KAN ÜRÜNLERİ

TRANSFÜZYON PRENSİPLERİ ve KOMPLİKASYONLARI

Doç. Dr. Fevzi Altuntaş Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi

Hematoloji Bilim Dalı

Öğretim Üyesi11 Mart 2008

Kayseri

Kan nedir? Ne iKan nedir? Ne işş yaparyapar??

•

Kan vücutta dolaşan bir sıvıdır.•

Dokulara oksijen ve besin desteği taşır ve dokulardan da atık ürünleri alır ve akciğerden CO2 atılmasına aracılık eder.

•

Kan çeşitli ürünlerden oluşur.•

Dolaşımdaki kan “Tam Kan”

olarak

adlandırılır.•

Tam Kan=

eritrosit ve plazmadan oluşur.

–

Diğer kan ürünleri ise bunlardan elde edilir.

Eritrosit (RBC) nedirEritrosit (RBC) nedir??

•

Kandaki hücrelerin çoğunluğu eritrositlerdir.

•

RBC

hemoglobin

içerir. •

Hb

kana kırmızı

rengi veren

bir proteindir.

•

RBC temel rolü; oksijen taşıyarak organların hasar görmesini engellemektir.

PlateletPlatelet (trombosit) nedir(trombosit) nedir??

•

Trombositler (PLT)

vücutta bulunan renksiz, düzensiz

şekildeki

cisimciklerdir.

•

PLT’lerin

primer

fonksiyonu yaralanan damar duvarında agregat

oluşturarak kanamayı

önlemektir/durdurmaktır.

•

Kan pıhtılaşmasına ilave olarak PLT’ler, inflamasyon

ve yara iyileşmesine de katkıda

bulunurlar.

Beyaz kan hücreleri (lokosit) nedir?

•

Beyaz kan hücreleri (WBC= lokosit) vücutta dolaşan bakteri ve virüslere karşı

koruyucu

fonksiyonları

olan hücrelerdir.•

Farklı

tiplerde WBC’ler

vardır:

–

Granülositler, makrofajlar

ve

lenfositler. –

Lenfositler

immün

savunmaya

yardım ederler.

•

Ayrıca, WBC

bazı

virüs ve bakterileri de taşıyarak hastalık etkenini bulaştırabilirler.

Plazma

nedir?

•

Plazma

bir protein-tuz

solusyonudur. Diğer kan komponentleri

için taşıma mediumu

görevi yapar.–

RBC, WBC

ve

PLT

plazmada bulunur.

•

Plazma %90’ını

sudan oluşan berrak renkli bir sıvıdır.

•

Plazma pıhtılaşmaya, infeksiyonla savaşa, kan basıncının idamesine ve immuniteye

yardım

eder.

İlave olarak, minerallerde içerir (sodyum ve

potasyum).

RBC, WBC ve PLT

Ne kadar kan hacmine sahibiz ?

•

Ortalama, bir erişkin

dolaşımında yaklaşık 5 litre5 litre kana sahiptir.

•

Total kan volümü

vücut kitlesi ile hesaplanır.

Kategori mL/kg Kan volümü

Erişkin Erkek 70 mL/kg 90 kg = 6300 mL

Erişkin Bayan 70 mL/kg 60 kg = 4200 mL

Çocuk 80 mL/kg 30 kg = 2400 mL

Yeni doğan bebek 85-90 mL/kg 3 kg = 255-270 mL

KAN GRUP ANTİJENLERİ

•

Günümüzde, insanda 29 kan grubu sistemini

içine alan

600’den fazla kan grubu antijeni

serolojik

olarak

tanımlanmıştır.

•

Karbonhidrat yapısında antijenler=

•

ABH (ABO),

Lewis, P ve I

•

Protein yapısında antijenler=

•

Rh, MNS,

Kell,

Lutheran,

Kidd,

Duffy, Xg

•

Biyokimyasal yapısı

halen bilinmeyenler=

•

Diego,

Colton, Er

Major

kan grupları

nelerdir?

Kan grubuInsidans

(%)

Beyaz ırkO 45

A 40

B 11

AB 4

Rh(D) Pozitif 85

Rh(D) Negatif 15

Kan nasıl verilir

(donasyon)?

•

Vericinin sağlığı

değerlendirilir ve vücut ısısı ve Hb

düzeyi ölçülür.

•

Hemşire intravenöz

bir iğne aracılığıyla bir plastik torbaya kanı

toplar.

•

Donasyon

hız yaklaşık

10-12 dakikadır.•

Donasyon

için kullanılan tüm aletler

dispozıbldır. Sadece bir donör

için kullanılır ve ondan sonra atılırlar.

Donör Testlerianti-HIV1/2 ABO/Rh

HBsAg Antikor tarama (IAT)

anti-HBc

anti-HCV

Sifilis antikorları (VDRL)

Kan vericisi (donorü)

Kim kan verebilir ?

Yaş: 17.

–

71.

yaş

(düzenli

donor) 17.

–

61.

yaş

(ilk kez

donor)

Vucut

ağırlığı:

En az

50 kg

Hemoglobin/Htk:

≥12.5 gr/dL

and

≥

38%

Donasyon

sıklığı:

RBC için

56 gün

Sağlık durumu:

Sağlıklı

görünümde ve kendini iyi hissediyor.

Tarama:

Donasyon

zamanında bir çok sorudan oluşan donor

değerlendirmesini geçmek zorunda:

Eğer donor

Donor beklemek zorunda

Diş

muayenesi olmuşsa:

Viziteden 3 gün sonra

Nezle, grip

veya

boğaz ağrısı:

tam iyileşecek

Kulak deldirme/ vücut

dövme :

6 ay

Donasyon Sıklığı

–

Tam kan

veya

aferez

RBC: 56 gün–

Çift doz

aferez

RBC: 112 gün

–

Platelet: 2 gün, haftada 2’yi ve yılda 24 kez geçmemeli

–

Plazma: 28 gün–

Erkekler yılda 4, kadınlar 3 kez Tam Kan

verebilir

Transfüzyon öncesi testler

TamKan

500 mL

PLT zengin

PlazmaRBC

1-6oC

50 mL

PLT zenginPlazma

Düşük

Devirde

Santrifüj

250 mL

TDP-18oC

Platelet20-24oC KPP

-18oC

200 mL

250 mL

15 mL

Kriyo-18oC

4oC

çözünme

Kan Komponentleri

Yüksek

Devirde

Santrifüj

Kan Komponentleri

Kan Komponentleri hazırlama

•

Taze tam kan= Vericiden alınan tam kanın saklama dolabına girmeden 6-8 saat içinde

hastaya verilmesidir.

•

Tam kan: 1-6C’de 35-42 gün saklanır (koruyucu solüsyona bağlı

olarak).

•

Hacim: 450-500 ml

•

İçerik:

–

RBC: 200 ml

–

Plazma:250 ml

–

WBC (10e9) ve PLT

–

Antikoagülan

(63 ml)

•

Endikasyon: Pediatri hastalarda Exchange, açık kalp cerrahi operasyonları, fazla miktar kanama (total kan volümünün %30 üzeri)

Tam Kan

ERİTROSİT SÜSPANSİYONU

Eritrosit süspansiyonu•

Saklama: –

+2/+6 ºC arasında, alarmlı,

ısı kontrollü,

onaylı bir kan merkezi dolabında saklanmalı•

Saklama süresi 21–42 gün arasında değişir

•

İnfeksiyon riski: –

Sterilize edilmediğinden plazma ya da hücrelerde bulunabilecek HIV 1/2, HBV, HCV, diğer hepatit virüsleri, sifiliz, malarya ve Chagas

hastalığını tarayan rutin testlerle saptanamayan herhangi bir ajanın bulaşı

mümkündür

Eritrosit süspansiyonu•

Uygulama

prensipleri:

–

ABO ve Rh

uygun olmalı–

Transfüzyon öncesi CM

testi yapılmalı

–

Buzdolabından çıkarıldıktan sonra 30 dk içerisinde transfüzyona başlanmalı

–

Kan torbasına asla herhangi bir tıbbi ilaç eklenmemeli

–

Transfüzyon 4 saat içinde bitirilmeli–

1Ü

RBC süspansiyonu= Htk

% 3, Hb

1g/dL

arttırır

Eritrosit süspansiyonu•

Derin ve semptomatik

anemisi olan hastaların

tedavisinde –

Eritrosit süspansiyonu tercih edilmeli

•

Tam kan kullanılmamalı

–

Hb

seviyeleri temel alınarak transfüzyon yapılmamalı–

Hb

değeri 10 gr/dL

üzerinde olan olguların çoğunda

transfüzyon ihtiyacı

olmazken, 7 gr/dL

ve altında olan olguların ise büyük kısmı

transfüzyona gereksinim duyarlar

–

Kan yapımı

için temel yapı

taşları

olan demir, vitamin B12 ve folik

asit eksikliği

varsa mutlaka yerine konmalı

Yıkanmış

Eritrosit Süspansiyonu•

Tanım=

–

Steril SF ile yıkanarak plazma, trombosit ve lökositlerinin

önemli oranda uzaklaştırılmış

RBC süspansiyonu

•

Amaç=

–

Plazma, trombosit ve lökositleri önemli oranda uzaklaştırmak•

Lökositlerin %70–95’i uzaklaştırılmakta

•

%3–30 oranında eritrosit kaybı

olmakta

•

Endikasyon:

–

Ig

A eksikliği

–

Anafilaksi

veya

ciddi alerjik reaksiyon

–

T-Aktivasyon sendromu

Transfüze edilen lökositlerin istenmeyen olası

etkileri

Alloimmünizasyono Febril non-hemolitik transfüzyon reaksiyonları

(FNHTR)

o Trombosit transfüzyonuna refrakterliko Graft

rejeksiyonu

o Eritrosit yaşam süresinde kısalma

Graft-vs-host

hastalığı

(GVHH)

Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı

(TRALI)

İmmünmodülasyono GVHHo Virus

aktivasyonu (örnek: HIV–1)

o Bakteriyel infeksiyono T ve NK hücre fonksiyonlarında immunsupresyono Malignite

nüksü

İnfeksiyöz

hastalık

o Sitomegalovirus

(CMV)o İnsan T lenfotropik

virus

(HTLV–I/II)

o Epstein-Barr

virus

(EBV)o Toxoplazma

Gondii

o Yersina

Enterokolitika

Lökosit Azaltma

•

Filtrasyon

yöntemi tercih edilir

–

Lökositler %99,9 (4-log) oranında arındırılabilir

––

<5x10<5x1066

(ABD) veya <1x10(ABD) veya <1x1066

lökosit (AB)–

Depolama öncesi uygulanan filtrasyon

işlemi;

•

Lökositlerden salınan sitokinlerin

birikimi de önlenebilir

•

Yatak başı

uygulanan filtrasyon

işlemine göre daha etkin

•

Endikasyon:

–

Kronik transfüzyon gereksinimi olan hastalar

•

Aplastik

anemi, hemoglobinopati, hematolojik malignite

vb

–

En az iki ve üzerinde belgelenmiş

FNHTR tespit edilen hastalar

–

Hematopoetik

kök hücre ve solid

organ nakli adayları

–

CMV (-) hastalar

Lökosit azaltılması

istenen durumlar

1.

Kök hücre alıcıları: Kemik iliği veya periferik

kan

2.

Akut lösemiler

3.

Kronik lösemiler

4.

Aplastik

anemi

5.

Konjenital

trombosit fonksiyon bozuklukları

6.

Konjenital

immün

yetmezlik sendromları

7.7.

KKöök hk hüücre nakli cre nakli yapyapıılmaslmasıınnıın sn sööz konusu olabilecez konusu olabileceğği i

hematolojik hematolojik malignitemalignite, , solidsolid

ttüümmöör, ciddi r, ciddi aplastikaplastik

anemi, anemi,

hemoglobinopatihemoglobinopati

hastalarhastalarıı

HANGİ

Kan Ürünlerini ? NEDEN

Işınlatmalıyım ?

•

Amaç:

–

Transfüzyonla ilişkili GVHH önlemek

Işınlanması

gereken ürünler:

Tam kan

RBC süspansiyonu

Trombosit süspansiyonu

Granülosit

süspansiyonu

Işınlanması

gerekmeyen ürünler:

TDP ve KRİYO

Işınlanmış

kan ürünü

kullanımı

Allogeneik

kök hücre alıcıları

o Hazırlama rejiminden–nakil sonrası 6 ay veya kronik GVHH yokluğunda lenfosit sayısı >1x109/L olana kadar

Allogeneik

kök hücre vericileri

Otolog

kök hücre nakli hastaları

o Kök hücre toplanmasında 7 gün önce-nakil sonrası 3 aya kadar

HLA uygun vericilerden alınan kan ürünü

1. veya 2. derece akrabalardan alınan kan ürünü

Hematolojik malignite

(akut lösemiler, kronik lösemiler, MDS)

Hodgkin

hastalığı

o Tedavinin her hangi bir aşamasında

Pürin

analogları ile tedavi edilen hastalar

o Fludarabin

vb tedavinin herhangi bir aşamasında

Konjenital

immün

yetmezlik hastaları

İntauterin transfüzyonlar

TROMBOSİT SÜSPANSİYONU

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;

–1) HastanHastanıın trombosit sayn trombosit sayııssıı–

2) Hastanın klinik tablosu

–

3) Kanama varlığı–

4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumu

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

1) Hastanın trombosit sayısı–

Trombosit sayısı= 20109/L’nin

üstünde

•

Spontan

kanama riski düşük

–

Trombosit sayısı= 10109/L’nin

altında•

Spontan

ciddi düzeyde kanamalar

–

Trombosit sayısı= 5109/L’nin

altında•

Spontan

öldürücü

kanamalar

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;

–1) Hastanın trombosit sayısı

–2) HastanHastanıın klinik tablosun klinik tablosu–3) Kanama varlığı–

4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumu

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

••

Risk faktRisk faktöörleri rleri bulunmayan bulunmayan

hastalarda:

–

Eşik değer= 1010101099/L/L

••

Risk faktRisk faktöörleri rleri bulunanbulunan

hastalarda:

–

Eşik değer= 2020101099/L/L

•

2) Hastanın klinik tablosu= Risk faktörleri–

Yüksek ateş

–

İnfeksiyon–

Sepsis

–

İlaçlar

(amfoterisin, vankomisin, ATG, INF)

–

Eşlik eden başka kanama bozukluğu, DIK

–

Ağır mukozit

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

2) Hastanın klinik tablosu=

••

Uygulanacak cerrahi veya Uygulanacak cerrahi veya invazivinvaziv

iişşlem:lem:––

İİntrakraniyalntrakraniyal

girigirişşimim

––

GGööz gibi hassas bz gibi hassas böölgelere mlgelere müüdahaledahale

»

PLT = 100 100 101099/L’nin

üzerine çıkarılmalı

–– MajorMajor

cerrahicerrahi»

PLT = 50 50 101099/L’nin

üzerine çıkarılmalı

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler;

–1) Hastanın trombosit sayısı–2) Hastanın klinik tablosu

––3) Kanama varl3) Kanama varlığıığı–4) Hasta trombositlerinin

fonksiyonel durumu

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

3) Aktif kanama varlığı=

–

PLT = 5050101099/L /L üüzerizeri

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Trombosit transfüzyonunda belirleyici özellikler; –

1) Hastanın trombosit sayısı

–

2) Hastanın klinik tablosu–

3) Kanama varlığı

––4) Hasta trombositlerinin 4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel durumufonksiyonel durumu

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

4) Hasta trombositlerinin fonksiyonel

durumu;•

Aplastik

anemilerde eşik değer =

––55--1010101099/L/L•

İmmun

trombositopeni=

––<5 <5 101099/L bile fonksiyonel/L bile fonksiyonel

•

1. Trombositopeni:–

Kanaması

veya pıhtılaşma bozukluğu yoksa PLT<10.000/mm3

–

Kanaması

olmayan fakat Pıhtılaşma bozukluğu olanlarda PLT<20.000/mm3

–

Kanaması

olan, DIK gelişen, cerrahi bir işlem uygulanacak hastalarda PLT<50.000/mm3

–

Göz veya beyin ameliyatı

yapılacak hastalarda PLT<100.000/mm3

–

Masif kan transfüzyonu yapılan olgularda PLT <30.000/mm3

•

2. Trombositopati:–

Kanaması

olan

•

Konjenital

trombosit fonksiyon bozukluğu•

İlaçlar (aspirin, tiklodipin

vs)

•

Kardiak

by-pass•

Karaciğer ve böbrek yetmezliği

TROMBOSİT ENDİKASYONLARI

–

Ciddi kanama yoksa (SSS kanaması):

• TTP• HITKontrendikedir

TROMBOSİT KONTRENDİKASYONLARI

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Random

donör

trombosit süspansiyonu=

–

Bir ünite tam kandan santrifüjleme

yöntemi ile

hazırlanırlar

•

Aferez

trombosit süspansiyonu=

–

Bir donörden

aferez

işlemi

3 x 1011

ve üzerinde trombosit

içeren ürün toplanmasıdır

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI•

Ünite: –

Tek donör

ünitesi:

~

5–6 x1010

trombosit içerir

–

4-6 donörden

havuzlanmış

ünite: ~

3 x1010

trombosit

içerir•

İnfeksiyon riski: ––

Bakteriyel Bakteriyel kontaminasyonkontaminasyon

riski yriski yüüksektirksektir

••

HHavuzlanmavuzlanmışışlarsa larsa risk daha da artarrisk daha da artar

((%1%1))

•

Saklama: –

+20–24ºC’de

ajitasyonda/ yatay sallanarak 5 güne kadar

–

Daha uzun süreli saklama bakteriyel proliferasyon

ve septisemi riskini

artırır

TROMBOSİT SÜSPANSİYONLARI

•

Dozaj: –

Terapötik

doz = 1 ünite/10 kg

(~

4–6 ünite) (1 aferez

ünitesi)

–

Bir ünite = trombosit sayısını

5–10 109/L arttırmalı–

Havuzlanmış

bir ünite veya aferez

ürünü= 20–40 x109/L

arttırmalı•

Uygulama

prensipleri:

–

ABO ve Rh

uygun

trombosit süspansiyonu verilmeli–

Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez

–

Trombositler asla buzdolabına konmamalı

–

Havuzlanmışlarsa 4 saat içerisinde kullanılmalı

–

30 dakika -1 saat

içinde infüze

edilmeli

Aferez

trombosit süspansiyonları

Hacim(mL)

TrombositSayısı(x1011)

LökositSayısı(x106)

pH Isı

(°C) Raf ömrü(gün)

150–300 3 x1011 <5 x106 (ABD)<1 x106 (AB)

6.8–7.4 20-24°C sürekli,hafifçe,Ajitatördesallama

5 gün

Aferez

trombosit süspansiyonları

•

1) HLA immünizasyonu

nedeniyle random

donör trombosit süspansiyonlarına yanıtsız olan hastalarda

–

HLA veya cross-match

uygun aferez

trombosit süspansiyonları

önerilmektedir

•

2) Yoğun trombosit transfüzyonuna gereksinim duyulan hasta gruplarında

•

Fazla sayıda donöre

maruziyeti

önlemek için

•

Transfüzyon ile bulaşan hastalıklardan korumak için

yaygın olarak aferez

trombosit süspansiyonları

kullanılmaktadır

Aferez

vs. Random

trombosit süspansiyonları

••

AlloimmAlloimmüünizasyonnizasyon

ssııklklığıığı

•

Uzun dönem trombosit desteği gereken

hastalarda transftransfüüzyon szyon sııklklığıığı

•

EtkinlikEtkinlik

Bakımından anlamlı

farklılık göstermemektedir.

•

Trombosit transfüzyonuna yetersiz yanıt; –

A) İmmün

nedenler;

•

Trombosit antijenlerine veya HLA karşı

yönelmiş

olan alloantikorlar

–

B) İmmün

olmayan nedenler;•

Mikroanjiyopatik

hemolitik

anemi

•

DIK •

Koagulopati

•

Splenomegali •

Yüksek Ateş

•

İnfeksiyon•

İlaçlar

(amfoterisin, vankomisin, ATG, INF)

Trombosit refrakterliği

•

A) Alloimmünizasyon

olasılığı

yüksek=–

Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri=

•

<7.5–10x109/L ise•

B) Non-immün

refrakterlik=

–

Transfüzyondan sonra ilk 1 saat CCI değeri= •

>7.5–10x109/L fakat

–

Transfüzyondan 24 saat sonra CCI değeri=•

<4.5x109/L

–

Bu hastalar daha yüksek doz veya daha sık aralıklarla trombosit transfüzyonu yapılmasından fayda görebilir

Trombosit refrakterliği

•

Ülkemizde refrakter

olguların tedavisi zorluk oluşturmaktadır: –

Çünkü:

•

Düzenli donasyonda

bulunan kişi sayısı

az•

Verici kayıtları

düzenli değil

•

Verici HLA kayıtları

yok•

Cross-match

çalışmaları

uzun zaman almakta (veya

yapılmamakta!)

•

Bu nedenle ÖÖNLEYNLEYİİCCİİ

GGİİRRİŞİİŞİMLERMLER

çok daha önemlidir=–

Riskli hastalarda lökosit filtreleri ile llöökosit kosit azaltazaltıılmlmışış

trombosit strombosit süüspansiyonlarspansiyonlarıı

kullankullanıılmallmalıı

Trombosit refrakterliği

TAZE DONMUŞ PLAZMA

Taze donmuş

plazma•

İçerik: –

400 mg

fibrinojen

–

1 IU/mL pıhtılaşma faktörleri–

Diğer plazma bileşenleri

•

Endikasyon: –

Multipl

pıhtılaşma faktör eksiklikleri

•

Kronik karaciğer hastalığı•

Kumadin

aşırı

dozu

•

Masif transfüzyon•

Yaygın damar içi pıhtılaşma sendromu

–

Trombotik

trombositopenik

purpura

(TTP)

Taze donmuş

plazma•

Dozaj: 10–20 mL/kg

•

Uygulama

prensipleri: –

ABO uyumu olmalı

––

RhRh

uyumu aranmazuyumu aranmaz–

Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez

–

Kullanılmadan önce plazma eritici cihazlar ile 30–37°C arasında eritilmeli

–

Eritildikten sonra 6 saat içinde kullanılmalı

(Labil

pıhtılaşma faktörleri hızla parçalanır)

–

Çözündükten sonra +2 ile +6ºC arasında 24 saat saklanabilir–

Isıtılan plazma tekrar dondurulup kullanılmamalı

–

Işınlama ve filtrasyon

önerilmez

•

Volüm genişletmek amacıyla•

Yalnızca uzamış

PT/aPTT

değerlerini düzeltmek amacıyla

•

Heparin etkisini tersine çevirmek•

Spesifik faktör konsantrelerinin varlığında (FVIII ve FIX)

•

Nütrisyonel

destek amacıyla •

Kardiyopulmoner

bypass sonrası

profilaktik

amaçla

•

Protein kaybını

yerine koymak amacıyla•

AT-3 eksikliği durumunda (spesifik konsantresi var)

KULLANILMAMALIDIR!

Taze Donmuş

Plazma: Kullanılmaması

Gereken Durumlar

KRİYOPRESİPİTAT

Kriyopresipitat•

İçerik: –

Fibrinojen: ~

200 mg/torba

–

FVIII: ~

100 Ü/torba –

vWF: ~

100 IU/torba

–

FXIII: ~

50 IU /torba•

Endikasyon:–

Hipofibrinojenemi/ Disfibrinojenemi

–

FVIII eksikliği –

FXIII eksikliği

–

Von

Willebrand

hastalığı–

Üremik

trombositopati

Kriyopresipitat•

Dozaj:

1

torba/10 kg

•

Uygulama: –

ABO uygun ürün kullanılmalı

–

Rh

uyumu aranmaz–

Transfüzyon öncesi çapraz karşılaştırma testi gerekmez

–

37°C’de

plazma çözücülerde çözdürülür –

Eritildikten sonra 6 saat içinde infüze

edilmeli

–

Havuzlanmış

ise 4 saat içinde kullanılmalı–

Isıtılan ürün tekrar dondurulup kullanılmamalı

–

Işınlama ve filtrasyon

önerilmez

GRANGRANÜÜLOSLOSİİT T SSÜÜSPANSSPANSİİYONUYONU

•

Tanım:

–

Tek bir donörden

aferez

ile hazırlanan > 1 x 10101010

granülosit süspansiyonudur

•

İçerik:

–

Değişik miktarda lenfosit, trombosit ve eritrosit de içerir

•

Saklama:–

20-24°C’de

24 saat saklanabilirler

•

Endikasyon:

–

Gram negatif sepsisi

(mantar infeksiyonu) olduğu gösterilmiş

+

–

Mutlak nötropenik (nötrofil sayısı

<500/l) +

–

Antibiyotik ve diğer tedavilere yanıt alınamamış

+

–

Kemik iliğinde hipoplazi

ve Kİ

fonksiyonlarının geri dönüş şansı

olan hastalar

Granülosit süspansiyonu

•

Dozaj

ve tedavi süresi:–

En az 4 gn az 4 güünn, >, >1-4 x 10101010

granülosit

transftransfüüzyonzyonuu

•

Uygulama

prensipleri:–

ABO ve Rh

uygun

ürün kullanılmalı

––

TransfTransfüüzyon zyon ööncesi ncesi eritrosit uygunluk testleri eritrosit uygunluk testleri yapyapıılmallmalıı

–

Işınlanarak

verilmeli–

Standart 170 µ’luk

kan filtresi kullanılmalı

–

Mümkün olduğu kadar çabuk

transfüze edilmeli (<6 saat)

Granülosit süspansiyonu

ÖLÜM VEYA CİDDİ KOMPLİKASYON NEDENLERİ

Akut transfüzyon reaksiyonları

Post transfüzyon purpura

Akut akciğer hasarı

Transfüzyonla geçen infeksiyonlar

Gecikmiş transfüzyon reaksiyonları

Yanlış transfüzyon

Williamson;

BMJ 1999

DİKKAT !

•

Kan ürünü

ile birlikte verilen formda–

Ünite numarası

–

Komponentin

adı, son kullanma tarihi–

Alıcının adı-soyadı

ve dosya numarası

–

Alıcı

ve vericinin ABO ve Rh

grupları–

Karşılaştırma sonuçları

bulunmalı

•

Hata

Ölüm•

Doğru hasta, doğru etiket, doğru ürün

•

Kan ürünü

ile beraber mutlaka “cross-match” kağıdının kontrol edilmesi

•

RBC/ Tam kan:–

Oda ısısında = 4 saat içinde

–

Buzdolabında = 24 saat içinde••

Trombosit sTrombosit süüspansiyonu:spansiyonu:––

Oda Oda ııssııssıında = 5 gnda = 5 güündende

••

GranGranüülositlosit

ssüüspansiyonu:spansiyonu:––

Oda Oda ııssııssıında = 24 saat inda = 24 saat iççindeinde

•

TDP/KRİYO:–

Oda ısısında = 4 saat içinde

–

Buzdolabında = 24 saat içinde

Kan ürününü

kan merkezinden aldım. Ne kadar sürede kullanmalıyım?

DİKKAT! Transfüzyon Öncesi Kan Torbasının Kontrolü

ÖNEMLİ

Transfüzyon öncesi mutlaka gözle kontrol edilmeli:

•

Kaçak, pıhtı, hemoliz

varlığı yönünden kontrol edilmeli

–

Sızıntı

olan, hemoliz

gözlenen, içinde büyük partiküller veya pıhtı

olan

ürünler kullanılmamalı

•

Renk değişimi

olan ürünler kullanılmamalı

–

Eritrosit süspansiyonu koyu-kırmızı, trombosit sarı-açık çilek, granulosit

koyu-pembe

renginde olmalı

Ürün Depolama

RBC/tam kan 35 gün (CPDA-1)42 gün (additive

solüsyonla), 1-6ºC

Dondurulmuş

RBC -65ºC’de

10 yılÇözündükten sonra 24 saat

Yıkanmış

RBC 1-6ºC’de

24 saatPLT 20-24ºC’de

5 gün

WBC 20-24ºC’de

24 saatTDP -18ºC’de

1yıl

Çözündükten sonra 1-6 ºC’de

6 saatCRYO -18ºC’de

1 yıl, çözündükten sonra

20-24ºC’de

6 saat, havuzlanmışsa 4 saat

Kan ürünleri depolama özellikleri

Kan Komponentleri

ile birlikte HANGİ

ÜRÜNLER VEREBİLİRİM ?

•

Kan Komponentleri

ile birlikte verilebilecek sıvılar:

–

%0.9 NaCl

–

ABO uyumlu plazma

–

%5 albumin

•

Kan Komponentleri

ile birlikte verilmemesi gereken sıvılar:

–

5% dekstroz

–

Ringer

laktat

–

İntravenöz

ilaçlar

Kan Komponentlerinin

Verilme Hızı

ve Şekli

•

Bakteriyel kontaminasyon

riski nedeniyle––

Eritrosit ve Eritrosit ve GranGranüülositlosit

= 1 = 1 --

2 saat 2 saat

––

Trombosit = 0.5 Trombosit = 0.5 --

1 saat 1 saat ––

Plazma = 4 saat iPlazma = 4 saat iççinde inde infuzeinfuze

edilmelidiredilmelidir

•

Yavaş

verilmesi gereken durumlarda=–

Pediatrik

torbalara bölünerek en geç

4 saat içinde verilmeli

•

Kan pıhtıları

ve diğer birikmiş

parçaların uzaklaştırılması

için 170 μ’luk

standart kan filtreleri kullanılmalı

••

VitalVital

bulgular transfbulgular transfüüzyondan zyondan ööncence, , 15. 15. dkdk

ve ve 60 60 dkdk

da birda bir ööllçüçülmelilmeli

KAN ÜRÜNÜ

NE ZAMAN ISITILMALIDIR ?

1.

Bebeklerde exchange

transfüzyon

2.

15 mL/kg/saat üzerinde transfüzyon yapılan çocuklar

3.

>50 mL/kg/saatten hızlı

ve fazla sayıda transfüzyon

gereksini olan erişkinler

4.

Masif transfüzyon

–

Kc

transplantasyon operasyonu

5.

Soğuk aglütinin hastalığı

6.

Kriyoglobulinemi

ISITILMIŞ

KAN ÜRÜNÜ

•

Amaç:

–

Hızlı

verilen çok sayıda soğuk kanın kardiak

arrest

riskini önlemek

•

Uygun kan ısıtıcıları

kullanılmalı

–

Isının moniterize

edildiği su banyosuna monte edilmiş

sarmal plastik tüpler

–

Düz plastik kan torbası

temasda

olan elektrikle ısıtılmış

tablalar

•

DİKKAT !!!

–

Musluk suyu altında, hasta yatağında, hasta yakınının vücudunda veya kalorifer üzerinde ısıtılmamalı

–

Sıcak suda immersiyon

ile ısıtılmamalı

–

Mikrodalgada ısıtılmamalı

TRANSFÜZYON

REAKSİYONLARI

WHO-

AKUT TRANSFÜZYON REAKSİYONLARI

Hafif Orta Ciddi

• Ürtiker - FNHTR - Akut hemoliz- Bakteriyel kontaminasyon- Sıvı

yüklenmesi

- Anaflaksi- TRALI

• Tanım=•

Transfüzyon ssıırasrasıında veyanda veya

ilk 24 saat iilk 24 saat iççindeinde

izlenen yan

etkiler

Transfüzyona bağlı ölüm nedenleri

–

~%15

Bakteriyel kontaminasyon•

%75 PLT

•

%25 RBC

–

~

%14

Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu

–

~

%13 TRALI

(FDA 2005 verileri)

AKUT HEMOLAKUT HEMOLİİTTİİKK TRANSFTRANSFÜÜZYON REAKSZYON REAKSİİYONUYONU

Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu

• Tanım=• Nakledilen RBC’lerin

immün

aracılıklı

yıkımıdır

• Sebep=•

En sık *AB0 uygunsuzAB0 uygunsuz

kan transfüzyonu (anti-A,

anti-B)• anti-kell

gibi ABO dışı

diğer potent

antikorlar

•

Nadiren, transfüzyonla birlikte uygunsuz sıvıların verilmesi

• Mortalite:

~

%10-20• ABY,

DIK, Şok

•

Transfüzyona başlanmasından hemen sonra hemen sonra •

Ani gelişen –

Anksiyete, ateteşş, titreme, sırt ağrısı, bulantı/kusma, başta dolgunluk hissi, yyüüzde zde kkıızarmazarma, , ekstremitelerde

karıncalanma hissi,

yan

ağrısı, bronkospazm, nefes darlnefes darlığıığı, , siyanozsiyanoz, , takikardi

ve hipotansiyon

(ŞOK)

••

Operasyonda sOperasyonda sıırasrasıındanda––

AAşışırrıı

kanama ve yaygkanama ve yaygıın sn sıızzııntntıı

––

AAççııklanamayan hipotansiyon ve klanamayan hipotansiyon ve takikarditakikardi

Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu-

KLİNİK

Akut Hemolitik transfüzyon reaksiyonu-

Laboratuar•

İntravasküler

hemoliz

bulguları:

Serum LDH = artma

Serum haptoglobin

= azalma

İnd. Bil = artma

Plazma serbest Hb= Hemoglobulinemi

İdrar Hb= Hbüri/

Hemosiderinüri

(+)

•

Akut DIK bulguları:–

aPTT/ PT = yükselme

–

Fibrinojen

= azalma–

D-Dimer

= artma

–

Trombositopeni•

İmmun

hemoliz

bulguları:

–

DAT (+)–

IAT +/-

•

ABY bulguları:–

BUN/Cr= artma

–

Oliguri/anüri

Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu şüphesi var: NE YAPMALIYIM ?

1.

Hemen

transfüzyona son verilmeli2.

Doğru hastaya doğru ünitenin verildiği kontrol edilmeli (kayıt/ünite kontrol)

3.

Hastadan idrar örneği ve hem hasta hem de verilen kandan yeterli miktarda kan örneği

alınmalı

4.

Kültür

için laboratuara kan örneği gönderilmeli5.

Hemoliz

varlığını

belirlemek için testler yapılmalı

•

Hb/

PLT

sayımı, LDH, bilirubin

ve

Haptoglobin

düzeyi•

Coombs

testi

•

Plazma ve idrarda Hb

tayini6.

Koagülasyon

testleri çalışılmalı

(erken dönemde normal)

•

aPTT/ PT, fibrinojen

düzeyi, FYÜ

(D-dimer)7.

Kan merkezine kan örneği gönderilmeli•

Verilen üniteden ABO tip tayini

•

Donor

üniteden antikor tarama•

Verilen ünit

ile alıcı

serumunun (transfüzyon sonrası

serum) cross-match

•

DAT

Akut hemolitik transfüzyon reaksiyonu Gelişti NASIL TEDAVİ

EDEBİLİRİM ?

1.

Transfüzyona hemen son verilmeli (Reaksiyonun şiddeti; doz bağımlıdır)

2.

Bol sıvı

ve diüretik

verilerek ABY önlenmeye çalışılır

•

Furosemid

veya mannitol

3.

Bikarbonat: verilerek idrarın alkali yapılması

(idrar pH

>7.0), hemoglobinin

asit hematin şeklinde distal

tübe

çökmesini

önleyebilir

4.

Koagülopati gelişmiş

ise tedavi edilmelidir: PLT, TDP/KRİYO

5.

Ağır olgularda yüksek doz steroid, oksijen, dopamin

gerekebilir

6.

ABY durumunda: Hemofiltrasyon

ve hemodiyaliz

7.

Son çare olarak RCERCE

ile uyumsuz eritrositlerin sayısı

azaltılabilir

Febril Non- Hemolitik Transfüzyon Reaksiyonları (FNHTR)

FNHTR

- Tanım=•

Transfüzyon sırasında veya birkaç

saat içinde (0.5-2 saat)

titremeyi takiben ortaya çıkan n yyüüksek ateksek ateşş

(≥1°C)- Sebep=

-

Trombosit, lökosit antijenleri ve plazma proteinlerine karşı gelişen immün

reaksiyonlar ve TNF, IL-1, IL-6, PGE2 gibi

sitokin

artışı- Tanı= Ateş

yapan

diğer nedenlerin dışlanması

ile konur

- Hemoliz- Bakteriyel kontaminasyon- TRALI

Transfüzyon

sırasında ateş

gelişti NE YAPMALIYIM ?

1.

Aksi ispat edilene kadar transfüzyon reaksiyonu olarak kabul edilmeli

2.

Transfüzyona ara verilmeli

3.

Öncelikle ateş

nedeni sorgulanmalı

•

FNHTR, akut hemoliz, bakteriyel kontaminasyon, akut akciğer hasarı

4.

Transfüzyona devam etmeden önce hemolitik reaksiyon ve bakteriyel

kontaminasyon

olasılığından mutlaka uzaklaşmak gerekli

5.

Başka bir neden düşünülüyorsa ileri tetkik yapılmalıdır ve transfüzyon

devam edilmemeli

FNHTR

: Nasıl tedavi edebilirim?

• Antipiretikler

• Asetaminofen, NSAİİ

vb

• Aspirin kullanılabilir

• Trombositopenik

hastalarda kullanılmamalı

• Şiddetli reaksiyonlarda transfüzyon durdurulmalı

• Aşırı

titreme olursa meperidin

verilebilir

• Anti-Histaminikler

KULLANILMAMALIDIR

FNHTR: Nasıl önleyebilirim? •Kan ürünündeki lökosit azaltılması

•

2 den

fazla FNHTR gözlenen

kişilere

sonraki transfüzyonda

lökositten fakir kan ürünleri verilmeli

•

Depolama öncesi filtrasyon

(in-line): lökositlerin sitokin üretmeden önce üründen uzaklaştırılmasını

sağlar

• Aferez

yöntemi ile elde edilen lokosit

azaltılmış

ürün kullanımı

• Buffy

coat

yöntemi ile hazırlanan kan ürünü

kullanımı

•Lökosit sayısı

az ve dolayısıyla sitokin

üretimi de azdır

Bakteriyel Kontaminasyon

(SEPSİS)

Transfüzyonla

ilişkili bakteriyel sepsis TANI

–

Transfüzyonu takiben 4 saat içinde

aşağıdaki bulgu ve belirtilerin varlığı:

• Ateş= ≥

39°C (≥

2 °C artması)

• Takikardi= 120/dk

yada 40/dk

artış

• Kramp/katılık

• Bulantı-kusma

• Takipne

= 28/dk

• Bel ağrısı

• Sistolik

KB azalması

yada artması

(30 mmHg

↓

yada ↑)

Bakteriyel Kontaminasyon

Şüphesi Var:

NE YAPMALIYIM?

•

Transfüzyon hemen durdurulmalı•

Kan ürününü

bakteri yönünden kontrol

edilmeli– Kan torbasının dış

görünüşü

– Mikroskobik inceleme (Gram boyama)– Ph/Glukoz

tayini

•

Kan kültürü

alınmalı•

Acil tedavi başlanmalı– Geniş

spektrumlu IV antibiyotik

Bakteriyel kontaminasyon

NASIL ÖNLENEBİLİR?

1.1.

DonasyonDonasyon

kurallarkurallarıına uyulmasna uyulmasıı

2.2.

Saklama Saklama ııssııssıınnıınn

optimizasyonuoptimizasyonu

3.3.

Saklama zamanSaklama zamanıınnıınn

ssıınnıırlandrlandıırrıılmaslmasıı

4.4.

ÜÜniversal niversal llöökosit redkosit redüüksiyonuksiyonu

5.5.

EndikasyonEndikasyonundaunda

üürrüün kullanmakn kullanmak

6.6.

Eritrosit ve trombosit iEritrosit ve trombosit iççin transfin transfüüzyon hedeflerini azaltmakzyon hedeflerini azaltmak

7.7.

AferezAferez

üürrüünleri kullanmaknleri kullanmak

8.

Bakteri tespit sistemlerinin kullanılması

9.

Patojen inaktivasyon

yöntemleri

Transfüzyonla İlişkili Akut Akciğer Hasarı

(TRALI)

Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı

•Klinik:•Transfüzyondan sonraki ilk ilk 6 saat i6 saat iççindeinde

ani gelişen

dispnedispne, , takipnetakipne, , ateateşş

veve

siyanozsiyanozaa, hipotansiyon, hipotansiyon

ve ve akciakciğğerlerde yaygerlerde yaygıın n infiltratifinfiltratif

ggöörrüünnüümm

eşlik eder

Mortalite

= %5-25• Sebep:

••VVericinin ericinin plazmasında bulunan HLA veya granülosit spesifik antijenlere karşı

antikorlardantikorlardıırr

(Lökoaglütininler)

•Predispozan

klinik durum•Kan ürünü

transfüzyonu (Plazma içeren)

•Antijen antikor etkileşimi•Pulmoner

endotelyal

aktivasyon ve Nötrofil sekestrasyon

•

Aglütine

olmuş

lökositlerin pulmoner

dolaşımda sekestre

olması

ve takiben kompleman sisteminin aktive olmasına bağlı olarak gelişen akut akciğer

hasarı

•

Radyolojik olarak pulmoner

ödemi taklit

eden infiltrasyon

dikkati çeker

Transfüzyonla ilişkili akut akciğer hasarı(TRALI)

1.

Akut başlangıç2.

Hipoksemi

–

PaO2/FIO2

< 300 mm Hg veya–

Oda havası

solurken oksijen satürasyonu

<

%903.

Akciğer grafisinde

bilateral

infiltrasyon

4.

Dolaşım yüklenmesine ait bulgu olmaması

TRALI (Konsensus tanımı- 1994 )

•

Transfüzyon öncesi TRALI bulguları

olmayan hastada:

–

Transfüzyon sonrası

6 saat içinde TRALI

bulguları

gelişmesi ve

–

Bir veya daha fazla TRALI risk faktörü

bulunması

•

TRALI risk faktörleri:1.

Ağır sepsis

2.

Şok3.

Multipl

travma

4.

Yanık5.

Akut pankreatit

6.

Kardiyopulmoner

bypass7.

İlaç

zehirlenmeleri

Transfüzyonla ilişkili akciğer hasarı(NHLBI çalışma grubuna göre tanım)

•

Septik şokta risk % 40’lara

varabilirken kardiyopulmoner bypass

ile birliktelik % 2 civarındadır

•

Pulmoner

ödem ve hipoksiye

yönelik destekleyici önlemler alınmalı–

Solunum desteği ve oksijen

–

Kan gazlarının yakın takibi–

Ağır olgularda mekanik ventilasyon

•

%70 olguda ihtiyaç

var

•

Bu hastalar yüksek doz steroidden

yarar görebilirler

Akut akciğer hasarı: Tedavi

ANAFLAKTİK ve ALERJİK reaksiyonlar

Anaflaksi

• Nadir, hayatı

tehdit eden akut komplikasyondur• Sebep=

• Ig

A eksikliği olan kişilere IgA

içeren kan ürünü

verilmesidir• Klinik=

• Anaflaksi

transfüzyon başladıktan çok kısa bir süre sonra başlar• Birkaç

ml plazma verilince dahi görülebilir

• Ateş

genellikle yoktur •Tedavi=

• İnfüzyona

son verilmeli• ACİL anaflaksi

tedavisi yapılmalı: adrenalin, antihistaminik, steroid

• Korunma= • Yıkanmış

kan ürünü

kullanılmalı

• IgA

eksikliği olan kişiden kan ürünü

kullanılmalı

Alerjik reaksiyon (ürtiker)

• Sebep=

Plazma proteinlerine karşı

reaksiyon sonucu gelişir• Plazma ve trombosit süspansiyonunda daha sıktır

• Klinik= •Döküntü

ve kaşıntı

ile karakterizedir: ATEŞ

yoktur

• Tedavi= • Antihistaminik• Transfüzyonun kesilmesine gerek yoktur

• Önleme=•

Tekrarlayan vakalarda transfüzyon öncesi anti-histaminik

verilmelidir

Graft versus host hastalığıKanda

bulunan “T lenfositler”

bu reaksiyona neden olabilir.

Yaklaşık 1/750.000 transfüzyonda görülebilir. Genelde 4-30 gün

içinde gelişir: Ateş, ciltte eritem, karaciğer

ve böbrek yetmezliği, pansitopeni

gözlenebilir. Çoğunlukla ölümcül seyreder.HLA uygun akrabalardan yapılan transfüzyonlarda daha sıktır.Korunma:

Böyle bir risk taşıyan alıcılara (İmmün

yetmezlik,

lösemi, hodgkin, yenidoğan, 1. derece akraba)

verilen kan ürünleri ışınlanmalıdır.

Post transfüzyon purpura

Sebep: trombositlere karşı

gelişmiş

antikorlar olaydan

sorumludur.

Transfüzyondan 5-12 gün sonra görülür.

Trombositopeni, kanama ve purpuralarla

kendini gösterir.Tedavi:

Trombosit transfüzyonu genelde etkisizdir.

IV İmmünglobülin,

Plazma değişimi, steroidKorunma:

Sonraki transfüzyonlarda lökositten fakir ürünler

transfüze edilir.

HEMOSİDEROZİS

•

Transfüze edilen her ünite eritrosit 150-250 mg kadar demir içerir (1 ml eritrosit 1 mg demir içerir).

•

Hemosiderozis

kronik transfüzyon gerektiren talasemi

ve orak hücreli anemi gibi hastalarda ortaya çıkar. Genelde 20 ünite

transfüzyon sonrası

oluşmaya başlar. •

Demir parankimal

dokularda (karaciğer, böbrek, kalp gibi)

birikerek organ fonksiyon eksikliğine neden olur. •

Bu hastalarda hemosiderozis

başlamadan önce demiri

bağlayacak şelatör

ilaçlar (desferoksamin, deferipron) kullanılmalıdır.

İNFEKSİYON ETKENLERİ•

Sitomegalovirüs

(CMV)

•

HTLV-1 •

HTLV-2

•

Parvovirüs

B19•

Epstein-Barr

virüs

•

Hepatit-A•

Hepatit B

•

Delta antijeni•

Hepatit C

•

Hepatit G (GB virüs C)•

HIV

•

Yersinia

enterocolitica•

Salmonella

•

Brusella•

Stafilokoklar

•

Klebsiella•

Serratia

•

Sifiliz•

Lyme

hastalığı

•

Malarya•

Chagas

hastalığı

•

Babesiozis•

Toksoplazmozis

•

v-CJD, deli dana hastalığı

faltuntas@hotmail.com