1

VIEÂM

Ths.BS. Quaùch Thanh Laâm

BM. Mieãn Dòch - Sinh Lyù Beänh

Khoa Y, ÑH Y Döôïc TP HCM

2

MUÏC TIEÂU

1. Trình baøy ñöôïc vai troø cuûa heä thoáng boå theå, heä thoáng

ñoâng maùu vaø heä thoáng kinin trong vieâm

2. Trình baøy ñöôïc cô cheá cuûa roái loaïn vaän maïch vaø cô cheá

söï hình thaønh dòch vieâm

3. Trình baøy ñöôïc hieän töôïng baïch caàu xuyeân maïch vaø söï

thöïc baøo

4. Veõ ñöôïc sô ñoà söï toång hôïp caùc chaát gaây hoùa öùng ñoäng

5. Giaûi thích ñöôïc toån thöông toå chöùc trong vieâm

6. Neâu moái quan heä giöõa oå vieâm vaø toaøn thaân vaø trình baøy

ñöôïc yù nghóa sinh hoïc cuûa phaûn öùng vieâm.

3

vi khuaån,

vaät lyù, hoaù hoïc,

cô hoïc, sinh hoïc

Hoaïi töû toå chöùc

Toån thöông teá baøo

Vieâm

• Vieâm laø moät phaûn öùng phöùc taïp / toån thöông teá baøo

• Bieåu hieän : söng, ñoû, noùng, ñau,

• roái loaïn chöùc naêng

4

QUAN NIEÄM

Laâm saøng

Vieâm laø moät phaûn öùng coù

haïi vì:

Vieâm gaây soát, ñau...

Sinh lyù beänh hoïc

Vieâm laø moät phaûn öùng coù

lôïi nhaèm loaïi tröø yeáu toá gaây

beänh, söûa chöõa toån thöông.

Coù haïi khi vieâm trôû thaønh

quaù möùc

Cuïc boä-toaøn thaân

Virchow: vieâm laø phaûn öùng

taïi choã

Ngaøy nay: Vieâm laø phaûn

öùng toaøn thaân coù bieåu hieän

taïi choã

Vieâm thuoäc MDKÑH lieân quan

chaët cheõ vôùi MDÑH

5

Quaù trình vieâm

(Inflammatory process)

6

Teá baøo vaø heä thoáng protein huyeát tuông

Teá baøo

Protein huyeát töông

Boå theå

Ñoâng maùu

Kinin huyeát töông

Globulin mieãn dòch

7

Teá baøo Mast

Teá baøo mast giöõ vai troø khôûi phaùt phaûn öùng vieâm

Haït (histamine, serotonine, ...)

Histamin: hoùa chaát trung gian töï nhieân trong vieâm

Daõn tieåu ÑM, daõn tieåu TM --> maùu ñeán moâ

Taêng tính thaám

NCF (Neutrophilic Chemotactic Factor): thu huùt BCTT: thöïc baøo

ECF (Eosinophilic Chemotactic Factor): thu huùt BCAT: ñieàu hoøa

(histaminase, arylsulphatase B)

Toång hôïp PG, LT: taêng tính thaám, thu huùt BC

8

Vieâm Caáp

Teá baøo mast

Maøng teá baøo Haït

Toån thöông vaät lyù Toån thöông hoùa hoïc IgE -khaùng nguyeân

Phoùng haït Toång hôïp

Histamin NCF ECF

Leukotriens Prostaglandins

Ñau Xuaát tieát Thöïc baøo Thöïc baøo Xuaát tieát Xuaát tieát

9

Men Phospholipase A2

Maøng teá baøo

Arachidonic acid

Hoùa höôùng ñoäng

Thöïc baøo

Thuï theå

Ñöôøng chuyeån hoùa

Lipooxygenase

Ñöôøng chuyeån hoùa

Cyclooxygenase

LTB4:

Baùm dính & hoùa höôùng ñoäng

BC phoùng thích men

Superoxydes (H2O

2, O

2

-, OH

-)

LTC4, LTD4, LTE4: Tính thaám

PGE1, PGE2

Taêng tính thaám

Thromboxane

Co maïch,ngöng taäp TC

NSAIDs

HEÄ THOÁNG ECOSANOID

Coticoids

10

Protein huyeát töông

Heä thoáng boå theå

Chieám 10% protein huyeát töông

Ñöôøng coå ñieån, ñöôøng taét, ñöôøng lectin

Dieät khuaån (phöùc hôïp taán coâng maøng)

Gia taêng phaûn öùng vieâm:

Phaûn veä toá (C3a, C5a) --> TB Mast phoùng haït

Baát hoaït bôûi carboxy-peptidase B / HT

Yeáu toá hoùa höôùng ñoäng (C5a, C567) --> thu huùt BC

Opsonin hoùa (C3b)

11

12

• Heä thoáng ñoâng maùu

• Hoaït hoùa : collagen, protease, kallicrein, plasmin,

endotoxin.

• Fibrin thoaùt maïch, baét giöõ dòch vieâm, VK, vaät theå laï:

Ngaên phaùt taùn

Giöõ VK, vaät theå laï / nôi thöïc baøo maïnh

Taïo khung cho söï söûa chöõa

• Fibrinopeptid B: thu huùt BCTT, tính thaám (phoái hôïp vôùi

Bradykinin)

13

• Heä thoáng kinin

• Hoaït hoùa: prekallicrein activator (yeáu toá XII:

Hageman)

• Bradykinin (9a.a)

Daõn maïch

Gaây ñau (phoái hôïp vôùi PG)

Co cô trôn

Taêng tính thaám (phoái hôïp vôùi PGE)

Taêng hoùa höôùng ñoäng

• Baát hoaït bôûi kininase / HT vaø moâ

14

• Chaát trung gian gaây vieâm

(Inflammatory mediators)

•- Daõn maïch

•- Co cô trôn

•- Taêng tính thaám thaønh maïch

•- Taêng hoùa höôùng ñoäng

15

Vieâm raát quan troïng ñeå baûo veä vaø coù nhieàu caùch khôûi phaùt

Caùc hoaït chaát sinh hoïc coù theå gaây toån thöông cho tuùc chuû

Cô cheá baát hoaït vaø ñieàu hoøa

Huûy hoaïi bôûi caùc

enzyme / HT

Caùc chaát öùc cheá Taùc ñoäng qua laïi

giöõa caùc heä thoáng

16

Bieán ñoåi chuû yeáu trong phaûn öùng vieâm caáp

Roái loaïn tuaàn hoaøn

Roái loaïn chuyeån hoùa

Toån thöông toå chöùc

Taêng sinh teá baøo

17

Roái loaïn tuaàn hoaøn taïi oå vieâm

Roái loaïn vaän maïch

Hình thaønh dòch vieâm

Baïch caàu xuyeân maïch

Thöïc baøo

18

• (1) Daõn maïch

• (2) Huyeát töông vaø

protein thoaùt maïch

• (3) BC di chuyeån

ñeán nôi coù toån

thöông

19

Co maïch

Sung huyeát ñoäng maïch

Sung huyeát tónh maïch

ÖÙ treä tuaàn hoaøn

Thaàn kinh

Histamine

C3a, C5a

Bradykinin

LT, PG

Ñoä nhôùt

Ma saùt

Cheøn eùp

Hình thaønh dòch vieâm

Roái loaïn chuyeån hoùa

Tình traïng nhieãm toan

Roái loaïn vaän maïch

20

Hình thaønh dòch vieâm

• Cô cheá

Taêng aùp löïc thuûy tónh

Taêng tính thaám thaønh maïch

• Caùc chaát gaây daõn maïch

Histamine

Bradykinin

PG, LT (PGE1, PGE2, LTC4, LTE4)

C3a, C5a

• Taïo khoaûng hôû giöõa caùc teá baøo noäi moâ

• Thoaùt protein (KT), fibrinogen, baïch caàu.

• Dòch tieát (Rivalta+ve, Protein>2,5-3g/dl)

21

22

Baïch caàu xuyeân maïch

• BC baùm vaøo thaønh maïch vaø thoaùt ra khoûi loøng maïch

• - Hieän töôïng hoùa höôùng ñoäng (chemotaxis)

• - Chaát gaây hoùa höôùng ñoäng (chemotactic factors):

• N- formil- oligopeptid

• C3a, C5a, C567

• Kallicrein, plasminogen activator

• Fibrinopeptid

• PG, LT

• NCF, ECF töø TB mast

23

• Hieän töôïng hoùa höôùng ñoäng

24

BC baùm vaøo thaønh maïch

- Thuï theå hoùa höôùng ñoäng (chemotactic receptor)/teá baøo

noäi moâ maïch maùu

- Phaân töû baùm dính (selectins, integrins) döôùi taùc ñoäng

cuûa cytokin (IL1, IL8, TNF)

Vaän ñoäng cuûa BC nhôø söï co thaét sôïi actin giaû tuùc

(pseudopodia)

25

26

Teá baøo thöïc baøo

BC trung tính BC ñôn nhaân

Ñaïi thöïc baøo

Sinh saûn

Lieân keát

Tieát GM-CSF (Granulocyte Monocyte-

Colony Stimulating Factor)

Kích thích taùi sinh tb

BC aùi toan

EBP (Eosinophilic

Basic Protein)

Ñieàu hoøa

Moâi tröôøng thöïc baøo

pH trung tính

37-390C

Opsonin hoùa

27

Lysozyme

Hydrolase

Elastase

Collagenase

Cobalamin binding protein

Apolactoferrin

H2O

2, O

2-, OH-

Tieâu dieät

Cheát

Toàn taïi

28 • Vieâm thuoäc MDKÑH lieân quan chaët cheõ vôùi MDÑH

29

Roái loaïn chuyeån hoùa glucid

Chuyeån hoùa kî khí

ÖÙ ñoïng acid lactic pH giaûm

• Roái loaïn chuyeån hoùa lipid

Roái loaïn chuyeån hoùa glucid daãn ñeán RLCH lipid

ÖÙ ñoïng acid beùo vaø theå ceton

• Roái loaïn chuyeån hoùa protid

ÖÙ ñoïng acid amine, polypeptid

Roái loaïn chuyeån hoùa

30

Toån thöông toå chöùc

• Nguyeân phaùt

• Thöù phaùt: RLCH, enzyme/BC

• Moâ ñöôïc baûo veä bôûi enzyme antiprotease (1

macroglobulin vaø 1 antitrypsin)

• Döôùi taùc ñoäng cuûa myeloperoxydase

• Cl- + H

20

2 HOCl (Hypochlorous acid)

• dieät khuaån

• huûy hoaïi antiprotease

• toån thöông moâ, hoaït hoùa collagenase, elastase.

31

Taêng sinh teá baøo

• Tuøy töøng giai ñoaïn cuûa quaù trình vieâm:

– Baïch caàu

– Tb noäi moâ, Tb heä lieân voõng

– Sôïi baøo, sôïi collagene, sôïi fibrine / moâ haït

– Toå chöùc xô

32

• Bieåu hieän taïi choå

Toan (pH töø 6,5-5,5)

Söng, ñoû, noùng, ñau, roái loaïn chöùc naêng

• Toaøn thaân

Soát

baïch caàu

protein / huyeát töông: fibrinogene, CRP,

haptoglobin, 1 antitrypsin, ceruloplasmin

protein / ht hoàng caàu keát cuoän VS

Bieåu hieän cuûa vieâm

33

Taùc ñoäng qua laïi giöõa toaøn thaân vaø phaûn öùng vieâm

AÛnh höôûng toaøn thaân

• Thaàn kinh

• Noäi tieát (vai troø cuûa glucocorticoid)

• Heä thoáng teá baøo ñôn nhaân thöïc baøo neáu keùm seõ gaây

Nhieãm truøng taùi ñi taùi laïi

Nhieãm truøng lan traøn treân toaøn cô theå

34

Khi phaûn öùng vieâm quaù möùc

Vieâm gaây hoaïi töû toå chöùc: hang lao

Dòch vieâm gaây cheøn eùp: traøn dòch maøng phoåi, maøng tim

BC gaây toån thöông moâ laønh: vieâm khôùp, vieâm caàu thaän

Khi söûa chöõa toån thöông

Co ruùt: phoûng

Bieán daïng: valve tim

Thöïc baøo:

Gout: BC phoùng thích enzyme gaây vieâm caáp

Nhieãm buïi silic: BC phoùng thích enzyme gaây xô phoåi

• AÛnh höôûng cuûa phaûn öùng vieâm

35

Vieâm laø phaûn öùng coù lôïi

Khi phaûn öùng quaù möùc coù theå gaây nhieàu roái loïan

Phaûi theo doõi

Naâng theå traïng

Giuùp loaïi tröø vi khuaån, loaïi boû dò vaät

Can thieäp kòp thôøi khi caàn thieát

• YÙ nghóa sinh hoïc