vergroening van het woon- werkverkeer · masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad...
TRANSCRIPT
VERGROENING VAN HET WOON-
WERKVERKEER
Aantal woorden: 38 580
Katrien Schalley Studentennummer: 01304214
Promotor: Prof. dr. Inge Van De Woesteyne,
Plaatsvervangend promotor: Prof. Mark Delanote
Commissaris: Sibylle Van Belle
Masterproef voorgelegd voor het behalen van de graad master in de Rechten
Academiejaar: 2018 – 2019
I
DANKWOORD
De masterproef vormt het sluitstuk van de masteropleiding Rechten. Graag wil ik de vele personen bedanken
die mij steeds hebben bijgestaan om tot dit punt te geraken en die het schrijven van deze masterproef een
heel stuk draaglijker hebben gemaakt.
Eerst en vooral gaat mijn dank uit naar mijn ouders. Ik zou niet staan waar ik nu ben zonder de
onvoorwaardelijke steun die ik van hen heb ontvangen. Ik ben heel dankbaar voor de kansen die zij mij
hebben gegeven en de opportuniteiten die ze mij doorheen mijn rechtenstudie hebben geboden. Ook tijdens
het schrijven van mijn masterproef kon ik steeds op hen rekenen voor een motiverend gesprek.
Naast mijn ouders wil ik ook graag mijn familie, mijn vrienden en mijn lief bedanken. Zij waren tijdens het
schrijven van deze masterproef mijn licht in de duisternis, verschaften de nodig ontspanning en stonden
steeds klaar met luisterend oor en goede raad.
Tot slot wil ik graag mijn promotor Prof. Dr. Inge Van De Woesteyne bedanken voor het aanreiken van het
interessante onderwerp en het verzekeren van een goede start met het schrijven van de masterproef. Ook
gaat mijn oprechte dank uit naar mijn plaatsvervangend promotor Prof. Mark Delanote, voor zijn
ondersteunende en efficiënte raadgevingen.
II
CLAUSULE
Ondergetekende verklaart dat de inhoud van deze masterproef mag worden geraadpleegd en/of
gereproduceerd voor persoonlijk gebruik. Het gebruik van deze masterproef valt onder de bepalingen van
het auteursrecht en bronvermelding is steeds noodzakelijk.
IV
Inhoudsopgave
DANKWOORD ................................................................................................................................................. I
CLAUSULE ...................................................................................................................................................... II
INLEIDING .................................................................................................................................................... VIII
HOOFDSTUK 1. DEFINIËRING BEGRIPPEN ............................................................................................... 1
Afdeling 1. Vergroening ............................................................................................................................... 1
Afdeling 2. Woon-werkverkeer ..................................................................................................................... 1
Afdeling 3. Kosten eigen aan de werkgever ................................................................................................ 2
Afdeling 4. Kosten eigen aan de werknemer ............................................................................................... 3
HOOFDSTUK 2: VOORDELEN VAN ALLE AARD ......................................................................................... 4
Afdeling 1. Bedrijfswagen ............................................................................................................................ 4
§ 1. Bedrag van het voordeel van alle aard ............................................................................................. 5
§ 2. Minimum belastbaar voordeel ......................................................................................................... 10
§ 3. Persoonlijke bijdrage werknemer .................................................................................................... 10
§ 4. Aftrek beroepskosten woon-werkverkeer ........................................................................................ 11
§ 5. Vrijstellingen .................................................................................................................................... 12
§ 6. Parkeerkosten tijdens woon-werkverkeer ....................................................................................... 13
§ 7. Stallingskosten bedrijfswagen ......................................................................................................... 13
§ 8. Elektriciteitskosten voor elektrische bedrijfswagen ......................................................................... 13
§ 9. Solidariteitsbijdrage ......................................................................................................................... 14
Afdeling 2. Motorfiets ................................................................................................................................. 14
Afdeling 3. Brandstofkaart ......................................................................................................................... 14
Afdeling 4. Eigen wagen ............................................................................................................................ 15
HOOFDSTUK 3. ARTIKEL 38, §1, lid 1 WIB ................................................................................................ 16
Afdeling 1. Openbaar vervoer .................................................................................................................... 16
§ 1. Algemeen ........................................................................................................................................ 16
§ 2. Gecombineerd openbaar vervoer ................................................................................................... 17
§ 3. Derdebetalerovereenkomsten ......................................................................................................... 18
Afdeling 2. Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer – Carpooling ........................ 18
§ 1. Carpooling met de eigen wagen ..................................................................................................... 18
§ 2. Carpooling met de bedrijfswagen ................................................................................................... 19
§ 3. Aftrek van de beroepskosten .......................................................................................................... 21
Afdeling 3. Ander vervoermiddel ................................................................................................................ 22
§ 1. Verplaatsingen met de fiets............................................................................................................. 22
§ 2. Woon-werkverplaatsingen te voet ................................................................................................... 25
V
Afdeling 4. Cumulatie van vrijstellingen ..................................................................................................... 25
HOOFDSTUK 4. AFTREK VAN DE BEROEPSKOSTEN ............................................................................. 27
Afdeling 1. Algemeen ................................................................................................................................. 27
Afdeling 2. Cumulatie van aftrek van beroepskosten ................................................................................ 29
§ 1. Toegestane cumulaties ................................................................................................................... 29
§ 2. Uitgesloten cumulaties .................................................................................................................... 29
HOOFDSTUK 5. INVULLEN VAN DE LOONFICHE ..................................................................................... 30
HOOFDSTUK 6. RECENTE EVOLUTIES .................................................................................................... 32
Afdeling 1. Mobiliteitsbudget ...................................................................................................................... 32
§ 1. Algemeen ........................................................................................................................................ 32
§ 2. Drie pijlers ....................................................................................................................................... 33
§ 3. Procedure ........................................................................................................................................ 34
§ 4. Bijzonderheden ............................................................................................................................... 35
§ 5. Verval van het mobiliteitsbudget ..................................................................................................... 36
Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime ............................................................... 37
§ 1. Toepassingsgebied ......................................................................................................................... 37
§ 2. Procedure ........................................................................................................................................ 41
§ 3. Bijzonderheden ............................................................................................................................... 42
§ 4. Mobiliteitsvergoeding aangevochten bij het Grondwettelijk Hof ..................................................... 44
§ 5. Fiscale behandeling mobiliteitsvergoeding ..................................................................................... 44
§ 6. Aftrek van de beroepskosten .......................................................................................................... 46
§ 7. Impact van de mobiliteitsvergoeding ............................................................................................... 47
Afdeling 3. Valse hybride voertuigen ......................................................................................................... 47
HOOFDSTUK 7. FEDERALE ENQUETE ..................................................................................................... 48
Afdeling 1. Algemeen ................................................................................................................................. 48
Afdeling 2. Overzicht belangrijkste vervoermethoden voor woon-werkverplaatsingen ............................. 49
§ 1. Wagen ............................................................................................................................................. 50
§ 2. Carpoolen ........................................................................................................................................ 51
§ 3. Motorfiets......................................................................................................................................... 51
§ 4. Openbaar vervoer ........................................................................................................................... 51
§ 5. Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer..................................................... 52
§ 6. Fiets ................................................................................................................................................. 52
§ 7. Te voet ............................................................................................................................................ 52
Afdeling 3. Factoren die invloed hebben op de keuze van vervoermethode ............................................ 53
§ 1. De urbanisatiegraad ........................................................................................................................ 53
§ 2. De toegankelijkheid van het openbaar vervoer .............................................................................. 53
VI
§ 3. De afstand van het woon-werkverkeer ........................................................................................... 53
§ 4. De bedrijfssector ............................................................................................................................. 53
§. 5. Het geslacht van de werknemer .................................................................................................... 54
§ 6. De woonplaats ................................................................................................................................ 54
§ 7. Conclusie......................................................................................................................................... 54
Afdeling 5. Invloed van de door de werkgevers reeds genomen initiatieven ............................................ 55
§ 1. Maatregelen wagengebruik ............................................................................................................. 55
§ 2. Maatregelen fiets ............................................................................................................................. 56
§ 3. Maatregelen carpooling ................................................................................................................... 57
§ 4. Maatregelen openbaar vervoer en door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer
............................................................................................................................................................... 57
§ 5. Andere maatregelen ........................................................................................................................ 57
Afdeling 6. Impact van de maatregelen ..................................................................................................... 59
Afdeling 7. Bijkomende stimulatoren ......................................................................................................... 60
§ 1. Parkingbeheer ................................................................................................................................. 60
§ 2. Telewerk en uurrooster van de werknemer .................................................................................... 61
Afdeling 8. Problemen ............................................................................................................................... 62
§ 1. Problemen verbonden aan het wagengebruik ................................................................................ 63
§ 2. Problemen verbonden aan het fietsgebruik .................................................................................... 63
§ 3. Problemen verbonden aan het openbaar vervoer .......................................................................... 63
Afdeling 9. Hulpmiddelen tot verbetering van duurzaamheid .................................................................... 64
§ 1. Verslag op maat .............................................................................................................................. 64
§ 2. Gids voor Goede Praktijken ............................................................................................................ 64
§ 3. De mobiliteitscoördinator ................................................................................................................. 64
HOOFDSTUK 8. MAATREGELEN VAN DE OVERHEDEN ......................................................................... 65
Afdeling 1. Vlaamse overheidsinitiatieven ................................................................................................. 65
§ 1. Mobiliteitspunt ................................................................................................................................. 65
§ 2. Mobiscan ......................................................................................................................................... 65
§ 3. Pendelfonds van de Vlaamse overheid .......................................................................................... 66
Afdeling 2. Brusselse overheidsinitiatieven ............................................................................................... 67
§ 1. Bedrijfsvervoerplan en bijkomende verplichte maatregelen ........................................................... 67
§ 2. Lage emissiezone ........................................................................................................................... 68
HOOFDSTUK 9. BESLUIT ............................................................................................................................ 70
Bibliografie ..................................................................................................................................................... 73
Wetgeving .................................................................................................................................................. 73
Wetboek ................................................................................................................................................. 73
Wetten .................................................................................................................................................... 73
VII
Koninklijke besluiten ............................................................................................................................... 73
Andere besluiten .................................................................................................................................... 74
Ordonnantie............................................................................................................................................ 75
Voorbereidende werken ......................................................................................................................... 75
Parlementaire vragen ............................................................................................................................. 75
Parlementaire handelingen .................................................................................................................... 76
Omzendbrieven ...................................................................................................................................... 76
Circulaires .............................................................................................................................................. 76
Commentaren......................................................................................................................................... 77
Rechtspraak ............................................................................................................................................... 78
Rechtbanken .......................................................................................................................................... 78
Hoven van Beroep ................................................................................................................................. 78
Grondwettelijk Hof .................................................................................................................................. 78
Rechtsleer .................................................................................................................................................. 78
Boeken ................................................................................................................................................... 78
Tijdschriftartikelen .................................................................................................................................. 79
Elektronische bronnen ............................................................................................................................... 81
Andere ....................................................................................................................................................... 84
Voorafgaande beslissingen FOD Financiën .......................................................................................... 84
Verslagen ............................................................................................................................................... 84
CAO ........................................................................................................................................................ 84
Hangende zaak bij Grondwettelijk Hof ................................................................................................... 84
VIII
INLEIDING
Vergroening is zeer actueel. Er gaat geen dag voorbij zonder dat in de krant een artikel over het klimaat en
het milieu verschijnt. Meer en meer mensen beginnen aandacht te schenken aan hun leefwijze en de mate
waarin het klimaat daarvan invloed ondervindt.
Een voorbeeld hiervan is het rapport dat reeds in 2013 door Europese Commissie werd uitgebracht over de
noodzaak tot vergroening van de Europese Unie. Dit rapport legde de nadruk op een aantal domeinen die
een bijdrage leveren aan de economische groei en milieuvriendelijkheid van de lidstaten. Per domein werden,
aan de hand van op dit rapport voortgaande studies, duidelijke stappen vooropgesteld over hoe de
vergroening het best te verwezenlijken valt. 1 Op vlak van mobiliteit werd onder meer aangeraden om het
stelsel van bedrijfswagens af te bouwen, hogere accijnzen te heffen op diesel en de verkeersbelasting te
vergroenen.2
Daarnaast ontstond er 2015 ophef omtrent het emissieschandaal, ook wel Dieselgate genoemd, waarbij
autobouwers door middel van manipulatietechnieken de werkelijke uitstoot van onder andere de schadelijke
stof NOx verborgen hielden.3 Dit schandaal leidde tot een golf van verontwaardiging doorheen de hele
wereld.
Een recenter voorbeeld van het feit dat vergroening leeft onder de bevolking, is de vergroening als
aandachtspunt bij de federale verkiezingen van mei 2019. Deze verhoogde belangstelling kadert in een
maatschappelijke gemoedstoestand waar steeds meer en meer aandacht wordt besteed aan ecologisch
handelen en de gevolgen van niet-ecologisch handelen.4
Deze masterproef heeft tot doel om mensen te informeren, bewust te maken over de verschillende
mogelijkheden om bij te dragen tot vergroening en te stimuleren om na te denken over milieubewustzijn en
wat ze zelf kunnen doen om bij te dragen aan vergroening. Het onderzoek maakt duidelijk welke
mogelijkheden in onze snel evoluerende maatschappij aangeboden worden om woon-werkverkeer
ecologischer te laten verlopen, waarna een bewuste keuze kan worden gemaakt die past bij de persoonlijke
levensstijl.
De masterproef begint met in het eerste hoofdstuk twee belangrijke begrippen te definiëren. Zowel het begrip
vergroening als het begrip woon-werkverkeer worden uitgelegd en in de hedendaagse context geplaatst.
1 D., FEDRIGO-FAZIO, S., WITHANA, M., HIRSCHNITZ-GARBERS, A., GRADMANN, Steps towards greening in the EU, Monitoring Member States achievements in selected environmental policy areas - EU summary report, prepared for DG Environment, Brussel, 2013. 2 D. HOGG, M. SKOU ANDERSEN, T. ELLIOTT, C. SHERRINGTON, T. VERGUNST, S. ETTLINGER, I. ELLIOTT, J. HUDSON, Study on Environmental Fiscal Reform Potential in 12 EU Member States, finaal rapport voor DG Environment of the European Commission, No 07.0307/ETU/2013/SI2.664058/ENV.D.2, Aarhus University, Aarhus en Eunomia Research and Consultancy, Bristol, UK, 2014. 3 NOx is een stikstofoxide die ontstaat door een combinatie van hoge druk met hoge temperatuur, zoals voorkomt bij verbrandingsprocessen. NOx draagt bij aan de vorming van fijn stof, zure regen en ozon. 4 NV-A, “Met basisbereikbaarheid naar een beter bestuur”, www.n-va.be/persbericht/met-basisbereikbaarheid-naar-betere-mobiliteit (consultatie 7 mei 2019), Sp.a, “Mobiliteit. Het kan wel.”, www.s-p-a.be/standpunten/mobiliteit (consultatie 7 mei 2019), Open-Vld, “Mobiliteit. Iedereen moet zich veilig kunnen verplaatsen”, www.openvld.be/standpunten/mobiliteit (consultatie 7 mei 2019), CD&V, “Mobiliteit.”, www.cdenv.be/standpunten/thema-mobiliteit (consultatie 7 mei 2019), Groen, “Mobiliteit.”, www.groen.be/mobiliteit (consultatie 7 mei 2019).
IX
Na definiëring van deze begrippen volgt een volledig overzicht van de geldende wetgeving betreffende de
fiscale maatregelen die van toepassing zijn op het woon-werkverkeer. Bijzondere aandacht wordt
geschonken aan de vrijstellingen die in het kader van woon-werkverkeer kunnen worden toegekend, de aftrek
van de beroepskosten ten gevolge van de fiscale maatregelen en het invullen van de loonfiche.
Binnen deze geldende wetgeving zijn een aantal recente evoluties op te merken, waar het oog op
vergroening van de woon-werkverplaatsingen een belangrijke rol heeft gespeeld bij het opstellen en invoeren
van maatregelen. In Hoofdstuk 6 worden deze evoluties besproken.
Vervolgens wordt het onderzoek naar de vergroening van het woon-werkverkeer opengetrokken en wordt de
Federale diagnostiek woon-werkverkeer, opgesteld door de FOD Mobiliteit en Vervoer, onderzocht.5 Deze
diagnostiek duidt aan welke (fiscale) maatregelen al dan niet effectief zijn om vergroening van de woon-
werkverplaatsingen te verwezenlijken.
Voorts worden een aantal initiatieven van de Vlaamse en Brusselse overheid besproken, die zowel
werknemers als werkgevers stimuleren om tot vergroening over te gaan.
Tot slot worden de gegevens en analyses uit de voorgaande hoofdstukken nog eens kort samengevat en
geef ik mijn eigen mening weer over de vergroening van het woon-werkverkeer in het besluit.
5 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be.
1
HOOFDSTUK 1. DEFINIËRING BEGRIPPEN
Afdeling 1. Vergroening
Alvorens te kunnen spreken over de vergroening van het woon-werkverkeer, moet het begrip vergroening
gedefinieerd worden. Vergroening is gekoppeld aan het begrip duurzaamheid.6 Concreet houdt dit in dat er
moet er worden gestreefd naar een ecologisch verantwoord beleid, dat toch betaalbaar blijft.7 Vergroening
in samenhang met het woon-werkverkeer gaat over de zoektocht naar milieuvriendelijkere methodes van
woon-werkverplaatsingen.8 Vergroening heeft tot doel om mobiliteit op een meer klimaat neutrale,
duurzamere manier te organiseren dan op dit ogenblik het geval is.
Afdeling 2. Woon-werkverkeer
Naast uiteenzetting van het begrip vergroening, moet ook het begrip woon-werkverkeer worden verduidelijkt.
Woon-werkverkeer is de verplaatsing die begint bij de woonplaats of de vaste plaats van tewerkstelling en
eindigt bij de vaste plaats van tewerkstelling of de woonplaats.9 Woon-werkverkeer bedraagt dus enkel de
afstand van de woonplaats naar de vaste plaats van tewerkstelling en omgekeerd.10 De woonplaats valt niet
noodzakelijk samen met de plaats die ingeschreven staat in het bevolkingsregister. Het gaat om de werkelijke
verblijfplaats, gebaseerd op het geheel van feitelijke gegevens en omstandigheden.11
De fiscale Administratie definieert de vaste plaats van tewerkstelling als de plaats waar de werknemer
gedurende het belastbaar tijdperk 40 dagen of meer aanwezig is, zonder dat deze 40 dagen op elkaar
moeten volgen.12 De plaats waar de werknemer minder dan 40 dagen per belastbaar tijdperk tewerkgesteld
is, is geen vaste plaats van tewerkstelling.13 Bijkomend moet het gaan om een wezenlijke vorm van
tewerkstelling, aldus is een korte tijd per dag aanwezig zijn niet voldoende om onder dit regime te vallen.14
Om als woon-werkverkeer te worden gekwalificeerd moet het traject van de woonplaats naar de vaste plaats
van tewerkstelling niet noodzakelijk het kortste traject zijn. Alles wat voor de woon-werkverplaatsing als
normaal kan worden beschouwd, gelet op de duur van het traject, de afstand, de aard van de weg en de
verkeersdrukte behoort tot het woon-werkverkeer.15 Elke bijkomende afstand die in het traject wordt afgelegd
6 W. MIERMANS, Het mobiliteitshandboek, Mechelen, Kluwer, 1998, aflevering 8, 189 - 192. 7 D. STEVENS, Met ruimtelijk inzicht plannen en vergunnen, Brugge, Die Keure, 2017, 106 - 108. 8 Decreet van het Vlaams Parlement van 16 juni 2017 houdende wijziging van de Vlaamse codex fiscaliteit van 13 december 2013, wat betreft de vergroening van de verkeersfiscaliteit voor lichte vracht en oldtimers, BS 4 juli 2017, 70.088. 9 Circ. nr. Ci. RH. 241/561.364 (AOIF 8/2004), 5 februari 2004. 10 Onder woon-werktraject wordt niet noodzakelijk het kortste traject verstaan. Ook de kilometervergoeding voor een iets langer, maar veiliger traject komt in aanmerking voor de belastingvrijstelling, Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 23783, 14 maart 2018 (P. DEDECKER). 11 J. WELLENS, “Totaal bedrag vergoeding voor reiskosten woon-werkverkeer”, www.monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845049?snippetId=9175e581-5b82-4677-979d-ae89115df833 (consultatie 10 mei 2019). 12 Circ. nr. Ci. RH. 241/573.243 (AOIF 46/2007), 6 december 2007. 13 Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2007-08, 29 april 2008, 2. 14 Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2007-08, 13 juni 2007, 25. 15 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018-2019, Mortsel, Intersentia, 2018, 292 – 297.
2
om persoonlijke redenen valt niet onder het woon-werkverkeer maar onder zuivere privéverplaatsingen.16
Het woon-werkverkeer gebeurt aan de hand van een bepaalde vervoermethode.17
Afdeling 3. Kosten eigen aan de werkgever
In het kader van de belastbare bezoldigingen is er een onderscheid gecreëerd tussen de kosten eigen aan
de werkgever en de kosten eigen aan de werknemer. Alle inkomsten die de werknemer verwerft uit arbeid in
dienst van een werkgever vormen in principe een belastbare bezoldiging. Als uitzondering hierop zijn er de
kosten eigen aan de werkgever, waartoe de vergoedingen behoren die de werknemer ontvangt als
terugbetaling van door de werknemer gedane uitgaven.18 Deze vergoedingen zijn belastingvrij voor de
werknemer, wanneer ze de kosten dekken die normaal ten laste vallen van de werkgever.19 Het betreft
immers geen werkelijk inkomen, maar slechts de terugbetaling van voorgeschoten kosten. Het gaat hierbij
om een weerlegbaar wettelijk vermoeden in hoofde van de werknemer waaruit volgt dat de sommen betaald
door de werkgever als ‘terugbetaling van kosten eigen aan de werkgever’ effectief gedane uitgaven zijn eigen
aan de werkgever.20 De terugbetaalde kosten aan de werknemer zijn dus beroepskosten voor de werkgever,
zodat de werkgever verantwoordelijk is voor het verstrekken van de noodzakelijke inlichtingen aan de Fiscale
Administratie omtrent de verleende vergoedingen.
Het bepalen van het bedrag van de vergoeding verschuldigd door de werkgever aan de werknemer, kan
gebeuren aan de hand van het voorleggen van bewijstukken op basis van ernstige normen door de
werknemer. Deze bewijsstukken moeten de werkelijke uitgaven weerspiegelen. Legt de werknemer geen
bewijsstukken voor, dan zal er een forfaitaire raming voor het bedrag van de vergoeding worden toegepast.
Wanneer bijvoorbeeld de werknemer in opdracht van de werkgever kosten heeft gemaakt door de
verplaatsing met zijn eigen wagen, motor- of bromfiets (aldus dienstverplaatsingen), dan zal de vergoeding
voor deze kosten worden berekend aan de hand van het kilometertarief dat de Staat toepast ten aanzien van
zijn eigen personeelsleden wanneer de werknemer kiest voor een forfaitaire raming.21 Het betreft een vast
tarief per kilometer, dat jaarlijks aangepast wordt op 1 juli.22 Voor de periode van 1 juli 2017 tot 30 juni 2018
ging het om een bedrag van 0.3460 euro per kilometer.23 Vanaf 1 juli 2018 tot 30 juni 2019 gaat het om een
bedrag van 0.3573 euro per kilometer.24 Het kilometertarief is dus gestegen. Verplaatst de werknemer zich
16 Gent 25 april 2006, TGR 2007, afl. 5, 365. 17 X., “Wat is woon-werkverplaatsing?”, https://financien.belgium.be/nl/particulieren/vervoer/aftrek_vervoersonkosten/woonwerkverkeer/welke_verplaatsingen (consultatie 27 februari 2019). 18 Artikel 31, eerste lid, 1° WIB voor werknemers en artikel 32, tweede lid, 1° WIB voor bedrijfsleiders. 19 De vergoeding die de werknemer verkrijgt ter compensatie van bijkomende verplaatsingskosten gedaan doordat de bedrijfsactiviteiten verhuisd zijn naar een andere vestigingsplaats wordt door de Fiscale Administratie als een kost eigen aan de werkgever beschouwd. Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 840, 3 april 1997 (W. VAN POUCKE). 20 Artikel 57, tweede lid, 3° WIB: De betaalde vergoedingen zijn geen belastbare bezoldigingen voor de werknemers of bedrijfsleiders, maar moeten wel worden vermeld op de individuele fiches en op de samenvattende opgaven van de betrokken werknemers of bedrijfsleiders. 21 KB 13 juli 2017 tot vaststelling van de toelagen en vergoedingen van de personeelsleden van het federaal openbaar ambt, BS 19 juli 2017, 73530. 22 KB 20 juli 2000 tot wijziging van het koninklijk besluit van 18 januari 1965 houdende algemene regeling inzake reiskosten, BS 15 augustus 2000, 27783. 23 Omzendbrief nr. 660 tot aanpassing van het bedrag van de kilometervergoeding 2017 van 20 juni 2017, BS 23 juni 2017, 68021. 24 Omzendbrief nr. 666 tot aanpassing van het bedrag van de kilometervergoeding 2018 van 14 juni 2018, BS 27 juni 2018, 52726.
3
in opdracht van de werkgever met zijn eigen fiets (al dan niet elektronisch aangedreven) of met zijn eigen
speed pedelec, dan is er een forfaitair bedrag van 0,23 euro per kilometer voor aanslagjaar 2019 voorzien.25
Indien de werkgever een hogere kostenvergoeding toekent dan de voormelde bedragen en de toegekende
vergoeding is niet gebaseerd op ernstige normen, dan zal het verschil mogelijk wel als belastbare bezoldiging
worden gekwalificeerd.26 De vergoedingen die hoger zijn dan de forfaitaire bedragen zullen wel belastingvrij
zijn indien bewezen is dat de hogere kilometervergoeding overeenstemt met de gemiddelde kostprijs per
kilometer van het voertuig.27
Volgens de fiscale Administratie hebben werknemers slechts recht op de belastingvrije kostenvergoeding
wanneer maximum 24.000 kilometer per jaar is afgelegd in opdracht van de werkgever met de eigen wagen
van de werknemer.28 Is er meer dan 24.000 kilometer per jaar afgelegd en zijn deze kilometers forfaitair
vergoed, dan kan de fiscale Administratie een onderzoek instellen en bijkomende bewijzen van de gereden
kilometers en gedane autokosten eisen.29 De rechtspraak gaat echter niet akkoord met de fiscale
Administratie en stelt dat de belastingvrije kostenvergoeding absoluut is, zelfs wanneer meer dan 24.000
kilometer per jaar is afgelegd. De Administratie moet kunnen aantonen dat het in werkelijkheid gaat om een
verdoken bezoldiging gaat alvorens de kostenvergoeding belastbaar te kunnen stellen.30
Aangezien het bovenstaande van toepassing is op dienstverplaatsingen zal er een andere regeling vigeren
voor de woon-werkverplaatsingen.
Afdeling 4. Kosten eigen aan de werknemer
Tegenover de kosten eigen aan de werkgever staan de kosten eigen aan de werknemer. Hiertoe behoren
de verplaatsingen in kader van het woon-werkverkeer en daarmee samenhangend de door de werkgever
verleende vergoedingen voor de woon-werkverplaatsingen. Kosten eigen aan de werknemer zijn wel
belastbaar in hoofde van de werknemer, tenzij in een uitdrukkelijke vrijstelling is voorzien.31 De mate van de
vrijstelling is afhankelijk van de door de werknemer gebruikte vervoermethode.32 Indien de werknemer voor
de woon-werkverplaatsingen gebruik maakt van het openbaar gemeenschappelijk vervoer, dan is het
volledige bedrag van de daarmee overeenstemmende vergoeding vrijgesteld.33 Maakt de werknemer echter
gebruik van door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, dan zal de vrijstelling beperkt zijn
tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan de prijs van een treinabonnement eerste klas voor die afstand.34
Wanneer de werknemer evenwel gebruik maakt van een ander vervoermiddel, dan zal er een basisvrijstelling
worden toegekend van 250 euro per jaar (geïndexeerd voor aanslagjaar 2019 wordt dit 400 euro).
25 Voor aanslagjaar 2020 gaat het om een bedrag van 0,24 euro per kilometer. 26 Vr. en Antw., Senaat 2000 – 2001, 8 december 2000, nr. 820 , 1677 – 1678 (Vr. nr. 954 M. DE SCHAMPHELAERE). 27 Ruling 300.145 van 1 maart 2004. 28 Com. IB 31/36. 29 J. WELLENS, “Forfaitaire kilometervergoedingen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844890 (consultatie 10 mei 2019). 30 Antwerpen 2 april 2002, Fiscale koerier 2002, 363. 31 Antwerpen 9 mei 1983, FJF 1984, 33. 32 X., “Kostprijs van een weektreinkaart wordt het referentiepunt”, Fiscoloog 2002, afl. 859, 7. 33 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 310, 28 april 2015. (S. WILMES). 34 J. VAN DYCK, “Georganiseerd gemeenschappelijk vervoer: strengere voorwaarden”, Fiscoloog 2012, afl. 1292, 4.
4
Deze vrijstellingen gelden slechts op voorwaarde dat de werknemer zijn werkelijke beroepskosten niet
bewijst en dus geniet van de aftrek van het kostenforfait.35
De kosten eigen aan de werknemer kaderen in de problematiek van de voordelen van alle aard.
HOOFDSTUK 2: VOORDELEN VAN ALLE AARD
De voordelen van alle aard zijn de voordelen die een werknemer of bedrijfsleider behaalt uit hoofde of naar
aanleiding van het uitoefenen van de beroepswerkzaamheid.36 Een toegekend voordeel van alle aard wordt
gelijkgesteld met het beroepsinkomen, zodat degene die het voordeel verkrijgt belasting zal moeten betalen
op de waarde van het voordeel van alle aard.37 Indien het voordeel van alle aard echter niet gratis is verstrekt
aan de werknemer, dan wordt de eigen bijdrage van de werknemer afgetrokken van het belastbaar bedrag
van het voordeel dat hij verkrijgt.38
Is het voordeel van alle aard verstrekt in speciën, dan is het volledige bedrag van het voordeel belastbaar.
Gaat het daarentegen om een voordeel van alle aard in natura, dan bepaalt artikel 36, §1, lid 1 WIB dat de
waardering van voordelen in natura moet gebeuren aan de hand van de werkelijke waarde in hoofde van de
werknemer.39 De waarde van het voordeel wordt dus vastgelegd op het bedrag dat de werknemer normaal
zou moeten besteden om dat voordeel te verkrijgen.40 In het geval voorzien is in een forfaitaire raming van
het voordeel van alle aard, dan zal de verkrijger van het voordeel van alle aard worden belast op het forfaitair
vastgestelde bedrag.41 Het forfaitaire bedrag zal worden belast zelfs wanneer de werkelijke waarde van het
voordeel kan worden vastgesteld, ongeacht of de werkelijke waarde van het voordeel hoger of lager ligt.42
Zo is er voor het persoonlijk gebruik van een kosteloos ter beschikking gesteld voertuig zoals opgenomen in
artikel 65 WIB voorzien in een forfaitaire waardering.43 Voor het berekenen van het belastbaar voordeel voor
het gebruik van een bedrijfswagen zal dus het forfaitaire bedrag worden gebruikt.44
Afdeling 1. Bedrijfswagen
Bij het ter beschikking stellen van een bedrijfswagen door de werkgever aan de werknemer moet een
onderscheid worden gemaakt tussen twee mogelijkheden inzake gebruik. De werknemer kan immers de
35 Met uitzondering in geval van de fietsvergoeding. Com. IB 66bis/12. 36 Ook de toekenning van een mobiliteitsvergoeding kwalificeert als voordeel van alle aard, maar dit voordeel wordt besproken in Hoofdstuk 6. Recente evoluties, Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime, pagina 37. 37 Dit in tegenstelling tot sociale voordelen, zoals bijvoorbeeld collectieve voordelen van geringe waarde (zie infra Hoofdstuk 3. Artikel 38, §1, lid 1 WIB, Afdeling 2. Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer – Carpooling, pagina 18). Sociale voordelen zijn vrijgesteld van belasting bij de verkrijger. Expliciet door de wetgever vrijgestelde voordelen zoals bijvoorbeeld maaltijdcheques, worden evenmin bij de verkrijger belast wanneer zij aan bepaalde voorwaarden voldoen. 38 Com. IB 36/184. 39 J. WELLENS, “Belastbaar bedrag van het voordeel”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/tocmnyys1761-12846482 (consultatie 10 mei 2019). 40 De prijs die de werkgever betaalt voor het toekennen van het voordeel speelt geen rol. Com. IB 36/9. 41 Artikel 18 KB/WIB. 42 Gent 4 december 2002, FJF 2003, 157. 43 Artikel 36, §2 WIB. 44 X., “Voordelen van alle aard”, https://financien.belgium.be/nl/ondernemingen/personeel_en_loon/voordelen_van_alle_aard/definitie#q4?utm_source=node-228%20|%20Wat-gebeurt-er-als-het-voordeel-niet-gratis-wordt-verstrekt&utm_medium=accordeon_faqs_MMF (consultatie 20 maart 2019).
5
bedrijfswagen aanwenden voor beroepsgebruik en voor persoonlijk gebruik. Het persoonlijk gebruik van een
bedrijfswagen betreft het gebruik van het voertuig door de werknemer voor woon-werkverplaatsingen en/of
zuivere privéplaatsingen.45 Het persoonlijk gebruik is een belastbaar voordeel van alle aard, tenzij de
werknemer het bedrag van het voordeel aan zijn werkgever terugbetaalt. Het is aan de fiscale Administratie
om aan te tonen dat de bedrijfswagen wordt gebruikt voor woon-werkverplaatsingen en/of
privéverplaatsingen.46
De berekening van het forfaitair voordeel van alle aard voor dit gebruik is opgenomen in artikel 36 §2 WIB.47
Om het bedrag van het belastbaar voordeel van alle aard te bepalen, wordt gewerkt met een formule,
namelijk de cataloguswaarde van het voertuig x ouderdomspercentage x 6/7 x CO2-percentage.48 Deze
formule geldt voor alle voertuigen bedoeld in artikel 65 WIB. Het gaat om de personenwagens (en de hiermee
gelijkgestelde lichte vrachtwagens),49 de auto’s voor dubbel gebruik en de minibussen.50 De eigenlijke lichte
vrachtauto valt evenwel niet onder de forfaitaire regeling, net als motorfietsen. Het voordeel van alle aard
voor deze vervoermethoden moet worden vastgesteld op basis van de werkelijke waarde van het voordeel.51
Niettegenstaande het voorgaande laat de Dienst Voorafgaande Beslissingen toe dat het voordeel van alle
aard voor het persoonlijk gebruik van een kosteloos door de werkgever ter beschikking gesteld voertuig of
bedrijfswagen in de vorm van een lichte vrachtauto in bepaalde omstandigheden het minimumbedrag van
het voordeel van alle aard voor personenwagens kan uitmaken.52
§ 1. Bedrag van het voordeel van alle aard
Uit bovenstaande formule blijkt dat een aantal elementen van belang zijn om het bedrag van het voordeel
van alle aard te berekenen.
Als eerste element is er de cataloguswaarde.
Onder 'cataloguswaarde' moet worden verstaan, de catalogusprijs van het voertuig in nieuwe staat bij
verkoop aan een particulier inclusief opties en werkelijk betaalde btw, zonder rekening te houden met enige
korting, vermindering, rabat of restorno.53 Het is dus de nieuwwaarde van het voertuig die in rekening moet
45 Sinds aanslagjaar 2013 wordt het voordeel van alle aard voor het persoonlijk gebruik van een kosteloos ter beschikking gesteld voertuig berekend op basis van de cataloguswaarde en de CO2-uitstoot van het voertuig (aan de hand van een formule) en niet langer op basis van de afstand woon-werkverkeer. Zie Artikel 39 Wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen, BS 30 december 2011, 81644 en Artikel 143 Programmawet van 29 maart 2012, BS 06 april 2012, 22143. 46 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 10 mei 2019). 47 Het bedrag van het voordeel dient immers als berekeningsgrondslag voor een nieuwe verworpen uitgave in de vennootschapsbelasting (artikel 198 lid 1 9° WIB) en moet dus, conform artikel 170 GW, worden opgenomen in het wetboek van de inkomstenbelastingen. 48 X., “Nieuwe berekeningsregels en FAQ’s”, https://financien.belgium.be/nl/ondernemingen/personeel_en_loon/voordelen_van_alle_aard/bedrijfswagens, (consultatie 10 maart 2019). 49 Worden daarmee gelijkgesteld, de lichte vrachtwagens waarvan op grond van de criteria van artikel 4, § 2 WIB niet wordt aangenomen dat ze bestemd zijn voor het goederenvervoer (artikel 65 WIB). 50 Artikel 36 §2 lid 1 WIB. 51 Artikel 36 §1 WIB. 52 Niet geïndexeerd bedrag van 820 euro. In casu beperkte de situatie zich tot loutere woon-werkverplaatsingen, zonder dat er met de bestelwagen andere privéverplaatsingen werden gedaan. Ruling 2017.300 van 06 juli 2017, Ruling 2017.296 van 06 juli 2017. 53 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781.
6
worden gebracht, al wordt er tevens een correctie toegepast.54 De cataloguswaarde wordt immers forfaitair
verminderd teneinde rekening te houden met de periode die verstreken is vanaf de datum van de eerste
inschrijving van het voertuig.55
Aldus ondergaat de cataloguswaarde een depreciatie van 6 procent per jaar met een maximum van 30
procent (vanaf het zesde jaar).56 Elke begonnen maand telt voor een volledige maand.57
Aantal maanden verstreken sinds de eerste inschrijving van het voertuig Percentage waarmee de cataloguswaarde wordt
vermenigvuldigd.
0 tot 12 maanden 100 procent
13 tot 24 maanden 94 procent
25 tot 36 maanden 88 procent
37 tot 48 maanden 82 procent
49 tot 60 maanden 76 procent
Vanaf 61 maanden 70 procent
In geval dat de periode van 12 maanden wordt overschreden tijdens het belastbaar tijdperk, dan moet het
belastbaar voordeel in twee delen berekend worden. Stel dat een voertuig voor het eerst werd ingeschreven
op 21 juni 2017. Aangezien elke begonnen maand voor een volledige maand telt, dient voor de periode van
1 januari 2018 tot en met 31 mei 2018 (151 dagen) een volledige cataloguswaarde in aanmerking te worden
genomen en dient voor de periode van 1 juni 2018 tot en met 31 december 2018 (214 dagen) de
cataloguswaarde te worden vermenigvuldigd met 94 procent (door de depreciatie van 6 procent).
Het voordeel van alle aard bedraagt dan de som van de cataloguswaarde x 100 procent x 6/7 x CO2-
percentage x 151/365 en de cataloguswaarde x 94 procent x 6/7 x CO2-percentage x 214/365.58
Zoals hierboven vermeld, wordt bij het vaststellen van de cataloguswaarde geen rekening gehouden met
kortingen. Bijgevolg zal enkel de werkelijk betaalde btw op de bruto gefactureerde waarde van het voertuig
relevant zijn en niet de fictieve btw verschuldigd op kortingen, waardoor het bedrag van de cataloguswaarde
getemperd wordt door de toegekende kortingen.59 Ook wanneer het gaat om het ter beschikking stellen van
een tweedehandsvoertuig dat is aangekocht zonder btw moet enkel de werkelijk betaalde btw (in dat geval
dus nul) in aanmerking worden genomen.60.
54 De FOD Financiën stelt een webformulier ter beschikking. Met dit webformulier kan de werknemer de berekening van het bedrag van het belastbare voordeel voor zijn bedrijfswagen kan aanvragen, zoals dat door de fiscale Administratie wordt berekend op basis van de door haar gehanteerde cataloguswaarde. De werknemer krijgt antwoord per mail. Voor de bepaling van de cataloguswaarde baseert de fiscale Administratie zich op de Federauto-databank van de automobielsector. Die databank bevat de cataloguswaarden van alle voertuigen in nieuwe staat bij verkoop aan een particulier, inclusief de prijzen van opties en optiepakketten, voor de Belgische markt, sinds 2002. 55 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018-2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 56 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 9 mei 2019). 57 Artikel 18, §3, 9° KB/WIB. 58 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 - 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 59 Wet van 17 maart 2019 tot wijziging van sommige bepalingen van de mobiliteitsvergoeding, BS 29 maart 2019, 31788. 60 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 695, 10 januari 2013 (M. MARGHEM) en Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 15727, 19 februari 2013 (J. DE POTTER).
7
Verder moet ook het begrip ‘opties’ ruim worden opgevat. Hieronder vallen bijvoorbeeld accessoires, zoals
een trekhaak en een dak-drager.61 Accessoires die na levering van het voertuig nog worden aangebracht
door de werkgever/onderneming maken eveneens deel uit van de cataloguswaarde.62
De kosten die worden gemaakt om het ter beschikking gestelde voertuig aan te passen in functie van de
lichamelijke gebreken van degene die het voordeel ontvangt, worden niet als opties aangemerkt en maken
dus geen deel uit van het berekenen van de cataloguswaarde.63 Hetzelfde geldt voor opties die specifiek
vereist zijn voor het beroepsgebruik van de wagen, bijvoorbeeld een zwaailicht of dienstradio.64
Indien het ter beschikking gestelde voertuig gedeeltelijk eigendom is van zowel werkgever als werknemer,
zal enkel het percentage waarvan de werkgever eigenaar is ter beschikking kunnen worden gesteld aan de
werknemer en gelden als voordeel.65 In deze situatie zal de cataloguswaarde dus bijkomend beperkt worden
tot het percentage waarvoor de werkgever eigenaar is.66
Vervolgens komt slechts 6/7 van de cataloguswaarde in aanmerking.67 De breuk 6/7 in de formule voor het
berekenen van het belastbaar voordeel van alle aard is het gevolg van het gedeeltelijk doorschuiven van de
last van het voordeel van alle aard naar de werkgever die de bedrijfswagen ter beschikking stelt. 1/7 wordt
sinds aanslagjaar 2013 immers aangemerkt als een verworpen uitgave in zowel de vennootschapsbelasting
als in de rechtspersonenbelasting.68
Tot slot vindt de vermenigvuldiging met het CO2-percentage plaats. Het CO2-percentage is afhankelijk van
de CO2-uitstoot van het voertuig. In de formule om het voordeel van alle aard te berekenen wordt gewerkt
met een CO2-basispercentage, dat wordt gekoppeld aan een referentie-CO2-uitstoot. Het basispercentage
bedraagt 5,5 procent.
Indien de CO2-uitstoot van het betrokken voertuig hoger is dan de referentie-CO2-uitstoot, dan wordt het
CO2-basispercentage met 0,1 procent per CO2-gram vermeerderd, met als maximum een verhoging tot 18
procent. Is de CO2-uitstoot van het betrokken voertuig lager dan de referentie-CO2-uitstoot, dan wordt het
CO2-basispercentage met 0,1 procent per CO2-gram verminderd, met als minimum een verlaging tot 4
procent. Gaat het om een elektrische wagen met een CO2-uitstoot van 0 gram per kilometer, dan wordt het
minimumpercentage van 4 procent toegepast.69
De referentie-CO2-uitstoot gehanteerd in de formule voor het berekenen van het voordeel van alle aard is
gebaseerd op de gemiddelde CO2-uitstoot van alle personenwagens, auto's voor dubbel gebruik en
minibussen die nieuw zijn ingeschreven.70 De referentie-CO2-uitstoot wordt bepaald in functie van de
gemiddelde CO2-uitstoot over een tijdspanne van twaalf opeenvolgende maanden die eindigt op 30
61 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 10 mei 2019). 62 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 9 mei 2019). 63 Op voorwaarde dat deze aanpassingen niet eveneens ter beschikking staan van personen die het voordeel ontvangen en die geen lichamelijke gebreken bezitten. 64 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 393, 9 juni 2015 (O. CHASTEL). 65 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 66 De wijze waarop de vennootschap die de wagen ter beschikking stelt, aan die wagen komt (via aankoop, leasing of huur) heeft geen invloed op de berekening van het belastbaar voordeel. PV 606 dd. 02.10.2013. 67 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 68 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 10 mei 2019). 69 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 70 Aldus de voertuigen bedoeld in artikel 65 WIB.
8
september van het jaar voorafgaand aan het belastbaar tijdperk.71 Deze berekeningswijze is van toepassing
op de voordelen toegekend vanaf 01 januari 2014.
De referentie-CO2-uitstoot voor inkomstenjaar 2018 en aanslagjaar 2019 voor voertuigen met een
benzine-, LPG- of aardgasmotor bedraagt 105 gram per kilometer.72 Voor voertuigen met een dieselmotor
daarentegen bedraagt de referentie CO2- uitstoot 86 gram per kilometer. Wanneer er bij de Dienst voor
Inschrijving van de Voertuigen geen gegevens beschikbaar zijn over de werkelijke CO2-uitstoot van een
voertuig, dan zullen de voertuigen met een benzine-, LPG-, aardgasmotor beschouwd worden als voertuigen
met een CO2-uitstoot van 205gram per kilometer. Gaat het om voertuigen zonder gegevens met een
dieselmotor, dan zal de CO2-uitstoot 195 gram per kilometer bedragen.
Als gevolg van Dieselgate is de referentie-CO2-uitstoot voor inkomstenjaar 2019 en aanslagjaar 2020
gestegen, waardoor het voordeel van alle aard gaat dalen.73 Voor voertuigen met een benzine-, LPG- of
aardgasmotor stijgt de referentie-CO2-uitstoot naar 107 gram per kilometer.74 Bij voertuigen met een
dieselmotor stijgt de referentie-uitstoot naar 88 gram per kilometer.75
Om het uiteindelijke CO2-percentage te bekomen dat zal worden gebruikt in de formule ter berekening van
het voordeel van alle aard, zal er een vergelijking gebeuren van de werkelijke CO2-uitstoot van het voertuig
met de referentie-CO2-uitstoot.76 Ook voor deze vergelijking wordt een formule gebruikt, namelijk 5,5 + 0,1
x (werkelijke CO2-uitstoot – 86 (diesel) of 105 (benzine).77 Het resultaat wordt dan aangewend in de formule
voor het berekenen van het bedrag van het voordeel van alle aard. 78 Voor bedrijfswagens die zowel op LPG
als op benzine kunnen rijden, geldt de CO2-uitstoot voor LPG.
71 Artikel 36 §2 lid 5 WIB zoals gewijzigd door Wet van 21 december 2013 houdende diverse fiscale en financiële bepalingen, BS 31 december 2013, 103992. 72 Artikel 18, §3, 9° KB/WIB 73 Dieselgate: Ophef die ontstond doordat autobouwers (onder andere Volkswagen) door middel van manipulatietechnieken de werkelijke uitstoot van wagens verborgen hielden. Door het gebruik van zogenaamde sjoemelsoftware herkent de boordcomputer dat een officiële test wordt uitgevoerd en verhoogt dan de inspuiting van ureum in de uitlaatgassen. Daarmee wordt de uitstoot van NOx gereduceerd tot onder de maximale norm. Onder normale rijomstandigheden is de uitstoot van NOx echter te hoog, maar hoeft de bezitter niet regelmatig ureum na te vullen. De uitstoot van NOx neemt toe door de voortschrijdende techniek van verbrandingsmotoren. De compressieverhouding en het energetisch rendement nemen eveneens toe. Auto's rijden daardoor zuiniger en de CO2-uitstoot is minder, maar door de hogere verbrandingstemperaturen in vooral dieselmotoren wordt als gevolg van de evenwichtsreactie tussen zuurstof en luchtstikstof meer NOx gevormd. 74 X, “Bedrijfswagens: stijging CO2 percentages, daling voordeel”, Fiscoloog 2019, afl.1594, 12. 75 KB van 19 december 2018 tot wijziging van het KB/WIB 92, op het stuk van de voordelen van alle aard voor het persoonlijk gebruik van een kosteloos ter beschikking gesteld voertuig, BS 27 december 2018, 103310. 76 De werkelijke CO2-uitstoot van een voertuig is het uitstootgehalte zoals dat gekend is bij de Dienst voor inschrijvingen van de voertuigen. In principe staat de CO2-uitstoot van een voertuig vermeld zowel op het gelijkvormigheidsattest als op het inschrijvingsbewijs. Als het gelijkvormigheidsattest een CO2-uitstootgehalte vermeldt, maar het inschrijvingsbewijs niet en de uitstoot is niet gekend bij de DIV, dan worden de forfaitaire CO2-uitstootgehaltes gehanteerd. 77 Voor inkomstenjaar 2018 en aanslagjaar 2019. 78 Het CO2-percentage bedraagt minimum 4 procent (bijvoorbeeld voor een elektrische wagen die geen CO2-uitstoot heeft) en maximum 18 procent (artikel 36 §2 lid 5 en lid 6 WIB).
9
Voor het berekenen van de werkelijke CO2-uitstoot van een voertuig wordt sinds september 2018 de nieuwe
WLTP-meetcyclus gebruikt.79 De WLTP-meetcyclus is correcter dan de oude NEDC-norm en levert daarom
voor de meeste wagens een hoger verbruik en dus een hogere CO2-uitstoot op.80 Voorlopig heeft dit echter
nog geen invloed op het voordeel van alle aard, aangezien de NEDC-norm nog van toepassing is tot eind
2020.81
Nu alle elementen van de toepasselijke formule overlopen zijn, kan er een voorbeeld worden gegeven van
de berekening van het belastbaar voordeel van alle aard.
Een werknemer heeft een VW Passat 1.6TDI Diesel kosteloos ter zijner beschikking gesteld gekregen. Deze
wagen heeft een CO2-uitstoot van 96 gram per kilometer en een cataloguswaarde van 27.100 euro. Het
invullen van de formule, 27.100 euro x [5,5 + 0,1 x (96 - 86)] / 100 x 6/7, levert ons een belastbaar voordeel
van alle aard op van 1.509,86 euro.82
Gebruikt een werknemer of bedrijfsleider de bedrijfswagen louter toevallig en uitzonderlijk, dan moet hiervoor
geen belastbaar voordeel van alle aard worden aangerekend.83 Gaat het om een louter toevallig en
uitzonderlijk gebruik van een poolwagen, dan zal het gaan om een vrijgesteld sociaal voordeel.84
Ingeval een werknemer na zijn ontslag nog gedurende een periode blijft beschikken over zijn bedrijfswagen
wordt voor die periode nog het forfaitaire voordeel van alle aard aangerekend.85
Hetzelfde voordeel van alle aard moet worden aangerekend, ongeacht of een bedrijfswagen zonder dan wel
met tankkaart ter beschikking wordt gesteld.86 Dit geldt ook voor de door de werkgever gratis ter beschikking
gestelde elektriciteit om de elektrische bedrijfswagen op te laden. Er moet geen apart belastbaar voordeel
worden berekend.87
79 WLTP staat voor Worldwide harmonised Light vehicle Test Procedure en NEDC staat voor New European Driving Cycle, zie X, “From NEDC to WLTP, what will change?”, www.wltpfacts.eu (consultatie 7 mei 2019). 80 C. BUYSSE, “Strenge CO2-emissietest wagens: RSZ en fiscus staan overgangsperiode toe”, Fiscoloog 2019, afl. 1603, 1. 81 Zowel de WLTP-waarde als de NEDC-waarde staan reeds op het gelijkvormigheidsattest. De NEDC-waarde bepaalt het belastbare voordeel. Het inschrijvingsbewijs vermeldt echter maar één waarde, zonder te verduidelijken welke waarde. Voor nieuwe wagens is dat in de praktijk de nieuwe WLTP-waarde. In dat geval mag toch verder de NEDC-waarde op het gelijkvormigheidsattest worden gebruikt voor de berekening van het belastbare voordeel van alle aard, tot 31 december 2020. Wanneer het inschrijvingsbewijs geen CO2-uitstootgehalte vermeldt én er bij de DIV geen enkel geven bekend is betreffende de uitstoot, dan blijven hoger genoemde forfaitaire waarden (195 g/km en 205 g/km) van toepassing. Met het gelijkvormigheidsattest mag in dat geval geen rekening worden gehouden. 82 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 9 mei 2019). 83 Dit is van toepassing zowel in de privé als in de openbare sector, de terbeschikkingstelling van een politiewagen aan een politieagent gedurende een wachtdienst om in geval van een oproep de verplaatsing snel te kunnen afleggen tussen de woonplaats en de plaats van interventie (die niet de vaste werkplaats is), leidt niet tot het belasten van een voordeel van alle aard bij die agent. 84 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 9 mei 2019). 85 Vr. en Antw., Kamer, 2014-2015, 13 februari 2015, nr. 20, 149-150 (Vr. nr. 169 L. VAN BIESEN). 86 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 87 FOD Financiën, Voorafgaande beslissing 2016.174, 11 augustus 2016, www.fisconetplus.be. (consultatie 7 mei 2019).
10
§ 2. Minimum belastbaar voordeel
Voor aanslagjaar 2019 bedraagt het minimum belastbare voordeel 1.310 euro.88 Ieder jaar wordt dit bedrag
geïndexeerd.89 Het minimumbedrag van 1.310 euro geldt per wagen en per jaar, en wordt pro rata temporis
van de terbeschikkingstellingsduur tijdens het jaar beperkt. Aldus gebeurt de berekening op basis van het
aantal kalenderdagen, inclusief de eerste dag van de terbeschikkingstelling van het voertuig maar met
uitsluiting van de dag waarop het voertuig terug wordt ingeleverd.90
§ 3. Persoonlijke bijdrage werknemer
Ingeval de werknemer of bedrijfsleider zelf een bijdrage betaalt voor het gebruik van de bedrijfswagen (een
eigen maandelijkse bijdrage of een bijdrage in de betaling van opties) dan is deze bijdrage aftrekbaar van
het belastbaar voordeel van alle aard.91 Pas na de toepassing van de formule en de berekening van het
bedrag van het belastbaar voordeel van alle aard wordt de eigen bijdrage van dit bedrag afgetrokken. Is er
sprake van een overblijvend saldo, dan is dit niet overdraagbaar naar volgende jaren.92 Het kan dus fiscaal
voordelig zijn om de eigen bijdrage te spreiden over meerdere jaren.93
Opvallend is dat wanneer de werknemer of bedrijfsleider een eigen bijdrage levert in de brandstofkosten van
een bedrijfswagen, deze eigen bijdrage niet kan worden afgetrokken van het belastbaar voordeel van alle
aard.94 Uitsluitend wanneer de werkgever een bedrijfswagen in combinatie met een tankkaart ter beschikking
stelt, én zijn werknemer een bijdrage in de brandstofkosten laat betalen, is die bijdrage aftrekbaar van het
belastbaar voordeel van alle aard.95 Verder zijn ook de eigen bijdragen die een werknemer of bedrijfsleider
moet betalen naar aanleiding van een ongeval of schade aan het voertuig en carwashbijdragen niet
aftrekbaar van het voordeel van alle aard.96 Tot slot kan de door de werknemer verrichte aanbetaling in het
jaar van de aanvang van een leasing van een ter beschikking gestelde bedrijfswagen niet worden
gelijkgesteld met een eigen bijdrage in het voordeel van alle aard en zal deze betaling dus ook geen invloed
uitoefenen op het bedrag van het belastbaar voordeel van alle aard.97
Indien een werkgever verschillende bedrijfswagens ter beschikking heeft gesteld aan zijn werknemer of
bedrijfsleider binnen een belastbaar tijdperk, dan mag de eigen bijdrage voor één wagen worden afgetrokken
van het totale voordeel van alle aard aangerekend voor beide wagens tijdens dat jaar. Dit principe geldt
echter enkel wanneer het gaat om één en dezelfde werkgever.
88 Geïndexeerd basisbedrag van 820 euro. Artikel 36 §2 lid 8 WIB. 89 Het minimumbedrag van 1.310 euro komt in de plaats van het vroegere minimum aantal kilometer van 5.000 per jaar, dat als criterium is verdwenen. 90 Bijvoorbeeld wanneer een werknemer in de eerste helft van 2018 over een firmawagen A beschikt (tot en met 30 juni) en in de tweede helft van het jaar over firmawagen B (vanaf 1 juli). In dat geval bedraagt het minimum belastbare voordeel voor firmawagen A 649,62 euro (1.310 euro x 181/365 dagen) en voor firmawagen B 660,38 euro (1.310 euro x 184/365 dagen). Beschikt een werknemer gedurende het hele jaar 2018 over twee firmawagens A en B, dan bedraagt het minimum belastbare voordeel voor aanslag 2019 2.620 euro (1.310 euro x 2). J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 9 mei 2019). 91 Artikel §2 lid 9 WIB. 92 Artikel 49 WIB en artikel 360 WIB. 93 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 114, 7 maart 2013 (S. SNEYERS). 94 Com. IB 36/142. 95 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 13504, 6 november 2012 (V. WOUTERS) en Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 19573, 22 oktober 2013 (V. WOUTERS). 96 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 97 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 446, 3 juli 2015 (L. VAN BIESEN).
11
§ 4. Aftrek beroepskosten woon-werkverkeer
A. Werknemer
Sinds aanslagjaar 2013 heeft het aantal kilometers die een werknemer moet afleggen voor de woon-
werkverplaatsingen geen invloed meer op het bedrag van het voordeel van alle aard.98
Daarentegen staat artikel 66 §5 WIB de werknemer of bedrijfsleider die de bedrijfswagen ter beschikking
gesteld krijgt, wel uitdrukkelijk toe om 0,15 euro per kilometer woon-werkverkeer afgelegd met die wagen in
te brengen als werkelijke beroepskosten.99
De werknemer en belastingplichtige kan een bedrag voor beroepskosten voor woon-werkverkeer (gebaseerd
op de 0,15 euro per kilometer woon-werkverkeer) inbrengen tot het bedrag van het voordeel van alle aard
vòòr aftrek van de eigen bijdragen. Het al dan niet betalen van eigen bijdragen door de werknemer of
bedrijfsleider heeft dus geen invloed op het maximum bedrag voor beroepskosten dat kan worden
afgetrokken voor woon-werkverplaatsingen.100
Bijvoorbeeld in het geval van de reeds eerder vermelde bedrijfswagen VW Passat. Het betreft een voordeel
van alle aard van 1.509,86 euro.101 Indien de werknemer in 2018 een eigen bijdrage van 800 euro betaalde
voor het gebruik van die wagen, dan bedraagt het belastbare voordeel van alle aard 709,86 euro. Het
maximumbedrag beroepskosten woon-werkverkeer dat voor die wagen kan worden afgetrokken door die
werknemer bedraagt 1.509,86 euro. Dat bedrag wordt, bij 220 werkdagen per jaar, bereikt bij een woon-
werktraject van iets minder dan 23 kilometer enkele rit. 23 kilometer x 220 werkdagen x 2 verplaatsingen x
0,15 euro = 1.518 euro. Indien de werknemer zijn werkelijke beroepskosten voor de woon-
werkverplaatsingen bewijst dan verliest hij het recht op de aftrek van zijn wettelijk kostenforfait (maximum
4.720 EUR geïndexeerd voor aanslagjaar 2019). Het kostenforfait wordt automatisch toegepast als dat
voordeliger is.102
Deze aftrekbeperking speelt niet bij de aftrek van beroepskosten woon-werkverkeer door andere
werknemers die meerijden in een bedrijfswagen die ze zelf niet ter beschikking krijgen (carpooling). In dat
geval geldt enkel de traditionele aftrekbeperking tot 100 kilometer enkele rit.103
B. Werkgever
Artikel 198 §1 9° WIB bepaalt het bedrag van de in hoofde van de werkgever niet aftrekbare beroepskosten
op 17 procent van het voordeel van alle aard (namelijk 1/7 = 6/7 x 16,67 procent, afgerond op 17 procent.
Oorspronkelijk werd de verworpen uitgave berekend aan de hand van het voordeel van alle aard na aftrek
van de eigen bijdragen van de werknemer of bedrijfsleider.104
98 GwH 13 juni 2013, nr. 83/2013. Verzoeken tot vernietiging door het Grondwettelijk Hof afgewezen, het Hof vindt het feit dat het aantal privé kilometers geen invloed heeft op het bedrag van het belastbaar voordeel niet discriminerend. 99 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 28 april 2019). 100 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 28 april 2019). 101 Supra Hoofdstuk 2. Voordelen van alle aard, Afdeling 1. Bedrijfswagen, § 1. Bedrag van het voordeel van alle aard, pagina 5. 102 J. WELLENS, “De beschikking over een firmawagen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548 (consultatie 28 april 2019). 103 Artikel 66bis WIB. 104 Vr. en Antw., Vr. nr. 18441, 10 juni 2013 (L. VAN BIESEN).
12
Vanaf 1 januari 2017 werd het percentage van de verworpen uitgaven echter verhoogd tot 40% van het
voordeel van alle aard indien de vennootschap-werkgever de brandstofkosten voor persoonlijk gebruik van
de bedrijfswagen geheel of gedeeltelijk ten laste neemt.105 Zowel het gratis ter beschikking stellen van een
tankkaart door de werkgever aan de werknemer als het terugbetalen door de werkgever van de kosten van
brandstof verbonden aan het persoonlijk gebruik van de bedrijfswagen door de werknemer vallen onder deze
verhoging.106 Daarnaast wordt het bedrag van de verworpen uitgave voor de werkgever berekend tegen 17
procent of 40 procent (bij ten laste nemen door werkgever van brandstofkosten) ongeacht de eigen bijdragen
van de werknemer of de bedrijfsleider.107
Artikel 198 §1 9° en 9°bis WIB sluiten immers de verrekening van de eigen bijdrage in het voordeel uit van
de berekeningsgrondslag van de verworpen uitgave.108 Dit heeft tot gevolg dat zelfs wanneer het belastbare
voordeel tot nul wordt herleid omdat het volledig wordt geneutraliseerd door persoonlijke bijdragen, steeds
17 procent of 40 procent van het voordeel van alle aard als verworpen uitgave worden aangemerkt.109
Belangrijk in het kader van de vergroening is de aftrekbaarheid in functie van de CO2-uitstoot voor nieuwe
wagens aangekocht vanaf 1 april 2008. Daarnaast geldt er zelfs een aftrekbaarheid van 120 procent voor
voertuigen die een CO2-uitstoot hebben van 0 gram CO2 per kilometer.110
§ 5. Vrijstellingen
De bedrijfswagen is een vergoeding in natura voor woon-werkverkeer, waardoor de vrijstellingen van artikel
38 §1 9° b en c nog kunnen worden toegepast op het bedrag van het voordeel van alle aard.111
Bij de aangifte moet dan een onderscheid worden gemaakt tussen de verschillende verplaatsingen met de
bedrijfswagen , die elk afzonderlijk moeten worden vermeld op de fiche 281.10.112
Indien de bedrijfswagen uitsluitend gebruikt werd voor zuivere privéverplaatsingen en dus niet voor woon-
werkverplaatsingen, kan de vrijstelling van 400 euro niet worden toegepast.113 Het bedrag van het belastbaar
voordeel moet worden vermeld in rubriek 9b van de fiche 281.10.
Is de bedrijfswagen daarentegen uitsluitend gebruikt voor individuele woon-werkverplaatsingen (dus geen
gemeenschappelijk vervoer zoals carpoolen), dan kan de vrijstelling van 400 euro worden toegepast.114 Dit
bedrag wordt vermeld in rubriek 17c van de fiche 281.10. Gebruikt de werknemer de bedrijfswagen voor
zowel woon-werkverplaatsingen als voor zuivere privéverplaatsingen, dan kan de vrijstelling van 400 euro
eveneens worden toegepast.
105 Artikel 198 §1 9°bis WIB ingevoegd door artikel 67 Programmawet van 25 december 2016, BS 29 december 2016, 90879. 106 Of de vennootschap de brandstofkosten al dan niet ten laste neemt, kan blijken uit de arbeidsovereenkomst, de ‘car policy’ of uit een gedetailleerde rittenadministratie bijgehouden door de belastingplichtige. 107 Com. IB 92, Com. IB 66bis/1 tot en met Com. IB 66bis/19. 108 Artikel 36 §2 lid 1 tot 10 WIB 109 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 110 DELOITTE, “Aftrekbare kosten, update mei 2018”, www.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/Accountancy (consultatie 25 februari 2019). 111 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 112 Het aantal afgelegde kilometers moet niet meer worden vermeld op fiche 281.10. 113 Basisbedrag 250 euro, geïndexeerd voor aanslagjaar 2019 400 euro. Artikel 38, §1, 9° c WIB. 114 Voor de bedrijfsvoorheffing, op voorwaarde dat de werknemer verklaart zijn beroepskosten niet te zullen bewijzen.
13
Wanneer het gaat over door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer voor het woon-
werkverkeer, dan zal het voordeel van alle aard volledig worden vrijgesteld van belastingen. Voorwaarden
zijn enerzijds dat de bedrijfswagen niet voor zuivere privéverplaatsingen mag worden gebruikt, maar enkel
voor woon-werkverplaatsingen. Anderzijds moet minstens 80 procent van de woon-werkverplaatsing al
carpoolend worden afgelegd. Zijn de voorwaarden vervuld, dan wordt het voordeel van alle aard vrijgesteld
als sociaal voordeel en moet er niets worden vermeld op de fiche 281.10.115 Daarnaast worden de
beroepskosten voor woon-werkverkeer in dit geval beperkt tot 0,15 euro per kilometer en voor maximum 100
kilometer per enkele rit.116 Is één van de voorwaarden niet vervuld dan kan de vrijstelling voor door de
werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer niet worden toegepast, maar dan zal de
basisvrijstelling van 400 euro wel kunnen worden toegepast.
§ 6. Parkeerkosten tijdens woon-werkverkeer
Kosten in verband met woon-werkverplaatsingen zijn principieel 'eigen kosten van de werknemer'. Een
terugbetaling van die kosten is dan ook belastbaar in hoofde van de werknemer (met eventueel toepassing
van een vrijstelling). Niettemin aanvaardt de Dienst Voorafgaande Beslissingen dat parkeerkosten met
betrekking tot woon-werkverkeer toch de aard hebben van 'eigen kosten van de werkgever' waarvan de
terugbetaling door de werkgever in hoofde van de werknemer niet belastbaar is. De terugbetaling zal enkel
belastbaar zijn wanneer het parkeren kadert binnen een zuivere privéverplaatsing.117
§ 7. Stallingskosten bedrijfswagen
Een maandelijkse forfaitaire vergoeding (17,35 euro of 12,39 euro per maand, naargelang het toegelaten
privégebruik) toegekend aan de personeelsleden voor het stallen van een ter beschikking gestelde
personenwagen in een afgesloten privégarage, kan worden gekwalificeerd als een terugbetaling van een
eigen kost van de werkgever. Deze is dus niet belastbaar in hoofde van de werknemer.118
§ 8. Elektriciteitskosten voor elektrische bedrijfswagen
Wanneer de werknemer beschikt over een elektrische bedrijfswagen, dan zal de elektriciteit verstrekt door
de werkgever voor het opladen van deze bedrijfswagen niet worden beschouwd als een voordeel van alle
aard voor de werknemer. Enkel de bedrijfswagen zal een belastbaar voordeel van alle aard vormen. Wordt
de door de werkgever verstrekte elektriciteit echter ook gebruikt voor zuivere privéverplaatsingen, dan moet
zowel een belastbaar voordeel van alle aard voor de gratis elektriciteit als een voordeel van alle aard voor
de bedrijfswagen worden aangerekend.119
115 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 216. 116 Circ. nr. Ci. RH.241/620.842 (AAFisc. nr. 9/2013), 25 februari 2013. 117 In casu betrof het een werknemer die zijn bedrijfswagen parkeerde aan het treinstation om vervolgens met de trein zijn dagelijkse verplaatsing naar de vaste werkplaats te vervolledigen. Ruling 2016.174 van 24 mei 2016. 118 Ruling 2017.993 van 8 mei 2018. 119 Vr. en Antw., Kamer 2013-2014, 20 maart 2014, nr. 159, 309-311 (Vr. nr. 814 L. VAN BIESEN).
14
§ 9. Solidariteitsbijdrage
Enkel de werkgever is een solidariteitsbijdrage verschuldigd, wanneer hij aan een werknemer een voertuig
ter beschikking stelt dat ook voor andere dan dienstverplaatsingen wordt gebruikt.120 Het gaat om de zuivere
privéverplaatsingen en de woon-werkverplaatsingen.121 Deze solidariteitsbijdrage wordt berekend op basis
van het CO2-uitstootgehalte in gram per kilometer van het voertuig.122
Afdeling 2. Motorfiets
De werknemer of de bedrijfsleider die van zijn werkgever een motorfiets ter beschikking krijgt, wordt net als
bij een bedrijfswagen belast op een voordeel van alle aard wanneer hij die motorfiets voor woon-werkverkeer
en/of andere privéverplaatsingen gebruikt. Het voordeel wordt echter niet forfaitair geraamd maar is
belastbaar voor de werkelijke waarde bij de werknemer.123
Het voordeel moet dus worden vastgesteld op basis van de waarde die het heeft voor de werknemer. De
fiscale administratie geeft aan dat dit het bedrag is dat de verkrijger van het voordeel in normale
omstandigheden zou moeten besteden om een dergelijk voordeel te verkrijgen.124 Wordt dit criterium letterlijk
toegepast, dan moet het voordeel worden vastgesteld op de prijs die de werknemer zelf zou moeten betalen
indien hij de motorfiets zou kopen of leasen, met inbegrip van alle kosten. Sommige rechtsleer interpreteert
de werkelijke waarde van het voordeel echter als het bedrag dat de werknemer in normale omstandigheden
zou willen betalen om het voordeel te verkrijgen.125
Beschikt de werknemer reeds over een eigen motorfiets, , dan is de subjectieve waarde van een extra
bedrijfsmotorfiets voor hem heel wat lager dan de normale lease- of aankoopprijs. Een bedrijfsmotorfiets die
uitsluitend wordt aangewend voor dienstverplaatsingen en niet voor woon-werkverplaatsingen leidt niet tot
een belastbaar voordeel.126
Afdeling 3. Brandstofkaart
Het voordeel van alle aard dat voortvloeit uit het persoonlijk gebruik (woon-werkverplaatsingen en andere
privéverplaatsingen) van een door de werkgever kosteloos ter beschikking gestelde brandstofkaart voor het
privévoertuig van de werknemer/bedrijfsleider wordt niet forfaitair bepaald. Dat voordeel wordt bepaald op
de werkelijke waarde die het heeft voor de verkrijger.127 De werkelijke waarde is gelijk aan de kostprijs van
de brandstof getankt voor woon-werkverkeer én privéverplaatsingen.128 Dit is opmerkelijk omdat het bedrag
120 Artikel 38, § 3quater van de Wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, BS 2 juli 1981, 8575. 121 C. BUYSSE, “Sanctie inzake ‘solidariteitsbijdrage’: beroepstermijn van 3 maanden”, Fiscoloog 2015 , afl. 1440, 7. 122 C. BUYSSE, “Woon-werkverkeer met utilitaire bedrijfswagen: geen RSZ bijdrage”, Fiscoloog 2014, afl. 1394, 1. 123 Artikel 36 WIB. 124 Com. IB. 36/9. 125 J. WELLENS, “De beschikking over een motorfiets”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/browse/csh-da-filter!WKBE-LTR-DOCS-PHC-ab939cbfa46348b85f29f1bcfd34c00/mnco12844456 (consultatie 3 februari 2019). 126 Ruling 2014.448 van 07 oktober 2014. 127 Artikel 36 §1 lid 1 van het WIB. 128 J. WELLENS, “De beschikking over een brandstofkaart”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/browse/csh-da-filter!WKBE-LTR-DOCS-PHC-ab939cbfa46348b85f29f1bcfd34c00/mnco12844336 (consultatie 3 februari 2019).
15
van het belastbare voordeel van alle aard voor het persoonlijk gebruik van een gratis tankkaart hoger kan
zijn dat het bedrag van het forfaitair vastgestelde voordeel van alle aard voor de terbeschikkingstelling van
een bedrijfswagen inclusief tankkaart.129
Afdeling 4. Eigen wagen
A. Dienstverplaatsingen
Zoals hierboven reeds vermeld zullen verplaatsingen door de werknemer met zijn eigen wagen, motor- of
bromfiets die gebeuren in opdracht van de werkgever, aanleiding geven tot een belastingvrije
kostenvergoeding.130 De vergoeding voor deze kosten zal worden berekend aan de hand van het
kilometertarief dat de Staat toepast ten aanzien van zijn eigen personeelsleden wanneer de werknemer kiest
voor een forfaitaire raming. Het gaat hier niet om een voordeel van alle aard en dus niet om kosten eigen
aan de werknemer, maar om kosten eigen aan de werkgever. Het betreft een vast tarief per kilometer, dat
jaarlijks aangepast wordt op 1 juli.131 Vanaf 1 juli 2018 tot 30 juni 2019 gaat het om een bedrag van 0.3573
euro per kilometer. Het kilometertarief is dus gestegen. Verplaatst de werknemer zich in opdracht van de
werkgever met zijn eigen fiets (al dan niet elektronisch aangedreven) of met zijn eigen speed pedelec, dan
is er een forfaitair bedrag van 0.23 euro per kilometer voorzien wat betreft aanslagjaar 2019.132
Volgens de fiscale Administratie hebben werknemers slechts recht op de belastingvrije kostenvergoeding
wanneer maximum 24.000 kilometer per jaar is afgelegd in opdracht van de werkgever met de eigen wagen
van de werknemer.133 Is er meer dan 24.000 kilometer per jaar afgelegd en zijn deze kilometers forfaitair
vergoed, dan kan de fiscale Administratie een onderzoek instellen en bijkomende bewijzen van de gereden
kilometers en gedane autokosten eisen.134 De rechtspraak gaat echter niet akkoord met de fiscale
Administratie en stelt dat de belastingvrije kostenvergoeding absoluut is, zelfs wanneer meer dan 24.000
kilometer per jaar is afgelegd. De Administratie moet kunnen aantonen dat het in werkelijkheid gaat om een
verdoken bezoldiging gaat alvorens de kostenvergoeding belastbaar te kunnen stellen.135
B. Woon-werkverplaatsingen
Gaat het om woon-werkverkeer met de eigen wagen, dan is de werkgever niet verplicht om bij te dragen in
de kosten. Hij kan er echter voor kiezen dit wel te doen. Het is ook mogelijk dat er op sectoraal vlak,
ondernemingsvlak of in een individuele arbeidsovereenkomst een bepaalde regeling voor tussenkomst in de
onkosten is uitgewerkt. Als aan bepaalde voorwaarden voldaan is, is de werkgever dan wel verplicht om bij
te dragen in de onkosten voor woon-werkverkeer.136 Als de woon-werkverplaatsing slechts door één
werknemer wordt afgelegd, dan zal dit worden beschouwd als woon-werkverkeer met een ander
vervoermiddel dan gemeenschappelijk vervoer, waarvoor de basisvrijstelling van maximaal 400 euro van
toepassing is.
129 J. WELLENS, “De beschikking over een brandstofkaart”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/browse/csh-da-filter!WKBE-LTR-DOCS-PHC-ab939cbfa46348b85f29f1bcfd34c00/mnco12844336 (consultatie 3 februari 2019). 130 Supra Hoofdstuk 2. Voordelen van alle aard, pagina 4. 131 Het gaat hier dus niet om woon-werkverplaatsingen maar om dienstverplaatsingen. 132 Voor aanslagjaar 2020 gaat het om 0,24 euro per kilometer. 133 Com. IB 31/36. 134 J. WELLENS, “Forfaitaire kilometervergoedingen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844890 (consultatie 10 mei 2019). 135 Antwerpen 2 april 2002, Fiscale koerier 2002, 363. 136 X, Moet je werkgever je woon-werkverkeer betalen?, https://www.vacature.com/nl-be/carriere/werkplek/moet-je-werkgever-je-woon-werkverkeer-betalen (consultatie 20 maart 2019).
16
HOOFDSTUK 3. ARTIKEL 38, §1, lid 1 WIB
Het woon-werkverkeer betreft de verplaatsingen van de woonplaats naar de vaste plaats van tewerkstelling
en terug. De hieraan verbonden kosten zijn kosten eigen aan de werknemer. De werkgever is verplicht om
in bepaalde gevallen tegemoet te komen in de kosten voor deze verplaatsingen. De door de werkgever
betaalde vergoedingen aan de werknemer worden echter vrijgesteld van belasting wanneer aan de
voorwaarden van artikel 38, §1, 9° WIB en artikel 38, §1, 14° WIB is voldaan. Het betreft de verplaatsingen
aan de hand van het openbaar vervoer, georganiseerd gemeenschappelijk vervoer of een ander
vervoermiddel dan deze eerste twee voor een maximumbedrag van 400 euro in aanslagjaar 2019
(basisbedrag 250 euro per jaar).137 Ook vergoedingen voor verplaatsingen met de fiets worden vrijgesteld.138
De vrijstellingen zijn belangrijk in het kader van deze masterproef aangezien zij een grote stimulator kunnen
zijn voor werknemers om te kiezen voor groenere vervoermethoden.
Afdeling 1. Openbaar vervoer
§ 1. Algemeen
De vergoeding verschaft door de werkgever voor het gebruik van het openbaar vervoer om naar het werk te
gaan wordt volledig vrijgesteld van belastingen, op voorwaarde dat de werknemer zijn werkelijke kosten niet
bewijst.139 Deze vrijstelling wordt echter niet automatisch toegekend maar moet worden aangevraagd door
degene die van het openbaar vervoer gebruik maakt.140 Sinds 2015 bepaalt de Fiscale Administratie dat de
vrijstelling beperkt is tot de daadwerkelijke kost van het openbaar vervoer.141 Het is dus niet zo dat de
werkgeverstussenkomst automatisch volledig wordt vrijgesteld louter omdat de werknemer gebruik maakt
van het openbaar vervoer. Voor de vrijstelling is geen regelmatig abonnement vereist, ook losse
vervoersbewijzen, tickets en rittenkaarten komen voor de vrijstelling in aanmerking.142
Verder is er een onderscheid in het bedrag van de werkgeverstussenkomst naargelang het soort openbaar
vervoer dat men gebruikt.143
137 Artikel 38, §1, 9° WIB. 138 Artikel 38, §1, 14°, a) en b) WIB. 139 Openbaar vervoer heeft betrekking op het vervoer met de trein, tram, bus, metro en elk ander vervoermiddel dat wordt ingezet door de openbare vervoermaatschappijen, zoals de NMBS, de MIVB, TEC en De Lijn. Ook het vervoer over water met de ‘waterbus’ (op de Schelde tussen Hemiksem en Antwerpen op het Zennekanaal tussen Vilvoorde en Brussel) valt onder het openbaar vervoer. Zie FOD Financiën, “Circulaire 2018/C/77 van 15 juni 2018 over de waterbus”, www.fisconetplus.be (consultatie 1 mei 2019). 140 J. LAMMENS, “De fiscale vrijstelling van de werkgeverstussenkomst voor woon-werkverkeer met openbaar vervoer”, SOCWEG 2015, afl. 18, (10) 13. 141 Circ. nr. Ci. RH. 241/630.298 van 18 mei 2015. 142 J. WELLENS, “Openbaar gemeenschappelijk vervoer”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845053 (consultatie 23 april 2019). 143 CAO nr. 19octies van 20 februari 2009 ter vervanging van de CAO nr. 19ter van 5 maart 1991 betreffende de financiële bijdrage van de werkgevers in de prijs van het vervoer van de werknemers.
17
Met de trein
Het bedrag van de vergoeding door de werkgever wordt berekend op basis van de kostprijs van de treinkaart
of het treinticket. Reeds vanaf de eerste kilometer dient de werkgever tussen te komen, aangezien er geen
minimumafstand is. De werkgever vergoedt de gehele kostprijs van het treinticket.
Met bus, tram of metro
In tegenstelling tot verplaatsing met de trein is er hier wel een minimumafstand voorzien. De werkgever komt
tussen in de kosten voor verplaatsingen die vanaf de vertrekhalte ten minste 5 kilometer bereiken. Is de prijs
van het vervoer afhankelijk van de afstand, dan is de vergoeding door de werkgever gelijk aan de vergoeding
door de werkgever voor een treinkaart voor een overeenstemmende afstand, zonder evenwel 75 procent
van de werkelijke prijs van de verplaatsing te mogen overschrijden.144
Is de prijs, ongeacht de afstand, een vast bedrag, dan wordt de vergoeding door de werkgever op een
forfaitaire manier bepaald. De tussenkomst bedraagt dan 71,8% van de effectief door de werknemer betaalde
prijs, zonder evenwel het bedrag van de tussenkomst van de werkgever in de prijs van de treinkaart voor
een afstand van 7 kilometer te mogen overschrijden (30 euro per maand).145
§ 2. Gecombineerd openbaar vervoer
Gebruikt de werknemer naast de trein eveneens een andere wijze van het openbaar vervoer, dan hangt de
vergoeding door de werkgever af van de wijze waarop het vervoersbewijs is geleverd. Levert de werknemer
één vervoersbewijs voor de totale afstand, zonder onderscheid van het gebruikte openbaar vervoer, dan is
de vergoeding door de werkgever gelijk aan het volledige bedrag van dat vervoersbewijs.
Levert de werknemer verschillende vervoersbewijzen, dan is de tussenkomst van de werkgever voor de
totale afstand gelijk aan de som van de tussenkomsten van de werkgever in de prijs van elk transportmiddel
afzonderlijk.146
Neemt de werknemer zijn fiets mee om naast het gebruik van het openbaar vervoer een resterend gedeelte
van de woon-werkverplaatsing met de fiets af te leggen, dan wordt de betaalde werkgeversvergoeding
volledig vrijgesteld, met inbegrip van de extra kosten voor het meenemen van de fiets.147
Van zodra een werknemer de mobiliteitsvergoeding ontvangt, verliest deze het recht op vrijstelling voor het
gebruik van het openbaar vervoer.148
144 Koninklijk besluit van 11 februari 2013 tot wijziging van het koninklijk besluit van 28 juli 1962 tot vaststelling van het bedrag en de wijze van betaling van de werkgeversbijdrage in het verlies geleden door de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen ingevolge de uitgifte van abonnementen voor werklieden en bedienden, BS 27 februari 2013, 12546. 145 Wet van 27 juli 1962 tot vaststelling van een werkgeversbijdrage in het verlies geleden door de NMBS, ingevolge de uitgifte van abonnementen voor werklieden en bedienden, BS 31 juli 1962, 6398. 146 X., “Woon-werkverkeer”, https://www.aclvb.be/nl/woon-werkverkeer#woon-werkverkeer-met-de-trein (consultatie: 15 maart 2019). 147 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 371, 14 juni 2004 (D. SCHALCK) en Circ. nr. Ci. RH. 241/565.608 (AOIF 38/2004), 29 september 2004. 148 Infra Hoofdstuk 6. Recente evoluties, Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime, pagina 37.
18
§ 3. Derdebetalerovereenkomsten
Indien de werkgever een derdebetalerovereenkomst ondertekent met de verschillende maatschappijen voor
openbaar vervoer, dan hoeven de werknemers niet steeds het volledige bedrag van hun abonnement voor
te schieten. De werknemers moeten dan een kleiner deel betalen. Bovendien levert dit systeem van de derde
betaler ook de werkgever een financieel voordeel op. Met het klassieke systeem krijgen de werknemers
immers elke maand een bedrag terugbetaald, maar de derdebetalerovereenkomst is gebaseerd op
jaarabonnementen. Die zijn goedkoper dan 12 maandabonnementen (een jaarabonnement kost evenveel
als 10 maandabonnementen, dus een besparing van zo’n 1/6e van de prijs).149
Afdeling 2. Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer –
Carpooling
Carpooling of door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer betreft het gemeenschappelijk
vervoer van werknemers met elk voertuig geschikt om minimum twee personen te vervoeren, georganiseerd
door de werkgever al dan niet met tussenkomst van een maatschappij voor personenvervoer.150 Hieronder
vallen de autocar, de autobus, de minibus, een bedrijfsvoertuig, de personenwagen en de motorfiets. De
werkgever legt de regels vast aangaande het vervoer en ziet toe op het gebruik.151
De vergoeding toegekend voor het gebruik van gemeenschappelijk georganiseerd vervoer is vrijgesteld ten
belope van een bedrag dat maximaal gelijk is aan de prijs van een treinabonnement eerste klasse voor die
afstand, op voorwaarde dat de werknemer zijn werkelijke kosten niet bewijst.152 Vanaf inkomstenjaar 2016
houdt men rekening met het tarief voor de maandabonnementen eerste klasse.153 Het totaal aantal
maandabonnementen waar rekening mee wordt gehouden in een jaar, staat in verhouding tot het aantal
dagen waarop gebruik gemaakt wordt van het georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, te delen door
twintig.154
Er is een onderscheid tussen de fiscale behandeling van carpooling met de eigen wagen en carpooling met
de bedrijfswagen met aandacht voor zowel de werknemer-chauffeur als voor de werknemer-passagier.
§ 1. Carpooling met de eigen wagen
Carpooling met de eigen wagen wordt ook beschouwd als door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer wanneer de werkgever de regels en voorwaarden omtrent de carpooling vastlegt
149 NMBS, “Derdebetalerovereenkomsten”, http://www.belgianrail.be/nl/bedrijven/woon-werkverkeer/alicia.aspx (consultatie 9 mei 2019). 150 N. WELLEMANS, Alternatieve verloning 2014, Limal, Anthemis, 2014, 598 – 601. 151 'Georganiseerd' betekent dat de werkgever de regels, modaliteiten en vergoedingsvoorwaarden van het collectief vervoer bepaalt (in een collectieve of individuele overeenkomst met de werknemer) en er toezicht op uitoefent. De werkgever kan een beroep doen op een derde voor de organisatie van het collectief vervoer. 152 Maakt de werknemer gratis gebruik van het gemeenschappelijk georganiseerd vervoer, en wordt er dus geen vergoeding betaald, dan is dit voordeel van alle aard een belastingvrij sociaal voordeel waarvan de waarde niet moet worden vermeld op de loonfiche 281.10. 153 De tarieven zijn terug te vinden op de site van de NMBS en gelden ieder jaar vanaf 1 februari (www.nmbs.be). Om de grens vast te stellen van de totale vergoeding met betrekking tot dat jaar geldt het tarief dat toepasselijk is vanaf 1 februari. 154 Circ. nr. Ci. RH. 703.111 (AAFisc 1/2016), 15 januari 2016., Circ. nr. Ci. RH. 241/550.265 (AOIF 20/2002), 18 juli 2002.
19
en wanneer de vergoeding betrekking heeft op de woon-werkverplaatsingen afgelegd door minstens twee
werknemers.155
Indien het gemeenschappelijk vervoer georganiseerd is met de eigen wagen van de werknemer, zal zowel
de door de werkgever aan de werknemer-chauffeur betaalde vergoeding als de aan de werknemer-passagier
betaalde vergoeding vrijgesteld worden voor een bedrag opnieuw gelijk aan de prijs van een
treinabonnement eerste klasse voor die afstand.156 Ingeval er een verplaatsing gebeurt die het normale
woon-werkverkeer overschrijdt ten gevolge van een omweg om een werknemer-passagier op te halen of af
te zetten, dan is dit in hoofde van de werknemer-chauffeur een dienstverplaatsing en dan zal de terugbetaling
in aanmerking komen als een niet belastbare terugbetaling van de eigen kosten van de werkgever.157 Gaat
het enkel om woon-werkverplaatsingen, dan is voor de werknemer-chauffeur de vrijstelling voor de door de
werkgever betaalde vergoeding beperkt tot een geïndexeerd bedrag van maximum 400 euro.158
§ 2. Carpooling met de bedrijfswagen
Naast het gemeenschappelijk vervoer georganiseerd met de eigen wagen van de werknemer, kan er sprake
zijn van gemeenschappelijk vervoer georganiseerd door het ter beschikking stellen van een bedrijfswagen
aan een werknemer door de werkgever. Hiervoor moeten twee voorwaarden zijn vervuld: vooreerst moet de
werkgever de regels en formaliteiten omtrent het gemeenschappelijk georganiseerd vervoer met de
bedrijfswagen vastleggen, daarnaast moet de woon-werkverplaatsing met de bedrijfswagen worden afgelegd
door minstens twee werknemers. Er moet een onderscheid worden gemaakt tussen de vrijstelling vòòr 2013
en na 2013.
A. Vrijstelling vòòr 2013
De twee reeds eerder genoemde voorwaarden moesten zijn vervuld, namelijk het vastleggen en controleren
van het naleven van de regels door de werkgever voor het door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer met de bedrijfswagen evenals het afleggen van de woon-werkverplaatsing door
minstens twee werknemers. Was aan deze voorwaarden voldaan, dan werd het voordeel van alle aard
volledig vrijgesteld.159
Voor de werknemers-passagiers was het gratis door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk
vervoer een belastingvrij sociaal voordeel. Werd de woon-werkverplaatsing echter slechts door één
werknemer afgelegd, dan werd dit beschouwd als een woon-werkverplaatsing met een ander vervoermiddel
dan gemeenschappelijk vervoer, waarvoor een lagere vrijstelling van maximum 350 euro gold.160
155 Als de woon-werkverplaatsing slechts door één werknemer wordt afgelegd, dan zal dit worden beschouwd als woon-werkverkeer met een ander vervoermiddel dan gemeenschappelijk vervoer, waarvoor de lagere vrijstelling van maximaal 400 euro van toepassing is. 156 Met het oog op vermijden van misbruik moet de werkgever een kopie ter beschikking houden voor de belastingadministratie van elke individuele overeenkomst waarin het gemeenschappelijk vervoer met de werknemers wordt geregeld. Dit geldt niet in geval van gemeenschappelijk vervoer met een autocar, autobus of minibus. 157 Als gevolg van deze omweg en het maken van een dienstverplaatsing ontvangt de werknemer-chauffeur een belastingvrije vergoeding (want eigen kosten aan de werkgever) tot 0,3573 per kilometer. 158 Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013. 159 Het voordeel moest op de toenmalige fiche 281.10 worden vermeld in rubriek 17 c en worden aangegeven via de aangifte (code (.)255 van vak IV). De beperking van de vrijstelling tot een treinabonnement eerste klasse gold niet. Zie Circ. nr. Ci. RH. 241/550.265 (AOIF 20/2002), 13 december 2002. 160 Het voordeel moest enkel worden aangegeven indien het de enkele gemeenschappelijk afgelegde woon-werkverplaatsing niet langer was dan 25 kilometer en de totale woon-werkverplaatsing wel langer was dan 25 km.
20
Het individuele woon-werkverkeer moest nooit als belastbaar voordeel worden aangegeven in het geval de
bedrijfswagen enkel en alleen werd gebruikt voor woon-werkverplaatsingen, op voorwaarde dat het
gemeenschappelijk vervoer door de werkgever georganiseerd werd, de werknemer door de werkgever was
aangeduid als chauffeur, de wagen niet voor privéverplaatsingen werd gebruikt en de overeenkomst tussen
werknemer en werkgever deze voorwaarden duidelijk benadrukte. In de mate dat de werknemer een omweg
moest maken van zijn normale woon-werkverplaatsing om zijn collega’s op te halen, werd dit beschouwd als
een dienstverplaatsing en moest er voor deze omweg geen voordeel van alle aard worden berekend.
B. Vrijstelling na 2013
Stelt de werkgever een bedrijfswagen ter beschikking aan een werknemer waarmee deze (in opdracht van
de werkgever) één of meerdere collega’s gaat ophalen en zich vervolgens naar het werk begeeft, dan wordt
het voordeel van alle aard uit die wagen volledig van belasting vrijgesteld, mits een aantal cumulatieve
voorwaarden vervuld zijn.161 Vooreerst moet de werkgever zoals reeds vermeld de regels voor het gebruik
van de bedrijfswagen als door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer vastleggen en hierop
toezicht houden.162 De regels moeten zijn opgenomen in een schriftelijke overeenkomst tussen de
werknemers en de werkgever. Vervolgens moet het carpooltraject (dus de woon-werkverplaatsing met meer
dan één werknemer) minstens 80 procent bedragen van de woon-werkverplaatsing die de werknemer die
over de bedrijfswagen beschikt normaal zou afleggen (wanneer hij dus geen collega’s zou ophalen). Bij het
beoordelen van de 80 procent voorwaarde mag er dus geen rekening worden gehouden met de omweg die
de werknemer moet doen voor het ophalen van collega’s. Tot slot mag de bedrijfswagen uitsluitend gebruikt
worden voor woon-werkverplaatsingen en niet voor eigenlijke privéverplaatsingen.163 Vooral deze laatste
voorwaarde zal ervoor zorgen dat de volledige vrijstelling van het voordeel van alle aard in de praktijk nog
moeilijk te verwezenlijken is.
Indien alle bovenstaande voorwaarden vervuld zijn, wordt het volledige woon-werkverkeer (inclusief de
woon-werkverplaatsing die de werknemer-chauffeur alleen aflegt) geacht door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer te zijn.164 Het gaat dus om een vrijgesteld voordeel van alle aard in hoofde van
de werknemer.165
Ook voor de werknemer-passagiers blijft het gratis door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk
vervoer net zoals de regeling vòòr aanslagjaar 2013 vrijgesteld als sociaal voordeel.166 Kent de werkgever
hier bovenop nog een vergoeding toe, dan wordt deze vrijgesteld tot een bedrag dat gelijk is aan een
treinabonnement eerste klasse voor dezelfde afstand.167
161 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 290. 162 Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013. 163Vr. en Antw., Kamer 2012 – 2013, 7 maart 2013, nr.130, 500 – 502 (Vr. nr. 144 G. GILKINET). 164 Het voordeel van alle aard is in dit geval vrijgesteld als sociaal voordeel en moet dan niet worden aangegeven, noch worden vermeld op de fiscale fiche 281.10. 165 Wanneer de belastingplichtige een bedrijfswagen ter beschikking krijgt zijn beroepskosten 'woon-werkverkeer' zou inbrengen, worden die kosten beperkt tot 0,15 EUR/km én beperkt tot 100 km enkele rit. De beperking tot het bedrag van het voordeel van alle aard geldt dan niet, want dit is immers onbestaande. Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013. 166 Vr. en Antw., Kamer 2012-2013, 10 april 2013, nr.130, 530 – 536 (Vr. nr. 357 V. WOUTERS). 167 Vr. en Antw., Kamer 2012-2013, 10 april 2013, nr.130, 530 – 536 (Vr. nr. 357 V. WOUTERS).
21
Indien echter één van de bovenstaande voorwaarden niet vervuld is, zal de vrijstelling niet worden toegepast
en valt men terug op de basisvrijstelling tot 400 euro wanneer de bedrijfswagen gedeeltelijk voor het woon-
werkverkeer wordt gebruikt.168
Concreet zal dus het voordeel voor de werknemer-passagier met betrekking tot zijn woon-
werkverplaatsingen aangemerkt zijn als een vrijgesteld sociaal voordeel in de zin van artikel 38, § 1, al. 1,
11° WIB. Deze vrijstelling is mogelijk in combinatie met de aftrek van de werkelijke beroepskosten. Als het
aandeel gemeenschappelijk georganiseerd vervoer in het totale traject woon-werkverplaatsing minstens 80
procent bedraagt (en aldus essentieel is), dan zal ook het voordeel voor de werknemer-chauffeur een
vrijgesteld sociaal voordeel vormen. Bij het ter beschikking stellen van een bedrijfswagen door de werkgever
aan de werknemer, mag de wagen niet voor privéverplaatsingen worden gebruikt. Wordt de bedrijfswagen
wel voor privéverplaatsingen gebruikt, dan moet er rekening houdend met het persoonlijk gebruik een
forfaitair voordeel van alle aard worden belast.
Het ter beschikking stellen van een voertuig met chauffeur door de werkgever voor de woon-
werkverplaatsingen, is geen carpooling. Ook verliezen de werknemers het recht op vrijstelling van de
werkgeverstussenkomst van zodra ze een mobiliteitsvergoeding ontvangen.169
§ 3. Aftrek van de beroepskosten
Als twee of meer werknemers het woon-werkverkeer geheel of gedeeltelijk met dezelfde wagen afleggen,
wordt het kostenforfait van 0,15 euro toegekend aan ieder van hen.
Er is echter wel een onderscheid met betrekking tot het aantal kilometers dat de werknemers in acht mogen
nemen. De werknemer-chauffeur mag op alle afgelegde kilometers het forfait van 0,15 euro toepassen, terwijl
dit voor de werknemers-passagiers beperkt is tot 100 kilometer enkele rit.
Daarnaast zijn de kosten die de werknemer-chauffeur maakt door de verplaatsing die zijn normale woon-
werkverplaatsing overschrijdt ten gevolge van het ophalen van werknemer-passagiers aftrekbaar volgens de
75 procent aftrekbeperking (verminderd met de eventuele vergoeding betaald door de werkgever).170 Het
gaat immers om een dienstverplaatsing en een kost eigen aan de werkgever, waarvoor het tarief van 0,15
euro per kilometer niet geldt.171
Als bijkomende voorwaarde voor de 75 procent aftrekbeperking wordt echter opgelegd dat de carpooling
moet georganiseerd zijn door de werkgever.172
Belangrijk is dat zelfs wanneer de belastingplichtige werknemer-chauffeur een vergoeding ontvangt van de
werknemers-passagiers, het kostenforfait van 0,15 euro per kilometer behouden blijft.
De vergoeding verkregen van de werknemers-passagiers moet ook niet worden aangegeven in de aangifte,
tenzij de omvang van de ontvangen vergoeding aanleiding zou geven tot de kwalificatie als bezoldigd
personenvervoer. De vergoeding verkregen van de werknemers-passagiers zal niet belastbaar zijn en moet
dus niet worden aangegeven wanneer deze niet meer bedraagt dan de kilometervergoeding die de Staat
168 Het voordeel van alle aard moet dan op de fiche 281.10 worden vermeld voor een bedrag van maximum 400 EUR in de rubriek 17 c (ander vervoermiddel) en in rubriek 9 b voor het saldo. 169 Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, 2838/001. 170 J. WELLENS, “Carpooling”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12729893?snippetId=522b3534-6f57-f853-91af-98168e44b08c (consultatie 23 februari 2019). 171 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 1494, 7 december 2006 (T. PIETERS) en Circ. nr. Ci. RH.241/550.265 (AOIF 20/2002), 18 juli 2002. 172 Bijlage 1 van Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013.
22
toekent aan haar personeel voor dienstverplaatsingen (0,3573 euro per kilometer voor 1 juli 2018 tot en met
30 juni 2019).173 De werknemers-passagier hebben de keuze wat betreft hun beroepskosten, ofwel trekken
ze de aan de werknemer-chauffeur betaalde vergoeding af (mits bewijs) ofwel opteren ze voor de aftrek van
beroepskosten van 0,15 euro per kilometer, met een beperking tot 100 kilometer voor deze laatste optie.174
Afdeling 3. Ander vervoermiddel
Een ‘ander vervoermiddel’ is iedere andere vervoermethode dan het gebruik van het openbaar vervoer of
collectief door de werkgever georganiseerd vervoer. Hieronder valt dus het vervoer voor woon-
werkverplaatsingen met de eigen wagen, met de bedrijfswagen, met de motorfiets en niet door de werkgever
georganiseerd carpoolen. De woon-werkverplaatsingen met de fiets kunnen hier eveneens onder vallen
wanneer een forfaitair bedrag als werkgeverstussenkomst is betaald.175 Tot slot valt ook te voet naar het
werk gaan onder ‘ander vervoermiddel’.176 De vergoeding die de werkgever betaalt voor de woon-
werkverplaatsingen gedaan met een ‘ander vervoermiddel’ wordt vrijgesteld van belastingen tot een
maximumbedrag van 400 euro, wanneer de werknemer zijn werkelijke beroepskosten niet bewijst.177 Voor
aanslagjaar 2020 stijgt het vrijgestelde bedrag naar 410 euro.178 Aangezien het regime omtrent de woon-
werkverplaatsingen met de eigen wagen, met de bedrijfswagen, met de motorfiets en carpoolen hierboven
reeds is uitgelegd, wordt hieronder gefocust op de verplaatsingen met de fiets en het te voet naar het werk
gaan.179
§ 1. Verplaatsingen met de fiets
Drie soorten ‘fietsen’ zijn te onderscheiden.180 Als eerste soort is er het rijwiel. Het rijwiel betreft elk voertuig
met twee of meer wielen, dat via pedalen of handgrepen met spierkracht wordt aangedreven, dat eventueel
uitgerust is met een elektrische hulpmotor tot 250 W en geen ondersteuning meer biedt vanaf 25 kilometer
per uur, of eerder wanneer de bestuurder ophoudt met trappen. Hieronder vallen elektrisch aangedreven
klassieke fietsen, koersfietsen, mountainbikes, city bikes, bakfietsen, aangepaste driewielige fietsen voor
mindervaliden en plooibare fietsen. Hoverboards, rolschaatsen, skateboards, monowheels en segways zijn
daarentegen niet bedoeld.181
De tweede soort is het gemotoriseerd rijwiel. 182 Onder het gemotoriseerd rijwiel valt elk twee-, drie- of
vierwielig voertuig met pedalen, uitgerust met een elektrische hulpaandrijving met als hoofddoel
trapondersteuning waarvan de aandrijfkracht wordt onderbroken bij een voertuigsnelheid van maximum 25
173 Bijlage 2 van Circ. nr. Ci. RH.241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013. 174 Circ. nr. Ci. RH.241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013. 175 De kilometervergoeding voor de fiets wordt wat betreft aanslagjaar 2019 voor 0,23 euro per kilometer vrijgesteld. Zowel de gewone als de elektrische fiets als de speed pedelecs worden fiscaal als fiets aangemerkt. 176 Ruling 2012.065 van 22 mei 2012. 177 Artikel 184 Programmawet 22 december 2008, BS 29 december 2008, 68.649. 178 Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013, Vr. en Antw., Kamer 2012 - 2013, 10 april 2013, nr.130, 530 – 536 (Vr. nr. 357 V. WOUTERS). 179 Supra Hoofdstuk 2.Voordelen van alle aard, pagina 4. 180 J. WELLENS, “Woon-werkverplaatsingen met de fiets (Herstelwet).”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12789439?snippetId=1767b091-d6d3-4454-8e42-bf5e50977b33 (consultatie 23 februari 2019). 181 J. WELLENS, “Woon-werkverplaatsingen met de fiets (Herstelwet).”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12789439?snippetId=1767b091-d6d3-4454-8e42-bf5e50977b33 (consultatie 23 februari 2019). 182 T. YSEBAERT, Moet de snelle elektronische fiets aan banden?, http://www.standaard.be/cnt/dmf20171227_03270172 (consultatie 16 maart 2019).
23
kilometer per uur, met uitsluiting van de hierboven vermelde rijwielen. Het nominaal continu
maximumvermogen van de elektrische motor bedraagt maximaal 1 kW.183
De derde en laatste soort is de speed pedelec.184 De speed pedelec betreft elk tweewielig voertuig met
pedalen (met uitsluiting van de gemotoriseerde rijwielen), met een elektrische hulpaandrijving met als
hoofddoel trapondersteuning waarvan de aandrijfkracht wordt onderbroken bij een voertuigsnelheid van
maximum 45 kilometer per uur. Het nominaal continu maximumvermogen van de elektrische motor bedraagt
ten hoogste 4 kW.185
Vanaf aanslagjaar 2018 treedt een wijziging op.186 Het begrip fiets wordt vervangen door het begrip rijwiel of
elektrisch aangedreven speed pedelec.187
A. Vrijstelling
Om het gebruik van de fiets voor woon-werkverkeer te stimuleren, werden vanaf aanslagjaar 2010 nieuwe
fiscale maatregelen ingevoerd.188 Voor de woon-werkverplaatsingen met de fiets kan de werknemer
aanspraak maken op een vergoeding die vrijgesteld wordt voor een bedrag van 0.23 euro per kilometer
(aanslagjaar 2019).189 Rijwielen (zoals bijvoorbeeld de elektrische fiets met trapondersteuning met een
snelheid tot 25 kilometer per uur) hebben recht op de vrijstelling.190 Tot en met aanslagjaar 2017 gold de
vrijstelling niet voor gemotoriseerde rijwielen en voor speed pedelecs (elektrisch gemotoriseerde rijwielen
met trapondersteuning met een snelheid tot 45 kilometer per uur).191 Vanaf aanslagjaar 2018 breidt deze
vrijstelling ook uit naar gemotoriseerde rijwielen en speed pedelecs wanneer deze elektrisch worden
aangedreven.192 Voorts is geen cumulatie mogelijk voor dezelfde verplaatsing of voor een deel hiervan met
183 J. WELLENS, “Woon-werkverplaatsingen met de fiets (Herstelwet).”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12789439?snippetId=1767b091-d6d3-4454-8e42-bf5e50977b33 (consultatie 23 februari 2019). 184 S. SUYS, S. VEREECKEN, “Is de elektrische fiets altijd een fiets?”, Actua Leges 2016, 13. 185 J. WELLENS, “Woon-werkverplaatsingen met de fiets (Herstelwet).”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12789439?snippetId=1767b091-d6d3-4454-8e42-bf5e50977b33 (consultatie 23 februari 2019). 186 Wetsontwerp van 5 oktober 2017 houdende diverse fiscale bepalingen I, Parl.St. Kamer 2016-17, nr. 2639/006. 187 Ook in deze masterproef moet onder het begrip fiets steeds rijwiel of elektrisch aangedreven speed pedelec worden verstaan. J. VAN DYCK, “Fiscale voordelen voor gebruik van fietsen nu ook bij speed pedelecs”, Fiscoloog 2017, afl. 1523, 5. 188 De kilometervergoeding die zowel een werknemer als een bedrijfsleider verkrijgt voor het gebruik van de fiets voor het woon-werkverkeer was tot en met aanslagjaar 2009 vrijgesteld van belasting voor een bedrag van 0,15 EUR per km. Voor aanslagjaren 2010 en 2011 was de vrijgestelde kilometervergoeding verhoogd tot 0,20 EUR. In aanslagjaren 2012 en 2013 was 0,21 EUR belastingvrij voor de werknemer. Voor aanslagjaren 2014 tot en met 2017 was het 0,22 EUR per kilometer het vrijgestelde bedrag. Er is dus duidelijk een positieve evolutie op te merken, waardoor gebruik van de fiets als vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen gestimuleerd wordt. Artikel 25 tot 29 Herstelwet dd. 27.03.2009, BS 07.04.2009. 189 Artikel 38, §1, lid 1, 14°, a) WIB. Vanaf aanslagjaar 2020 wordt 0,24 euro vrijgesteld per kilometer. Het wettelijk basisbedrag bedraagt 0,145 euro per kilometer en wordt geïndexeerd overeenkomstig artikel 178, § 2, lid 3 WIB. 190 J. VAN DYCK, “Fietsen, PC's, tablets, GSM's, enz. : 'sociaal' volgt 'fiscaal'”, Fiscoloog 2018, afl. 1557, 3. 191 Vr. en Antw., Kamer, 2015-2016, 16 februari 2015, nr. 72, 178 – 180 (Vr. nr. 807 J. VAN DEN BERGH). 192 Wetsontwerp van 28 september 2017 tot invoering van een fietsvergoeding voor speed pedelecs, 2639/003.
24
de vrijstelling van artikel 38, § 1, lid 1, 9° WIB.193 De fiscale vrijstelling geldt ook integraal als sociale
vrijstelling van RSZ-bijdragen vanaf 2017.194
De kilometervergoeding toegekend voor de werkelijk gedane woon-werkverplaatsingen met een fiets is
vrijgesteld voor een te indexeren bedrag van maximum 0,145 euro per kilometer (voor aanslagjaar 2019 gaat
het om 0,23 euro).195 De vrijstelling zal zowel van toepassing zijn op werknemers als op bedrijfsleiders en
zal zelfs blijven bestaan wanneer deze werknemers of bedrijfsleiders hun werkelijke beroepskosten bewijzen.
Is er een fiets ter beschikking gesteld door de werkgever en wordt deze fiets werkelijk gebruikt voor woon-
werkverplaatsingen, dan wordt het volledige voordeel dat voortvloeit uit de terbeschikkingstelling van de fiets
evenals de toebehoren, de onderhouds- en de stallingskosten vrijgesteld.196 Zo ook het voordeel van een
pechverhelpingsdienst die de werkgever aanbiedt aan de werknemer wanneer deze met de bedrijfsfiets te
maken krijgt met pech.197 De fiets moet daadwerkelijk gebruikt worden voor de woon-werkverplaatsingen,
maar mag daarnaast ook gebruikt worden voor privéverplaatsingen.198 Aanvankelijk woedde er discussie of
de terbeschikkingstelling van een mountainbike of koersfiets door de werkgever aan de werknemer
belastbaar was als voordeel van alle aard of niet en dus al dan niet mocht worden vrijgesteld.199 Ondertussen
is vastgesteld dat de mountainbike of koersfiets een fiets is zoals bedoeld in artikel 38, §1, lid 1, 14°, b WIB
en dus ook de vrijstelling kan genieten.200
B. Aftrek van de beroepskosten
Werknemer
De beroepskosten met betrekking tot de woon-werkverplaatsingen met de fiets, zijn bij gebrek aan bewijzen
forfaitair bepaald op 0,145 euro per afgelegde kilometer.201 Geïndexeerd voor aanslagjaar 2019 bedraagt dit
0,23 euro per kilometer. Als de werknemer met de fiets naar het werk gaat, is er dus een kostenforfait van
0,23 euro per afgelegde kilometer voor aanslagjaar 2019 (voor aanslagjaar 2020 bedraagt deze 0,24 euro
per afgelegde kilometer) van toepassing voor de woon-werkverplaatsingen.202
193 Artikel 38, §1, lid 2 WIB. Cumulatie is wel mogelijk tussen artikel 38, §1, lid 1, °14, a) en artikel 38, §1, lid 1, °14, b) WIB. 194 KB van 7 februari 2018 tot wijziging van artikel 19, § 2, van het koninklijk besluit van 28 november 1969 tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944 betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, BS 27 februari 2018, 17377. 195 Artikel 38, &1, eerste lid, 14°, b WIB. 196 Artikel 38, §1, lid 1, 14°, b WIB. 197 Ruling 2018.0603 van 24 juli 2018 en Ruling 2017.525 van 19 september 2017. 198 Circ. Ci. RH. 242/612.802 (AAFisc 47/2011), 19 oktober 2011. Vòòr aanslagjaar 2010 was het ter beschikking stellen van een fiets door de werkgever aan de werknemer wel nog belastbaar. Het persoonlijk gebruik (voor woon-werkverkeer en andere privéverplaatsingen) van een kosteloos ter beschikking gestelde 'bedrijfsfiets' was in hoofde van de werknemer belastbaar als een voordeel van alle aard. https://monkey.wolterskluwer.com/nl/ (consultatie 9 mei 2019). 199 Vr. en Antw., Kamer 2015 -2016, 18 oktober 2016, nr. 96, 255 – 258 (Vr. nr. 1247 G. GILKINET). 200 J. WELLENS, “De ene fiets is de andere niet”, Trends, 14 maart 2017, https://trends.knack.be (consultatie 13 april 2019) . 201 FOD Financiën, “Circulaire 2018/C/5 over de gewijzigde fiscale bepalingen voor elektrische fietsen, 16 januari 2016”, www.fisconetplus.be (consultatie 24 april 2019). 202 Artikel 66bis, derde lid WIB.
25
Het forfait is van toepassing bij gebrek aan bewijzen van de werkelijke kosten. Wel moet het daadwerkelijk
gebruik van de fiets worden aangetoond.203
De werknemer kan er ook voor kiezen de werkelijke kosten van de woon-werkverplaatsingen per fiets af te
trekken. Daarvoor moet zowel het bewijs van het daadwerkelijk gebruik van de fiets als het bewijs van de
gemaakte kosten worden geleverd. Het forfait van 0,23 euro per afgelegde kilometer voor aanslagjaar 2019
zal echter dikwijls voordeliger zijn.204
Indien de werknemer kiest voor het aantonen van de werkelijke beroepskosten, dan mag de door de
werkgever toegekende fietsvergoeding niet worden afgetrokken van het totale bedrag van de werkelijke
beroepskosten.205 Doet de werknemer dit wel, dan verliest hij het voordeel van de vrijgestelde vergoeding.
Werkgever
Indien de werkgever specifieke kosten heeft gemaakt om het gebruik van de fiets bij werknemers als
vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen te stimuleren, dan zijn deze kosten ten belope van 120
procent aftrekbaar in de mate dat ze enerzijds zijn gedaan of gedragen om een onroerend goed te verwerven,
te bouwen of te verbouwen (om te bestemmen als fietsenstallingen, kleedruimtes of sanitair) of anderzijds
om de drie soorten fietsen en hun toebehoren te verwerven, te onderhouden en te herstellen en deze daarna
ter beschikking te stellen van de werknemers.206
§ 2. Woon-werkverplaatsingen te voet
Werknemers die ervoor kiezen om te voet naar het werk te gaan, kunnen ook genieten van een vrijgestelde
werkgeversbijdrage.207 De basisvrijstelling van 250 euro (voor aanslagjaar 2019 geïndexeerd tot 400 euro)
zal ook worden toegekend aan werknemers die hun woon-werkverplaatsingen te voet afleggen.208 Te voet
gaan wordt immers beschouwd als gebruik maken van een ‘ander vervoermiddel dan het openbaar
gemeenschappelijk vervoer en het door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer.209
Afdeling 4. Cumulatie van vrijstellingen
Wanneer de werknemer verschillende vervoermethoden gebruikt voor woon-werkverplaatsingen, dan moet
de vrijstelling per vervoermethode worden bepaald en kunnen deze in bepaalde gevallen worden
gecumuleerd.210
203 Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2017 – 18, 14 maart 2018, Fiscoloog 2018, afl.11, 13. 204 FOD Financiën, “Commentaar op de gewijzigde regels bij het gebruik van een fiets in het woon-werkverkeer. Uitbreiding naar elektrisch aangedreven gemotoriseerde rijwielen en speed pedelecs.” www.financien.belgium.be/nl/particulieren/vervoer (consultatie 13 april 2019). 205 Artikelen 2 tot 5 van de Wet van 22 oktober 2017 houdende diverse fiscale bepalingen I, BS 10 november 2017, 98213. 206 Artikel 64 ter, eerste en derde lid WIB. 207 J. VAN DYCK, “Ook vrijgestelde werkgeversbijdrage voor wie 'te voet' naar het werk gaat”, Fiscoloog 2012, afl. 1309, p.1. 208 Ruling 2012.065 van 22 mei 2012, www.fisconetplus.be (consultatie 12 februari 2019). 209 X., “Verrassend ruime vrijstelling tussenkomst woon-werkverkeer”, Fiscoloog 2002, afl. 857, 3. 210 In Vr. en Antw., Kamer 2008-2009, 19 januari 2009, nr. 53, 116 – 118 (Vr. nr. 214 R. TERWINGEN) wordt de mogelijkheid tot samenloop van de basisvrijstelling van 400 euro met de vrijstelling voor het openbaar vervoer bevestigd indien het woon-werktraject wordt afgelegd met een bedrijfswagen en het openbaar vervoer.
26
Rijdt een werknemer bijvoorbeeld in 2018 gedurende 200 dagen met de motorfiets tot aan het station (traject
1), springt vervolgens op de trein (traject 2) en aansluitend wordt hij met de autobus van de werkgever nog
20 kilometer tot op de plaats van tewerkstelling gebracht. De werkgever betaalt een totale vergoeding van
2000 euro. Op de fiscale loonfiche 281.10 wordt dit vermeld in rubriek 17, e en uitgesplitst in rubriek 17, a
(1.000 euro voor traject 2), rubriek 17, b (900 euro voor traject 3) en rubriek 17, c (100 euro voor traject 1).211
Aldus wordt de werkgeverstussenkomst vrijgesteld als volgt: 100 euro voor traject 1, 1000 euro voor traject
2 en 900 euro voor traject 3. De totale vrijstelling bedraagt dus 2000 euro en de volledige
werkgeversvergoeding is belastingvrij. Dit komt doordat de 100 euro van traject 1 minder bedraagt dan 400
euro, voor openbaar vervoer de tussenkomst volledig wordt vrijgesteld en omdat voor traject 3 de prijs van
een maandtreinkaart eerste klasse voor een afstand van 20 kilometer 127 bedraagt (200/20 x 127, de
maximale vrijstelling bedraagt bijgevolg 1270 euro).
Wordt de vergoeding door de werkgever aan de werknemer globaal toegekend en niet uitgesplitst over de
verschillende vervoerswijzen (rubriek 17 a, b en c van de loonfiche 281.10) dan komt ook deze globale
vergoeding in aanmerking voor de verschillende vrijstellingen. In dergelijk geval wordt eerst de vrijstelling
van 400 euro en vervolgens de vrijstelling tot het bedrag van de (bewezen) uitgaven van het openbaar
vervoer toegepast. Het nog resterende bedrag van de werkgeverstussenkomst wordt tenslotte geacht te
slaan op het collectief vervoer georganiseerd door de werkgever en wordt bijgevolg vrijgesteld voor zover
het de prijs van een treinabonnement eerste klasse niet overschrijdt.212
De kilometervergoeding toegekend voor verplaatsingen met de fiets tussen de woonplaats en de plaats van
vaste tewerkstelling wordt vrijgesteld voor een bedrag van maximaal 0,23 euro per kilometer in aanslagjaar
2019.213 Deze vrijstelling kan echter niet worden gecumuleerd met de andere vrijstellingen voor woon-
werkverkeer voor zover de werkgeverstussenkomst betrekking heeft op dezelfde verplaatsing.214 Indien het
woonwerktraject gedeeltelijk wordt afgelegd met de fiets en gedeeltelijk met een ander vervoermiddel is de
cumulatie van vrijstellingen wel mogelijk.215 Daarnaast is ook reeds verduidelijkt dat de
werkgeversvergoeding verleend door het gebruik van het openbaar vervoer voor woon-werkverplaatsingen
en betaald aan werknemers die eventueel ook hun fiets meenemen op het desbetreffende openbaar vervoer
om hiermee een resterend gedeelte van het woon-werkverkeer af te leggen ook volledig wordt vrijgesteld
van belasting, met inbegrip van de vergoeding voor de extra kosten voor het meenemen van de fiets.216
Verder wordt ook de mobiliteitsvergoeding beschouwd als een werkgeverstussenkomst in het woon-
werkverkeer van de werknemer en kan deze, op voorwaarde dat de werknemer zijn beroepskosten niet
211 J. WELLENS, “Samenloop van vrijstellingen”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845056?snippetId=5bc645b9-0809-41a3-ad78-fbae3d3937bd (consultatie 12 februari 2019). 212 Circ. nr. Ci. RH. 241-630.298 (AAFisc 19-2015), 18 mei 2015. 213 Supra Hoofdstuk 3. Artikel 38, §1, lid 1 WIB, Afdeling 3. Ander vervoermiddel, §1. Verplaatsingen met de fiets, pagina 22. 214 Vanaf aanslagjaar 2018 kan de belastingvrije kilometervergoeding niet enkel worden toegekend voor een fiets of pedelec (elektrische fiets begrensd tot 25 km/u) gebruikt voor woon-werkverkeer, maar ook voor een elektrisch aangedreven speed pedelec (elektrische fiets tot 45 km/u) en bij uitbreiding voor elk rijwiel en elk elektrisch aangedreven gemotoriseerd rijwiel zoals gedefinieerd in het algemeen reglement op de politie van het wegverkeer. Artikel 38 §1 lid 1, 14a WIB zoals gewijzigd door de Wet van 22 oktober 2017 houdende diverse fiscale bepalingen I, BS 10 november 2017, 98213. 215 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 1301, 22 mei 2006 (J. CHABOT). 216 Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 371, 14 juni 2004 (D. SCHALCK).
27
bewijst, ook ten belope van maximaal 400 euro worden vrijgesteld.217 De mobiliteitsvergoeding kan echter
niet worden gecombineerd met de vrijstelling voor het openbaar vervoer of het door de werkgever
georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, wel met de vrijstelling voor de ‘andere vervoermiddelen’.
Het verbod voor de werknemer om de vrijstelling voor de vergoedingen voor woon-werkverplaatsingen te
cumuleren met de mobiliteitsvergoeding geldt slechts wanneer de mobiliteitsvergoeding en de vergoeding in
kwestie door dezelfde werkgever betaald worden. Deze precisering moet voorkomen dat een werknemer die
twee deeltijdse jobs combineert en bijvoorbeeld bij de ene werkgever een mobiliteitsvergoeding en bij de
andere een terugbetaling van een treinabonnement ontvangt, daardoor gestraft zou zijn.
De in de loop van een belastbaar tijdperk, omwille van een geschil, laattijdig betaalde vergoeding voor woon-
werkverkeer, die in een vorig belastbaar tijdperk had moeten betaald zijn, komt (volgens de Dienst
Voorafgaande Beslissingen) niet in aanmerking voor de vrijstelling van maximum 400 euro. De achterstallige
werkgeverstussenkomst in het woon-werkverkeer wordt belast als een gewone achterstal.218
HOOFDSTUK 4. AFTREK VAN DE BEROEPSKOSTEN
De aftrek van de beroepskosten voor woon-werkverplaatsingen werd reeds aangehaald bij de bespreking
van sommige vervoermethodes. Hieronder volgt een kort en duidelijk overzicht van de aftrek van de
beroepskosten voor de werknemer evenals een bespreking van de mogelijkheden tot cumulatie van aftrek.
Afdeling 1. Algemeen
De beroepskosten die betrekking hebben op woon-werkverplaatsingen en die voldoen aan de voorwaarden
bepaald in artikel 66 §4 en artikel 66 §5 WIB geven aanleiding tot een forfaitaire aftrek van 0,15 euro per
kilometer. 219 Het forfait geldt ongeacht of de werkelijke kilometerkosten hoger of lager zijn.220 Het gaat dus
om woon-werkverplaatsingen met de bedrijfswagen en de eigen wagen. Met de eigen wagen is bedoeld, de
wagen die eigendom is van de belastingplichtige, of die op zijn naam is ingeschreven bij de DIV, of die hij
bestendig of gewoonlijk tot zijn beschikking heeft op grond van een huur- of leasingovereenkomst.221
Indien de verplaatsing op een andere wijze als bedoeld in artikel 66 § 5 WIB plaatsvindt, dan is artikel 66bis
WIB van toepassing indien de werknemer zijn werkelijke kosten in rekening wil brengen maar geen
bewijsstukken kan voorleggen. Artikel 66bis WIB wordt dan toegepast ongeacht of de werkelijke kosten lager
zijn.222
Artikel 66bis WIB heeft betrekking op de gevallen van woon-werkverplaatsing aan de hand van openbaar
vervoer, te voet, met een motorfiets, met een lichte vrachtwagen bestemd voor goederenvervoer en met het
217 Voor aanslagjaar 2020 stijgt de vrijstelling tot 410 euro, dit is het bedrag van de vrijstelling voor de mobiliteitsvergoeding en ‘ander vervoermiddel’ samen, https://monkey.wolterskluwer.com (consultatie 23 april 2019). 218 Ruling 600.411 van 5 december 2006. 219 Artikel 66 §4 WIB. 220 X., “Forfait van 0,15 euro per kilometer, ook als kosten lager zijn”, Fiscoloog 2002, afl. 860, 8. 221 Artikel 66 §5 WIB. 222 X., “Forfait van 0,15 euro per kilometer, ook als kosten lager zijn”, Fiscoloog 2002, afl. 860, 8.
28
door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer en het vervoer met de fiets. 223 Deze lijst is
door de fiscale Administratie aangevuld met al dan niet gemotoriseerde drie- of vierwieler en andere
vervoermethoden.224 Deze andere vervoermethoden kunnen bijvoorbeeld rolschaatsen, steps, skateboards,
segways, éénwielers, maar ook aan rolstoelen of rolwagens voor personen met een beperkte mobiliteit
zijn.225
De werknemer heeft de keuze tussen het bewijzen van de werkelijke kosten of de forfaitaire raming van de
kosten op 0,15 euro per kilometer voor het openbaar vervoer of het door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer en 0,145 euro per kilometer voor verplaatsingen met rijwielen of speed pedelecs
(geïndexeerd 0,23 euro voor aanslagjaar 2019 en 0,24 euro voor aanslagjaar 2020). Wanneer artikel 66bis
WIB van toepassing is mag de afstand tussen de woonplaats en de plaats van tewerkstelling niet hoger zijn
dan 100 kilometer. Deze beperking tot een afstand van 100 kilometer geldt dus niet voor artikel 66 §4 WIB
en 66 §5 WIB, de beperking is immers enkel van toepassing op de woon-werkverplaatsingen die niet
gebeuren met de bedrijfswagen of de eigen wagen.226 Gebruikt de werknemer de eigen wagen in combinatie
met het openbaar vervoer, dan moet met de afstand afgelegd met de eigen wagen geen rekening worden
gehouden voor de beoordeling van de beperking van 100 kilometer.227 Legt de werknemer bijvoorbeeld 30
kilometer af met de eigen wagen tot aan het station, waarna hij de trein neemt voor een afstand van 90
kilometer, dan zal het volledige traject van 130 kilometer recht geven op een aftrekbare kost van 0,15 euro
per afgelegde kilometer. Betaalt de werknemer een hogere prijs per kilometer voor het openbaar vervoer,
dan mag deze als werkelijke kost in rekening worden gebracht.228
In het geval dat de beperking van de afstand tot 100 kilometer wordt overschreden, dan moeten de kilometers
die aanleiding geven tot het hoogste kostenforfait (aldus het forfait voor de woon-werkverplaatsingen
afgelegd met de fiets) als eerste in rekening worden gebracht. 229 Legt de werknemer bijvoorbeeld eerst 30
kilometer af met de fiets waarna hij zich voor 90 kilometer met het openbaar vervoer verplaatst, dan zal de
30 kilometer afgelegd met de fiets als eerste in aanmerking worden genomen tegen 0,23 euro per kilometer
(voor aanslagjaar 2019). Als tweede worden dan de kilometers afgelegd met het openbaar vervoer in
aanmerking genomen, tegen 0,15 euro per kilometer. De afstand afgelegd met het openbaar vervoer zal in
deze situatie worden beperkt tot 70 kilometer.230
Indien de werknemer kiest om zijn werkelijke beroepskosten te bewijzen en deze zijn hoger dan 0,15 euro
of 0,145 euro (ongeïndexeerd) per kilometer, dan mag het bedrag van de werkelijke kosten (eventueel te
beperken bij gebruik van een voertuig als bedoeld in artikel 65 WIB) als beroepskost in aftrek worden
gebracht. Indien een gedeelte van de verplaatsing wordt gedaan met een voertuig als bedoeld in artikel 66
§ 5 WIB kan het forfait van artikel 66bis WIB worden gecombineerd met artikel 66 § 4 WIB. Er is echter geen
cumulatie mogelijk van de forfaitaire beroepskosten en de werkelijke beroepskosten.231
223 X., Belastingvermindering bij de aankoop van een elektronisch voertuig, https://financien.belgium.be/nl/particulieren/vervoer/elektrische_voertuigen#q2 (consultatie 26 januari 2019). 224 X., “Samenrijdende man en vrouw: dubbele aftrek 0,15 euro per kilometer”, Fiscoloog 2004, afl. 937, 1. 225 Com. IB 66bis/4, in fine. 226 L. MAES, “Woon-werkverkeer anders dan met eigen wagen: bijgewerkte commentaar”, Fiscoloog 2017, afl. 1547, 8. 227 Artikel 43/1 KB/WIB. 228 Com. IB 66bis/14. 229 Com. IB 66bis/4. 230 Com. IB 66bis/15. 231 DELOITTE, “Aftrekbare kosten, update mei 2018”, www.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/Accountancy (consultatie 25 februari 2019).
29
Deze artikelen zijn slechts van toepassing wanneer het gaat om de woon-werkverplaatsingen, namelijk de
afstand die wordt afgelegd tussen de woonplaats en de vaste plaats van tewerkstelling.232 De kwalificering
als vaste plaats van tewerkstelling zal worden vastgesteld door het in acht nemen van het geheel van de
feitelijke en juridische omstandigheden.233 Onder andere het uitoefenen van de beroepsactiviteit gedurende
40 dagen door de werknemer op deze plaats, ook al is het niet de belangrijkste plaats van beroepsactiviteit,
speelt mee.234 Voor bedrijfsleiders wordt woon-werkverkeer door de fiscale Administratie omschreven als
de verplaatsing tussen de woonplaats en de plaats waar zij hun beroepswerkzaamheid uitoefenen of van
waaruit zij die organiseren, leiden of besturen.235
Bijzonder is dat de vrijstelling van de fietsvergoeding verleend voor woon-werkverplaatsingen (in
tegenstelling tot de basisvrijstelling) van toepassing blijft zelfs als de werknemer of bedrijfsleider zijn
werkelijke beroepskosten in rekening brengt en in dat kader gebruik maakt van het bijzonder kostenforfait.236
Afdeling 2. Cumulatie van aftrek van beroepskosten
§ 1. Toegestane cumulaties
Kostenforfaits kunnen gecumuleerd worden wanneer een werknemer bijvoorbeeld de afstand tussen de
woonplaats en de vaste plaats van tewerkstelling deels aflegt met de eigen wagen en deels aflegt met het
openbaar vervoer. Voor de afgelegde kilometers met de eigen wagen mag de werknemer het forfait van 0,15
euro per kilometer inbrengen als werkelijk bewezen beroepskost.237 Voor de afgelegde kilometers met het
openbaar vervoer komt de werkelijk betaalde prijs in aanmerking om in te brengen als werkelijk bewezen
beroepskost, met een minimum van 0,15 euro per kilometer (beperkt tot een afstand van 100 kilometer).238
Daarnaast mag de werknemer het geïndexeerd kostenforfait van 0,23 euro per kilometer voor het gebruik
van de fiets voor een gedeelte van de woon-werkverplaatsing combineren met het forfait van 0,15 euro per
kilometer voor het gedeelte van de woon-werkverplaatsing afgelegd met de eigen wagen en eveneens met
het forfait van 0,15 euro per kilometer voor de afstand van de woon-werkverplaatsing afgelegd met andere
vervoermethoden.239
§ 2. Uitgesloten cumulaties
Indien de werknemer geen gebruik maakt van de eigen wagen of bedrijfswagen als vervoermethode voor de
woon-werkverplaatsingen maar wel andere vervoermethoden combineert en zijn werkelijke beroepskosten
in rekening wil brengen, dan moet de werknemer voor het volledige traject een keuze maken tussen de
toepassing van het kostenforfait opgenomen in artikel 66bis WIB en de toepassing van artikel 49 WIB
(aantonen van de werkelijke beroepskosten).240
Concreet betekent dit dat als een werknemer voor zijn woon-werkverplaatsingen het openbaar vervoer
232 Com. IB 66bis/7. 233 Rb. Luik 5 september 2011, Fiscoloog 2013, afl. 1334, 11. 234 C. BUYSSE, “Vaste plaats van tewerkstelling ook bij minder dan 40 dagen aanwezigheid?”, Fiscoloog 2016, afl. 1494, 3. 235 Com. IB 6bis/7. 236 Com. IB 66bis/12. 237 Artikel 66 §4 WIB en artikel 66 §5 WIB. 238 Com. IB 66bis/14. 239 Artikel 66 §4 WIB en artikel 66bis WIB. 240 Com. IB 66bis/10.
30
gebruikt en tevens een stuk te voet naar het werk gaat, dan zal de werknemer moeten kiezen tussen het
inbrengen van ofwel de bewezen werkelijke beroepskosten ofwel het kostenforfait van 0,15 euro voor de
gehele afstand van de woon-werkverplaatsing. De bewezen werkelijke beroepskosten mogen niet worden
gecombineerd met het kostenforfait van artikel 66bis WIB.241
HOOFDSTUK 5. INVULLEN VAN DE LOONFICHE
Om aanspraak te kunnen maken op de reeds eerder vermelde vrijstellingen en aftrek van beroepskosten,
is het belangrijk dat de aangifte correct wordt ingevuld. De loonfiche is daarbij cruciaal.
De vergoedingen die werknemers van hun werkgever ontvangen en die betrekking hebben op de
verplaatsingen van de werknemer tussen zijn woonplaats en zijn plaats van tewerkstelling, moeten op de
loonfiche 281.10, code 254, rubriek 17 worden aangegeven. De grondslag voor de toekenning van de
vergoeding heeft geen belang. De vergoedingen moeten op loonfiche 281.10 worden aangegeven ongeacht
of de vergoeding verplicht of vrijwillig, wettelijk of aanvullend wordt toegekend.242
Het betreft de vergoedingen die een werkgeverstussenkomst zijn voor de woon-werkverplaatsingen van de
werknemer. Indien de vergoeding geen door de werknemer gemaakte kosten dekt, dan gaat het om een
gewone bezoldiging. Het gaat om de vergoedingen voor het gebruik van het openbaar vervoer, het door de
werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer en de vergoeding voor het gebruik van andere
vervoermethoden. Het woon-werkverkeer is de verplaatsing tussen de woonplaats en een vaste plaats van
tewerkstelling en omgekeerd. Het traject is niet per definitie het kortste, maar datgene wat gelet op de
afstand, de verkeersdrukte, de aard van de weg en de duur van het traject als normaal kan worden
beschouwd.243
De vergoeding voor het woon-werkverkeer wordt afhankelijk van de vervoerswijze door de werkgever
vermeld in rubriek 17, a, b, c of d van de loonfiche 281.10.
De werkgeverstussenkomst in de door de werknemer gemaakte kosten voor zijn woon-werkverkeer met het
openbaar vervoer (trein, tram, bus, metro) wordt vermeld in rubriek 17, a. Belangrijk is dat enkel de
vergoeding van werkelijk gemaakte vervoerskosten hier mag worden vermeld. Indien de werkgever een
vergoeding verleent aan de werknemer, dan moet de werknemer zijn werkgever de nodige vervoersbewijzen
met het openbaar vervoer voorleggen opdat die laatste kan nagaan of zijn tussenkomst wel degelijk
betrekking heeft op reiskosten met het openbaar vervoer. Betaalt de werkgever de tussenkomst daarentegen
rechtstreeks aan een openbare vervoermaatschappij, dan wordt de tussenkomst geacht een
kostenvergoeding te zijn. Ook wanneer de werkgever rechtsreeks betaalt aan de openbare
vervoermaatschappij moet het bedrag van de vergoeding aangegeven worden op de loonfiche, in rubriek 17,
a.244
De werkgeversvergoeding voor het door de werknemer voor de woon-werkverplaatsingen gebruikt door de
werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, wordt vermeld in rubriek 17, b.
241 Belangrijk is dat het hier gaat om een interpretatie door de fiscale Administratie. De tekst van artikel 66bis WIB sluit de combinatie niet uitdrukkelijk uit. 242 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 210 – 297. 243 Supra Hoofdstuk 1. Definiëring begrippen, Afdeling 2. Woon-werkverkeer, pagina 1. 244 J. WELLENS, “Loonfiche 281.10”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845051 (consultatie 15 februari 2019).
31
Hier is niet vereist dat de vergoeding een terugbetaling is van werkelijke kosten gemaakt door de werknemer.
De vergoeding moet wel kunnen toegeschreven worden aan de verplaatsingen die de werknemer werkelijk
heeft afgelegd met het door de werkgever georganiseerd collectief vervoer, bijvoorbeeld aan de hand van
een kilometervergoeding op basis van de werkelijke verplaatsingen. Enkel de effectief betaalde vergoeding
moet vermeld worden naast 17, b. De waarde van het voordeel uit het gratis gebruik van het
gemeenschappelijk vervoer moet hier niet worden opgenomen aangezien dit voor de werknemer immers een
vrijgesteld sociaal voordeel is.245
De werkgever moet zelf de in rubriek 17, b te vermelden vergoeding beperken tot het vrijgestelde bedrag,
zijnde de prijs van een treinabonnement eerste klasse voor die afstand. Op die manier is het bedrag vermeld
in rubriek 17, b steeds belastingvrij. Het eventuele gedeelte van de vergoeding dat hoger is dan het
vrijgestelde bedrag moet in rubriek 9, b of, in geval van een sportactiviteit, rubrieken 14, a of 15, a worden
vermeld.
De werkgeverstussenkomst in de door de werknemer gemaakte kosten voor zijn woon-werkverkeer met een
ander vervoermiddel dan het gemeenschappelijk vervoer (zoals de verplaatsingen met de wagen of de
motorfiets) wordt aangegeven in rubriek 17, c. Ook hier mag enkel de vergoeding van werkelijk gemaakte
vervoerskosten worden vermeld. Vergoedingen, andere dan kilometervergoedingen (bijvoorbeeld forfaitaire
maandelijkse vergoedingen), betaald als tussenkomst in de kosten voor het woon-werkverkeer met de fiets
moeten hier eveneens worden vermeld. Deze vergoedingen kunnen immers niet de specifieke wettelijke
vrijstelling van 0,23 euro per kilometer genieten.246
Als de werkgever niet met zekerheid kan vaststellen dat de vergoeding betrekking heeft op verplaatsingen
met het gemeenschappelijk vervoer (zowel het openbaar vervoer of het door de werkgever georganiseerd
vervoer), bijvoorbeeld omdat de vergoeding forfaitair wordt toegekend, dan moet de vergoeding eveneens
vermeld worden in rubriek 17, c. Het is dan aan de werknemer om te bewijzen dat de vergoeding betrekking
heeft op woon-werkverkeer met het gemeenschappelijk vervoer.247
Wil de werknemer aanspraak maken op de extra vrijstelling bovenop de basisvrijstelling van 400 euro, dan
moet hij alle vervoersbewijzen van het gemeenschappelijk vervoer (zoals abonnementen of rittenkaarten)
kunnen voorleggen.
Het voordeel van alle aard van een bedrijfswagen mag enkel indien die wagen uitsluitend voor woon-
werkverkeer wordt gebruikt, voor het volledige bedrag worden vermeld in rubriek 17, c. Bij gemengd gebruik
(woon-werkverplaatsingen samen met andere privéverplaatsingen) mag het voordeel slechts ten belope van
400 euro in rubriek 17, c worden vermeld. Het saldo moet worden opgenomen in rubriek 9, b van de fiche
281.10.248
De door de werkgever aan de werknemer betaalde mobiliteitsvergoeding in het kader van de ‘Cash for car’-
regeling wordt vermeld in rubriek 17, d.
De totale werkgeversvergoeding voor het woon-werkverkeer van de werknemer wordt (na eventuele
uitsplitsing over rubriek 17, a, b, c en/of d) nogmaals vermeld in rubriek 17, e (code 254 van de loonfiche
281.10).
245 J. WELLENS, “Loonfiche 281.10”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845051 (consultatie 15 februari 2019). 246 J. WELLENS, “Loonfiche 281.10”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845051 (consultatie 15 februari 2019). 247 Circ. nr. Ci. RH. 241-630.298 (AAFisc 19-2015), 18 mei 2015. 248 J. WELLENS, “Loonfiche 281.10”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845051 (consultatie 15 februari 2019).
32
Artikel 38 schematisch voorgesteld249
HOOFDSTUK 6. RECENTE EVOLUTIES
Afdeling 1. Mobiliteitsbudget
§ 1. Algemeen
De federale regering creëerde als reactie op de kritiek op het stelsel van bedrijfswagens de
mobiliteitsvergoeding.250 In het systeem van de mobiliteitsvergoeding kunnen werknemers met een
bedrijfswagen deze bedrijfswagen inruilen voor een geldbedrag.251 Het cash geld verkregen in ruil voor de
bedrijfswagen wordt sociaal en fiscaal even voordelig behandeld als een bedrijfswagen. De besteding van
dit geldbedrag is volledig vrij.
.
De mobiliteitsvergoeding moet worden onderscheiden van het mobiliteitsbudget, ook al beogen ze beiden
budgetneutraliteit voor de werkgever, werknemer en overheid. Het mobiliteitsbudget gaat immers nog een
stap verder dan de mobiliteitsvergoeding.252 Het mobiliteitsbudget is het budget dat de werkgever aan de
werknemers ter beschikking stelt om de verplaatsing naar hun werk te financieren. De fiscale en sociale
249 J. WELLENS, “Terugbetaling woon-werkverkeer. Schema vrijstelling”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/tocmnyys1761-12846645 (consultatie 2 februari 2019). 250 Infra Hoofdstuk 6. Recente evoluties, Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime, pagina 37. 251 Wetsontwerp van 21 februari 2019 tot wijziging van sommige bepalingen betreffende de mobiliteitsvergoeding, Parl.St. Kamer 2018-19, nr. 3382/008. 252 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781.
33
behandeling van dit budget verschilt naargelang de manier waarop het wordt gebruikt.253 Hieruit volgt dat de
werknemers volledige keuzevrijheid krijgen om aan de hand van de verkregen financiële middelen zelf te
beslissen met welke vervoersmiddelen ze hun beroepsverplaatsingen maken.254 Het mobiliteitsbudget heeft
dus duidelijk tot doel om meer flexibiliteit te creëren, zodat werknemers zelf het voor hun meest optimale
woon-werkverkeer kunnen regelen.255 Het mobiliteitsbudget is van belang omdat het de werknemers doet
nadenken over andere alternatieven dan de bedrijfswagen of zelfs de eigen wagen.256 Het grote verschil met
de mobiliteitsvergoeding is dat een werknemer met het mobiliteitsbudget nog altijd voor een bedrijfswagen
kan kiezen, die dan wel milieuvriendelijk moet zijn, en dat hij dat voordeel kan vervolledigen met aanvullende
transportmiddelen.257 Een werknemer kan sinds 1 maart 2019 vrij kiezen voor het mobiliteitsbudget.258
Het mobiliteitsbudget heeft drie belangrijke pijlers, waarbij elk van de pijlers een verschillende fiscale
behandeling ondergaat.259
§ 2. Drie pijlers
A. Eerste pijler
De eerste pijler bevat alsnog een bedrijfswagen, al gaat het ofwel om een elektrische wagen ofwel een
bedrijfswagen met een maximale CO -uitstoot van 95 gram die minstens beantwoordt aan de emissienorm
voor luchtverontreinigende stoffen die geldt voor nieuwe voertuigen of aan een latere norm.260 Kortom, een
milieuvriendelijkere bedrijfswagen.261 Voor deze pijler wordt, net zoals voor elke bedrijfswagen, een
belastbaar voordeel van alle aard in hoofde van de werknemer berekend.
253 J. VAN DYCK, “Mobiliteitsbudget maakt zelfs belastingvrij wonen mogelijk”, Fiscoloog 2018, afl. 1597, 4. 254 S. BELLEMANS, “Mobiliteitsbudget in 5 punten”, taxTODAY, 29 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 255 Koninklijk besluit van 21 maart 2019 tot uitvoering van de wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31826. Het KB legt de wijze vast waarop de werkgever de werknemer moet inlichten. Daarnaast bepaalt het KB dat de werkgever voor iedere begunstigde werknemer een mobiliteitsrekening moet creëren. Voor de creatie van deze mobiliteitsrekening kan de werkgever een beroep doen op de diensten van een derde partij. De werkgever blijft wel de verwerkingsverantwoordelijke, ook al heeft hij de creatie en het beheer van de mobiliteitsrekening toevertrouwd aan een derde partij. C. VAN GEEL, “Fiscale behandeling mobiliteitsbudget”, taxTODAY, 1 april 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 256 X., “Akkoord over mobiliteitsbudget”, De Standaard, 6 maart 2018 http://www.standaard.be (consultatie 16 maart 2019). 257 C. VAN GEEL, “Fiscale behandeling mobiliteitsbudget”, taxTODAY, 1 april 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 258 Met werknemers worden hier gelijkgesteld: de personen die anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst arbeid verrichten in de overheidssector, en ook alle andere personen die, anders dan krachtens een arbeidsovereenkomst, arbeid verrichten onder het gezag van een ander persoon. S. BELLEMANS, “Mobiliteitsbudget in 5 punten”, taxTODAY, 29 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 259 Wetsontwerp van 3 december 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, Parl.St. Kamer 2018 - 19, nr. 3381/011. 260 S. BELLEMANS, “Mobiliteitsbudget: milieuvriendelijke bedrijfswagen en duurzame vervoermiddelen”, taxTODAY, 1 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com (consultatie 30 april 2019). 261 Een milieuvriendelijke bedrijfswagen is een elektrische wagen. Het kan ook gaan om een wagen die beantwoordt aan de volgende (cumulatieve) voorwaarden: de CO2-uitstoot is maximum 105 g per kilometer (100 g vanaf 1 januari 2020 en 95 g vanaf 1 januari 2021; vanaf 1 januari 2022 verder te verlagen bij KB), de emissienorm (luchtverontreinigende stoffen) moet minstens overeenstemmen met de geldende norm voor nieuwe voertuigen, of met een latere norm bij een oplaadbaar hybride voertuig moet de elektrische batterij
34
Blijft er nog budget over na de investering in een bedrijfswagen en de daarmee gerelateerde kosten, dan kan
dat budget nog in de loop van het jaar worden aangewend voor de tweede en derde pijler.
B. Tweede pijler
De tweede pijler betreft het investeren in alternatieve en duurzame vervoersmogelijkheden, zoals het
openbaar vervoer, de fiets, enzovoort. Ook dichter bij het werk gaan wonen, wordt gelijkgesteld met een
duurzame wijze van zich verplaatsen. De werknemer kan zijn mobiliteitsbudget dan geheel of gedeeltelijk
gebruiken voor zijn huisvestingskosten, zijnde huurgelden of interesten van een hypothecaire lening met
betrekking tot de woonplaats binnen een straal van 5 kilometer van de plaats van tewerkstelling. Om deze
pijler ten volle te stimuleren, zijn deze vervoermiddelen volledig vrijgesteld van belasting in hoofde van de
werknemer.262 Om dezelfde reden is deze tweede pijler ook volledig aftrekbaar bij de werkgever.263 De fiscale
behandeling van deze tweede pijler is dus dezelfde als degene die momenteel geldt voor de terugbetaling
van een abonnement op het openbaar vervoer. De wettekst bevat een opsomming van duurzame
vervoermiddelen waaraan het mobiliteitsbudget in de tweede pijler kan worden besteed met daarnaast nog
een opsomming van kosten die met dergelijke vervoermiddelen kunnen worden gelijkgesteld. De lijst van
duurzame vervoermiddelen bevat onder meer rijwielen en bromfietsen en het openbaar vervoer.264
C. Derde pijler
Tot slot is er de derde pijler, die stelt dat het budget dat overblijft na uitgangspunt één en twee, uitbetaald
wordt aan de werknemer.265 Dat saldo wordt één keer per jaar in geld uitbetaald op de rekening van de
werknemer. Het grote verschil met de mobiliteitsvergoeding is dus dat het mobiliteitsbudget nog mogelijkheid
biedt tot gebruik van bedrijfswagens. Om het toepassen van de tweede pijler zoveel mogelijk aan te
moedigen, wordt daarin voorzien van een fiscale vrijstelling, terwijl de uitbetaling ten gevolge van de derde
pijler onderworpen wordt aan een specifieke sociale bijdrage van 38,07 procent.266 Het saldo is 100 procent
aftrekbaar in hoofde van de werkgever.
§ 3. Procedure
De invoering van een mobiliteitsbudget behoort tot de uitsluitende beslissingsbevoegdheid van de
werkgever. In principe kan het mobiliteitsbudget enkel worden ingevoerd indien de werkgever al gedurende
een ononderbroken periode van minstens 36 maanden, onmiddellijk voorafgaand aan de invoering, één of
minimum een energiecapaciteit hebben van 0,5 kWh per 100 kilogram van het wagengewicht (bij KB te verhogen tot maximaal 2,1 kWh per 100 kilogram van het wagengewicht). S. BELLEMANS, “Mobiliteitsbudget: milieuvriendelijke bedrijfswagen en duurzame vervoermiddelen”, taxTODAY, 1 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com (consultatie 30 april 2019). 262 C. VAN GEEL, “Fiscale behandeling mobiliteitsbudget”, taxTODAY, 1 april 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 263 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781. 264 J. VAN DYCK, “Mobiliteitsbudget maakt zelfs belastingvrij wonen mogelijk”, Fiscoloog 2018, afl. 1597, 4. 265 J. VAN DYCK, “Het mobiliteitsbudget en de mobiliteitsvergoeding van start”, Fiscoloog 2019, afl. 1603, 6. 266 Wetsontwerp van 3 december 2018 tot wijziging, wat de mobiliteitsvergoeding betreft, van het Wetboek van de inkomstenbelastingen 1992 en de wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2018 – 2019, nr. 3382/001.
35
meerdere bedrijfswagens ter beschikking heeft gesteld van één of meerdere werknemers. Voor startende
ondernemers geldt een uitzondering.267
De werkgever kan enkel een mobiliteitsbudget toekennen aan werknemers die een bedrijfswagen hebben of
die ervoor in aanmerking komen. Dat zijn werknemers die deel uitmaken van een functiecategorie waarvoor
het bij de werkgever geldende bedrijfswagenbeleid in een bedrijfswagen voorziet.
Binnen dit kader kan de werknemer een aanvraag doen, op voorwaarde dat hij in de voorbije 36 maanden
minstens 12 maanden over een bedrijfswagen beschikt of heeft beschikt bij de huidige werkgever (of
daarvoor in aanmerking komt) en op het moment van de aanvraag minstens 3 maanden ononderbroken
beschikt over een bedrijfswagen bij de huidige werkgever (of daarvoor in aanmerking komt).
Er is een uitzondering voor starters en bij een bevordering of functiewijziging die zich heeft voorgedaan voor
1 maart 2019.268 Ook bij een aanwerving van een nieuwe werknemer geldt deze voorwaarde niet.269
De aanvraag gebeurt steeds schriftelijk. De formele aanvraag en de positieve beslissing van de werkgever
om daarop in te gaan, vormen een overeenkomst die als zodanig inhoudelijk deel uitmaakt van de
arbeidsovereenkomst. Deze overeenkomst wordt voor de eerste toekenning van
het mobiliteitsbudget gesloten en vermeldt onder andere het initiële bedrag van het mobiliteitsbudget.
§ 4. Bijzonderheden
Vooreerst kan het mobiliteitsbudget in principe niet gecombineerd worden met de fiscale vrijstellingen
van woon-werkvergoedingen. Er is ook geen cumulatie mogelijk met de vrijstelling van de fietsvergoeding en
de ter beschikkingstelling door de werkgever van een bedrijfsfiets voor woon-werkverplaatsingen.
Desalniettemin is er een uitzondering voor de werknemer die al over een bedrijfswagen beschikte ten tijde
van toekenning van het mobiliteitsbudget en die samen met de bedrijfswagen tegelijkertijd een
verplaatsingsvergoeding of een fietsvergoeding genoot.
Ten tweede is het mobiliteitsbudget is gebonden aan de functie van de werknemer. Zodra de werknemer
een functie uitoefent waarvoor hij geen recht meer heeft op een bedrijfswagen, heeft hij ook geen recht meer
op een mobiliteitsbudget. Hetzelfde geldt voor de mobiliteitsvergoeding.270
Ten derde is het uitgangspunt voor het budget gelijk aan de totale jaarlijkse bruto kostprijs voor de werkgever
voor de financiering en het gebruik van een bedrijfswagen (total cost of ownership), desgevallend na aftrek
van de eigen bijdrage van de werknemer.271
Het mobiliteitsbudget evolueert ook mee met de functie van de werknemer wanneer deze een promotie of
een functiewijziging ondergaat. Het mobiliteitsbudget zal evolueren wanneer de werknemer van
functiecategorie verandert, waarvoor het loonsysteem in een hoger of lager mobiliteitsbudget voorziet.
267 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781. 268 S. BELLEMANS, “Juridische gevolgen van het mobiliteitsbudget”, taxTODAY, 1 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 269 J. VAN DYCK, “Mobiliteitsbudget maakt zelfs belastingvrij wonen mogelijk”, Fiscoloog 2018, afl. 1597, 7. 270 Infra Hoofdstuk 6. Recente evoluties, Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime, pagina 37. 271 X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL. (consultatie 9 mei 2019).
36
Vervolgens wordt het mobiliteitsbudget niet geïndexeerd zoals het loon zelf, maar een andere wijze van
aanpassing is mogelijk als dat zo wordt overeengekomen tussen werkgever en werknemers (nooit hoger dan
loonindex).272
Verder kent de toekenning van het budget geen enkel recht toe aan de werknemer, behalve de toekenning
ervan en de gelijke behandeling met het voordeel van het privégebruik van de bedrijfswagen.
De toekenning van het mobiliteitsbudget mag wel gekoppeld zijn aan een gehele of gedeeltelijke vervanging
of omzetting van bestaande voordelen. De werknemer kan bijvoorbeeld van het ene naar het andere stelsel
overstappen. Een vervanging of omzetting (geheel of gedeeltelijk) van de bedrijfswagen zelf is ook
mogelijk.273
Daarnaast is de overeenkomst die beide partijen moeten sluiten over het mobiliteitsbudget een ‘sociaal
document’.274 Daarbij aansluitend wordt ook het Sociaal Strafwetboek aangepast zodat de sociale inspectie
eventuele inbreuken kan vaststellen en bestraffen.
Als laatste aandachtspunt is van belang dat het gedeelte van het mobiliteitsbudget dat aan de werknemer
wordt uitbetaald, onderworpen wordt aan een bijzondere bijdrage van 38,07 procent. Dat percentage komt
overeen met de som van de sociale bijdrage van de werkgever (25 procent) én de werknemers (13.07
procent) op het gewone loon.275
§ 5. Verval van het mobiliteitsbudget
Het mobiliteitsbudget kan vervallen.276 Dit is onder meer het geval zodra de werknemer over een
bedrijfswagen beschikt, andere dan een milieuvriendelijke bedrijfswagen.277 Hiermee wordt bedoeld dat de
werknemer zijn recht op het mobiliteitsbudget verliest, zodra hij naast zijn milieuvriendelijke bedrijfswagen
die hij met zijn mobiliteitsbudget in pijler 1 heeft gefinancierd, nog een andere bedrijfswagen ter beschikking
krijgt.
Beschikt de werknemer op het ogenblik van de toekenning van een mobiliteitsbudget over meerdere
bedrijfswagens, dan vervalt het mobiliteitsbudget eveneens van zodra de werknemer over een bedrijfswagen
beschikt die niet het voorwerp heeft uitgemaakt van de toekenning van een mobiliteitsbudget.278
272 S. BELLEMANS, “Juridische gevolgen van het mobiliteitsbudget”, taxTODAY, 1 maart 2019, https://monkey.wolterskluwer.com/ (consultatie 2 april 2019). 273 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781. 274 KB nr. 5 van 23 oktober 1978 nr. 5 betreffende het bijhouden van sociale documenten, BS december 1978, 14952. 275 X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL. (consultatie 9 mei 2019). 276 Artikel 11 Wet van 17 maart 2019. 277 J. VAN DYCK, “Mobiliteitsbudget maakt zelfs belastingvrij wonen mogelijk”, Fiscoloog 2018, afl. 1597, 7. 278 De minister van Financiën heeft dit bevestigd. Wetsontwerp van 15 februari 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget (artikel 1 tot 6, 8, 10 tot 15 en 24 tot 27) Parl. St. Kamer 2018 – 2019, nr. 3381/006.
37
Afdeling 2. De mobiliteitsvergoeding of het cash-for-car regime
§ 1. Toepassingsgebied
De cash-for-car regeling (oftewel mobiliteitsvergoeding) betreft een mogelijkheid voor de werknemer om zijn
bedrijfswagen in te ruilen tegen een geldbedrag waarop hetzelfde fiscaal en sociaal statuut van toepassing
is als voor bedrijfswagens.279 De bedrijfswagen wordt dus vervangen en in ruil verkrijgt de werknemer een
bedrag in cash, de mobiliteitsvergoeding.280 Deze inruiling is slechts mogelijk indien zowel werkgever als
werknemer hier mee akkoord zijn. De werknemer mag niet worden verplicht tot inruiling van de bedrijfswagen
en de werkgever mag niet worden verplicht om dit systeem toe te passen. Het doel van deze maatregel is
het aantal bedrijfswagens verminderen door middel van het aanbieden van een alternatief.281 De
vervangvergoeding in ruil voor de bedrijfswagen wordt niet belast volgens het gewone loon. De
Kamercommissie Financiën heeft ondertussen het wetsontwerp goedgekeurd.282
Zowel de werkgever, de werknemer als de bedrijfswagen moeten aan een aantal voorwaarden voldoen
alvorens dit systeem toe te kunnen passen.
A. De werkgever
Vooreerst moet de werkgever een of meerdere werknemers tewerkstellen die over een bedrijfswagen
beschikken voor persoonlijk gebruik en moet hij al een of meerdere bedrijfswagens ter beschikking hebben
gesteld gedurende een ononderbroken periode van ten minste 36 maanden onmiddellijk voorafgaand aan
de invoering van de mobiliteitsvergoeding.283 Verder zijn er ook specifieke bepalingen voor startende
werkgevers. Zo is de tweede voorwaarde (het ter beschikking stellen van meerdere bedrijfswagens
gedurende 36 maanden voorafgaand aan de invoering van de mobiliteitsvergoeding) niet van toepassing op
een werkgever die minder dan 36 maanden actief is op voorwaarde dat hij op het ogenblik van het invoeren
van de mobiliteitsvergoeding één of meerdere bedrijfswagens ter beschikking stelt van één of meerdere
werknemers.284
279 Met bedrijfswagen wordt bedoeld het voertuig gedefinieerd in artikel 65 WIB (= personenwagen, wagen voor dubbel gebruik, minibus, inclusief de ‘valse’ lichte vrachtauto) dat op naam van de werkgever is ingeschreven of door hem wordt gehuurd of geleaset en dat door de werknemer ook voor persoonlijke doeleinden wordt gebruikt en waarvoor in hoofde van die laatste een voordeel van alle aard wordt bepaald overeenkomstig artikel 36 WIB. Artikel 3 lid 2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 280 K. VAN DER AUWERA, “Hoe zit het met de vergroening van de bedrijfswagens?”, KNACK, 24 januari 2019, www.knack.be (consulatie 20 februari 2019). 281 Pagina 4 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001. 282 X., “Kamercommissie keurt “cash for car” goed, De Morgen, 27 februari 2018, www.demorgen.be (consultatie 28 februari 2019). 283 De wachtperiode van drie jaar is een antimisbruikbepaling die moet verhinderen dat het systeem oneigenlijk wordt gebruikt. Zo kan geen mobiliteitsvergoeding worden toegekend door nog snel eerst een bedrijfswagen ter beschikking te stellen aan werknemers. Pagina 15 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001, Artikel 4 §2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 284 Artikel 4 §3 lid 1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.
38
De startdatum van de activiteit is verschillend naargelang de werkgever een rechtspersoon of een natuurlijke
persoon is. In het eerste geval (starter-rechtspersoon) start de activiteit op datum van de neerlegging van de
oprichtingsakte ter griffie van de rechtbank van koophandel of van een gelijkaardige registratieformaliteit in
een andere lidstaat van de Europese Economische Ruimte. In het tweede geval (starter-natuurlijke persoon)
start de activiteit op datum van de eerste inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen.285
Betreft de activiteit van de startende werkgever de voortzetting van een werkzaamheid die voorheen werd
uitgeoefend door een natuurlijke persoon of een rechtspersoon, dan wordt die werkgever geacht te zijn
gestart op het ogenblik van de eerste inschrijving in de Kruispuntbank van Ondernemingen door die
natuurlijke persoon of van de neerlegging van de oprichtingsakte van die andere rechtspersoon ter griffie
van de rechtbank van koophandel of van het vervullen van een gelijkaardige registratieformaliteit door die
natuurlijke persoon of andere rechtspersoon in een andere lidstaat van de Europese Economische Ruimte.
B. De werknemer
Ook de werknemer moet aan een aantal voorwaarden voldoen. In principe kan de mobiliteitsvergoeding
worden verleend aan alle werknemers die in het kader van hun loonsysteem het voordeel van een
bedrijfswagen genieten.286 Ook worden enkel personen beoogd die arbeid verrichten onder gezag, al dan
niet met een arbeidsovereenkomst. Dit zijn dus werknemers en ambtenaren.287 Zelfstandige bedrijfsleiders
kunnen dus geen aanspraak maken op een mobiliteitsvergoeding. Daarentegen komen bedrijfsleiders met
een arbeidsovereenkomst en werknemers die een gratis mandaat als bestuurder uitoefenen wel in
aanmerking voor een mobiliteitsvergoeding.
De mobiliteitsvergoeding kan dus worden toegekend aan werknemers die genieten van het voordeel van het
persoonlijk gebruik van een bedrijfswagen waar ze op het tijdstip van de aanvraag bij de huidige
werkgever reeds minstens drie ononderbroken maanden over beschikken. Daarnaast moeten ze in de
periode van 36 maanden voorafgaand aan de aanvraag tijdens ten minste 12 maanden over een
bedrijfswagen beschikken. Hier wordt geen onderscheid gemaakt indien het gaat over werknemers bij
startende werkgevers, al is de laatste voorwaarde wat betreft de periode van 36 maanden natuurlijk niet van
toepassing.288
C. De bedrijfswagen
Tot slot is ook de bedrijfswagen aan voorwaarden onderworpen. Alleen de bedrijfswagens die ter beschikking
werden gesteld voor persoonlijk gebruik vallen onder het cash-for-car regime. Het gaat dus niet om de
bedrijfswagens voor louter professioneel gebruik, de bestelwagens als bedrijfswagens en de bedrijfswagens
die wel werden gebruikt voor privéverplaatsingen maar waarbij deze privéverplaatsingen volledig zelf werden
gefinancierd door de werknemer. Ook de wagens toegekend ter vervanging van bestaande voordelen vallen
niet onder dit regime.289
285 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 286 Memorie van Toelichting bij Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001, 6. 287 Artikel 2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 288 X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL. (consultatie 9 mei 2019). 289 Artikel 2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.
39
D. Voorzetting van een activiteit door een nieuwe vennootschap
Indien de werkgever wordt overgenomen door een nieuwe vennootschap en de activiteit wordt verdergezet,
dan kan de werknemer pas een mobiliteitsvergoeding aanvragen als hij in de 36 maanden of 3 jaar
voorafgaand aan de aanvraag minstens 12 maanden of één jaar over een bedrijfswagen van zijn vroegere
werkgever beschikte en op het ogenblik van de aanvraag minstens drie maanden ononderbroken over een
bedrijfswagen van zijn werkgever beschikt.290 De termijn van drie maanden kan zowel binnen als buiten de
termijn van één jaar vallen.291 Valt de termijn erbuiten, dan moet de werknemer minstens 15 maanden (één
jaar plus 3 maanden) over een bedrijfswagen beschikken.292
E. Continuïteitsprincipe
Wijzigt een werknemer van werkgever, dan geldt het continuïteitsprincipe. Het continuïteitsprincipe houdt in
dat de termijnen (zoals bijvoorbeeld minstens één jaar over een bedrijfswagen beschikken) worden
beoordeeld voor de vroegere en nieuwe werkgever samen.293 Dit wordt als een stimulans beschouwd voor
werkgevers om het systeem van de mobiliteitsvergoeding in te voeren. Doen ze dit niet, dan zou een
werknemer die graag een mobiliteitsvergoeding ontvangt, immers alleen al daarom van werkgever kunnen
veranderen.294
Voorwaarde voor het continuïteitsprincipe is een correcte gegevensuitwisseling tussen de vorige en de
huidige werkgever zoals geregeld bij koninklijk besluit van 16 december 2018.295 Zo moet de vorige
werkgever aan de huidige werkgever een document overhandigen met het oog op de aanvraag door de
werknemer bij de nieuwe werkgever voor het verkrijgen of verderzetten van een mobiliteitsvergoeding. Het
overhandigde document moet een aantal inlichtingen bevatten, zoals de periode gedurende dewelke de
werknemer over een bedrijfswagen beschikte, de cataloguswaarde van de wagen, de CO2-uitstoot van de
wagen, het type brandstof en of de brandstofkosten geheel of gedeeltelijk ten laste werden genomen door
de werkgever, de eigen bijdrage die de werknemer betaalde in de laatste maand voor de inlevering van de
wagen indien van toepassing, desgevallend het feit dat de bedrijfswagen werd toegekend in ruil voor
inlevering van loon, premies, of andere voordelen en tot slot, desgevallend, de aan de werknemer betaalde
mobiliteitsvergoeding en de datum waarop de bedrijfswagen is ingeleverd.296
290 Artikel 5 §2 lid 1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 291 De periode van drie jaar is niet van toepassing als de werkgever een starter is. (Artikel 5 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.) De beschikking over een bedrijfswagen gedurende minstens één jaar met minstens drie maanden ononderbroken blijft echter wel als voorwaarde gelden voor werknemers van starters. Het volstaat dus niet om een onderneming op te starten, vervolgens één werknemer gedurende één dag een bedrijfswagen te geven om die dan om te zetten in een mobiliteitsvergoeding. Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001, 16 – 18. 292 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001, 18. 293 Artikel 5 §3 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264 zoals van toepassing tot 28 februari 2019. 294 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van de mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer, nr. 2838/001, 19. 295 KB van 16 december 2018 tot bepaling van de nadere regels volgens dewelke inlichtingen noodzakelijk met het oog op de aanvraag van een mobiliteitsvergoeding door de werknemer aan zijn nieuwe werkgever worden bezorgd, BS 27 december 2018, 103329. 296 Artikel 5 §3 lid 2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.
40
Deze regeling maakt het mogelijk voor de werknemer die van zijn vorige werkgever reeds een
mobiliteitsvergoeding ontving om deze vergoeding ook verder te zetten voor hetzelfde bedrag en tegen
dezelfde fiscale voorwaarden als hij dat uiterlijk één maand na indiensttreding vraagt aan zijn huidige
werkgever, en op voorwaarde dat deze laatste de mobiliteitsvergoeding ook heeft ingevoerd.297
Vanaf 1 maart 2019 is de bovenstaande regeling met betrekking tot het continuïteitsprincipe niet meer van
toepassing, omdat werknemers naar aanleiding van hun indiensttreding bij een nieuwe werkgever sowieso
de mobiliteitsvergoeding kunnen vragen, zelfs zonder termijnvoorwaarden, als hun nieuwe functie recht geeft
op een bedrijfswagen.298
F. Reparatie vanaf 1 maart 2019
De wet van 17 maart 2019 versoepelt de wachtperiode voor werknemers om recht te hebben op de
mobiliteitsvergoeding en schaft deze in bepaalde gevallen zelfs af.299 Zo wordt de mobiliteitsvergoeding ook
opengesteld voor werknemers die niet over een bedrijfswagen beschikken, maar die er wel voor in
aanmerking komen bij hun nieuwe werkgever.300 Voor de werknemer die beschikt over een bedrijfswagen
wijzigt er niets en blijven de hierboven vermelde termijnen van kracht. Beschikt een werknemer echter niet
over een bedrijfswagen, maar komt hij er wel voor in aanmerking, dan kan hij toch de mobiliteitsvergoeding
aanvragen als hij in de drie jaar voorafgaand aan de aanvraag minstens één jaar voor een bedrijfswagen in
aanmerking kwam bij zijn werkgever en op het ogenblik van de aanvraag minstens drie maanden
ononderbroken voor een bedrijfswagen in aanmerking komt bij zijn werkgever.301
Deze termijnvoorwaarden zijn echter niet van toepassing bij de aanwerving van een werknemer. Concreet
houdt dit in dat wanneer een werknemer bij zijn nieuwe werkgever in aanmerking komt voor een
bedrijfswagen, maar bij zijn oude werkgever niet in aanmerking kwam voor een bedrijfswagen, de werknemer
toch onmiddellijk een mobiliteitsvergoeding bij de nieuwe werkgever kan aanvragen.302 Een bevordering of
functiewijziging vóór 1 maart 2019 (dus zonder verandering van werkgever) wordt gelijkgesteld met een
tewerkstelling bij een nieuwe werkgever. In dit geval gelden de termijnvoorwaarden dus ook niet.
G. Eigen bijdrage van de werknemer
De Wet van 17 maart 2019 tot wijziging van sommige bepalingen betreffende de mobiliteitsvergoeding
verduidelijkt nog dat wanneer de werknemer voor zijn ingeleverde bedrijfswagen een ‘eigen bijdrage’
betaalde, die bijdrage, betaald gedurende de laatste maand vóór de inlevering van de bedrijfswagen en
vastgesteld op jaarbasis, in mindering wordt gebracht van het jaarlijks belastbaar voordeel van de
mobiliteitsvergoeding.303
297 Artikel 33ter WIB. 298 Oud artikel 5 §3 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264 zoals van toepassing tot 28 februari 2019. 299 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781. 300 Artikel 4 §4 en 5§ Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264, Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 26775, 19 september 2018 (A. LAAOUEJ). 301 De werknemers die in aanmerking komen voor een bedrijfswagen zijn de werknemers die bij aanwerving, na bevordering, of bij functieverandering, deel uitmaken van een functiecategorie waarvoor het bij de werkgever geldende bedrijfswagenbeleid in een bedrijfswagen voorziet. 302 Artikel 5 §3 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 303 Artikel 33ter tweede lid §2 WIB.
41
§ 2. Procedure
Het proces tot het cash-for-car regime verloopt in drie fasen. In de eerste fase voert de werkgever de
mobiliteitsvergoeding in, waarna hij zijn werknemers inlicht. In de tweede fase dient de werknemer een
schriftelijke aanvraag in om zijn bedrijfswagen in te ruilen tegen een mobiliteitsvergoeding. In de derde en
laatste fase aanvaardt de werkgever deze aanvraag, eveneens op schriftelijke wijze. De werkgever kan
echter ook weigeren om de mobiliteitsvergoeding toe te kennen, bijvoorbeeld omdat bij de functie van de
werknemer een bepaalde representativiteit hoort en de bedrijfswagen daar onderdeel van is. In geval van
weigering wordt de procedure stopgezet.
Het bedrag van de mobiliteitsvergoeding waarop de werknemer aanspraak maakt, is gelijk aan de waarde
op jaarbasis van het voordeel van de ingeruilde bedrijfswagen: dit komt neer op 20% van 6/7de van de
cataloguswaarde van de wagen in nieuwe staat.304 Heeft de werknemer gedeeltelijk bijgedragen in de kosten
van het persoonlijk gebruik van de bedrijfswagen, dan vermindert het bedrag van de mobiliteitsvergoeding
met het bedrag van de persoonlijke bijdrage.305
De werkgever betaalt een solidariteitsbijdrage die gelijk is aan het bedrag van de bijdrage die voor de
ingeruilde wagen verschuldigd was, voor de maand die onmiddellijk voorafgaat aan de maand waarin de
wagen werd ingeruild. Voor de werknemer levert het cash-for-car regime een belastbaar voordeel op ten
belope van een forfaitair bedrag, geraamd op vier procent van 6/7de van de cataloguswaarde van de
bedrijfswagen op het tijdstip van de vervanging. Belangrijk is dat de mobiliteitsvergoeding niet gecumuleerd
kan worden met de belastingvrijstellingen toegestaan omwille van de vergoedingen door de werkgevers van
de woon- werkverplaatsingen met het openbaar vervoer, het gemeenschappelijk georganiseerd vervoer en
de fiets. De mobiliteitsvergoeding kan wel worden gecumuleerd met de fiscale vrijstelling voor ander vervoer
dan gemeenschappelijk georganiseerd vervoer of openbaar vervoer.306
A. Fase 1
Derhalve is de mobiliteitsvergoeding gesteund op een dubbele vrijwilligheid. Vooreerst moet de werkgever
op eigen initiatief de mobiliteitsvergoeding invoeren. Hij maakt deze beslissing autonoom, de werknemer kan
de invoering van het systeem van mobiliteitsvergoeding niet eisen.307 De werkgever kan er ook voor kiezen
om de mobiliteitsvergoeding selectief in te voeren of enkel in te voeren indien er voorwaarden aan verbonden
zijn.308 Een voorbeeld van selectieve invoering is het toekennen van een mobiliteitsvergoeding enkel aan
bepaalde categorieën van werknemers, bijvoorbeeld aan werknemers met een salariswagen.309
De mobiliteitsvergoeding is zeer soepel in te voeren en kan op verschillende manieren, onder andere door
een CAO of individuele overeenkomst, een policy of zelfs op basis van ‘een gebruik’.
304 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 305 X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL (consultatie 20 maart 2019). 306 Artikel 38, §1, 9° WIB. 307 Artikel 4 §1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 308 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 7 – 21. 309 Een salariswagen is een bedrijfswagen dat geen noodzakelijk werkinstrument is voor de werknemer.
42
B. Fase 2
Vervolgens moet de werknemer op eigen initiatief aan de werkgever vragen om zijn bedrijfswagen in te ruilen
tegen de mobiliteitsvergoeding. Dit is een vrijwillige keuze, de werkgever kan de werknemer niet verplichten
om de bedrijfswagen in te ruilen.310 Deze aanvraag tot mobiliteitsvergoeding moet schriftelijk gebeuren.311
C. Fase 3
Nadat de werkgever de aanvraag van de werknemer ontvangen heeft, beslist hij autonoom over het al dan
niet toekennen van de mobiliteitsvergoeding, waarna hij deze beslissing schriftelijk meedeelt aan de
werknemer.312 Zowel de aanvraag als de positieve beslissing van de werkgever mogen via mail plaatsvinden,
waarbij de mails zullen gelden als sociaal document dat deel uitmaakt van de arbeidsovereenkomst.313
§ 3. Bijzonderheden
Vooreerst mag de mobiliteitsvergoeding niet worden toegekend ter vervanging van loon, premies, voordelen
in natura of andere voordelen en mag ze evenmin worden verstrekt in ruil voor een bedrijfswagen die initieel
ter beschikking werd gesteld ter vervanging van loon, premies, voordelen in natura of andere voordelen.314
Vanaf 1 maart 2019 mag de mobiliteitsvergoeding toch worden verleend ter vervanging van loon of andere
voordelen als dat loon of die voordelen initieel waren verschaft aan de werknemer als compensatie voor het
feit dat hij recht had op een bedrijfswagen maar er niet effectief over beschikte.315
Verder moet het volledige voordeel van de bedrijfswagen worden ingeleverd, inclusief tankkaart,
winterbanden, fietsendragers en andere bijkomende voordelen.316 Levert de werknemer niet het volledige
voordeel van de bedrijfswagen in, dan wordt de mobiliteitsvergoeding belast als een gewone bezoldiging en
niet als een voordeel van alle aard.317
Vanaf de eerste dag van de maand waarin de werknemer de mobiliteitsvergoeding verkrijgt, eindigt het
voordeel van de bedrijfswagen.318 In het geval dat de werkgever na de toekenning van de
mobiliteitsvergoeding nog een vergoeding voor het woon-werkverkeer betaalt, dan zal deze vergoeding
310 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 7. 311 Artikel 6 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 312 Vanzelfsprekend mag de invoering van de mobiliteitsvergoeding niet op discriminatoire wijze gebeuren. Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 8. 313 Artikel 7 §4 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 314 Artikel 14 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264 en Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 31. 315 Artikel 14 lid 3 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264 zoals van toepassing vanaf 01 maart 2019. 316 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 22. 317 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 33. 318 Artikel 8 §1 lid 2 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.
43
worden belast als een gewone bezoldiging.319 De mobiliteitsvergoeding wordt dus bij voorrang gebruikt om
de kosten voor de woon-werkverplaatsingen te financieren.320
Zolang de werknemer geen nieuwe bedrijfswagen ter beschikking krijgt, behoudt hij het recht op de
mobiliteitsvergoeding.321 Dat geldt ook indien hij een nieuwe job (die in principe recht geeft op een
bedrijfswagen) uitoefent bij een nieuwe werkgever die ook zelf het systeem van mobiliteitsvergoeding
toepast. 322 De mobiliteitsvergoeding vervalt wanneer de werknemer opnieuw een bedrijfswagen verkrijgt.
Het opnieuw verkrijgen van een bedrijfswagen kan gebeuren doordat de werknemer hierom vraagt of
wanneer de werknemer een wagen nodig heeft voor de uitoefening van zijn werk.323
Aangezien de mobiliteitsvergoeding wordt beschouwd als een werkgeverstussenkomst in het woon-
werkverkeer, kan de basisvrijstelling van 400 euro voor aanslagjaar 2019, zoals opgenomen in artikel 38 §1
eerste lid, 9° c WIB, behouden blijven na toekenning van de mobiliteitsvergoeding.324
Cumulatie van de mobiliteitsvergoeding én gebruik van een poolwagen voor dienstverplaatsingen (= andere
beroepsverplaatsingen dan woon-werkverkeer) blijft mogelijk. Indien de poolwagen echter, met instemming
van de werkgever, door de werknemer, ook voor zijn woon-werkverkeer of eigenlijke privéverplaatsingen
wordt gebruikt, verliest de mobiliteitsvergoeding zijn bijzonder fiscaal en sociaal statuut en wordt die als een
gewone bezoldiging belast.325
Tot slot vervalt het recht op de mobiliteitsvergoeding wanneer de werknemer een functie uitoefent waarvoor
geen bedrijfswagen is voorzien in het loonsysteem van de werkgever of wanneer de werknemer het vanaf 1
maart 2019 ingevoerde mobiliteitsbudget ontvangt.326 Het is mogelijk om het mobiliteitsbudget toe te kennen
ter vervanging van de mobiliteitsvergoeding en omgekeerd, maar de mobiliteitsvergoeding en het
mobiliteitsbudget zijn niet cumuleerbaar.327
319 De fiscale vrijstellingen zoals bedoeld in artikel 38 §1 lid1 9° a en b, en 14° WIB vervallen. De werkgever moet dit duidelijk vermelden in zijn beslissing om in te gaan op de aanvraag van mobiliteitsvergoeding. Dezelfde vrijstellingen vervallen ook sociaalrechtelijk. Hierop geldt een uitzondering indien de werknemer naast de beschikking over een bedrijfswagen (of het recht op een bedrijfswagen), gedurende minstens drie maanden vóór de aanvraag van de mobiliteitsvergoeding, tegelijkertijd nog andere voordelen of vergoedingen verkreeg voor zijn woon-werkverkeer (bijvoorbeeld bedrijfswagen in combinatie met een fietsvergoeding, bedrijfsfiets of terugbetaling abonnement openbaar vervoer) blijven de wettelijke vrijstellingen op die andere voordelen, als die nog worden toegekend, wel van kracht. Artikel 38 §1 lid 4 WIB. 320 Artikel 9 §4 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 321 Artikel 10 §1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 322 Artikel 10 §1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 323 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 25. 324 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 23 – 24. Voor aanslagjaar 2020 stijgt de vrijstelling tot 410 euro, dit is het bedrag van de vrijstelling voor de mobiliteitsvergoeding en ‘ander vervoermiddel’ samen. 325 Artikel 15 §1 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 326 Artikel 10 §3 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 327 Artikel 14 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264.
44
§ 4. Mobiliteitsvergoeding aangevochten bij het Grondwettelijk Hof
Op 20 november 2018 is er een beroep tot vernietiging van de Wet van 30 maart 2018 betreffende de
invoering van een mobiliteitsvergoeding ingesteld door ACV, ABVV, IEB, Climaxi en Climate Express. Deze
organisaties zijn tegen de regeling die toelaat dat werknemers een salariswagen kunnen inwisselen tegen
meer loon. Reden hiervoor is het ontbreken van sociale zekerheidsbijdragen en belastingen in verband met
het verkregen loon. Bovendien beweren deze organisaties dat de mobiliteitsvergoeding geen oplossing
meebrengt voor problemen inzake duurzamere mobiliteit, luchtkwaliteit of klimaatopwarming.328
Daarnaast vrezen ABVV en ACV dat ook mobiliteitsbudget de verkeerde richting uitgaat: “In het wetsontwerp
van de regering voor het mobiliteitsbudget zijn er geen stimulansen voorzien voor een vergroening van het
bedrijfswagenpark. De definitie van een milieuvriendelijke wagen blijft vaag en met heel wat achterpoorten.
Het zou veel beter zijn om de Ecoscore te gebruiken als criterium. De Ecoscore is namelijk de Europees
aanvaarde norm om de milieuvriendelijkheid en gezondheidsimpact van een wagen te beoordelen.”329
ACV en ABVV noemen het mobiliteitsbeleid van deze regering een grote teleurstelling: “Temeer omdat er
geen werk is gemaakt van een beter uitgebouwd en aantrekkelijker openbaar vervoer, van een duurzaam
uitdoofscenario voor salariswagens waarbij de werknemers niet hoeven in te binden op hun inkomen, van
een hogere en veralgemeende fietsvergoeding en nog veel meer”.330
§ 5. Fiscale behandeling mobiliteitsvergoeding
A. Voordeel van alle aard
De mobiliteitsvergoeding wordt belast als een voordeel van alle aard bij de werknemer die de vergoeding
ontvangt van de werkgever tegen het belastingtarief zoals artikel 33ter §1 WIB bepaalt.331 De vergoeding
wordt dus niet belast op het bedrag van de mobiliteitsvergoeding zelf, maar op het voordeel van alle aard dat
forfaitair wordt bepaald op het ogenblik van de inlevering van de bedrijfswagen. De formule die gebruikt
wordt is de cataloguswaarde x 6/7 x 4 procent.332
Het is duidelijk dat deze formule gebaseerd is op de formule voor de berekening van het belastbare voordeel
van alle aard van de bedrijfswagen, met in acht neming van twee belangrijke verschilpunten.
Het eerste verschil is dat er bij het berekenen van het belastbaar voordeel van alle aard van de
mobiliteitsvergoeding geen rekening wordt gehouden met een depreciatie voor oudere voertuigen. Er wordt
dus geen vermindering toegepast op de cataloguswaarde naarmate de tijd verstrijkt.
Het tweede verschil is het vaste CO2-uitstootpercentage van 4 procent, wat tevens het laagst mogelijke
percentage is. Er wordt dus geen rekening gehouden met de werkelijke CO2-uitstoot van het voertuig. Dit is
bewust, zodat ook voor de meer vervuilende bedrijfswagens het belastbaar voordeel van alle aard laag wordt
328 Beroep tot vernietiging van de Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, ingesteld door de vzw «Inter-Environnement Bruxelles» en anderen, ontvangen bij het Grondwettelijk Hof op 20 november 2018, rolnummer 7043. 329 X., “Cash for car aangevochten door vakbonden en Climaxi”, https://www.climaxi.be/nieuws/cash-for-car-aangevochten-door-vakbonden-en-climaxi (consultatie 20 januari 2019). 330 X., “Cash for car aangevochten door vakbonden en Climaxi”, https://www.climaxi.be/nieuws/cash-for-car-aangevochten-door-vakbonden-en-climaxi (consultatie 20 januari 2019). 331 Indien er tijdens de periode van 12 maanden voorafgaand aan de inlevering van de bedrijfswagen meerdere wagens opeenvolgend ter beschikking zijn gesteld, wordt het belastbare voordeel van de mobiliteitsvergoeding berekend op de cataloguswaarde van de wagen waarover de werknemer het langst beschikte in die periode (artikel 33ter §4 WIB). 332 Het begrip cataloguswaarde wordt vastgelegd conform de formule voor de berekening van het belastbaar voordeel van alle aard, dat wil zeggen de catalogusprijs in nieuwe staat bij verkoop aan een particulier inclusief opties en werkelijk betaalde btw, vóór kortingen. Artikel 36 §2 lid 2 WIB.
45
gehouden, zodat de werknemer een groter belang heeft om zijn bedrijfswagen in te leveren. Daarnaast wordt
dezelfde formule voor het berekenen van het voordeel van alle aard toegepast, ongeacht of de bedrijfswagen
met of zonder een tankkaart ter beschikking werd gesteld.
Indien meerdere voertuigen opeenvolgend ter beschikking werden gesteld aan de werknemer, wordt het
bedrag van het belastbaar voordeel berekend op basis van de cataloguswaarde van het voertuig dat het
hoogste aantal dagen ter beschikking stond van de werknemer.333
B. Minimum belastbaar voordeel
Gelijklopend met het voordeel van alle aard in de vorm van een bedrijfswagen is het geïndexeerd bedrag
van 1.310 euro als minimum belastbaar voordeel.334
C. Vrijstelling en loonfiche
Het bedrag van het belastbare voordeel van de mobiliteitsvergoeding staat op de fiscale inkomstenfiche
281.10 vermeld in rubriek 17 d.335 De mobiliteitsvergoeding toegekend aan de werknemer als voordeel van
alle aard is dus een werkgeverstussenkomst in het woon-werkverkeer van de werknemer, waardoor het
voordeel ten belope van 400 euro kan worden vrijgesteld.336 Het gaat hier om de basisvrijstelling waardoor
het basisbedrag van 250 euro voor aanslagjaar 2019 geïndexeerd wordt tot 400 euro. De vrijstelling kan
enkel worden toegepast op voorwaarde dat de werknemer zijn beroepskosten niet bewijst en gebruik maakt
van het forfait. Bijkomend kan het belastbare voordeel van de mobiliteitsvergoeding enkel recht geven op de
vrijstelling indien de werknemer de ingeleverde bedrijfswagen ook voor het woon-werkverkeer gebruikte. Het
totale bedrag van de mobiliteitsvergoeding (inclusief het bedrag dat het belastbaar voordeel van de
mobiliteitsvergoeding overschrijdt) wordt door de werkgever vermeld naast rubriek 26 h van fiche 281.10.
D. Eigen bijdrage van de werknemer
Het principe dat de eigen bijdrage die de werknemer zou betaald hebben voor de bedrijfswagen in mindering
mag worden gebracht van het voordeel van alle aard is niet opgenomen in de tekst van artikel 33ter WIB. De
aftrek van de eigen bijdrage mist dus wettelijke grondslag voor aanslagjaar 2019.337
In de wet van 17 maart 2019 wordt het principe van de aftrek van de persoonlijke bijdrage wel uitdrukkelijk
opgenomen in artikel 33ter WIB.338
Het belastbare voordeel van de mobiliteitsvergoeding geldt voor de hele duur van de vergoeding, waarbij het
voordeel ieder jaar wordt geïndexeerd, op basis van de productgroepen in de gezondheidsindex die de
evolutie van de vervoerskosten weergeven, de zogenaamde mobiliteitsindex.339
333 Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018, 38264. 334 Artikel 33ter §2 lid1 WIB. 335 Supra Hoofdstuk 5. Invullen van de loonfiche, pagina 30. 336 X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL (consultatie 20 maart 2019). 337 Memorie van Toelichting bij Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001, 38. 338 Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019, 31781. 339 Het indexeringsmechanisme wordt vastgelegd bij KB van 28 februari 2019 tot invoering van een indexeringsmechanisme in uitvoering van artikel 12, §2 van de wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS van 15 maart 2019, 27127. De indexering van het belastbare voordeel gebeurt in feite automatisch via de indexering van de cataloguswaarde waarop dat voordeel wordt berekend.
46
Voor zover de mobiliteitsvergoeding het bedrag van het belastbare voordeel van alle aard overschrijdt, wordt
ze van belasting vrijgesteld.340
§ 6. Aftrek van de beroepskosten
A. Werknemer
In het geval dat de werknemer na inlevering van de bedrijfswagen het woon-werkverkeer aflegt met een
eigen wagen, worden de beroepskosten woon-werkverkeer (tegen 0,15 euro per kilometer) net zoals bij het
belastbaar voordeel van de bedrijfswagen beperkt tot het bedrag van het belastbaar voordeel van de
mobiliteitsvergoeding.341 Legt de werknemer zijn woon-werkverplaatsingen af met een ander vervoermiddel
dan de eigen wagen, dan geldt deze beperking niet maar dan kan de vrijstelling van 400 euro niet worden
toegepast.
B. Werkgever
De werkgever is net zoals bij het voordeel van een bedrijfswagen solidariteitsbijdrage verschuldigd. De
solidariteitsbijdrage is eveneens afhankelijk van de soort brandstof en het CO2-uitstootgehalte van het
voertuig.342 De bijdrage is verschuldigd voor de volledige duur dat de mobiliteitsvergoeding wordt
toegekend.343
In de personenbelasting is de mobiliteitsvergoeding volgens artikel 52ter WIB in hoofde van de werkgever
aftrekbaar tegen 75 procent. Hetzelfde percentage blijft van toepassing, ook al was de bedrijfswagen die
vervangen werd door de mobiliteitsvergoeding onderworpen aan een lager aftrekpercentage.344
In de vennootschapsbelasting geldt er een overgangsregeling. Voor de periode tot 31 december van het
eerste kalenderjaar volgend op het kalenderjaar waarin de bedrijfswagen is ingeruild, geldt bij de inlevering
van een bedrijfswagen met een hoger aftrekpercentage dan 75 procent, voor de mobiliteitsvergoeding het
aftrekpercentage dat overeenkomstig artikel 198bis WIB van toepassing was op de ingeruilde bedrijfswagen
met een maximum van 95 procent.345 Vanaf het tweede kalenderjaar wordt het aftrekpercentage dan jaarlijks
verlaagd met 10 procent tot de minimumaftrek van 75 procent is bereikt.346
Een voorbeeld ter concretisering: bij een diesel bedrijfswagen met een CO2-uitstoot van 60 gram per
kilometer zal de mobiliteitsvergoeding aftrekbaar zijn tegen 95 procent in plaats van tegen 100 procent (tot
het einde van het eerste kalenderjaar volgend op het inruiljaar).347 Voor het tweede en het derde kalenderjaar
bedragen deze aftrekpercentages respectievelijk 85 procent en 75 procent.348
340 Artikel 33ter §3 WIB. 341 Artikel 66 §5 vierde lid WIB. 342 Artikel 38 §3quater en artikel 38 §3 octdecies van de Wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, BS 2 juli 1981, 8575. 343 J. VAN DYCK, “Aftrek solidariteitsbijdrage”, Fiscoloog 2018, afl. 1560, 6.editie 1560, p.1. 344 Artikel 198ter §1 lid 2 tweede streepje WIB. 345 Artikel 198ter §1 lid 1 en lid 2 eerste streepje WIB. 346 Artikel198ter §1 lid 3 WIB. 347 J. WELLENS, “Voordelen van alle aard. De toekenning van een mobiliteitsvergoeding. Fiscaal.”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844038 (consultatie 7 mei 2019). 348 J. WELLENS, “Voordelen van alle aard. De toekenning van een mobiliteitsvergoeding. Fiscaal.”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844038 (consultatie 7 mei 2019).
47
Wanneer de werknemer in de periode van 12 maanden voorafgaand aan de inruiling van de bedrijfswagen
opeenvolgend meerdere bedrijfswagens ter beschikking kreeg, wordt het aftrekpercentage van de
mobiliteitsvergoeding bepaald op basis van de wagen waarover de werknemer in die periode het langst
beschikte.349
Net zoals bij het voordeel van een bedrijfswagen, is de solidariteitsbijdrage betaald op de
mobiliteitsvergoeding in hoofde van de werkgever integraal aftrekbaar.350 Ook zal ofwel 17 procent ofwel 40
procent (wanneer de bedrijfswagen samen met een tankkaart door de werkgever te beschikking werd
gesteld) als een verworpen uitgave worden beschouwd in de vennootschapsbelasting in hoofde van de
werkgever.351 .
§ 7. Impact van de mobiliteitsvergoeding
De mobiliteitsvergoeding heeft tot nu toe nog amper een invloed meegebracht. Slechts 0,1 procent van de
werknemers die in aanmerking komen voor de mobiliteitsvergoeding hebben ook daadwerkelijk hun
bedrijfswagen ingeruild.352
Afdeling 3. Valse hybride voertuigen
Valse hybride voertuigen zijn voertuigen uitgerust met zowel een brandstofmotor als met een oplaadbare
elektrische batterij waarvan de energiecapaciteit beperkt is.353 Het gaat dus om wagens met een oplaadbare
elektrische batterij, die daarnaast ook nog steeds over een dieselmotor of een benzinemotor beschikken. De
capaciteit van de elektrische batterij laat echter geen aanzienlijk gebruik toe, waardoor de eigenaar van een
vals hybride voertuig praktisch steeds terugvalt op het gebruik van de diesel of benzinemotor. De valse
hybride voertuigen die vanaf 1 januari 2018 worden aangekocht, zijn vanaf aanslagjaar 2021 onderhevig aan
een bijzonder regime.354 Het doel van dit regime is het berekenen van het voordeel van alle aard meer af te
stemmen op de werkelijke CO2-uitstoot van het voertuig.355 Het bijzonder regime is enkel van toepassing op
de oplaadbare hybride voertuigen (de zogenaamde plug-in hybrides), de full hybride voertuigen vallen niet
onder het bijzonder regime.356 Heeft de elektrische batterij slechts een energiecapaciteit van minder dan 0.5
kWh per 100 kilogram wagengewicht of vindt er een uitstoot plaats van meer dan 50 gram CO2 per kilometer,
dan zal de kwalificatie als ‘vals’ hybride voertuig optreden en het bijzonder regime worden toegepast. De
CO2-uitstoot waarmee rekening dient worden gehouden zal gelijk beschouwd worden als de CO2-uitstoot
van een overeenstemmend voertuig dat voorzien is van een motor die uitsluitend gebruik maakt van dezelfde
brandstof. Bestaat er geen overeenstemmend voertuig, dan zal de uitstootwaarde van het hybride voertuig
worden vermenigvuldigd met 2.5.357 Het belastbaar voordeel van alle aard mag per voertuig nooit minder
bedragen dan 820 euro per jaar.358
349 Artikel 198 ter §3 WIB. 350 Artikel 52 3° f WIB. 351 Hetzelfde geldt in de rechtspersonenbelasting. Artikel 198 §1 9° b en 9°bis b WIB. 352 DELOITTE, “Future of Mobility, A New Deal for Mobility in Belgium”, 2 mei 2019, www.deloitte.com. 353 Artikel 66, §1, lid 3 WIB. 354 J. ROSELETH, “Het zomerakkoord van 26 juli 2017 - eerste analyse van ontwerpteksten”, VIP 2017, afl. 4, 42. 355 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 292 – 297. 356 Full hybride voertuigen zijn voertuigen waar de elektrische batterij wordt opgeladen door middel van de verbrandingsmotor of remenergie. 357 K. VAN DER AUWERA, “Hoe zit het met de vergroening van de bedrijfswagens?”, KNACK, 24 januari 2019, www.knack.be (consultatie 20 februari 2019). 358 I. VAN DE WOESTEYNE, Handboek Personenbelasting 2018 – 2019, Mortsel, Intersentia, 292 – 297.
48
HOOFDSTUK 7. FEDERALE ENQUETE
Afdeling 1. Algemeen
Steeds meer werkgevers treffen maatregelen om hun werknemers te helpen overstappen naar groenere
vervoersmiddelen.359 Elke drie jaar brengt de Federale Overheidsdienst Mobiliteit en Vervoer aan de hand
van een enquête het woon-werkverkeer van de Belg in kaart.360
Het doel van deze enquête is tweeledig. Vooreerst is het de bedoeling om van het woon-werkverkeer een
gespreksthema te maken binnen ondernemingen en overheidsinstellingen, in het bijzonder om werkgevers
ertoe aan te zetten maatregelen te nemen voor een duurzame en efficiënte mobiliteit. Het tweede doel van
de enquête is de verzameling van gegevens over het mobiliteitsbeleid van ondernemingen en algemener,
de verzameling van gegevens over het woon-werkverkeer in België.361
In maart 2019 werden de resultaten bekendgemaakt voor de meest recente verzameling van informatie,
daterend van 1 juli 2017 tot 31 januari 2018. Aan de enquête namen 3.951 verschillende werkgevers deel,
die 11.536 werkplekken vertegenwoordigen en die meer dan 1,5 miljoen mensen tewerkstellen.362
Niettegenstaande het gaat om een groot aantal gegevens, mogen deze resultaten toch niet naar alle
Belgische werknemers geëxtrapoleerd worden. Vooreerst zijn ondernemingen met meer dan 100
werknemers niet representatief voor alle Belgische ondernemingen. In steden ligt het percentage grote
ondernemingen namelijk hoger dan op het platteland en ook de afstand voor de woon-werkverplaatsingen
naar grote ondernemingen is groter. Daarnaast zijn er gebieden in België waar meer kleine en middelgrote
ondernemingen dan grote ondernemingen gevestigd zijn, waardoor deze gebieden minder vertegenwoordigd
zijn in het resultaat van de enquête. Tot slot is het belangrijk dat werknemers die de vestiging niet op
regelmatige basis bezoeken (zoals bijvoorbeeld bouwvakkers, vertegenwoordigers,…), niet in de enquête
zijn opgenomen. De enquête geeft echter wel een mooie indicatie over het mobiliteitsbeleid van Belgische
ondernemingen en overheidsinstellingen en laat toe op basis van de verzamelde gegevens een analyse te
maken.
359 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019). 360 Deze enquête wordt elke drie jaar afgenomen sinds 2005 bij ondernemingen en overheidsinstellingen in België die meer dan 100 werknemers in dienst hebben. Alle werkgevers, private of openbare, die minstens 100 werknemers in dienst hebben, moeten een vragenlijst invullen voor elk van hun vestigingseenheden waar minstens 30 mensen tewerkgesteld zijn. Bij de eerste afname van de enquête in 2005 werden er 8.752 vestigingen onderzocht, goed voor 1.359.908 werknemers. 361 De programmawet van 8 april 2003 wijzigde artikel 15 van de Wet van 20 september 1948 betreffende de organisatie van het bedrijfsleven, waarbij aan werkgevers de verplichting werd opgelegd om een overzicht van het woon-werkverkeer te bezorgen aan enerzijds de ondernemingsraad in de privésector of anderzijds aan het overlegcomité in de publieke sector (of bij gebrek daaraan, aan de vakbondsafvaardiging). In de praktijk bezorgen de werkgevers de ingevulde vragenlijst aan de ondernemingsraad of aan het overlegcomité. De ondernemingsraad of het overlegcomité heeft dan twee maanden tijd om een advies te geven over de ontvangen gegevens. Vervolgens kunnen werkgevers de ingevulde gegevens dan officieel valideren, via de online applicatie van de FOD Mobiliteit en Vervoer. De adviesfase kan ook de gelegenheid bieden voor een constructieve dialoog tussen de werkgever en zijn werknemers over de mobiliteit in en om het bedrijf. 362 Meer bepaald 1.533.428 mensen, wat overeenkomt met ongeveer een derde van de actieve bevolking in België. FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be (consultatie 5 april 2019).
49
Afdeling 2. Overzicht belangrijkste vervoermethoden voor woon-werkverplaatsingen
Onderstaande tabellen geven een overzicht van de belangrijkste vervoersmethoden waarmee woon-
werkverplaatsingen gebeuren in de geënquêteerde ondernemingen en overheidsinstellingen.363
Tabel 1: Vervoersmethoden woon-werkverplaatsingen volgens werkplaats 364
363 Met belangrijkste vervoersmethoden wordt de methode bedoeld waarmee door de werknemer de grootste afstand tussen de woonplaats en de werkplaats wordt afgelegd gedurende het jaar. De cijfers in deze tabel zijn berekend volgens de werkplaats, wat inhoudt dat de percentages vastgesteld in bijvoorbeeld Vlaanderen vervoersmethoden weerspiegelen van mensen die in Vlaanderen werken, ongeacht hun woonplaats. 364 Tabel 1 afkomstig van: FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 10.
50
Tabel 2: Evolutie vervoermethoden woon-werkverplaatsingen volgens werkplaats sinds 2005 365
Tabel 3: Evolutie vervoermethoden woon-werkverplaatsingen volgens werkplaats en gewest 366
Hieronder volgt een bespreking van de huidige situatie en van de evolutie sinds 2005 per vervoersmethode
voor de woon-werkverplaatsingen.
§ 1. Wagen
Er zijn twee zaken die onmiddellijk opvallen bij het bestuderen van de bovenstaande tabellen. Ten eerste
wordt er geen onderscheid gemaakt naargelang de woon-werkverplaatsingen gebeuren met een
bedrijfswagen of met de eigen wagen van de werknemer. Ten tweede is meteen duidelijk dat het gebruik van
de wagen als vervoersmethode voor woon-werkverplaatsingen sterk verschilt per gewest.
Zo is het Brussels percentage van personen die alleen in de wagen naar het werk rijden veel lager dan zowel
het Vlaamse als het Waalse gemiddelde, wat weerspiegeld wordt bij vergelijking met het Belgische
gemiddelde (36 procent in Brussel ten opzichte van 62,4 procent in België).367 Verder staat vast dat Wallonië
het hoogste percentage werknemers heeft die met de wagen naar het werk komen (83,3 procent).
365 Tabel 2 afkomstig van: FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 11 366 Tabel 3 afkomstig van: FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 11. 367 Aangezien Tabel 1 het vervoer met de wagen zowel alleen als met familie weergeeft wordt het Belgische gemiddelde berekend door de percentages van de gewesten voor het alleengebruik van de wagen samen te tellen, waarna dit bedrag wordt gedeeld door drie.
51
Bij alle drie de gewesten blijft de wagen de bovenhand houden als belangrijkste vervoermethode voor woon-
werkverplaatsingen.
Tot slot valt op te merken dat in vergelijking met de percentages van de eerste afname van de enquête het
gebruik van de wagen als belangrijkste wijze van vervoer in België lichtjes is gedaald. Het Belgisch
gemiddelde is immers 2,7 procent lager dan in 2005. Enkel in Wallonië is het gebruik van de wagen voor
woon-werkverplaatsingen gestegen (met 3,6 procent).
§ 2. Carpoolen
Sinds 2005 is het gebruik van carpoolen als vervoermethode steeds gedaald, in alle gewesten.368
Verschillende oorzaken zijn mogelijk als verklaring, zoals de stijgende populariteit van de fietsvergoeding en
de toenemende mogelijkheid tot telewerk.369 Bovendien speelt ook de verschuiving van de economische
activiteiten een belangrijke rol. Een goed voorbeeld hiervan is de sluiting van Ford Genk in Vlaanderen, die
een daling van 5,7 procent meebracht op het Vlaams percentage van werknemers die carpoolen. Carpoolen
als vervoermethode komt het meest voor in Wallonië, met 3,1 procent.
§ 3. Motorfiets
Het gebruik van de motorfiets als vervoermethode is met 70,4 procent gestegen in Brussel maar gedaald in
Vlaanderen en Wallonië (met respectievelijk 43,9 en 41,9 procent), wat logischerwijze ook een daling
meebrengt van het Belgische gemiddelde. Er is een daling van het Belgische gemiddelde van de motorfiets
als belangrijkste wijze van verplaatsing in het woon-werkverkeer met 34 procent.
§ 4. Openbaar vervoer
Opvallend bij het gebruik van het openbaar vervoer door werknemers als belangrijkste vervoermethode voor
woon-werkverplaatsingen zijn de grote verschillen per gewest. Waar in Vlaanderen en Wallonië de wagen
het vervoersmiddel bij uitstek is, is in Brussel het aantal werknemers dat gebruik maakt van de trein ongeveer
gelijk aan het aantal werknemers dat gebruikt maakt van de auto om zich te verplaatsen naar het werk (34
procent ten opzichte van 36,2 procent). Bovendien hebben de metro, tram en bus ongeveer vijf keer meer
succes in Brussel dan elders in België.370 Er zijn een aantal oorzaken waarom werknemers er niet voor
kiezen om zich met het openbaar vervoer te verplaatsen, onder andere de toegankelijkheid en de
onbetrouwbaarheid van het openbaar vervoer.371
368 In de enquête omvat het begrip carpoolen niet de verplaatsingen met andere gezinsleden. Ook occasioneel carpoolen is niet opgenomen in de percentages, aangezien het gaat om de belangrijkste vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen. 369 Infra Hoofdstuk 7. Federale enquête, Afdeling 7. Bijkomende stimulatoren, § 2. Telewerk en uurrooster van de werknemer, pagina 61. 370 De percentages in Vlaanderen en Wallonië voor het gebruik van openbaar vervoer liggen ongeveer gelijk, al is het gebruik van de trein in 2017 in Wallonië gedaald ten opzichte van 2005 (in Vlaanderen is dit gestegen). Daarentegen is het gebruik van de metro, tram en bus in Wallonië wel gestegen, terwijl in Vlaanderen een daling plaatsvindt. 371 Infra Hoofdstuk 7. Federale enquête, Afdeling 8. Problemen, § 3. Problemen verbonden aan het openbaar vervoer, pagina 63.
52
§ 5. Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer
Door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer vindt vooral plaats in Vlaanderen, al betreft
het ook daar slechts een klein percentage (0,8 procent). Bij het bestuderen van de tabellen valt onmiddellijk
op dat in elk gewest het gebruik van deze vervoermethode meer en meer daalt. Zowel in Brussel als Wallonië
wordt het door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer nog slechts door een luttele 0,2
procent van de werknemers gebruikt als belangrijkste vervoermethode.
§ 6. Fiets
De fiets is de wijze van vervoer waarbij de verschillen tussen de gewesten het grootst zijn.372 In Vlaanderen
komt het gebruik van de fiets voor woon-werkverplaatsingen op de tweede plaats, na de wagen. De fiets
wordt in Vlaanderen meer dan 10 keer meer gebruikt dan in Wallonië.
Belangrijk is dat het gebruik van de fiets als vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen in elk gewest
aanzienlijk is gestegen; in Brussel is er zelfs een verbluffende stijging van 259 procent ten opzichte van 2005.
Ondanks deze spectaculaire stijging blijft het fietsgebruik in Brussel bijna 5 maal lager in vergelijking met
Vlaanderen, waarbij de grote populariteit van het openbaar vervoer een verklaring kan zijn. Ook In Wallonië
is het aantal werknemers dat met de fiets naar het werk gaat gestegen (25,7 procent ten opzichte van 2005),
al is het gebruik hier verwaarloosbaar (amper 1,6 procent).373
Het succes van de fiets heeft verschillende oorzaken. Op de trein na verloren alle vervoermethoden aan de
fiets. Door de ontwikkeling van de elektrische fiets en de speed pedelec is het makkelijker geworden om
langere afstanden af te leggen, zonder daarbij fysiek uitgeput te raken. Verder heeft de invoering van de
fietsvergoeding eveneens een grote impact gehad op het gebruik van de fiets als vervoermethode voor woon-
werkverplaatsingen. Tot slot zijn er meer en meer initiatieven om het gebruik van de fiets voor werknemers
te stimuleren, door bijvoorbeeld het aanleggen van fietssnelwegen en binnen de onderneming te voorzien in
een systeem van fietsleasing.374 Steeds meer werkgevers investeren ook in overdekte fietsenstallingen,
douches en kleedruimtes.375
§ 7. Te voet
Te voet naar het werk gaan is voor veel werknemers nog een stap te ver, al zijn er ook verschillen op te
merken tussen de gewesten. Zo gaan er in Vlaanderen procentueel minder werknemers te voet naar het
werk in vergelijking met Brussel en Wallonië. Brussel is het enige gewest waar er ten opzichte van 2005 een
stijging voorkomt (van 2,6 procent naar 3,5 procent van de Brusselse werknemers, aldus een stijging van 39
procent). Zowel in Vlaanderen als in Wallonië vindt er een daling van het aantal werknemers die te voet naar
het werk gaan plaats, waardoor ook het Belgisch gemiddelde daalt (met 3,5 procent ten opzichte van 2005).
372 Het begrip fiets omvat in de enquête zowel de gewone fiets, als de elektrische fiets en de speed pedelec. 373 Net zoals hierboven vermeld bij carpoolen als vervoersmethode, houden deze percentages geen rekening met occasioneel fietsen (bijvoorbeeld de fiets enkel gebruiken als vervoermethode naar het werk tijdens de zomermaanden). Het is dus mogelijk dat er in de praktijk wel degelijk meer naar het werk gefietst wordt dan de percentages weergeven. 374 Infra Hoofdstuk 7. Federale enquête, Afdeling 5. Invloed van de door de werkgevers reeds genomen initiatieven, § 2. Maatregelen fiets, pagina 56. 375 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019).
53
Afdeling 3. Factoren die invloed hebben op de keuze van vervoermethode
§ 1. De urbanisatiegraad
Als eerste factor is er de urbanisatiegraad. De hierboven gemaakte vergelijking tussen de resultaten voor
het Brusselse gewest en die voor de twee andere gewesten toont aan dat de resultaten heel anders zijn
wanneer de vestigingseenheid of de werkplaats zich in een (grote) stad bevindt. Het tekort aan
parkeerplaatsen enerzijds en het ontstaan van files anderzijds zorgt ervoor dat werknemers minder vaak
naar de auto grijpen.
§ 2. De toegankelijkheid van het openbaar vervoer
Een tweede element dat van belang is bij de keuze van een geschikte vervoermethode voor woon-
werkverplaatsingen is de toegankelijkheid van het openbaar vervoer. Bij vestigingen die gelegen zijn in
gebieden waar het openbaar vervoer minder toegankelijk is, gaan logischerwijze minder werknemers van
dat openbaar vervoer gebruik maken. Ligt de vestiging daarentegen in een gebied waar openbaar vervoer
wel goed toegankelijk en op elkaar afgestemd is, dan kiezen de werknemers wel voor openbaar vervoer in
plaats van de wagen als vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen.376 Ook elementen zoals een al dan
niet aangepaste dienstregeling, een te lange reistijd en vertragingsproblemen beïnvloeden de keuze van
werknemers.377 Opvallend is dat toegankelijkheid van het openbaar vervoer geen invloed heeft op het gebruik
van de fiets als vervoermethode of op het te voet naar het werk gaan van de werknemer.378
§ 3. De afstand van het woon-werkverkeer
Een derde factor die invloed heeft op de keuze van werknemers voor een bepaalde vervoermethode, is de
afstand die de werknemer dagelijks moet afleggen om van zijn woonplaats naar zijn werk te geraken. Voor
de Brusselaars zijn de woon-werkverplaatsingen het kortst. Indien de werknemer echter in Vlaanderen of
Wallonië woont maar wel in Brussel werkt, dan zal de af te leggen afstand heel wat langer zijn en is de
werknemer meer geneigd om de auto naar het werk te nemen.379
§ 4. De bedrijfssector
De geënquêteerde ondernemingen zijn actief in verschillende bedrijfssectoren. Elke bedrijfssector beschikt
over een verschillend profiel, onder meer door de geografische ligging van de vestigingen en de herkomst
van de werknemers, alsmede door de organisatie van het werk of het mobiliteitsbeleid. De sector waarin een
werknemer werkt, heeft ook invloed op de afstand van het woon-werkverkeer. Gaat het bijvoorbeeld over
een werknemer van een gemeentebestuur, dan zal deze meestal in de gemeente zelf wonen. Het gebruik
van openbaar vervoer, de fiets of zelfs te voet naar het werk gaan, zijn dan zeker haalbare opties.
376 Zo blijkt uit Tabel 1 dat in Brussel voorkeur wordt gegeven aan het gebruik van openbaar vervoer (zowel de trein als de tram, bus en metro), in plaats van het gebruik van de wagen. 377 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019). 378 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 23. 379 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 24.
54
§. 5. Het geslacht van de werknemer
Uit de enquête blijkt dat een vijfde factor voor de keuze van vervoermethode verassend genoeg het geslacht
van de werknemer betreft.380 Vrouwen gaan in verhouding vaker te voet en gebruiken vaker de wagen en
het openbaar vervoer. Het gebruik van de motorfiets voor woon-werkverplaatsingen en het door de
werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer komt bij vrouwen minder aan bod. Meer dan 3 keer zo
veel mannen maken van deze vervoermethoden gebruik. Enig relativisme over deze verschillen is echter wel
vereist, aangezien hierboven duidelijk werd gemaakt dat het gebruik van de motorfiets en het door de
werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer sowieso al tot de minst gebruikte vervoermethoden
behoren.
Bekijkt men het verschil per gewest, dan blijkt dat 31,3 procent van de vrouwen die in Brussel werken zich
met de wagen verplaatst naar het werk, terwijl dit 38,5 procent van de mannen bedraagt. Het gebruik van de
fiets als vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen is in Vlaanderen ongeveer gelijk tussen mannen en
vrouwen. In Brussel daarentegen zijn slechts twee op de vijf werknemers die naar het werk fietsen een vrouw
en in Wallonië is dit zelfs minder dan één op de drie.381
§ 6. De woonplaats
Als zesde en laatste factor heeft ook de woonplaats van de werknemer een impact op de keuze van
vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen, wat opnieuw samenhangt met de afstand van het woon-
werkverkeer.382 Hoe verder de woonplaats verwijderd is van de werkplaats, hoe groter de afstand van het
woon-werkverkeer.
§ 7. Conclusie
Ter conclusie kunnen de belangrijkste trends die naar voor komen uit de eerste drie tabellen als volgt worden
samengevat: ten eerste blijft de wagen de meest gebruikte vervoermethode (65 procent), ook al is het gebruik
lichtjes gedaald (van 66,8 procent in 2005 naar 65 procent in 2017). 383 Ten tweede kiezen meer en meer
werknemers voor de fiets om zich naar het werk te verplaatsen, waarbij vooral een sterke stijging werd
opgemerkt in Brussel en Vlaanderen. Ten derde is er een groot verschil tussen de belangrijkste
vervoermethoden tussen de verschillende gewesten. Zo gaat in Brussel de voorkeur uit naar het openbaar
vervoer (met 53,1 procent ten opzichte van 36,2 procent), terwijl in Vlaanderen en Wallonië de wagen
onoverwinnelijk blijkt. Daarnaast is het ook belangrijk om stil te staan bij de tekortkomingen van de enquête.
Vooreerst wordt er geen onderscheid gemaakt naargelang het gaat om het gebruik van een bedrijfswagen
380 Volgens de adviezen van de Centrale Raad voor het Bedrijfsleven en de Nationale Arbeidsraad (hierna: CRB-NAR) bleef de opsplitsing per geslacht in de enquête van 2017 facultatief. Ter voorbereiding van de enquête van het jaar 2020, heeft de FOD Mobiliteit en Vervoer het Instituut voor de Gelijkheid van Vrouwen en Mannen (hierna: IGVM) om advies gevraagd over dit onderwerp. Het IGVM heeft een advies uitgebracht ten gunste van de opsplitsing naar geslacht, dat aan de sociale partners van de CRB-NAR is doorgegeven. Dit advies is echter niet bindend (Advies 2018/A014). 381 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 28. 382 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 29. 383 Programmawet van 8 april 2003, BS 17 april 2003, 19436, Wet van 6 mei 2009 houdende diverse bepalingen, 37860, KB van 19 juli 2011 tot wijziging van het koninklijk besluit van 16 mei 2003 houdende de uitvoering van hoofdstuk XI van de programmawet van 8 april 2003 betreffende de verzameling van gegevens over de woon-werkverplaatsingen van werknemers, BS 28 juli 2011, 43599.
55
of eigen wagen van de werknemer. Verder beschikken de geënquêteerde ondernemingen en
overheidsinstellingen telkens over 100 werknemers of meer, zodat de enquête slechts een beperkt beeld
geeft van het woon-werkverkeer in België.
Afdeling 5. Invloed van de door de werkgevers reeds genomen initiatieven
Naast het structureren en analyseren van de verzamelde gegevens omtrent de gebruikte vervoermethoden,
geeft de federale enquête ook een overzicht van de reeds genomen maatregelen en welke invloed deze
hebben op de mobiliteit. Uit de resultaten blijkt dat werkgevers wel degelijk hun best doen om vergroening
van het woon-werkverkeer te verwezenlijken. In welke mate werkgevers maatregelen nemen, heeft ook een
belangrijke invloed op de keuze van vervoermethode door de werknemer.
Sinds de eerste afname van de federale enquête in 2005 zijn de door de werkgevers genomen initiatieven
sterk toegenomen. Deze initiatieven omvatten niet alleen financiële stimuli, maar ook andere maatregelen
zoals sensibiliseringscampagnes.384 Hieronder wordt aan de hand van een aantal tabellen een overzicht
gegeven van de evolutie en huidige situatie van de maatregelen genomen door de werkgever.385
§ 1. Maatregelen wagengebruik
Tabel 4: overzicht maatregelen door werkgever voor wagengebruik volgens werkplaats en deelnemende
werknemers386
Tabel 5: overzicht maatregelen door werkgevers voor wagengebruik per gewest387
Uit tabellen 4 en 5 valt af te leiden dat vooral het ter beschikking stellen van bedrijfswagens een maatregel
is die veel werkgevers in alle drie de gewesten doorvoeren.388 Daarnaast is het lage percentage van Brussel
(3 procent) voor de kilometervergoeding voor woon-werkverplaatsingen opvallend.
384 Infra Hoofdstuk 7. Federale enquête, Afdeling 5. Invloed van de door de werkgevers reeds genomen initiatieven, § 5. Andere maatregelen, pagina 57. 385 Tenzij anders vermeld zijn de onderstaande cijfers steeds gewogen volgens het aantal werknemers van elke vestigingseenheid. De percentages vertegenwoordigen dan ook dat deel van de mensen die in een vestigingseenheid werken waar de maatregel in kwestie werd genomen. 386 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 37. 387 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 37. 388 Het bezit van een bedrijfswagen is sterk afhankelijk van de bedrijfssector waarin de werknemer werkt. Uit de federale enquête blijkt dat in sectoren zoals de overheid en in het onderwijs weinig bedrijfswagens ter
56
Werknemers met een bedrijfswagen moeten deze soms ook gebruiken voor dienstverplaatsingen, zodat het
noodzakelijk kan zijn voor de werknemer om zich met de bedrijfswagen naar het werk te begeven.
Werkgevers kunnen hieraan verhelpen door het bieden van andere voordelen om zo de werknemers te
ontraden de bedrijfswagen te gebruiken voor woon-werkverplaatsingen. Die voordelen kunnen bijvoorbeeld
bestaan uit het ter beschikking stellen van fietsen en het aanbieden van gratis openbaar vervoer.389
§ 2. Maatregelen fiets
Tabel 6: overzicht maatregelen door werkgevers voor gebruik van fiets volgens werkplaats en deelnemende
werknemers390
Tabel 7: overzicht maatregelen door werkgevers voor gebruik van fiets per gewest391
Het eerste dat opvalt bij het bestuderen van deze tabellen is de populariteit van de fietsvergoeding. Negen
op de tien vestigingen van de geënquêteerde ondernemingen en overheidsinstellingen bieden deze
mogelijkheid aan. In alle drie de gewesten is dit een veelvoorkomende keuzemogelijkheid. Verder is duidelijk
dat in Brussel en Vlaanderen (waar zoals hierboven reeds aangetoond de fiets een belangrijke
beschikking worden gesteld, terwijl in sectoren als het bankwezen en de bouw het verkrijgen van een bedrijfswagen meer genormaliseerd is. 389 Op het ogenblik van de afname van de federale enquête bestond het mobiliteitsbudget en de mobiliteitsvergoeding nog niet. 390 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 32. 391 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 32.
57
vervoermethode is) voorzien wordt in aanvullende maatregelen, om de woon-werkverplaatsing met de fiets
zo aangenaam mogelijk te maken. De werknemers hebben toegang tot overdekte fietsenstallingen,
kleedruimtes en douches. Bovendien kan in Vlaanderen 17 procent van de werknemers aanspraak maken
op een bedrijfsfiets.
§ 3. Maatregelen carpooling
Zoals eerder hierboven besproken, gebruikt slechts 2,5 procent van de Belgische werknemers carpoolen als
vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen en dat percentage daalt elk jaar. Carpooling is pas
mogelijk wanneer er voldoende werknemers zijn die een gelijkaardig deel van het traject van en naar het
werk afleggen. Bij grote ondernemingen en in grote steden heeft carpoolen dus het meeste kans op slagen.
Verbazingwekkend genoeg blijkt bij vergelijking tussen de gewesten echter dat carpoolen in Wallonië het
populairst is (3,1 procent ten opzichte van 1,4 procent in Brussel en 2,6 procent in Vlaanderen). Nochtans
worden in Brussel de meeste maatregelen genomen om carpoolen te stimuleren.392
§ 4. Maatregelen openbaar vervoer en door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk
vervoer
In deze categorie van maatregelen moet een onderscheid worden gemaakt tussen het voorzien van gratis
of goedkoper openbaar vervoer en het door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer. Uit de
enquête blijkt dat iets meer dan de helft van de werkgevers voorziet in gratis openbaar vervoer. Helemaal
anders is het door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, dat slechts tot de mogelijkheden
behoort bij 4 procent van alle geënquêteerde vestigingen.393
§ 5. Andere maatregelen
Naast de maatregelen specifiek gericht op de vervoermethoden zelf, zijn er ook andere, meer algemene
maatregelen die werkgevers kunnen nemen met oog op meer duurzame mobiliteit.
392 FOD Mobiliteit en Vervoer, Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 33. 393 FOD Mobiliteit en Vervoer, Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 34.
58
Tabel 8: overzicht andere maatregelen volgens werkplaats en deelnemende werknemers394
Tabel 9: overzicht andere maatregelen werkgevers per gewest395
Hier zijn er duidelijk heel grote verschillen tussen de gewesten op te merken. Brussel is koploper bij elke
andere maatregel, waarbij vooral de realisatie van een bedrijfsvervoerplan en een multimodaal
bereikbaarheidsplan belangrijk worden geacht. 396 De verklaring voor deze grote verschillen in percentages
is te vinden in de verplichting die aan grotere werkgevers worden opgelegd in Brussel om deze maatregelen
in te voeren.397
394 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 35. 395 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 35. 396 X., “Bedrijfsvervoerplannen”, https://leefmilieu.brussels/themas/mobiliteit/vervoerplannen/bedrijfsvervoerplannen, (consultatie 20 april 2019). 397 Infra Hoofdstuk 8. Maatregelen van de overheden, Afdeling 2. Brusselse overheidsinitiatieven, pagina 67.
59
Kijkt men naar België in het algemeen, dan is het organiseren van een sensibiliseringsactie in verband met
mobiliteit de meest ingevoerde maatregel bij de geënquêteerde ondernemingen, waarbij 43 procent van de
werknemers worden bereikt.398 Daarnaast zijn ook de aanstelling van een mobiliteitscoördinator, het
cumuleren van verschillende werkgeversbijdragen voor verschillende vervoermethoden en de aanwezigheid
van oplaadpunten voor elektrische wagens maatregelen die invloed hebben op een aanzienlijk aantal
werknemers. Veel werknemers worden echter afgeschrikt voor het gebruik van elektrische wagens, door de
hoge kostprijs van de wagen zelf en door de prijs van het opladen van de elektrische wagen.399
Afdeling 6. Impact van de maatregelen
Tabel 10: vergelijking impact genomen maatregel400
Bij deze tabel is het belangrijk om een aantal dingen te onderscheiden. De grafieken openbaar vervoer,
fietsvergoeding, overdekte fietsenstalling, sensibiliseringscampagne fiets en interne carpool databank tonen
het verschil aan tussen werkgevers die wel maatregelen hebben genomen (gekleurde balken) en de
werkgevers die geen maatregelen hebben genomen (grijze balken). Bij de grafieken van het
bedrijfsvervoerplan, sensibiliseringsactie in verband met mobiliteit en mobiliteitscoördinator wordt de impact
van de maatregel op het gebruik van de wagen aangeduid. Het wagengebruik in een onderneming of
overheidsinstelling die geen maatregelen heeft genomen, is aangegeven met de grijze balken, waarbij wordt
vergeleken met het wagengebruik in een onderneming of overheidsinstelling die wel maatregelen voor
duurzame mobiliteit heeft ingevoerd (gekleurde balken).
Vooreerst is duidelijk dat wanneer werkgevers gratis openbaar vervoer aanbieden, 14 procent van de
werknemers daarvan gebruik maakt. In ondernemingen waar de werkgevers geen gratis openbaar vervoer
398 Supra Hoofdstuk 7. Federale enquête, Afdeling 5. Invloed van de door de werkgevers reeds genomen initiatieven, § 5. Andere maatregelen, Tabel 8: overzicht andere maatregelen volgens werkplaats en deelnemende werknemers, pagina 57. 399 DELOITTE, “Future of Mobility, A New Deal for Mobility in Belgium”, 2 mei 2019, www2.deloitte.com. 400 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 36.
60
aanbieden, gaat slechts 6 procent van de werknemers het openbaar vervoer als vervoermethode voor de
woon-werkverplaatsingen gebruiken.
In het kader van maatregelen voor het stimuleren van fietsgebruik zorgt de invoering van de fietsvergoeding
ervoor dat 12 procent van de werknemers voor deze keuzemogelijkheid kiest, in tegenstelling tot
ondernemingen waar de fietsvergoeding niet wordt aangeboden. Daar komt slechts 6 procent van de
werknemers met de fiets naar het werk. Overdekte fietsenstallingen zorgen eveneens voor een stijging van
het aantal werknemers die de fiets als vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen kiezen. Bovendien
hebben ook de sensibiliseringscampagnes voor het gebruik van de fiets in het kader van duurzame mobiliteit
succes.
Vervolgens is er het creëren van een interne databank voor carpoolen, waarin de gegevens in verband met
carpoolen worden bijgehouden. Ook al zijn er steeds minder werknemers die kiezen voor carpoolen als
vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen, toch heeft het invoeren van een interne databank een
grote invloed op de werknemers. In ondernemingen waar zo’n interne databank aanwezig is, zal 5 procent
van de werknemers gebruik maken van carpoolen als vervoermethode (tegenover 2 procent in
ondernemingen waar geen interne databank aanwezig is).
Wat betreft het invoeren van een bedrijfsvervoerplan, de aanstelling van een mobiliteitscoördinator en
sensibiliseringsacties in verband met duurzame mobiliteit staat vast dat deze een grote impact hebben op
het wagengebruik van werknemers. In ondernemingen en overheidsinstellingen waar deze maatregelen
aanwezig zijn, is er een verminderd gebruik van de wagen als vervoermethode voor de woon-
werkverplaatsingen met telkens ongeveer 20 procent. Natuurlijk zorgt niet enkel het invoeren van bepaalde
maatregelen voor deze resultaten. Zoals hier boven reeds aangehaald, zijn er verschillende factoren die
meespelen in de keuze van vervoermethode voor de woon-werkverplaatsingen.401
Afdeling 7. Bijkomende stimulatoren
Naast fiscale maatregelen kunnen ook andere maatregelen een bijdrage leveren tot vergroening met oog
op duurzamere mobiliteit.
§ 1. Parkingbeheer
Een belangrijk element dat de keuze van een werknemer beïnvloedt bij het beslissen welke vervoermethode
te gebruiken voor de woon-werkverplaatsingen is de mogelijkheid tot parking. Wat betreft de wagen zijn er
zowel in Vlaanderen als in Wallonië 56 interne parkeerplaatsen op 100 werknemers, terwijl er in Brussel
slechts 29 interne parkeerplaatsen op 100 werknemers zijn.402 Dit wil echter niet zeggen dat er systematisch
te weinig parkeerplaatsen zijn voor de werknemers die met de auto naar het werk komen. Niet alle
werknemers die de wagen gebruiken als belangrijkste vervoermethode voor woon-werkverplaatsingen
komen immers alle dagen met de wagen naar het werk. Bovendien kunnen er nog veel parkeerplaatsen
buiten de onderneming of overheidsinstelling te vinden zijn.
401 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 37. 402 Met interne parkeerplaatsen worden bedoeld de parkeermogelijkheden binnen de onderneming of overheidsinstelling voor de werknemer.
61
Bij fietsparkings is de situatie net omgekeerd, namelijk de beschikbaarheid van 2 fietsparkeerplaatsen per
fietser in Vlaanderen, 3,2 fietsparkeerplaatsen per fietser in Wallonië en 2,3 fietsparkeerplaatsen per fietser
in Brussel.
De mogelijkheid tot parkeren heeft ook nog op andere manieren een invloed op de keuze van de werknemer.
Zijn er een aantal parkeerplaatsen gereserveerd bij de onderneming of overheidsinstelling voor carpoolers,
dan zal dit de werknemers stimuleren om carpoolen te gebruiken als vervoermethode. Daarnaast zullen ook
minder werknemers met de wagen naar het werk komen als men moet betalen voor het parkeren van de
wagen.
§ 2. Telewerk en uurrooster van de werknemer
De meest duurzame oplossing tot vergroening van het woon-werkverkeer is natuurlijk gewoon thuisblijven.
Uit de reeds eerder genoemde federale enquête blijkt dat sinds 2014 is het aantal sporadische telewerkers
sinds 2014 met liefst 39 procent is toegenomen.403
Telewerk is steeds vaker terug te vinden, zowel bij privéondernemingen als bij overheidsinstellingen.
Ongeveer 20 procent van de geënquêteerde ondernemingen en overheidsinstellingen biedt de mogelijkheid
tot telewerk of thuiswerk aan. Onder telewerk wordt verstaan het thuis verrichten van werkzaamheden,
tijdens de normale werkuren (waarbij zowel de werkzaamheden als de werkuren overeenstemmen met wat
op de werkvloer van de werkgever van toepassing zou zijn), op regelmatige óf op occasionele basis. Met
telewerk wordt dus niet bedoeld het thuis verrichten van werkzaamheden na de normale werkuren.
In Brussel biedt zelfs 41 procent van de geënquêteerde ondernemingen of overheidsinstellingen telewerk
aan. Uit de federale enquête is gebleken dat 20 procent van alle woon-werkverplaatsingen kunnen worden
vermeden indien de werknemers van ondernemingen of overheidsinstellingen die deze mogelijkheid
aanbieden ook effectief één keer per week telewerken of thuiswerken. In België is sinds 2014 het totale
aantal woon-werkverplaatsingen met 2,4 procent gedaald door telewerk of thuiswerk.404
De mogelijkheid tot telewerk is afhankelijk van het soort werk dat de werknemer moet uitvoeren, evenals van
de bedrijfssector waarin de werknemer werkt. Indien in de onderneming of overheidsinstelling vooral
kantoorwerk gebeurt, zal telewerk sneller voorkomen, zoals bijvoorbeeld in de bank- en verzekeringssector
en de informatica-telecommunicatiesector.
Een aantal stimulansen kunnen worden aangewend om telewerk te promoten.
Zo zal een werkgeverstussenkomst in de kosten van de privé-PC of persoonlijk internet van de werknemer
als belastingvrije vergoeding voor eigen kosten van de werkgever aangemerkt worden, als de werkgever
bewijst dat de vergoeding betaald is voor het compenseren van kosten van telewerk én de vergoeding ook
daadwerkelijk aan die kosten is besteed.
Het tweede bewijs moet zelfs niet meer worden geleverd in het geval dat de werkgeverstussenkomst niet
meer bedraagt dan 20 euro per maand voor de privé-PC (waarmee zowel een desktop als een laptop wordt
bedoeld) en 20 euro per maand voor het persoonlijk internet. Indien een werknemer deeltijds thuiswerkt, kan
403 J. WELLENS, “Forfaitaire vergoedingen in het kader van telewerk”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844307?snippetId=da6c6f4d-033e-4b5c-8e25-7f874816e10f (consultatie 3 mei 2019). 404 Dit komt echter niet door stijging van het aantal werkgevers die telewerk of thuiswerk aanbieden, maar eerder door stijging van werknemers die effectief beginnen telewerken in ondernemingen en overheidsinstellingen waar dit al langer wordt aangeboden. FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”, maart 2019, www.mobilit.belgium.be, 42.
62
dus zonder verder bewijs maandelijks een belastingvrije vergoeding worden betaald van 40 euro als de
werknemer zijn privé-PC en persoonlijk internet gebruikt in het kader van telewerk. Werkt de werknemer
iedere maand minstens één dag van thuis uit, dan geeft dit op jaarbasis een belastingvrije vergoeding van
480 euro. Wanneer er bovenop deze grens nog extra vergoedingen worden toegekend voor het gebruik van
de privé-PC of persoonlijk internet, dan wordt alles boven het grensbedrag belast als bezoldiging, tenzij de
werkgever het tweede bewijs levert. Deze regeling is van toepassing voor werknemers, ambtenaren en
bedrijfsleider, zowel in de privé- als in de openbare sector. Naast deze vergoeding voor het gebruik van de
privé-PC kunnen werknemers en bedrijfsleiders die regelmatig van thuis uit werken ook aanspraak maken
op een belastingvrije forfaitaire vergoeding van 60 euro per maand voor internet en telefoonkosten.405
Ook forfaitaire vergoedingen voor andere kosten in het kader van telewerk kunnen worden toegekend.
Bijkomend aan de vergoeding voor privé-PC, internet en telefoonkosten kan nog een dagvergoeding worden
toegekend als terugbetaling van overige uitgaven (zoals verwarming, water, elektriciteit).
Tot slot speelt ook de organisatie van het uurrooster een grote rol bij de keuze van de vervoermethode.
Beschikt de werknemer over een zeer onregelmatig uurrooster, dan zal het gebruik van het openbaar vervoer
een minder toegankelijke optie zijn. Ook de mogelijkheid tot carpoolen wordt beperkt aangezien niet elke
werknemer over hetzelfde uurrooster zal beschikken.406 Bijgevolg zal de wagen meer worden aangewend,
een gevolg dat net vermeden zou moeten worden. Een vast uurrooster heeft dus positieve gevolgen voor
gebruik van openbaar vervoer en carpooling. Het uurrooster van een werknemer wordt natuurlijk mee
bepaald door het soort werk dat deze werknemer moet uitvoeren en de bedrijfssector waarin de werknemer
werkt.407
Afdeling 8. Problemen
Niet alleen werknemers nemen een aantal factoren in acht bij de keuze van vervoermethode voor de woon-
werkverplaatsingen. Ook de werkgevers moeten rekening houden met bepaalde omstandigheden wanneer
zij duurzame mobiliteit willen stimuleren en maatregelen willen nemen. Uit de federale enquête woon-
werkverkeer blijkt dat zowel werknemers als werkgevers vinden dat structurele mobiliteitsproblemen het
welzijn aantasten. 12 procent van de werkgevers geeft dan weer aan dat een slechte bereikbaarheid er mee
voor zorgt dat ze maar moeilijk nieuw personeel kunnen aantrekken, terwijl ze om diezelfde reden geregeld
mensen zien vertrekken.408 Duurzame mobiliteit bepaalt dus voor een groot stuk hoe aantrekkelijk onze
bedrijven in de praktijk zijn.
Opvallend is dat de ernst en hoeveelheid van de problemen in verband met mobiliteit die werkgevers
ondervinden, verschilt naargelang de locatie van de werkplaats. Algemeen gesproken zijn steden en
stedelijke zones minder toegankelijk met de wagen.
Een duidelijk voorbeeld daarvan is Brussel, waarbij één op de drie werknemers omtrent de bereikbaarheid
met de wagen van de onderneming of overheidsinstelling problemen ondervindt, ten voordele van de
405 Het gaat om personeelsleden met een reizende functie. 406 Wanneer in de onderneming of overheidsinstelling wordt gewerkt met ploegen, dan is de kans reeds klein dat werknemers binnen dezelfde ploeg hetzelfde woon-werktraject moeten afleggen. 407 Werknemers in de bouwsector en in het onderwijs genieten dikwijls vaste uren. Daarentegen komen bij de Europese commissie, gewestelijke en federale besturen, in de telecommunicatiesector of bij banken en verzekeringsmaatschappijen meer glijdende uren en flexibiliteit van de werknemer voor. Ploegendienst komt het meeste voor in de industrie, terwijl onregelmatige uren eerder in gezondheidzorg, maatschappelijke dienstverlening, horeca of in de transportsector terug te vinden zijn. 408 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019).
63
alternatieve wijzen van vervoer. In Vlaanderen en Wallonië daarentegen ondervindt 40 procent van de
werknemers problemen met bereikbaarheid van de werkplaats via het openbaar vervoer. Zowel in Wallonië
als Brussel ervaren de werknemers dan weer problemen met bereikbaarheid van de werkplaats met de fiets.
Hieronder worden de problemen van werkgevers gekoppeld aan de specifieke vervoermethode besproken.
§ 1. Problemen verbonden aan het wagengebruik
Drie grote problemen komen naar boven in verband met wagengebruik voor woon-werkverplaatsingen. Ten
eerste is er het fileprobleem. Zo staat België op de tweede hoogste plaats van de 28 EU landen met
betrekking tot tijd gespendeerd in de file.409 In België werkt één op de twee werknemers bij een werkgever
waarvoor de files een probleem zijn. In Brussel geldt dit zelfs voor meer dan 90 % van de werknemers. Ten
tweede is ook het tekort aan parkeerplaatsen problematisch. Tot slot wordt de wegenkwaliteit veel beter
geacht in Vlaanderen dan in Wallonië en Brussel. De problemen verbonden aan het wagengebruik zouden
echter een positieve invloed kunnen hebben op de vergroening, aangezien de werknemers dan misschien
sneller overtuigd worden om een andere vervoermethode te gebruiken voor de woon-werkverplaatsingen.
§ 2. Problemen verbonden aan het fietsgebruik
Zoals reeds eerder aangetoond wordt het fietsen in Wallonië en Brussel veel vaker als problematisch
beschouwd dan in Vlaanderen. Redenen hiervoor is de te grote woon-werkafstand, maar ook het
onvoldoende nemen van maatregelen door de werkgever zelf. Zo voorzien werkgevers bijvoorbeeld te weinig
in beveiligde fietsenstallingen. In Wallonië stelt zich het bijkomende probleem van grotere afstanden en
minder vlakke wegen, waardoor fietsen naar het werk minder aangenaam kan zijn.
§ 3. Problemen verbonden aan het openbaar vervoer
Bij openbaar vervoer kunnen een aantal problemen worden aangekaart. Vooreerst zijn de
vertragingsproblemen een heikel punt voor veel werknemers. Samenhangend is er de onbetrouwbaarheid
van het openbaar vervoer, werknemers kunnen er niet op rekenen tijdig op het werk te zijn en moeten
vertragingen reeds incalculeren in hun woon-werkverplaatsing wanneer zij het openbaar vervoer als
belangrijkste vervoermethode gebruiken. Hierbij komt een te lange reistijd, waarbij de werknemer
disproportioneel veel tijd verliest in vergelijking met het gebruiken van een andere vervoermethode zoals de
wagen. Verder is ook een onaangepaste dienstregeling een probleem voor veel werknemers, waardoor zij
niet steeds op voorhand hun woon-werkverplaatsingen efficiënt kunnen plannen. Ook belangrijk is het te
minieme aanbod bij bepaalde haltes, wat de toegankelijkheid van het openbaar vervoer beperkt.
Daarenboven zorgt het niet of te weinig op elkaar afgestemd zijn van de verschillende openbaar
vervoerswijzen (zoals trein, bus, tram en metro) voor veel frustraties. Kiezen voor het openbaar vervoer als
vervoermethode is dikwijls een onvoorspelbare keuze vermits er regelmatig wordt gestaakt en gebrekkige
communicatie veel voorkomt. Voorts zijn er vaak te weinig plaatsen, is het openbaar vervoer niet comfortabel
genoeg en kan er een onveiligheidsgevoel heersen. Tot slot is ook de te grote afstand tussen de werkplaats
en het station of de halte een reden waarom werknemers niet voor openbaar vervoer als vervoermethode
voor woon-werkverplaatsingen kiezen.
409 DELOITTE, “Future of Mobility, A New Deal for Mobility in Belgium”, 2 mei 2019, www2.deloitte.com.
64
Afdeling 9. Hulpmiddelen tot verbetering van duurzaamheid
§ 1. Verslag op maat
Elke werkgever die deelneemt aan de federale enquête beschikt over een verslag op maat voor elk van de
vestigingseenheden. In dit verslag worden alle cijfers sinds 2005 specifiek voor elk van de
vestigingseenheden weergegeven, waarbij telkens voorbeelden van maatregelen worden aangereikt om de
mobiliteitssituatie te verbeteren.410
§ 2. Gids voor Goede Praktijken
Verder kan ook de Gids voor Goede Praktijken van de FOD Mobiliteit en Vervoer een inspiratiebron zijn voor
werkgevers die zich willen inzetten voor een duurzamere mobiliteit.411 De Gids geeft een overzicht van de
mogelijkheden en maatregelen die nationale en internationale bedrijven toepassen om de woon-
werkverplaatsingen duurzamer te maken.412
De Gids richt zich hoofdzakelijk tot ondernemingen en overheidsinstellingen met meer dan 30 werknemers.
De goede praktijken die in de Gids worden voorgesteld zijn bedoeld om te verwezenlijken op korte termijn
(binnen twee à drie jaar), waarbij rekening wordt gehouden met de uitvoerbaarheid van de praktijken evenals
de kosten voor de onderneming of overheidsinstelling. De Gids geeft systematisch per vervoermethode uitleg
en concrete voorbeelden van praktijken die zowel in het binnen-als buitenland worden toegepast.
Een maatregel die steeds terugkomt bij elk van de vervoermethoden is het voeren van
sensibiliseringscampagnes door de werkgever, om zo het gebruik van duurzamere vervoermethoden te
stimuleren op maat van de onderneming zelf.
§ 3. De mobiliteitscoördinator
De mobiliteitscoördinator is de centrale persoon bij het installeren van een mobiliteitsbeleid in een
onderneming of overheidsinstelling. Hij is het aanspreekpunt bij het initiëren en opvolgen van de maatregelen
naar duurzamere mobiliteit. Tevens is hij de tussenpersoon bij communicatie tussen de werkgever en de
werknemers. De mobiliteitscoördinator bepaalt de doelstellingen en middelen om de mobiliteitsmaatregelen
te organiseren en begeleiden en coördineert de informatieverspreiding en de uitvoering van de maatregelen.
Tot slot heeft hij als taak om het mobiliteitsbeleid te evalueren en de nodige aanpassingen door te voeren.413
410 X., “Mobiliteit en openbare werken”, www.vlaanderen.be/mobiliteit-en-openbare-werken (consultatie 5 mei 2019). 411 FOD Mobiliteit en Vervoer, “Gids voor Goede Praktijken voor een duurzame woon-werkmobiliteit”, februari 2014, mobilit.belgium.be (consultatie 5 mei 2019). 412 Overzicht gebeurt aan de hand van de resultaten van de Federale Enquête en op basis van goede voorbeelden in zowel het binnen- al buitenland. 413 X., “Mobiliteitsbegeleiders”, www.mobielvlaanderen.be (consultatie 5 mei 2019).
65
HOOFDSTUK 8. MAATREGELEN VAN DE OVERHEDEN
Afdeling 1. Vlaamse overheidsinitiatieven
§ 1. Mobiliteitspunt
Elke Vlaamse provincie beschikt over een eigen Mobiliteitspunt. Deze Provinciale Mobiliteitspunten zijn info-
en adviespunten voor bedrijven die meer willen weten over duurzaam vervoer, woon-werkverkeer en
alternatieven voor de auto op grotere schaal in hun provincie. De Mobiliteitspunten staan ter beschikking van
bedrijven, bedrijvenzones en instellingen die te maken hebben met problemen van woon-werkverkeer of die
het woon-werkverkeer van of naar hun bedrijfslocatie op een duurzamere manier willen organiseren. Zo
initiëren en faciliteren de Provinciale Mobiliteitspunten de potentiële projecten die bedrijven willen
organiseren met oog op duurzamere mobiliteit. Verder spelen ze een begeleidende rol bij de coördinatie, de
uitwerking, de uitvoering en de opvolging van de projecten.414 Elke werkgever kan bij het Mobiliteitspunt
terecht voor gratis advies en begeleiding op maat. De bedoeling van dit initiatief is om het wagengebruik in
het woon-werkverkeer te verminderen, waarbij de Mobiliteitspunten vertrekken vanuit het STOP-principe:
werknemers en werkgevers overtuigen om zoveel mogelijk Stappen, Trappen en Openbaar vervoer te
stimuleren en de Personenwagen zoveel mogelijk langs de kant te laten staan.415
§ 2. Mobiscan
De Mobiscan is een instrument ontwikkeld door de provinciale Mobiliteitspunten met oog op een beter
mobiliteitsmanagement. Aan de hand van een gedetailleerde analyse van zowel het verplaatsingsprofiel van
de werknemers als het bereikbaarheidsprofiel van het bedrijf, worden een aantal concrete actiemaatregelen
voorgesteld. Concreet wil dit zeggen dat een bedrijf of bedrijvenzone een gedetailleerde
mobiliteitsdoorlichting ondergaat.416 De Mobiscan analyseert de bereikbaarheid van het bedrijf of de
bedrijvenzone en brengt de mobiliteitsstromen van de personeelsleden in kaart. Met deze gegevens wordt
een lijst opgesteld met mogelijke maatregelen die het bedrijf of bedrijvenzone kan nemen om de mobiliteit
van de werknemers beter te organiseren.
De gebruikte techniek is vergelijkbaar met een SWOT-analyse (Strengths, Weaknesses, Opportunities &
Threats). Bedrijven kunnen kennis maken met bedrijfsvervoerplanning zonder dat dit voor hen een
tijdrovende en administratieve last vormt.417
De Mobiscan bestaat uit twee onderdelen. Enerzijds is er het mobiliteitsprofiel, waar een beeld wordt
geschetst van de omvang en de aard van het door de werknemers gegenereerd verkeer. Het gaat om de
vraagzijde van de vervoersmarkt. De gegevens worden aangeleverd door het bedrijf zelf, op basis van een
vooraf opgestelde vragenlijst. Dikwijls vindt er een gesprek plaats tussen het bedrijf en het Provinciaal
Mobiliteitspunt. Bovendien verschaft het bedrijf een lijst met de herkomstgegevens, de keuze van
vervoermethoden voor woon-werkverplaatsingen én de toegepaste werkregimes per werknemer.
414 Vlaanderen, “Provinciale Mobiliteitspunten”, https://www.vlaanderen.be/organisaties/provinciale-mobiliteitspunten (consultatie 5 mei 2019). 415 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019). 416 X., “Mobiscan”, http://www.btmvlaanderen.be/themas/mobiliteit-en-vervoer/mobiscan (consultatie 5 mei 2019). 417 X., “Mobiscan”, http://www.btmvlaanderen.be/themas/mobiliteit-en-vervoer/mobiscan (consultatie 5 mei 2019).
66
Anderzijds is er het bereikbaarheidsprofiel, waar een beeld wordt geschetst van de bestaande interne én
externe faciliteiten om het bedrijf of de bedrijvenzone te bereiken, volgens het STOP-principe: Stappen,
Trappen, Openbaar Vervoer en Personenwagen. Het gaat om de aanbodzijde van de vervoersmarkt. Het
bereikbaarheidsprofiel bestaat uit een kwalitatieve analyse van deze faciliteiten en duidt daarenboven de
knelpunten aan.418
Het mobiliteitsprofiel en het bereikbaarheidsprofiel worden aan elkaar afgewogen, waarna een lijst met
mogelijke duurzame mobiliteitsmaatregelen wordt opgesteld. Dit zijn dan de maatregelen die de werkgever
kan nemen teneinde de werknemers aan te moedigen duurzame vervoermethoden te gebruiken voor het
woon-werkverkeer. Indien de werkgever dit wenst, kan per mobiliteitsmaatregel ook het potentieel van de
maatregel berekend worden.
Belangrijk is dat de Mobiscan een onderzoeksinstrument is en dus géén doel op zich. Na de onderzoeksfase
is het immers aan het bedrijf zelf om tot uitvoering van de maatregelen over te gaan, waarbij zij beroep
kunnen doen op door het Provinciaal Mobiliteitspunt verleende bijsturing en evaluaties. De Mobiscan wordt
gratis opgemaakt op voorwaarde dat het bedrijf effectief minstens één van de voorgestelde
mobiliteitsmaatregelen uitvoert.419
§ 3. Pendelfonds van de Vlaamse overheid
Het Pendelfonds is door de Vlaamse overheid opgericht met als doel projecten voor een duurzamer woon-
werkverkeer te bevorderen.420 In de nabije toekomst moet het aandeel van het alleengebruik van de wagen
voor woon-werkverplaatsingen dalen en het aandeel van de fiets en het openbaar vervoer stijgen.421 Het
Pendelfonds organiseert op geregelde tijdstippen nieuwe projectoproepen. Bedrijven of groepen van
bedrijven kunnen een projectaanvraag indienen samen met andere private organisaties of groepen van
private organisaties, of samen met lokale of provinciale overheden.422 De indieners van een projectaanvraag
moeten samen minimaal 10 werknemers vertegenwoordigen.423 Het Pendelfonds verstrekt subsidies aan
projecten die een verschuiving van niet-duurzame vervoermethoden (zoals de wagen) naar duurzamere
vervoermethoden (zoals de fiets en openbaar vervoer) voor het woon-werkverkeer beogen. Het Pendelfonds
focust hierbij op het stimuleren van het gebruik van de fiets, zoals blijkt uit de maatregelen die voor een
subsidie van het Pendelfonds in aanmerking komen.424 Enkel bedrijven die infrastructurele ingrepen om
functionele fietsverplaatsingen te faciliteren invoeren, de aankoop en leasing van bedrijfsfietsen mogelijk
418 X., “Bedrijfsmobiliteit”, www.oost-vlaanderen.be. 419 De Lijn Oost-Vlaanderen, Bekaert Aalter en Barry Callebaut zijn enkele voorbeelden van bedrijven die een Mobiscan hebben laten opmaken. 420 Het Pendelfonds is opgericht door het Decreet van 30 juni 2006 houdende bepalingen tot begeleiding van de aanpassing van de begroting 2006 (artikel 51 tot en met 62), BS 13 december 2006, 69 308. het Ministerieel Besluit houdende vaststelling van de projectmaatregelen die in aanmerking komen voor subsidies in het kader van de 12de oproep in uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2016 betreffende het Pendelfonds, het Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2016, BS 26 oktober 2016, 71837 en het Ministerieel Besluit houdende vaststelling van de praktische modaliteiten in uitvoering van het besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2016 betreffende het Pendelfonds. 421 P. VERBEEST, “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in de problemen brengt”, Vacature, april 2019, www.vacature.com (consultatie 22 april 2019). 422 Is er een lokale of provinciale overheid bij de projectaanvraag betrokken, dan moet 50 procent + 1 euro van de door het Pendelfonds toegekende subsidies naar de bedrijven of andere private organisaties gaan. 423 X., “Subsidies voor duurzaam woon-werkverkeer via het Pendelfonds”, productencatalogus.vlaanderen.be (consultatie 4 mei 2019). 424 Andere maatregelen komen niet in aanmerking voor subsidie door het Pendelfonds, de lijst met maatregelen is terug te vinden op www.pendelfonds.be.
67
maken en fietsvergoedingen toekennen zullen immers aanspraak kunnen maken op een subsidie van het
Pendelfonds.425 De bedragen van de te verkrijgen subsidies zijn wel beperkt.426
Het indienen van een projectaanvraag en de daaropvolgende al dan niet toekenning van subsidies bestaat
uit een aantal stappen. 427
Als eerste stap moet het bedrijf en de daarmee samenhangende organisaties of overheden online
een dossiernummer aanvragen. Binnen 2 weken na de aanvraag van het dossiernummer verschaft het
Provinciaal Mobiliteitspunt een e-mail waarin alle gegevens staan die nodig zijn om het potentieel van het
project te berekenen. Vervolgens vult het bedrijf een voorlopige versie van het indieningsformulier in, maar
dient nog niet in. Indienen is namelijk slechts mogelijk nadat het Provinciaal Mobiliteitspunt elektronisch
advies heeft verleend over het voorlopige indieningsformulier. Pas na het verkrijgen van het advies kan het
bedrijf de projectaanvraag definitief indienen tot een vastgelegde datum. Tot slot beslist de Vlaamse minister
van mobiliteit over de ingediende aanvragen na advies van een Begeleidingscommissie.428
Afdeling 2. Brusselse overheidsinitiatieven
§ 1. Bedrijfsvervoerplan en bijkomende verplichte maatregelen
Elk bedrijf, gevestigd in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest, dat meer dan 100 werknemers tewerkstelt, is
wettelijk verplicht om de drie jaar een bedrijfsvervoerplan op te stellen. Het verplicht opstellen van een
bedrijfsvervoerplan heeft een tweeledig doel.429 Enerzijds is het de bedoeling om de milieu-impact van het
verkeer dat het bedrijf genereert te verminderen, met oog op verbetering van de luchtkwaliteit (aldus
vergroening). Anderzijds heeft het bedrijfsvervoerplan tot doel het verkeer en de files op de wegen in het
Brussels Gewest te verminderen, aldus het verbeteren van de mobiliteit. Het bedrijf zal dus maatregelen
moeten nemen om een verschuiving mee te brengen van niet duurzame vervoermethoden (zoals de auto)
naar duurzame vervoermethoden (zoals de fiets en openbaar vervoer).430
Een bedrijfsvervoerplan bestaat steeds uit twee delen.
Het eerste luik van het bedrijfsvervoerplan betreft het opmaken van een diagnose over de huidige
mobiliteitssituatie. Deze mobiliteitsdiagnose beschrijft en analyseert de verplaatsingen van de werknemers,
evenals de bereikbaarheid van het bedrijf. De sterke en de zwakke punten van de mobiliteitssituatie worden
geïdentificeerd, waarbij eveneens de mogelijkheden tot verbetering en de hinderpalen daartoe worden
aangegeven.431
Het tweede luik van het bedrijfsvervoerplan bestaat uit een concreet actieplan om de huidige
mobiliteitssituatie te verbeteren. Het actieplan zelf is drieledig. Vooreerst is er een weergave van de
425 Infrastructurele ingrepen die functionele fietsverplaatsingen faciliteren zijn bijvoorbeeld het voorzien van oplaadpunten voor elektrische fietsen, het plaatsen van (on)overdekte fietsenstallingen en het verbeteren van de weginfrastructuur gericht op fietsgebruik (zoals doorsteekplaatsen enkel voor fietsers). 426 De subsidies bedragen maximaal de helft van de kosten die aan de projectuitvoering verbonden zijn met een maximum van 200.000 euro. Maximale bedragen van de subsidies per maatregel terug te vinden op www.pendelfonds.be. 427 Subsidies voor duurzaam woon-werkverkeer via het Pendelfonds, productencatalogus.vlaanderen.be (consultatie 4 mei 2019). 428 X., “Procedure”, www.pendelfonds.be (consultatie 5 mei 2019). 429 Ordonnantie van 2 mei 2013 houdende het Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing, BS 21 mei 2013, 28357. 430 X., “Bedrijfsvervoerplannen”, www.leefmilieu.brussels/themas/mobiliteit/vervoerplannen/bedrijfsvervoerplannen (consultatie 4 mei 2019). 431 Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 1 juni 2017 betreffende de bedrijfsvervoerplannen, BS 9 juni 2017, 63454.
68
doelstellingen van het bedrijf, aan de hand waarvan de overstap van niet duurzame vervoermethoden naar
duurzame vervoermethoden wordt verwezenlijkt. Het opstellen van de doelstellingen gebeurt voor alle types
van verplaatsingen, dus zowel de woon-werkverplaatsingen als de gewone dienstverplaatsingen.
Vervolgens moet het bedrijf een aantal maatregelen verplicht invoeren, zoals het aanwijzen van een
contactpersoon (bij voorkeur de mobiliteitscoördinator), werknemers sensibiliseren ter bevordering van
alternatieven voor het gebruik van de wagen en een overdekte en beveiligde fietsenstalling installeren (die
een minimaal opgelegd aantal plaatsen bevat).432
Als laatste stap in het actieplan moet het bedrijf aanvullende maatregelen treffen, om zo de vooropgestelde
doelstellingen te behalen. Aanvullende maatregelen kunnen bestaan uit het aanmoedigen van telewerk, het
promoten van carpoolen, de toegankelijkheid voor voetgangers verbeteren en het informeren van
werknemers over duurzame mobiliteit. Een andere belangrijke maatregel is de verplichting voor werkgevers
die bedrijfswagens ter beschikking stellen aan meer dan 10 werknemers van dezelfde werkplaats in Brussel
om alternatieven voor deze bedrijfswagen voor te stellen. Werkgevers moeten hun werknemers op de hoogte
brengen van de volgende keuze: een eerste optie is de mogelijkheid voor werknemers om de klassieke
bedrijfswagen te behouden. Een andere optie is de vervanging van de bedrijfswagen door een
mobiliteitspakket dat vervoermethoden bevat, aangepast aan de behoeften van de werknemer (bijvoorbeeld
gratis abonnement op het openbaar vervoer). Als laatste mogelijkheid kan de werknemer ook kiezen voor de
combinatie van de bedrijfswagen met duurzamere vervoermethoden zoals een fiets of een abonnement op
het openbaar vervoer.433
§ 2. Lage emissiezone
Een andere factor die bijdraagt aan de vergroening van het woon-werkverkeer is de invoering van de lage -
emissiezones. Een lage-emissiezone is een afgebakend gebied waarin bepaalde voertuigen niet of slechts
onder bepaalde voorwaarden binnen mogen omdat ze te veel schadelijke stoffen uitstoten.434 Rijdt een
persoon toch een lage-emissiezone binnen met een niet-toegelaten voertuig, dan krijgt deze een boete.
Lage-emissiezones hebben tot doel om de luchtkwaliteit te verbeteren. 435
Een lage-emissiezone is steeds afgebakend met speciale verkeersborden en is 7 dagen op 7 en 24 uur per
dag van toepassing. Sinds 1 januari 2018 is het Brussel Hoofdstedelijk Gewest een lage-emissiezone.436
De lage-emissiezone is van toepassing op auto’s, bestelwagens met een gewicht minder dan of gelijk aan
drie en halve ton, bussen en autocars.437 Of deze al dan niet toegelaten worden binnen het afgebakende
432 Besluit van 15 mei 2014 betreffende het voorbeeldgedrag van de overheden inzake vervoer en ter wijziging van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 7 april 2011 betreffende de bedrijfsvervoerplannen, BS 22 juli 2014, 54 928. 433 X., “Bedrijfsvervoerplannen”, www.leefmilieu.brussels/themas/mobiliteit/vervoerplannen/bedrijfsvervoerplannen (consultatie 4 mei 2019). 434 Artikel 3.1.1 van het Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing. 435 X., “Bedrijfsvervoerplannen”, www.leefmilieu.brussels/themas/mobiliteit/de-lage-emissie-zone-lez-low-emission-zone (consultatie 4 mei 2019). 436 Niet enkel het Brussels Hoofdstedelijk Gewest is een lage-emissiezone, ook een aantal steden in Vlaanderen hebben dit reeds ingevoerd of gaan dit in de nabije toekomst invoeren. Antwerpen is al sinds 2017 een lage-emissiezone en ook Gent, Mechelen en Willebroek zullen lage-emissiezones worden (respectievelijk vanaf 2020 en 2021). 437 Vlaanderen, “Lage-emissiezones”, www.vlaanderen.be/lage-emissiezones-lez (consultatie 5 mei 2019).
69
gebied is afhankelijk van zowel de brandstof als de Euronorm.438 Het is logisch dat er striktere criteria gelden
voor dieselvoertuigen, aangezien die het meest vervuilend zijn.439
De invoering van de lage-emissiezones zal een invloed hebben op de woon-werkverplaatsingen. Als de
werkplaats van de werknemer gevestigd is in een lage-emissiezone, dan zal de werknemer niet meer met
een vervuilende auto naar het werk mogen rijden. In plaats van een nieuw voertuig te kopen kan de
werknemer gestimuleerd worden om zich te verplaatsen met het openbaar vervoer, of te carpoolen met een
voertuig dat wel nog is toegelaten.
438 De euronorm is een Europese milieustandaard voor voertuigen. Hoe hoger de euronorm van uw voertuig, hoe milieuvriendelijker uw wagen is. Vlaanderen, Departement Omgeving, “Welke toegangsregels gelden er in een lage-emissiezone?”, www.lne.be/welke-toegangsregels-gelden-er-in-een-lage-emissiezone (consultatie 5 mei 2019). 439 X., “Verwachte effecten van de lage-emissiezone op het wagenpark en de luchtkwaliteit in het Brussels Gewest”, www.lez.brussels, (consultatie 5 mei 2019).
70
HOOFDSTUK 9. BESLUIT
Uit de voorgaande hoofdstukken kunnen een aantal belangrijke zaken worden geconcludeerd.
Vooreerst wordt duidelijk dat vergroening moet worden gekoppeld aan het begrip duurzaamheid, en dat
vergroening in het kader van woon-werkverkeer betrekking heeft op het ontwikkelen van milieuvriendelijkere
methodes van mobiliteit.440 Het woon-werkverkeer wordt daarbij gedefinieerd als de afstand van de
woonplaats naar de vaste plaats van tewerkstelling en omgekeerd.441 Deze woon-werkverplaatsingen
gebeuren aan de hand van een bepaalde vervoermethode.
Wat meteen opvalt bij de bespreking van de fiscale maatregelen, is het uitgebreid regime dat van toepassing
is op bedrijfswagens. Het gebruik van bedrijfswagens en wagens in het algemeen zou immers gedemotiveerd
moeten worden met het oog op vergroening.
Wel positief is de evolutie van de maatregelen omtrent het fietsgebruik. De woon-werkverplaatsingen met de
fiets worden meer en meer gestimuleerd door de werkgever. Zowel de vrijstelling als de hogere
aftrekmogelijkheid maken van de fiets een aantrekkelijke optie als vervoermethode. Ook de uitbreiding van
de kwalificatie van fiets naar de rijwielen en speed pedelecs, waardoor deze onder de maatregelen voor de
fiets vallen, kan bijdragen tot de vergroening van het woon-werkverkeer. De werknemer zal immers
misschien sneller geneigd zijn met een speed pedelec naar het werk te gaan, wanneer hij aanspraak kan
maken op de vrijstelling die voor de fiets geldt.
Daarnaast staat vast dat desondanks de vrijstelling van belasting het door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer geen populaire maatregel is.442 Dat is jammer, want wanneer meer werknemers
gebruik zouden maken van het door de werkgever georganiseerd gemeenschappelijk vervoer, zou er minder
nood zijn aan bedrijfswagens en zou het totale aantal wagens op de baan dus ook dalen wat dan weer zou
bijdragen aan het oplossen van het fileprobleem. Het gebruik van het door de werkgever georganiseerd
gemeenschappelijk vervoer kan op verschillende wijzen worden aangemoedigd, onder andere door
sensibiliseringscampagnes, de uitwerking van een interne databank voor carpoolen binnen de onderneming
en het voorzien van gereserveerde parkeerplaatsen voor carpoolers aan de onderneming.
Voorts blijkt uit de federale enquête dat het gebruik van de wagen als belangrijkste vervoermethode in België
slechts lichtjes is gedaald sinds 2005. Dit toont aan dat de invoering van diverse maatregelen tot nu toe
slechts een beperkte invloed heeft gehad op het gebruik van de wagen voor woon-werkverplaatsingen.
Een ander punt van kritiek is dat bij de toekenning van zowel de mobiliteitsvergoeding als bij het
mobiliteitsbudget, het verkrijgen van een bedrijfswagen nog steeds tot de mogelijkheid behoort. In het licht
van het stimuleren van vergroening, zou dit geen optie meer mogen zijn.
Nog uit de federale enquête blijkt dat er een aantal problemen zijn die het toepassen van maatregelen om
duurzame mobiliteit te stimuleren tegenwerken. Indien deze problemen zouden worden opgelost, zou dit een
gunstige invloed kunnen meebrengen op de vergroening. Zoals reeds eerder vermeld, zijn de problemen
omtrent het wagengebruik (bijvoorbeeld de files, staat van het wegdek, parking,..) eerder van veelbelovende
440 Supra Hoofdstuk 1. Definiëring begrippen, Afdeling 1. Vergroening, pagina 1. 441 Supra Hoofdstuk 1. Definiëring begrippen, Afdeling 2. Woon-werkverkeer, pagina 1. 442 Supra Hoofdstuk 3. Artikel 38, §1, lid 1 WIB, Afdeling 1. Openbaar vervoer, pagina 16.
71
aard in het kader van vergroening. Werknemers zouden immers bij veelvoudige confrontatie met deze
problemen sneller kunnen worden overtuigd om gebruik te maken van een andere vervoermethode.
Naar mijn mening kan vergroening van het woon-werkverkeer worden aangemoedigd door het doorlopen
van een aantal stappen.
De eerste stap betreft het aantrekkelijker maken van de alternatieven van de wagen. Dit kan mede door de
kostenvergoedingen verleend door de werkgever en bijhorende vrijstellingen te stimuleren, maar zeker ook
door het voorzien van beveiligde fietsenstallingen, kleedkamers en douches in het bedrijf. Ook veilige, goed
aangelegde fietspaden zijn belangrijk om mensen te stimuleren meer gebruik te maken van de fiets voor het
woon-werkverkeer.
Een tweede, moeilijker te verwezenlijken stap betreft een mentaliteitsverandering. Aan de hand van de fiscale
en andere maatregelen moet de focus worden verlegd van het bezitten van een wagen naar het meer
verantwoord gebruik van de wagen, waarbij niet iedereen noodzakelijk over een eigen wagen moet
beschikken. Daarnaast gebruiken steeds meer mensen de fiets reeds op recreatief gebied in het kader van
een gezonde en klimaatbewuste levensstijl. Deze vervoermethode ook gebruiken voor het woon-werkverkeer
moet aangemoedigd worden.
De meest milieubewust oplossing die dadelijk tot meer vergroening van het woon-werkverkeer leidt is
natuurlijk gewoon thuisblijven. Als derde stap zou het mogelijk moeten zijn voor werknemers om
verschillende soorten jobs thuis uit te voeren, door middel van telewerk. Het is aan de werkgever om telewerk
mogelijk te maken.
Een vierde en laatste stap is van toepassing in gevallen waarin het gebruik van de wagen toch noodzakelijk
is. Indien men redelijkerwijs geen andere keuze heeft dan een wagen te gebruiken, zou men moeten streven
naar meer gebruik van elektrische wagens. Mensen worden echter afgeschrikt voor het gebruik van een
elektrische wagen wegens de hoge kostprijs van de wagen zelf en de elektriciteitskosten voor het opladen
van de wagen. De overheid kan hierin tussenkomen door het aanbieden van subsidies. Ook het te lage
kilometerbereik van elektrische wagens schrikt mensen af. Het meer beschikbaar stellen van snelle
oplaadpunten of het stimuleren van privé-initiatief om openbare oplaadpunten te installeren kan een
werkpunt zijn voor de overheid. Naast de overheid moeten ook de werkgevers de mogelijkheid bieden om
alternatieve vervoermethoden aan te wenden voor de woon-werkverplaatsingen. Zo kunnen de werkgevers
overdekte fietsenstallingen, douches en kleedruimtes aanbieden, maar ook oplaadpunten voor elektrische
wagens voorzien op het bedrijfsterrein is een manier om ecologisch meer verantwoord wagengebruik aan te
moedigen. Kortom, het wagenpark van ondernemingen zou geleidelijk aan moeten omschakelen naar
elektrische wagens. De overheid zou dit kunnen stimuleren door subsidies of hogere belastingen te heffen
indien de werknemers vervuilende wagens blijven aanbieden.
Vergroening van woon-werkverkeer zal dus enkel kunnen worden verwezenlijkt indien verschillende actoren
meewerken. De overheid moet voorzien in het wettelijk en reglementair kader om duurzamere alternatieven
voor de wagen mogelijk te maken en kan daarbij duidelijk maken dat deze duurzamere alternatieven een
voorkeursbehandeling krijgen. Zo kan de overheid bijvoorbeeld de toegankelijkheid en betrouwbaarheid van
het openbaar vervoer verbeteren, de fietsinfrastructuur veiliger maken, enzovoort.443
443 DELOITTE, “Future of Mobility, A New Deal for Mobility in Belgium”, 2 mei 2019, www2.deloitte.com.
72
Naast de overheid moeten ook de werkgevers, zowel vennootschappen als particulieren, de mogelijkheid
bieden voor werknemers om alternatieve vervoermethoden aan te wenden voor de woon-
werkverplaatsingen. Zij kunnen door kleine ingrepen de werknemer bewust maken van duurzame
alternatieven van vervoer aan de hand van sensibilisering op de werkplaats.
Tot slot heeft de werknemer een belangrijke taak tot bijdrage van vergroening. In plaats van steeds te kiezen
voor de wagen, kan de werknemer bewust stilstaan bij de vervoermethode die hij gebruikt en kiezen voor
een duurzamer alternatief.
73
Bibliografie
Wetgeving
Wetboek
Wetboek van 10 april 1992 van de inkomstenbelastingen, BS 30 juli 1992.
Wetten
Wet van 27 juli 1962 tot vaststelling van een werkgeversbijdrage in het verlies geleden door de NMBS,
ingevolge de uitgifte van abonnementen voor werklieden en bedienden, BS 31 juli 1962.
Wet van 29 juni 1981 houdende de algemene beginselen van de sociale zekerheid voor werknemers, BS 2
juli 1981.
Programmawet 8 april 2003, BS 17 april 2003.
Programmawet 22 december 2008, BS 29 december 2008.
Wet van 6 mei 2009 houdende diverse bepalingen, BS 19 mei 2009.
Wet van 28 december 2011 houdende diverse bepalingen, BS 30 december 2011.
Programmawet van 29 maart 2012, BS 06 april 2012.
Wet van 21 december 2013 houdende diverse fiscale en financiële bepalingen, BS 31 december 2013.
Programmawet van 25 december 2016, BS 29 december 2016.
Wet van 22 oktober 2017 houdende diverse fiscale bepalingen I, BS 10 november 2017.
Wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, BS 7 mei 2018.
Wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019.
Wet van 17 maart 2019 tot wijziging van sommige bepalingen van de mobiliteitsvergoeding, BS 29 maart
2019.
Koninklijke besluiten
KB van 23 oktober 1978 betreffende het bijhouden van sociale documenten, BS december 1978.
KB van 20 juli 2000 tot wijziging van het koninklijk besluit van 18 januari 1965 houdende algemene
regeling inzake reiskosten, BS 15 augustus 2000.
KB van 19 juli 2011 tot wijziging van het koninklijk besluit van 16 mei 2003 houdende de uitvoering van
hoofdstuk XI van de programmawet van 8 april 2003 betreffende de verzameling van gegevens over de
woon-werkverplaatsingen van werknemers, BS 28 juli 2011.
74
Koninklijk besluit van 11 februari 2013 tot wijziging van het koninklijk besluit van 28 juli 1962 tot
vaststelling van het bedrag en de wijze van betaling van de werkgeversbijdrage in het verlies geleden door
de Nationale Maatschappij der Belgische Spoorwegen ingevolge de uitgifte van abonnementen voor
werklieden en bedienden, BS 27 februari 2013.
KB van 13 juli 2017 tot vaststelling van de toelagen en vergoedingen van de personeelsleden van het
federaal openbaar ambt, BS 19 juli 2017.
KB van 7 februari 2018 tot wijziging van artikel 19, § 2, van het koninklijk besluit van 28 november 1969
tot uitvoering van de wet van 27 juni 1969 tot herziening van de besluitwet van 28 december 1944
betreffende de maatschappelijke zekerheid der arbeiders, BS 27 februari 2018.
KB van 16 december 2018 tot bepaling van de nadere regels volgens dewelke inlichtingen noodzakelijk
met het oog op de aanvraag van een mobiliteitsvergoeding door de werknemer aan zijn nieuwe
werkgever worden bezorgd, BS 27 december 2018.
KB van 19 december 2018 tot wijziging van het KB/WIB 92, BS 27 december 2018.
KB van 21 maart 2019 tot uitvoering van de wet van 17 maart 2019 betreffende de invoering van
een mobiliteitsbudget, BS 29 maart 2019.
Andere besluiten
Brusselse Hoofdstedelijke Regering
Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 15 mei 2014 betreffende het voorbeeldgedrag van
de overheden inzake vervoer en ter wijziging van het besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering
van 7 april 2011 betreffende de bedrijfsvervoerplannen, BS 22 juli 2014.
Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 1 juni 2017 betreffende de bedrijfsvervoerplannen,
BS 09 juni 2017.
Besluit van de Brusselse Hoofdstedelijke Regering van 17 januari 2019 houdende uitvoering van de
ordonnantie van 29 november 2018 betreffende het delen van vrije vloot vervoersmodi die een
alternatief zijn voor de auto, BS 29 januari 2019.
Vlaamse Regering
Besluit van de Vlaamse Regering van 30 september 2016 betreffende het Pendelfonds, BS 26 oktober
2016.
Decreten
Decreet van het Vlaams Parlement van 30 juni 2006 houdende bepalingen tot begeleiding van de
aanpassing van de begroting 2006, BS 13 december 2006.
Decreet van het Vlaams Parlement van 16 juni 2017 houdende wijziging van de Vlaamse codex fiscaliteit
van 13 december 2013, wat betreft de vergroening van de verkeersfiscaliteit voor lichte vracht en
oldtimers, BS 4 juli 2017.
75
Ordonnantie
Ordonnantie van 2 mei 2013 houdende het Brussels Wetboek van Lucht, Klimaat en Energiebeheersing,
BS 21 mei 2013.
Voorbereidende werken
Ontwerp van decreet houdende de algemene uitgavenbegroting van de Vlaamse gemeenschap voor het
jaar 2002, Parl. St. Vl. Parl. 2001 – 2002, nr. 7-H/9.
Wetsontwerp van 15 december 2017 betreffende de invoering van een mobiliteitsvergoeding, Parl. St.
Kamer 2017 – 2018, nr. 2838/001.
Wetsontwerp van 28 september 2017 tot invoering van een fietsvergoeding voor speed pedelecs, Parl.St.
Kamer 2017 – 2018, nr. 2639/003.
Wetsontwerp van 5 oktober 2017 houdende diverse fiscale bepalingen I, Parl. St. Kamer 2017 – 2018, nr.
2639/006.
Wetsontwerp van 3 december 2018 betreffende de invoering van een mobiliteitsbudget, Parl.St. Kamer
2018 – 2019, nr. 3381/011.
Wetsontwerp van 3 december 2018 tot wijziging, wat de mobiliteitsvergoeding betreft, van het Wetboek
van de inkomstenbelastingen 1992 en de wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een
mobiliteitsvergoeding, Parl. St. Kamer 2018 – 2019, nr. 3382/001.
Wetsontwerp van 21 februari 2019 tot wijziging van sommige bepalingen betreffende de
mobiliteitsvergoeding, Parl.St. Kamer 2018 – 2019, nr. 3382/008.
Parlementaire vragen
Mondeling
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 840, 3 april 1997 (W. VAN POUCKE).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 371, 14 juni 2004 (D. SCHALCK).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 1301, 22 mei 2006 (J. CHABOT).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 1494, 7 december 2006 (T. PIETERS).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 56, 11 januari 2008 (C. DEVLIES).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 13504, 6 november 2012 (V. WOUTERS).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 695, 10 januari 2013 (M. MARGHEM).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 15727, 19 februari 2013 (J. DE POTTER).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 114, 7 maart 2013 (S. SNEYERS).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 18441, 10 juni 2013 (L. VAN BIESEN).
76
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 19573, 22 oktober 2013 (V. WOUTERS).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 310, 28 april 2015. (S. WILMES).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 393, 9 juni 2015 (O. CHASTEL).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 446, 3 juli 2015 (L. VAN BIESEN).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 23783, 14 maart 2018 (P. DEDECKER).
Vr. en Antw. Kamer, Vr. nr. 26775, 19 september 2018 (A. LAAOUEJ).
Schriftelijk
Vr. en Antw., Kamer 2012 - 2013, 7 maart 2013, nr. 130, 500 – 502 (Vr. nr. 144 G. GILKINET).
Vr. en Antw., Kamer 2012 - 2013, 10 april 2013, nr. 130, 530 – 536 (Vr. nr. 357 V. WOUTERS).
Vr. en Antw., Kamer 2013 - 2014, 20 maart 2014, nr. 159, 309 – 311 (Vr. nr. 814 L. VAN BIESEN).
Vr. en Antw., Kamer 2014 - 2015, 13 februari 2015, nr. 20, 149 – 150 (Vr. nr. 169 L. VAN BIESEN).
Vr. en Antw., Kamer 2015 - 2016, 16 februari 2015, nr. 72, 178 – 180 (Vr. nr. 807 J. VAN DEN BERGH).
Vr. en Antw., Kamer 2015 - 2016, 18 oktober 2016, nr. 96, 255 – 258 (Vr. nr. 1247 G. GILKINET).
Vr. en Antw., Senaat 2000 – 2001, 8 december 2000, nr. 820 , 1677 – 1678 (Vr. nr. 954 M. DE
SCHAMPHELAERE).
Parlementaire handelingen
Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2007 – 08, 13 juni 2007.
Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2007 – 08, 29 april 2008.
Hand. Kamer comm. voor de Financiën en de Begroting 2017 – 18, 14 maart 2018.
Omzendbrieven
Omzendbrief nr. 660 tot aanpassing van het bedrag van de kilometervergoeding 2017 van 20 juni 2017, BS
23 juni 2017.
Omzendbrief nr. 666 tot aanpassing van het bedrag van de kilometervergoeding 2018 van 14 juni 2018, BS
27 juni 2018.
Circulaires
Circ. nr. Ci. RH. 241/550.265 (AOIF 20/2002), 18 juli 2002.
Circ. nr. Ci. RH. 241/561.364 (AOIF 8/2004), 5 februari 2004.
Circ. nr. Ci. RH. 241/573.243 (AOIF 46/2007), 6 december 2007.
77
Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc. nr. 9/2013), 25 februari 2013.
Circ. nr. Ci. RH. 241/565.608 (AOIF 38/2004), 29 september 2004.
Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013.
Circ. nr. Ci. RH. 703.111 (AAFisc 1/2016), 15 januari 2016.
Circ. nr. Ci. RH. 241/550.265 (AOIF 20/2002), 18 juli 2002.
Circ. nr. Ci. RH. 241/550.265 (AOIF 20/2002), 13 december 2002.
Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013.
Circ. nr. Ci. RH. 241/620.842 (AAFisc 9/2013), 25 februari 2013.
Circ. nr. Ci. RH. 242/612.802 (AAFisc 47/2011), 19 oktober 2011.
Circ. nr. Ci. RH. 241630.298 (AAFisc 19-2015), 18 mei 2015.
Commentaren
Com. IB 6bis/7.
Com. IB 31/36.
Com. IB 36/9.
Com. IB 36/142.
Com. IB 36/184.
Com. IB 66bis/1.
Com. IB 66bis/4.
Com. IB 66bis/7.
Com. IB 66bis/10.
Com. IB 66bis/12.
Com. IB 66bis/14.
Com. IB 66bis/15.
Com. IB 66bis/19.
78
Rechtspraak
Rechtbanken
Rb. Luik 5 september 2011, Fiscoloog 2013, afl. 1334, 11.
Rb. Brussel 18 december 2017, AR 2016/2706/A.
Hoven van Beroep
Antwerpen 9 mei 1983, FJF 1984, 33.
Antwerpen 2 april 2002, Fiscale koerier 2002, 363.
Gent 4 december 2002, FJF 2003, 157.
Gent 25 april 2006, TGR 2007, afl. 5, 365.
Bergen 8 december 2010, FJF 2012, afl. 3, 300.
Grondwettelijk Hof
GwH 13 juni 2013, nr. 83/2013.
Rechtsleer
Boeken
MAUS, M., Personenbelasting: Materiële en formele beginselen, Brugge, Die Keure, 2018, 254 p.
MIERMANS, W., Het mobiliteitshandboek, Mechelen, Kluwer, 1998, aflevering 8, 189 - 192.
REYBROUCK, K., en SOTTIAUX, S., De federale bevoegdheden, Mortsel, Intersentia, 2019, 892 p.
STEVENS, D., Met ruimtelijk inzicht plannen en vergunnen, Brugge, Die Keure, 2017, 144 p.
THEUNIS, J., en VAN EECKHOUTTE, D., De bevoegdheden van de gewesten, Brugge, Die Keure, 2016, 496
p.
VANNIEUWENHUYSE, B., en VERCRUYSSE, G., Bedrijventerreinen, Mortsel, Intersentia, 2016, 264 p.
VAN WOESTEYNE, I., Handboek Personenbelasting 2018-2019, Mortsel, Intersentia, 2018, 852 p.
WELLEMANS, N., Alternatieve verloning 2014, Limal, Anthemis, 2014, 764 p.
X., Vergroening van fiscaliteit: onhaalbare kaart of politieke realiteit?, Brussel, Vlaams overleg duurzame
ontwikkeling, 2001, 161 p.
79
Tijdschriftartikelen
BACKX, K., DE MOL, J., GILLIS, D., GUATAMA, S., SEMANSJKI, I., VAN DONINCK, N., “Elektrische
Tweewielers Doen Werknemers Minder Autorijden: ELMO@work Onderzoekt Gebruik E-fiets En E-
scooter”, Verkeersspecialist 2015, afl. 213, 18–20.
BACKX, K., DE MOL, J., GILLIS, D., GAUTAMA, S., PACE, G., “E-tweewielers: Volwaardig Alternatief Voor
Woon-werkverkeer”, Verkeersspecialist 2016, afl. 224, 32–36.
BIENSTMAN, M., “Vergroening fiscaliteit: de tijd is rijp”, Samenleving en politiek 2014-2015, afl. 3, 33-37.
BUYSSE, C., “Sanctie inzake ‘solidariteitsbijdrage’: beroepstermijn van 3 maanden”, Fiscoloog 2015 , afl.
1440, 7.
BUYSSE, C., “Woon-werkverkeer met utilitaire bedrijfswagen: geen RSZ bijdrage”, Fiscoloog 2014, afl.
1394, 1.
BUYSSE, C., “Vaste plaats van tewerkstelling ook bij minder dan 40 dagen aanwezigheid?”, Fiscoloog
2016, afl. 1494, 3.
BUYSSE, C., “Strengere CO2-emissietest wagens : RSZ en fiscus staan overgangsperiode toe”, Fiscoloog
2019, afl. 1603, 1.
DE BAERE, R., “Firmawagens: een stand van zaken”, T.F.R. 2005/17, afl. 289, 843-857.
DEFOOR, W., “Nuttige cijfers voor 2018”, NOT 2018, afl. 10, 9-10.
DE GANCK, C., “Actualia - Wetgeving”, RABG 2019, afl. 3, 376.
DE MOL, J., LAUWERS, D., “Van Bedrijfswagens Naar Mobiliteitsoplossingen: Op Weg Naar Een
Veralgemeend Mobiliteitsbudget”, Verkeersspecialist 2015, afl. 214, 34–37.
DEPRE, E., VANASSCHE, D., “De fiscale gevolgen van het zomerakkoord”, Bericht aan het notariaat 2017,
afl.4, 210.
EVRARD, O., “L’allocation de mobilité ou « cash for car »”, BSJ 2018, afl. 618, 12.
EX, M., “Voorafgaande beslissing nr. 2012.095 d.d. 8 mei 2012 — Bezoldigingen van bedrijfsleiders –
Voordeel van alle aard – Persoonlijk gebruik kosteloos ter beschikking gesteld voertuig – Woon-
werkverkeer – Privéverplaatsingen”, TFR 2013, afl. 434, 101-102.
HOPPENBROUWERS, M., “ACTUALIA WETGEVING EN BELEID. Recente ontwikkelingen op het gebied van
milieu- en energierecht (1 april 2017 tot en met 30 juni 2017)”, M.E.R. 2017, afl. 3, 222-231.
LAMMENS, J., “De fiscale vrijstelling van de werkgeverstussenkomst voor woon-werkverkeer met
openbaar vervoer”, SOCWEG 2015, afl. 18, 10-13.
MAES, A., “Grondwettelijk Hof fluit beperking beroep in codextrein terug”, DJK 2019, afl. 387, 2.
MAES, L., “Woon-werkverkeer anders dan met eigen wagen: bijgewerkte commentaar”, Fiscoloog 2017,
afl. 1547, 8.
80
MARISCAL, B., “Carpooling: fiscale behandeling en sociale zekerheid van de vergoedingen voor
woonwerkverplaatsingen betaald door de werkgever”, SOCWEG 2016, afl. 21, 19-21.
MASSET, E., “De nieuwe fiscale maatregelen van de regering Michel”, Fiscaal weekoverzicht 2017, afl. 31,
2.
MASSET, E., “Cash for car : een nieuw idee dat al meteen ter ziele gaat”, Fiscaal weekoverzicht 2018, afl.
31, 1.
ROSELETH, J., “Het zomerakkoord van 26 juli 2017 – eerste analyse van de ontwerpteksten”, VIP 2017, afl.
4, 42-48.
SCHOONBAERT, S., VEREECKEN, S., “De elektrische fiets in het recht op kruissnelheid?”, T. Pol. 2019, afl. 1,
3.
SUYS, S., VEREECKEN, S., “Is de elektrische fiets altijd een fiets?”, Actua Leges 2016, 13.
VAN CROMBRUGGE, S., “Bewijs Verplaatsingskosten Woon-werkverkeer”, Fiscoloog 2015, afl. 1420, 12.
VAN DYCK, J. “Georganiseerd gemeenschappelijk vervoer: strengere voorwaarden”, Fiscoloog 2012, afl.
1292, 4.
VAN DYCK, J., “[Woon-werkverkeer] Ook vrijgestelde werkgeversbijdrage voor wie 'te voet' naar het werk
gaat”, Fiscoloog 2012, afl. 1309, 1-2.
VAN DYCK, J., “Wandelvergoeding’ voor het woon-werkverkeer : niet of toch vrijgesteld?”, Fiscoloog 2017,
afl. 1515, 5-6.
VAN DYCK, J., “Fiscale voordelen voor gebruik van fietsen nu ook bij speed pedelecs”, Fiscoloog 2017, aflv.
1523, 5.
VAN DYCK, J., “Hervorming vennootschapsbelasting, wat verandert er vandaag?”, Fiscoloog 2018, afl.
1549, 2.
VAN DYCK, J., “Fietsen, PC's, tablets, GSM's, enz. : 'sociaal' volgt 'fiscaal'”, Fiscoloog 2018, afl. 1557, 3.
VAN DYCK, J., “Mobiliteitsbudget maakt zelfs belastingvrij wonen mogelijk”, Fiscoloog 2018, afl. 1597, 4.
VAN DYCK, J., “Mobiliteitsvergoeding en –budget: wel uitsluiting in geval van ‘salary sacrifice’, Fiscoloog
2019, afl. 1598, 1.
VAN DYCK, J., “Mobiliteitsvergoeding en –budget ook mogelijk voor bedrijfsleiders?” Fiscoloog 2019, afl.
1599, 2.
VAN DYCK, J., “Mobiliteitsbudget en aanpassing mobiliteitsvergoeding van start”, Fiscoloog 2019, afl.
1603, 6.
VANHEUSDEN, P., “De bromfiets klasse P”, Actua Leges 2016, 9.
VAN ORSHOVEN, J., “The road to zero. Het emissiehandelssysteem vandaag en tijdens het volgende
decennium”, M.E.R. 2018, afl. 4, 239-255.
81
VAN ROEYEN, W., “Woon-werkverkeer: een fiscale en sociaalrechtelijke analyse”, Activa 2007, afl. 3, 6-22.
X., “Woon-werkverkeer”, NJW 2012, afl. 266, 501.
X., “Vrijgestelde vergoeding woon-werkverkeer: ook voor traject te voet”, Fisc.Act. 2012, afl. 36, 10-11.
X., “Questions préjudicielles”, JTT 2018, afl. 27, 455.
X., “Kostprijs van een weektreinkaart wordt het referentiepunt”, Fiscoloog 2002, afl. 859, 7.
X., “Fietsvergoeding woon-werkverkeer”, Fiscoloog 2018, afl. 11, 13.
X, “Bedrijfswagens: stijging CO2 percentages, daling voordeel”, Fiscoloog 2019, afl. 1594, 12.
X., “Verrassend ruime vrijstelling tussenkomst woon-werkverkeer”, Fiscoloog 2002, afl. 857, 3.
X., “Forfait van 0,15 euro per kilometer, ook als kosten lager zijn”, Fiscoloog 2002, afl. 860, 8.
X., “Samenrijdende man en vrouw: dubbele aftrek 0,15 euro per kilometer”, Fiscoloog 2004, afl. 937, 1.
Elektronische bronnen
BELLEMANS, S., “Mobiliteitsbudget: milieuvriendelijke bedrijfswagen en duurzame vervoermiddelen”,
taxTODAY, https://monkey.wolterskluwer.com.
BELLEMANS, S., “Juridische gevolgen van het mobiliteitsbudget”, taxTODAY,
https://monkey.wolterskluwer.com/.
BELLEMANS, S., “Mobiliteitsbudget in 5 punten”, taxTODAY, https://monkey.wolterskluwer.com/.
DELOITTE, “Aftrekbare kosten, update mei 2018”,
www.deloitte.com/content/dam/Deloitte/be/Documents/Accountancy (consultatie 25 februari 2019).
FOD Financiën, “Belastingvermindering bij de aankoop van een elektronisch voertuig”,
https://financien.belgium.be/nl/particulieren/vervoer/elektrische_voertuigen#q2.
FOD Financiën, “Nieuwe berekeningsregels en FAQ’s”,
https://financien.belgium.be/nl/ondernemingen/personeel_en_loon/voordelen_van_alle_aard/bedrijfsw
agens.
FOD Financiën, “Wat is woon-werkverplaatsing?”,
https://financien.belgium.be/nl/particulieren/vervoer/aftrek_vervoersonkosten/woonwerkverkeer/welke
_verplaatsingen.
FOD Financiën, “Voordelen van alle aard”,
https://financien.belgium.be/nl/ondernemingen/personeel_en_loon/voordelen_van_alle_aard/definitie#
q4?utm_source=node-228%20|%20Wat-gebeurt-er-als-het-voordeel-niet-gratis-wordt-
verstrekt&utm_medium=accordeon_faqs_MMF.
FOD Financiën, “Circulaire 2018/C/77 van 15 juni 2018 over de waterbus”, www.fisconetplus.be.
82
FOD Mobiliteit en Vervoer, “Federale diagnostiek woon-werkverkeer 2017 – 2018”,
https://mobilit.belgium.be/sites/default/files/final_report_wwv_2017-2018_nl.pdf.
NMBS, “Derdebetalerovereenkomsten”, http://www.belgianrail.be/nl/bedrijven/woon-
werkverkeer/alicia.aspx.
OESO, “Belgium - Developments in individual OECD and selected non-members economies”,
http://www.oecd.orgram per economy/belgium-economic-forecast-summary.html.
VAN DER AUWERA, K., “Hoe zit het met de vergroening van de bedrijfswagens?”,
https://www.knack.be/nieuws/auto/hoe-zit-het-met-de-vergroening-van-de-bedrijfswagens/article-
longread-1420509.html.
VAN GEEL, C., “Fiscale behandeling mobiliteitsbudget”, taxTODAY, https://monkey.wolterskluwer.com/.
VERBEEST, P., “Hoe een slechte bereikbaarheid werkgevers steeds vaker in problemen brengt”, Vacature,
www.vacature.com.
WELLENS, J., “De ene fiets is de andere niet”, Trends, https://trends.knack.be/economie.
WELLENS, J., “Totaal bedrag vergoeding voor reiskosten woon-werkverkeer”,
www.monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845049?snippetId=9175e581-5b82-4677-979d-
ae89115df833.
WELLENS, J., “Forfaitaire kilometervergoedingen”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844890.
WELLENS, J., “Belastbaar bedrag van het voordeel”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/tocmnyys1761-12846482.
WELLENS, J., “De beschikking over een firmawagen”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12846548.
WELLENS, J., “Openbaar gemeenschappelijk vervoer”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845053.
WELLENS, J., “Carpooling”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12729893?snippetId=522b3534-6f57-f853-91af-
98168e44b08c.
WELLENS, J., “De beschikking over een motorfiets”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/browse/csh-
da-filter!WKBE-LTR-DOCS-PHC-ab939cbfa46348b85f29f1bcfd34c00/mnco12844456.
WELLENS, J., “De beschikking over een brandstofkaart”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/browse/csh-da-filter!WKBE-LTR-DOCS-PHC-
ab939cbfa46348b85f29f1bcfd34c00/mnco12844336.
WELLENS, J., “Woon-werkverplaatsingen met de fiets (Herstelwet).”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12789439?snippetId=1767b091-d6d3-4454-8e42-
bf5e50977b33.
83
WELLENS, J., “Samenloop van vrijstellingen”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845056?snippetId=5bc645b9-0809-41a3-ad78-
fbae3d3937bd.
WELLENS, J., “Loonfiche 281.10”, https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12845051.
WELLENS, J., “Terugbetaling woon-werkverkeer. Schema vrijstelling”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/tocmnyys1761-12846645.
WELLENS, J., “Voordelen van alle aard. De toekenning van een mobiliteitsvergoeding. Fiscaal.”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844038.
J. WELLENS, “Forfaitaire vergoedingen in het kader van telewerk”,
https://monkey.wolterskluwer.com/nl/document/mnco12844307?snippetId=da6c6f4d-033e-4b5c-8e25-
7f874816e10f.
X., “Akkoord over mobiliteitsbudget”, De Standaard,
http://www.standaard.be/cnt/dmf20180315_03411354.
X., “Kamercommissie keurt “cash-for-car” goed”, De Morgen,
https://www.demorgen.be/binnenland/kamercommissie-keurt-cash-forcar-goed-b973f0bd/.
X, “Moet je werkgever je woon-werkverkeer betalen?”, Vacature, https://www.vacature.com/nl-
be/carriere/werkplek/moet-je-werkgever-je-woon-werkverkeer-betalen.
X., “Woon-werkverkeer”, https://www.aclvb.be/nl/woon-werkverkeer#woon-werkverkeer-met-de-trein.
X, “Federale enquête woon-werkverkeer”, https://mobilit.belgium.be/nl/mobiliteit/woon_werkverkeer.
X., “Mobiliteitsvergoeding versus Mobiliteitsbudget”, https://www.securex.eu/lex-
go.nsf/PrintReferences?OpenAgent&Cat2=66~~5&Lang=NL.
X, “From NEDC to WLTP, what will change?”, https://wltpfacts.eu/.
X., “Akkoord over mobiliteitsbudget”, De Standaard, http://www.standaard.be.
X., “Kamercommissie keurt “cash for car” goed, De Morgen, www.demorgen.be.
X., “Bedrijfsvervoerplannen”,
https://leefmilieu.brussels/themas/mobiliteit/vervoerplannen/bedrijfsvervoerplannen.
X., “Cash for car aangevochten door vakbonden en Climaxi”, https://www.climaxi.be/nieuws/cash-for-car-
aangevochten-door-vakbonden-en-climaxi.
YSEBAERT, T., “Moet de snelle elektronische fiets aan banden?”, De Standaard,
http://www.standaard.be/cnt/dmf20171227_03270172.
www.lex.be
www.mobilit.belgium.be
www.monkey.be
84
www.taxworld.be
www.dekamer.be
www.stradalex.com
www.const-court.be
Andere
Voorafgaande beslissingen FOD Financiën
Ruling 300.145 van 1 maart 2004.
Ruling 600.411 van 5 december 2006.
Ruling 2017.296 van 6 juli 2017.
Ruling 2017.300 van 6 juli 2017.
Ruling 2012.065 van 22 mei 2012.
Ruling 2017.993 van 8 mei 2018.
Ruling 2016.174 van 24 mei 2016.
Ruling 2018.603 van 24 juli 2018.
Ruling 2017.525 van 19 september 2017.
Ruling 2012.065 van 22 mei 2012.
Verslagen
FEDRIGO-FAZIO, D., WITHANA,S., HIRSCHNITZ-GARBERS, M., GRADMANN, A., Steps towards greening in
the EU, Monitoring Member States achievements in selected environmental policy areas - EU summary
report, prepared for DG Environment, Brussel, 2013.
HOGG, D., SKOU ANDERSEN, M., ELLIOTT, T., SHERRINGTON, C., VERGUNST, T., ETTLINGER, S., ELLIOTT, I.,
HUDSON, J., Study on Environmental Fiscal Reform Potential in 12 EU Member States, finaal rapport voor
DG Environment of the European Commission, No 07.0307/ETU/2013/SI2.664058/ENV.D.2, Aarhus
University, Aarhus en Eunomia Research and Consultancy, Bristol, UK, 2014.
CAO
CAO nr. 19octies van 20 februari 2009 ter vervanging van de CAO nr. 19ter van 5 maart 1991 betreffende
de financiële bijdrage van de werkgevers in de prijs van het vervoer van de werknemers.
Hangende zaak bij Grondwettelijk Hof
Beroep tot vernietiging van de wet van 30 maart 2018 betreffende de invoering van een
mobiliteitsvergoeding, ingesteld door de vzw «Inter-Environnement Bruxelles» en anderen, ontvangen bij het
Grondwettelijk Hof op 20 november 2018, rolnummer 7043.