VEGAN Magazine is een uitgave van de NederlandseVereniging voor Veganisme • lente 2015 • nummer 104

magazine

Afro-Vegan“Veganistisch eten is meer dan alleen vlees weglaten”

Hoe kom je aan deveganist?Ervaringen met vegan dating

Alexander Gershberg:Koken als voorjaarsschoonmaak

SOMS KUNT U ONZE KLEINE LETTERTJES

MAAR BETER WEL LEZEN...

Bij Solgar horen wij soms dat de kleine lettertjes op onze verpakking moeilijk te lezen zijn. Toch vinden wij het belangrijk dat u alle informatie op ons etiket kunt terugvinden.

Sinds onze oprichting in 1947 streven wij naar het produceren van kwalitatief hoogwaardige producten waarbij wij ingrediënten met direkte of indirekte dierlijke oorsprong zoveel mogelijk vermijden.

Dankzij de kleine lettertjes op de verpakkingkunnen wij voor 100% uitleg geven over onzeproducten; bijvoorbeeld of een product ookgeschikt is voor veganisten. Mocht u het idee hebben dat vitamine B12 alsenige van onze producten geschikt is voor veganisten, kijkt u dan eens op:

www.solgar.nl

SOLGAR Adv. Soms kunt u beter-190x270mm.indd 1 07-09-2009 15:02:22

Hoe kom je als veganist aan de man/vrouw?Ervaringen met vegan dating

pag. 4

Koken als voorjaarsschoonmaakColumn Vegan Sundays

pag. 9

Gezonde en verse voeding een mensenrechtInterview met Afro-Vegan Bryant Terry

pag. 10

Baked pasta, brownies en meerDe lekkerste vegan recepten

pag. 15

Eind goed…Column De Verbazing

pag. 19

Rauw, naakt en gezondInterview met Suzanne Poot

pag. 21

Groen reclamebureau Colourful GreenOndernemers met idealen

pag. 24

Animal rights without liberationBoekbespreking

pag. 26

Blauw en geel en donkerroodBoekbespreking

pag. 27

De laatste vegan ontdekkingenArmandes aanraders

pag. 28

Het Nijmeegse CrudoRestaurantbespreking

pag. 30

ColofonHoofdredactie: Francine AartsArina BangaRedactie: Tim CrutzenFelicia Tielenius KruythoffEsther VerhoefConceptontwerp: GroenerGras.comDTP en drukwerk:Caparis Grafisch Centrum, HeerenveenIllustraties en fotografie:istockphoto, tenzij anders vermeldAdvertentie-acquisitie:Sano, 06-54385908info@sano-promotions.nl

VEGAN Magazine is het magazine van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme en verschijnt 4x per jaar. Suggesties en bijdragen zijn in overleg met de redactie welkom (redactie@veganisme.org). VEGAN Magazine wordt gedrukt op milieu vriendelijk papier met plant-aardige inkt.

Het lidmaatschap en donateurschap loopt per kalenderjaar en wordt stil-zwijgend verlengd. Opzeggingen voor het volgende jaar dienen te geschieden voor 1 december van het lopende jaar.Zie verder artikel 7 van onze Statuten.

Nederlandse Vereniging voor VeganismePostbus 314476503 CK Nijmegentel. 06 - 524 339 31mail: info@veganisme.orginternet: www.veganisme.org

Bankrek.nr. 1983.96.716 IBAN NL40TRIO0198396716 BIC TRIONL2UKvK Arnhem 40123603

ISSN 2214-9422

Oplage: 2250

Inhoudsopgave

3

Hoe kom je als veganist aan de man/vrouw? Marieke: “Ik ben niet van het doel-bewust zoeken naar een geliefde. Maar als veganist heb je maar een kleine kans om spontaan een andere veganist te ontmoeten, dus heb ik me afgelopen jaar bij enkele vegan da-tingsites aangemeld. Op die sites heb ik een oproep geplaatst voor liefde, vriendschap en samenwerking. Daar zijn drie dates uit voortgekomen, zon-der vervolgcontact. Twee dates waren gezellig, maar meer ook niet. Eén date zei veganist te zijn, maar bleek een niet-veganist, en bovendien klikte het niet. Komend weekend heb ik een ontmoeting met iemand die sinds kort veganist is en die met mij zou willen samenwerken, maar ik merk in het appcontact dat hij een liefdes-relatie zoekt.”

Hoe belangrijk is het voor je dat je potentiële liefde ook vegan is? Marieke: “Non-vegan is een no-go. Het veganisme gaat over een be-paald bewustzijn en over de keuze om geweldloos en respectvol te leven

vanuit de idee dat alle levende we-zens gelijkwaardig zijn en vanuit lief-de voor de planeet. Een niet-veganist kiest voor geweld; dat botst enorm met de veganistische waarden. Dat werkt niet in een diepgaande relatie of vriendschap.

Als vegetariër had ik tien jaar lang een relatie met een vleeseter. Dier-lijke producten in huis vond ik steeds moeilijker. Het proces naar een vlees-loos huishouden ging geleidelijk. Ei-genlijk hield ik me jarenlang ‘sterk’ en was ik ontrouw aan mijn eigen waar-den. Sinds ik veganist ben, komen er geen dierlijke producten meer in huis. Dus ook de bontkraag van mijn pleeg-dochter niet.

Als veganist hoor je bij een minder-heid (16.000 mensen in Nederland, red.), dus de spoeling is al dun.Bovendien deelt een andere veganist niet automatisch ook jouw waarden. Mensen hebben verschillende drijf-veren om voor het veganisme te kiezen (gezondheid, wereldvoedsel-probleem, dierenwelzijn, milieu et cetera). Een niet-ethische veganist past hoe dan ook niet bij me, maar een veganist met dezelfde waarden kan door zijn of haar karakter, uit-

straling, gevoel, passie enzovoort net zo goed niet bij me passen. Wat ik me wél kan voorstellen, is dat ik een niet-veganist ontmoet met wie het zo goed klikt, dat hij of zij ook veganist wordt.”

Een week na het interview mail ik Marieke om te vragen hoe haar laatste vegan date is verlopen. Ze antwoordt: “Het was een ontspan-nen avond. Tijdens een veganistisch

etentje in een leuk restaurant raakten we gemakkelijk in gesprek. Wat hier ook uit groeit, het voelt voor mij heel gelijkwaardig en open. Iemand die ik graag beter leer kennen. En dat is wederzijds.”

“Niet-veganistische geïnteresseerden komen vanzelfop me af, maar vegan dates zijn bijna niet te vinden.”

interview tekst Mireille de Putter, foto’s Jeroen Moerdijk

Hoe kom je als veganistaan de man/vrouw?

Ervaringen met vegan dating

Voor veel vegans is het belangrijk dat hun potentiële liefde ook veganist is. Het is niet voor niks dat er sites bestaan als Vegadates, VeggieRomance en de facebookgroep Vegan Dating Der Nederlanden.

Hoe pakken vegans dit aan? En wat zijn hun ervaringen met de zoektocht naar een vegan date?

“Zojuist hier lid geworden vanuit mijn verlangen om meer mensen, vrienden en geliefden te ontmoeten vanuit een gedeelde (ethisch veganistische) missie.”- Marieke Griffioen, 48 jaar, trainer/coach uit Amersfoort, in facebookgroep Vegan Dating Der Nederlanden.

Mar

ieke

Grif

fioen

4

Hoe kom je als veganist aan de man/vrouw? Shiva: “Het is lastig een partner te vinden die ook veganist is. Ik heb nog nooit een vegan partner gehad. Ik sta ingeschreven op Vegadates en ben lid van de facebookgroep met vegan singles. Mijn voorkeur gaat uit naar de facebookgroep Vegan Dating Der Nederlanden. Die is laagdrempelig, aangezien de meeste mensen toch al op

facebook zitten. Je legt makkelijk con-tact en het is gratis. Eerder heb ik Lexa geprobeerd, maar daar was geen vegan date te vinden - echt onmogelijk.Ik heb tot nu toe één date gehad via de facebookgroep. Na een tijdje kletsen op facebook hebben we een date gepland en bij hem thuis lekker plantaardig gegeten. Daarna zouden

“Er zijn genoeg leuke vegans,maar ik heb dievan mij nog nietgevonden.”

“Hoi, ik ben Shiva, 22 jaar en ik woon in Lelystad. Ik twijfelde erover of ik me nu wel voor moest stellen, ik zit namelijk in een nogal vreemde situatie. Ik ben zwanger van mijn eerste kindje. In het dagelijks leven werk ik bij de dierenambulance en verdien ik bij als model. Volgend jaar ga ik een opleiding doen als EIK coach (Ennea gram Integratie Kunde, red.), mijn passie ligt bij het helpen van mens en dier. Ik vermaak me prima als vrij­gezel, maar ik mis het ook om leuke dingen samen te doen.” - Shiva Vroege, 22 jaar, medewerker dierenambulance uit Lelystad, op facebookgroep Vegan Dating Der Nederlanden.

we naar de film gaan, maar in plaats daarvan hebben we uren gewandeld en gekletst. Het was ontzettend leuk en gezellig, maar uiteindelijk niet meer dan vriendschappelijk.”

Hoe belangrijk is het voor je dat je potentiële liefde ook vegan is? Shiva: “Ik kan me niet meer voorstel-

len dat ik met iemand date die vlees eet. Hij zou toch op zijn minst vege-tariër moeten zijn. Het veganisme is een levenswijze en een passie. Het gaat ook om liefde voor dieren.‘s Zomers ga ik vaak naar Spanje, om daar in dierenasiels te werken. Ik vind het belangrijk dat mijn potentiële lief-de net zoveel om dieren geeft als ik.”

“Samenleven met dezelfde idealen leeft toch het fijnst.” - Valesca Florijn, 28 jaar, video-editor/regisseur uit Arnhem

Hoe kom je als veganist aan de man/vrouw? Valesca: “Ruim drie jaar geleden - ik was toen vegetariër en vrijgezel - heb

ik me aangemeld voor Vegadates. Een vriend van me was op die manier met succes aan het daten en ik was nieuwsgierig naar wat voor mensen op de website te vinden waren. Ik kon niet actief reageren, want ik had geen betaald lidmaatschap. Wel kon ik profielen bekijken. Ik schreef een vrijblijvend profieltekstje over vriend-schap zoeken, omdat ik er nog niet

aan toe was voor mijzelf te erkennen dat ik ging internetdaten. Op de een of andere manier was het behoorlijk out of my comfortzone. In mijn regio was weinig aanbod dat me aansprak. Na twee reacties van wat oudere mannen heb ik het gelaten voor wat het was.

Ik geloof niet dat iemand via inter-net ontmoeten iets voor mij is. Ik wil

Shiv

a Vr

oege

5

mensen eerst zien en horen praten, ik wil op ze af kunnen stappen. Als ik nu vrijgezel was, zou ik via vegan pot-lucks of vegan get-togethers mensen ontmoeten. Ik word meestal verliefd op mensen die ik al ken.

Zo ging het ook met Andy. Ik kende hem via mijn bijbaan in de bioscoop.

We konden goed met elkaar opschie-ten en hadden dezelfde vreselijke humor. Nadat zijn relatie uit was gegaan, zijn wij langzaam maar ze-ker een relatie begonnen. Ik wist dat hij een vleeseter was - van het type McDonald’s-junk - en hij wist dat ik vegetariër was. Ik heb hem nooit aangesproken op zijn vlees eten, maar heb het uiteraard ook niet aangemoe-digd. Ik kocht nooit vlees, en dus aten we samen altijd vegetarisch. Wanneer we uit eten gingen, voelde Andy zich bezwaard als hij vlees zou eten, dus at hij dan ook vegetarisch. Als hij met vrienden op stap was, vond hij

het moeilijk om alleen salade te eten en nam hij wel vlees. Je snapt het al, binnen een jaar was Andy vegetariër. Dat ontstond gaandeweg, doordat hij inmiddels meer wist over de bio-industrie.

Toen Andy en ik twee jaar een relatie hadden, werd ik door een vriendin

uitgenodigd om mee te doen aan de Vegan Challenge. Andy steigerde in het begin even, omdat hij het net als veel anderen vrij extreem vond. Maar uiteindelijk was hij degene die mij verbaasde door onverwacht vega-nistische maaltijden klaar te maken. Doordat we in die maand werden aangezet te kijken naar wat er in je eten zit en waar het vandaan komt, raakten we ervan overtuigd dat we de stap naar het veganisme moesten zet-ten, als we écht diervriendelijk wilden leven. Inmiddels eten we allebei volle-dig veganistisch en maken we ons ook de levensstijl eigen.”

Hoe belangrijk is het voor je dat je potentiële liefde ook vegan is?Valesca: “Nu ik veganist ben, zou ik het verschil tussen een vleeseter en een veganist wel te groot vinden voor een relatie. Voor een vegetariër zou ik nog wel openstaan, maar ik moet dan wel het gevoel hebben dat er ruimte is voor het veganisme. De belangrijkste eigenschappen van een (potentiële) partner vind ik toch dat iemand om dieren geeft en nadenkt over de wereld om hem heen.Terugkijkend ben ik blij dat ik toen openstond voor een relatie met iemand die in eerste instantie niet dezelfde overtuiging had. Het was anders geweest als hij er geen begrip voor had gehad. Door er niet te veel nadruk op te leggen is het vanzelf gegaan. Al geloof ik ook dat het veganisme vanzelf een weg vindt in de relatie, als iemand gek op je is en respect voor je heeft. Ik heb het ge-noeg om me heen gezien: de grootste vleeseters zijn nu grote planteneters. Liefde gaat door de maag. Die spreuk gaat dubbel op bij het veganisme. En samenleven met dezelfde idealen leeft toch het fijnst.”

Gedeelde idealenOp de vegan datingsites zijn succes-verhalen te lezen over mensen die er hun grote liefde vonden. Die ervaringen hebben Marieke, Shiva en Valesca niet - of in elk geval nóg

niet. Valesca stopte met internetdaten en vond haar partner in haar eigen omgeving; ze werd verliefd op een collega. Voor alle drie is het cruciaal dat hun (potentiële) partner openstaat voor het veganisme.

Na afloop van het interview vertelt Valesca: “Ik zie op forums en op face-book dat er veel koppels zijn waarbij de man nog vlees eet en de vrouw veganist is en zich afvraagt hoe daar-mee om te gaan. Hopelijk hebben die na het lezen van dit stuk, net als de vrijgezelle veganisten, een beetje hoop dat het wel goed komt.”

“Internetdaten was behoorlijkout of my comfortzone”

Vale

sca

& A

ndy

6

www.wheaty.comwww.wheaty.com

Vlees zonder vlees zonder vlees zonder vlees zonder vlees zonder vlees

* bio * zuiver plantaardig zuiver plantaardig * lactosevrij lactosevrij* eivrij * palmolievrij palmolievrij

Vegankebab Gyros:Vegankebab Gyros:Vegankebab Gyros:Vegankebab Gyros:

Een echt lekker Een echt lekker Een echt lekker alternatief voor alternatief voor alternatief voor

vlees! vlees!

Als reepjes in pangerechten, ovenschotels. Als reepjes in pangerechten, ovenschotels. Als reepjes in pangerechten, ovenschotels. Als reepjes in pangerechten, ovenschotels. Een basis voor de vegetarische keuken.Een basis voor de vegetarische keuken.Een basis voor de vegetarische keuken.Een basis voor de vegetarische keuken.

GmbH, Duitsland DE-ÖKO-003EU/niet-EU LandbouwEU/niet-EU Landbouw

7

Een slanke lijn houdt van eiwittenMet een dieet op basis van veel proteïne en weinig koolhydraten kan je makkelijker gewicht verliezen of behouden omdat je minder snakt naar voeding. Verminder koolhydraten en snelle suikers (zoals wit

eiwitten en essentiële vetzuren. Je wint aan vitaliteit en je verliest gewicht. Gaat dit samen met kracht-training, dan worden je spiermassa en beenderen sterker en daalt het aandeel lichaamsvet. Enkele studies hebben aangetoond dat een dieet waarin de eiwitten centraal staan, je lichaam ertoe aanzet om meer te verbranden (tot 22% meer, aldus het

blijven intact en je vetlaagjes ‘verbranden’ beter.

Lekkere superfood voor het hele gezin Het Japanse woord ‘sei-tan’ betekent ‘vervaar-digd van eiwitten’. Sei-tan vindt zijn oorsprong bij de zenboeddhisten. Seitan bevat meer eiwit-ten en minder kcal dan vlees, vis of tofu. Authentieke seitan van Bertyn be-reiden is heel eenvoudig. Lekker met pasta, rijst of op een bedje van sla.

Eerlijk en natuurlijkAuthentieke seitan van Bertyn wordt op traditio-nele wijze vervaardigd. Het zijn 100% plantaar-dig eiwitten afkomstig van Oberkulmer Rotkorn oerspelt of van Manitoba oertarwe. De eiwitkam-pioen en koolhydraatarm. 83% van de kilocalo-rieën van seitan zijn van hoogwaardige eiwitten.

AUTHENTIEKE SEITAN

“Ook onze kinderen eten met plezierdeze heerlijke seitan. Bedankt Bertyn.”

Bénédicte, Aix-en-Provence

“

Eindelijk écht gewicht verliezen. Kies voor de absolute eiwit-kampioen:

de authentieke seitan van Bertyn.

118 kcal/100g

134 kcal/100g

www.bertyn.beSUPER VOEDING

0% JUNK

100% VEGAN

8

column tekst Alexander Gershberg, vertaling Teresa Moriana, foto’s Wouter van der Wolk

Kokenals voorjaarsschoonmaak

Kook het water met het kombu zeewier en de gedroogde shiitake tezamen met het water waarin ze

ShoyubouillonHet hart klopt harder omdat het merkt dat de lente voor de deur staat. Het is deze hartslag die je nerveus maakt voordat je begint aan een nieuw avon-tuur. Het is dezelfde hartslag als voor de eerste schooldag, de eerste werkdag, een verre vakantie, het ontmoeten van iemand die je graag wilde ontmoeten maar nog nooit had ontmoet of beter zelfs, de hartslag die je voelt voordat je iemand ziet die je al sinds de eerste ontmoeting weer wilt zien maar waar je altijd te verlegen voor was. Het maakt je een beetje nerveus omdat je niet weet of je het leuk gaat vinden en hoe het zal gaan. Maar één ding is zeker, of je er nu klaar voor bent of niet, hierna zal niets meer hetzelfde zijn. Een nieuwe start.

Interessant genoeg is dit in de Iraanse, Chinese en joodse traditie de tijd van het nieuwe jaar. Deze wordt nog altijd gevierd met een grote schoonmaak van het huis. De lente brengt iets fris en schoons, doordat de natuur zich-zelf hernieuwt. Dit vraagt ons men-sen ook om deel te nemen.

Tijdens de winter hoopt het lichaam vet op om zichzelf warm te houden. Als de lente dan aanbreekt is dit vet niet langer nodig. Het voelt dan ook zwaar en traag. Dit is het perfecte moment voor ons lichaam om deel te nemen aan de vernieuwing en schoon-maak die de hele natuur ondergaat.

In de traditionele Chinese en Japanse keuken en gezondheidszorg zijn er veel voedingsproducten die worden ingezet om het lijf te reinigen van vet en slijm. Voorbeelden hiervan zijn kombu zee-

wier, shiitake (paddenstoelen), rettich, gember en citroen.

Hierboven een prachtige en simpele Japanse dashibouillon, die makkelijk te maken is en perfect past bij elke maaltijd. Deze klassieke bouillon is verkwikkend, geeft energie, reinigt en

is daarnaast ook heerlijk. Ik weet dan ook zeker dat je je fris en schoon voelt nadat je dit hebt gegeten. Het is lekker om de soep aan te vullen met Japanse noedels of tofu, los of in de soep.

Ik wens je een fris begin en een fan-tastische lente!

• 1 stukje kombu zeewier, ter grootte van een postzegel

• 2 gedroogde shiitake (padden-stoelen), in 250 ml water geweekt en fijngesneden

• ¼ wortel julienne gesneden• ¼ rettich julienne gesneden• 750 ml water• 3 snufjes zout• 6 eetlepels shoyu• 3 cm gemberwortel, geraspt • 1 el citroensap• 3 snufjes Japanse of normale chili• lente-ui ter garnering

Over Alexander GershbergAlexander Gershberg is eigenaar van Vegan Sundays. Hij doetcatering, kookworkshops (de eerst -volgende op 16 en 17 mei) en or-ganiseert een pop-up restaurant (de eerstvolgende op 10 en 11 april). Meer informatie:www.vegansundays.com.

4 porties

geweekt zijn. Laat dit 5 tot 10 minuten zachtjes koken totdat de paddenstoelen zacht zijn. Voeg de wortel en de rettich toe en kook deze 1 minuut mee.Pers het gembervocht uit de geraspte gember en voeg dit met het zout, shoyu, chili en citroensap toe. Gedurende 2 tot 3 minuten doorkoken op laag vuur. Voor een zoutere smaak eventueel meer shoyu toevoegen.Bestrooi met lente-ui kort voor het opdienen.

9

interview tekst Merel Deelder, foto Paige Green

Veganisme voor eeneerlijk voedselsysteem

Voeding is meer dan alleen maagvulling. Volgens Bryant Terry weerspiegelt ons eten onze cultuur, onze ethische waar-den en ons welbevinden. Zijn interesse in plantaardig eten ontstond toen hij als puber een hiphoptrack over de vlees-industrie hoorde. In het nummer Beef (1990) rapt KRS-One over de gruwe-lijkheden die plaatsvinden voordat een lapje biefstuk in de supermarkt belandt:

“So just before it dies, it cries. In the slaughterhouse full of germs and flies. Off with the head, they pack it, drain it, and cart it. And there it is, in your local supermarket. Red and bloody, a corpse, neatly packed. And you won-der about heart attacks?”

Het nummer raakte Bryant zo, dat hij zich ging verdiepen in het veganisme. Toen hij tijdens zijn koksopleiding bovendien ontdekte hoezeer allerlei chronische ziektes verband houden met het eten van dierlijke producten, besloot hij zich in te gaan zetten voor food justice.

Ik belde Bryant over zijn laatste boek, zijn idealen en over zijn idee van food justice.

Wat bedoel je precies met ‘food justice’? “Ons voedselsysteem heeft veel oneer-lijke aspecten: dieren worden slecht

Een interview met Bryant Terry over ‘food justice’en de Afrikaans veganistische keuken

“Ik ben altijd op zoek naar gerechten met een ziel, of een energie. Veganistisch koken gaat niet over het weglaten van vlees, van het dierlijke. Het gaat over zoveel meer.” Bryant Terry (1976)

is historicus, activist, kok en kookboekenschrijver. Zijn laatste boek, Afro-Vegan: farm-fresh African, Caribbean, and Southern flavors remixed, verscheen in april 2014 en werd door Amazon uitgeroepen tot een van de beste kookboeken van dat jaar. Bryant woont met zijn vrouw en twee

dochters in Californië. Met zijn werk hoopt hij vooral de jongeren in zwarte achterstandswijken in de Verenigde Staten te inspireren tot gezonder eten.

behandeld, het milieu wordt zwaar belast, kleine boeren kunnen het hoofd niet boven water houden en we brengen onze eigen gezondheid in gevaar. We gaan absoluut niet duur-zaam of verantwoord met ons voedsel om. Toegang tot betaalbare, verse en gezonde voeding zou een mensen-recht moeten zijn. Nu is dat vaak een privilege, iets voor de rijkeren. Met mijn werk hoop ik de armere, minder-bedeelde bevolkingsgroepen te inspi-reren tot vers, lekker en gezond eten.”

Hoe ben je daartoe gekomen? “Tijdens mijn studie kwam ik voor het eerst in zwarte achterstandswijken, in New York. Totaal anders dan het

milieu waar ikzelf vandaan kom. Ik ben opgegroeid in een rijke, bevoor-rechte gemeente, net buiten de stad. De armoede die ik zag, raakte me diep. Door gebrek aan geld en kennis over gezond eten leven veel mensen in arme wijken erg ongezond. Ze lijden aan al-lerlei ziektes die met slechte voeding te maken hebben, zoals diabetes en over-gewicht. Ik wil daar iets aan doen, en plantaardige voeding is daarbij cruciaal. Dat gaat zoveel hedendaagse ziektes te-gen. In mijn werk wil ik vooral jongeren bereiken, hen motiveren om gezonder te gaan eten. Want bij hen ligt de kiem tot verandering; zij kunnen de toekomst een andere richting geven.”

Hoe probeer je dit voor elkaar te krijgen? “Het kopen van mijn kookboeken zal geen prioriteit hebben voor veel arme mensen, maar dat geeft niet. Ik probeer hen gewoon op andere manieren te bereiken, bijvoorbeeld door lezingen te houden. Ook geef ik workshops over gezonde voeding aan jongeren uit achterstandswijken. Ik neem hen mee naar de markt en laat hen helemaal zelf een gerecht samen-stellen van verse groenten en kruiden. Voor veel jongeren is het de eerste keer dat ze zoiets doen. Natuurlijk mislukt een maaltijd weleens, maar dat maakt niet uit. Fouten horen erbij, anders leer je nooit een goed

gerecht klaarmaken. Ik leer hun puur de basis van gezond koken, want dat geeft hun zelfvertrouwen en zal hen motiveren om vaker goed voor zichzelf, en misschien wel voor hun vrienden en familie, te koken. Tijdens mijn koksopleiding ben ik met het geven van dit soort workshops begon-nen en ik ben er eigenlijk nooit mee opgehouden.”

Waarom ben je ook zelf kook-boeken gaan schrijven? “Omdat je daarmee een groter pu-bliek kunt bereiken. De gezondheids-problemen die ik signaleer, blijven niet beperkt tot zwarte achterstandswijken

“Toegang tot verse en gezonde voeding zou een mensenrecht moeten zijn.”

10

in de Verenigde Staten. Het is een nationaal, of eigenlijk een internatio-naal probleem. Door slechte voeding lijden steeds meer mensen aan allerlei ziektes en worden we steeds dikker. Door plantaardig te eten verbeteren we onze gezondheid en dragen we ook nog eens bij aan een eerlijker voedselsysteem.”

Afro-Vegan is de titel van je laat-ste kookboek. Zelf associeer ik Afrikaans eten niet echt met de veganistische keuken. Waarom heb je voor dit thema gekozen? “De mens komt oorspronkelijk uit Afrika. Onze roots liggen op dat con-tinent. Dat maakt dit werelddeel voor mij heel speciaal. Vóór het koloniale tijdperk werd er in Afrika veel groente gegeten. Gerechten waren niet per se vegetarisch of veganistisch, maar groente vormde wel de basis van ie-dere Afrikaanse maaltijd.

Tijdens de slavernij zijn veel Afrika-nen terechtgekomen in het Caribisch gebied en het Amerikaanse Zuiden. Daar zijn in de loop der tijd vanuit verschillende culinaire achtergronden interessante combinaties ontstaan. De Afrikanen namen hun eigen kookcul-tuur mee, die werd gecombineerd met de lokale gebruiken van de Cariben en de Verenigde Staten. Aanvankelijk wilde ik een culinaire reis langs deze geografische routes beschrijven: over het hele Afrikaanse continent en de voormalige slavenroutes. Op die ma-nier wilde ik de veranderingen van verscheidene Afrikaanse culinaire spe-cialiteiten in kaart brengen, zoals die op diverse plaatsen en in verschillende periodes zijn ontstaan.

Uiteindelijk is Afro­Vegan een collage geworden van gerechten uit deze ge-bieden, waarbij ik ook zelf veel heb geëxperimenteerd met combinaties. Ik heb bijvoorbeeld Berberse kruiden, die veel in de Ethiopische keuken worden gebruikt, als basis genomen voor de Black­Eyed Pea Sliders, burgers van zwarte-ogenbonen, die typisch zijn voor het zuiden van de VS. Ge-woon door te koken creëer je zo een prachtige vereniging van culturen. En het levert zoveel verrassende nieuwe smaken op. Vandaar dat ook in de titel staat: ‘Fresh Flavors Remixed’.”

Hoe is Afro-Vegan ontvangen door de verschillende etnische groepen?“Over het algemeen schrikt vega-nisme mensen af. Niet speciaal zwarte mensen, maar eigenlijk iedereen. Gelukkig zijn veganisten hun freaky imago aan het afschudden. Volgens mij komt dat door sterren als Oprah, die openlijk met veganisme experi-menteren. Oprah hield een paar jaar geleden een Vegan Challenge en wijdde daar meerdere shows aan. Beyoncé en Jay Z zijn ook een poos veganist geweest. Dit soort media-aandacht verlost veganisme van het creepy ima-go en maakt het steeds normaler. De veganistische keuken is tegenwoordig echt geen niche meer. Mensen zijn er niet meer bang voor. Ook bij de zwar-te bevolking neemt de belangstelling toe, merk ik. Afro­Vegan krijgt steeds meer steun van Afro-Amerikanen. Maar toch, de klantengroep voor kookboeken in de VS bestaat voor het

merendeel uit blanke vrouwen uit de middenklasse. Dus dat geldt vast en zeker ook voor mijn boek.”

Hoe kwam je aan de recepten voor dit boek? “Ik heb vooral veel thuisonderzoek gedaan: lekker van alles uitproberen voor familie en vrienden. Hun reacties neem ik altijd serieus. Als ik de enige ben die iets lekker vindt, komt het recept niet in mijn boek. Ik ben ook enorm geïnspireerd door recepten van vrienden. Als zij lekker voor me had-den gekookt, probeerde ik het gerecht thuis direct na te maken. Verder heb ik veel ideeën gekregen door andere kookboeken en natuurlijk door veel te reizen. Ik heb verschillende plekken in Afrika bezocht en ben langs de oude slavenroutes gereisd om inspiratie op te doen. In het boek staan overigens gerechten uit héél Afrika, niet alleen van beneden de Sahara. Ook Noord-Afrika is ruim vertegenwoordigd.”

Brya

nt T

erry

11

Wat is typisch Afrikaans veganis-tisch eten? “Ik ben altijd op zoek naar gerech-ten met een ziel, of een energie. Het hele gerecht moet dat uitstralen.

Veganistisch koken gaat niet over het weglaten van vlees, van het dierlijke. Het gaat over zoveel meer. Je creëert echt iets nieuws, iets met een heel eigen spirit. Maar wat nu typisch Afri-kaans is, dat is moeilijk te zeggen. Er is zoveel variatie in de ingrediënten die worden gebruikt - niet alleen in Afrika zelf, maar ook onder de zwarte bevolking in het Caribisch gebied en het zuiden van de VS. Wat je wel

vrijwel overal ziet terugkomen, zijn bladgroenten, peulvruchten en zwar-te-ogenbonen. Telkens weer op heel andere manieren bereid, met andere kruiden en toevoegingen.”

Wat is je favoriete lentegerecht uit Afro-Vegan? “Zonder twijfel de all green spring slaw (zie recept op pagina 13, red.), met verse sugarsnaps en doperwten. Lekker knapperig en lichtzoet. Veel mensen denken dat veganistisch eten saai en smaakloos is en totaal niet ver-zadigt. Daarom wil ik mensen verlei-den met smaakvol veganistisch eten. Ik wil dat het juist wél verzadigt, dat

mensen aangenaam verrast worden. Smaak is voor mij essentieel. Eten kan nog zo duurzaam of gezond zijn, als het niet lekker is, hoeven mensen het niet. Dat geldt net zo goed voor mij.

Genieten en anderen laten genieten van lekker eten is erg belangrijk voor me. Ik was ooit op een veganistisch kookevent mijn eten aan het promo-ten, toen er een meisje naar me toe kwam om me te vertellen dat haar moeder zo onder de indruk was van mijn eten. Volgens haar was het het enige écht lekkere eten op het hele event. Een groter compliment had ze me niet kunnen maken!”

“Veganisten zijn hun freaky imagoaan het afschudden.”

12

Draden verwijderenvan selderij

All green spring slawrecept tekst Bryant Terry, vertaling Teresa Moriano

Dit gerecht is mijn moderne variant van de klassieke koolsalade. De knapperigheid van de selderij en het pompoen-zaad geeft een voldaan gevoel en de zachte smaak van de erwten en sugarsnaps maakt dit tot een uitzonderlijk ge-recht. De friszure dressing is fenomenaal te noemen en daarom is het maken van een extra portie voor een volgende salade zeker waard.Al mijn gerechten hebben muziek-, boek-of filmverwijzingen om ze te begeleiden. De soundtrack voor dit gerecht is‘Mobius Streak’ van Hiatus Kaiyote(Dufrane Remix) van TAWK TAKEOUT (Tawk Tomahawk Remixed).

Voor 4 tot 6 porties

Dressing• 50 g zachte tofu

• 1 el versgeperste citroensap

• 1 el dijonmosterd

• 2 el appelciderazijn

• 1 fijngehakt teentje knoflook

• ½ tl grof zeezout

• 2 el extra vergine olijfolie

Salade

• 300 g fijngesneden groene kool

• 2 tl grof zeezout

• 50 g erwten

• 225 g sugarsnaps, zonder draad en dun gesneden in de lengte

• 2 stengels bleekselderij, zonder draden en dun gesneden (zie tip)

1. Maak de dressing door de tofu, citroensap, mosterd, azijn, knof-look en zout in een blender kort te mengen. Voeg hierna rustig de olie

Ik vind dat de draden van de selderij het moeilijk maken te kauwen, daar-om haal ik ze er meestal af. Ik gebruik een dunschiller om de buitenste laag te verwijderen.

Tip:

• 30 g geroosterd rauw pompoen- zaad

• 50 g fijngesneden platte peterselie

• 2 el fijngesneden verse bieslook

• 1 el geraspte citroenschil

toe en laat de blender aan tot het geheel romig is. Eventueel extra zout naar smaak toevoegen.

2. Besprenkel de kool met zout. Meng

dit met schone handen in een ruime schaal tot het helemaal zacht is. Dit duurt ongeveer 3 minuten. Doe hierna de kool in een vergiet en laat met een verzwaard bord erop een uur uitlekken.

3. Spoel de kool af met koud water en wring hem met schone handen zo goed mogelijk uit. Doe de kool terug in de schone ruime schaal en voeg de erwten, sugarsnaps, selderij en pompoenzaad toe. Voeg dres-sing toe tot de groenten hiermee bedekt zijn (begin met 3 eetlepels). Schud het om met je handen. Naar smaak meer dressing toevoegen en de overgebleven dressing bewaren voor een andere keer.

4. Dien de salade op in een andere ser-veerschaal, zonder losse blaadjes of teveel aan dressing. Garneer met de peterselie, bieslook en citroenrasp.

Bereiding

13

• healthfood restaurant

• biologische kwaliteit

• lunch & diner • diverse salades &

belegde broodjes • vruchten- en groentesap

• elke dag veganistisch menu en natuurlijk

heerlijke vegetarische maaltijden

• open: elke dag van 12.00 tot 22.00 uur

14

1 blik gekooktekikker erwten à 400 gram

½ komkommer

3 el citroensap

3 el tahin

2 teentjes knoflook

5 takjes verse dille

zout en peper naar smaak

Laat de kikkererwten uitlekken en doe ze in een blender of keukenmachine. Voeg hier de komkommer, citroensap, tahin, uitgeperste knoflook en dille aan toe.

Mix tot een gladde hummus. Proef en breng op smaak met zout en peper.

Serveer met wat gehakte dille en plakjes brood.

recept tekst en foto Lisa Steltenpool

Komkommerhummus met dille

Fris, vetarm, en ideaal op een toastje of brood!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

400 gram

10 minuten

✱

Deze lichte en frisse dip is lekker met groenten, op brood of als bijgerecht bij de hoofdmaaltijd. En nog hartstikke gezond ook! Waarom

zou je hummus nog kopen als het zo makkelijk zelf te maken is?

15

Klassieke baked pastarecept tekst en foto Lisa Steltenpool

1 ui

4 teentjes knoflook

1 el olijfolie

10 tomaten

1 pakje soja- of seitangehakt

150 g spinazie

300 g volkoren penne

Snipper de ui en pers de knoflook uit. Verhit in een grote pan de olijfolie en fruit hierin de ui en knoflook. Snijd ondertussen de tomaat in grove blok-ken. Voeg, als de ui en knoflook goud-bruin zijn, de tomaten, het soja- of seitangehakt en de spinazie toe en bak in circa 10 minuten gaar.

Kook ondertussen de penne 11 tot 14 minuten in een pan met ruim water.

Voeg de tomatenpuree, sojaroom, pes-to en 100 gram van de Wilmersburger toe aan de saus en roer goed. Voeg nu eventueel wat kookvocht van de penne toe om de saus goed te binden. Breng op smaak met peper en zout.

Schep de penne door de saus en zorg dat de saus goed tussen de penne zit. De pasta kan nu al geserveerd worden met de overige pizzakaas eroverheen, maar om het gerecht iets extra’s te geven is het lekker om de kaas te laten smelten in de oven. Verwarm daarvoor de oven voor op 180 graden. Schep de pasta in een ovenschaal. Bedek het gerecht met de overige Wilmersburger en eventueel met halve cherrytomaten. Bak 20 mi-nuten in de oven. Voeg daarna eventu-eel nog geroosterde pijnboompitten toe.

Serveer deze pasta met een lichte sa-lade en een droge witte wijn van het vegan merk Slurp!

met Wilmersburgerkaas en spinazie

Hét gerecht om vleeseters te

verbazen met de vegan keuken!

Het is een bekend probleem: je nodigt vrienden of familie uit voor een etentje maar zij zijn niet vegan. Je wilt ze natuurlijk verbazen met een heerlijk plant-aardig gerecht, maar wat ga je maken? Dit gerecht is ideaal: de vleeseter zal niet eens door hebben dat het geen echt vlees, echte room en echte kaas bevat!

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

4 porties

60 minuten

✱✱

140 g tomatenpuree

150 ml sojaroom

3 el kaasvrije basilicumpesto

150 gram Wilmersburger pizzakaas

zout en peper naar smaak

optioneel: cherrytomaten engeroosterde pijnboompitten.

16

Broccoli:Snijd de broccoli in stukken en spoel deze goed af. Stoom de broccoli met 2 el water en 1 el olijfolie 3 minuten in een afgedekte wok op middelhoog vuur. Voeg zo nodig een el water toe als de broccolistukken wat groter zijn en langer moeten stomen. Wok de broccoli met 1 extra el olijfolie 1 minuut zonder deksel. Voeg het se-samzaad toe en grill de broccoli goud-bruin. Serveer met de dressing, als een bijgerecht of met een salade met walnoten en krenten.

Dressing:Verwarm de oven voor op 180 graden. Verwijder voor het stomen van de knoflook de onderkant van de teentjes en laat de schil om de teentjes. Plaats de knoflook in een afdekbare ovenschaal of vouw van aluminiumfolie een zakje waar de knoflook in kan stomen. Voeg 1 el olijfolie toe met een snufje zout en peper. Plaats de knoflook, afgedekt, in het midden van de oven.

Verwijder de knoflook na 30 mi-nuten uit de oven en verwijder de schil. Plaats de knoflook in een beslagkom en prak deze fijn met een vork. Voeg de citroen, sojasaus, suiker, zout en peper bij de knoflook en mix dit totdat de suiker en zout is opgelost. Voeg daarna de olijfolie toe en mix de dressing met de hand tot het gemengd is. Let erop dat je hier niet te lang mee doorgaat.

Gegrilde broccolimet knoflookdressing

recept tekst en foto Marloes Polman

Broccoli:

1 stronk broccoli

2 el water

1 el olie

3 tl sesamzaadjes

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

2 porties

15 min. voorbereiding,35 min. kooktijd

✱✱

Dressing:

5 teentjes knoflook

1 citroen

¼ tl sojasaus manis

¼ tl suiker

½ tl zout

½ tl gedroogde oregano

60 ml olijfolie

peper

Hartige broccolimet gestoomde knoflook

17

Verwarm de oven voor op200 graden.

Mix alle droge ingrediënten in een beslagkom. Voorkom dat er klontjes van de cacao achterblijven door alles goed te mixen of de cacao te zeven.

Mix in een aparte beslagkom het water, de zonnebloemolie en het vanille- extract tot deze goed vermengd zijn en het watermengsel troebel van kleur wordt.

M’s browniesrecept tekst en foto Marloes Polman

250 g bloem

400 g bruine suiker

90 g cacaopoeder

1,5 tl bakpoeder

1 tl zout

250 ml water

250 ml zonnebloemolie

2 tl vanille-extract

Ook lekker met stukjes noot, chocolade of gedroogde banaan

Hoeveelheid:

Bereidingstijd:

Moeilijkheid:

10 stuks

5 min. voorbereiding,30 min. in de oven

✱

Voeg de droge mix bij het vloeibare mengsel en roer dit goed door, maar stop zodra de ingrediënten gemixt zijn. Op dit moment voeg je eventueel naar smaak extra vulling toe: walnoten, extra chocolade of bijvoorbeeld gedroogde banaan.

Beleg de bodem van een metalen bakblik met bakpapier. Giet het beslag in het bakblik en creëer een ruwe bovenkant door met een vork lichtjes over het beslag te schrapen.

Bak de brownies in 30 minuten gaar op 200 graden.

18

Ooit las ik een stukje in de krant over een vrouw die haar hele leven overtuigd vege­tariër was, maar toen ze ging dementeren opeens vlees wilde. Haar kinderen vonden dat niet bij haar passen en eisten dat het verpleeghuis haar vegetarisch bleef voeden. Maar moeder pakte doodleuk de gehakt­ballen van de borden van haar disgenoten en at er met smaak van.

Ik denk hieraan terug door Sandra. Sandra is veertien en moet voor school een vegeta­riër of veganist interviewen. Alleen kent ze er geen. Gelukkig weet tante Els raad. Die kent mij. En zo komt het dat Sandra mij op de afgesproken tijd belt om me aan de tand te voelen over mijn eetgewoontes. Leuk, dat dwingt me mijn vanzelfsprekendheden weer eens te overdenken en uit te leggen aan iemand voor wie ze nieuw zijn. Aandoenlijk ook, het soort vragen dat een veertienjarige verzint: “Vinden uw vrienden het raar dat u geen vlees eet? Wat eet u dan? Zijn uw ouders ook vegetarisch?” Het verschil tus­sen vegetariër en veganist blijkt haar boven haar pet te gaan. Ook leuk: “Hoe kwam u op het idee om zo te gaan eten?” Alsof ik op een ochtend wakker werd en dacht: jeetje, als ik nou eens veganist word, zou dat geen goed idee zijn? Ik begin vandaag nog.

Was het maar waar. Van mijn moeder moest ik vlees eten. Alleen als ze een avond weg was en ik voor mijn broer en mezelf moest

koken, mocht ik het zelf weten. Arme broer… Ik haalde een vegetarisch kookboek uit de bieb en de keus viel op gierst kroketten. Maar ik kocht gierstvlokken in plaats van gierst­korrels. Wist ik veel. Dus aten we een smake­loze opgebakken pap. Of dat recept met mee­gebakken rijst, waarvoor ik de rijst gebruikte die we in de kast hadden staan: Lassie Tover­rijst. ‘Kan niet mislukken’. Nee, niet als je de rijst eerst acht minuten kookt. Een half uur meebakken leverde keiharde korrels op. Niet weg te krijgen.

Tja, alle begin is moeilijk. Na die twee expe­rimenten moest ik weer wonderstamppot maken met worst. En mijn idealen uitstellen tot ik op kamers ging. Dus nee, mijn ouders zijn niet vegetarisch. En zullen dat nooit worden ook. Ik zal geen enkele vegetariër aan raden hen op te eten.

Als Sandra afsluit met: “Hoe lang denkt u nog zo te blijven eten?”, denk ik weer aan dat stukje uit de krant. Nooit bij stilgestaan dat ik ook zoiets in een levenstestament zou moeten opnemen. “Niet reanimeren, en nooit dierlijk voedsel toestaan.” Misschien toch maar eens over nadenken. Ook al ben ik nog niet bejaard, je weet immers nooit wan­neer het einde zich aandient.

Overigens was dit mijn laatste column voor VEGAN Magazine. Sommige eindes kun je wel plannen.

Eind goed…column De Verbazing tekst Lysan van Winden, foto Lee Summers (Creative Commons)

19

www.happyvegan.spreadshirt.nl

Lieve dieren T-shirts & tassen

2020

interview tekst Armande van Doesburg, foto’s Dani van Oeffelen

“Ik wil eenveganistisch gezondheidsinstituut

oprichten”

Waarom heb je besloten om veganist te worden?Ergens heb ik altijd het gevoel gehad dat het niet de bedoeling is dat men-sen dierlijk voedsel eten. Melk heb ik eigenlijk nooit gedronken omdat me dat heel moe maakte. Eieren at ik ook al lang niet meer omdat mijn maag jaren geleden begon te protesteren. Ik geloofde nog wel dat ik voor mijn gezondheid vlees moest eten.

Toen ik in 2011 naar een vooraan-staand gezondheidsinstituut ging en leerde dat vlees eten juist ziektes veroorzaakt, dacht ik: zie je nou wel, mijn gevoel klopt toch! Ik leerde ook hoe de voedingsindustrie te werk gaat. Veel puzzelstukjes vielen op z’n plek. Vanwege de gezondheidsvoorde-len en alle voedingsschandalen wil ik nu geen dierlijk voedsel meer eten. Ik zag in dat we een koe of kip zomaar af laten slachten en opeten terwijl we een kat en hond als onze huisdieren en vrienden beschouwen. Wat maakt het ene dier meer of minder en wat geeft ons het recht om dieren über-haupt af te maken en op te eten? Om maar niet te spreken over die gru-welijke bio-industrie. Ik vind dat de mensheid zich moet schamen. Hoe heb je die overgang gemaakt van alleseter naar veganist of zelfs raw foodist? Toen ik in 2011 bij het Hippocrates Health Institute het life transformation program volgde, leefde ik 21 dagen op rauwe, plantaardige voeding. Dus ik at

Interview met Suzanne Poot

Suza

nne

Poot

Steeds meer mensen ontdekken dat plantaardig eten beter bij hun lichaam past. Uit verschillende wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat mensen die plantaardig eten, veel minder vaak hart- en

vaatziekten, kanker en diabetes ontwikkelen en vaker een natuurlijk gezond gewicht hebben. Daarbij zorgt plantaardig eten ervoor dat dieren met rust gelaten kunnen worden en een dierwaardig bestaan kunnen leiden zonder als economisch object te worden gezien. Er is dan genoeg voedsel voor iedereen en de aarde wordt veel minder belast. Zo kan er weer een balans ontstaan in de kringloop van wat de aarde biedt en

het gebruik ervan door de mens. Suzanne Poot is zo iemand die ontdekte hoe heilzaam plantaardig leven eigenlijk is en wil haar ervaringen en kennis graag met zoveel mogelijk mensen delen. Ze schreef er een

inspirerend boek over: Rauw, naakt en gezond. Daarnaast richtte ze haar eigen bedrijfje op.

21

22

niet alleen geen vlees en vis en derge-lijke meer, maar ook geen koek, snoep en ander gefabriceerd voedsel. Je wordt daar niet verleid door vette patat et cetera, want het is er gewoon niet. Dat maakt het makkelijk. Bij mij ging de knop om want ik wilde het aller-beste voor mijn gezondheid. Het ging me gemakkelijk af. Na het ontgiften en letterlijk afkicken van suiker voelde ik me na die 21 dagen onbeschrijflijk goed. Dit gevoel wilde ik vasthouden en de manier van eten dus ook.

Wat versta jij onder gezond voedsel? Gezond voedsel is onbewerkt en vers. Het bestaat uit groente, kiemgroente maar ook zeegroenten, algen, noten en zaden. Eigenlijk alles wat moeder aarde ons geeft. Eet jij alleen raw food?Ik eet 75% rauw en 25% gekookt voedsel. Op vastendagen, op warme dagen en in warmere landen eet ik helemaal rauw. Vind je het lastig om als ve-gan (en raw foodie) te eten en boodschappen te doen?Dat valt wel mee. Na een tijdje weet je wel waar je heen moet en gelukkig wordt het aanbod ook steeds groter. In de gewone supermarkt kom ik in ieder ge-val niet meer. Ik haal mijn verse groente bij een biologische zorg-kwekerij in de buurt en ik kweek zelf kiemgroente en tarwegras. Dat is mijn basis. Welk advies zou je mensen geven die meer plantaardig of gezonder willen gaan eten? Het hangt ervan af hoe ze tegen-over voeding staan, wat hun moti-vatie of doel is en wat ze écht wil-len. Mensen moeten namelijk eerst echt zelf willen. Ze moeten inzien dat we onszelf letterlijk ziek kunnen maken door onze voeding. Die is de afgelopen zestig jaar nog nooit zo ver-anderd vergeleken met de jaren daar-voor. We zijn onder andere verslaafd geraakt of gemaakt aan suiker, zout en vet. Het wordt denk ik de hoogste

tijd dat we onze verantwoordelijkheid gaan nemen. Als we onze voeding en leefstijl aan zouden passen dan weet ik zeker dat de ziektecijfers drastisch zouden dalen. Ikzelf wilde in ieder geval geen slachtoffer of proefpersoon meer zijn van de voedingsindustrie. Om concreet op je vraag terug te ko-men: stop met vlees eten en ga kiem-groenten en ongebrande noten eten! Je zult het verschil merken. Je lichaam krijgt op deze manier ontzettend

veel goede en makkelijk opneembare voedingsstoffen binnen. Veel klachten of ziektes ontstaan door tekorten aan voedingsstoffen. Drink notenmelk in plaats van koemelk en maak dit het liefst zelf. Maak je eten zelf en neem verse biologische groenten. Eet min-der suiker en drink meer water.

Waarom heb je het boek Rauw, naakt en gezond geschreven?Ik wilde mijn ervaringen bij het Hippocrates Health Institute met de wereld delen. En niet alleen mijn ver-haal maar ook het verhaal van zieke mensen die baat hebben gehad door

deze manier van leven en eten. Begin 2014 is mijn boek uitgekomen en het is nu ook in het Engels vertaald en te koop in meer dan vijftien landen.

Wat was voor jou de grootste eye-opener tijdens je verblijf bij het instituut?Goede vraag! Ik heb ontzettend veel mogen leren, maar als ik een ding mag noemen, dan is dat de onge-kende kracht van lichaam en ziel. Het is onze taak om onszelf optimaal te

verzorgen en te voeden, zowel licha-melijk als geestelijk. Je hebt je eigen bedrijf opgericht, een hele stap. Hoe kwam je daar-toe en wat wil je met Rauw, naakt en gezond bereiken?Na het uitkomen van mijn boek,

kreeg ik veel vragen van lezers. Ook werd ik gevraagd om le-zingen te geven. Verder geef ik workshops en veel mensen willen weten waar ze producten kunnen aanschaffen. Daarom heb ik mijn webshop opgezet. Hier vind je veel informatie en mensen kunnen op deze manier stap voor stap zelf de Hippocratesleefwijze thuis im-plementeren. Ik hoop mensen te inspireren om zelf meer ver-antwoordelijkheid voor hun gezondheid te nemen en in hun kracht te gaan staan. Wat zijn je plannen/dro-men voor de toekomst?Dit jaar heb ik tevens de opleiding tot health educator bij het Hippocrates Health Institute gedaan. Nu wil ik dolgraag een soortgelijk in-stituut opzetten, met een stuk land erbij waar we zelf onze groente en dergelijke kunnen

kweken. Het wordt een plek waar mensen op kracht kunnen komen en kunnen leren over plantaardige voeding en natuurlijk gezond leven. We zijn bezig met de plannen dus ik hoop snel de opening aan te kunnen kondigen!

“Wat maakt het ene dier meer of minder? Wat geeft onshet recht om dieren überhaupt af te maken en op te eten?”

23

ondernemers met idealen tekst Peter Kouwenhoven, foto Raqib Mussa, overige afbeeldingen Maria Tiqwah van Eldik

Hoe is het als veganist in Istanbul?“Ze kennen de begrippen vege-tariër en veganist wel in Turkije, maar zo’n aanbod van vleesvervan-gers als in Nederland vind je hier niet. Maar ik eet prima hoor, ook zonder die vervangers. Je hebt hier ook wel wat veganistische en ve-getarische restaurantjes. In andere restaurants kun je zelf aanwijzen wat je wél wilt eten.”

Jij leidt je bedrijf vanuit Turkije, maar al je medewerkers wonen in Nederland. Hoe doe je dat? Maria lacht. “Dat gaat heel goed, onder andere via Skype. Verder ga ik een paar keer per jaar naar Ne-derland. Overleggen, ontmoeten, klanten bezoeken…”Maria heeft de creativiteit van huis uit meegekregen. Als kind tekende ze eigenlijk altijd. De havo met al die ‘gewone’ vakken vond ze maar niks. De creatieve mbo-opleiding, die ze na drie jaar havo volgde, was

Colourful Green“Ik heb niks met veel geld en dikke auto’s”

Op het moment dat ik de afspraak maakte voor dit interview met Maria Tiqwah van Eldik, eigenaar van reclamebureau Colourful Green, viel er natte sneeuw in Istanbul! Nou lijkt dat volgens Maria vreemder dan het is. Er ligt wel vaker sneeuw, soms zelfs 20 centimeter, maar er zijn ook jaren dat er niets valt.

Het gesprek zelf vindt een paar dagen later plaats. Maria heeft buiten op een terras gegeten, zij het in de buurt van de terrasverwarming. Een stralend blauwe hemel en een graad of 8; het lijkt Nederland wel!Istanbul? Maria woont er permanent, ze runt van daaruit haar reclamebureau. Haar man is afkomstig uit Irak, maar dat is op dit moment misschien niet het meest plezierige land om te wonen. Turkije was

voor beiden een acceptabele ‘tussenlocatie’. Ze woont op korte afstand van de Bosporus. In de buurt vind je volop cafeetjes, eethuisjes én een park. Ze heeft het er naar haar zin, al vindt ze Istanbul met

haar negentien miljoen inwoners wel erg druk.

Mar

ia T

iqw

ah v

an E

ldik

wél een schot in de roos. Na haar opleiding werkte ze voor een recla-mebureau in Nederland, later voor een reclamebureau in Istanbul. Een paar jaar geleden begon ze voor zichzelf met Colourful Green. Waarom nam je die beslissing? “Ik wil geen reclamecampagnes be-denken voor bedrijven die niet zorg-vuldig omgaan met de aarde, het milieu en de dieren. Geen Shell en Monsanto, maar wel diverse ‘groe-ne’ bedrijven. Stichting Varkens in Nood en Dier&Recht zijn bijvoor-beeld klanten van mij. Natuurlijk speelt bij die keuzes een rol dat ik dol ben op dieren. Ook voor andere, minder op dieren gerichte bedrijven bedenken wij campagnes. Of we iets wel of niet doen is niet altijd gemakkelijk te bepalen. Gevoel is daarbij belangrijk, en natuurlijk de indruk die je tijdens gesprekken van zo’n bedrijf krijgt. Wij van Colourful Green proberen mensen in algemene zin bewuster te

24

ALS JE ÉÉN DIERMISHANDELT,

KRIJG JE STRAF.

ALS JE DUIZENDEN DIERENMISHANDELT,

KRIJG JE SUBSIDIE.

STOP DE MILJOENENSUBSIDIE VOOR PLOFKIPPEN EN MEGASTALLEN!Kom in actie en teken de petitie op: www.geengeldnaardierenleed.nl.Kies voor voeding zónder mishandeling. Kies voor plantaardig.

maken, al weet ik dat reclame ook sti-muleert om meer producten te kopen.”

Waarom geen groot kantoor, dik-ke auto en veel geld verdienen? Laten we eerlijk zijn, dat is toch vaak het beeld dat buitenstaan-ders van de reclamewereld heb-ben. Met geld kun je ook bijdra-gen aan een betere wereld.Maria is heel resoluut. “Ik zou nooit zo’n reclamebureau willen hebben en ik zou er ook nooit voor willen wer-ken. We maken reclame voor eerlijke, verantwoorde producten. Iets anders kan en wil ik niet. Ik heb niks met veel geld en dikke auto’s.”

De campagne die je hebt gemaakt voor de NVV (die de vakjuryprijs won bij de NRC charity awards, red.) vond ik fantastisch. Ik heb de boodschap ook regelmatig uitgedragen. Ik vind het knap dat je met weinig zoveel kunt zeggen. Ook dat muisje in de ‘e’ van VEGAN, geniaal door zijn eenvoud. Gebeurt er verder nog wat met de NVV-campagne? Zijn er reacties op gekomen?

“Ja, op Facebook zijn veel reacties van enthousiaste mensen geplaatst. Na-tuurlijk doet dat je wat, het stimuleert je ook. Er zijn ook nieuwe contacten met bedrijven tot stand gekomen. Wat

ik zelf heel leuk vind is dat de Zweed-se Partij voor de Dieren ook gebruik wil maken van ‘onze’ campagne voor de NVV.”

De creatieve kant van Maria vind je niet alleen terug in de campagnes van Colourful Green. Ze schildert ook. Het is een hobby, maar wat voor één. Vaak zijn het dieren die als model

figureren. Ook op kleding en andere spulletjes vind je afbeeldingen (o.a. I only shoot hunters) die Maria ont-worpen heeft. Deze zijn te bestellen op: www.happyvegan.spreadshirt.nl.

Maria: “Ik ben er net mee begonnen, het is bedoeld om erbij te doen.Zo kan ik mijn creativiteit nog beter kwijt, maar reclame blijft de hoofdzaak.”

Op de site hebben jullie het over startpakketten voor bedrijven. Dat kost bijna niks. Wat doen jul-lie daarvoor?

“Voor webwinkels ontwerpen wij voor dat geld een homepage die er goed uitziet qua vormgeving en achter-grond. Natuurlijk past het ontwerp ook bij de klant. De klanten kunnen daarna de site zelf beheren, ze heb-ben daar geen specifieke technische kennis voor nodig.”

Hoe ziet Colourful Green er over tien jaar uit?“Ik zou het niet weten. Groeien hoeft van mij niet zo nodig. Als we over tien jaar net zo lekker bezig zijn als nu vind ik het best.

“We proberen mensen bewuster te maken, al weet ik ook dat reclame stimuleert om meer te kopen”

www.colourfulgreen.nlmaria@colourfulgreen.nl

030 320 09 30

25

boekbespreking door Titus Rivas

Animal Rights Without LiberationApplied Ethics and Human ObligationsAlasdair Cochrane is een ethicus en poli-tiek denker, verbonden aan de Universi-teit van Sheffield. Een van zijn belang-rijkste specialismen is de dierethiek. Zijn voornaamste uitgangspunt is dat dieren met subjectieve ervaringen zoals pijn en genot niet onnodig blootgesteld mogen worden aan lijden. Dingen die je moreel gezien bijvoorbeeld nooit met baby’s of peuters mag doen, zijn ook immoreel wanneer het om dieren gaat. Dit bete-kent dat je dieren niet mag laten lijden onder gruwelijke spektakels zoals stieren-gevechten, en ook dat je dieren niet mag doden voor hun vlees zolang er volwaar-dige alternatieven beschikbaar zijn. Geen utilitarist Cochrane distantieert zich expliciet van de utilitaristische traditie van Peter Sin-ger. Volgens het utilitarisme gaat het in de ethiek altijd om het maximaliseren van ‘nut’ oftewel welzijn. Terecht stelt Cochrane dat welzijn nooit los gezien kan worden van een individueel wezen bij wie dat welzijn hoort. Individuele we-zens hebben het belang om niet te lijden en niet gedood te worden.

Toch betekent dit niet dat Cochrane een typische aanhanger is van de die-renrechtentraditie zoals we die kennen van denkers als Tom Regan of Gary Francione. In een specifiek opzicht slaat hij onmiskenbaar een andere weg in. De auteur maakt een essentieel onderscheid tussen de belangen van mensen en de belangen van de meeste andere dieren. Mensen zonder verstandelijke beperking zijn (vanaf een bepaalde leeftijd) volgens Cochrane ‘autonome personen’, die zoveel mogelijk zelf bepalen hoe ze hun leven inrichten. Ze zijn gebaat bij een zo groot mogelijke vrijheid.

Belangen in plaats van vrijheid Dit geldt in zijn optiek niet voor leden van de meeste diersoorten. Net als bij-voorbeeld menselijke zuigelingen zijn de meeste dieren te weinig in staat tot reflectie op hun eigen leven. Ze zouden daardoor zelf geen benul kunnen hebben van wat het betekent om autonoom te zijn, en daarom ook geen waarde kunnen hechten aan vrijheid. Natuurlijk hebben zulke dieren wel allerlei voorkeuren, en

daardoor voelen ze zich gehinderd wan-neer bepaalde zaken onbereikbaar blij-ken. Maar dit betreft volgens Cochrane een ander soort vrijheid dan de zelfbe-schikking die mensen op prijs stellen. Dit standpunt staat centraal in het hele boek. De auteur wil weliswaar dat de rechten van dieren erkend en geïmplementeerd worden, maar alleen mensen en leden van een klein aantal andere diersoorten met een hoogontwikkeld zelfbewustzijn hebben recht op autonomie.

Deze positie maakt Cochrane uniek binnen de dierethiek. Het verschil met bijvoorbeeld Francione volgt direct uit genoemde overtuiging dat (de meeste) dieren geen recht op vrijheid hebben. In het algemeen volgen rechten direct uit de belangen die een wezen heeft. Van hier-uit heeft Cochrane geen bezwaren tegen dierproeven of het fokken van huisdie-ren, zolang men die dieren geen leed berokkent en ook niet onnodig afmaakt. Indien een bepaalde praktijk moreel niet door de beugel kan, dan heeft dit niets te maken met de onvrijheid van de dieren in kwestie, maar altijd met een aantasting van hun welzijn. Aangezien dieren geen intrinsieke, ‘menselijke’ behoefte aan vrij-heid hebben, kun je ze op dit punt ook niet schaden.

Economisch niet haalbaar Het is duidelijk dat de theorie van Co-chrane origineel is, maar het is mij niet duidelijk of hij wel zoveel toevoegt aan de relevante discussies. Hij behandelt bijvoorbeeld de vraag of dieren gehou-den mogen worden in dierentuinen. Zijn conclusie luidt dat dit wel moreel verant-woord kan zijn, maar dan alleen als die-rentuinen zo radicaal hervormd worden dat ze misschien niet eens meer lucratief kunnen zijn. In diverse andere opzichten stelt Cochrane eveneens dat er integere variaties mogelijk zijn op praktijken als paardensport, die nu nog altijd dieron-vriendelijk uitpakken. Het probleem is hier opnieuw dat hij dit wel stelt, maar niet overtuigend uitwerkt.

Wat het eten van dierlijke producten betreft blijkt Cochrane alleen principieel tegen het eten van vlees te zijn wanneer dit afkomstig is van dieren die daarvoor geslacht zijn. Hij ziet bijvoorbeeld geen overtuigend argument tegen kweekvlees. Nu is daar mogelijk nog wat voor te zeggen, maar dit geldt niet voor zijn overtuiging dat zuivelproductie als zo-danig verenigbaar is met de belangen van landbouwhuisdieren. Zolang ze maar voldoende ruimte hebben, nergens toe gedwongen worden en niet geslacht wor-den, zou er niets mis hoeven te zijn met diervriendelijke zuivel. Hij impliceert dat het doden van de mannelijke dieren niet strikt noodzakelijk is, maar wat zouden veehouders moeten doen om het in leven houden van stiertjes en haantjes finan-cieel te compenseren? Veganisme lijkt geen reële optie te zijn voor de auteur, maar hij verzuimt aan te geven waarom niet. Ook binnen zijn eigen denkkader is grootschalige diervriendelijke zuivelpro-ductie economisch gezien niet haalbaar.

Systematisch en kernachtig In positieve zin wil ik echter vermelden dat dit een van de helderste en meest systematische boeken is die ik de laatste jaren gelezen heb. Er komen sluitende argumenten in voor tegen allerlei bezwa-ren van tegenstanders van dierenrechten. Wellicht zijn de meeste daarvan reeds eerder weerlegd, maar de kernachtige, zelfverzekerde stijl maakt Animal Rights Without Liberation zeker het lezen waard.

Animal rights without liberation:applied ethics and human obligations,Alasdair CochraneColumbia University Press, New York, 2012ISBN: 9780231158275

26

boekbespreking door Francine Aarts

Blauw en geel en donkerrood“W: Ik denk niet stiekem aan die fol-ders. Niet aan die tegen de snelweg, aan die tegen seksisme, die tegen bontjassen...Z: Tegen, tegen, tegen. W: Alsof jij daar niet allemaal tegen bent.Z: We moeten vooral ergens voor zijn. W: Verder zijn we overal voor. Voor de natuur. Voor goed onderwijs. Voor de vrije liefde. Voor het eerlijk delen van alles. Voor gelijk-waardigheid. Voor het vrijla-ten van alle dieren. Voor...”

Een idealistische roman, zo zou je Blauw en geel en donker­rood kunnen omschrijven. Een groot deel van het verhaal speelt zich af in kraakpanden en woongemeenschappen waar men zich inzet voor een betere wereld. Een wereld waarin veganisme gewoon is, vrije liefde de norm is en mannen en vrouwen gelijk be-handeld worden. Het contrast met de ‘boze buitenwereld’ is groot: daar wonen de ‘burger-mannetjes’, die gevangenzitten in de conditionering van de maatschappij.

Botsende wereldenFeminisme, veganisme, acti-visme – ze komen in dit boek allemaal uitgebreid aan bod. We vol-gen de veertienjarige Jim, die opgroeit bij haar tante, tijdens haar zoektocht naar haar onbekende vader en het verleden van haar gestorven moeder. Onderweg maakt ze nieuwe vrienden en ontdekt ze de krakerswereld. Haar onbevangen, nog wat kinderlijke ma-nier van denken wordt onderstreept door de schrijfstijl van deze hoofd-stukken. Hoezo kunnen niet al haar

vrienden samen door één deur? Ze hebben toch dezelfde idealen?

Daarnaast komen we steeds meer te weten over Jims vrijgevochten, ge-voelige moeder. Deze hoofdstukken doen een stuk volwassener aan. Ook hier komt het conflict tussen idealen

en realiteit aan de orde. De vragen die opgeworpen worden, zullen veel veganisten bekend in de oren klin-ken. In hoeverre probeer je anderen te overtuigen van je idealen? Leef je honderd procent volgens je morele waarden, ook als die botsen met je emotionele behoeften? Zonder je je samen met gelijkgestemden af van de boze buitenwereld of verbeter je de wereld door juist om te gaan met an-dersdenkenden?

Weinig tinten grijsAls vrijgevochten, feministische veganiste had ik grote verwachtingen van dit boek. Dit móést wel een feest van herkenning zijn! Mijn verwach-tingen bleken te hooggespannen; hoezeer ik me ook kon vinden in de thema’s die werden aangesneden, dat

feest van herkenning bleef uit. Blauw en geel en donkerrood gaf me, waarschijnlijk onbe-doeld, het idee dat idealen iets zijn voor alternatieve types, voor hippies of pun-kers – maar niet voor ‘nor-male’ mensen met een baan en een huis.

De ‘normale’ lieden, de burger mannen en -vrouwen, worden in dit boek veelal weggezet als oppervlak-kige, bekrompen mensen die alleen hun eigen belang nastreven. Een zwart-witte, en in mijn ogen niet zo realistische, weergave van de werkelijkheid. De scha-keringen grijs die de wereld zo interessant maken, had-den ook dit verhaal een extra laag kunnen geven en de ‘grijze’ lezers een gevoel van herkenning kunnen bieden.

Toch is het een verademing om eens veganisme in een fictieboek tegen te komen. Blauw en geel en donkerrood is bovendien een spannende roman die gemakkelijk weg leest. Liefheb-bers van Bach en vioolmuziek komen daarbij nog eens extra aan hun trek-ken. Lees het boek om uit te vinden waarom!

Blauw en geel en donkerroodRymke WiersmaUitgeverij Atalanta, 2014ISBN 9789073034556

27

Armandes aanradersarmandes aanraders tekst Armande van Doesburg

Plantaardig: vegetatieve filosofieDit bijzondere boek over planten, geschreven door oud-universitair docent filosofie Wouter Oudemans en filosoof Norbert Peeters, neemt je mee naar het ‘gedrag’ van allerlei planten. Planten nemen ‘beslissingen’, kunnen in geval van nood chemische stofjes afscheiden en navigeren met hun wortels. Planten vertonen ook ‘tijdsgedrag’: een interne biologische klok zorgt ervoor dat madeliefjes of tulpen open- en dichtgaan. Ook vertonen sommige planten waak- en slaapbewegingen. Planten kunnen samenwerken en manipule-ren. Denk bijvoorbeeld aan bepaalde orchideeën: een derde van de orchideesoorten levert geen nectar; de tongorchidee geeft een geurstof af van een vrouwelijke wesp. De mannelijke wesp bespringt vol enthousi-asme de bloem en de kruisbestuiving vindt plaats zonder enige beloning voor de wesp.Het doel van het boek is om mensen stil te laten staan bij planten -letterlijk en figuurlijk- en hen te laten beseffen dat er veel meer achter een plant schuilt dan je denkt. Als je in het plantenrijk gaat verdiepen gaat er een mooie en indrukwekkende wereld voor je open… Aanrader!Uitgever: KNWV uitgeverijUitgebracht: eind 2014, herdruk in maart 2015Prijs: € 24,95

2015: internationaal jaar van de bodem2015 is het jaar van de bodem. Dit om extra aandacht te vragen voor de klimaatverandering én om extra aandacht te vragen voor het wereldvoedselprobleem. Gezonde bodems zorgen immers voor gezond voedsel, houden CO2 vast, geven voedselzekerheid en dragen zo dus bij aan een goede gezondheid. Een gezonde bodem bevat veel wormen en is korrelig van structuur, zodat wortels van planten er goed doorheen kunnen. Met biologische akkerbouwgronden wordt hierin geïnvesteerd. Beschouw biologische bood-schappen doen dan ook als bijdragen aan een goed doel, voor jezelf, maar ook voor planten, dieren en de toekomst!www.jaarvandebodem.nl

MilletdrinkWe weten ondertussen allemaal dat koemelk voor kalfjes is. En dat is maar goed ook, want wij kunnen genieten van heerlijke plantaardige melk. Er komen steeds meer soorten op de markt. Eerst was er alleen sojamelk, maar nu kun je als veganist echt je lol op: quinoamelk, havermelk, rijstmelk, kamutmelk, kokosmelk, amandelmelk, hazelnootmelk, enzo-voorts. Ik was al erg blij met de nieuwe variant macadamia-melk en nu komt er weer een nieuwe variant bij: milletdrink. Milletdrink (van het merk Lima) is gemaakt van het gluten-vrije graan gierst. Heerlijk om zo te drinken maar ook lekker in je pap, koffie of chai latte!Verkrijgbaar in de natuurwinkel.

Douglas naturalsDouglas, de bekende parfumerie, brengt een eigen organic vegan lijn uit: Douglas naturals. Deze lijn bestaat uit twaalf producten en omvat onder andere een handcrème, lichaamsolie, een gezichtscrème (dag en nacht), een gezichtstonic, een gezichtsserum, een bodycream en een douchegel. Het belangrijkste bestanddeel is biologische arganolie, gecombineerd met andere ingrediënten uit de natuur. De producten bevatten geen synthetische kleur-stoffen, geurstoffen en parabenen. De prijs ligt tussen de tien en dertig euro, afhankelijk van het product.Verkrijgbaar bij parfumerie Douglas of via de webshop: www.douglas.nl

Natuur op je muurHet is mogelijk om op een muur een helemoestuin te houden. Het systeem is low­tech.Dit betekent dat er zonder veel dure poespaseen handig modulair verticaal moestuin-systeem geleverd kan worden. Zo kun je jeeigen aardbeien, kruiden, sla of tomatenverbouwen. Lekker! Dit is heel leuk voorscholen, maar ook voor particulieren enbedrijven. In september 2014 is er op driebasisscholen en een buitenschoolse opvangeen pilot van start gegaan. De leerlingen endocenten doorlopen aan de hand van eenlespakket de seizoenen. Zo leren ze alles overhoe voedsel groeit, hoe je de plantjes verzorgt,waar het vandaan komt, en natuurlijk hoe je er eenlekker maal van kunt maken. Op de site kun je de avonturenvan de kinderen volgen. Na afloop van de pilot wordt Natuur op je muurook uitgerold op andere scholen. Ook wordt het modulaire systeem klaargemaaktvoor particulieren en bedrijven. Houd dit mooie initiatief in de gaten! www.natuuropjemuur.nl

28

YouBeDoMissie: een rechtvaardi-gere wereld.“You can makea difference.Be the change. Do it now.”YouBeDo is een online boekwinkel, met alle boeken die je ook bij andere boekwinkels kunt krijgen. Ze bieden dezelfde levertijd en betalen kan met iDeal of acceptgiro. Met als verschil dat tien procent van je aankoop gedoneerd wordt aan een goed doel van jouw keuze. Mooi toch?!www.youbedo.com

Armandes aanradersRaw food café in KatendrechtWauw! Wat een heerlijke vegan gerechten kun je hier bestellen! Su-zanne Kolfs passie voor raw food en lekker eten is op een gegeven moment zo sterk geworden dat ze eind 2014 haar eigen ontbijt- en lunchcafé Rauw heeft geopend. Suzanne heeft veel inspiratie opgedaan tijdens mooie reizen naar Canada, Nieuw Zeeland, Australië en Ame-rika. Ze werkt met verse biologische en lokale producten. Ga gauw genieten van een heerlijk sapje of smoothie, een kokosyoghurt-grano-laontbijtje, een bananencrêpe met fruit en, als je nog niet vol zit, van een kaneel-rozijnentosti met amandelboter, ahornsiroop en chocopasta of van een hartige portobellopizza. Sluit af met een heerlijke koffie verkeerd met amandelmelk, met een gespikkelde witte truffel of met een bonbon met kardemom, cayennepeper en zout… Mmm, smullen!Adres: Deliplein 24b in RotterdamOpeningstijden: vrijdag tot en met zondag van 8:00uur -15:00 uur.www.rauwdeliplein.nl

Vegan inspiratieblog: NaokiNaoki is een beauty- en lifestyleblog met een sterk groen en diervriendelijk accent. Noaki is een bron van informatie over dierproefvrije, vegan en natuurlijke cosmetica. Je vindt hier ook een dierproefvrije cosmeticalijst en een lijst met merken die nog steeds op dieren testen, inclusief bronvermeldingen. Verder vind je ook infor-matie over ingrediënten, labels en certificaten van cosmeticaproducten en hoe je makkelijker natuurlijke en diervriendelijke cosmetica kan vinden. Daarnaast vind je er informatie over onderwerpen als gezondheid, eten (recepten) en levensstijl. Achter Naoki zit Sophie. Ze woont samen met haar vriend in Den Haag en ze is haar blog in 2011 begonnen. Ze heeft een passie voor schrij-ven en websites maken en werkt in de online communicatie en marketing. De keuze om een diervriendelijke en natuurlijke lifestyleblog te be-ginnen was voor haar een logische stap: hiermee kan ze haar beide passies combineren. Haar doel is om met Naoki aan te tonen dat je heel mak-kelijk diervriendelijke aankopen kunt doen en gezonder kan leven zonder iets te hoeven missen.www.naoki.nl

Healing meals: een e-kookboekKyra de Vreeze is prijswinnend auteur, foodfotograaf en chef. Ze omschrijft zichzelf als hardwerkende moderne hippie die graag op blote voeten rondloopt. Samen met illustra-tor Anna Denise Floor heeft ze een nieuw kookboek gemaakt, met gerechten die niet al-leen vegan zijn, maar ook supergezond. Het e-book is prachtig geïllustreerd en inspireert je om zelf aan de slag te gaan. In Healing meals vind je 25 snelle en pure recepten, met makkelijk verkrijgbare en betaalbare ingrediënten. De kooktechnieken zijn gezond en de recepten zijn bijna allemaal vegan en glutenvrij, en volledig vrij van geraffineerde suiker. Bovendien is het e-book prachtig geïllustreerd. De 25 recepten in Healing meals hebben al-lemaal een enkel ingrediënt als middelpunt, zoals broccoli, wortel, aubergine, kombu, sla of shiitake, of een van de andere negentien basisingrediënten. Een greep uit de recepten: romige boerenkool, boekweitrisotto, broodloze miniburgers en hemelswitte chocolade. Gelukkig heb je niet eindeloos de tijd nodig om je maaltijden ‘magisch’ te maken. Goed eten kan snel, simpel en superlekker zijn. Nagenoeg alle recepten in Healing meals zijn in vijftien minuten bereid en bevatten maximaal tien makkelijk verkrijgbare en betaalbare ingrediënten. Je leert maaltijden bereiden die niet alleen vullen en je smaakpapillen stre-len, maar je ook blij, energiek en gevoed doen voelen.Verkrijgbaar bij: www.etsy.com/shop/healingmeals. Prijs: € 10,–.

Vegan biologische ravioli en tortellini van WilmersburgerNiemand kan meer zeggen dat het moeilijk is om 100% plantaardig te eten. Er verschij-nen alsmaar meer vegan producten op de markt. Zo kun je nu smikkelen van heerlijke biologische ravioli en biologische tortellini, gevuld met Wilmersburgerkaas. Je weet wel, van het logo met dat leuke muisje dat vegan kaas eet! Handig is dat de ravioli en tortel-lini lange tijd houdbaar zijn en binnen enkele minuten klaar zijn. Deze lekkere vegan producten zijn verkrijgbaar bij verschillende natuurwinkels en via vegan webshops zoals Veggiedeli en Veggie4U. Eet smakelijk!

29

restaurantbespreking tekst Arina Banga, foto’s Felicia Tielenius Kruythoff

Het Nijmeegse Crudo: rauw en vegan

Burchtstraat 126, Nijmegenwww.crudo.nl

Boetje Broeders en Jim van Putten had-den altijd al de droom om dat wat ze in Amerika gezien hadden, te verwezenlij-ken in hun thuisstad. Dat is inmiddels gelukt en daardoor heeft Nijmegen sinds kort een veganistisch restaurant: Crudo. Behalve een restaurant met raw food herbergt Crudo ook een zerowastewin-kel: één muur is gereserveerd voor grote bussen met noten, zaden en granen, waarmee mensen hun meegebrachte potjes en ander eigen verpakkings-materiaal kunnen vullen. Tijd om eens een kijkje te nemen, en, belangrijk, het eten te proeven! Wanneer ik sta te twijfelen bij de menukaart, begint Boetje meteen enthousiast te vertellen hoe uniek hun eetcafé is in Nederland. “Zelfs in Amsterdam hebben ze dit niet.”

Divers menuHet is lastig kiezen wat voor lunch ik vandaag neem. Er staat zoveel lekkers op het menu, zoals pizza marinara met notenkaas, een homemade burger en spaghetti ‘bolognese’. Als ik ein-de-lijk gekozen heb, namelijk de wrap&roll ge-maakt van een vers groen blad, blijkt dat deze schotel helaas niet meer op voor-raad is. Het is al half twee ‘s middags en ik snap dat de eigenaren aan het eind van de dag liever geen eten weggooien, maar toch jammer. Boetje somt op wat

er nog wel is, en ik besluit dat ik voor fa-lafel en een warme amandelchocolade-melk (dus niet rauw) ga. Mijn gezelschap neemt koffie met worteltaart.

Groen Wanneer we vervolgens een plekje kie-zen, valt op hoe de eettafels en stoelen van elkaar verschillen. Hier is duidelijk niet gekozen voor een massa-aankoop bij, bijvoorbeeld, een Zweedse meu-belgigant, maar voor unieke zitjes. Zo staan er zelfs een paar luie banken, waardoor je je een beetje in een huis-kamer waant. Een van de werknemers vertelt: “Al het meubilair is afkomstig uit tweedehandswinkels of is op een an-dere manier ecologisch verantwoord.” Eigenlijk geen verrassing, gezien het groene concept van Crudo.

Het eten dat geserveerd wordt, ziet er lekker en gezond uit. Héél gezond. Mijn bord ligt vol salade en kiemen, met daarnaast de falafelburgertjes en bijbehorende saus. De sladressing is een beetje zoet en heeft een smaak die ik niet helemaal kan thuisbrengen, maar die dit gerecht zeker de moeite waard maakt. Het is daardoor zoveel meer dan alleen een bord sla, waar ik eerst eerlijk gezegd een beetje bang voor was. Ook de falafel zelf is prima, evenals de taart van mijn tafelgenoot. Toch ben ik het

meest enthousiast over de amandel-chocolademelk. Die is totaal niet zoet, waardoor de cacao en amandel goed tot hun recht komen.

Nog meer taartLater bestellen we allebei taart: choco-ladetaart en pompoentaart. Voor mijn gezelschap is dat het tweede Crudo-gebakje die dag. Zo vaak kom je als veganist niet ergens waar je zowaar uit diverse soorten taart kan kiezen, dus als het kan moet je je kans grijpen, vinden wij. Ook deze gebakjes zijn overheerlijk. Als we daarna niet zo vol hadden geze-ten, hadden we er nóg eentje genomen!

Hoewel ik zelf meer van warm eten houd, vond ik het een leuke en positieve ervaring eens rauw te eten. Bij Crudo ben je daarvoor, of je nou een doorge-winterde raw foodie bent of een leek op dit gebied, zeker aan het juiste adres. En als je er dan toch bent, neem dan vooral ook veel taart!

30

Advertenties

Tarieven voor deregeladvertenties:

Vanaf € 25 (kop + 3 tekstregels). Neem hiervoor contact op met

Sano via info@sano-promotions.nl

Ledenpasvoordeel

GroningenFietsen, wandelen of een bustocht door de fraaie stad Groningen onder leiding van een deskundige gids? Bel (050) 309 07 57 of zie: www.henkbakker.nl.

Adopteer een dierAdopteer een dier op afstand en steun daarmee alle dieren in permanente dieren-opvang Stichting Melief.Meer info? Kijk op www.stichtingmelief.nl

Vegan logoBovenstaand logo is verbonden met hetinternationaal erkende Vegan Keurmerkvan de Engelse Vegan Society. De NVV isin Nederland vertegenwoordiger voor ditkeurmerk. Wilt u het gebruiken op uwproducten? Neem dan contact met ons opvia: info@veganisme.org.

Als lid van de Nederlandse Vereniging voor Veganisme krijg je op vertoon van je ledenpas bij onderstaande adressen voordeel, zoals

korting of een gratis drankje. Zie onze website voor meer informatie: www.veganisme.org/de­vereniging/ledenpasvoordeel.

Voordeel bij uit eten en catering Addis Ababa • Ethiopisch restaurant, Amsterdam (10%)Alchemist Garden • tea room, juice&smoothy bar, rawfood restaurant, healthshop, Amsterdam

(gratis kopje thee/koffie bij bestellen van iets te eten)Angel Food • vegetarisch huiskamerrestaurant, Oldeholtpade (10% of gratis toetje)Appetijt Natuurvoeding • biologische catering, Haarlem (5% op catering)Arq • vega(n) lunchroom, Rotterdam (kopje koffie/thee)Baklust • lunchroom, Den Haag (5%)Bangkok City • Thais restaurant, catering, workshops, Gouda (10% aan tafel)Bla Bla • vegetarisch restaurant, Groningen/Rotterdam (10% max. 4)Charly’s All is Fair • vegan gebak en catering, Den Haag (10% vanaf €30)De jongens van ’t Zand • vegan huiskamerrestaurant, Sleeuwijk (gratis drankje)De Vegetarische Snackbar • snacks, Karma, cupcakes, Den Haag (kopje koffie)Deshima • lunch service en take-away; opleiding en lessen macrobiotiek, Amsterdam (gratis drankje)Dophert • vegan lunchroom, take-away en winkel, Amsterdam (10% op lunch)Eat at Jo’s (in de Melkweg) • eetcafé/restaurant, Amsterdam (gratis drankje)Eetstee, de • vegetarisch restaurant, Amersfoort (10% max. 2)Fine Fresh Food • biologische lunchroom, take away, Den Haag (10%)Happy Herbi • catering, taarten, bonbons, huiskamerrestaurant, Hoorn (zie site)Herberg Het Volle Leven • B&B, restaurant, workshops, Appelscha (gratis drankje)Hof van Twello • restaurant, theetuin, streekwinkel, cursussen, Twello (1 glas appelsap)Il Mediterraneo • restaurant, catering, kookworkshops, Etten-Leur (gratis drankje)Kapitein Haak • familierestaurant, Leidschendam (10%)Komkommertijd • veganistisch All-You-Can-Eat Buffet, Gent België (10%)’t Kraaienest • vegan catering, seitanproductie, Kortrijk-Dutsel België (5-10%)Leaf-Vegetarian • Aziatisch, vegetarisch/veganistisch restaurant, Den Haag (10%)Loving Hut • veganistisch restaurant, Maastricht (10%)Loving Hut Express • veganistisch snackwagentje, Amsterdam (zie site)Maoz • vegetarisch falafel restaurant, take away, Leiden (10%)Maoz • vegetarisch falafel restaurant, Nijmegen (idem studentenkaart)Natuurlijk Smullen • biologische snackbar, Amsterdam (5%)Planty Food • vegan catering en losse verkoop, Den Haag (5% vanaf €20)Primavera • pop-up restaurant, wisselende locaties (gratis drankje)Rawsome • foodcafé met rawfood en superfoods, Arnhem (gratis kopje thee/koffie bij besteding vanaf €10)Surabaya • Indisch restaurant, Middelburg (gratis drankje)Symbiose • vegetarisch restaurant, Den Haag (1 gratis bonbon)Tea and More • vegan catering, gespecialiseerd in High Tea (5%)TerraZen Centre • vegan restaurant; lymfe-massage, Amsterdam (gratis drankje)The Golden Temple • vegetarisch restaurant, Amsterdam (15%)Vegananas • vegan catering en kookworkshops, Noord-Brabant (gratis drankje)

Voordeel bij andere producten en diensten: BewustGoed • webwinkel: eco winkel met breed assortiment (10%)Bio Aan Huis • bezorgdienst/webwinkel: groente, fruit en meer (10% op proefabonnement)Bio Amable • webwinkel: cosmetica, superfoods, boeken en meer (5%)Biocosmetica • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Brandnetel • natuurvoedingswinkel, Leiden (10%)Bureaubewust • webwinkel en winkel: kantoorartikelen, kleding, cadeau’s, Utrecht (zie site)BWCshop (Beauty Without Cruelty) • webwinkel: cosmetica (10%)Colourful Green • reclamebureau (30% voor vegan bedrijven)Corque • webwinkel: kurk artikelen zoals tassen (10%)De Natuurwinkel Rotselaar • natuurvoedingswinkel, Rotselaar België (5%)De Olijke Olifant • veganistische vakantie(weken), Kranenburg Duitsland (5%)De Opkomende Zon • praktijk voor massage, Zeist (10%)De Vegetarische Slager A’dam • winkel, traiteur, cateraar, A’dam (5%)Eco Beauty Shop • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Eleoflora • kruidenproducten en kruidengeneeskunde (10%)EN& • webwinkel voor schoenen (10%)Happy Heels • webwinkel en winkel: schoenen, Rotterdam (10%)Hierland B&B • vegan B&B Kranenburg, Duitsland (5%)In Motion • eco veggie&vegan B&B, Bertrée-Hannut België (5%, zie voorwaarden)It’s Organic • webwinkel met biologische en vegan wijnen (10%)Lush • webwinkel en winkel met ruim assortiment producten voor de persoonlijke verzorging, diverse plaatsen (huidadvies, proefpakketje)Nomadics • webwinkel: sandalen (10%)NutriBoost • webwinkel: biologische (super)foods (5%)Pure Coverz • webwinkel: biologisch woon- en huishoudtextiel (10%)Sincero • webwinkel en winkel: dames-, heren- en kinderkleding, Utrecht (10%)SoloBioMooi • webwinkel: cosmetica en persoonlijke verzorging (10%)Superfood Nijmegen • webwinkel: superfoods (5% op voeding, juicers en blenders)Toryumon Tattoo • tatoeages, Gent België (5%)Treehugger • webdesign, webapplicaties, mobiele apps, video, advies, campagne, catering, Zeist (zie site)V-Catering • catering en thuisbezorgservice van Indaas vegetarisch/veganistisch, Nijmegen (5%)V-Life Energy • voedingsadvies voor veganisten en vegetariërs, Den Haag (5%)Vegabond • winkel: whole-foods, smoothies, broodjes, Amsterdam (kop koffie vanaf €15)Vegadates • online dating, voor liefde én vriendschap (zie site)VEGA-LIFE • webwinkel en winkel: met ruim assortiment (o.a. schoenen, kleding, info, Veg. Slager-producten), Amsterdam (zie site)VegaVriend • webwinkel: vegan huisdierenvoer (een cadeau bij elke bestelling)Veggie 4U • vegetarische supermarkt, Den Haag (5%)Veggie4all • winkel: 100% vegetarisch, grotendeels veganistisch, Doetinchem (5%)Veggiedeli • webwinkel: 100% plantaardig, o.a. etenswaren en cosmetica (5%)Verreveld, ’t • vegan B&B, Londerzeel België (5%)YanFlorijn • webwinkel met 100% vegan, biologische wijnen (10%)

veggiedeli.nl, 100% plantaardig!>450 producten uit o.a. Duitsland.‘Vlees’, ‘vis’, ‘kaas’, ‘ei’, mayo, zoet, cosmetica, cadeaubon en veel meer!

vegadates.nl, contact!Veggie/vega lifestyle? Vegadates:voor liefde, vriendschap of activiteit. Gratis of volledig lid. Samen = blij.

Vegan B&B HierlandIn Pipowagen v.a. €30,- p.p. In logeer-kamer v.a. €20,- p.p. Incl. vegan ontbijt. Op aanvraag vegan diner. Honden welkom. Met ledenpasvoordeel. Meer informatie: info@carolineligtenberg.eu,06-11382495, www.hierland.eu

31