teorisi günümüzde geçerliliğini kaybetmiştir.

6. Kanun, Yasa, Gerçek

Doğruluğu tüm bilimlerce kabul edilen gerçek ya da teo-rilerdir. Örneğin; Yer çekimi kanunu.

100 g toprak18 °C

Aynı tür

100 g toprak20 °C

Aynı tür

100 g toprak22 °C

Aynı tür

Işık Işık Işık

Page 12: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

4

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ

En ilkel canlılar olan bakteri ve archaelerden omurgalı-lara kadar canlıların tamamında görülen ortak özellikler vardır. Bu özellikler canlılığın varlığı ve canlı hayatının devamlılığı için gereklidir.

1. Hücresel Yapı

Canlılar yapısal ve işlevsel bakımdan en temel birim olan hücrelerden oluşmuştur. Bazı canlılar tek hücrelidir. Ör-neğin, bakteri, amip ve paramesyum gibi. Bazı canlılar ise çok hücrelidir. Örneğin, bitki, mantar ve hayvan gibi. Canlılar hücresel yapıya göre prokaryot ve ökaryot ol-mak üzere ikiye ayrılır.

• Prokaryot hücre: Zarla çevrili çekirdek ve organel-leri olmayan hücrelerdir. Organel olarak yalnızca ribozom organelini bulundurur. Bakteri ve archae âleminde bulunan canlılar prokaryottur.

• Ökaryot hücre: Yönetici molekül olan DNA çekir-dek içerisinde bulunur. Zarla çevrili organelleri vardır. Hücre organizasyonu bu organeller arasında koordi-neli olarak yapılır. Protista, mantar, bitki ve hayvanlar âleminde yer alan canlılar ökaryot hücre yapısındadır.

Bütün hücrelerde hücre zarı, sitoplazma, DNA, RNA, ri-bozom ve enzim bulunur.

2. Beslenme

Bütün canlılar yaşamlarını sürdürebilmek ve metabolik aktivitelerini devam ettirebilmek için beslenmeye ihtiyaç duyarlar. Beslenme canlıların enerji eldesi ve kütlesel ar-tışı için mutlaka gereklidir. Bütün canlılar su ve mineral madde gibi inorganik besinleri mutlaka dışarıdan hazır olarak alır.

• Ototrof beslenme: Bu canlılar inorganik maddeleri kullanarak kendi besinlerini kendi üreten canlılardır. Bu canlılara üretici ya da ototrof canlı denir. Örneğin fotosentetikler ışığı kullanırken kemosentetikler ok-sitlenme enerjisini kullanırlar. Bazı bakteriler, algler, fitoplanktonlar ve bitkiler ototrof beslenir.

• Heterotrof beslenme: Bu canlılar kendi besinlerini üretemedikleri için besinlerini dış ortamdan hazır ala-rak beslenirler. Bu canlılara tüketici ya da heterotrof canlı denir. Heterotrof canlılar diğer canlıları besin olarak kullanır. Örneğin; mantarlar, hayvanlar bazı protistler, heterotrof beslenirler.

3. Solunum ve ATP Üretimi

Bütün canlılar aldıkları besinleri hücresel solunumla yıka-rak metabolik ATP üretirler. Solunum bir canlıda kesinti-siz devam etmelidir. Tüm canlıların kullandığı ortak enerji ATP'dir. ATP üretimi ve tüketimi canlılık göstergesidir.

Solunum üç şekilde meydana gelir:

I. Aerobik solunum: Oksijen ETS'de en son indirge-yici olarak görev yapar. Glikoliz, kreps ve ETS tepki-melerinden meydana gelir. Prokaryotlarda sitoplaz-ma ve mezozomda, ökaryotlarda ise sitoplazma ve mitokondride meydana gelir.

II. Anaerobik Solunum: Oksijenden başka moleküller (azot, kükürt gibi) ETS'de en son indirgenen mo-leküldür. Tepkimeleri aerobik solunuma benzerlik gösterir.

III. Fermantasyon: Glukozun sitoplazmada parçalan-masıdır. Önceleri etil alkol için kullanılırken sonraları tüm ökaryotlarda sitoplazmada meydana gelen tep-kimeler için kullanılmaktadır. Aynı zamanda prokar-yotlarda sitoplazmada meydana gelen 4 ATP sen-tezlenen tepkimeler için de kullanılmaktadır. Son ürüne göre adlandırılır. Örneğin; laktik asit, etil alkol, bütrik asit gibi.

4. Metabolizma

Hücrede meydana gelen anabolik (yapım) ve katabolik (yıkım) tepkimelerinin tamamına metabolizma denir.

• Anabolizma (özümleme = asimilasyon): Basit moleküllerin birleştirilerek karmaşık moleküller sen-tezlenmesidir. Bu olayda ATP harcanır. Reaksiyon endergoniktir. Fotosentez, protein sentezi ve yağ sentezi anabolik olaylardır.

• Katabolizma (yadımlama = disimilasyon): Komp-leks moleküllerin daha basit moleküllere parçalanma-sıdır. Sindirim, solunum, proteinlerin hidrolizi, katabo-lik olaylardır.

5. Organizasyon

Her canlı belirli bir organizasyona sahiptir. Tek hücreli canlılarda organizasyon hücrenin farklı kısımlarında fark-lı görevleri üstlenmesiyle olur. Çok hücreli canlılarda be-lirli bir görev için özelleşmiş dokular ve organlar bulunur.

Atom → Molekül → Organel → Hücre → Doku → Organ → Sistem → Organizma

Page 13: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

5

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

Bir hücrelilerde organizasyon hücre düzeyindedir. Bun-dan dolayı hücresel organizasyona kadarki kısım canlı-ların ortak özelliğidir.

Doku → Organ → Sistem → Organizma şeklinde organi-zasyon ise çok hücreli canlılarda ortaktır.

6. Hareket

Hareket üreme, korunma, beslenme veya uygun ortam bulma için yapılır. Bütün canlılarda görülen hareket iki şekildedir. Birinci hareket tipi daha çok bitki, sünger ve bazı sölenterlerde meydana gelir. Bu hareket tipine du-rum değiştirme hareketi denir. Hayvanların tamamına yakınında ve sil, kamçı, yalancı ayak gibi yapılara sahip canlılarda ise yer değiştirme hareketi görülür.

Ayrıca bundan başka hareket esnasında enerji harcanıyor ise buna aktif hareket, harcanmıyor ise pasif hareket denir.

7. Çevresel Uyarılara Tepki

Bütün canlılar dışarıdan gelen değişimleri ve uyartıları algılayarak onlara karşı tepki gösterirler. Dışarıdan can-lılara fiziksel, kimyasal ve mekaniksel uyarılar gelir. Ör-neğin öglenanın ışığa doğru hareketi fiziksel tepki, bitki köklerinin gübreye yönelmesi kimyasal tepki, kedinin sese doğru yönelmesi mekaniksel bir tepkidir. Uyarı şid-deti arttıkça tepkinin derecesi de artabilir.

Canlılar değişen ortam şartlarına tepki göstererek orta-ma adaptasyonu sağlamış olur. Böylece hayatta kalma şansları artar.

8. Üreme

Canlıların nesillerini devam ettirebilmek için kendilerine benzer bireyler meydana getirme olayına üreme denir. Üreme yaşam için değil popülasyonların devamı için ge-reklidir.

• Eşeysiz üreme: Tek bir canlının çeşitli yollarla ken-disiyle aynı özellikte yeni bireyler oluşturmasıdır. Bölünme, tomurcuklanma, sporla üreme ve vejetatif üreme gibi çeşitleri vardır. Eşeysiz üremeyle oluşan calıların genetik yapıları ata canlı ile aynıdır. Bakte-rilerin bölünmesi, hidranın tomurcuklanması, eşeysiz üremedir.

• Eşeyli üreme: Erkek ve dişi üreme hücrelerinin (sperm ve yumurta) birleşmesiyle yeni bir canlının oluşturulmasına eşeyli üreme denir. Eşeyli üremeyle oluşan canlıların genetik yapıları ata canlıdan farklı olur. Böylece tür içi çeşitlilik sağlanmış olur. Eşeyli üremenin temeli mayoz bölünme ve döllenmedir. Ma-yoz bölünme ile gametler oluşur. Döllenme ile gamet-ler birleşir. Oluşan canlı ata bireyden daha dirençli olabilir.

9. Boşaltım

Hücrelerde metabolik faaliyetler sonucunda meydana gelen atıkların ya da beslenme ile alınan bazı gereksiz zararlı madde ve yan ürünlerin dışarı atılmasına boşal-tım denir. Canlılar boşaltım yaparak kararlı bir iç denge (homeostasi) sağlamış olur.

Bakterilerde boşaltım yüzeyden difüzyonla gerçekleşir-ken protistlerde kontraktil kofullarla, omurgasızlarda ise nefridyum ve protonefridyum denilen yapılarla boşaltım sağlanır. Omurgalılarda aktif bir boşaltım vardır. Meme-liler terleme yaparak, nefes vererek ve böbreklerden id-rar atarak boşaltımı sağlar. Bitkilerde hayvanlarda oldu-ğu gibi aktif bir boşaltım yoktur. Atıklar yıl boyu kofulda birikir. Yaprak dökümüyle de atıklar bitkiden uzaklaşır. Ayrıca bitkilerde stoma, lentiseller ve hidatodlardan da boşaltım yapılır.

10. Büyüme - Gelişme

Canlılar dışardan aldıkları besinleri yapılarına katarak hacimsel ve kütlesel artış sağlayarak büyürler. Bitkiler-de meristem dokunun varlığı sayesinde sınırsız büyüme görülür. Hayvanlarda ise bölünen dokuların zamanla bö-lünme özelliklerini yitirmesiyle sınırlı bir büyüme görülür. Bitki ve hayvanların büyümesi hücre bölünmesiyle olur. Fakat tek hücrelilerde bölünme üreme demektir. Bu ne-denle tek hücreliler hacimsel artış sağlayarak büyürler. Gelişme hücrenin bölünmeye hazır oluncaya kadarki dönemini kapsar. Bölünecek kıvama geldiğinde gelişme son bulur. Büyüme ise geri dönüşümsüz olarak meydana gelen sitoplazma artışıdır. Büyümeyle birlikte canlıdaki hücre, organ ve dokuların görevlerini tam olarak yapma-sı anlamına gelen olgunlaşmaya da gelişme denir.

11. Kimyasal Yapı

Bütün canlı hücrelerin yapısında kimyasal maddeler bulunur. Bu kimyasal maddelere örnek DNA, RNA, su, karbonhidratlar, proteinler ve yağlar verilir. Bütün canlı-larda protein sentezi evrenseldir. Ayrıca canlılarda DNA ve RNA bulunduğu için mutasyona uğrayabilir.

12. Homeostasi (İç denge)

Sağlıklı her hücrenin kendine ait kararlı bir iç dengesi vardır. Bu denge asidik ve bazik karakterli çeşitli kim-yasallarla sağlanır. Homeostasinin korunmasında sinir sistemi ve endokrin sistem önemlidir. Ayrıca solunum ve boşaltım sistemleri de homeostasinin sağlanmasında bi-rinci dereceden sorumlu yapılardır.

Page 14: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

6

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

ÖABT Çıkmış Soru

1. Aşağıdakilerden hangisi bütün canlılarda ortak değildir?

A) Substrat düzeyinde fosforilasyon

B) Kompleks organik bileşiklerden basit organik bileşik oluşturma

C) Mutasyona uğrayarak kalıtsal farklılık oluşturma

D) Ribozom organelinin büyük ve küçük alt birimle-rinin birleşip ayrılması

E) Neslini devam ettirerek adaptasyonu yüksek bireyler oluşturma

Çözüm:

Üreme sırasında adaptasyonu yüksek bireyler oluştur-ma eşeyli üremedir. Eşeyli üreme bütün canlılarda ortak değildir. Substrat düzeyde fosforilasyon solunum tiple-rinin tamamında görülen bir olaydır. Kompleks organik bileşiklerden basit organik bileşik oluşturma sindirim olayıdır. Mutasyon DNA'da meydana gelen değişimdir. DNA canlılarda ortak olduğundan mutasyon ortaktır. Ribozomun aktifleşmesi, protein sentezinde gerçekleşir ve protein sentezi de ortaktır.

Cevap E

13. Enzim Kullanabilme

Canlılardaki biyokimyasal tepkimelerde enzim kullanır. Enzimler protein yapıdadır. Proteinler de DNA'nın anlam-lı - farklı parçalarından sentezlenirler.

14. Mutasyona Uğrayabilme

Canlılarda genetik materyal ortaktır. Genetik materyaller dışardan kaynaklanan yüksek sıcaklık, basınç veya farklı etkenlere maruz kalarak genetik yapısını değiştirebilir.

ÖRNEK SORU

1. Canlıların tümünde;

I. enzim kullanabilme

II. mitokondriye sahip olma

III. nükleozom bulundurma

özelliklerinden hangileri bulunur?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III

D) I ve II E) I ve IIIÇözüm: Enzim kullanabilme ve nükleozom bulundurma canlıla-rın tümünde ortaktır. Mitokondri sadece ökaryot hücreler de görülmektedir.

Cevap E

Page 15: VİDEO DESTEKLİ KONU ANLATIMLI - Pegem.Net · DNA'nın Aktarımı 295 F DNA Parmak İzi 295

7

BİLİMSEL ÇALIŞMA VE CANLILARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ1.BÖLÜM

ÇÖZÜMLÜ TEST1. Tüm canlılar tarafından gerçekleştirilebilen

temel hayatsal olaylarla ilgili olarak aşağıdakiler-den hangisi yanlıştır?

A) Hücresel solunumla ATP üretme

B) Hücreye özgü kompleks organik besinleri sen-tezleme

C) Bütün metabolik olaylarda ATP enerjisi kullanma

D) Hücrelerde oluşan metabolik atıkları dışarı atma

E) Hücreye alınan besinleri yapıya katma

2. Aşağıda verilen canlıların özellikleri ile ilgili açık-lamalardan hangisi yanlıştır?A) Çok hücreli canlılarda doku ve organ düzeyinde

organizasyon görülür.B) Bütün canlılar eşeyli üreyerek nesillerini devam

ettirir. C) Canlılar çevresel uyaranlara karşı tepki gösterir-

ler.D) Canlılar biyolojik olaylarda enzim kullanır.E) Tek hücreli ve çok hücreli canlılarda kendi besi-

nini üreten türler bulunur.

3. Aşağıdakilerden hangisi beslenmenin amacı değildir?

A) Canlıların yapısına katılacak moleküllerin temin edilmesi

B) Hücresel solunum için besin temini

C) Hücrede düzenleyici görev alacak besinlerin sentezi

D) Canlıya özgü kompleks besinlerin üretimi

E) Canlının ihtiyaç duyduğu enzimleri sağlama

4. Aşağıda verilen hücresel yapılardan hangisi bütün canlılarda gözlenmez?A) Hücre zarı B) Çekirdek C) Sitoplazma D) Ribozom E) Yönetici molekül

5. Aşağıdakilerden hangisi bireyin hayatını devam ettirebilmesi için metabolik ATP'nin üretildiği olaydır?

A) Beslenme B) Sindirim C) Üreme

D) Boşaltım E) Solunum

6.

I. Kendine özgü moleküller sentezleme

II. Kompleks organik molekülleri monomerlerine dönüştürme

III. İnorganik maddelerden organik madde sentezle-me

IV. Anaerob solunumla ATP sentezleme

Yukarıda verilenlerden hangileri bütün canlılarda görülebilecek ortak özelliklerdendir?

A) I ve II B) II ve III C) III ve IV

D) I, II ve III E) II, III ve IV

7. Aşağıdaki canlılardan hangisi yer değiştirme hareketi yapamaz?A) Paramesyum B) Mantarlar C) Öglena D) Amip E) Balık

8. Aşağıdakilerden hangisi canlılarda homeostasiyi sağlamaz?

A) Solunum B) Boşaltım C) Beslenme

D) Metabolizma E) Adaptasyon

9. Bilimsel bir çalışma yapılırken, hipotezin geçer-liliği deney ve gözlemlerle doğrulanamıyorsa, bundan sonraki aşamada aşağıdakilerden hangi-si yapılmalıdır?A) Yeni hipotezler kurulmalıB) Teori oluşturulmalıC) Yeni tahmin yapılmalıD) Kontrollü deney düzenlenmeliE) Gözlemler yapılmalı

10. Bilimsel bir araştırmada, probleme sunulan geçici çözüm yoluna hipotez denir.Bilimsel açıdan geçerli bir hipotez;I. Eldeki verilere ters düşmemeII. Probleme çözüm önermiş olmaIII. Yeni tahminlere yol açabilmeIV. Deney ve gözlemlere açık olmaözelliklerinden hangilerine sahip olmalıdır?A) I ve II B) II ve III C) II, III ve IV D) I, III ve IV E) I, II, III ve IV