VENNOOTSCHAPPEN

D e n o t a r i s l u i s t e r t , g e e f t r a a d e n t e k e n t m e e

K O N I N K L I J K E F E D E R AT I E

VAN HET BELGISCH NOTARIAAT

Koninklijke Federatie van het Belgisch NotariaatNederlandstalige GemeenschapsraadVerantwoordelijke uitgever: L. Eeman

Bergstraat 30-341000 Brussel

2008D/2008/1928/6

September 2008http://www.notaris.be

Algemeen ..................................................................................................................................3

Inleiding......................................................................................................................................5

Twee mogelijkheden om handels- en burgerlijke activiteiten uit te oefenen..........................................................................................................................6• De eenmanszaak......................................................................................................................6• De vennootschap......................................................................................................................8

Waarom een vennootschap oprichten .....................................................................9• Het samenwerkingscontract ...........................................................................................9• De beperkte aansprakelijkheid......................................................................................9• De continuïteit van de onderneming ......................................................................10• De fiscaliteit..............................................................................................................................11

De aard en soorten van vennootschappen.........................................................12• Handelsvennootschap en burgerlijke vennootschappen...........................12• Vennootschappen met of zonder rechtspersoonlijkheid ...........................13• Vennootschappen met of zonder beperkte aansprakelijkheid ..............14

De vennootschapsvorm..................................................................................................16• De naamloze vennootschap...........................................................................................16• De besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid .................17• De coöperatieve vennootschap....................................................................................18• Andere vennootschapsvormen ....................................................................................19

De oprichtingsakte en -formaliteiten bij de NV, BVBA en CVBA..........20• Authentieke akte ...................................................................................................................20• Aantal oprichters en hun hoedanigheid ..............................................................20• Inbreng in geld of in natura ...........................................................................................22• Financieel plan .......................................................................................................................23• Oprichtersaansprakelijkheid.........................................................................................23• Formaliteiten na de oprichtingsakte .......................................................................24

1

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

INHOUDSTAFEL

De statuten bij de NV, BVBA en CVBA...................................................................26• De benaming............................................................................................................................26• De zetel ........................................................................................................................................27• Het doel .......................................................................................................................................28• Het kapitaal .............................................................................................................................29• De deelbewijzen.....................................................................................................................31• Obligaties....................................................................................................................................35• Het bestuur ...............................................................................................................................35• De controle ................................................................................................................................37• De algemene vergadering...............................................................................................37• Het boekjaar en de winstbestemming ...................................................................38

Het einde van de vennootschap ................................................................................40• De vrijwillige ontbinding en vereffening................................................................40• De gerechtelijke ontbinding en vereffening........................................................41• Het faillissement ...................................................................................................................42

Boekhouding.........................................................................................................................43

Sociale zekerheid ..............................................................................................................44• Onderwerping van de vennootschap .......................................................................44• Onderwerping van de zaakvoerders en bestuurders ...................................44

Besluit ......................................................................................................................................45

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

2

In onze steeds complexer wordende maatschappij wil de notaris u eenhelpende hand reiken.

Veel pijnlijke situaties kunt u voorkomen door tijdig zijn of haar adviesin te winnen.

Het behoort trouwens tot de taak van de notaris u te informeren en uonpartijdig te adviseren.

Een eerste oriëntatiegesprek zal meestal gratis zijn. Indien er eengrondige dossierstudie nodig is, maakt u best vooraf een duidelijkeafspraak over de vergoedingen.

Een notaris mag de vergoeding voor zijn diensten niet vrij vaststellen,maar moet een tarief eerbiedigen dat in de meeste gevallen bij wet isvastgesteld.

Elk jaar gaan meer dan 2 miljoen cliënten bij de notaris langs vooradvies en het verlijden van akten.In België zijn momenteel +/- 1.388 notarissen actief in +/- 1.200 nota -ris kantoren, waaronder 174 associaties die samen 372 notarissengroeperen. Zij zijn verenigd in de Koninklijke Federatie van hetBelgisch Notariaat.

U vindt alle contactgegevens van de notariskantoren (incl. e-mail) inhet adresboek op onze website www.notaris.be

De wetten veranderen snel.Misschien is er reeds een aangepaste versie van deze brochure tevinden op onze website.

3

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

ALGEMEEN

5

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Het is zeker een boeiende aangelegenheid om een onderneming op tezetten.

Maar, let wel! Het kan ook ontaarden in een nachtmerrie voor deondernemer en zijn onmiddellijke omgeving.

Elke handelsactiviteit houdt risico's in die nog kunnen wordenaangescherpt door een economische crisis. Hoe kan men dan, binnende wettelijke mogelijkheden, maximaal deze risico's indijken?

Het antwoord op die vraag roept een nieuwe vraag op: op welkejuridische basis kan ik mijn onderneming uitbouwen?

Of de ondernemer nu alleen handelt of zich wil organiseren metanderen, telkens zal dezelfde vraag moeten worden gesteld: zal deonderneming worden uitgeoefend door de natuurlijke persoon alleen,de zogeheten “éénmanszaak” of heeft men er belang bij eenvennootschapsstructuur op te zetten? Een onderneming en eenvennootschap zijn immers geen synoniemen. Een onderneming kanook buiten een vennootschap worden gevoerd.

Beide mogelijkheden houden voordelen, risico's en beperkingen in.Het opzet van deze publicatie is dan ook de aandacht van de lezer tevestigen op de voor- en nadelen en hem te helpen de juisteomkadering te vinden waarbinnen hij zijn onderneming op de meestoptimale manier kan uitbouwen.

Het zou echter een illusie zijn te denken dat binnen deze tekst déoplossing zal worden aangereikt voor alle problemen. Hierbij komt heter vooral op aan het terrein te verkennen en bepaalde mogelijkhedenuit te leggen, die kunnen helpen bij een latere grondige bespreking,bijvoorbeeld bij uw notaris.

INLEIDING

In het economisch rechtsverkeer dient men een onderscheid te makentussen handels- en burgerlijke activiteiten. De eerste categorie betreftde daden van koophandel zoals die door het Wetboek van Koophandelzijn opgesomd. De tweede categorie betreft dan de daden vanburgerlijke aard, waar het voornamelijk over de vrije beroepen gaat.

Een ondernemer of vrij beroeper kan zijn activiteiten op tweemanieren organiseren. Ofwel kiest hij ervoor zijn activiteit alleen enzonder vennootschap uit te bouwen, wat dan de éénmanszaak wordtgenoemd, ofwel kiest hij ervoor zijn activiteiten, al dan niet insamenwerkingsverband, onder te brengen in een vennootschap.

• DE EENMANSZAAK•••••••••••••••••••••••••••••••

De eenmanszaak is de meest eenvoudige vorm om een activiteit uit teoefenen. Er bestaan weinig beperkingen wanneer een natuurlijkepersoon alleen een handels- of burgerlijke activiteit wil uitoefenen.Elkeen heeft immers het recht handel te drijven of een vrij beroep uitte oefenen, voor zover men zich schikt naar de wetten die bepaaldebedrijvigheden regelen (vb. vestigingsattest, bekwaamheidsattest,diploma, enz.) en mits men rekening houdt met bepaaldeonbekwaamheden (zoals bijvoorbeeld minderjarigheid),onverenigbaarheden (bepaalde beroepen mogen immers geenhandelsactiviteit uitoefenen) en verbodsbepalingen (zoals gerechtelijkeveroordelingen, bedrieglijk faillissement).

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

6

TWEE MOGELIJKHEDENOM HANDELS- EN BURGERLIJKE ACTIVITEITEN UIT TE OEFENEN

Er is echter altijd een keerzijde aan de medaille: de uitoefening vaneen handel of vrij beroep kan kwalijke gevolgen hebben voor hetpatrimoniale bezit van de handelaar of vrij beroeper en zelfs voor hetbezit van zijn echtgenoot. Dit komt doordat de Belgischerechtsprincipes uitgaan van het begrip “eenheid van vermogen”.

Wat betreft de beoefenaar van een vrij beroep is dit gegeven steedsaan de orde, daar hij steeds, of hij nu als éénmanszaak of ondervennootschap georganiseerd is, aansprakelijk is voor de uitoefeningvan zijn beroep als arts, advocaat, architect, notaris, enz.

De handelaar kan door het beginsel van “eenheid van vermogen” alsnatuurlijk persoon nooit beweren dat enkel zijn handelsfonds totonderpand dient van zijn handelsschulden. In werkelijkheid staat zijnvolledig vermogen, waaronder ook zijn privé-bezittingen, daarvoorgarant.

Aan voormeld principe van “eenheid van vermogen” zijn 2 gevolgenverbonden: • de privé-schuldeisers van de handelaar kunnen altijd hun vordering

verhalen op het vermogen van de handelszaak. • de schulden ontstaan uit de handelsactiviteiten kunnen altijd

verhaald worden op de privé-goederen (woning, meubelen,persoonlijke bankrekeningen) van de handelaar.

Als de handelaar of beoefenaar van een vrij beroep gehuwd is ondereen gemeenschapsstelsel, al dan niet met een huwelijkscontract, staatbovendien de volledige gemeenschap borg voor de professioneleschulden, dus ook de helft die toebehoort aan de andere echtgenoot.Sinds 2007 is er wel de wettelijke mogelijkheid voor zelfstandigen omvoor een notaris een verklaring van onbeslagbaarheid van degezinswoning af te leggen.

Het is dan ook ten zeerste aan te raden voor gehuwden, die eenzelfstandige handels- of burgerlijke activiteit willen starten, om hethuwelijkscontract te laten nakijken en desgevallend te wijzigen of,indien er geen huwelijkscontract is, om advies te vragen en dit

7

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

vooralsnog te sluiten. Ongehuwde handelaars of trouwlustigen, dieerover denken om later eventueel een handel op te starten, gaan ookbest raad vragen aan een notaris vooraleer in het huwelijksbootje testappen.

• DE VENNOOTSCHAP••••••••••••••••••••••••••••••

Men kan er ook voor opteren om zijn activiteiten onder te brengen ineen vennootschapsvorm. Deze structuur wordt gebruikt wanneerverschillende personen willen samenwerken om de baten en de lastenvan een handels- of burgerlijke activiteit te delen, maar kan ookgebruikt worden door één enkele ondernemer of beoefenaar van eenvrij beroep. In het laatste geval spreken we over een éénpersoons -vennootschap die in de regel enkel maar mogelijk is onder de vormvan een besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid.

Kiest men ervoor de activiteit te structureren ondervennootschapsvorm, dan heeft men de keuze om ofwel samen tewerken zonder daartoe een geschreven overeenkomst op te maken,waarbij dan door louter openlijk en duurzaam handel te drijven of eenvrij beroep uit te oefenen de “vennootschap” veruiterlijkt wordt, ofwelte kiezen voor een geschreven samenwerkingsovereenkomst onder devorm van één van de vennootschapsvormen voorzien en uitgewerkt inhet Wetboek van vennootschappen.

De vormeloze samenwerking, als “oertype” van alle vennootschappen,wordt de maatschap genoemd, die afhankelijk van de aard van degevoerde activiteiten, commercieel of burgerlijk kan zijn.

De geschreven samenwerkingsovereenkomst onder één van dewettelijke vennootschapsvormen brengt meer formaliteiten met zichmee dan de éénmanszaak, doch zal in de meeste gevallen een beteren veiliger structuur bieden aan de gevoerde activiteit. Het is deondernemer of beoefenaar van een vrij beroep zelf die de beslissingmoet nemen of hij al dan niet in vennootschapsverband wil werken. De keuze die hij zal moeten maken, kan gestoeld zijn op verschillenderedenen. In een volgend hoofdstuk worden de belangrijkste redenenuiteengezet waarom men voor een vennootschapsvorm zou kiezen.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

8

Los van alle beschouwingen die eigen zijn aan elkevennootschapsvorm afzonderlijk, kan men stellen dat er 4 fundamentele motieven pleiten voor het oprichten van eenvennootschap: • het samenwerkingscontract• de beperkte aansprakelijkheid• de continuïteit van de onderneming• de fiscaliteit

• HET SAMENWERKINGSCONTRACT••••••••••••••••••••

Zoals reeds eerder gezegd, is de vennootschap de juridische basis omde samenwerking tussen verschillende personen te organiseren. Eenvennootschap is immers in haar essentie een samenwerkingscontractwaarbij elke partij zijn eigen inbreng doet om op die manier samenwinst te maken en deze onder elkaar te verdelen. Het contract, onderde vorm van de statuten, bepaalt daarbij de spelregels tussen deverschillende partijen en schept derwijze het juridisch kaderwaarbinnen de samenwerking zich zal afspelen, zodat aan eventueleproblemen en betwistingen de basis voor een oplossing wordtgeboden.

• DE BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID•••••••••••••••••

Er werd reeds opgemerkt dat ondernemerschap door een natuurlijkepersoon gevaren kan inhouden voor zijn privé-vermogen. Zeer terechtzal de ondernemer zijn verantwoordelijkheid dan ook zo veel mogelijkwillen beperken en tegelijk de aanspraakmogelijkheden van deschuldeisers op zijn persoonlijke bezittingen willen minimaliseren endesgevallend uitsluiten.

9

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

WAAROM EEN VENNOOT-SCHAP OPRICHTEN

De ondernemer kan vermijden dat zijn volledig bezit het onderpandvormt van zijn handelsschulden door te kiezen voor een van de hiernavermelde vennootschapstypes met beperkte aansprakelijkheid,waardoor de vennoten in principe enkel wat ze in de vennootschaphebben ingebracht, kunnen verliezen.

• DE CONTINUITEIT VAN DE ONDERNEMING••••••••••••••

In veel gevallen veroorzaakt het overlijden van de ondernemer hetverdwijnen van zijn onderneming. Het Belgisch erfrecht scheptimmers geen gunstig klimaat voor de continuïteit van eenonderneming. Bij overlijden verzeilt de onderneming onverdeeld inhanden van alle erfgenamen. Onze wetgeving voorziet echter dat elkeerfgenaam, op elk ogenblik, zijn deel in de nalatenschap kan opvragenen dus de verdeling kan eisen. Ook de wettelijke regeling van dereserve van de voorbehouden erfgenamen (overlevende echtgenoot,kinderen, ouders) kan de ondernemer beletten om bij testament opeen geldige wijze een bepaalde voorkeur van overname uit te drukkenof om tijdens zijn leven schenking te doen van zijn onderneming. Bij overlijden van de ondernemer is een éénmanszaak dan ook vrijkwetsbaar.

Door het onderbrengen van de onderneming in eenvennootschapsvorm kan voormeld probleem gedeeltelijk wordenondervangen. Zo slaat de onverdeeldheid, veroorzaakt door overlijden,niet meer op de onderneming zelf, maar wel op de aandelen die deoverledene had ontvangen als tegenwaarde van zijn inbreng.Bovendien kunnen in de statuten van de vennootschap ook regelsworden ingebouwd die de overgang van de onverdeelde aandelenbegeleiden.

Uiteraard zou het verkeerd zijn te stellen dat het enkel feit van eenonderneming onder vennootschapsvorm te brengen, alle erfrechtelijke

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

10

conflicten tussen erfgenamen zal oplossen. In ieder geval zal het inveel gevallen betwistingen voorkomen.

• DE FISCALITEIT••••••••••••••••••••••••••••••••••

Veel ondernemers zetten de stap naar een vennootschap omwille vanfiscale motieven.

Het is onmogelijk om binnen dit bestek de volledige fiscaliteit van dehandelsvennootschap toe te lichten, te meer deze regelmatig wordtgewijzigd. Het is noodzakelijk dat elke afzonderlijke situatie wordtgetoetst aan de fiscale wetgeving. Bij deze analyse dient ook rekeninggehouden te worden met de bedoeling van de ondernemer om dewinsten hoofdzakelijk aan te wenden voor privé-uitgaven of om ze voorhet grootste deel in zijn vennootschap te houden.

Zeer algemeen zou men in dit kader kunnen stellen dat de hoogsteaanslagvoet in de vennootschapsbelasting veel lager ligt dan die in depersonenbelasting (waar men als éénmanszaak onder valt) en dat deomschakeling naar een vennootschap fiscaal voordeliger zal uitvallenin de mate dat de ondernemer het merendeel van zijn winst in zijnvennootschap houdt.

11

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Heeft de ondernemer of beoefenaar van een vrij beroep beslist om teopteren voor een vennootschap, dan rijst voor hem de vraag welk typevan vennootschap hij zal verkiezen. Ons rechtssysteem heeft namelijkeen ruim aanbod aan vennootschapstypes, elk met hun eigenkenmerken, voor- en nadelen. Men zal uiteraard voor dievennootschapsvorm kiezen die het meest aan zijn behoeftenbeantwoordt.

De verschillende vennootschapstypes, allen uitgewerkt in het Wetboekvan vennootschappen, kunnen onderverdeeld worden naargelangbepaalde criteria. Zo kunnen er drie grote onderverdelingen gemaaktworden waarbij vennootschappen onderscheiden worden naar gelanghun doel, dat dan commercieel of burgerlijk van aard kan zijn,naargelang zij al dan niet beschikken over rechtspersoonlijkheid ennaargelang zij de vennoten al dan niet het voordeel van de beperkteaansprakelijkheid verschaffen.

•HANDELSVENNOOTSCHAPPEN EN BURGERLIJKE VENNOOTSCHAPPEN••••••••••••••••••••••••••••••

De vennootschap kan een burgerlijke of handelsaard hebben. De aardvan de vennootschap wordt in principe bepaald door haar doel zoals ditis opgenomen in de statuten van de vennootschap. Handelsvennoot -schappen zijn vennootschappen die daden van koophandel tot doelhebben. Burgerlijke vennootschappen daarentegen beogen andereactiviteiten dan handelsactiviteiten, zoals bijvoorbeeld de uitoefeningvan een vrij beroep.

Het onderscheid tussen handels- en burgerlijke vennootschappenbrengt belangrijke gevolgen mee voor de praktijk. Zo is een handels -vennootschap onderworpen aan het handelsrecht, kan zij faillietverklaard worden en valt zij onder de bevoegdheid van de rechtbank

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

12

DE AARD EN SOORTENVAN VENNOOTSCHAPPEN

van koophandel. Dit alles in tegenstelling tot de burgerlijkevennootschap.Echter kan een burgerlijke vennootschap de rechtsvorm van eenhandelsvennootschap aannemen om op die manier, zonder haarburgerlijke aard te verliezen, de rechtspersoonlijkheid en de beperkteaansprakelijkheid te genieten. Twee artsen die hun gezamenlijkepraktijk organiseren onder de rechtsvorm van bijvoorbeeld eenbesloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid, zijn vennootvan de burgerlijke vennootschap en krijgen door het aannemen van dehandelsvorm niet de hoedanigheid van koopman.

•VENNOOTSCHAPPEN MET OF ZONDER RECHTS -PERSOONLIJKHEID•••••••••••••••••••••••••••••••

Een vennootschap waaraan rechtspersoonlijkheid wordt toegekend,wordt zoals een natuurlijk persoon deelnemer van het economischrechtsverkeer en wordt daardoor zelfstandig drager van rechten enplichten. Dit betekent dat zij een eigen vermogen heeft dat duidelijkafgescheiden is van het privé-vermogen van de vennoten. Heeft eenvennootschap geen rechtspersoonlijkheid, dan heeft ze ook geen eigenvermogen en komt er tussen de vennoten enkel een onverdeeldheidvan de aan de vennootschap ter beschikking gestelde middelen totstand.

Een vennootschap bekomt haar rechtspersoonlijkheid pas door hetneerleggen van de oprichtingsstukken door de notaris op de griffie vande rechtbank van koophandel.

Ondernemers kiezen meestal voor een vennootschap metrechtspersoonlijkheid, maar er kunnen redenen zijn om toch teopteren voor een vennootschap zonder rechtspersoonlijkheid, zoalseen kleiner ondernemingsrisico, een grotere contractvrijheid, de

13

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

fiscale transparantie (geen dubbele boekhouding en jaarrekeningvereist) en een grotere discretie (geen neerlegging op de griffie, nocheen bekendmaking in het Belgisch Staatsblad).

•VENNOOTSCHAPPEN MET OF ZONDER BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID•••••••••••••••••••••••••••••

Het begrip beperkte aansprakelijkheid betekent dat de vennoten inprincipe slechts aansprakelijk zijn tot beloop van de door hen gedaneinbreng in de vennootschap. In de vennootschappen met een beperkteaansprakelijkheid is er steeds een strikte scheiding tussen hetvermogen van de vennootschap enerzijds en het privé-vermogen vande vennoten anderzijds.

In vennootschappen die geen rechtspersoonlijkheid bezitten, zijn devennoten onbeperkt aansprakelijk en is er derhalve geen scheidingtussen het vennootschaps- en het privé-vermogen. In dit geval zijn devennoten persoonlijk aansprakelijk voor alle schulden van devennootschap.

De NV, de BVBA en de CVBA zijn de drie vennootschapsvormen meteen volkomen rechtspersoonlijkheid die de vennoten het voordeel vande beperkte aansprakelijkheid verschaft.

Toch leidt het bezit van rechtspersoonlijkheid niet altijd tot eenbeperkte aansprakelijkheid. Zo hebben ondermeer de VOF en de CVOAwel rechtspersoonlijkheid, maar genieten de vennoten geen beperkteaansprakelijkheid.

De draagwijdte van het beginsel van de beperkte aansprakelijkheidmag echter niet overschat worden. Het is verkeerd te stellen dat deoprichting van één van de voornoemde vennootschapsvormen metbeperkte aansprakelijkheid automatisch tot gevolg heeft dat de

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

14

vennootschapsschuldeisers geen enkel verhaal meer hebben op hetpersoonlijk vermogen van de vennoten.

Een vennootschap oprichten met beperkte aansprakelijkheidveronderstelt immers dat men de regels respecteert die hiervooropgelegd zijn door de wetgever. Als een vennootschap wordt opgerichtmet een duidelijk ontoereikend maatschappelijk kapitaal of als hetbeheer van de vennootschap indruist tegen de wetgeving of destatuten, dan voorziet de wetgever erin dat, al naargelang het geval, deoprichters, de zaakvoerders of de beheerders persoonlijkaansprakelijk kunnen worden gesteld voor deze fouten. In bepaaldegevallen van faillissement zullen zij zelfs persoonlijk gehouden zijn omhet geheel of een gedeelte van het onvoldoende actief te dragen ofzullen zij zelfs met hun persoonlijk vermogen dienen in te staan voorhet faillissement van de vennootschap.

Bovendien moet ook benadrukt worden dat een belangrijke waarborgvan solvabiliteit van de vennootschap vaak berust bij de persoon achterde vennootschap. Zo gebeurt het regelmatig dat de bankier inwaarborg voor de door hem toegestane kredieten aan devennootschap, de persoonlijke borgstelling eist van dehoofdaandeelhouder of de zaakvoerder van de vennootschap. In dieomstandigheid is de verleende borgstelling aan de bank verbondenmet het ondernemersrisico.

15

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Indien een onderneming beslist haar activiteiten uit te oefenen onderde vorm van een vennootschap, rijst de vraag welkevennootschapsvorm het best past bij haar doelstellingen enverwachtingen. Het antwoord op deze vraagt hangt af van het antwoordop een aantal andere vragen. Wat zal de aard zijn van de activiteiten?Is er een groot ondernemingsrisico? Wenst men een grote statutairevrijheid? Wenst men eerder een besloten dan wel eerder een opensamenwerkingsverband?

Doorgaans zal de ondernemer wensen dat zijn vennootschapsvormalvast aan de 2 hiervoor besproken criteria van rechtspersoonlijkheiden beperkte aansprakelijkheid voldoet. Drie vennootschapsvormenvoldoen aan beide criteria voor alle oprichters: de naamlozevennootschap (NV), de besloten vennootschap met beperkteaansprakelijkheid (BVBA) en de coöperatieve vennootschap metbeperkte aansprakelijkheid (CVBA). Het zijn dan ook de meestvoorkomende vennootschapsvormen.

In deze brochure zal dan ook voornamelijk aan deze 3 vennoot -schapstypes aandacht worden geschonken.

Hoewel het oorspronkelijk de bedoeling was van de wetgever om aande NV, de BVBA en de CVBA eigen kenmerken toe te kennen, zijn dezevennootschapsvormen zowel vanuit economisch, als vanuit juridischoogpunt, naar elkaar toegegroeid en zijn de verschillen steeds kleinergeworden. De wetgever heeft immers willen vermijden dat de keuzevan de vennootschapsvorm enkel zou ingegeven zijn om zich aanbepaalde dwingende rechtsregels te onttrekken.

•DE NAAMLOZE VENNOOTSCHAP•••••••••••••••••••••

Oorspronkelijk was de naamloze vennootschap ontworpen voor degrotere ondernemingen, die aanzienlijke kapitalen vereisen die door

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

16

DE VENNOOTSCHAPSVORM

een beperkt aantal personen niet kunnen worden verschaft. De praktijk is echter in andere zin geëvolueerd zodat België, integenstelling tot veel andere landen, vandaag een groot aantalnaamloze vennootschappen telt.

In België wordt de NV evengoed gekozen als vennootschapsvorm voorgrote ondernemingen als voor K.M.O.'s. De mogelijkheid in ons landeen anoniem aandeelhoudersschap te hebben, met daaraan gekoppeldeen vrije overdracht van aandelen, via de uitgifte van aandelen aantoonder, zal zonder twijfel sterk hebben bijgedragen tot de populariteitvan deze rechtsvorm, ook bij de kleine familiale onderneming. Met deafschaffing van de toonderaandelen die sinds 1 januari 2008 niet meerkunnen worden uitgegeven, noch afgeleverd, zal in de toekomst de NVwellicht een groot deel van haar aantrekkingskracht verliezen.

Het Wetboek van vennootschappen heeft ook specifieke regelsuitgewerkt voor de NV’s die beroep doen op het publiek spaarwezen.Deze specifieke maatregelen werden zowel in het belang van dekapitaalmarkt, als ter bescherming van de beleggers opgesteld.

•DE BESLOTEN VENNOOTSCHAP MET BEPERKTE AANSPRAKELIJKHEID•••••••••••••••••••••••••••••

De BVBA werd in 1935 gecreëerd met als doel een vennootschapstypein het leven te roepen dat de familiale onderneming moest toestaanhet eigen vermogen van de vennoten te scheiden van het kapitaal vande vennootschap, zonder daardoor het familiale karakter van deonderneming te schaden.

De eerste doelstelling was dan ook de bescherming van de familialeonderneming en het vermijden van de verbrokkeling van hetfamiliepatrimonium naar aanleiding van een gedwongen verdeling bijhet overlijden van de pater familias. Dit kenmerk draagt de BVBA tot

17

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

op vandaag nog steeds. Een BVBA is een eerder beslotenvennootschap, met een beperkt aantal vennoten dat bewust voorelkaar heeft gekozen en geen nood heeft aan het aantrekken vanexterne kapitaalverstrekkers. Dit kenmerk komt overigens goed totuiting in de wettelijke overdrachtsregeling van de aandelen, waarbijeen goedkeuring op het niveau van de algemene vergadering bij wet isingeschreven.

Omdat de BVBA specifiek bedoeld was voor de familiale onderneming,verleende de wetgever aan deze onderneming ook relatief eenvoudigeen soepele werkingsregels. Zo volstaat bijvoorbeeld één zaakvoerder,daar waar in een naamloze vennootschap in de regel drie bestuurdersvereist zijn.

De BVBA heeft sinds haar ontstaan een aanzienlijk succes gekend. De mogelijkheid om in de BVBA enig vennoot te zijn mét een beperkteaansprakelijkheid, de zogeheten “éénpersoons-BVBA”, maar dieechter geen aparte vennootschapsvorm is, zal aan dat succes zekerniet vreemd zijn.

•DE COOPERATIEVE VENNOOTSCHAP••••••••••••••••••

Ons recht kent 2 soorten coöperatieve vennootschappen: deze metbeperkte aansprakelijkheid (CVBA) en deze met onbeperkteaansprakelijkheid (CVOA). De basisregels voor beide vormen zijndezelfde. Voor de CVBA heeft de wetgever, net omwille van debeperkte aansprakelijkheid, strengere regels voor het kapitaaluitgewerkt.

Oorspronkelijk werd voor dit vennootschapstype in zeer soepelewerkingsregels voorzien: geen vereiste van minimumkapitaal, geenfinancieel plan, geen authentieke akte, enzovoort. Om deze reden werd

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

18

deze vennootschapsvorm in de praktijk meermaals misbruikt, wat in1991 de wetgever er toe gebracht heeft de CVBA een gelijkwaardigstatuut toe te kennen als de NV en de BVBA.

De coöperatieve vennootschap behoudt nochtans haar eigenkenmerken, zoals ondermeer het principe van de veranderlijkheid vanhet aantal vennoten met de daaruit voortvloeiende veranderlijkheidvan het kapitaal en de grote contractuele vrijheid vanbestuursregeling.

Het kapitaal in de CVBA bestaat uit een vast en een veranderlijkgedeelte. Dit veranderlijk kapitaal laat een vlotte toe- en uittreding vanvennoten toe, zonder dat deze schommelingen in hetvennootschapskapitaal telkens een statutenwijziging vereisen.

•ANDERE VENNOOTSCHAPSVORMEN•••••••••••••••••••

Het Wetboek van vennootschappen voorziet naast de 3 voormelde enmeest voorkomende vennootschapsvormen, nog 6 andere interessantevennootschapstypes met rechtspersoonlijkheid, zijnde devennootschap onder firma (VOF), de gewone commanditairevennootschap (Comm. V), de commanditaire vennootschap opaandelen (Comm. VA), het economisch samenwerkingsverband (ESV),de Europese vennootschap (ES) en de landbouwvennootschap (LV),alsook nog 3 vennootschapstypes zonder rechtspersoonlijkheid, zijndede maatschap, de tijdelijke handelsvennootschap en de stillehandelsvennootschap. Wegens de beknoptheid van deze brochurewordt op deze andere vennootschapsvormen niet dieper ingegaan.

19

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

•AUTHENTIEKE AKTE••••••••••••••••••••••••••••••

Zowel de oprichting van een NV, BVBA en CVBA dient te gebeuren bijeen authentieke akte en dus met tussenkomst van een notaris. Dit maakt dat de oprichting van deze vennootschapsvormen duurderzal zijn dan die van andere vennootschapsvormen.

De kostprijs weegt echter niet op tegen de voordelen die dezevennootschapsvormen bieden en de toegevoegde waarde van detussenkomst van de notaris. De notaris is immers de best geplaatstepersoon om de oprichters te helpen bij het maken van de keuze van demeest geschikte rechtsvorm en het opstellen van de juiste statutairebepalingen. Hij zal hen ook wijzen op de verantwoordelijkheid die opde oprichters rust, de formaliteiten die vervuld dienen te worden en inhet algemeen zal hij alle nuttige en noodzakelijke informatieverstrekken zodat de ondernemers met volledige kennis van zaken aande slag kunnen.

•AANTAL OPRICHTERS EN HUN HOEDANIGHEID••••••••••

Gezien een vennootschap in essentie een samenwerkings -overeenkomst is, veronderstelt dit dat zij minstens door 2 personenwordt opgericht. Dit kunnen zowel natuurlijke (fysieke) alsrechtspersonen zijn.

Zoals reeds hoger aangehaald, bestaat op deze regel vanmeerhoofdigheid één belangrijke uitzondering: de BVBA, die ook kanopgericht worden door één persoon, de zogeheten “éénpersoons-BVBA”, in de praktijk afgekort “EBVBA”. Het betreft hier geen aparte

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

20

DE OPRICHTINGSAKTE EN-FORMALITEITEN BIJ DENV, BVBA EN CVBA

vennootschapsvorm. De “EBVBA” is een BVBA met de specificiteit datalle aandelen in één hand verenigd zijn. Dit kan het geval zijn van bij deoprichting, maar het kan ook gebeuren op een later tijdstip.Voorwaarde hiertoe is wel dat die enige vennoot een natuurlijkpersoon is en dat hij slechts vennoot is van één “EBVBA”. Om dedrempel naar deze éénpersoons-BVBA wat te verhogen, heeft dewetgever het minimaal te volstorten kapitaal op 12.400 euro gebracht,wat het dubbele is van de gewone BVBA.

Voor de oprichting van een NV en een CVBA daarentegen zijnrespectievelijk minstens 2 en 3 oprichters vereist. Bij de NV leidt eeneventuele latere éénhoofdigheid niet tot de ontbinding van devennootschap, maar wel tot het verlies van de beperkteaansprakelijkheid wanneer niet binnen het jaar een tweedeaandeelhouder toetreedt of de vennootschap niet is omgevormd naareen BVBA. Is deze termijn van één jaar verlopen zonder dat de enigeaandeelhouder de toestand geregulariseerd heeft, dan is de sanctiedat de beperkte aansprakelijk ten aanzien van hem wegvalt voor alleverbintenissen die de vennootschap heeft gesteld na de vereniging vanalle aandelen in zijn hand en zolang de éénhoofdigheid duurt. Bij de CVBA daarentegen leidt de één- of tweehoofdigheid tot de vanrechtswege ontbinding van de vennootschap en bestaat de wettelijkemogelijkheid tot regularisatie niet.

Hierbij dient nog opgemerkt te worden dat wanneer echtgenotensamen een vennootschap oprichten in bepaalde gevallen slechts alséén oprichter worden aanzien. Dit is het geval wanneer deechtgenoten gehuwd zijn onder een gemeenschapsstelsel en deinbreng in de vennootschap uitsluitend gemeenschappelijke goederenbetreft. Opdat bijvoorbeeld een NV met een echtpaar als enigeoprichters geldig zou zijn opgericht, is vereist dat zij gehuwd zijnonder:• ofwel het stelsel van scheiding van goederen;• ofwel het wettelijk stelsel en zij dan ofwel elk een inbreng doen van

21

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

eigen goederen ofwel, wanneer de inbreng toch gemeenschappelijkis, de aandelen van de vennootschap statutair nominatief maken endeze inschrijven op naam van elk van de echtgenoten afzonderlijk.

Wanneer we de juiste terminologie willen hanteren, spreken we over“aandeelhouders” voor de NV en over “vennoten” voor de BVBA en deCVBA.

•INBRENG: IN GELD OF IN NATURA••••••••••••••••••••

Het kapitaal van de vennootschap wordt gevormd door hetgeen deoprichters in de vennootschap inbrengen. In elk van de 3 besprokenvennootschapsvormen kan die inbreng gebeuren door middel van geldof door een inbreng in natura (vermogensbestanddelen die naareconomische maatstaven kunnen worden gewaardeerd, zoalsbijvoorbeeld een onroerend goed of een handelszaak).

De wetgever heeft voor elk van de 3 vennootschapsvormen eencontrole voorzien teneinde de werkelijkheid en de juistheid van deinbrengen na te gaan.

In geval van een inbreng in geld, dient het bedrag van de inbreng vóórde oprichtingsakte gedeponeerd te worden op een bijzondere rekeningop naam van de vennootschap in oprichting. Het bewijs van dezestorting, het zogeheten “bankattest”, zal door de bank wordenafgeleverd om het uiterlijk bij de ondertekening van de oprichtingsakteaan de notaris te overhandigen. Zonder het bankattest kan de notaris de oprichtingsakte niet verlijden.

In geval van een inbreng in natura, dienen de oprichters aan de notaristwee verslagen voor te leggen: • het verslag opgemaakt door de bedrijfsrevisor, aangesteld door de

oprichters, die de inbreng beschrijft en waardeert en

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

22

• het verslag opgemaakt door de oprichters waarin het belang van deinbreng voor de vennootschap wordt uiteengezet.

•FINANCIEEL PLAN••••••••••••••••••••••••••••••••

Het is niet voldoende dat het kapitaal van de vennootschapbeantwoordt aan het minimum voorgeschreven door de wet. De vennootschap moet ook over een voldoende kapitaal beschikkenvoor de normale uitoefening van haar activiteit.

Dit is de reden waarom de wetgever de oprichters van de NV, de BVBAen de CVBA verplicht een financieel plan op te stellen waarin hetmaatschappelijk kapitaal van de op te richten vennootschap wordtverantwoord voor een bedrijfsuitoefening van minstens twee volledigeboekjaren. De oprichters dragen de oprichtersaansprakelijkheid voordeze cijfers tot drie jaar na de oprichting. Het financieel plan moeteveneens uiterlijk bij de ondertekening van de oprichtingsakte aan denotaris overhandigd worden. Het is een vertrouwelijk document datdoor de notaris in bewaring wordt genomen en dat enkel in geval vanfaillissement door de rechtbank bij de notaris kan opgevraagd worden.

•OPRICHTERSAANSPRAKELIJKHEID•••••••••••••••••••

WIE IS OPRICHTER

In de BVBA en in de CVBA hebben alle partijen bij de oprichtingsakteautomatisch de hoedanigheid van oprichter.

In de NV daarentegen kunnen bepaalde partijen bij de oprichtingsakteonder strikte voorwaarden niet beschouwd worden als oprichters,doch slechts als gewone inschrijvers op aandelen, waardoor zij deoprichtingsaansprakelijkheid vermijden.

23

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

AANSPRAKELIJKHEID VAN DE OPRICHTERS

Zowel in de NV, de BVBA als de CVBA heeft de wetgever een aantalgevallen voorzien waarin de oprichters persoonlijk aansprakelijkkunnen worden gesteld. Een voorbeeld daarvan is het faillissement,uitgesproken binnen de 3 jaar na de oprichting, indien blijkt dat hetmaatschappelijk kapitaal bij de oprichting kennelijk ontoereikend wasvoor de normale uitoefening van de voorgenomen bedrijvigheid overten minste 2 jaar.

•FORMALITEITEN NA DE OPRICHTINGSAKTE•••••••••••••

UIT TE VOEREN DOOR DE NOTARIS

Zoals reeds eerder vermeld, verkrijgt een vennootschap pas haarrechtspersoonlijkheid op het ogenblik dat een uittreksel van deoprichtingsakte wordt neergelegd op de griffie van de rechtbank vankoophandel van het arrondissement waarbinnen de vennootschap haarzetel zal hebben. Deze neerlegging leidt tot de inschrijving van devennootschap in de KruispuntBank voor Ondernemingen (KBO).

De neerlegging op de griffie gebeurt door de zorgen van de notaris engeeft onmiddellijk aanleiding tot de toekenning van hetondernemingsnummer aan de vennootschap. Dit ondernemings -nummer is een uniek nummer dat vergelijkbaar is met hetrijksregisternummer van natuurlijke personen.

Vanaf het ogenblik dat het uittreksel van de oprichtingsakte isneergelegd en de vennootschap haar rechtspersoonlijkheid heeftverkregen, kan zij als een zelfstandige entiteit deelnemen aan heteconomisch rechtsverkeer en kan zij rechtshandelingen stellen.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

24

Om tegenstelbaar te zijn aan derden, dient het door de notarisneergelegde uittreksel uit de oprichtingsakte en bijhorendeformulieren ook te worden bekendgemaakt in de Bijlagen tot hetBelgisch Staatsblad. Deze bekendmaking gebeurt door de zorgen vande gri�e.

Via het e-depot en het e-notariaat zal uw notaris in veel gevallen dezeneerleggings- en bekendmakingsformaliteiten online kunnenverrichten.

UIT TE VOEREN DOOR DE OPRICHTERS OF HUN AANGESTELDEN

Hoewel de vennootschap door de neerleggingsformaliteit op de gri�evan de rechtbank van koophandel reeds is ingeschreven in de KBO enhaar ondernemingsnummer heeft bekomen, moet de zaakvoerder(BVBA) of één van de bestuurders of de dagelijks bestuurder (NV) of depersoon die daartoe werd aangesteld, de vennootschap lateninschrijven bij een ondernemingsloket. De volledige lijst van deondernemingsloketten kan geraadpleegd worden op de website van deFOD Economie, KMO, Middenstand en Energie:http://www.mineco.fgov.be.

25

De statuten van de vennootschap zijn het corpus van de oprichtings -akte en worden geschreven voor het leven van de vennoot schap. Elke wijziging eraan vergt een beslissing van de algemene vergaderingen dient notarieel te worden vastgelegd, waarna zij ook het voorwerpdient uit te maken van een bekendmaking in het Belgisch Staatsblad.

Hierna volgt een overzicht van de belangrijkste elementen uit destatuten.

•DE BENAMING•••••••••••••••••••••••••••••••••••

Elke NV, BVBA of CVBA moet een eigen naam hebben waaronder zijwordt opgericht en die bijgevolg in de statuten in de oprichtingsaktewordt vermeld. Men noemt dit de “maatschappelijke benaming”. Deze naam moet de vennootschap onderscheiden van andererechtspersonen en moet bijgevolg verschillen van die van elke anderevennootschap.

Er bestaat immers een eerbiediging van het eerste gebruiksrecht.Indien de opgerichte vennootschap een naam draagt gelijk aan ofgelijkend op de naam van een andere reeds bestaande vennootschap,kan deze laatste de naam doen wijzigen en eventueel eenschadevergoeding eisen voor zover kan bewezen worden dat erverwarring is. Dit is steeds een beoordeling in abstracto, waarbij hetirrelevant is of beide vennootschappen in dezelfde sector actief zijn ofwaar hun zetel geografisch is gelegen.

Bij de oprichting zal de notaris nagaan of de door de oprichtersgewenste maatschappelijk benaming reeds bestaat door eenopzoeking te doen in de voor hem toegankelijke databanken.Naast haar maatschappelijke benaming, kan de vennootschap voorhaar commerciële doeleinden ook één of meer “handelsbenamingen”aannemen, die verschillend kunnen zijn van de maatschappelijke

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

26

DE STATUTEN BIJ DE NV,BVBA EN CVBA

benaming. Het Wetboek van vennootschappen beschermt enkel demaatschappelijke benaming.

Naast voormelde sanctiebepaling voorzien in het Wetboek vanvennootschappen, kan er ook op basis van de Wet op deHandelspraktijken een vordering worden ingesteld indien eenverwarring van de handelsbenaming kan worden aangetoond. Dit issteeds een beoordeling in concreto, waarbij wel in beschouwing wordtgenomen of beide vennootschappen in dezelfde sector actief zijn enwaar hun zetel geografisch is gelegen.

De maatschappelijke benaming van de vennootschap kan te allen tijdeworden gewijzigd door een beslissing van de algemene vergadering,tenzij de vennootschap in vereffening is en dit om te vermijden dat devennootschap dan moeilijker op te sporen zou zijn voor eventueleschuldeisers.

•DE ZETEL••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

Elke vennootschap moet een maatschappelijke zetel hebben. De plaatsvan de zetel zal bepalend zijn voor de taal van de statuten van devennootschap. Dat betekent dat vennootschappen die hun zetel inVlaanderen hebben, verplicht zijn hun statuten in het Nederlands op testellen en vennootschappen die hun zetel in Wallonië vestigen,verplicht zijn de Franse taal aan te nemen. Voor Brussel hebben devennootschappen de keuze en kan het zelfs tweetalig.

Indien de zetel van de vennootschap wordt verplaatst naar een andertaalgebied, dient de vennootschap bijgevolg haar statuten aan tepassen.

Er dient een onderscheid gemaakt te worden tussen enerzijds demaatschappelijke of statutaire zetel, die in de statuten is vermeld, en

27

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

anderzijds de werkelijke zetel, zijnde de plaats van waaruit devennootschap werkelijk wordt bestuurd. Ons land hanteert dezogenaamde zetelleer en kijkt dus naar de statutaire zetel, maar gaatwel uit van het vermoeden dat de statutaire zetel de werkelijke zetel is.

Naast de maatschappelijke zetel kan een vennootschap ook filialen ofvestigingen hebben, die op zichzelf geen aparte rechtspersonen zijn,maar als vestiging wel een in de KBO eigen geregistreerd adreshebben.

De maatschappelijke zetel van de vennootschap kan te allen tijdeworden verplaatst via een eenvoudige beslissing van hetbestuursorgaan dat dient bekendgemaakt te worden in het BelgischStaatsblad. Wanneer de vennootschap echter in vereffening is, kan dezetel slechts verplaatst worden mits homologatie door de rechtbanken dit ter bescherming van de schuldeisers.

•HET DOEL••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

In de statuten van de vennootschap dient het maatschappelijk doelvermeld te worden. Dit is de activiteit of de bedrijvigheid die devennootschap zich voorneemt uit te oefenen. De aandeelhouders ofvennoten dienen aandachtig te zijn voor de voorwaarden tot toetredingtot bepaalde activiteiten of beroepen. Alle inlichtingen omtrentgereglementeerde beroepen kunnen bekomen worden bij dedesbetreffende instituten of beroepsverenigingen.

Het is belangrijk het doel van de vennootschap van in het beginvoldoende ruim te formuleren om latere statutenwijzigingen tevermijden.

Een vennootschap mag niet zomaar alles doen. Bepaaldeverrichtingen zijn verboden. Zo bijvoorbeeld verbiedt het Wetboek van

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

28

vennootschappen principieel aan de NV, de BVBA en de CVBAmiddelen voor te schieten, leningen toe te staan of zekerheden testellen met het oog op de verkrijging van aandelen door een derde. De wet verbiedt eveneens aan deze 3 vennootschapsvormen om (eendeel van) haar eigen aandelen te verwerven of beperkt de mogelijkheidvoor een dochtervennootschap deel te nemen in het kapitaal van demoedervennootschap.

•HET KAPITAAL••••••••••••••••••••••••••••••••••

Het kapitaal van de vennootschap vertegenwoordigt de bedragen of degoederen die ingebracht zijn door de aandeelhouders of vennoten naaraanleiding van de oprichting van de vennootschap en is in principeonveranderlijk, tenzij mits een statutenwijziging. Het kapitaal in deCVBA heeft echter dit bijzonder kenmerk dat het een vast en eenveranderlijk deel bevat.

Gezien de NV, BVBA en CVBA vennootschappen met beperkteaansprakelijkheid zijn en de aandeelhouders en de vennoten slechtsgehouden zijn tot hun inbreng, vereist het Wetboek vanvennootschappen wel dat deze vennootschappen steeds over eenminimumkapitaal beschikken.

Voor een NV bedraagt het minimumkapitaal 61.500 euro, dat volledigmoet zijn volgestort bij de oprichting. Bovendien moet bij een hogerkapitaal ieder aandeel minstens tot beloop van één vierde zijnvolgestort.

In de BVBA is het minimumkapitaal 18.550 euro, waarvan minstens6.200 euro bij de oprichting moet zijn volgestort. Gaat het om een“EBVBA” dan moet minstens 12.400 euro zijn volgestort. Bovendienmoet bij een hoger kapitaal op ieder aandeel dat overeenstemt meteen inbreng in geld minstens tot beloop van één vijfde worden

29

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

volgestort en moet ieder aandeel dat overeenstemt met een inbreng innatura volledig zijn volgestort.

In de CVBA bedraagt het vast gedeelte van het kapitaal minimum18.550 euro, waarvan eveneens minstens 6.200 euro moet zijnvolgestort. In het geval van een hoger kapitaal, moet ieder aandeel datovereenstemt met een inbreng in geld of in natura tot beloop van éénvierde zijn volgestort.

Kapitaalverhogingen en –verlagingen in de NV en de BVBA moeten bijnotariële akte gebeuren. In de CVBA is een notariële akte enkel vereistwanneer de verhoging of de verlaging het vast gedeelte van hetkapitaal betreft en niet bij verhoging of verlaging van het veranderlijkdeel van het kapitaal.

In de NV gebeurt de kapitaalverhoging bij beslissing van de algemenevergadering of onder bepaalde voorwaarden bij beslissing van de raadvan bestuur (in dit laatste geval “toegestane kapitaal” genoemd). In deBVBA behoort de kapitaalverhoging tot de uitsluitende bevoegdheidvan de algemene vergadering. Zowel bij de NV als bij de BVBA hebbende oude aandeelhouders/vennoten het recht als eerste in te schrijvenop de kapitaalverhoging. Het wetboek voorziet in de mogelijkheid omin bepaalde gevallen van dit voorkeurrecht af te wijken bijkapitaalverhoging bij de NV, doch nooit bij de BVBA. Dit voorkeurrechtspeelt echter niet bij een kapitaalverhoging door inbreng in natura.

De kapitaalvermindering is onderworpen aan bijzondere regels terbescherming van de schuldeisers, in geval van terugbetaling aan deaandeelhouders/vennoten in de NV en de BVBA. Zij is aan dezelfderegels onderworpen bij de CVBA wanneer de vermindering betrekkingheeft op het vast gedeelte van het kapitaal.

Zowel voor de NV als voor de BVBA en de CVBA heeft de wetgever inspecifieke verplichtingen en aansprakelijkheden voorzien wanneer het

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

30

eigen vermogen van de vennootschap gedaald is tot minder dan dehelft of één vierde van het geplaatst kapitaal.

•DE DEELBEWIJZEN•••••••••••••••••••••••••••••••

SOORTEN DEELBEWIJZEN

In ruil voor de gedane inbrengen, worden deelbewijzen uitgegeven. Er bestaan verschillende soorten deelbewijzen die in te delen zijn naarhun vorm, hun aard, hun gevolgen op gebied van stemrecht, enzovoort.

Niet elke vennootschapsvorm kan zomaar alle soorten deelbewijzenuitgeven. Het Wetboek van vennootschappen heeft ditgereglementeerd. Zo kan een NV alle soorten deelbewijzen uitgeven.Een BVBA en CVBA daarentegen kunnen geen winstbewijzen uitgevenen kunnen, gezien hun besloten karakter, enkel aandelen op naamuitgeven.

Uit het verkrijgen van deelbewijzen vloeien zowel rechten als plichtenvoort. Wat de rechten betreft, wordt er traditioneel onderscheid gemaakttussen de lidmaatschapsrechten enerzijds en de patrimoniale rechtenanderzijds. Tot de lidmaatschapsrechten behoren ondermeer hetstemrecht, het recht op dividend en het vraagrecht op de algemenevergadering. Tot de patrimoniale rechten behoren ondermeer hetvoorkeurrecht, het recht op de vermogenswaarde bij overdracht, hetrecht op een aandeel in het liquidatiesaldo. Als plichten kunnen devolstortingsplicht en de plicht van goede trouw als voorbeeldenworden vermeld.

Kapitaalaandelen versus winstbewijzenKapitaalaandelen worden uitgegeven als tegenprestatie voor eeninbreng die bijgedragen heeft tot de vorming van het kapitaal, daar

31

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

waar winstbewijzen worden uitgeven naar aanleiding van een inbrengdie daartoe niet heeft bijgedragen, zoals bijvoorbeeld de inbreng vanarbeid of nijverheid. Deze winstbewijzen genieten een afzonderlijkstatuut dat op uitvoerige wijze in de statuten dient te wordenbeschreven.

Aandelen op naam versus aandelen aan toonder of gedemateriali-seerdAandelen zijn ofwel:• op naam;• aan toonder of • gedematerialiseerd.

Indien de aandelen op naam zijn, blijkt het aandeelhouderschap uiteen register van aandelen dat verplicht dient te worden bijgehouden opde zetel van de vennootschap. Elke overdracht van aandelen wordtdaarin aangebracht.

Aandelen zijn aan toonder wanneer zij geïncorporeerd zijn in een waardepapier en zijn bijgevolg lichamelijk van aard. Het voordeel vandeze vorm ligt zowel in de anonimiteit als in de eenvoudigeoverdraagbaarheid van de aandelen door de loutere overhandiging vanhet papier waardoor meteen de rechten worden overgedragen.

Gedematerialiseerde aandelen worden vertegenwoordigd door eenboeking op rekening op naam van hun eigenaar bij een daartoeerkende bankinstelling en zijn bijgevolg onlichamelijk van aard.

De wetgever heeft echter in 2005 geoordeeld dat de anonimiteit diegepaard gaat met aandelen aan toonder in de huidigemaatschappelijke (en geglobaliseerde) context niet meer aanvaardbaaris, waardoor de effecten aan toonder dan ook geleidelijk aan zullenverdwijnen.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

32

De afschaffing van de toonderaandelen gebeurt in verschillende fasen: • sinds 1 januari 2008 mogen geen nieuwe aandelen aan toonder

meer worden uitgegeven en kunnen deze aandelen ook niet meermaterieel worden afgeleverd;

• tussen 1 januari 2008 en 31 december 2013 moeten derechthebbenden van toonderaandelen hun aandelen laten omzetten,hetzij in naamaandelen, hetzij in gedematerialiseerde aandelen;

• vanaf 1 januari 2014 worden de aandelen die op dat moment nogniet werden omgezet, automatisch omgezet in gedematerialiseerdeaandelen en geplaatst op naam van de vennootschap-emittent. De rechthebbenden kunnen zich dan nog gedurende een jaarkenbaar maken;

• vanaf 1 januari 2015 worden de aandelen waarvan derechthebbenden zich niet hebben aangemeld, te koop aangeboden.

Aandelen met of zonder stemrechtHet regime voor de NV en de BVBA is hetzelfde: elk aandeel geeftrecht op één stem. De wet laat voor deze vennootschappen evenweltoe, binnen bepaalde grenzen, aandelen uit te geven zonder stemrecht.Deze aandelen vertegenwoordigen wel het kapitaal. Voor de CVBAbepalen de statuten welk stemrecht toegekend wordt aan dedeelbewijzen. Zodoende kunnen aandelen uitgegeven worden met eenmeervoudig stemrecht. Volgens een meerderheid in de rechtsleer kanmen in de CVBA geen aandelen zonder stemrecht uitgeven.

OVERDRACHT EN AFSTAND VAN AANDELEN

In principe zijn de aandelen van een NV vrij overdraagbaar. Het isevenwel toegelaten de overdraagbaarheid te beperken door middel vangoedkeurings-, voorkoop- of onvervreemdbaarheidsclausules, zonderdat daarbij het recht van overdracht volledig mag ontnomen worden.

33

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

Goedkeuringsclausules onderwerpen de overdracht van aandelen aande goed- of afkeuring van een orgaan van de vennootschap, hetzij dealgemene vergadering, hetzij het bestuursorgaan.

Voorkoop- en voorkeurclausules verlenen aan houders van aandelenhet recht van overname van aandelen bij voorkeur op derden inevenredigheid met het aantal dat ieder van hen bezit. De aandeelhouder die zijn aandelen wenst over te dragen moet dezebij voorrang aanbieden aan zijn mede-aandeelhouders of -vennoten.

Onvervreemdbaarheids- of “stand still”-clausules moeten steedsbeperkt zijn in tijd en moeten verantwoord zijn in het belang van devennootschap.

De BVBA heeft een meer besloten karakter en dus kunnen hier deaandelen, behoudens andersluidende en meer beperkende statutairebedingen - de wettelijke regeling is immers slechts een minimaleregeling - door een vennoot niet worden overgedragen onder levendenof bij overlijden dan met de instemming van ten minste de helft van devennoten die minstens drie vierden van het kapitaalvertegenwoordigen na aftrek van de aandelen waarvan de overdrachtis voorgesteld. In bepaalde gevallen, behoudens andersluidendebedingen in de statuten, is deze toelating niet vereist als de aandelenworden overgedragen of afgestaan aan een medevennoot, de echtgenoot van de overdrager of erflater, de bloedverwanten inrechte, nederdalende of opgaande lijn of andere personen toegelatendoor de statuten.

Behoudens andersluidende statutaire bepalingen zijn aandelen in deCVBA vrij overdraagbaar. De statuten kunnen de overdracht aanderden verbieden of beperken tot bepaalde categorieën mitstoestemming van het orgaan dat bevoegd is om over de toetreding tebeslissen.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

34

Zowel in de NV, de BVBA als CVBA mogen obligaties worden uitgegeven. De uitgifte van obligaties is wel strikt gereglementeerd voor de NV ende BVBA. Er bestaat daarentegen geen wettelijke regeling wat betreft de uitgiftevan obligaties door de CV.

Het bestuursorgaan van de vennootschap is het orgaan met de meestuitgebreide bevoegdheid. Meer bepaald kan zij alle handelingen stellendie de wet niet uitdrukkelijk heeft voorbehouden voor de algemenevergadering. Naast het nemen van de beslissingen is zij eveneensgelast met de uitvoering ervan en de vertegenwoordiging van devennootschap.

In de NV is het bestuur toevertrouwd aan een raad van bestuur, eencollegiaal orgaan dat samengesteld is uit ten minste 3 bestuurdersvoor een duur van maximum 6 jaar. De bestuurders kunnen te allentijde worden afgezet. Wanneer de vennootschap echter is opgerichtdoor 2 personen of wanneer is vastgesteld dat de vennootschap nietmeer dan 2 aandeelhouders heeft, mag de raad van bestuur uit 2leden bestaan.

Aangezien het niet echt praktisch zou zijn – zeker niet bij groterevennootschappen - dat de voltallige raad van bestuur telkens samenzou moeten komen voor elke beslissing die de vennootschap moetnemen, of telkens voltallig moet zijn om de vennootschap jegensderden te vertegenwoordigen, voorziet de wet dat de raad van bestuurbepaalde bevoegdheden kan delegeren. Zo kan de raad van bestuureen fysieke- of rechtspersoon aanduiden, al dan niet lid van de raad

35

van bestuur, aan wie zij het dagelijks bestuur van de vennootschapopdraagt. Onder het dagelijks bestuur van een vennootschap wordenverstaan hetzij beslissingen die als zodanig onbelangrijk wordenbeschouwd dat het nutteloos is hiertoe telkens een raad van bestuurvoor bijeen te laten komen, hetzij beslissingen die zodanig dringendzijn dat er geen tijd is om een raad van bestuur bijeen te roepen. Wat dit dagelijks bestuur aangaat, is de dagelijks bestuurder eveneensbevoegd de vennootschap te vertegenwoordigen.

Daarnaast kan de raad van bestuur uit zijn leden eveneens eengedelegeerd bestuurder benoemen aan wie de bevoegdheid wordtverleend om - alleen of gezamenlijk - de vennootschap tevertegenwoordigen. En zelfs al voorzien de statuten niets, dan nog kande raad van bestuur steeds een bijzondere volmacht aan eender wiegeven om zich te laten vertegenwoordigen bij de uitvoering van zijnbeslissing.

In de BVBA en de CVBA is het bestuur toevertrouwd aan één of meerzaakvoerders, die voor onbeperkte tijd kunnen worden benoemd. Destatuten bepalen het aantal zaakvoerders, hun bevoegdheden en demanier waarop beslissingen genomen worden - collegiaal ofindividueel door elke zaakvoerder - wanneer er verschillendezaakvoerders zijn. Een zaakvoerder kan door de algemene vergaderingbenoemd worden in de statuten van de vennootschap (statutairezaakvoerder) of buiten de statuten (gewone zaakvoerder). Wanneer dezaakvoerder van een BVBA statutair bepaald is, geniet hij eenprincipiële onafzetbaarheid. Tenzij de statuten anders bepalen, kan zijnmandaat niet herroepen worden dan om gegronde redenen of meteenstemmigheid van al de vennoten, inclusief de zaakvoerder-vennootzelf, wat steeds een statutenwijziging veronderstelt.

Volledigheidshalve wordt nog vermeld dat telkens wanneer eenrechtspersoon tot bestuurder of zaakvoerder wordt benoemd, dezeonder zijn vennoten/aandeelhouders, zaakvoerder(s)/bestuurders of

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

36

werknemers een vaste vertegenwoordiger, natuurlijk persoon, dientaan te duiden die belast wordt met de uitvoering van de opdracht innaam en voor rekening van de rechtspersoon.

Zowel voor de NV als voor de BVBA en de CVBA bestaat de verplichtingeen commissaris, lid van het Instituut der Bedrijfsrevisoren, tebenoemen met het oog op de controle op de �nanciële toestand, dejaarrekening en de regelmatigheid van de verrichtingen weer te gevenin de jaarrekening. Deze verplichting bestaat enkel voor deondernemingen die twee of meer van de volgende criteriaoverschrijden:

een jaargemiddelde van het personeelsbestand van 50;een jaaromzet, exclusief de belasting over de toegevoegde waarde,van 7.300.000 euro;een balanstotaal van 3.650.000 euro,

tenzij het jaargemiddelde van het personeelsbestand meer dan 100bedraagt.

De algemene vergadering is in de NV, de BVBA en de CVBA eenverplicht orgaan aan wie door de wet exclusieve bevoegdheden zijntoegekend. De belangrijkste hiervan zijn het wijzigen van de statuten,de goedkeuring van de jaarrekening, het benoemen en ontslaan vanbestuurders en het toekennen van een bezoldiging.

Er zijn 3 soorten algemene vergadering: de gewone; de buitengewone en de bijzondere.

37

De gewone algemene vergadering is diegene die jaarlijks verplichtgehouden dient te worden, binnen de 6 maanden na het sluiten van hetboekjaar om de verslagen en rekeningen goed te keuren en kwijting teverlenen aan de bestuurders en zaakvoerders. Deze vergadering vindtplaats op de datum en de plaats voorzien in de statuten.

De buitengewone algemene vergadering is de term die in principegebruikt wordt voor elke andere algemene vergadering dan degewone. In de praktijk wordt deze benaming voornamelijk gebruiktvoor de vergadering die beslist om de statuten te wijzigen. Voor de NVen de BVBA bepaalt het Wetboek van vennootschappen specifiekeregels (inzake aanwezigheid en meerderheid) voor de algemenevergaderingen houdende wijziging aan de statuten. Voor de CV zalrekening moeten gehouden worden met de statutaire bepalingenterzake. De wet voorziet nochtans in een gelijkaardige procedure alsvoor de NV en de BVBA als de wijziging het doel van de vennootschapbetreft.

De bijzondere algemene vergadering is de vergadering die gehoudenwordt met als doel rechten toe te kennen aan derden die invloedhebben op het vermogen van de vennootschap wanneer de uitoefeningvan deze rechten afhankelijk is van het uitbrengen van een openbaarovernamebod op de aandelen of de verandering van de controle op devennootschap.

•HET BOEKJAAR EN DE WINSTBESTEMMING•••••••••••••

Het boekjaar hoeft niet noodzakelijk met het kalenderjaar samen tevallen. Zo kan het boekjaar aanvangen op bijvoorbeeld 1 oktober vanieder jaar om te eindigen op 30 september van het daaropvolgend jaar.Om het boekjaar niet met het kalenderjaar te doen samenvallen,kunnen overwegingen meespelen die verband houden met de

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

38

cyclische aard van de bedrijvijgheid of met de overbelasting vanboekhoud- en accountantkantoren.

Eens de vraag is beantwoord naar begin- en einddatum van iederboekjaar, moet men voor het eerste boekjaar een keuze maken tusseneen extra kort boekjaar - vanaf de oprichting tot de einddatum van heteerste boekjaar - of een extra lang boekjaar - vanaf de oprichting totde einddatum van het tweede boekjaar.

Zowel voor de NV als voor de BVBA en de CVBA heeft het Wetboek vanvennootschappen in strikte regels voorzien voor de uitkering vandividenden en tantièmes.

39

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

•DE VRIJWILLIGE ONTBINDING EN VEREFFENING•••••••••

De vennootschap kan vrijwillig ontbonden worden om verschillenderedenen: slechte economische vooruitzichten, onenigheid tussen deaandeelhouders of vennoten, in het kader van een herstructurering,enzovoort. In bepaalde gevallen is de algemene vergadering verplichtzich over de mogelijke ontbinding van de vennootschap uit te spreken.Dit is onder meer zo wanneer het eigen vermogen van devennootschap door verliezen gedaald is tot minder dan de helft van hetmaatschappelijk kapitaal.

De vennootschap kan ontbonden worden door een besluit van dealgemene vergadering van de aandeelhouders of vennoten, zoals vooreen statutenwijziging. De ontbinding en vereffening van eenvennootschap verloopt in verschillende fasen.

De algemene vergadering zal tot ontbinding en in vereffeningstellingvan de vennootschap beslissen zoals ze over een statutenwijzigingbeslist. Ook hier is de tussenkomst van de notaris vereist. In hetproces-verbaal van ontbinding worden één of meerdere vereffenaarsbenoemd. De benoeming van de vereffenaars dient te wordenbevestigd door de rechtbank van koophandel.

De vereffenaars zullen de eigenlijke vereffening van de vennootschapleiden. Dit betekent dat er een hele reeks operaties moet plaatsvindendie tot doel heeft de activa van de vennootschap ten gelde te makenom hiermee de nog openstaande schulden af te lossen. Pas wanneeralle schulden van de vennootschap voldaan zijn, kan men devereffening sluiten en houdt de vennootschap op te bestaan. Na afloophiervan en ten minste één maand voor de algemene vergadering dieover de afsluiting van de vereffening zal besluiten, leggen devereffenaars op de zetel van de vennootschap de rekeningen neer,samen met de stukken tot staving, die de aandeelhouders of vennoten

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

40

HET EINDE VAN DE VENNOOTSCHAP

kunnen onderzoeken. De vereffenaars zullen bovendien het plan voorde verdeling van de activa onder de schuldeisers voorafgaand aan desluiting van de vereffening voor akkoord moeten voorleggen aan derechtbank van koophandel van het arrondissement waarbinnen devennootschap haar zetel heeft. Na de uitvoering van devereffeningsoperatie wordt het saldo van het actief of de gelden dievoortkomen uit de realisatie van het actief, onder de aandeelhoudersof vennoten verdeeld naar evenredigheid van hun aandelenbezit.

Tenslotte is er de sluiting van de vereffening, die niet ten overstaan vande notaris moet worden vastgesteld door de algemene vergadering.Na de sluiting van de vereffening blijft de vennootschap nog gedurende5 jaar bestaan als een passieve rechtspersoon, wat betekent dateventuele schuldeisers zich nog kunnen richten tot de persoon van devereffenaar.

•DE GERECHTELIJKE ONTBINDING EN VEREFFENING••••••

De ontbinding kan ook worden uitgesproken door de rechtbank opverzoek van een aandeelhouder of vennoot om verschillende redenenzoals bijvoorbeeld de daling van het eigen vermogen beneden hetwettelijk minimum kapitaal, omwille van wettige redenen (ernstigemeningsverschillen, ernstig en voortdurend misbruik vanmeerderheidspositie, een aanhoudende kwaal die een vennootonbekwaam maakt, een vennoot-zaakvoerder die aan de BVBAconcurrentie aandoet,...), omwille van de willekeurige weigering bij eenBVBA tot toestemming tot overdracht van aandelen, omwille van deoprichtingsakte die niet in authentieke vorm werd opgemaakt,enzovoort. De statuten kunnen ook in een aantal ontbindingsgrondenvoorzien.

De rechtbank kan ook op vraag van iedere belanghebbende of van hetopenbaar ministerie de ontbinding uitspreken van zogenaamde

41

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

"slapende vennootschappen". Dit zijn vennootschappen die gedurende3 opeenvolgende boekjaren hun jaarrekening niet hebben neergelegd.De vennootschap kan dan de ontbinding enkel vermijden door vóór deuitspraak de jaarrekening alsnog neer te leggen.

•HET FAILLISSEMENT••••••••••••••••••••••••••••••

Een handelsvennootschap kan ook failliet worden verklaard. De vennootschap houdt niet op te bestaan door het loutere feit van het faillissement. Ook een ontbonden rechtspersoon kan faillietworden verklaard tot 6 maanden na het sluiten van de vereffening.

Een handelsvennootschap wordt failliet verklaard wanneer erenerzijds staking van betaling is en (cumulatieve voorwaarde)anderzijds er wankelend krediet is, wat betekent dat er bij deschuldeisers geen vertrouwen meer is dat de betaling van hunschuldvordering nog zal geschieden.

De faillietverklaring geschiedt bij vonnis van de rechtbank vankoophandel waarbij de zaak aanhangig is gemaakt, hetzij op aangiftevan het bestuursorgaan van de vennootschap, hetzij op dagvaardingvan een of meer schuldeisers of van het openbaar ministerie.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

42

Op boekhoudkundig vlak is er geen verschil tussen de NV, de BVBA ende CVBA.

De jaarrekeningen van die vennootschappen moeten opgesteld wordenovereenkomstig de Wet van 17 juli 1975 en het Koninklijk Besluit van 8 oktober 1976, verkort of uitgebreid, naargelang de vennootschap aande voorwaarden van artikel 12 §2 van voormelde wet wel of nietvoldoet.

Zij moeten voorgelegd worden aan de algemene vergadering binnen de6 maanden na de sluiting van het boekjaar, om er te wordengoedgekeurd. Zij moeten daarna binnen de 30 dagen neergelegdworden bij de diensten van de Nationale Bank. Men kan niet genoeghet belang van een goede boekhouding onderstrepen.

Een beroep doen op een goed boekhouder of accountant is dan ook tenzeerste aanbevolen.

43

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

BOEKHOUDING

•ONDERWERPING VAN DE VENNOOTSCHAP••••••••••••••

De Wet van 30 december 1992 heeft de vennootschappen verplicht zichte onderwerpen aan het sociaal statuut van de zelfstandige en eenenige bijdrage te betalen.

Vrijstelling is voorzien in geval van faillissement, concordaat nafaillissement, vereffening die regelmatig is bekendgemaakt en ookonder bepaalde strikte voorwaarden voor nieuw opgerichteondernemingen.

•ONDERWERPING VAN DE ZAAKVOERDERS EN BESTUURDERS••••••••••••••••••••••••••••••••••

De wet heeft een onomkeerbaar vermoeden vastgelegd: de uitoefeningvan een mandaat als bestuurder of zaakvoerder, zelfs kosteloos, in eenvennootschap die zich bezighoudt met een uitbating of metverrichtingen met een winstgevend doel, wordt vermoed de uitoefeningte zijn van een activiteit die de onderwerping aan de sociale statutenmet zich meebrengt.

Dat heeft tot gevolg dat de bestuurders en zaakvoerders van een NV,BVBA en CVBA onderworpen zullen zijn aan het sociaal statuut vanzelfstandige in hoofdberoep, wanneer het mandaat wordt uitgevoerdmet uitsluiting van enig ander professionele activiteit en als bijberoepindien een andere activiteit wordt uitgeoefend die recht geeft op eenwettelijk pensioen in een ander regime van de sociale zekerheid. Inbepaalde gevallen kunnen deze mandatarissen vrijgesteld worden vanbijdragen door de R.S.V.Z.

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

44

SOCIALE ZEKERHEID

De opdracht van de notaris is geschillen te voorkomen. Door hetopmaken van evenwichtige overeenkomsten waarin alle partijen zichterugvinden, helpt de notaris mee aan het bewaren van de sociale rust.Door het opmaken in authentieke vorm, met uitvoerbare kracht, staathij garant voor rechtszekerheid.

Meer en meer staat de bescherming van de consument in de kijker,midden een wereld van multinationals met economische druk. Het isbelangrijk de burger eraan te herinneren dat hij in de persoon van denotaris een raadsman vindt die hem onpartijdig kan bijstaan.

45

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

BESLUIT

• • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • • •

46

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

........................................................................................................................................

NOTA’S